FREEWAVE, maandelijks mediamagazine jaargang 33, nr. 441, augustus 2010 Beste lezers, COLOFON Exploitatie: Stichting Media Communicatie Het bleek een ‘tijdloos’ ontwerp, de hoofdtelefoon van Hoofdredacteur: Hans Knot Sennheiser (type HD414), die op de voorkant staat. De Lay-out: Jan van Heeren foto dateert van 1968, maar inmiddels oogt het meisje Druk: EPC meer gedateerd dan het attribuut waar ze reclame voor Vaste medewerkers: maakte. In de tijd dat een pas gekocht mobieltje na een Michel van Hooff (Nederland); Rene Burcksen, Jan maand alweer wat verouderd begint aan te doen, is het Hendrik Kruidenier (VS); Jelle Knot (Internationaal); toch een prestatie dat deze hoofdtelefoon zonder veel Martin van der Ven (internetnieuws); Ingo Pater- wijzigingen al meer dan 40 jaar over de toonbank gaat. noster (Duitsland); Gijs van den Heuvel (Caribisch Meer over Sennheiser in de rubriek ‘Perikelen’ en meer Gebied) over het jaar 1968 in een aflevering van de ‘Muziek-, media- en andere herinneringen’ van Hans Knot. Verantwoordelijke uitgever Stichting Media Communicatie, Postbus 53121, In deze Freewave valt te lezen dat zowel Graham Gill als 1007 RC Amsterdam oud-Journaalpresentatrice Eugenie Herlaar veel van hun e-mail: [email protected] ‘fanmail’ hebben bewaard. Eugenie bekende ook dat ze web: www.mediacommunicatie.nl de brieven nooit beantwoordde. Voor wie Eugenie Correspondentieadres: destijds een brief heeft gestuurd en vergeefs op een Hans Knot, Populierenlaan 8, 9741 HE Groningen reactie wachtte, is het dus goed om te weten dat de e-mail: [email protected] brieven wel gewaardeerd werden. www.hansknot.com en www.soundscapes.info Hoe staat het met het tv-kijken in Nederland? Kijkt men Lidmaatschap: liever alleen of met z’n allen? Gebruiken we de tv-gids Nederland: Euro 25,- nog? Deze vragen en meer worden beantwoord in een Europa: Euro 30,- artikel over onderzoek naar kijkgedrag. Rob Olthof Rest v/d wereld: Euro 36,50 verdiepte zich in de Publieke Omroep en schreef er twee columns over. Zoals gebruikelijk sluiten we af met Einde abonnement? een boekrecensie en de surftips. Op de adressticker staat de datum waarop het abon- Veel leesplezier! nement afloopt. Vernieuw dit tijdig! Graag uw eigen Jan van Heeren adres vermelden onder de mededelingen van uw overschrijving. U kunt eventueel uw adresgegevens ook doormailen/ opsturen met verwijzing naar de overschrijving. Heden en verleden 3 Transacties: Perikelen 9 ING-rekening: 4065700 t.n.v. Mediacommunicatie, Amsterdam. Nieuws uit België 12 IBAN: NL85INGB 0004065700 BIC: INGBNL2A. Onderzoek naar tv-kijkgedrag in Nederland 13 -betaling: [email protected] Publieke omroep versus commerciële 13 De publieke omroepen dienen te bezuinigen 15 Verzending: Muziek-, media- en andere herinneringen ‘68 16 Eventuele klachten inzake verzending, onregelma- Recensie: Phonotechnik 26 tige ontvangst en adreswijziging ten alle tijden rich- Internet Surftips 27 ten aan: SMC, Postbus 53121, 1007 RC Amsterdam Radiodag update 27 Advertentietarieven: eenmalig tweemalig Elke auteur en adverteerder is verantwoordelijk voor zijn/ 1/1 pagina: Euro 23,- Euro 34,50 haar eigen publicatie. Zonder toestemming van de redactie 1/2 pagina: Euro 14 ,- Euro 23,- is gehele of gedeeltelijke overname, in welke vorm dan 1/4 pagina: Euro 10 ,- Euro 16,- ook, uit deze Freewave niet toegestaan. FOTO'S Indien niet anders vermeld zijn alle foto's uit het Freewave en Offshore Echo’s archief. Foto: 1968: De open Sennheiser hoofdtelefoon (type ISSN NR. 1381-8562 HD414) verschijnt op de markt.

2 ook hier kwamen we niet uit. We zijn heel erg gefrus- treerd door de gang van zaken en vinden het ontzet- tend jammer dat het werk van de afgelopen vijf jaar in één keer weg is. We hebben zelden in zo’n fijn team gewerkt dat zo voor elkaar klaar staat. We zijn op dit moment hard aan het werk om samen met iets nieuws te Autotijd komen of als team aan te sluiten bij een bestaand sta- DO 29 APRIL: Vanuit Vlaanderen ontving ik een foto tion”. van Albracht de Groeve die zo rond 1971 gemaakt moet zijn tijdens een bijeenkomst van autoliefhebbers. Het is Tijd voor bijnamen een wel heel speciale auto want naast de liefde voor de ZA 1 MEI: Ik luisterde recentelijk naar een programma auto wordt ook nog eens de liefde voor een deejay, in van Duncan Johnson op RNI, afkomstig uit de maand dit geval Robbie Dale, getoond. Het was dus in de tijd april 1970. In deze show noemde hij de Duitse deejay dat Jam op zowel de radio als via de televisie werd ‘Dick’ Hannibal omdat hij er als een ‘Dick’ uitzag. De uitgezonden door de TROS. vertaling laat ik maar achterwege. Tijdens een uitzen- ding van Radio Atlantis, waarbij het Taal Aktie Comité voor een deel van een zondag het zendschip bezette, werd Adriaan van Landschoot de bijnaam ‘commo- dore’ toegediend.

Drive in show voorgangers MA 3 MEI: Lang voordat Radio Veronica met de Drive In Show begon was er al het jaarlijkse Veronica Oranje Bal, waar luisteraars op 30 april gezamenlijk feest kon- den vieren en vooral konden dansen. Zover ik weet werd het voornamelijk gehouden in Amsterdam. Re- centelijk luisterde ik naar een gedigitaliseerde versie van een oud programma dat ik al decennia in het ar- chief heb. Bij herbeluistering viel Aanvullingen mijn aandacht op een VR 30 APRIL: Bij het afluisteren van twee oude pro- spot voor de ‘Joost gramma’s van Radio Atlantis kwamen er twee aanvullin- Teenager Show’ die in gen op de discografielijst naar boven. In beide gevallen een aantal badplaatsen betreft het nummers die al staan genoteerd. Bij Jet Harris werd gehouden. Ook in de categorie ‘5’ met het nummer ‘Scarlett O’Hara’ kan dus een duidelijke worden toegevoegd dat ook deejay Peter de Vries dit voorganger van de nummer gebruikte op Radio Atlantis. Op Radio Atlantis Drive In Show. De werd in 1974, dus zeven jaar later dan Johnnie Walker hierbij afgedrukte op Radio Caroline, het nummer ‘Warm and tender love’ poster geeft aan dat van Percy Sledge gebruikt. Het was Ray Warner, die Radio Caroline er ook het wekelijks liet terugkeren bij het item ’60 seconds of al vroeger bij was dan non stop kissin’. de door ons zo wel be- kende Road Shows. In Helaas december 1965 was de ZA 1 MEI: Radio Mi Amigo 192, het webstation dat veel eerste ‘Radio Caroline aandacht aan het zeezenderverleden besteedt, zit in zwaar Club Ball’, dat ook ge- weer. Een groot deel van de medewerkers heeft per zien kan worden als direct het station verlaten. Ad Roberts, Ferry Eden, Rob een dansfestijn voor van Wezel, Frans van der Meer, Jaap Jansen, Jan Hariot, de luisteraars. Peter Vrakking, Marc Simons, Wim van Laar, Henri Verwoert en Bert van der Laan zijn niet meer te horen. Radio Bulletin Een conflict over recente beslissingen van de leiding MA 3 MEI: Via internet is er heden ten dage veel te van het station ligt aan de basis. Mogelijk heeft een en lezen over onze radiohobby. Nieuwsgroepen zijn er in ander te maken met eventuele uitzending van Radio Mi allerlei variaties en gerelateerd aan specifieke stations, Amigo 192 via Spaanse FM zenders. Een woordvoerder de hobby in het algemeen, de zeezenders en veel meer. van de vertrokken medewerkers meldt: “We hebben Ook zijn er specifieke sites waar je de liefde voor een nog aangeboden om de maand mei door te gaan, maar bepaald radiostation kunt uiten. Laten we een halve

3 eeuw terug gaan in de tijd. De mogelijkheden om je mening te geven was vrij beperkt. Als je een ingezonden brief stuurde dan kon het weken duren alvorens deze werd geplaatst, als tenminste deze werd geplaatst. In 1960 speelde de Nederlandse journalistiek, gedreven door de verzuiling van ons land, een wel heel vervelende rol richting de nieuwe tak aan het radiogebeuren met de naam ‘Radio Veronica’. Het merendeel van de journalisten, politici, omroepen en PTT-kop- stukken wilde maatregelen. Er werd volop gestoord, waar en hoe werd echt niet duidelijk. Wel werd duidelijk dat men geen concurren- tie duldde. Recentelijk kocht ik via internet een jaargang van ‘Radio Bulletin’ en in het nummer van de maand juli vond ik een prachtige ingezonden brief aangaande Radio ‘Veronika’, die ik graag voor zich- zelf laat spreken.

Artiesten op de foto DI 4 MEI: Andermaal een vervolg op de serie ‘arties- ten en de zeezenders’. Dit keer een foto van Brian Jones, die in 1965 samen met de rest van de Rolling Stones op bezoek was in Zweden en ook met de ten- der meeging tijdens een bezoek aan de Cheetah II, het toenmalige zendschip van Radio Syd. Hij staat af- gebeeld met Britt Wadner, de directrice van het radio- station.

Meer over Mi Amigo DI 4 MEI: What’s in a name? We halen er Shakepseare maar even bij, want er komt nog een... Radio Mi Amigo bij. We hebben er eentje in West- en Oost-Vlaanderen en er is/was er eentje via webstream: Mi Amigo 192. Een derde station komt eraan aan de Spaanse Costa’s ten behoeve van de Nederlandstalige 50-plussers. Het nieuwe project start op 100.9 MHz vanaf 1 juni aanstaande en zal in een groot deel van de populaire Spaanse badplaatsen te beluisteren zijn, van Tormelinos tot de straat van Gibraltar. Anderhalf miljoen mensen kun- nen er bereikt worden via de bewuste frequentie. De mast in Atos de Marbella, staat liefst op negenhonderd meter boven NAP, de zender heeft een vermogen van 12,5 kW. Drijvende figuur achter dit project is Hendrik van Nellestijn, tot vorige week in dezelfde functie aan het werk bij webradio Mi Amigo 192. Maar daar stapte de bijna voltallige deejayploeg op. Intussen zijn ook zij niet bij de pakken blijven zitten. De meesten hebben zich vere- nigd, onder leiding van Frans van der Meer, in het nieuwe project The Point Radio. Al is dit een tijdelijke naam. De definitieve naam zou wel eens heel verras-

4 send kunnen worden. Opvallend is ook dat Radio Extra Gold, de Vlaamse kustradio, gemeld wordt als extra partner bij The Point Radio.

Zoon Peel naar de BBC WO 5 MEI:Tom Ravenscroft, zoon van een van ‘s werelds bekendste en meest invloedrijke radiodeejays, John Peel (overleden in 2004), tekende deze week een contract voor een eigen radioshow bij 6 Music (BBC). Hij zal er te horen zijn naast ondermeer bekende muzi- kanten als Guy Garvey (Elbow) en Jarvis Cocker (Pulp). Ravenscroft heeft, net als overleden zijn vader, een neus voor jong muzikaal talent. Tom Ravenscroft, in- middels al dertig geworden, mocht vorig jaar al even invallen voor Tom Robinson. Vanaf 4 juni aanstaande zal hij elke vrijdag een drie uur lang programma ma- ken. Hij volgt Iron Maiden- zanger Bruce Dickinson op, die het na acht jaar voor 6 Music bekeken houdt. John Peel ofwel John Robert Parker Ravenscroft, was actief bij de Britse zee- zender Radio London om vanaf 1967 gedurende liefst 37 jaar voor BBC for ever, I love RNI’. Radio 1 te werken. Hij wordt als een van de meest getalent- Heel ver weg eerde radiopresentatoren ooit beschouwd en intro- In de grote voorraad met brie- duceerde honderden artiesten bij het grote publiek. ven die uit de kelder van Graham Gill tevoorschijn zijn gekomen is er een aantal Terry in West Cliff on Sea dat een grote afstand heeft afgelegd alvorens ze in WO 5 MEI: In de loop der jaren heb ik, op zoek naar Hilversum in postbus 117 terecht kwam. Als voorbeeld personen die belangrijk waren in de wereld van de neem ik deze keer een brief die werd verzonden vanaf zeezenders, vele steden en dorpen bezocht. Zo bracht het eiland Madagaskar bij de Oost-Afrikaanse kust. Op de trein van Londen me naar een klein plaatsje aan de dit eiland was één van de relaisstations van Radio Ne- kust, onder de rook van Southend-on-Sea in het Britse derland Wereldomroep gevestigd. Daar werd dus ook, Graafschap Kent. Daar vond in 1986 de ontmoeting via de korte golfontvangst, geluisterd naar de klanken plaats met Roy Bates en zijn vrouw, ter afronding van van Radio Northsea International. De brief was gestuurd het boek ‘De Droom van Sealand’. Westcliff-on-Sea is door een werknemer van Radio Nederland Wereld- een klein, maar zeer rustiek dorpje. In de grote voor- omroep en hij vroeg zich af of er tussen de raad met luisterpost van Graham Gill kwam naar voren aangeschrevenen, Brian McKenzie en Graham Gill, ook dat ook in Westcliff-on-Sea RNI trouwe luisteraars had. contacten waren met Radio Nederland Wereldomroep. Eén van hen was Terry, die eigenlijk trouw en ontevre- Bovenstaand een tweetal afdrukken van het poststuk den tegelijk was. Allereerst deelde Terry aan Graham van Barend de Boer. Gill mede dat hij lid was geworden van de Graham Gill Fanclub, die was opgericht door Pam Wood. Ontevre- Een brief uit Dordrecht denheid kwam om de hoek toen Terry in zijn brief DO 6 MEI: Uit de grote hoeveelheid brieven, die te- meldde dat hij nog steeds geen QSL kaart van RNI had voorschijn kwam uit de kelder van Graham Gill, viste ik ontvangen op een door hem ingezonden ontvangst- ook een brief die was geschreven door Hans van Achter- bericht. Ook stickers en foto’s, die hij klaarblijkelijk berg uit Dordrecht. Hij schreef dat hij erg geïnteres- had gevraagd in een eerdere brief aan het station, wa- seerd was in radiostations en soms naar deze stations ren nog niet ontvangen. Dit alles ondanks het gegeven schreef voor meer informatie: ‘het probleem is dat ik dat hij liefst vier International Reply Coupons had inge- vaak niet de adressen van de radiostations weet en dan sloten. Tevredenheid keerde de brief echter weer toen wordt het moeilijk. Ik las in de PRN een interview met U Terry stelde: ‘Ik hou van RNI en daarom ben ik ook en heb wat IRC’s ingesloten voor een antwoord op naar een demonstratie geweest om RNI te ondersteu- deze brief. Mijn vraag is of U de adressen kunt geven nen. Hij eindigde zijn brief (zonder datum) met: ‘RNI van de radiostations waar U voor gewerkt heeft.’

