> 25

İnceleme

İç çatışmalarla dolu bir geçmişi olan Oman, Sultan Kabûs dönemiyle birlikte istikrarlı bir seyre kavuştu.

Yrd. Doç. Dr. Veysel AYHAN ORSAM Ortadoğu Danışmanı Kapak Konusu > Abant İzzet Baysal Üniversitesi U.İ.B. veyselayhan.com.tr OMAN SULTANLIĞI: ARAP YARIMADASINDA GELENEKSEL İLE MODERNİTE ARASINDAKİ BİR ÜLKE

The Sultanate of Oman: A Country on the Arab Peninsula, Caught Between Traditionalism and Modernity

Abstract Oman has been an important state throughout history. The Omanis, who spread the Arabic influence to Asia and Africa under the leadership of the Ibadi Imams, have a political and social structure that lies between traditionalism and modernity. Thanks to the policies of Sultan Qaboos who has ruled the country for the last 40 years, Oman has become a state that pursues balanced policies and uses peace- ful means for the settlement of the regional issues. This study deals with the historical, social and politi- cal structure of Oman while emphasizing recent developments. Thus, a less frequently studied subject in Turkey will be examined in detail.

* Bu makale, yazarın daha önce ORSAM tarafından Nisan 2010’da aynı başlıkla yayınlanan raporunun yeniden düzenlenmiş halidir. Çalışmanın saha araştırması aşamasında TÜBİTAK desteğinden yararlanılmıştır.

Ortadoğu Analiz Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17

Mayıs’10 Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17 Sayı - 2 Cilt

Analiz Ortadoğu

- kabile Hınavi aldığı; yer içinde konfederasyonu - etmiş devam kalmaya hâkimiyetinde İranlıların

bağlı olduğu Al Bu Said kabilesinin Hınavi kabile kabile Hınavi kabilesinin Said Bu Al olduğu bağlı gitmiş oluyordu. Bununla birlikte ticaret sistemi sistemi ticaret birlikte Bununla oluyordu. gitmiş

ileri sürülmektedir. Öte yandan, Sultan Kâbus’un Kâbus’un Sultan yandan, Öte sürülmektedir. ileri Arap varlığını siyasi olarak da tanıma yoluna yoluna tanıma da olarak siyasi varlığını Arap

len Arap kabilelerinin Necd bölgesinden geldiği geldiği bölgesinden Necd kabilelerinin Arap len tır. Böylelikle İran, Oman toprakları üzerindeki üzerindeki toprakları Oman İran, Böylelikle tır.

- ge ilk Oman’a birlikte Bununla belirtilmektedir. - tanımış olarak kralı Arap bölgenin Shanuah’ı

ların bu topraklara M.S. 100’lü yıllarda göç ettiği ettiği göç yıllarda 100’lü M.S. topraklara bu ların İran yönetimi ilk kez Azd kabilesinin lideri Azd Azd lideri kabilesinin Azd kez ilk yönetimi İran

- Arap ilk kaynaklarda farklı yandan Diğer tedir. de kendi yönetimlerini oluşturmuştur. Dönemin Dönemin oluşturmuştur. yönetimlerini kendi de

- sürmek ileri geldiğini dönemlerde M.Ö. lerinin - bölge bu yerleşerek Emirlikleri’ne Arap Birleşik

- kabile Arap ilk kaynaklar Bazı lunmamaktadır. rasyonuna bağlı Azd Shanuah kabilesi Oman ve ve Oman kabilesi Shanuah Azd bağlı rasyonuna

- bu görüş bir net konusunda yerleştikleri nasıl - konfede kabile Hinavi içinde kabileleri Arap

bulunan Oman topraklarına Arap kabilelerin kabilelerin Arap topraklarına Oman bulunan

İranlıların toplumsal ve politik etki alanı içinde içinde alanı etki politik ve toplumsal İranlıların lerdir.

2

malarından anlaşılmaktadır. M.Ö. dönemlerde dönemlerde M.Ö. anlaşılmaktadır. malarından - sürdürmüş varlıklarını alanlarda dağlık denilen

- çalış kazı arkeolojik yapılan başladığı nemlerde ya çalışmalarına karşın ana yurt olarak iç Oman Oman iç olarak yurt ana karşın çalışmalarına ya

- dö Önce Milattan yerleşimin topraklarındaki - olma etkili bölgelerinde kıyı ve dağlık Oman’ın

Nitekim jeopolitik konumundan dolayı Oman Oman dolayı konumundan jeopolitik Nitekim ettiği bilinmektedir. Her iki kabileye bağlı aileler aileler bağlı kabileye iki Her bilinmektedir. ettiği

tarihlerinde kuzeyden Oman topraklarına göç göç topraklarına Oman kuzeyden tarihlerinde

rekir. belirtilmektedir. Gaferi kabilelerin ise M.S. 100 100 M.S. ise kabilelerin Gaferi belirtilmektedir.

- ge belirtmek geldiğini kimliğinin İbadi ile ilişki ve Yemen topraklarından Oman’a göç ettikleri ettikleri göç Oman’a topraklarından Yemen ve

jeopolitik konumu, Arap kabileleri arasındaki arasındaki kabileleri Arap konumu, jeopolitik rin Arap Yarımadası’nın güneyinden yani Hicaz Hicaz yani güneyinden Yarımadası’nın Arap rin

oynayan en önemli unsurların başında ülkenin ülkenin başında unsurların önemli en oynayan - kabilele Hınavi bağlıdır. konfederasyonuna bile

deyişle Oman’daki ulus inşa etme sürecinde rol rol sürecinde etme inşa ulus Oman’daki deyişle - ka Hınavi de ailesi Sa’id Bu Al veren yön kasına

toplumsal ve politik süreç yaşamıştır. Diğer bir bir Diğer yaşamıştır. süreç politik ve toplumsal - politi Oman Günümüz sahiptir. yere bir önemli

topluluklarından çok daha değişik bir tarihsel, tarihsel, bir değişik daha çok topluluklarından Söz konusu iki kabile Oman tarihinde oldukça oldukça tarihinde Oman kabile iki konusu Söz

Oman halkı, tarih boyunca komşu ülkelerin ülkelerin komşu boyunca tarih halkı, Oman konfederasyonuna bağlı kabileler gelmekteydi. gelmekteydi. kabileler bağlı konfederasyonuna

olarak bilinen İbadi mezhebine mensup olan olan mensup mezhebine İbadi bilinen olarak Arap kabilelerin başında Hınavi ve Gaferi kabile kabile Gaferi ve Hınavi başında kabilelerin Arap

halklarından farklı olarak Hariciliğin bir kolu kolu bir Hariciliğin olarak farklı halklarından maya başlamıştır. Oman topraklarına göç eden eden göç topraklarına Oman başlamıştır. maya

Boğazına da hâkim durumdadır. Diğer Arap Arap Diğer durumdadır. hâkim da Boğazına - zayıfla nedeniyle göçleri kabilelerinin Arap len

Hint Okyanusu’nu birbirine bağlayan Hürmüz Hürmüz bağlayan birbirine Okyanusu’nu Hint - ge doğusundan ve güneyinden Yarımadası’nın

Arabistan’la sınırı olan Oman, Barsa Körfezi ile ile Körfezi Barsa Oman, olan sınırı Arabistan’la ni kontrol altında tutan İranlıların etkisi, Arap Arap etkisi, İranlıların tutan altında kontrol ni

men, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Suudi Suudi ve (BAE) Emirlikleri Arap Birleşik men, - ticareti liman ve deniz üzerindeki yakası batı

- Ye karadan sıra, yanı Bunun almaktadır. yer da M.S. 100 ve 200 tarihlerinde Basra Körfezi’nin Körfezi’nin Basra tarihlerinde 200 ve 100 M.S.