5 Adressen dus voor mij geen probleem als je niet antwoordt. That’s Aangaande de stations waar Graham daarvoor in Eu- cool for me! En dank iedereen aan boord voor de heer- ropa had gewerkt had het natuurlijk geen nut deze te lijke muziek die wordt gedraaid. Ook kreeg ik, nadat je geven, daar zowel Radio London, Radio 390 en Swinging mijn adres noemde, een brief van een aardige kerel die Radio England/Britain Radio al lang verleden tijd wa- in de gevangenis zit in Maidstone, Kent. Hij houdt veel ren. Leuk trouwens zoveel decennia later te lezen in de van de muziek van Leon Russel en vertel hem dat ik hem brief dat hij het interview in PRN (Pirate Radio News) spoedig een lange brief zal schrijven.’ had gelezen. Het is in 1973 geplaatst nadat ik Graham voor het tijdschrift had ontmoet en nadat de commercial Afsluitend voor de RNI LP in het Engels door hem was ingespro- Duidelijk moet het zijn via deze herinnering dat er allerlei ken. Tevens de eerste keer dat ik Graham ontmoette. soorten van contacten ontstonden via de programma’s van RNI. Was het niet via een fanblad van radiostations Burtdan kwamen luisteraars wel tot de gedachte elkaar te Bacharach schrijven als een adres werd genoemd in de program- Vervolgens ma’s. vroeg Hans van Achterberg aan Mi Amigo Spanje Graham een DO 6 MEI: Het nieuwe Mi Amigoproject aan de Spaanse aantal jingles costa’s, ontstaan uit webradio Mi Amigo 192, begint stil- voor zijn RNI aan vorm te krijgen. In de programmering duiken daar- vrienden te bij twee namen op van deejays die nog voor de gelijk- draaien: ‘I think namige zeezender hebben gewerkt: Peter Van Dam en it was made by Ton Schipper. Ook is er nu duidelijkheid over de naam, Mark Wesley. die is Radio Mi Amigo 100.9 FM geworden, naar de Dababdap RNI frequentie waarop men zal zijn te ontvangen. Intussen dababdap zijn de technische werkzaamheden in volle gang. Giste- dababdap ren is de uitzendcomputer verhuisd naar de live studio dababdap RNI. in aanbouw. Van hieruit zullen in ieder geval de pro- Ik vind deze gramma’s van Paul Otters (de Otty Show), worden uit- jingle helemaal te gezonden. De initiatiefnemers hopen dat aanstaande zon- gek.’ Achterberg doelde uiteraard op ‘South American dag alle werkzaamheden klaar zullen zijn. Tot dan zal er Gateway’ van Burt Bacharach in de RNI versie van af en toe enige luisterhinder zijn via de webstream. Met inderdaad Mark Wesley (foto). Hij eindigde de brief aan ingang van Graham met de vraag alsjeblieft te blijven werken voor maandag- RNI want RNI was echt ‘de stem van Europa en het middag ver- geluid van de wereld’. zorgt Mi Amigo 100.9 Leon Russel FM weer zelf Soms kwamen er ook brieven binnen van mensen die de middag- ‘pretty and high’ naar de radio luisterden en spontaan programme- alles neerschreven wat bij hen opkwam. Zo kwam er in ring. De uit- de tijd dat Graham Gill bij Caroline werkte een brief zendingen op de 100.9 FM vanaf de Costa del Sol begin- binnen van een zekere Jaime. Een verre luisteraar woon- nen uiterlijk 1 juni aanstaande. achtig in een plaatsje in Cornwall. ‘Hallo Graham en dank je dat je een tijd geleden mijn brief voorlas. He- De oud medewerkers ook actief laas kan ik, vanwege de ethergeesten, alleen naar Ra- DO 6 MEI: Op zaterdag 8 mei gaat een nieuw radiosta- dio Caroline luisteren tussen half 1 in de nacht en half 5 tion via internet van start onder de naam ‘Extra Gold’. De in de vroege ochtend. Het zijn de condities die het ploeg medewerkers bestaat uit Frans van der Meer, Bert doen. Ik kreeg net een brief van een te gekke chick van der Laan, Jaap Jansen, Jan Hariot, Peter Vrakking, met de naam ‘Eva’. Ze wist me te melden dat de brief Ad Roberts, Henri Verwoert, Rob van Wezel, Wim van was voorgelezen en hoorde mijn adres en begon spon- Laar, Elly van Amstel en Marc Simons. Ook Peter van taan te schrijven. Wil je haar namens mij groeten? En Dam zal op werkdagen zijn ‘Manneke Pop’ via ‘Extra zeg ook een goedendag tegen iedereen op het zend- Gold’ laten klinken. Hiermee keren slechts na een ruime schip, inclusief Tony, Andy Archer, Peter Chicago en week van afwezigheid de bekende stemmen en pro- de kapitein. Kun je voor al mijn broeders en zusters gramma’s weer terug op de radio. Ook Ferry Eden is overal aanwezig een plaat draaien? Het gaat om het betrokken bij Extra Gold. Door drukke werkzaamhe- nummer ‘Everybody I love you’ van Crosby Stills Nash den buiten de radio misschien niet elke week, maar wel and Young. Ik weet dat je veel brieven krijgt en het is met grote regelmaat. Het team zal op korte termijn waar-

6 schijnlijk nog verder worden uitgebreid. kracht en moest hij het doen zonder zijn favoriete station RNI. Je vraagt je dan af naar welk station hij Jong en al scherp op de politiek vervolgens is gaan luisteren. Helaas zit David niet in VR 7 MEI: De volgende herinnering brengt ons naar 6 het grote adressenbestand en dienen we deze vraag februari 1974 toen door de 14-jarige David Jennings een onbeantwoord te laten. brief werd geschreven naar Graham. Hij vertelde de meeste avonden dat Graham aan boord van de MEBO II zat te Slecht weer luisteren naar zijn programma en vervolgde met: ‘Ik ben In 1974, vooral in de zomer, werden er met grote zeer geïnteresseerd in de Vrije Radio en ik vind het een regelmaat tochten gemaakt naar de drie zendschepen, ramp dat destijds de Britse regering Radio London en die op dat moment voor de kust van Scheveningen andere stations in de ban heeft gedaan. Zo ver ik kan zien lagen verankerd: de Norderney, de Mi Amigo en de hebben deze stations nooit enige schade berokkend en MEBO II. De tochten werden georganiseerd door vele mensen muzikaal een plezier gedaan. Nadat ik een Hans en Wouter Verbaan van de Free Radio boek over de zeezenders heb gelezen ben ik erachter Campaign Holland en door Rob Olthof, in de tijd dat gekomen dat U al voor vijf verschillende stations op zee de Stichting Media Communicatie nog niet bestond. heeft gewerkt: RNI (natuurlijk), England, London, Radio Op die manier hebben er honderden fans uit vele 390 als wel voor het uitstekende Radio Caroline.’ landen nog een tochtje rond de schepen gemaakt. Er was echter ook een redelijke kans, mits je de weg Herhaling wist voor toestemming, om een dagje mee te gaan Vervolgens met de tender van de Caroline organisatie. Op die had David, manier beleefde je een echte bevoorrading en was voor zijn er de kans dat je even aan boord van het zendschip leeftijd, een mocht. uitstekend idee: ‘Ik Wolf Brundtke denk dat het Soms dienden de personen die de toezegging had- een goed den gekregen mee te mogen, te worden teleurge- idee kan zijn als je op een avond een programma eens steld, zoals bijvoorbeeld vanwege het gegeven dat vult met shows die je ooit presenteerde op de eerder genoemde stations. Volgens mij is er wel wat materiaal Luchtopname van bewaard gebleven. Op die manier kunnen de luisteraars de Mi Amigo bijvoorbeeld het geluid van Swinging Radio England en RNI vergelijken en zo zien hoe de vrije radio in de loop der jaren is veranderd. Zoals je hebt gezien heb ik een geadresseerde enveloppe meegestuurd en wil ik graag een paar stickers van het station. Ik zal ze op het raam plakken van mijn slaapkamer, dit tot ergernis van mijn moeder.’

Lezen David Jennings hield zich ook op de hoogte van de ont- wikkelingen op de radio door het lezen van ‘Record and Radio Mirror’: ‘Recentelijk werd er geschreven over de publieke vijand nummer 1, Harry van Doorn. Hij schijnt spoedig te gaan beslissen om jullie en andere stations vanaf zee buiten de wetgeving te stellen. Ik denk trouwens dat dit nooit zal gebeuren. RNI heeft allerlei mistoestanden doorstaan zoals op drift raken, een bomaanslag en meer. En ik zou niet weten waarom RNI deze eventuele wetge- ving niet zou kunnen omzeilen. Recentelijk las ik een oude editie terug van ‘Radio and Record Mirror’ en wel uit juni 1971. Er werd toen vermeld dat RNI en Veronica, de enige stations vanaf zee op dat moment, negen maanden de tijd zouden hebben om uit de ether te verdwijnen alvorens een wet van kracht zou zijn. Zoals bekend is dat dus nooit gebeurd en ook Harry van Doorn zal dat niet lukken. Het allerbeste’. Goede ideeën, maar helaas kreeg David Jennings niet zijn zin en werd de wet in september 1974 toch van

7 het te slecht Response in twee dagen weer was. Zo ZO 9 MEI: De brief die door Wolf in juli 1974 is ge- ook gebeurde schreven heb ik 2 dagen geleden gescand en per e-mail dit met Wolf naar hem toegestuurd. Zijn antwoord bleef niet lang uit Brundtke want want zondagmiddag kreeg ik al response en vertelt hij hij schreef op zelf het verhaal hoe het in het echt destijds is gegaan: 16 juli 1974 een ‘Dat is inderdaad een heel grote verrassing die brief zo brief aan vele jaren later terug te krijgen. Ik schreef het briefje Graham: ’Het is destijds op de tender, terwijl we op weg waren naar de jammer dat ik Mi Amigo; inderdaad een dag dat het weer te zwaar vandaag niet was om aan boord van de Mi Amigo te klimmen, dus aan boord bleven we op de tender. kan komen vanwege het Touw zware weer De voorraden werden in plastic bakken gestopt en met op zee. Ik touwen overgehaald naar de ‘oude lady’. Dus ook kwam was van plan het briefje, gestoken tussen banden terecht aan boord. een beetje rond te kijken Ja, het waren nog steeds de grote tapes waarop de Mi op de goede oude Mi Amigo. Ik hoop dat dit later wel Amigo programma’s waren opgenomen. Peter van Dam een keer zal lukken. Ondanks alles wil ik iedereen aan nam het briefje van me aan en stopte het tussen de boord mijn groeten doen zodat ze zich niet zo eenzaam banden. Wat een herinneringen komen er nu bij mij voelen daar.’ Vervolgens vroeg Wolf een verzoekplaat naar boven! Ongelofelijk. Ik ga op zoek naar de foto’s. voor zijn ouders aan, die het liefst dezelfde avond nog Ik kan er nog aan toevoegen dat ik dezelfde avond gedraaid kon worden (tussen 10 en 11 in de avond). nog de Graham Gill Show heb opgenomen, waarin Ik ga er vanuit dat Wolf de brief gebracht heeft naar de Graham mijn brief voorlas. Ik zal er een mp3 van ma- tendermaatschappij, die op dat moment de Mi Amigo ken. bevoorraadde want hij is in ieder geval bij Graham Gill terecht gekomen. Of de plaat dezelfde avond is ge- Nog sterker draaid is niet bekend. Ik wil je heel hartelijk danken voor het terugsturen van het briefje. Ik was er vanuit gegaan dat voorgelezen materiaal overboord ging. Dus ook dank aan Graham voor het bewaren van die oude objecten van luiste- raars. Ik dien je trouwens te vertellen dat ik in contact ben met Graham. Vorig jaar kwam hij, op terugreis uit Parijs, bij ons langs in Berlijn en bleef een paar dagen overnachten.’ Je ziet een iets andere draai dan we had- den verwacht tijdens de behandeling van de in juli 1974 geschreven brief.

Bijnaam WO 12 MEI: Tijdens het beluisteren van een pro- gramma van Steve Merikke, afkomstig uit 1971, hoorde ik Dave Rodgers het programma presenteren als ver- vanger. Hij praatte behoorlijk veel in het programma, hoewel het meestal interessante informatie was. Toch gaf hij zichzelf op een bepaald moment een vermaning en voegde daar aan toe dat de luisteraar te maken had met Dave ‘Your friendly loo’ Rodgers. Tja, in Nederland zegt men wel eens over iemand die te veel praat dat zijn mond in de schijterij is.

Oeps VR 14 MEI: Ze lagen al een tijd op de tafel bij de televisie om te worden afgekeken. Vier documentaires, een 1,5 jaar geleden uitgezonden via BBC Four. Ze hebben alle betrekking op de geschiedenis van Motown. Een rijke geschiedenis die zich in het eerste deel vooral Graham Gill (r) en Wolf Brundtke in 2009 toespitste op de tournee van een groot aantal Motown

8 artiesten in 1965 door Engeland. De documentaire was lijk voice-over werk voor de televisieprogramma’s: vooral een herhaling aan beelden, soms wel tot vier www.bfbs.com/tv. keer toe in een uur tijd. De afgelopen jaren hebben we Grant Benson is nog altijd actief in de radiowereld: steeds meer documentaires gezien waarin, via de Britse www.grantbenson.com/home.htm. televisie, openlijk eer werd uitgesproken voor de func- Pyers Easton heeft een eigen bedrijf in draadloze com- tie van de zeezenders in de jaren zestig. Tot mijn verba- municatie voor de media: www.raycom.co.uk. zing werd de knop weer omgedraaid want de ‘voice David Finn werkt voor de Britse Spoorwegen als tech- over’ kon het woord ‘offshore radio’ niet over zijn lip- nicus. pen krijgen, maar noemde dat het succes van Motown Mark Dezzani tenslotte heeft een eigen film/ ondermeer kwam door het draaien van de platen door productiebedrijf opgezet: ‘enkele onafhankelijke radio deejays’. www.europaproductions.com.’

Glenn Miller Dank aan: Jean-Luc Bostyn, Rob Olthof, Martin ZO 16 MEI: Ik hoorde vandaag een nummer op de van der Ven, Graham Gill en Leen Vingerling radio waarbij ik meteen dacht: ‘Juist, dat is een andere Samenstelling: HANS KNOT versie maar nu weet ik wel de titel’. In dit geval in de uitvoering van het Glenn Miller Orchestra met het num- mer ‘Swinging Sheppard Blues’. Het nummer in een onbekende uitvoering werd in 1960 door Max Groen gebruikt als tune op Radio Veronica.