- nokta bir stratejik oldukça ile konumu açılan

A

vardır. Basra Körfezi güneyden de Hint Okyanusu’na Okyanusu’na Hint de güneyden Körfezi Basra

1

konfederasyona bağlı olduğu eklemekte fayda fayda eklemekte olduğu bağlı konfederasyona turduğu bir ülke olan Oman, doğudan doğudan Oman, olan ülke bir turduğu

neten Ya’rubi ve Azd ailelerinin de Hınavi kabile kabile Hınavi de ailelerinin Azd ve Ya’rubi neten - oluş Arapların nüfusunu ve alan yer da

- yö topraklarını Oman önce kabilesinden Said - güneydoğusun Yarımadası’nın rabistan

larına göç ettiği görüşü genel kabul görmektedir. görmektedir. kabul genel görüşü ettiği göç larına

Sosyo Politik Bir Yapı Analizi Yapı Bir Politik Sosyo - toprak Oman ile Resü’l-Hayme alan yer içinde

Oman Sultanlığı: Sultanlığı: Oman lerin de vaktiyle, bugün Birleşik Arap Emirlikleri Emirlikleri Arap Birleşik bugün vaktiyle, de lerin

mudur.

- konu jeopolitik Oman’ın de biri unsurlardan önemli en sürecinde etme

bir tarihsel, toplumsal ve politik süreç yaşamıştır. Bu ülkedeki ulus inşa inşa ulus ülkedeki Bu yaşamıştır. süreç politik ve toplumsal tarihsel, bir

halkı, tarih boyunca komşu ülkelerin topluluklarından çok daha değişik değişik daha çok topluluklarından ülkelerin komşu boyunca tarih halkı,

Diğer Arap halklarından farklı olarak İbadi mezhebine mensup olan Oman Oman olan mensup mezhebine İbadi olarak farklı halklarından Arap Diğer

İnceleme > 26 > 27

İnceleme

Jeopolitik konumudan dolayı Oman’daki yerleşimin milattan önceki dönemde başladığı bildiriliyor.

tir. Sohar uzunca bir dönem daha İranlı tüccar- güçlendirmiştir. Nitekim Bani Salimah ailesi Sa- ların merkez üssü olmayı sürdürmüştür. Oman saniler döneminde Hürmüz Boğazı’ndaki Arap kıyı kentlerindeki toplumsal yapının İranlılara etkisini genişleterek Arap kabilelerin deniz ti- benzemesinde iki toplum arasında yüzyıllara caretinden önemli bir pay almasını sağlamıştır.4 dayanan bir ticari ilişkinin kurulmasının rolü ol- Oman topraklarındaki toplumsal ve politik du- dukça büyüktür.3 rum M.S. 600’lü yılların başına kadar çok ciddi bir değişim geçirmeden sürmüştür. Ancak Arap Dolayısıyla Arap kabilelerin önemli bir kısmı Yarımadası’nda İslamiyet’in gelişimiyle birlikte iç bölgelerdeki Bedevi kültürünü sürdürmesi- Oman tarihindeki köklü değişim süreci de baş- ne karşın, bazı kabileler kıyı şeridine yerleşerek lamıştır. Sasaniler resmi din olarak Zerdüştlüğü İranlılarla birlikte balıkçılık başta olmak üzere ti- seçmesine karşın bölgedeki Arap kabileleri İran- caret faaliyetlerine ilgi duymaya başlamıştı. Kıyı lıların resmi dinine mesafeli durmuş ve Zerdüşt- şeridine yerleşen Araplar yerleşik yaşam tarzına lüğe geçiş olmamıştır. geçerken, kıyı kentlerindeki ticari hayat da bura- ya yerleşen Arapların dış dünyayla bağlantılarını Arap kabilelerin İslamiyet’i kabul etmesinden

Ortadoğu Analiz Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17

Mayıs’10 Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17 Sayı - 2 Cilt

Analiz Ortadoğu

- ça arasında Arapları Şam ve Hicaz Irak, zanarak Arap kabilelerin Haliç kıyılarına ve Oman’ın iç iç Oman’ın ve kıyılarına Haliç kabilelerin Arap

- ka hız ayrışma içindeki toplumunun İslam sonra

1507 Arası Dönem Dönem Arası 1507 Üçüncü Halife Hz. Osman’ın öldürülmesinden öldürülmesinden Osman’ın Hz. Halife Üçüncü

mnd İaii, rpı v Pltk: 750- Politika: ve Araplık İbadilik, Oman’da

çüyle yoğun olarak gelmişlerdir. olarak yoğun çüyle

5

sürdürmüştür. - gö İbadi Oman’a adına sürdürmek yapılarını sel

8

yan İbadi kabileler bağımsızlıklarını korumayı korumayı bağımsızlıklarını kabileler İbadi yan - gelenek kabileleri Arap açmıştır. yol girmesine

- yaşa alanlarda dağlık karşın, olmasına başarılı ve bu göç Oman topraklarına yeni bir kimliğin kimliğin bir yeni topraklarına Oman göç bu ve

Abbasilerin bu bölgede hâkimiyet kurmakta kurmakta hâkimiyet bölgede bu Abbasilerin tır. Oman topraklarına üçüncü Arap göçü yaşanmış yaşanmış göçü Arap üçüncü topraklarına Oman

7

- başlamış almaya altına kontrol Körfezi’ni Basra alanlarına göç etmesine yol açmıştır. Böylelikle Böylelikle açmıştır. yol etmesine göç alanlarına

üzerine bölgeye gelen Abbasi güçleri Oman ve ve Oman güçleri Abbasi gelen bölgeye üzerine venli bölgeler olarak gördükleri Oman’ın dağlık dağlık Oman’ın gördükleri olarak bölgeler venli

kabilelerin Abbasilerden askeri destek istemesi istemesi destek askeri Abbasilerden kabilelerin - gü daha kabilelerin Harici sürede kısa Olaylar

ticesinde çatışmalar başlamış, Mesut’a direnen direnen Mesut’a başlamış, çatışmalar ticesinde öldürme girişimleri ise başarısız olmuştur. olmuştur. başarısız ise girişimleri öldürme

- ne Bunun etmiştir. itiraz İmamlığına Mesut’un Hz. Ali’yi bir suikastla öldürmüşler, Muaviye’yi Muaviye’yi öldürmüşler, suikastla bir Ali’yi Hz.

leri atılmıştır. Ancak bazı kabileler Culende bin bin Culende kabileler bazı Ancak atılmıştır. leri hem Hz. Ali hem de Şam Valisini hedef almış; almış; hedef Valisini Şam de hem Ali Hz. hem

- temel de rejiminin imamlık Oman’da Böylelikle Daha sonraları Hariciler olarak bilinen bu grup grup bu bilinen olarak Hariciler sonraları Daha

yan İbadi kabilelerle anlaşarak İmam seçilmiştir. seçilmiştir. İmam anlaşarak kabilelerle İbadi yan

- tanıma iktidarını Abbasilerin 751’de eden takip grup Müslüman’ın tepkisine yol açmıştır. yol tepkisine Müslüman’ın grup

bin Mesud, Emevi iktidarının yıkıldığı 750 yılını yılını 750 yıkıldığı iktidarının Emevi Mesud, bin me kavuşturulması yönünde atılan adımlar, bir bir adımlar, atılan yönünde kavuşturulması me

me kadar bağımsızlığını korumuştur. Culende Culende korumuştur. bağımsızlığını kadar me - çözü yollarla diplomatik sorunların Savaşı’nda

- döne kurulduğu Bağdat’ta iktidarının Abbasi ren gerginliğin çatışmalara dönüşmesi ve Sıffin Sıffin ve dönüşmesi çatışmalara gerginliğin ren

Omanlı kabileler kabileler Omanlı - göste baş arasında Muaviye Valisi Eyaleti Şam de İbadiliği benimsemişlerdir. İbadiliği de

6

Hz. Osman’ın öldürülmesinden sonra Hz. Ali ile ile Ali Hz. sonra öldürülmesinden Osman’ın Hz. önce Oman topraklarına yerleşen Arap kabileler kabileler Arap yerleşen topraklarına Oman önce

yaşanmasını beraberinde getirmiştir. Özellikle Özellikle getirmiştir. beraberinde yaşanmasını lan İbadi mezhebini sistematikleştirirken, daha daha sistematikleştirirken, mezhebini İbadi lan

ların tarihini derinden etkileyecek olayların olayların etkileyecek derinden tarihini ların - anı adıyla İbad’ın bin Abdullah ve bilinen olarak

- Arap Oman’daki başlaması ayrışmaya denlerle gelen kabileler kısa sürede Hariciliğin bir kolu kolu bir Hariciliğin sürede kısa kabileler gelen

- ne politik içinde kendi sonra öldürülmesinden topraklarına göç etmesiyle son bulmuştur. Yeni Yeni bulmuştur. son etmesiyle göç topraklarına

mıştır. Ancak İslam toplumunun Hz. Osman’ın Osman’ın Hz. toplumunun İslam Ancak mıştır. toplu olarak daha güvenli olarak görülen Oman Oman görülen olarak güvenli daha olarak toplu

- bırakıl Ailesi’ne Culende yönetimi Arapların ya başlamıştır. Gerginlikler Harici kabilelerin kabilelerin Harici Gerginlikler başlamıştır. ya

el değiştirmiştir. İslamiyet’i kabul eden Omanlı Omanlı eden kabul İslamiyet’i değiştirmiştir. el - yaşama sorunlar kabileleriyle Arap benimseyen

litik ve askeri etki İranlılardan Araplara doğru doğru Araplara İranlılardan etki askeri ve litik raftarları hem de Muaviye taraftarları Hariciliği Hariciliği taraftarları Muaviye de hem raftarları

- po Böylece vermiştir. destek de kabileleri Arap - ta Ali hem ardından açmasının savaş da karşı

İslamlaştırılması için yapılan seferlere Omanlı Omanlı seferlere yapılan için İslamlaştırılması benimsemesi ve her iki yönetime (Ali-Muaviye) (Ali-Muaviye) yönetime iki her ve benimsemesi

kabul etmeye yanaşmamasının ardından İran’ın İran’ın ardından yanaşmamasının etmeye kabul sındaki çatışmalarda bazı kabilelerin Hariciliği Hariciliği kabilelerin bazı çatışmalarda sındaki

eden Müslümanların Zerdüştlüğü bir din olarak olarak din bir Zerdüştlüğü Müslümanların eden - ara Araplar Ardından kesilmiştir. ilişkileri olan

mıştır. Yahudilik ve Hıristiyanlığın varlığını kabul kabul varlığını Hıristiyanlığın ve Yahudilik mıştır. sıyla birlikte Omanlı Arap kabilelerin merkezle merkezle kabilelerin Arap Omanlı birlikte sıyla

- başla değişmeye de ilişkileri Oman-İran sonra - başlama Çatışmaların göstermiştir. baş tışmalar

Oman topraklarına yerleşenler de İbadiliği benimsemişlerdir. İbadiliği de yerleşenler topraklarına Oman

İbad’ın adıyla anılan İbadi mezhebini sistematikleştirirken, daha önce önce daha sistematikleştirirken, mezhebini İbadi anılan adıyla İbad’ın

kabileler kısa sürede Hariciliğin bir kolu olarak bilinen ve Abdullah bin bin Abdullah ve bilinen olarak kolu bir Hariciliğin sürede kısa kabileler

lu olarak Oman topraklarına göç etmesiyle son bulmuştur. Yeni gelen gelen Yeni bulmuştur. son etmesiyle göç topraklarına Oman olarak lu

- top kabilelerin Harici gerginlikler sonrasındaki çatışması Hz.Ali-Muaviye

İnceleme > 28 > 29

İnceleme

Oman’ı yöneten Said Hanedanlığı.

bölgelerine göçüyle birlikte Oman’da Araplık ta- man cemaati din dışı sayan anlayışını kabul et- rihi başlamıştır. Oman’ın iç bölgelerine göç eden meyerek Haricilikten uzaklaşsa da, Hz. Osman kabileler İslamiyet öncesi dönemde kendi yerel öncesi dönemi referans alan bir İslam inanışını özerkliklerini korumuştur. Ancak Arap kabilele- doğru bulmasından dolayı, Şii ve Sünni gelenek- ri arasındaki çatışmalar ve gerginlikler yüzünden ten de farklılaşmıştır. İbadiler öncelikli olarak bölgede merkezi bir otorite de kurulamamıştır. Halife Hz. Osman’ın Müslüman topluma ihanet Bununla birlikte Azd kabilesinin diğer kabile- ettiğini öne sürmektedir. Bununla birlikte İbadi- ler üzerinde bir etkisinin olduğu bilinmektedir. lere göre halife seçilen kişi ne kendi isteğiyle ne Nitekim Harici kabilelerin Oman topraklarına de zorla tahtan indirilebilir. İbadilere göre halife göçü ile birlikte Azd kabilesi de daha sonraları değişiminden önce dini bir şuranın toplanması İbadilik olarak adlandırılacak olan yeni mezhe- ve ardından eğer halife hatalıysa şurada halifenin bi kabul edenler arasında yer almıştır. Bir önce- tövbe etmesine yönelik kararlar alması gerekir. ki bölümde anlatıldığı üzere, İbadi kabilelerin Tövbe edilmediği takdirde şura imamı devirmek Arap Yarımadası içinde göç etmesine yol açan ve yeni bir imam seçme hakkına sahiptir. İbadi- gelişmeler Halife Hz. Osman’ın öldürülmesiyle ler aynı zamanda topluma önderlik edecek ima- birlikte başlamıştır. Daha sonra Oman toprakla- mın kalıtsal olarak atanmasına da karşıdırlar. Di- rında daha sistematik bir mezhep halini alacak ğer bir deyişle babadan oğula geçen bir imamlık olan İbadilik, Hariciliğin kendi dışındaki Müslü- anlayışını reddetmektedirler. İmam seçiminin

Ortadoğu Analiz Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17

Mayıs’10 Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17 Sayı - 2 Cilt

Analiz Ortadoğu

- çatış karşın girmesine kontrolüne kabilelerin - ken istikamette bir tersi İspanya’nın de kizliler

Sohar şehri dâhil Baninah bölgesinin Yahmadi Yahmadi bölgesinin Baninah dâhil şehri Sohar - Porte dönemde bir çalıştıkları yayılmaya sında

çıkartmıştır. çıkartmıştır. - kıta Amerikan İspanyolların yoğunlaşmışlardı. ulr “aia bölgesinden” “Baninah bunları

11

Körfezi’ndeki stratejik bölgeleri ele geçirmeye geçirmeye ele bölgeleri stratejik Körfezi’ndeki karşı geniş çaplı bir askeri harekâta girişmiş ve ve girişmiş harekâta askeri bir çaplı geniş karşı

me sayesinde Hint Okyanusu’ndaki ve Basra Basra ve Okyanusu’ndaki Hint sayesinde me nı kabul etmedikleri gibi söz konusu kabilelere kabilelere konusu söz gibi etmedikleri kabul nı

- geliş kaydettikleri ticaretinde deniz de güçleri - olayı azletme kabileler Yahmadi Fakat olayıdır.