DO 29 APRIL: Het televisieprogramma ‘Kijken in de Ziel’ krijgt de Zilveren Nipkowschijf dit jaar. Coen Ver- braak voerde voor het RVU-programma gesprekken met psychiaters over hun vak en over zichzelf. De Nipkowschijf wordt jaarlijks door mediajournalisten uit- gereikt aan de beste televisieprogramma’s, radio-uitzen- dingen en multimediale prestaties van het afgelopen seizoen. Volgens de jury valt de reeks op door een superieure kwaliteit ‘waarbij de kijker op onthullende wijze toegang krijgt tot een beroepsgroep die zich ge- woonlijk niet snel laat bevragen’. Komende zomer maakt Verbraak een nieuwe serie, ditmaal met bekende top- coaches. Een ere-Nipkowschijf gaat naar Ad van Liempt, die geschiedenis op televisie introduceerde en toegan- kelijk maakte voor een groot publiek met series V.l.n.r.: Grant Benson, Leendert Vingerling en Kevin Turner als ‘Andere Tijden’ en ‘De Oorlog’. Hans Haffmans k rijgt © Leendert Vingerling de Zilveren Reissmicrofoon dit jaar voor het programma Feestje in Italië ‘Viertakt Vroeg’, het radioprogramma van de NPS dat ZO 23 MEI: Een bericht uit Frankrijk van Leen inmiddels niet meer bestaat. Vingerling: ‘Dit weekend vierde voormalig Radio Caroline diskjockey Kevin Turner zijn 50ste verjaardag MA 3 MEI: Amerikanen tussen 12 en 44 jaar willen voor zijn Europese vrienden in een restaurant liever hun televisie de deur uit doen, dan dat ze hun in Seborga. Marjo en ik mochten hiervan getuige zijn. internettoegang moeten missen. Dit komt naar voren Seborga, is een klein plaatsje vlak over de Franse grens uit het jaarlijkse onderzoek naar mediagebruik uitge- in Italië. Kevin heeft daar na zijn Radio Caroline pe- voerd door het bureau Edison Research, The Infinite riode voor Radio Sovereign gewerkt: Dial. Een onderzoek dat voor de achttiende keer is www.bobleroi.co.uk/ScrapBook/Sovereign_Italy/ uitgevoerd. In 2001 gaf 72% van de ondervraagden Sovereign_Italy.html nog aan dat ze internet konden missen; slechts 26% Er waren enkele bekende gezichten uit de zeezender- was bereid de televisie weg te doen. Inmiddels ziet 42% wereld aanwezig, zoals Grant Benson en technici David internet als hét medium, gevolgd door de televisie (37%), Finn en Pyers Easton. Ook Caroline South boegbeeld radio (14%) en de krant (5%). Alleen in de leeftijds- Mark Dezzani was van de partij. groep vanaf 45 jaar staat de televisie nog bovenaan. De helft van de respondenten denkt dat kranten op ter- Wat doen ze in 2010? mijn zullen verdwijnen. In 2007 dacht nog maar 27% Een korte update van wat de heren tegenwoordig dat dit eventueel gaat gebeuren. doen: Kevin (echte naam Peter Macfarlane) werkt te- genwoordig bij BFBS Radio en TV en doet voorname- DI 4 MEI: NOS economieverslaggever Michiel Bosgra

9 wordt per 1 augustus de VR 7 MEI: Na een aantal kwartalen van daling is de nieuwe directeur/hoofd- radioreclameomzet in het eerste kwartaal van 2010 weer redacteur van Omroep licht gestegen met één procent tot een bedrag van euro Eindhoven. Hij is aange- 47.952.000. Dit meldt RAB (Radio Advies Bureau), de trokken om de omroep hoofdopdrachtgever van het Continu uit te bouwen tot een professionele organisatie en stopt LuisterOnderzoek. Positief is ook dat de stijgende non- daarom met zijn werkzaamheden bij de NOS. Vorig jaar spot omzet in 2009 (met 7,6 procent) zich blijft voortzet- werd al bekend dat de omroep de komende jaren een ten in het eerste kwartaal. De stijging van de luistertijd flinke subsidie van de gemeente krijgt. De gemeente blijft structureel stijgen en in de afgelopen maanden is vindt dat een goede lokale omroep kan bijdragen aan de luistertijd gestegen tot een recordhoogte van 3 uur de verbreding van de nieuwsvoorziening in Eindhoven. en 25 minuten per dag. RAB-directeur George De 38-jarige Bosgra, geboren in Waddinxveen en woon- Bohlander: “We zijn aangenaam verrast over de posi- achtig in Hilversum, werkte lange tijd voor RTL Z en is tieve omzetontwikkeling in het eerste kwartaal. In 2009 sinds 2008 in dienst van de NOS. Bij de NOS versloeg zagen we al een flinke toename in het aantal radio- hij onder meer de kredietcrisis en de DSB-affaire. Radio adverteerders (plus 5,5 procent). We verwachten veel is een grote hobby van Bosgra. Hij is al bijna twintig van de stijging in non-spot, omdat adverteerders steeds jaar vrijwilliger bij Haarlem 105. “Ik geloof in professio- vaker de directe dialoog met de consument in een scherp nele stadsomroepen. In Eindhoven ligt een prachtig Umfeld zoeken. Dankzij de steeds toenemende digitale fundament om daar met een gemotiveerde en getalent- radioplatformen blijft de luistertijd zich structureel posi- eerde ploeg medewerkers een geweldige omroep op te tief ontwikkelen en dat biedt radio een gezond funda- bouwen,” aldus Bosgra. Hij geeft verder aan dat het ment.” een kans is voor hem te laten zien dat hij ook kan leidinggeven. MA 10 MEI: De Luxemburgse RTL Group kan terug- zien op een sterk eerste kwartaal van 2010. De meeste DI 4 MEI: De Nederlandse Publieke Omroep (NPO) West-Europese reclamemarkten toonden een groei, wat heeft een flink aantal nieuwe series aangekocht. Onder resulteerde in goede resultaten. Vooral de reclame- meer een nieuwe, eigentijdse miniserie over Sherlock markten in Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Ko- Holmes, kostuumdrama’s en de natuurdocumentaire- ninkrijk toonden zich positief. Dat resulteerde in een reeks Life, de opvolger van Planet Earth. ”Detective, omzetgroei van 10,1 procent tot 1,3 miljard euro. De kostuumdrama, comedy en natuur, geproduceerd in winst voor aftrek van rente, belastingen en amortisatie Engeland, USA en Scandinavië. Ze dragen met elkaar van goodwill (ebita) wist de mediagroep meer dan te bij aan de onderscheidende programmering van de verdubbelen, van 87 tot 197 miljoen euro. ‘Dat is zelfs drie netten en worden door diverse omroepen uitge- beter dan het eerste kwartaal van 2008 (188 miljoen zonden,” aldus een NPO-woordvoerster. euro)’, meldt de persafdeling van RTL in het persbe- DO 6 MEI: Bijna vier richt. De ebita-marge verdubbelde eveneens, van 7,3 miljoen televisiekijkers tot 15,1 procent. De mediagroep, die op Euronext Brus- waren dinsdagavond ge- sel genoteerd is, verwacht het over het hele jaar beter tuige van het incident tij- te doen dan in 2009. RTL blijft niettemin voorzichtig dens de nationale Doden- omdat de omzetontwikkeling voor de komende kwar- herdenking op de Dam talen niet goed te voorspellen is. in Amsterdam. Van hen volgden ruim 2,5 miljoen Ne- derlanders de NOS uitzending op Nederland 1. De ove- DI 11 MEI: De politieke partij CDA begint in de aan- rige van de 3.996.000 kijkers volgden de verstoorde loop naar de verkiezingen met een eigen radiostation herdenking via Nederland 2 en 3. Dit blijkt uit woens- op internet. Via cda.nl kunnen luisteraars kiezen uit drie dag gepubliceerde cijfers van de Stichting muziekstijlen: pop/rock, Top 40 en easy listening. Dat KijkOnderzoek (SKO). Tegelijkertijd keken 935.000 meldde De Volkskrant vandaag. Elke muziekstijl wordt mensen naar de uitzending van RTL4 vanaf de Waals- af en toe onderbroken door nieuwsblokken, interviews, dorpervlakte bij Den Haag. De schreeuw maakte dat de jingles en promo’s. Op deze manier is het laatste CDA- actualiteitenrubrieken dinsdagavond relatief veel beke- campagnenieuws via dit internetstation te beluisteren. ken werden. Meer dan 1,5 miljoen kijkers voor het Belangstellenden kunnen het radiostation toevoegen Journaal van 22.00 uur is erg ongebruikelijk. Ook aan hun profielen op netwerksites als Facebook, Hyves NOVA, waarin de persconferentie van burgemeester en Twitter. Via die media is het ook mogelijk vragen te Asscher van Amsterdam was te zien, trok veel kijkers: stellen aan CDA-politici. Het CDA hoopt met dit initiatief 1.052.000. Naar Pauw en Witteman keken 1,3 miljoen niet alleen politiek geïnteresseerden te informeren, maar Nederlanders, een redelijk normale score. Ook zij had- ook anderen ‘op een speelse wijze’ in contact te laten den de burgemeester van Amsterdam in de uitzending komen met de politiek. “Met deze Radio 2.0 horen we en enkele mensen die om 20.00 uur op de Dam aanwe- wat de luisteraars belangrijk vinden”, aldus een zegs- zig waren. man.

10 DI 11 MEI: De uitzendin- nieuwe zendermanager van Veronica. Terlouw volgt gen van 3FM stonden van- Alphons Martens op die per 1 juni overstapt naar NET daag geheel in het teken van 5. Remko Terlouw was de afgelopen jaren al werkzaam het Glazen Huis. De vier bij het zendermanagement van SBS 6 als zender- kanshebbers waren Eind- coördinator en adjunct zendermanager. Remko Ter- hoven, Leiden, Nijmegen en louw (41) kwam in 1995 in dienst bij SBS Broadcasting Zwolle. Bart de Voogd van en doorliep vele functies. Als zendercoördinator en ad- 3FM wilde er dinsdag- junct zendermanager was hij verantwoordelijk voor ochtend nog niet te veel vele televisieproducties op het gebied van nieuws, over loslaten: “Maar we infotainment en amusement. In zijn functie stond hij de gaan er een show van ma- afgelopen jaren mede aan de basis van de omwenteling ken, want we hebben ge- van SBS 6 tot het brede televisiefamilienet. Per 1 juni is merkt dat ‘Serious Request’ hij als zendermanager Veronica eindverantwoordelijk ook onder onze luisteraars erg leeft.” Vorig jaar reed voor Veronica. De huidige zendermanager van Veronica, een van de deejays naar de ‘winnende’ stad. Dit jaar Alphons Martens, krijgt per 1 juni de leiding over NET doorkruiste Giel Beelen het land. “Een soort afvalrace, 5. Hij krijgt daarbij de hulp van Justine Huffmeijer die waarbij de mensen steeds meer clous kregen, over eindredacteur wordt bij het televisiestation. Het team waar het Glazen Huis komt te staan.” De tocht van wordt gecompleteerd door Petra Knoth die verantwoor- Beelen was live te volgen op giel.vara.nl. De video- delijk is en blijft voor de coördinatie op en rond NET 5. techniek die daarbij is ingezet is uniek in zijn soort. De Alphons Martens (42) begon zijn tv-carrière in 1993 bij ‘Black Video Box’ in rugzakformaat maakt het mogelijk John de Mol Produkties. In 2001 kwam hij in dienst bij om via simkaarten video in hoge kwaliteit live te SBS Broadcasting als zendermanager van V8. In 2003 streamen. Iets dat eerder alleen mogelijk was met een kreeg hij de leiding over Veronica en wist hij het televisie- dure satellietverbinding. De VARA test deze nieuwe tech- net succesvol uit te bouwen. Martens slaagde erin om nologie het komende jaar en zal in de nabije toekomst het marktaandeel van Veronica stevig te laten groeien meer Black Video formats (radio, internet en televisie- van 5% in 2003 tot het huidige 7,1% (2010) in de doel- titels) presenteren. Edwin Valent, hoofd Nieuwe Media groep 20-49 jaar. Per 1 juni is hij als zendermanager bij de VARA: “Met deze techniek willen we samen met eindverantwoordelijk voor NET 5. onze partners als een van de eerste omroepen wereld- wijd laten zien dat je op een goedkope manier een complete live uitzending in hoge kwaliteit kunt aanbie- den.” De apotheose was rond 16.30 uur. Het Glazen Huis komt dit jaar in Eindhoven te staan. In 2011 strij- ken de programmamakers van 3FM neer in Leiden, zo melde Annemieke Schollaardt in De Coen & Sander Show.

WO 12 MEI: De meeste landelijke radiostations in Ne- derland hebben zeer recent gehoord wat zij moeten betalen voor het verlengen van hun frequenties. Een onderzoeksbureau, dat door Economische Zaken (EZ) werd ingeschakeld, heeft uitgerekend wat de indivi- MA 17 MEI: Dokter en professor Fritz Sennheiser (fo- duele waardes zijn van de commerciële FM kavels. Naar to’s), één van de bekendste namen uit de geluidsindustrie, verluidt zijn bepaalde kavels ‘voordeliger’ uitgevallen is overleden. De oprichter van Sennheiser Electronic en aangezien enkele radiostations met redelijke marktaan- uitvinder van tal van microfoons en andere geluidsap- delen, jaren achtereenvolgend verlies hebben geleden. paratuur was onlangs 98 geworden. Sennheiser werd Maar de radiostations worden overigens wel verplicht op 9 mei 1912 geboren in Berlijn en bouwde zijn eerste te investeren in de uitrol van DAB, de digitale radio. Die radio-ontvanger met een diaspoel en een kristal toen hij betaling komt bovenop het bedrag dat aan EZ moet 12 jaar was. De opkomst van de radio speelde een worden betaald. Hoe groot de exacte bedragen zijn en belangrijke rol in zijn keuze om te specialiseren in of de landelijke radiostations tevreden zijn is niet be- telecommunicatie aan de universiteit van Berlijn. In 1935 kend. De verlenging van de licenties gaat in 2011 in werd Sennheiser het hoofd van het Duitse Instituts für voor een periode van zes jaar. Als stations het niet eens Hochfrequenztechnik und Elektroakustik (Instituut zijn met de nieuwe prijzen hebben ze de mogelijkheid voor radiofrequentietechniek en elektroakoestiek) in om het FM-kavel terug te geven aan EZ, waarna dit Hannover. Tegen het einde van de Tweede Wereldoor- opnieuw wordt aangeboden. log schoot er van dat instituut echter bijna niets meer over. In juni 1945 startte Sennheiser, samen met 7 an- MA 17 MEI: SBS heeft Remko Terlouw benoemd als dere collega-ingenieurs van het instituut, het ‘Labora-

11 torium Wennebostel´ in stelling die in het Radio een verlaten laboratorium Museum in Rotterdam is van de Technische Uni- te zien tot november van versiteit van Hannover. dit jaar. Het geeft een Daar produceerden zij overzicht van honder- millivoltmeters. In 1958 den hebbedingetjes die veranderde hij de naam grotendeels te maken van zijn bedrijf in hebben met het onder- ‘Sennheiser Electronic´. In werp ‘radio’. Zo is er een Duitsland is hij op dat mo- radiohoedje te zien dat in ment al dé leider in fabricatie van meetapparatuur, mi- 1949 al op de markt crofoons, hoofdtelefoons en veel andere producten. kwam. Maar ook allerlei andere voorwerpen, die een Vandaag, onder leiding van zijn zoon Jörg Sennheiser, radiosignaal beschikbaar hebben. Wat te denken van geniet het merk nog steeds de voorkeur van vele muzi- een tank, een voetbal, colafles, Russische poppetjes, kanten en radio professionals over de hele wereld. En- sigarendoos, een Elvispop waarop je AM radio kunt kele van de uitvindingen van professor Doctor beluisteren en honderden andere tastbare onderwer- Sennheiser zijn: De shotgun-microfoon in de jaren ‘50, pen. Het merendeel van deze gadgets is verzameld door de open hoofdtelefoon in de jaren ’60 en de draadloze de uit Hilversum afkomstige reclamemaker Wim Meter. microfoons en hoofdtelefoons in de jaren ´70 van de Diverse vitrines zijn voornamelijk gevuld met uit Ame- vorige eeuw. rika en het Verre Oosten afkomstige materiaal. Een be- zoek aan het museum is voor de die hard onder de DI 18 MEI: De leiding van RTL Nederland heeft advies- verzamelaars de komende maanden zeker aan te ra- bureau Solved in de arm genomen om op zoek te gaan den. Per spoor ga naar Rotterdam Noord. Het Radio naar een nieuwe huisvesting voor de organisatie. Het Museum is gevestigd aan de Ceintuurbaan 104 en 111 mediabedrijf zal daarbij vooral kijken naar een nieuwe in Rotterdam. www.rotterdamsradiomuseum.nl plek in Amsterdam, zo meldt vastgoedorganisatie PropertyNL. De verhuizing kan een gevoelige klap zijn MICHEL VAN HOOFF voor ‘mediahoofdstad’ Hilversum, dat eerder al SBS, MTV, Endemol, IDTV en Eyeworks naar Amsterdam zag vertrekken. Bij RTL gingen al eerder stemmen op om naar de hoofdstad te vertrekken. Toen Fons van Westerloo het roer bij het mediabedrijf overnam heeft hij al een verhuizing overwogen. Een stap die hij eerder al met SBS had gemaakt, maar op dat moment was net Nieuwe naamgeving een nieuw huurcontract getekend door zijn voorgan- Het interne VRT productiehuis dat het merendeel van ger. Het contract met TCN, dat het mediapark in Hilversum de televisieprogramma’s van Eén en Canvas maakt, exploiteert, loopt in 2012 af. TCN en de gemeente kreeg een nieuwe naam: ‘Het televisiehuis’. Het Hilversum probeerden de afgelopen jaren juist om het productiehuis ontstond enkele maanden geleden door Mediapark nog beter op de kaart te zetten. Zij inves- de samenvoeging van de televisieafdelingen van de teerden in bereikbaarheid en de opening van het Cen- VRT productiehuizen Weten, Entertainment, Magazines trum voor Beeld en Geluid. en Fictie. Het productiehuis staat onder leiding van Bart De Prez . ‘Het televisiehuis’ telt ongeveer 270 medewer- VR 21 MEI: Een woordvoerder van de gemeente kers waaronder producers, regisseurs, redacteurs, ac- Rotterdam heeft bekend gemaakt dat alle gesponsorde teurs en productie- en regieassistenten. Naast Bart De programma’s via radio en televisie tegen het licht zullen Prez wordt het productiehuis geleid door vier produ- worden gehouden. Het gaat hierbij om vooral de pro- centen: Bart De Poot, Elvira Kleynen, Ilse Robion en gramma’s van het regionale RTV Rijnmond. Het gaat om Dries Verhaeghe. ‘Het televisiehuis’ werkt aan een 40- producties die door de gemeente mede worden gefi- tal programma’s waarvan sommige nog in ontwikke- nancierd. Men sponsort deze programma’s om de ge- ling en andere nu al te zien zijn, zoals: ‘Thuis’, ‘De Rode meentelijke informatie zo goed en breed mogelijk te loper’, ‘FC De Kampioenen’, ‘Witse’, ‘Wolven’, ‘Publiek kunnen verspreiden. In totaal werd op deze manier Geheim’, ‘Zonde van de zendtijd’, ‘Vlaanderen Vakantie- vorig jaar bijna 1 miljoen Euro door de gemeente Rot- land’, ‘1000 zonnen’, ‘Plat préfére’, ‘De Canvascrack’ en terdam besteed aan RTV Rijnmond. Verschillende par- meer. De naamsverandering is een logisch uitvloeisel tijen vinden dit te veel en ondermeer wordt gesteld dat van de hervorming van begin februari waarin de di- men beter reclamezendtijd kan kopen dan via een pro- rectie productie van de VRT werd hervormd onder gramma de boodschap te verkondigen. leiding van Lena De Meerleer. Het aantal interne productiehuizen werd verminderd om overheadkosten VR 21 MEI: ‘Zeventig Jaar Gadgets’ heet de tentoon- te beperken en om de interne mobiliteit te vergroten.

12 niet te doen. Ook zijn televisieprogramma’s voor een kwart van de mensen favoriete gespreksstof met vrien- den en collega’s.

TV geen behang Televisie nog steeds belangrijk De televisie staat thuis niet op de achtergrond aan zon- Televisie kijken heeft in de Nederlandse huiskamers een der dat men ook echt kijkt (65%). Ook geeft 72% van centrale rol. Televisiekijken wordt door een derde van de mensen aan de televisie helemaal uit te zetten als men de ondervraagden ‘gezellig’ genoemd. Echter, meer dan gaat slapen. De stand-by functie wordt minimaal ge- 48% kijkt het liefst televisie zonder gezelschap dat com- bruikt. Mensen komen ’s nachts niet graag hun bed uit mentaar geeft. Om ergernis te voorkomen kijkt men in voor het kijken van een televisieprogramma. Als men sommige gevallen bij voorkeur alleen. Mannen kijken dat al doet is dat voornamelijk voor evenementen als graag alleen naar sportprogramma’s, terwijl vrouwen het WK voetbal, de Olympische Spelen of bij opmerke- liever samen naar sport kijken. Vrouwen genieten op lijke gebeurtenissen als de Amerikaanse presidents- hun beurt bij voorkeur alleen van een televisieserie of verkiezingen. een soap. Hoewel de meerderheid (62%) aangeeft in overleg te bepalen wat er gekeken wordt, bedient 42% Overige wetenswaardigheden echter zelf de afstandsbediening. De meerderheid (60%) Films, sportprogramma’s en documentaires zou men van de mensen ziet televisiekijken als een moment van het liefst in HD willen kijken. Kijken gebeurt voorname- ontspanning. UPC Nederland ondervroeg meer dan lijk van maandag tot en met vrijdag van 18:00 uur tot 2.700 kijkers en kwam tot een aantal opvallende con- 24:00 uur en in het weekeinde vanaf 14:00 uur. Televi- clusies. sie kijken doet men het liefst zittend op bank of stoel. Bij het kijken naar een televisieprogramma worden tus- Informatief belangrijk sentijdse reclames als zeer storend ervaren (75%). Ge- Zowel mannen als vrouwen kijken het liefst alleen naar middeld kijkt men dagelijks bijna 3,5 uur naar de televi- informatieve, educatieve programma’s en documentai- sie. res. Films, shows en entertainmentprogramma’s kijkt men graag met partner of vrienden. Als men het niet Over het onderzoek eens kan worden over wat er gekeken gaat worden, Het onderzoek werd in opdracht van kabel- en media- geeft 42% aan iets anders te ondernemen in de vorm bedrijf UPC Nederland uitgevoerd tussen 25 maart en 2 van puzzelen of computerspellen. Vrouwen kiezen dan april 2010 onder ruim 2.700 televisiekijkers. Het onder- vaker voor een huishoudelijke taak. Tv-kijken wordt zoek werd uitgevoerd door onderzoeksbureau MWM2, ook wel gecombineerd met andere activiteiten als inter- dat gespecialiseerd is in online onderzoek en data- netten (44%), lezen (28%), en huishoudelijke taken collectie. UPC Nederland laat meerdere malen per jaar (24%). een dergelijk onderzoek uitvoeren.

Tv-gids nog steeds populair Ondanks de mogelijkheid om op internet de program- mering te bekijken, is de gedrukte televisiegids het meest (52%) populair om na te gaan welke programma’s wor- den uitgezonden. Waar men vroeger nog wel eens thuis bleef om te kijken naar zijn of haar favoriete tele- visieprogramma, geeft de meerderheid (60%) aan dat 3FM heeft bij een recent luisteronderzoek weer een groter marktaandeel gehaald dan Sky Radio. Het pu- blieke popstation kwam lange tijd achter het non-stop muziekstation, maar in de meest recente luistercijfers van onderzoeksbureau Intomart zijn de rollen dus om- gedraaid. Radio 538 bleef wel de marktleider met een marktaandeel van 10,7%. Radio 2 bleef tweede maar leverde wel iets in. 100% NL zat lang in de lift, maar het station met Nederlandse muziekproducties zakte weer iets en is het achtste radiostation van Nederland. Aan het luisteronderzoek deden dit keer ruim 10.000 men- sen mee. We luisterden met zijn allen 3 uur en 21 minu- ten per etmaal naar de radio.

Bovenstaande regels werden gepubliceerd in de zoge- naamde “radio nieuwsgroep”. De reacties lieten niet lang

13 op zich wachten. ‘Misschien wel omdat het veel te zwaar eens met bewijzen? Kom op met namen. En niet zo maar gesubsidieerd is. En daardoor misschien weer omhoog wat roepen. Ben je wel eens op de werkvloer geweest? is gegaan bij het onderzoek. Om mensen maar te doen Ken je mensen? Of papegaai je onze vriend Wilders na? laten denken dat er nog degelijk wordt geluisterd. Naar Als dat zo is dan zou ik op 9 juni maar gaan stemmen. Ik troep, die van onze belastingcenten de ether wordt weet niet wat voor werk je doet/hebt of niet. Ik wil je ingeslingerd’. (Ik ben zo vrij geweest de taalfouten er wel eens een stageplek bezorgen. Dan kun je die ‘linkse maar uit te halen uit bovenstaand proza). jongens en meisjes’ volgens jou, gaan corrigeren. Je moet wel verschrikkelijk simpel zijn als je denkt dat de ‘commerciële tv en radio’ gratis is. Immers, zij leven van de reclame en wie betaalt de reclame uiteindelijk?’

HD kwaliteit? Over de consument gesproken. Al jaren lang ben ik een enthousiast fan van de satelliet. Via een dergelijke satelliettuner kan je luisteren naar radio uit België, En- geland, Frankrijk, Duitsland enz enz. Waar ik geen fan van ben is Canal Digitaal, de onderneming die de satelliettransponders voor Nederland en België beheert. Allereerst moet je voor de Nederlandse publieke en RTL Boulevard commerciële omroepen betalen, heel vreemd natuurlijk want we betalen allemaal al via de belastingen. Dan Onze inzender leuterde verder: ‘Want wees nu eens moet je nog dik betalen voor je smartcard die je in de eerlijk, anno 2010 is de publieke omroep passé, tenzij je tuner moet steken en vervolgens werd ik- en duizen- dagelijks met propaganda bestookt wilt worden.’ Je den met mij- geconfronteerd met de mededeling van vraagt je af wat popplaatjes draaien met propaganda te Canal Digitaal dat ik een andere tuner moet kopen wil ik maken heeft. ‘Lang leve de commerciële radio en deze in de toekomst nog kunnen genieten van o.a. Geschie- heeft twee voordelen: denis TV en Nostalgie TV, want… men gaat vanaf eind 1) het kost ons burgers geen euro (ha ha ha) april uitzenden van MPEG 2 naar MPEG 4. 2) je wordt niet geconfronteerd met een stroom aan propaganda.’ TV in HD kwaliteit dus. Lou de Jong- destijds presenta- tor van programma’s als ‘De Bezetting’, gemaakt tussen Ik kon het niet laten om te reageren: ‘Als we geen 1960 en 1965 in HD kwaliteit. Lachwekkend. Destijds publieke omroep meer hadden, dan kon je de hele dag opgenomen via Telerecording. (Ampex bestond nog naar Sky Radio luisteren of stations als Radio 10 Gold, niet) en nu in HD? Kwaliteit? Zou Lou de Jong er nu Radio Veronica, Wild FM, Q Music en andere in dezelfde mooier uitzien in HD? Ik denk het dus niet. Ik besloot vijver vissende stations. Eenheidsworst dus. ’s Avonds toch nog maar even de satellietenshop te bezoeken. De elke dag kijken naar RTL Boulevard: er zijn nu al hele eigenaar excuseerde zich voor het vreemde gedrag generaties mensen die niets meer weten van politiek, van Canal Digitaal. Ik moest toch aan een andere tuner. cultuur of wetenschap, maar alleen geïnteresseerd zijn Kosten? 299 euro. Ik besloot het toch maar aan te schaf- wie van de soapsterretjes zwanger is of wie niet. Pro- fen. Een paar dagen later sprak ik Peter Harmsen, mijn gramma’s als Buitenhof, Netwerk en Nova zullen we Webmaster, en die adviseerde mij een ‘3 in 1 pakket’ te dan missen. Uiteraard de goede programma’s van de nemen van Ziggo.: radio, televisie, telefoon en internet commerciële televisiestations niet te na gesproken als in 1 pakket. Na wikken en wegen heb ik dat toch maar Baantjer, Peter R. de Vries en dergelijke.’ genomen. Peter Harmsen heeft op een avond een en ander geïnstalleerd. Ik heb gekozen voor het pakket Een tweede bobo meende ook te moeten reageren: publieke en commerciële omroep alsmede het keuze- ‘Nou die vaak heel eenzijdige programma’s, kan ik mis- sen als kiespijn.’ Juul Geleick reageerde daar meteen op: “Ja, ik heb ook 35 jaar lang bij de programma’s die ik maakte gedacht: ‘Kom ik ga effe lekker propaganda maken vandaag!’ Hou toch op...... De beste stuurlui staan aan wal.” Bobo 2 schreef verder: ‘Want zoals je moet en kan weten, zijn de meeste journalisten bij de publieke omroepen links georiënteerd.’

Juul: ‘Hoe kom je daar toch bij? Waarom moet ik dat volgens jou weten en kan ik dat volgens jou weten? Deze discussie is hier al zo vaak gevoerd. Kom toch De Bezetting - Lou de Jong

14 pakket Kennis & Nieuws. In het pakket publieke en programma’s al over opheffen van een of meerdere commerciële omroep zitten ondermeer: Nederland 1 t/ netten. De nieuwe imagocampagne ‘De publieke om- m 3, RTL en SBS, de regionale omroepen, CNN, roep vertelt jouw verhaal’ leidde al tot veel kritiek. De Euronews, de Duitse omroepen, De Engelse BBC 1 t/m commercials bestaan uit een compilatie van verschil- 4, een Frans station en ik heb in mijn pakket dus Ge- lende televisieprogramma’s die aansluiten van bij een schiedenis TV, Nostalgie TV, enzovoort. van de thema’s. Ook worden er onderzoeksresultaten getoond waaruit blijkt hoe populair de publieke om- Aan radiostations de volgende: Radio 1 t/m 6, de com- roep is bij het Nederlandse kijkerspubliek. Verder ver- merciële omroepen en bijvoorbeeld Radio West, BBC 1 tellen vijftig bekende gezichten waarom zij de publieke t/m 4, de VRT, een paar Belgische stations, City FM, de omroep een warm hart toedragen. Nu staan de logo’s Wereldomroep, Duitse publieke omroepen en als grote van de omroepverenigingen broederlijk naast elkaar; verrassing: Music Choice. Hierin zitten ondermeer easy het lijkt verdacht veel op een schreeuw om aandacht listening stations, muziek uit de jaren 70, een Schlager richting het nog te vormen kabinet. kanaal, blues kanaal, klassieke kanalen, soul kanaal, country kanaal. En een comedy kanaal. Op het Comedy De campagne is in ieder geval actueel, want bij alle kanaal hoor je de hele dag conferences. Leuk. Ik be- mogelijke coalities, die nu in beeld zijn om ons land te hoef u dus niet uit te leggen dat ik zeer tevreden ben. gaan leiden, staat een nieuwe bezuinigingsoperatie in Overigens, nu luister ik naar Radio Caroline, via de Hilversum op het programma. Een rechtse coalitie van satelliet. VVD-PVV-CDA zal funest zijn voor Hilversum, want de VVD wil twee netten, het CDA wil een fusie van de ROB OLTHOF kleine omroepverenigingen en PVV wil terug naar slechts één net zonder ‘staatsradio’. Bij een meer linkse coalitie, zoals bijvoorbeeld VVD+PVDA + CDA (dus Paars Plus), is het voortbestaan van de huidige situatie te hopen. De PvdA wil de schade beperken door niet al te drastisch te bezuinigen.