cari etkisini genişletirken dönemin Avrupalı Avrupalı dönemin genişletirken etkisini cari 886 yılında İmam Musa ibn Musa’nın seçilmesi seçilmesi Musa’nın ibn Musa İmam yılında 886

- ti ve politik askeri, doğru yıllara 1500’li Oman dan azledilmesi ve yerine bu kabililer tarafından tarafından kabililer bu yerine ve azledilmesi dan

- tarafın kabileleri Samah Beni ve Harith Beni

Bağımsızlık Savaşı Savaşı Bağımsızlık İmam Al Salt ibn Malik Al Kharusi’nin Hudden, Hudden, Kharusi’nin Al Malik ibn Salt Al İmam

Portekizlilerin Oman’ı İşgali ve Omanlıların Omanlıların ve İşgali Oman’ı Portekizlilerin tarihi gelişme ise 886 tarihinde Yahmadi kökenli kökenli Yahmadi tarihinde 886 ise gelişme tarihi

Oman tarihinde önemli bir yer tutan bir diğer diğer bir tutan yer bir önemli tarihinde Oman

direniş başlatmasıyla son bulmuştur. son başlatmasıyla direniş

13

lerden biri olmuştur. olmuştur. biri lerden Murşid liderliğinde Portekizlere karşı başarılı bir bir başarılı karşı Portekizlere liderliğinde Murşid

- neden önemli en yaşanmasındaki çatışmaların dından da Na’ribah kabilesinin İmam Nasır bin bin Nasır İmam kabilesinin Na’ribah da dından

sonuna kadar Oman’daki iç istikrarsızlıkların ve ve istikrarsızlıkların iç Oman’daki kadar sonuna - ar ve işgali şehirlerini kıyı Oman Portekizlilerin

bağımsız olarak sürdürmek istemesi 1970’lerin 1970’lerin istemesi sürdürmek olarak bağımsız yılın ikinci yarısında başlayan iktidarı ilk önce önce ilk iktidarı başlayan yarısında ikinci yılın

lelerin özerkliklerini dini ve siyasi otoritelerden otoritelerden siyasi ve dini özerkliklerini lelerin - yüz 12. Nabahinahların birlikte ile Raşid İmam

- Kabi sonra iktidar Nabahinah kabilesine geçmiştir. geçmiştir. kabilesine Nabahinah iktidar sonra lerden aldığı destekten bağımsız değildi. bağımsız destekten aldığı lerden

10

nı kullanmıştır. Yahmadilerin zayıflamasından zayıflamasından Yahmadilerin kullanmıştır. nı - kabile etkinliği birlikte olmakla otoritesi ların

- kavramı hükümdar çok daha yerine kavramı lık - imam Böylelikle sürdürmüşlerdir. güçlerini tik

- imam sonra olayından Musa İmam Yahmadiler, - poli ve askeri kendi için korumak özerkliklerini

bileler imamın dini otoritesini tanımakla birlikte birlikte tanımakla otoritesini dini imamın bileler

- ka yandan Öte gerekir. belirtmek gelişmediğini rülmesi mutlak biçimde yasaklamıştır. biçimde mutlak rülmesi

12

bölgelerde başkent tarzı bir yerleşim anlayışının anlayışının yerleşim bir tarzı başkent bölgelerde - öldü imamın ile fetva bir yayınlanan tarafından

likte Bedevi kültürünün hüküm sürdüğü dağlık dağlık sürdüğü hüküm kültürünün Bedevi likte tır. Nitekim 1052 yılında İmam Rashid ibn Said Said ibn Rashid İmam yılında 1052 Nitekim tır.

- bir Bununla olmuştur. gibi başkenti rumunun - kalmış zayıf etkileri üzerindeki kabileler İbadi

- ku imamlık şekilde bir sürekli yüzden bu Rustak öldürülmesinde oynadıkları rol nedeniyle diğer diğer nedeniyle rol oynadıkları öldürülmesinde

tır. Oman’ın dağlık bölgesinde yer alan Azwat ve ve Azwat alan yer bölgesinde dağlık Oman’ın tır. lelerin etkisi altına girmişse de İmam Musa’nın Musa’nın İmam de girmişse altına etkisi lelerin

- yaşamış bölgelerde iç genellikle seçilenler imam - kabi Yahmadi daha kez bir Oman sonra sından

halkın içinde yaşamasını önemsediklerinden önemsediklerinden yaşamasını içinde halkın - zayıflama Abbasilerin merkezli Irak ailelerdir.

li olduğu görülmektedir. İbabi kabileler imamın imamın kabileler İbabi görülmektedir. olduğu li geye yerleşip Abbasilerle birlikte hareket eden eden hareket birlikte Abbasilerle yerleşip geye

- etki anlayışın bu seçilmesinde İmamların İbadi - böl sırasında savaşı iç İbadi kabileler bulunan

tek elde toplanmasına sürekli karşı çıkmıştır. İlk İlk çıkmıştır. karşı sürekli toplanmasına elde tek liğe geçmiştir. Bugün Resü’l-Hayme bölgesinde bölgesinde Resü’l-Hayme Bugün geçmiştir. liğe

Omanlı kabileler askeri, dini ve politik gücün gücün politik ve dini askeri, kabileler Omanlı - Sünni İbadilikten aileler bağlı kabilesine Samah

yerleşmesiyle ortadan kalkmıştır. Zaman içinde içinde Zaman kalkmıştır. ortadan yerleşmesiyle

kurmalarıyla sonuçlanmıştır. sonuçlanmıştır. kurmalarıyla iç çatışmaları neticesinde Abbasilerin bölgeye bölgeye Abbasilerin neticesinde çatışmaları iç

larından ve toplumlarından bağımsız bir düzen düzen bir bağımsız toplumlarından ve larından Böylelikle Omanlı kabilelerin 150 yıllık özerkliği, özerkliği, yıllık 150 kabilelerin Omanlı Böylelikle

- iktidar Arap Bağdat’daki ve Şam kabilelerin di topraklarında Abbasi dönemi de başlamıştır. başlamıştır. de dönemi Abbasi topraklarında

- İba içinde süre kısa durum Bu eleştirilmektedir. bağlı güçlerin Oman’a gelmesiyle birlikte Oman Oman birlikte gelmesiyle Oman’a güçlerin bağlı

açması ve hakem olayına gitmesi de İbadilerce İbadilerce de gitmesi olayına hakem ve açması başvurarak askeri destek istemiştir. Abbasilere Abbasilere istemiştir. destek askeri başvurarak

kendi kararlarıyla halifelik makamını tartışmaya tartışmaya makamını halifelik kararlarıyla kendi mesi üzerine Samah kabilesi ilk kez Abbasilere Abbasilere kez ilk kabilesi Samah üzerine mesi

kabul etmemektedir. Aynı zamanda Hz. Ali’nin Ali’nin Hz. zamanda Aynı etmemektedir. kabul seçmiştir. Yahmadilerin karşı ataklarını sürdür ataklarını karşı Yahmadilerin seçmiştir. -

çen iktidar değişimini doğru bir yöntem olarak olarak yöntem bir doğru değişimini iktidar çen geri almış ve Hudden liderini yeni imam olarak olarak imam yeni liderini Hudden ve almış geri

- ge oğula babadan Emevilerin ve anlayışını eden mah kabileri düzenledikleri saldırılarda Sohar’ı Sohar’ı saldırılarda düzenledikleri kabileri mah

Şiilerin Ehl-i Beyt’ten gelen bireyleri imam kabul kabul imam bireyleri gelen Beyt’ten Ehl-i Şiilerin - Sa ve Huddan sonra öldürülmesinden Musa’nın