‘De wijze waarop de Publieke Omroepen worden beje- In het kort komt het hier op neer: gend is bijna een hetze’, aldus een recente uitspraak van 1) men wil van drie naar twee televisienetten Gerrit Jan Wolffensperger, D66-coryfee sinds jaren. 2) radio van drie landelijke netten naar twee Volgens Wolffensperger wordt de hetze aangejaagd door 3) de Wereldomroep mag van de PVV helemaal ver- de kranten, de commerciële omroepen en de politieke dwijnen partijen. Wolffensperger reageerde op de suggestie om 4) Groen links wil een BBC model een nieuwe, reclamevrije publieke omroep, bestaande En eerlijk gezegd: geen slecht idee van Groen Links. uit twee televisienetten en twee radiostations, die alleen nieuws en cultuur mogen gaan brengen. Volgens de ROB OLTHOF werkgroep ‘Andere Publieke Omroep’, waar onder an- dere oud AVRO-directeur Ad ’s Gravesande (we ken- nen hem nog van het programma ‘Superclean Dreammachine’ op Hilversum 3) en oud Journaal hoofd- redacteur Nico Haasbroek zitting in hebben, kan een dergelijke omroep met 370 miljoen euro goedkoper zijn dan de huidige publieke omroep.

Echter, van de 4200 banen dienen er in de nieuwe opzet wel ruim 3000 te verdwijnen. W. vindt dit een slecht plan. De hetze tegen Hilversum wordt gestuurd door de kranten, die niet willen dat de omroep actief is op internet; de commerciële omroepen, die niet willen dat de publieke omroepen mee eten uit de reclameruif en de politieke partijen, die denken dat Hilversum te links is. De Telegraaf Mediagroep propageert een om- roep met twee televisiestations en dat geheel zonder reclame-inkomsten. (Logisch natuurlijk, want dan vloeit er weer reclamegeld richting de kranten).

De publieke omroep ligt al langer onder vuur. Diverse partijen, van links en rechts, pleitten in hun verkiezings-

15 volgende commentaar werd destijds door Jaap Velt geschreven: ‘Het is een prachtmetro, dat wel, en Rot- terdam is er zeer terecht trots op. Al was het alleen al vanwege de primeur. En ook om het gevoel te hebben (2) toch niet voor niets jarenlang met opgebroken straten te hebben moeten leven, door modderwoestijnen te Al vele jaren, zo niet langer dan een decennium lang, hebben moeten baggeren als je bijvoorbeeld van de wordt u in een aantal tijdschriften en tevens via een ene kant naar de andere kant van de Coolsingel moest.’ aantal sites op internet mee terug genomen naar een bepaald jaar in onze samenleving. Een jaar dat u al dan Ook over de lengte van de toen pas geopende Metro niet bewust mee hebt gemaakt. Het doel van de schrij- was Velt een ontevreden man: ‘Het traject is belachelijk ver van deze serie, radiohistoricus Hans Knot, is vooral kort in vergelijking met bijvoorbeeld Parijs en Londen. zijn leeftijdsgenoten, dus de zestig plusser, wakker te In feite is het ondergrondse gedeelte niet langer dan schudden en dingen te laten herbeleven uit lang ver- 3,18 kilometer. Daar komt nog wel een bovengronds vlogen tijden. Daarnaast is het de bedoeling deze zelfde traject bij, maar kun je dat in ernst een metro noemen? leeftijdsgroep aan het denken te zetten om eigen herin- De metro wordt pas echt belangrijk als hij kan worden neringen naar boven te brengen en eventueel te delen doorgetrokken naar Hoogvliet, een woonkern op 20 in een daarop volgende aflevering. Deze keer neemt kilometer afstand van het centrum van Rotterdam.’ Het Hans Knot u voor de tweede keer mee naar het jaar is later allemaal goed gekomen en afsluitend meld ik dat 1968, voor velen direct herkenbaar als het jaar van de het eerste traject, dat werd geopend, een verbinding opstand in Praag en andere steden van het toenmalige was tussen het centrum van Rotterdam met een van de Tsjecho-Slowakije en de studentenrellen in de diverse grootste woonkernen die was neergezet onder de naam belangrijke steden in West-Europa. Voor de radio- ‘Linker Maasoever’. liefhebbers is er nog steeds de trieste herinnering aan het wegslepen van de beide, toenmalige, zendschepen Bij het voorbereiden van een aflevering duik ik altijd in van Radio Caroline. Maar er is veel meer, dus relax en mijn archief en haal van alles tevoorschijn van wat ik uit lees mee met positieve, negatieve en ook persoonlijke dat bepaalde jaar bezit aan aantekeningen, knipsels en herinneringen uit het jaar 1968. tijdschriften. Van het ene jaar heb ik veel meer dan van een ander maar er zitten altijd weer leuke, korte opmer- Op 9 fe- kingen bij van personen die in de toekomst kijken. Zo bruari ook in februari 1968 toen ik op de doordeweekse da- 1968 werd gen altijd geconfronteerd werd met lange computer- de eerste uitdraaien van de onderneming Bull aan het metro van Kwinkenplein in Groningen. Mijn toenmalige werkge- de Bene- ver, het Provinciaal Electriciteitsbedrijf voor Gronin- lux geo- gen, liet de computerwerkzaamheden door het bedrijf pend door uitvoeren daar eigen computers nog veel te duur wa- prinses ren. Maar de notitie die ik dus maakte is een uitspraak Beatrix en van Professor H. Polak, die op de 3e februari het vol- haar echt- gende verklaarde: “Het werken met computers zal voor genoot de doorsnee mens van de toekomst even vertrouwd Prins worden als het dragen van een bril of het kijken naar Claus. Het de televisie. De nieuwe technische mens zal in het bij- begon al- zonder een elektronisch mens worden. Het leven van lemaal de mens zal straks in drie gelijke delen uiteenvallen. 25 kleintjes jaar scholing, 25 jaar werken onder afnemende werk- maar on- tijden en 25 jaar rusten en genieten van vrije tijd.” dertussen is de totale Een van de tijdschriften die bij ons thuis in de lees- netwerk- portefeuille zat was de Panorama. Vaak stonden er lengte - exclusief die van de RandstadRail - al 55,3 kilo- mooie vrouwen op de voorkant afgebeeld om de aan- meter, waarvan 15,3 kilometer ondergronds is gelegen dacht te trekken in de kiosken. Er was ook een lange en 8,5 kilometer als sneltram is uitgevoerd. De RET is de periode geweest dat terugkerend een komische teke- exploitant van het oudste en langste metronetwerk in ning werd afgedrukt van het apenleven. Tja, los in de de Benelux. Maar was iedereen wel zo gelukkig toen winkel kostte het tijdschrift toen maar 65 cent. In de eenmaal, na jaren van werkzaamheden, de metro voor leesportefeuille was het aanzienlijk goedkoper, want we de eerste keer werd opengesteld voor het publiek? Het hadden het exemplaar van zes weken geleden en moch-

16 ten de inhoud na Thuis hadden we een leesportefeuille, die in de kapsa- het verloop van lon voor de klanten aanwezig was en een week of zes de leenweek be- achterliep op de actualiteit. Dat gaf een voordeel in de houden. Zo weekprijs van de map. De inhoud mocht worden ge- kwam op een be- houden want ouder dan die zes week werden de map- paald moment be- pen niet verspreid. Op die manier kwam er een aardige gin oktober ook voorraad aan tijdschriften achter de kastdeurtjes te het exemplaar liggen die waren verwerkt in de getimmerde zitbank in van 17 augustus de salon, waar met gemak een zevental mensen op 1968 voorbij. Bin- kon zitten. Menig tijdschrift is daar door mij uit gered nenin een special waardoor bijvoorbeeld nu voor me ligt een proef- over een bad- nummer van een nieuw tijdschrift dat destijds in de plaats aan de map zat onder de titel ‘Kijk’. Zoals zo vele tijdschriften Noordzeekust en was deze uitgegeven door Spaarnestad in Haarlem, op de buitenkant een tijdschrift dat trouwens nog steeds, hoewel in een een levendige te- modern jasje, bestaat. ‘Het Kijkschrift waar je elke week kening van de naar uitkijkt’ was de slogan die al bij het eerste nummer boulevard van ter promotie werd gebruikt. De redactie was dus al Noordwijk. Gelijk aan het verdwijnen van het mooie behoorlijk positief over de toekomst. In ‘Kijk’ in die tijd Panorama van de kust van de badplaats Scheveningen was er aandacht voor onderwerpen als ‘aardrijks- van destijds is van het getoonde portret van Noordwijk kunde’, ‘biologie’, ‘geschiedenis’, ‘natuurkunde’, ‘tech- niets meer over. Ook de voorkant van de Panorama niek’ en andere wetenschappen. van augustus 1968 is er helaas niet ongeschonden uitge- komen.

In het voorjaar 2010 was er grote onrust in de media betreffende seksueel misbruik binnen de Katholieke Kerk. Terecht werden grootschalige onderzoeken opgeëist om erachter te komen in hoeverre en wie bestraft kunnen worden. Brengt mij tot een tweetal andere verklaringen die ik in 1968 ‘knipte’. Allereerst was er een van een Pastoor Keet die stelde: “Wij hebben de overtuiging dat vrijheid de eerste voorwaarde is voor wat we religie kunnen noemen. Deze opvatting wint meer en meer veld, we zijn op weg naar een nieuwe kerk, maar de gestalte ervan zien we nog niet.” Een andere religieuze leermeester uit de tijd die vaak werd geciteerd was Pro- fessor Schillebeeckx, die stelde: “Over dertig jaar is er in Nederland van de oude kerkvormen niets meer over. Er moet ontkoppeling komen van priesterschap en celi- Dit alles in beeld gebracht door tekeningen gemaakt baat, maar het charisma van het celibaat moet blijven. door de beste tekenaars per wereld. Bij het aanzien, Het is geen verplichting. Voor regulieren is het de kern destijds, van het eerste nummer gingen mijn gedach- van hun roeping.” Uitspraken om daadwerkelijk maar ten uit naar ‘De spannende verhalen van Oom Wim’, eens over na te denken en in de context te plaatsen van waarbij in het weekblad Robbedoes al vele jaren op zowel 1968 als 2010. Ik wil met dit onderwerp eindigen dezelfde wijze aan beeldspraak werd gedaan. Op 5 met een gedichtje dat ik, bij de vele ingezonden brieven oktober 1968 kwam het eerste nummer uit gericht op over het celibaat uit de, voorheen Katholieke, Illustratie, een breed publiek. Tot maart 1975 verscheen het we- haalde en werd ingezonden door ene Magna uit De Zilk: kelijks, waarna het een maandblad werd. Anno 2010 is het een uitgave van Sanoma Mens Magazines, voor- O, het woordje ‘celibaat’, heen bekend als onderdeel van VNU Tijdschriften in dat begint mij te vervelen. Amsterdam. En lees het beslist niet meer. Het kan mij echt niets meer schelen. Maar ondanks dat het aanbod aan tijdschriften in de jaren zestig van de vorige eeuw al behoorlijk was, De priester die dan trouwen wil bleek ‘Kijk’ niet de enige nieuwe uitgave in 1968. Een zal ik ook niet gaan bevitten. aantal anderen kwamen ook voor de eerste keer op Hij weet toch: wie zijn billen brandt, de markt waarbij ik als tweede nieuwe het tijdschrift die moet op de blaren zitten. ‘Bobo’ noem. Het werd gelanceerd als het nieuwe week-

17 blad voor peuter en kleuter en voor verstandige Een statig pand dat ouders die wisten wat goed was voor hun kinde- zowel een ingang aan ren. In Bobo zaten verhaaltjes om zelf te lezen of de voorkant, en dus te laten voorlezen. Verder ondermeer spelletjes op de Grote Markt, als die de zelfwerkzaamheid bevorderden; tekenin- wel aan de zijkant aan gen om zelf in te kleuren; vaardigheidsoefeningen, de Oude Ebbinge- raadseltjes en veel meer. straat (foto) kreeg. Naast Galeries Moder- nes op de Vismarkt en de HEMA aan de Herestraat waren er in 1968 drie warenhui- zen in de Martinistad Groningen. Maar V&D was, als het om op- pervlakte en aanbod ging, de anderen straatlengten voor.

Zelf ging ik er zeer regelmatig een kijkje nemen op de ver- dieping waar niet alleen de radio- en televisieafdeling was gevestigd, maar ook de Discobar. Daar waren wekelijks de nieuwste wijsjes te beluisteren, al dan niet in de originele uitvoering dan wel in de coveruitvoering. De laatste versie steevast op het Discofoon label, destijds een eigen platen- label van Vroom en Dreesmann. In Engeland had het waren- huis Woolworths een vergelijkend label onder de naam ‘Embassy’. Op het Discofoon label werd ook een groot aantal LP’s uitgeven waaronder de muziek van Cor Steijn, Rudolf Shock, Carnavalskrakers maar ook van de Tee Set en op- Bobo kwam op de markt als een met uiterste zorg merkelijk genoeg Shocking Blue (foto). Bovendien bracht en kunstzinnig vakmanschap samengesteld men een zogenaamde stereo-testplaat met geluidseffecten uit kleuterblad dat op pedagogisch verantwoorde om je stereo-installatie, tenminste zolang je een trotse bezitter wijze ontspanning bracht voor de kleintjes die was, goed in te kunnen stellen. De meest plezierige tijd vond niet of nog nauwelijks aan het lezen toe waren. ik de twee periodes per jaar dat er uitverkoop was. Het was een weekblad dat voor 50 cent in de kiosk lag maar als abonnement maar 35 cent kostte. Op de vierde Bobo werd niet alleen teruggevonden in de huis- verdieping wa- kamer, maar ook op school en bijvoorbeeld in de ren dan di- wachtkamer van de huisarts. En kijk aan, gelijk verse tafels, aan ‘Kijk’ bleek ‘Bobo’ een stevige blijver in de gevuld met tijdschriftenwereld. kratten vol sin- gles en LP’s, Recentelijk ontdekte ik in mijn fotocollectie oude neergezet te- beelden van de Oude Ebbingestraat waarbij mijn gen daadwer- gedachten direct gingen naar de herinneringen kelijke af- die me voor de geest stonden van de enorme braakprijzen. bouwput die er in de jaren vijftig van de vorige Met plastic tassen vol met nieuw materiaal ging ik dan tevre- eeuw was op de hoek van de Grote Markt Noord- den terug naar huis om me terug te trekken in mijn slaapka- zijde en de Oude Ebbingestraat. Diverse kleinere mer om al dat moois tot de mijne te maken. winkelpanden als wel een enorm pand van Vroom en Dreesmann werden er gebouwd. Dit op een Maar ook was ik altijd wel weer nieuwsgierig naar de nieuw- deel van de Groninger Binnenstad dat tijdens de ste etalage invulling uitgevoerd door de mensen van de Tweede Wereldoorlog dermate was aangetast dat decoratieafdeling van het warenhuis. Mijn tweelingbroer alles stelselmatig werd afgebroken om plaats te Egbert had na zijn schoolopleiding gekozen voor een avond- maken voor een totaal nieuwe noordwand, waarbij opleiding aan de Academie Minerva en besloot te gaan wer- een deel dus voorbestemd was voor het waren- ken op voornoemde afdeling van V&D. Dat betekende het huis V&D. maken van decoratiemateriaal en het aanbrengen in de win-

18 kel en het verzorgen van de prijskaarten, die in die tijd nog Carry Geijssen veelvuldig werden gebruikt. Ook diende meegeholpen te wor- den bij de inrichting van de toen nog grote en vele etalages, die men bij Vroom en Dreesmann had. Egbert had al veelvuldig geoefend door het regelmatig veranderen van de etalage van de kapsalon van vader Knot.

U weet dat ik in deze serie ook altijd open sta voor de kleine nieuwtjes en andere opmerkelijke zaken die voorbij kwamen in het beschreven jaar. Zo was de vrouwenemancipatie al goed aan de gang en vond het Tweede Kamerlid voor de VVD, me- vrouw Haya van Sommeren- Downer, dat zij ook haar steentje moest bijdragen door haar stem in de Tweede Kamer te verhef- fen: “Vrouwen beginnen te begrijpen dat ze pas sterk staan als ze zelfstandig zijn. Ik schreeuw het van de daken: “Meisjes leer toch een beroep! En maak je studie, school of cursus ook af! Dan pas sta je vrij in de wereld.” Hoeveel nieuwe stemmers zal deze opmerking voor de VVD destijds hebben opgeleverd?

Tot het jaar 1966 was er bij de Europese en Wereldkampioen- schappen schaatsen voor dames, die allen op natuurijs werden in die jaren. Maar hoe zat het eigenlijk met een gehouden, alleen ruimte geweest voor schaatssters uit de voor- typische wintersport als ‘skiën’ en de Neder- malige Sovjet-Unie als het ging om de eerste plaatsen in deze landse deelname aan de Olympische Spelen in toernooien. Maar plotseling stonden in dat jaar enkele Neder- 1968? Om het laatste deel van de vraag maar landse vrouwen onder leiding van coach Zwanenburg op om meteen te beantwoorden: er was geen enkele de schaatswereld verbaasd te doen staan. Ook in het Olympi- deelnemer uit ons land in Frankrijk aanwezig. sche Winterspelen jaar 1968 - het Franse Grenoble was de gast- De Nederlandse Ski Vereniging telde in die tijd stad - bleven de Oranjedames verbazen. Trouwens het hele tegen de vijfduizend leden, voor het meren- schaatsseizoen was er een om in te lijsten. Bij de wereldkampi- deel pure skiliefhebbers. In eerdere jaren oenschappen werd Carry Geijssen uit Amsterdam derde achter vormden ze nogal een elite groep van men- landgenotes Stien Baas- Kaiser en Ans Schut en Carry behaalde sen, meestal afkomstig uit Den Haag en omge- op de 1500m en 3000m een bronzen afstandsmedaille. Carry ving maar veertig jaar na de oprichting van Geijssen behaalde tevens op de Olympische Winterspelen de de vereniging was het gezelschap leden maat- gouden medaille op de 1000 meter en maakte geschiedenis want schappelijk veel gemêleerder geworden. nooit eerder had een schaatsster uit Nederland een gouden me- daille gewonnen. Een dag voor de gouden race had ze ook al De leden maakten in de late jaren zestig van zilver gehaald op de 1500 meter. de vorige eeuw vooral toertochten, zoals door de Silvretta, de Oetslater Alpen, de Wattener Er was trouwens nog een kleine rel Lizum en de Haute Route. De belangstelling toen Geijssen, in een van de vele voor deze tochten was vrij groot te noemen, interviews die ze na het behalen van want de deelname was doorsnee niet zo kost- het goud gaf, zich afzette tegen de baar. Vaak betaalde men rond de 200 gulden leiding van de schaatsploeg. Ze voor een week op wintersport. Voor een an- meldde dat het tijd werd dat coach dere groep van leden werd de skisport wel Piet Zwanenburg, ook wel ‘ome duur, namelijk voor de ongeveer 150 Neder- Piet’ genoemd, een sterke tweede landers die zich in 1963 hadden verenigd om persoon naast zich zou krijgen in wedstrijdverband te strijden onder de naam omdat hij het zelf niet meer aan zou ‘Ultimi’. Dat woord betekent eigenlijk ‘de laat- kunnen. Zwanenburg, de man ach- ste’ maar de Nederlandse wedstrijdskiërs wa- ter de successen van de dames, wist ren niet op de laatste plaats blijven staan. In genoeg en nam aan het einde van het seizoen ontslag. Maar de het jaar 1966 was het namelijk een klein feestje ouders van Geijssen waren nog sneller en namen meteen na het toen de Nederlandse ploeg voor de allereerste gewraakte interview met Carry de telefoon en belden met het keer de al jaren lange strijd tussen de Lage bonsbureau van de KNSB. Ze eisten dat de ploegleiding hun Landen (België, Denemarken, Engeland en dochter eens goed de waarheid zou zeggen, want zo hadden ze Luxemburg deden ook mee) won. hun dochter echt niet opgevoed. Toch waren er binnen de groep diverse lie- Schaatsen was een redelijk goede Nederlandse aangelegenheid den die meenden dat het wel erg jammer was

19 dat Nederland geen vertegenwoordigers in deze ders deelgenomen aan deze tak van sport tijdens de Olym- sport had gestuurd naar Grenoble. Als voorbeeld pische Winterspelen. En juist de deelname en niet het win- werd Willem Calkoen genoemd, die zich internatio- nen had veel nieuwe jongelingen doen besluiten deze tak naal toch al redelijk had bewezen. Het waren echter van sport te gaan beoefenen en lid te worden van de de zogenaamde hoge heren die anders besloten. De vereniging. leden van het Nederlands Olympisch Comité had namelijk besloten dat er alleen van deelname sprake Natuurlijk in deze aflevering ook weer een terugblik op kon zijn als men zich tot de beste tien van de wereld een stukje nostalgische apparatuur, die destijds in 1968 kon beschouwen. Een eis die echt veel te hoog was werd geïmporteerd door een tweetal bedrijven, te weten gesteld. In 1952 hadden er nog wel twee Nederlan- N.V. Connector in Amsterdam en het in Tilburg gevestigde Tempofoon N.V. Het ging om een draagbare recorder. Ze waren in verschillende prijsklassen leverbaar tussen 198 en 995 harde guldens. In de laatste prijsklasse waren de recorders uitgevoerd in HiFi Stereo. Het product kwam, hoe kan het ook anders voor die tijd, uit Japan. Het ging om het product Sanyo. Men kon dus al lopend opnemen daar er gebruik werd gemaakt van voeding door middel van batterijen. Voor de thuisblijvers was er echter ook een mogelijkheid het combitoestel aan te sluiten op het elektriciteitsnetwerk. (Zie afbeelding hiernaast)

In Nederland keken we nog steeds naar slechts twee televisienetten en liet Nederland 3 nog even op zich wach- ten. Totaal anders dan we nu gewend zijn hielden we het bij één vorm van nieuwsvoorziening, het NTS Journaal. Iedereen denkt dan aan personen als Jan Gerritsen, Rien Huizing, Harmen Siezen en de man van het allereerste uur Coen van Hoewijk, maar vanaf 1965, toen ze haar intrede deed, werd de naam Eugenie Herlaar voor iedereen heel bekend. Logisch want vanaf dat moment was ze de eerste vrouwelijke nieuwslezer van de NTS. Ze werd geboren op Curaçao en had journalistieke ervaring opgedaan bij ondermeer Radio Nederland Wereldomroep.

Herlaar was tot 1969 in dienst bij het Journaal en daarna in de jaren zeventig van de vorige eeuw voor de periode van nog één jaar. Herlaar werd geroemd vanwege haar duidelijke uitspraak. Zij kwam bij het deftige Journaal te- recht omdat zij vond dat sommige onderwerpen beter door vrouwen konden worden gedaan. Tot dan was de televisie een echte mannenwereld, op de omroepsters na. Maar toen zij eenmaal bij het Journaal zat realiseerde zij zich algauw dat het niet alleen de vrouwenonderwerpen waren die zij ging doen. Zo stond ze eens op de Martinitoren in Groningen omdat deze werd gerestaureerd. De tijd dat ook kneuterige onderwerpen de revue passeerden in het NTS Journaal, gelijk aan sommige afrondende items in het huidige NOS Journaal.

Af en toe verscheen Eugenie Herlaar in die tijd ook wel in de geschreven pers, hoewel ze vond dat ze in de begin- periode af en toe te veel aandacht kreeg. Ze werd name- lijk overstelpt met aanvragen voor interviews, die ze bijna allemaal heeft afgewezen. Herlaar: “Veel mensen zijn door de televisie groots in de publiciteit gekomen zonder dat ze er klaar voor waren. Dat moet bij hen een morele kater hebben opgeleverd. Daar komt bij dat ik het helemaal niet zo belangrijk vindt dat wat ik doe. Er zijn mensen die veel

20 meer doen, die het veel meer waard zijn om in de biedt dit werk wel veel afwisseling. Voor een programma publieke belangstelling te worden gebracht.” als ‘Achter het Nieuws’ of zo moet je me waarschijnlijk wekenlang in één onderwerp begraven en dat is niets Algemeen werd voor mij.” Opmerkelijk is het te noemen dat er niemand Herlaar (foto) ge- ooit een opmerking heeft geplaatst of dat aan Eugenie prezen vanwege vragen zijn gesteld over het gegeven dat ze afkomstig haar zeer duide- was van de Nederlandse Antillen. lijke uitspraak van de Neder- De Nederlanders gingen ook steeds meer op vakantie landse taal: “Ik naar het buitenland en ‘een 11 dagen naar Majorca’ heb nooit kwam steeds meer in het bereik van de gemiddelde spraaklessen ge- Nederlander. In mijn eigen Groningen was er in 1968 al had. Ik schrijf het een aantal gerenommeerde ondernemingen dat zich toe aan het feit dat mijn moeder slechthorend is. Om je bezighield met de verkoop van reizen, gericht op win- bij deze mensen verstaanbaar te maken kun je twee ter en zomer. Zo waren er ondermeer ‘Wijnne en dingen doen. Ofwel alles wat je zegt steeds maar weer Barends’ in de Zwanestraat en Lisonne Lindeman aan herhalen of zeer duidelijk spreken. Ik heb voor het de Grote Markt. Daarnaast waren er verschillende laatste gekozen. Voor dat herhalen ben ik veel te lui.” touringcarondernemers die zich ook met de verkoop Over de reacties van het publiek inzake het gegeven van reizen per bus gingen bezig houden. Wie kent ze dat ze de eerste vrouwelijke nieuwslezer in Nederland niet, de namen als ‘Cebuto’, ‘ESA’ en ‘Internoord’. Begin was: “Vrij gunstige reacties. Gelukkig maar. Want ik januari werden deze ondernemingen in Groningen en was in het begin op proef en de beslissing of ik mocht vele andere in het land opgeschrikt met een bericht in blijven zou mede afhangen van de reacties van het de kranten dat het grootwarenhuis Vroom en Dreesmann publiek. Natuurlijk kwamen er weleens brieven waarin zich ook op de reiswereld zou gaan storten. stond: ‘Ga jij nou maar naar huis’, maar dat waren er niet veel. En van dat paar brieven trok mijn baas zich Eerder waren er al in niets aan.’ december 1967 be- richten verschenen, In welke hoeveelheden kwamen de brieven destijds die eerst werden af- binnen want het was een tijd met weinig televisieaanbod gedaan met de me- en dus was de afstand tussen kijker en programmama- dedeling dat het om ker kleiner. Herlaar destijds: “Vooral in het begin kreeg geruchten zou gaan. ik vrij veel brieven. Zelfs enkele huwelijksaanzoeken. Maar in januari 1968 Verder pogingen tot het voeren van correspondentie bleek de waarheid de maar ik heb de brieven, die ik als NTS medewerkster geruchten te hebben kreeg, nooit beantwoord. De meeste mensen vragen ingehaald. De kop- daar ook niet om en ze zetten er vaak niet eens een pen in de kranten lo- afzender op. Er zijn vele fijne brieven bij en ik heb ze gen er niet om: ‘V&D allemaal bewaard. Soms zat er een mooi gedicht bij of springt met aankoop een ontroerende opmerking als ‘dat het zo koud wordt Centouri reiswereld als ik uit de kamer verdwijn’. In 1968 bracht Herlaar, in binnen’, ‘V&D gaat overleg met de leiding, het aantal avonden dat ze het vliegen’ en ‘Waren- NTS Journaal presenteerde, terug tot één avond in de huisconcern V&D wil week. De reden was dat ze inmiddels was getrouwd: groot marktaandeel in reiswereld’. Inderdaad had de “Het kon niet anders. Behalve nieuwslezen maakte ik directie van Vroom en Dreesmann Nederland en die ook nog reportages. Ik ging ’s morgens om zes uur al van Reis- en Passagebureau Centouri NV een intentie- van huis om rond half negen in de avond terug te verklaring getekend te komen tot overname van laatst- komen. Ik vind het niet leuk om briefjes voor mijn man genoemd bedrijf middels het aankopen van een meer- neer te leggen in de geest van ‘het vlees staat in de derheidsbelang in Centouri. Dit betekende dat de eigen ijskast en de groente in de kelder. Tot morgen!’ zaken van Centouri niet zouden worden gesloten en gewoon reizen zouden blijven verkopen. Daarnaast Op de vraag of ze iets anders wilde doen dan het pre- kwamen er tevens in diverse filialen van V&D kantoren senteren van het NTS Journaal was ze destijds ook heel van Centouri. Door deze transactie werden de afzet- duidelijk: “Ik zou niet weten wat. Ik wil geen omroep- mogelijkheden voor Centouri Reizen aanzienlijk ver- ster worden. Dat ligt me niet. En ik geloof niet dat het ruimd, terwijl toen met het oog op de te verwachten werk bij een actualiteitenrubriek me zou bevallen. Ik ontwikkelingen op het gebied van de luchtvaart en de vind het bij het Journaal wel eens jammer dat je zo toeneming van vakantiereizen nieuwe projecten ter weinig op de dingen kunt ingaan, maar daartegenover hand zouden kunnen worden genomen. De toenma-