Bir anlamda İbadiler, İbadiler, anlamda Bir tiğini öne sürmektedirler. öne tiğini si İbadi tarihinde bir kırılma yaratmıştır. İmam İmam yaratmıştır. kırılma bir tarihinde İbadi si

9

mutlaka bir şurada seçimle belirlenmesi gerek belirlenmesi seçimle şurada bir mutlaka - - öldürülme Musa’nın ibn Musa sırasında malar

İnceleme > 30 > 31

İnceleme

di nüfuz alanını kurmaya yönelmiştir. Osmanlı Sohar’daki yabancı işgaline son vermişlerdir. İmparatorluğu’nun Arabistan ve İran seferinden Sohar’ın kurtarılması İmam Nasır önderliğinde yaklaşık 10 yıl önce 1507 tarihinde Alfonso de Al- Ya’rubi hanedanlığının diğer kabileler üzerinde- buquerque liderliğindeki Portekiz güçleri Oman ki liderlik rolünü pekiştirmiştir. Ya’rubi iktidarı kıyılarına asker çıkarmıştır. Portekizler ilk etap- döneminde İngiltere de Doğu Hindistan Şirketi ta Sur, Sohar ve Fakkan’ın denetimini ele geçir- aracılığıyla bölgedeki ticaretten daha fazla pay miştir. 1551’de kanlı bir saldırıdan sonra Maskat almak için Maskat’ta ticari bir büro açılmıştır. da Portekiz güçlerinin denetimi altına girmiştir. İmam Mürşid İngiliz şirketine Portekiz işgali al- Portekizlilerin Maskat’ta inşa ettikleri kaleler tında bulunan Maskat yerine Sohar ve Sit üze- günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Porte- rinden ticaret yapma önerisinde bulunmuştur. kiz işgali bir taraftan Omanlı kabilelerin deniz ti- Bunun üzerine İngiliz devletinin onayıyla şirket caretinden sağladıkları kazancın son bulmasına 1646 tarihinde İmam’la bir anlaşma imzalamış- neden olurken diğer taraftan da kabileler arasın- tır. İngiltere’nin Maskat’taki ticari faaliyetlerini daki gerginliğin yerini işbirliğine bırakmasına yol sonlandırması ise Maskat’ın hem askeri hem de açmıştır. Arap kabileleri deniz ticaretinin yanı ekonomik olarak stratejik değerinin azalmasına sıra düzenli olarak Körfez ve Hint Okyanusu’nda yol açmıştır.15 ticaret yapan gemilerden de geçiş ve koruma üc- reti vergisi almaktaydılar. Portekiz işgali tüm bu Ya’rubilerin ticari ve politik alandaki başarısı ekonomik gelirlerin sonu olmuştu. Bu nedenle askeri alanda da sürmüş ve 1650 yılına gelindi- işgalden hemen sonra Arap kabileleri bir direniş ğinde Maskat’taki Portekiz varlığına son verile- mücadelesi başlatmıştır. Dolayısıyla Portekiz iş- rek Oman kıyı kentleri üzerindeki yabancı işgali galinin yalnızca kıyı şeridi boyunca gerçekleştiği sona erdirilmiştir. Portekiz işgalinden sonra İn- ve iç bölgelerde bağımsızlığın sürdüğünü belirt- giltere Ya’rubi hanedanlığıyla ticari ilişkilerini mek gerekir.14 Bazı kaynaklarda Portekizlilerin geliştirmek için bazı girişimlerde bulunmuş, Oman’ı işgal ettiği öne sürülmesine karşın dağlık fakat Yarubiler Portekizlilerden sonra yabancı alanlarda İbadi kabileler bağımsızlıklarını sür- bir şirketle anlaşma yaparken bu kez daha dik- dürmüş ve Portekiz güçlerine karşı düzenli ama katli davranmışlardır. Diğer yandan İngilizler başarısız saldırlar gerçekleştirmişlerdir. Aynı dö- Maskat’ı stratejik konumundan dolayı önemse- nemde Osmanlı İmparatorluğu’nun Yemen dâhil miş ve Maskat’ta bir ticari büro açma talebinden Arap Yarımadası’nda bir etki alanı oluşturması vazgeçmemiştir. Buna rağmen Ya’rubiler döne- da Oman’daki işgal karşıtı direnişi olumlu etkile- minde İngilizlerle herhangi bir ticari ayrıcalık miştir. Osmanlı İmparatorluğu Portekiz işgaline tanıyan anlaşma imzalanmamıştır.16 karşı direnen kabilelere askeri yardım ve lojistik desteğinde bulunmuştur. Oman Topraklarının İki Ayrı İdari ve Siyasi Yönetime Bölünmesi: Maskat Sultanlığı ve Bununla birlikte Arap kabilelerin direnişi Oman İmamlığının Kurulması 1600’lerin başına kadar, Portekizlileri bölgeden çıkartma başarısı gösterecek kadar etkili olama- Yaklaşık yüzyıl süren Ya’rubi iktidarı, kendi dö- mıştır. Hem askeri yetersizlik hem de kabileler neminde Maskat bölgesindeki etkisini genişlet- arasındaki koordinasyon ve işbirliği eksikliği ba- miştir. Ancak 1740’larda Oman’da dini otoriteyi şarıyı engellemiştir. Ancak 1624 yılında Ya’rubi elinde tutan ve iç bölgelerdeki kabilelerin des- kabilesinden Nasır bin Murşid’in dini ulemanın teğini arkasına alan İmam ile Maskat arasında ve diğer kabilelerin desteğiyle yeni imam seçil- iktidar savaşı yeniden başlamıştır. Safeviler son- mesinden sonra durum Portekizliler açısından rası dönemde İran’da iktidarı ele geçiren Nadir tehlikeli olmaya başlamıştır. İmam Murşid lider- Şah, Oman’da kabileler arasındaki anlaşmazlık- liğindeki Arap kabileleri öncelikli olarak Nizwan lardan faydalanma yoluna gitmiş ve kısa sürede üzerinden Sohar’daki Portekiz varlığını bitirmek Musandam bölgesini17 denetimi altına almıştır. için saldırılarını yoğunlaştırmış ve 1643 yılında Nadir Şah daha sonra doğrudan Maskat’a yö-

Ortadoğu Analiz Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17

Mayıs’10 Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17 Sayı - 2 Cilt

Analiz Ortadoğu

ünvanını kullanması diğer kabileler nezdinde nezdinde kabileler diğer kullanması ünvanını ülkenin zayıflamasına ve kısa bir süre sonra da da sonra süre bir kısa ve zayıflamasına ülkenin

devralması etkili olmuştur. Aksi takdirde, imam imam takdirde, Aksi olmuştur. etkili devralması Said’in çocukları arasında yaşanan mücadele mücadele yaşanan arasında çocukları Said’in

çimiyle devralmak yerine babasından doğrudan doğrudan babasından yerine devralmak çimiyle hanedanlıkları olarak bölünmüştür. Öte yandan yandan Öte bölünmüştür. olarak hanedanlıkları

- se şuradaki kabililerin İbadi iktidarı masında, Said kardeşler arasında “Maskat” ve “Zengibar” “Zengibar” ve “Maskat” arasında kardeşler Said

- kullan ünvanını seyid yerne imam Said’in bin Sultanlığı içinde yönetim Taymur ve Majid bin bin Majid ve Taymur yönetim içinde Sultanlığı

tan ünvanını kullanmayı tercih etmiştir. Hamad Hamad etmiştir. tercih kullanmayı ünvanını tan miş, yaşanan iktidar mücadelesi sonucu Maskat Maskat sonucu mücadelesi iktidar yaşanan miş,