21 lige directeur van Centouri, T. Jansen, bleef de directie voeren maar werd later in 1968 bijgestaan door drs. Om nog even door te gaan kan ik vertellen dat alle P.P. Kohnstamm, die in opdracht van Vroom en gasten voor het begin van hun reis de zogenaamde Dreesmann eerder het marktonderzoek over de toe- ‘Centouri Vakantie Kompas’ ontvingen, een pocketboek komst van vakantiereizen had ingesteld. waarin allerlei bijzonderheden werden vermeld over het land dat men ging bezoeken. Op die manier kon Aanvankelijk lag het in de bedoeling van de directie men zich vooraf informeren over de historie van het van V&D een eigen reisbureau op te zetten en in 1969 te land waar men heen ging. Verder over de te gebruiken openen. Tijdens het onderzoek van Kohnstamm be- valuta, de maaltijdgewoonten en een voorschot aan stond echter de mogelijkheid een meerderheidsbelang woorden die men in de winkel kon gaan gebruiken. te verwerven in een bestaand bureau met een com- Tja, door de overname van een reisbureau bracht de pleet goed lopende organisatie en dus werd daaraan leiding van V&D op deze manier de hele wereld onder de voorkeur gegeven en kon men al in 1968 met de het bereik van de vele klanten die overstag gingen een verkoop van reizen beginnen. In het geval Groningen reis te boeken via Centouri. gebeurde dit op de eerste verdieping in het pand gele- gen aan de Rode Weeshuisstraat, waarin ook Van reizen naar verre Vendorama van Vroom en Dreesmann was gevestigd, landen word je als le- een gebouw met open aanzicht en dus inkijk op de zer vervolgens te- gehele verkoopvloer. In de eerste twee weken van ruggeworpen naar januari 1968 werden diverse medewerkers van het Ridderland. In 1968 warenhuis in een spoedcursus op de hoogte gebracht werd er namelijk inzake het aan de man, of misschien beter gezegd aan druk gefilmd op kas- de vrouw brengen van vakantiereizen. In de aankon- teel Doornenburg in diging van de opening van de speciale afdeling had de Gelderland. De opna- reclameafdeling van het grootwarenhuis nog even uit- men van een nieuwe gepakt met: ‘We zijn gespecialiseerd in vliegreizen, die televisieserie werden reeds zeer populair zijn en in de nabije toekomst nog er gemaakt met als aan populariteit zullen winnen. De tijd is niet ver meer hoofdrolspeler dat jumbojets met een capaciteit van meer dan vier- Rutger Hauer. Door honderd passagiers, zullen worden ingezet bij ons de NTS was de toen vakantiegevoel. Bovendien is Centouri met het organi- nog niet zo bekende seren van vliegreizen naar vakantiegebieden een van auteur aangetrokken de grootste bureaus in Nederland.’ evenals regisseur Paul Verhoeven. Beiden stonden aan de start van een lange en zeer succesvolle carrière. De Wie de folder met het zomerprogramma van Centouri serie, die voor het eerst in 1969 werd uitgezonden, was doorbladerde en las, kwam al spoedig tot de conclusie op het beeldscherm in zwart/wit te bekijken. Twaalf dat in het vakantierijk de zon praktisch nooit onder- afleveringen waren er in de serie en als je aan een ging. Een grote keuze aan bestemming met Spanje willekeurige 50 plusser vraagt om de namen van de voorop. Culinaire hoogtepunten in eerste klas gere- hoofdrolspelers, dan komen zondermeer die van ‘Floris’ nommeerde hotels, maar ook aandacht voor tweede (Rutger Hauer) en Sindala (Jos Bergman) naar boven. klas hotels met eigen zwembaden. Of een tocht in de De jeugdserie werd geschreven door Gerard Soeteman, lucht naar Ibiza om daar op de twaalfde verdieping van die voor dit werk werd aangetrokken door Carel Enkel- een hoog flatgebouw te genieten van het uitzicht op de aar, destijds directeur van de NTS. In 1967 was hij met warme stranden. Maar er werden ook tal van andere het idee gekomen een Nederlandstalige televisieserie te bestemmingen gepromoot in de folder, waaronder de starten naar voorbeeld van de Britse serie ‘Ivanhoe’ en Costa Brava, de Adriatische kust van het voormalige de Vlaamse serie ‘Johan en de Alverman’. Het werd dus Joegoslavië, het Comomeer en heel voorzichtig reizen Floris, een serie die zich afspeelde rond de beide hoofd- naar Afrika. Voor de jongeren had men een nieuwig- rolspelers, die de ridder en de fakir speelden. Naast het heidje in het pakket via de Club 18-30, dat voorzag in eerder genoemde kasteel Doornenburg werden er op- een vakantie vliegreisprogramma voor voornoemde namen gemaakt op kasteel Hernen, Slot Loevestein en doelgroep. De financiële mogelijkheden waren uiter- op enkele locaties in Vlaanderen. Het Ridderspel - en aard wat beperkter, maar daar stond tegenover dat ze dus verhalen die zich afspeelden in de Middeleeuwen een vakantie ook wel sportiever wilden beleven en via en de man als belangrijkste wezen neerzette. Immers een vliegreis aangepast aan het budget van de jonge- was er in de ridderwereld weinig tot geen ruimte voor ren bood Centouri daadwerkelijk reizen aan aangepast de vrouw op de voorgrond. aan hun portemonnee. Met deze speciale club was de onderneming al in 1965 gestart en had men in 1966 al De hoofdrolspelers werden in de periode voor de serie 4000 leden. Helaas zijn geen cijfers over 1968 te vinden. op de televisie kwam en in het jaar van uitzending

22 uitgebreid sen allemaal, dan moet je soms wat dieper graven naar geïnterviewd namen, maar de ‘gebeurtenis van toen’ kan ik me nog in de diverse heel goed herinneren. Toen ik je verhaal over die tijd kranten en las, verbaasde ik me erover dat het alweer zolang gele- tijdschriften. den was. Ruim drie jaar terug (2007) ontmoette ik het Toch was er Tweede Kamerlid Harm Evert Waalkens op een bijeen- een vrouw komst. In de pauze hadden we een gesprek en het die een rol kwam al gauw op vroeger. Daarbij kwam van mijn speelde in de kant de vraag ‘Hoe is het met je vader?’ ‘Mijn vader?’ zei serie en toch hij verbaasd, ‘Ken jij die dan’ en toen kwam van mijn redelijk al kant het zo vaak vertelde verhaal. naam had ge- maakt in Ne- In de jaren 1964 tot ruim 1974 werkte ik als decorateur derland. Het bij Vroom en Dreesmann en het zal in de jaren 1967/ ging om de 1969 geweest zijn, dat we veel zogenaamd buitenwerk toen 28-jarige deden. Je moet dan denken aan het inrichten van ten- Ida Bons toonstellingen en andere zaken, niet gerelateerd aan (foto). Ze had V&D maar wel voor de goede naam natuurlijk. Als voor- al geschitterd in ondermeer ‘De vuurproef’, een prach- beeld kan ik je geven, het 355 jarig bestaan van de tig toneelstuk van Arthur Miller en ‘Onder één dak’ van Rijksuniversiteit Groningen (toen ook al RUG genoemd) Johan Fabricius. In de serie, waarin 40 acteurs en 160 maar ook voor kunst- en cultuurzaken ging ik vaak figuranten optraden, speelde zij de rol van een piraat. met mijn grote voorbeeld en leermeester Egge Wier- En voor degene die haar destijds nog gemist hebben inga op pad. Tjonge, wat heb ik veel van die man adviseer ik terug te denken aan ‘Kunt U mij de weg geleerd en hoe vaak noem ik hem nog. Eppie mochten naar Hamelen vertellen mijnheer?’ waarin ze ook een we hem noemen en op een keer gingen we in de oude belangrijke rol speelde. In tegenstelling tot de gehele zijbeuken van de Groninger Harmonie voor kunst- en cast in de serie, kreeg Ida Bons in kleur alle aandacht in cultuurminnend Groningen een galerie inrichten. de weekbladen van destijds. Trouwens Ida was ook verantwoordelijk voor de stem van Pipi Langkous in De animator achter dit gebeuren was het toenmalige de Nederlandse bewerking van deze andere televisie- hoofd van het Bureau Culturele Zaken van de gemeente serie. Groningen, Meinte Piet (Pier) Tania. Ik hoor de radio en televisieliefhebber al denken: Pier Tania? Pier werkte, Onder de noemer ‘kleine k en grote K’ en ook onder voordat hij naar Groningen kwam, voor het ANP en de de noemer ‘4 hoog- Groningen’ werd in de maand VARA. Met zijn karakteristieke zware stem was hij een februari 1968 een expositie georganiseerd door de di- bekende verschijning op de Nederlandse televisie in de rectie van het Groninger Museum en de directie van jaren ’60. Samen met Elles Berger, Koos Postema en Vroom en Dreesmann had op haar beurt de gehele Hans Jacobs presenteerde hij het wekelijkse VARA-ma- vierde verdieping van het warenhuis in Groningen, gazine ‘Zo maar een zomeravond’. een slordige 1000 vierkante meter, ter beschikking ge- steld. Doel van de expositie was een heel grote groep mensen, die normaal de weg naar een museum niet wist te vinden, te confronteren met de toenmalige mo- derne nieuwe stromingen binnen de wereld van de kunst. Niet alleen was er werk uit de jongste collectie van het Groninger Museum te zien, maar werden ook de toen bekende galeriehouders als Waalkens, Heins en de Mangelgang genodigd schilderijen, plastieken en dergelijke ter beschikking te stellen.

In totaal kwamen op deze manier 240 objecten tevoor- schijn uit hun vaste kern van exposanten. Creatieve expressie op de vierde verdieping van V&D aan de Grote Markt, samengebracht als het werk van veertig kunstenaars uit die tijd. Tweelingbroer Egbert is nauw betrokken geweest bij de expositie en herinnert zich nog het nodige spektakel:

Rita Reys in ‘Zo maar een zomeravond’ ‘Ja, Hans, als je ouder wordt en dat zijn we ondertus-

23 tiek’. Maar ja, wat wil je in die jaren van de seksuele revolutie! In het bedoelde nieuwsbulletin werd gezegd dat de tentoonstelling niet doorging. Later werd er een compromis bereikt door de gewraakte stukken te ver- wijderen. Dat is niet helemaal gebeurd, zoals wel was afgesproken, ze hingen ergens apart in de ruimte om zo toch tentoongesteld te worden.

Maar er gebeurde nog wat bijzonders op die tentoon- stelling, er hing namelijk een schilderij dat niet in de catalogus voorkwam, maar wel een naam had en ook een prijskaartje. De maker had het werk ook gesigneerd en ik maak de handtekening vandaag de dag nog wel eens om het anderen te laten zien wat er stond, met een zwierig, ruig en beetje onleesbaar handschrift, stond er iets van JaneLul. In de tweede week van de tentoon- Kunst bij V&D Groningen stelling kwam, aangemoedigd door Pier Tania, een televisieploeg een documentaire maken en toen het Pier had in Groningen de vrije hand en als ik dan toch werd uitgezonden op een zondagmiddag, kwam ook namen ophoesten moet, denk ik direct aan Leendert dat schilderij in beeld becommentarieerd door de van Lagestein. Wat gebeurde er allemaal in Groningen? documentmakers. Toen aan het eind van de tentoon- Even kort voor we weer terugkomen bij de buiten- stelling alle kunstenaars hun werken persoonlijk kwa- werken: er was al behoorlijk wat te doen omtrent de men halen hebben ook wij als decorateurs ons gemeld, noordelijke kunst en dan denken we aan Albert om onze creatie terug te halen, het had er al die tijd Waalkens (1920-2007), boer in Finsterwolde. Hij opende tussen gehangen, zonder dat het ook maar door ie- in 1962 zijn koeienstal om er werk te tonen van nieuw- mand als vreemd was opgemerkt. Ja, ik zou dit verhaal lichters als Siep van den Berg, André Volten en Jef nu kunnen en moeten ondertekenen met de groeten Ongenae. Het was het begin van een reeks tentoonstel- van ‘J.L’. lingen die nationale aandacht trok. Waalkens ontwik- kelde zich tot een autoriteit op het gebied van de he- In de week die voorafging aan voornoemd spektakel dendaagse kunst, ontplooide activiteiten als Beeld en was er ook al de nodige activiteit op dezelfde verdie- Route, gaf Galerie De Mangelgang een nieuwe impuls en ping van het warenhuis, hoewel die activiteit alleen in haalde bevriende kunstenaars naar Finsterwolde om er de avonduren plaatsvond. Een televisieploeg was er te komen wonen en werken. op de beddenafdeling voor opnamen van het NCRV programma ‘Tête à Ted´ met de toen zeer populaire Ted Dus ook activiteiten destijds in de galerie de Mangel- de Braak. Er was een onderdeel in dit programma dat gang en de aanwezigheid van Leendert en zijn ‘Moeder’, in die aflevering voor het eerst werd uitgeprobeerd en althans dat hebben wij altijd gedacht, maar het zou ook bij succes zou worden gehandhaafd. Het kreeg de naam: zijn liefje geweest kunnen zijn. In de Oude ‘Vandaag in …. Groningen’ mee. Piet Hooy was de re- Boteringestraat in Groningen was het voor ons een paar weken poot aan werken, maar het resultaat was er naar. Dat had al spoedig tot gevolg dat de naar subsidie speu- rende Pier de moderne vorm van sponsoring ontdekte en zo ging hij in zee met V&D

Gedenkwaardige manifestaties als ‘4-hoog Groningen’ werden een feit. Het was een stukje geschiedenis dat voor die tijd toch wel heel bijzonder was. Wij hadden op de 4de etage van het in verbouwing zijnde gebouw van V&D een tentoonstellingsruimte ingericht van ruim 1000 m2. Met gebruik van steigerbuizen en panelen van ongebleekt katoen werd een echte galerie gemaakt. Maar op de dag voor de opening kwam onze chef met onze directeuren een rondgang maken. Wat daar toen gebeurde, haalde binnen twee uur de radio- nieuwsdienst, omdat er volgens onze directie porno hing. Ik heb met eigen ogen gezien wat er hing, maar het was Ted de Braak (r) in Groningen gewoon moderne kunst met een ‘flinke vleug ruige ero-

24 gisseur van het showprogramma en had een uur voor de lunchroom werd men ontvangen met koffie en ge- de opname liefst zeven van de toenmalige schonen uit bak en er was ook voor een groot aantal rolstoelen Groningen aan de voet van de Martinitoren gepaaid gezorgd. Op die manier was het gemakkelijk op de om een test te doen als presentatrice voor het pro- diverse verdiepingen te komen en bovendien was er gramma. Drie van de zeven schoonheden haalde de ondersteuning van vrijwilligers vanuit het Rode Kruis, regisseur uit het vrouwelijke personeelsbestand van Wit Gele Kruis en de G.G.D. V&D. Direct na de dagelijkse sluiting van de zaak begon de televisie-invasie. Camera’s op normale hoogte en op 1968 staat ook voor het stellages werden opgesteld. Schijnwerpers flitsten aan verdwijnen van een van en uit. De berichtgeving in de Casalade, het de langst bestaande personeelsblad van het warenhuis, vermeldde verder weekbladen van die tijd. dat na de technische voorbereidingen de intocht van In de 102de jaargang artiesten volgde, die tegen de achtergrond van het lekte het in de zomer uit warenhuisgebeuren hun optreden glans zouden gaan dat de directie van N.V geven. ‘Ted de Braak volgde, voorzien van zijn impo- Uitgeverij de nerende snor. Het feest kon beginnen. De bedden- Spaarnestad uit Haarlem afdeling bood een wonderlijke aanblik. Op de plek de uitgave van de Illus- waar kort van tevoren op de verkoopplek nog een tratie, dat voorheen was Unicummatras feestelijk was bezongen, stond een vio- voorzien van het list te strijken terwijl, terwijl een camera inreed voor een woord ‘Katholieke’, stop close-up. Even later werd een ruime ‘tweepersoons’ te zetten na afloop van wat verschoven om ruimte te maken voor een dans- de toen lopende jaargang. Bezuinigingen binnen de paar. Cameramensen met hoofdtelefoons op deden uitgeverij hadden tot deze beslissing geleid, waarbij de gecompliceerd werk met schijnbaar gemak en Ted de redactie van de Illustratie nadien deels zou gaan samen- Braak vertelde daar in diverse appartementen van de werken met de redactie van een andere uitgave van afdeling, wat hij op zijn hart had. We kunnen zeggen Spaarnestad, de Revue. Gezamenlijk kreeg men de dat Vroom & Dreesmann de ruimte graag beschikbaar opdracht en waardig opvolger van beide tijdschriften heeft gesteld en dat de artiesten en andere medewer- te gaan samenstellen, onder de naam ‘Nieuwe Revue’. kers na afloop bijzonder dankbaar waren voor de ge- Het was volgens de directie van de uitgeverij helemaal noten gastvrijheid.’ niet de bedoeling geweest om het al in augustus be- kend te maken aan de abonnees. Ook had het nog niet in de pers mogen komen maar klaarblijkelijk had ie- mand op de redactie gelekt want op 31 augustus 1968 was er een klein berichtje terug te vinden in de Volks- krant en in de Tijd waarin gewag werd gemaakt van de te verwachten veranderingen.