- sul yaparak atıf Osmanlı’ya yerine kavramı yid - kesil sonra ölmesinden 1856’da Sultan’ın bin

- Se ise Avrupalılar çekicidir. dikkat kullanmaları ticari ağ kurulmuştu. Ancak bu ticari ilişki Said Said ilişki ticari bu Ancak kurulmuştu. ağ ticari

üyelerinin imam kavramı yerine Seyid kavramını kavramını Seyid yerine kavramı imam üyelerinin Oman toprakları ile Afrika arasında etkili bir bir etkili arasında Afrika ile toprakları Oman

Ahmed sonrası dönemde başa geçen Said ailesi ailesi Said geçen başa dönemde sonrası Ahmed kaynağı durumuna gelmişti. Said döneminde döneminde Said gelmişti. durumuna kaynağı

dek kendini dini işlere adamıştır. Ancak Said bin bin Said Ancak adamıştır. işlere dini kendini dek Adası köle ticareti nedeniyle önemli bir gelir gelir bir önemli nedeniyle ticareti köle Adası

yın ardından Rustak’a çekilerek 1803’te ölünceye ölünceye 1803’te çekilerek Rustak’a ardından yın vermiştir. Said bin Sultan döneminde Zangibar Zangibar döneminde Sultan bin Said vermiştir.

- ola bu Ahmed bin Said geçmiştir. Said bin mad ticari çıkarlarını genişletme stratejisine öncelik öncelik stratejisine genişletme çıkarlarını ticari

- Ha torunu ve olmamış süreli uzun iktidarı şın Okyanusu’nda diğer yandan Afrika kıtasında kıtasında Afrika yandan diğer Okyanusu’nda

- kar geçmesine Ahmed’e bin Said oğlu yönetim Bunun üzere Said bin Sultan bir yandan Hint Hint yandan bir Sultan bin Said üzere Bunun

Ahmed bin Said’in 1783’de ölmesinin ardından ardından ölmesinin 1783’de Said’in bin Ahmed Körfezi topraklarında yayılmasını engellemiştir. engellemiştir. yayılmasını topraklarında Körfezi

anlaşmaları imzalaması Said bin Said’in Basra Basra Said’in bin Said imzalaması anlaşmaları

protektorya emirlikle 5 oluşturan Emirlikleri’ni 1792) başkent, Rustak’tan Maskat’a taşınmıştır. Maskat’a Rustak’tan başkent, 1792)

20

karşılaşmıştır. 1820’de İngiltere’nin Birleşik Arap Arap Birleşik İngiltere’nin 1820’de karşılaşmıştır. torunu olan Hamad bin Said döneminde (1784- döneminde Said bin Hamad olan torunu

çalışırken Suudi ailesi ve İngiliz muhalefetiyle muhalefetiyle İngiliz ve ailesi Suudi çalışırken yol açmıştır. Bu çerçevede, Ahmed bin Said’in Said’in bin Ahmed çerçevede, Bu açmıştır. yol

Basra Körfezi üzerindeki etkisini genişletmeye genişletmeye etkisini üzerindeki Körfezi Basra kıyı kentlerinin hızlı bir şekilde gelişmesine de de gelişmesine şekilde bir hızlı kentlerinin kıyı

Said bin Sultan (1806-1856) döneminde Maskat, Maskat, döneminde (1806-1856) Sultan bin Said tüccardı. Said ailesinin ticarete olan ilgisi Oman Oman ilgisi olan ticarete ailesinin Said tüccardı.

si olmasının yanında Maskat’ta gemisi olan bir bir olan gemisi Maskat’ta yanında olmasının si

- rei kabile bir Said bin Ahmad alırken lerinden cek iki farklı siyasal yapı ortaya çıkmıştı. çıkmıştı. ortaya yapı siyasal farklı iki cek

- reislik kabile salt güçlerini İmamlar diğer arada - süre kadar 1970’lere Neticede, kapsıyordu. leri

lefetine rağmen başarılı bir politika izlediler. Bu Bu izlediler. politika bir başarılı rağmen lefetine - bölge iç edildiği kabul olarak merkez Azwan’ın

- muha kabilelerinin Gafiri ve Ya’rubi konusunda kıyı bölgelerindeki şehirleri; Oman ise Rustak ve ve Rustak ise Oman şehirleri; bölgelerindeki kıyı

Oman’dan çıkarttılar. Ardından ulusal birlik birlik ulusal Ardından çıkarttılar. Oman’dan iki ayrı siyasi birim meydana gelmiştir. Maskat Maskat gelmiştir. meydana birim siyasi ayrı iki

dürülmesinden kısa süre sonra İran güçlerini güçlerini İran sonra süre kısa dürülmesinden ülkesinde biri “Oman” diğeri “Maskat” olarak olarak “Maskat” diğeri “Oman” biri ülkesinde

- öl sonucu suikast bir 1747’de Şah’ın Nadir ler güç arasında paylaşılmasından sonra, “Oman” “Oman” sonra, paylaşılmasından arasında güç

- kabile İbadi liderliğindeki Said bin Ahmed Egemenliğin iki iki Egemenliğin lşiii iimş olmaktaydı. bitirmiş ilişkisini

21

hareket ederek iç bölgelerdeki İbadi kabilelerle kabilelerle İbadi bölgelerdeki iç ederek hareket

kabilesine öncelik vereceklerdir. öncelik kabilesine oldu. Sultan Said daha ziyade ticari kaygılarla kaygılarla ticari ziyade daha Said Sultan oldu.

19

kabileler de yeni imamın seçiminde Al Bu Said Said Bu Al seçiminde imamın yeni de kabileler ayrı siyasal birimin oluşturulmasıyla paylaşılmış paylaşılmış oluşturulmasıyla birimin siyasal ayrı

birlikte Ya’rubilerin liderliği son bulurken İbadi İbadi bulurken son liderliği Ya’rubilerin birlikte caktı. Böylelikle egemenlik Said ailesi içinde iki iki içinde ailesi Said egemenlik Böylelikle caktı.

uzlaşmasını kolaylaştırmıştı. İşte İran işgaliyle işgaliyle İran İşte kolaylaştırmıştı. uzlaşmasını - kullana unvanını Seyid Said, Sultan kalırken

yol açmış, bu da kabilelerin yeni bir iktidar için için iktidar bir yeni kabilelerin da bu açmış, yol kümdarı olacaktı. İmamlık kavramı da Rustak’ta Rustak’ta da kavramı İmamlık olacaktı. kümdarı

adına hareket etmesi İbadi kabilelerin tepkisine tepkisine kabilelerin İbadi etmesi hareket adına - hü Maskat’ın ise Sultan yönetecek, Rustak’ı med

kabilelerle ilişkisini sınırlandırması ve tüm ülke ülke tüm ve sınırlandırması ilişkisini kabilelerle - Ah bin Said göre anlaşmaya yapılan döneminde

iktidarı döneminde İmam’la ve iç bölgelerdeki bölgelerdeki iç ve İmam’la döneminde iktidarı toplantıda önemli kararlar alındı. Sultan bin Said Said bin Sultan alındı. kararlar önemli toplantıda

Maskat’ın Ya’rubi Ya’rubi Maskat’ın emsn ndn olmuştur. neden leşmesine yakınlarındaki Barka’da 1792 tarihinde yapılan yapılan tarihinde 1792 Barka’da yakınlarındaki