Natuurlijk was er in een totaal verzuild Nederland te verwachten dat wekenlang ingezonden brieven zou- den verschijnen, waarbij natuurlijk de Illustratie de belangrijkste plek was om ongenoegen te laten blijken. Een aantal van de ingezonden brieven worden hier belicht. Er was bijvoorbeeld een mevrouw Angenent uit Haarlem die ondermeer schreef: ’Wat blijft ons an- ders over dan diep te zuchten en vanuit de grond van ons hart te zeggen: jammer, wat ontzettend jammer. Moeten we nu aan een neutraal blad beginnen? Het Maar er was meer gastvrijheid want de directie van het meest hebben de artikelen over grote kwesties, zoals de warenhuis gooide ook de deuren open voor de ge- dood en de homoseksualiteit indruk gemaakt. Daar had handicapte mens. Op een maandagochtend in decem- je wat aan, het hielp je standpunt te bepalen. Nu staan ber was het mogelijk voor chronisch zieken en gehan- we weer in de wind.’ dicapten onder begeleiding van mensen van de charitatieve organisatie ‘Zonnebloem’ hun Kerstinkopen Er waren meer mensen die verdriet hadden zoals de te doen. Ook een groot aantal personeelsleden zette familie Beek in Limburg: ‘Uw blad stond op zo’n hoog zich belangeloos in om de ochtend geslaagd te maken. peil, het was interessant. Iedere week keken we op- nieuw ernaar uit. Ik vond uw stukken en uw visie op In Eindhoven alleen al waren er tweeduizend gehandi- het hedendaagse geloofsleven, of liever gezegd uw vi- capten die van deze gelegenheid gebruik maakten. In sie op de hedendaagse ruzies in de Katholieke Kerk,

25 hartverwarmend en bui- Bronnen en foto’s: tengewoon goed. Uw Archief Freewave Media Magazine Archief Hans Knot blad was leuk en goed. Cassalade 1968, Vroom en Dreesmann De reportages waren in- Collectie Egbert Knot formerend en gezellig en Freewave Media Magazine Illustratie, Jaargang 102 bovendien beschavend Kijk, uitgeverij Spaarnestad, Jaargang 1 en christelijk! Alweer een Panorama jaargang 53, 1968. stuk Katholieke traditie Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven dient naar de zolder te verhuizen als aanden- ken aan het goede ka- tholieke leven van onze jeugdjaren. De exempla- ren van de Katholieke Il- lustratie zal ik bewaren Phonotechnik - Geschichte, Selbstbau und naast het dierbaar Ro- Restaurierung. meins Missaal uit onze - Plattenspieler HBS-jaren en de rozen- - Tonbandgeraete krans van mijn goeden - Kassettenrekorder moeder.’ Door: Dr. Richard Zierl 88 pagina’s, 193 afbeeldingen Een goede lezer begrijpt VTH Fachbuch Verlag, Baden Baden, 2010. hoe diep het geloof een ISBN 978-3-88180-85-2 rol speelde als men het Euro 16,80 exclusief verzendkosten had over de inhoud van de ‘Katholieke Illustratie’. Wekenlang waren er van der- Ga eens voor jezelf na welke belevenis je hebt gehad na gelijke ingezonden brieven te lezen, niet op 1 pagina de aanschaf van een bepaald stukje apparatuur dat in maar op diverse pagina’s per week afgedrukt. Het zat zijn categorie voor het eerst in je leven kwam. Denk de gemiddelde lezer heel hoog dat men inhoudelijk zou daarbij vooral aan je eerste draaitafel, recorder en cas- gaan veranderen maar ook van naam. Nog een twee- setterecorder. Gek toch dat decennia later je vlekke- tal voorbeelden van ingezonden brieven: er was een loos herinnert wat het is geweest, waar je het hebt meneer Ten Dam uit Den Haag die meldde dat het een gekocht, gelijk aan de eerste single die je als grof schandaal was het slechte nieuws vanuit de krant babyboomer kocht. Laten we maar eens beginnen met te moeten vernemen: ‘Een grove nalatigheid vind ik de draaitafel. Wij hadden er thuis al een zo medio 1957. het meneer de hoofdredacteur, dat dit bericht tot uw Het exemplaar was tweedehands, aangeschaft door deze abonnees via een krant tot ons dient te komen. Dit over te kopen van een bevriende vrouw die in geld- geeft te denken. Geen woord of letter voor uw klanten nood zat nadat ze zwanger was geworden en de ver- in uw tijdschrift. Ja, Koning Klant bestaat zolang hij nog wekker er vandoor was gegaan. Mijn ouders schaften betaalt, maar ook een Nieuwe Revue kan stranden.’ In de ‘pick up’ aan als een soort van naastenliefde. Erbij kringen van Katholiek Nederland was het volgende zaten voornamelijk platen uit de Polydor stal en wel de bericht ook bedenkelijk: ‘In de Tijd heb ik gelezen dat Duitstalige kant. Ikzelf schafte in 1966 mijn eerste draai- de Illustratie gaat verdwijnen. Ontzettend jammer! Ik tafel aan in de winkel van Laagspanningsnetten in Gro- wens U niettemin veel succes met de Nieuwe Revue. Ik ningen. Daar ik bij het zusterbedrijf PEB van Gronin- zal het proberen, maar of het zal bevredigen? Is het gen werkte kreeg je als werknemer liefst 40% korting nog mogelijk dat er een jaaroverzicht 1968 zal verschij- op alle wit- en zwartgoed en werd het aankoopbedrag nen? Ondertussen werd door de uitgeverij in de ver- afgetrokken van je salaris. Mijn eerste recorder was schillende edities die ter afronding en afroming van de een Sony die in 1967 werd aangeschaft om nog meer ‘Katholieke’ Illustratie werden uitgegeven, volop gead- van de zeezenders op te kunnen nemen. Daarvoor was verteerd voor het deels nieuwe product onder de titel de Philips recorder van mijn broer Jelle al veelvuldig ‘Nieuwe Revue’. gebruikt. Inclusief het magische groene oog dat dit exemplaar bevatte. Mijn eerste cassetterecorder werd Tot zover deze aflevering van Muziek-, Media- en An- aangeschaft op de radio- en televisieafdeling van Vroom dere Herinneringen en tot een volgende keer in ander- en Dreesmann en van het huismerk Discofoon. Het was maal een ander jaar. Eigen herinneringen kunnen altijd medio 1969 dat ik de eerste cassettes kocht. Er zijn vele gedeeld worden door deze op te sturen aan mensen van mijn generatie die graag terugblikken op [email protected] de eerste apparatuur. De schrijver van Phonotechnik - Geschichte, Selbstbau und Restaurierung, Richard HANS KNOT Zierl, heeft een prachtig boekje geschreven over deze

26 drie categorieën van apparatuur. Op de volgende video op You Tube gaan we naar de dagen van Caroline North: Vanaf 1950 neemt hij je mee op een nostalgische reis tot www.youtube.com/watch?v=yVEXjDupbQA het beginjaar van deze nieuwe eeuw. Gek genoeg heb- ben de drie voornoemde apparaten: draaitafel, bandre- Stuart Clark wees me op een documentaire die een corder en cassetterecorder, voor de meeste gebruikers paar maanden geleden op een televisiestation in Enge- een directe link naar muziek. Het intens beluisteren en land werd uitgezonden. Het ging over de moderne tevens vastleggen van muziek. Voor een klein percen- zowel als de ouderwetse piraten met een heel mooi tage was de recorder en cassetterecorder van groot stuk over Radio 390. www.vbs.tv/watch/uneven- belang bij het vastleggen van radio-opnamen. Vaak sta terrain/london-pirate-frequencies je niet stil bij het gegeven dat het latere massaproduct, dat op een bepaald moment tegen afbraakprijzen in de Dan is het Genootschap voor jingles en tunes al een winkel lag, enorm veel geld heeft gekost aan de hele tijd met een vernieuwde site op internet terug te ontwikkelingskant van het product. vinden. Eén van de zaken die men belicht is de ge- schiedenis van Top Format: www.jingleweb.nl/ Zierl loopt in index.php/paginas/top-format-in-pictures Phonotechnik - Geschichte, Jille Westerhof adviseerde me de volgende site onder Selbstbau und de aandacht van de lezer te brengen: Restaurierung www.dumpert.nl/mediabase/910901/bcc00c5a/ met je door de zeeforten_in_de_thames.html chronologische ontwikkeling van Bob LeRoi vertelde me dat er ook foto’s zijn gemaakt de geluidstechniek. toen de bovengenoemde filmploeg aan boord van Red Het is naast het Sands is geweest. Ze zijn te vinden op: indrukwekkende www.bobleroi.co.uk/ScrapBook/RedSandsRadio_11/ verhaal ook een RedSandsRadio_11d.html van aandachtig kijken naar de vele begeleidende illustraties, die zijn verwerkt in het boek. Een tijdreis Wat valt er te vertellen over onze gasten dit jaar? Er zal een Radio Mi Amigo panel zijn met Hugo Meulenhof, Ferry vol herinneringen die je veelvuldig doet terugdenken Eden, Will van der Steen en hopelijk ook Bert Bennett. De aan de spannende momenten dat je gekluisterd zat aan discussie zal worden geleid door Marc Jacobs. de radio en een probleem had met dat geliefde stukje apparatuur dat je op dat moment probeerde te gebruiken. Een van de hoogtepunten dit jaar zal de 'Radio 390 reünie' Phonotechnik - Geschichte, Selbstbau und gaan worden. Tot nu toe hebben de volgende personen met plezier onze uitnodiging aanvaard: Graham Gill, Jack Restaurierung is een deels historische, goed geschreven McLaughlin, Brian Cullingford, Roger Scott (Arnold Layne), opsomming en deels een technisch goed onderbouwd Mark Hammerton (Mark Sloane), John Stewart (John Aston) geschrift dat niet alleen voor de babyboomers maar ook en Ben E. Nurdin (zoon van de helaas overleden Sheldon voor de huidige jongeren een must is om te lezen hoe de Jay). Trevor Adams en hopelijk ook Robin Adcroft (Robin voorgangers van de mp3 spelers, de computer Banks) van het Project Red Sands, zullen dit panel voor- audioprogramma’s en de IPOD’s werden ontwikkeld, zitten. gebruikt en gekoesterd. We zijn ook bezig met de voorbereiding van een fantas- tische 'RNI is 40' reünie en we kunnen nu melden dat we HANS KNOT de volgende personen hiervoor zullen verwelkomen: Jan Harteveld, Hans ten Hooge (Hogendoorn), Robb Eden, Peter Ford, Graham Gill, Arnold Layne (Roger Scott), Peter Chicago, Peter Jager, Nico Steenbergen, Pieter Damave, Leo van der Goot en Bob Noakes. En met Andy Archer, Robin Banks, A.J. Beirens, Edwin Bollier, Victor Pelli en diverse anderen hebben we een aantal namen van personen die hopelijk ook zullen komen. Tijd om weer een aantal zaken op internet onder de aandacht te brengen. Zo ontvingen we de volgende tip Verder o.a.: Radio Nord, Tom Edwards en Extra Gold NL over een filmpje van Pathe over het REM eiland van WWW.RADIODAY.NL Mike Terry: www.britishpathe.com/record.php?id=63763

27 Nieuw: Status Quo Top 100. 5 cd BOB NOAKES: LAST OF THE PIRATES. Dit is Beschrijving box met al hun grote successen voor een heruitgave + extra hoofdstukken van het Gil Favor is de leider euro 19,-- boek dat Bob Noakes schreef in de jaren ze- van een groep cow- ventig. 278 pagina’s dik met prachtige foto’s. Bij boys die met een CD: nieuw: smc voor euro 19,95. Let op: de laatste exem- kudde vee door het Tribute to the plaren van de derde druk, dus wees er nu snel land trekt. Hij wordt Pirate Sta- bij. geassisteerd door tions. 7 cd box oudgedienden Quince Boek: Pop went the pirates van Keith Skues. + 1 DVD (The en Nolan, de kok euro 35,--. 2 kilo zwaar, honderden foto’s. De boat that Wishbone, de jonge- “bijbel”van offshore radio. rocked) voor ling Mushy en zijn op- euro 35,-- CD: 50 jaar Veronica jaren 60 3 cd box met vliegende rechterhand de grootste hits euro 15,-. Rowdy Yates (Clint DVD: THE BOAT THAT ROCKED, 50 jaar Veronica jaren 70 Eastwood). Op hun de film over het roemruchte verle- 3-cd box met de grootste hits euro 15,- trektocht komen ze al- den van radio Caroline euro 10,--. lerlei vreemde figuren Dubbel CD met de hits euro 19,-- - Mi Amigo Lievelingen tegen, en raken ze be- - Mi Amigo grootste hits trokken bij de meest CD:Dubbel CD Never ending story Verkrijgbaar bij smc voor euro 15,-per dubbel uiteenlopende situaties met alle tunes en jingles van Veronica cd en avonturen. euro 16,-- Rawhide is een klas- sieke tv-serie die een Het Wel en Wee van Radio 192 grote internationale hit van Michael Bakker over de teloor- werd in de jaren vijf- gang van Radio 192. Lees hoe dit sta- tig en zestig. Ook in tion de nek om werd gedraaid. Nederland was de Uitverkoopprijs (nog 2 exemplaren) western een tv-succes. euro 7,50 Voor Clint Eastwood MARTIN VAN DER VEN’s CD’s: was het zijn eerste CD: I spy for the DTI: kent u het The Laser Radio Blast! Een mp3-DVD met grote rol, en de start nog van Laser Radio? In 3 verschil- een voortreffelijke collectie van opnamen, van een lange car- lende versies. euro 4,50 jingles and promo’s. Voor 14,- euro. rière. De titelsong van Keith Skues - His Offshore Radio Years mp3- Frankie Laine werd le- Boek: Nigel Harris schreef zijn bele- DVD 14,- euro. gendarisch: 'Rollin', venissen op Radio Caroline getiteld: Steve Conway and Chris Kennedy - Radio Rollin', Rollin'…' Ships in troubled Waters euro 19,19 Caroline's Irish Mainstays. mp3-DVD 14,- euro. Steve Conway schreef ook een boek, getiteld Shiprocked. Binnenkort weer lever- Zeer interessant boek euro 15,50 baar: T-shirts van diverse zeezenders 17,50 euro Aanbieding: Loving Awareness CD (incl. verzendkosten) gedigitaliseerd!!! + The Legend lives on CD voor euro 8,--. The legend Rawhide: lives on bevat fragmenten uit het be- - seizoen 1 (6 dvd’s) 19,99 euro staan van Radio Caroline vanaf 1964 - seizoen 2 (8 dvd's) 39,-- euro – 1990! Zie beschrijving in de kolom hiernaast >>

28