18

e aa A B S’d ieii ödriid bir önderliğinde ailesinin Sa’id Bu Al alan yer - otorite tartışmalarına son vermek için Maskat Maskat için vermek son tartışmalarına otorite

manda İbadi kabilelerin Hinavi kabilesi içinde içinde kabilesi Hinavi kabilelerin İbadi manda runlu kılmıştı. Aile içinde yaşanan politik ve dini dini ve politik yaşanan içinde Aile kılmıştı. runlu

kiaıı zyfaaıa o ammş yı za- aynı açmamış yol zayıflamasına iktidarının - zo yapılmasını anlaşmanın bir içinde aile rede

hirlerini denetim altına alması yalnızca Ya’rubi Ya’rubi yalnızca alması altına denetim hirlerini - sü kısa bölünmesi yönetime ayrı iki içinde di

- şe Oman güçlerinin İran vurmuştur. darbe bir - ken kabilesinin Said seçmemiştir. imam bir yeni

denetim altına alarak Ya’rubi iktidarına büyük büyük iktidarına Ya’rubi alarak altına denetim bin Ahmed öldükten sonra İbadi kabileler yerine yerine kabileler İbadi sonra öldükten Ahmed bin

nelmiş, İran güçleri hem Maskat hem de Sohar’ı Sohar’ı de hem Maskat hem güçleri İran nelmiş, tepkiye neden olacaktı. Öte yandan, 1803’te Said Said 1803’te yandan, Öte olacaktı. neden tepkiye

İnceleme > 32 > 33

İnceleme

İngiltere ile Maskat Sultanlığı arasındaki ilişkiler 1600’lere kadar uzan- maktadır. İngiltere’nin Basra Körfezi ve Hint Okyanusu üzerinde emper- yal bir güç olma siyaseti ilk başta Maskat’ın siyasal olarak zayıflamasına, ardından bağımsızlığını belli ölçülerde yitirmesine yol açmıştır.

İngiltere’nin etkisi altına girmesiyle sonuçlan- da büsbütün değiştirmiştir. Turki bin Said önce- mıştır. İngiltere ve Fransa’nın müdahalesiyle, likli olarak dinsel grupları şehirden çıkardıktan Sultan Taymur kardeşi Majid’in Zengibar’ı Mas- sonra yabancıları Maskat’a geri getirmiştir. Dış kat Sultanlığı’na yıllık vergi ödemek koşuluyla politikada da İngiltere ile yakın bir işbirliği ku- yönetmesini kabul etmek zorunda kalmıştır.22 rulmuştur. Fakat Turki bin Said, Oman bölgesini hâkimiyetine alamamıştır.23 Sultan Taymur döneminde Zengibar’ın kar- deşi Majid’in egemenliğinde kalması, Maskat Öte yandan Omanlı kabileler I. Dünya Savaşı’na Sultanlığı’nda ciddi ekonomik sorunların ya- kadar Maskat’ı ele geçirme amacından vazgeç- şanmasına yol açtı. Majin’in bir süre sonra yıllık memiştir. Özellikle 1877 ve 1883’te düzenlenen vergi ödemeyi kesmesi ve bağımsız bir politika saldırıların bertaraf edilmesinde İngiliz donan- yürütmesi Maskat’ı daha da zor bir durumda ması yaşamsal bir rol oynamıştır. İngilizler Mas- bırakmıştır. Ekonomik darboğazın artırtığı top- kat Sultanlığı’na yaşamsal yardımlarda bulun- lumsal sorunların da etkisiyle Taymur’un oğlu muştur.(s. 49) 24 1888’de Faysal bin Said ilk kez ba- Selim 1866’da babasını öldürüp kendini Maskat rışçıl bir şekilde Maskat’ın yeni sultanı olmuştur. Sultanı ilan etmiştir. Ancak tüm bu olaylar diğer Yeni Sultan, Maskat’ın bağımsızlığını korumak İbadi kesimlerin tepkisini artırmıştır. için İngiltere ile ilişkileri sınırlandırma yolunda önemli adımlar attı. Buna rağmen Maskat’taki Bu arada, Maskat Sultanlığı’ndan ayrı olan Said iktidarına son vermek için harekete geçen Oman bölgesindeki İbadi kabileler 1868 yılın- İbadi kabileler Şeyh Salih bin Ali önderliğinde da Said ailesinin dağdaki kollarına bağlı olan kısa sürede Maskat’ı ele geçirerek Sultan’ı ik- Azzan bin Qasis’i yeni İmamları olarak seç- tidardan uzaklaştırmıştır. İngiltere’den gelen miştir. Ardından İmam Azzam liderliğindeki askeri yardım çağrılarını kabul etmeyen Sultan Oman güçleri 1868’de Maskat Sultanlığı’nı ele ise Hınnavi kabilelerle tarihsel düşmanlıkları bu- geçirerek buradaki Said Ailesi mensuplarının lunan Gaferi kabilelerin desteğiyle iktidarı geri iktidarına son vermiştir. Böylece ülkesel bü- almaya çalışmıştır. 10 Mart 1895’te Maskat’ın tünlük yeniden sağlanmıştır. Yaklaşık iki yıl sü- kontrolünü ele geçirmesine karşın kısa bir süre ren İmam Azzam iktidarı döneminde İngiltere sonra tekrar geri çekilmek zorunda bırakılmıştır. dâhil yabancı güçlerle yapılan tüm anlaşmalar Sultan, İngiliz donanmasının müdahalesi sonra- iptal edilmiştir. Danışman ve tüccar sıfatıyla bu- sı Maskat’a geri dönebilmiştir. Bu tarihten sonra rada bulunan yabancılar ülkeden çıkartılmış ve Maskat Sultanı, fiili olarak İngiltere’nin etkisinde dini bir yönetim kurulmuştur. Bunun üzerine bir politika yürütmek zorunda kalmıştır. Sultan 1871’de İngiltere’nin askeri ve ekonomik des- Faysal 1913 yılında ölmüştür. Yerine Sultan Tay- teğiyle Selim bin Said’in amcası Turki bin Said mur bin Faysal geçmiştir.25 liderliğindeki güçler Maskat’a saldırarak dar- be yapmış ve İmam Azzam öldürülmüştür. Bu Oman İmamlığı bölgesinde ise yine 1913’te Hın- olaydan sonra Turki bin Said, yalnızca Maskat’ın navi ve Gaferi kabileleri Şeyh Salim bin Raşhid Sultanı olabilirken buranın demografik yapısını Al Kharusi’yi yeni İmam olarak seçmiştir. He-

Ortadoğu Analiz Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17

Mayıs’10 Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17 Sayı - 2 Cilt

Analiz Ortadoğu

keri ve ticari bir güçtü. İngiltere-Maskat ilişkileri ilişkileri İngiltere-Maskat güçtü. bir ticari ve keri - emirlik Körfezi’ndeki Basra İngiltere dönemde

- as üzerindeki yolu Deniz Hint ve Boğazı müz emirliklerle de imzalanacaktır. 1950-1960 arası arası 1950-1960 imzalanacaktır. de emirliklerle

- Hür sıra yanı bölgesinin Musandam stratejik ra bu tür anlaşmalar Basra Körfezi’ndeki diğer diğer Körfezi’ndeki Basra anlaşmalar tür bu ra

lamıştır. 1800’lerin başında Maskat ve Oman, Oman, ve Maskat başında 1800’lerin lamıştır. - son Daha olunmaktaydı. başlamış de dönemi

- baş değişmeye imzalamasıyla anlaşması ruma Protektorya İngiliz Körfezi’nde Basra Böylelikle

- ko emirliklerle Körfezi’nde Basra İngiltere’nin alanında İngiliz nüfuzunu kabul etmekteydiler. etmekteydiler. kabul nüfuzunu İngiliz alanında

İki taraf arasındaki ilişkilerin 1800’lerin başında başında 1800’lerin ilişkilerin arasındaki taraf İki buna karşın kabileler de dış politika ve güvenlik güvenlik ve politika dış de kabileler karşın buna

sızlığını belli ölçülerde yitirmesine yol açmıştır. açmıştır. yol yitirmesine ölçülerde belli sızlığını nırları ve rejimleri koruma güvencesi vermekte, vermekte, güvencesi koruma rejimleri ve nırları

- bağım ardından zayıflamasına, olarak siyasal - sı etmekte, teyit olduğunu birim bir politik sız

peryal bir güç olma siyaseti ilk başta Maskat’ın Maskat’ın başta ilk siyaseti olma güç bir peryal - bağım ve ayrı içinde alanı etki kendi kabilenin

- em üzerinde Okyanusu Hint ve Körfezi Basra pılan anlaşmalarda temel olarak İngilizler her her İngilizler olarak temel anlaşmalarda pılan

ler 1600’lere kadar uzanmaktadır. İngiltere’nin İngiltere’nin uzanmaktadır. kadar 1600’lere ler - ya Kabilelerle imzalanmıştır. de ailesiyle Tami

- ilişki arasındaki Sultanlığı Maskat ile İngiltere Ailesi’nin etkisini kaldırmak için mücadele eden eden mücadele için kaldırmak etkisini Ailesi’nin

mıştır. Aynı tür anlaşma Katar üzerindeki Halife Halife üzerindeki Katar anlaşma tür Aynı mıştır.

ler: Ticari İşbirliğinden Hegemonik İlişkilere İlişkilere Hegemonik İşbirliğinden Ticari ler: - imzalan anlaşma bir emirlikle 5 (BAE) larındaki

- İlişki Arasında Sultanlığı Maskat ve İngiltere - toprak Musandam gelindiğinde Şubatına 1820

ni bahane ederek Resül’l-Hayme’ye saldırmıştır. saldırmıştır. Resül’l-Hayme’ye ederek bahane ni

çatışmaların temelini oluşturacaktır. oluşturacaktır. temelini çatışmaların - faaliyetleri korsanlık denizdeki donanması giliz

Dünya Savaşı sonrası Oman’da yaşanacak olan olan yaşanacak Oman’da sonrası Savaşı Dünya - İn liderliğindeki Keir Grant William Sir General

Sip Anlaşması özellikle II. II. özellikle Anlaşması Sip fırsat olarak değerlendirmiştir. 1819 tarihinde tarihinde 1819 değerlendirmiştir. olarak fırsat altına alınmamıştır. altına

26

Boğazı’nı kontrol etmek için Suudi tehdidini bir bir tehdidini Suudi için etmek kontrol Boğazı’nı tir. Dış ilişkilerin nasıl yürütüleceği ise hüküm hüküm ise yürütüleceği nasıl ilişkilerin Dış tir.

yandan İngiltere de Basra Körfezi ve Hürmüz Hürmüz ve Körfezi Basra de İngiltere yandan - etmiş elde hakkı egemenlik bir tam konularda

İngiltere ve İran’la işbirliğine yönelmiştir. Öte Öte yönelmiştir. işbirliğine İran’la ve İngiltere lamadan yeni valilerin atanmasına kadar tüm tüm kadar atanmasına valilerin yeni lamadan

mişlerdi. Suudi tehdidine karşı Maskat yönetimi yönetimi Maskat karşı tehdidine Suudi mişlerdi. - top vergi bölgesinde kendi birim her yandan

- giriş kurmaya denetim bir askeri de üzerinde İbadi Şeriatı esas alınarak değiştirilmiştir. Öte Öte değiştirilmiştir. alınarak esas Şeriatı İbadi

Resü’l-Hayme ve Oman sınırındaki topraklar topraklar sınırındaki Oman ve Resü’l-Hayme oluşacaktı. Bu arada Maskat Sultanlığı’nda rejim rejim Sultanlığı’nda Maskat arada Bu oluşacaktı.

rında Tani Ailesi’nin desteğiyle bir etki kurarken kurarken etki bir desteğiyle Ailesi’nin Tani rında İmamlığı olmak üzere iki ayrı siyasal birimden birimden siyasal ayrı iki üzere olmak İmamlığı

- toprakla Katar Suudlar girmişti. içine mücadele toprakları” biri Maskat Sultanlığı diğeri Oman Oman diğeri Sultanlığı Maskat biri toprakları”

likleri, Katar ve Bahreyn toprakları üzerinde bir bir üzerinde toprakları Bahreyn ve Katar likleri, lanmıştır. Sip Anlaşması’na göre “tarihi Oman Oman “tarihi göre Anlaşması’na Sip lanmıştır.

- Emir Arap Birleşik ailesi; Suudi da yandan ğer - sonuç anlaşmayla imzalanan Sip’te 1921’de lül

- di Oman ve Maskat yandan bir doğru 1820’lere - Ey 25 Görüşmeler başlamıştır. yeniden sonra

muz 1920’de İmam Salim’in öldürülmesinden öldürülmesinden Salim’in İmam 1920’de muz

- Tem diyalog arasındaki Maskat ve Oman mıştır. yapılarak Suudi tehdidi engellendi. tehdidi Suudi yapılarak

27

- çık karşı etkisine İngiltere’nin ve yanaşmamış letmesi üzerine bir kez daha İngiltere ile işbirliği işbirliği ile İngiltere daha kez bir üzerine letmesi

İmamlık, İngiliz yönetimiyle pazarlık yapmaya yapmaya pazarlık yönetimiyle İngiliz İmamlık, - geniş aleyhine İmamlığı Oman ve Sultanlığı kat

da arabulucu rolü oynamak istemesine rağmen rağmen istemesine oynamak rolü arabulucu da - Mas Körfezi’nde Basra etkisini Suudların lında

- arasın Sultanlığı Maskat ile İmamlığı Oman - yı 1807 Ardından oldu. kurmuş işbirliği bir tejik

kalmaya devam etmiştir. Öte yandan İngiltere İngiltere yandan Öte etmiştir. devam kalmaya - stra Maskat’la olarak yardımcı tutmasına elinde

İmamlığı’na bağlı kabilelerin kuşatması altında altında kuşatması kabilelerin bağlı İmamlığı’na bin Sultan’ın (1806-1856) Maskat’ta yönetimi yönetimi Maskat’ta (1806-1856) Sultan’ın bin

1920 arası dönemde Maskat Sultanlığı, Oman Oman Sultanlığı, Maskat dönemde arası 1920 mişti. İngiltere bu mücadelenin ardından Said Said ardından mücadelenin bu İngiltere mişti.

id b slıı ükrümşü. aa 1915- Fakat püskürtülmüştür. saldırı bu sinde - sürüklen içine savaşının iktidar bir süren yıl iki

- saye desteği askeri İngilizlerin düzenlemiştir. Sultan bin Ahmed öldükten sonra ülke yaklaşık yaklaşık ülke sonra öldükten Ahmed bin Sultan

kat Sultanlığı’nı ele geçirmek için askeri harekât harekât askeri için geçirmek ele Sultanlığı’nı kat sızlarla da işbirliğinin yollarını aramıştı. Ancak Ancak aramıştı. yollarını işbirliğinin da sızlarla

reisi Şeyh İsa, Ocak 1915’te bir kez daha Mas daha kez bir 1915’te Ocak İsa, Şeyh reisi - - Fran sıra yanı İngiltere’nin Said bin Sultan men

gesinden İmam Salim ve Hınavi kabilelerinin kabilelerinin Hınavi ve Salim İmam gesinden - rağ atanmasına temsilcinin İngiliz bir Maskat’a

- böl Oman dönüşmüştür. çatışmalara daha kez ile bir ticaret anlaşması imzalanması ve 1800’de 1800’de ve imzalanması anlaşması ticaret bir ile

İmamlığı arasındaki gerginlik 1915 yılında bir bir yılında 1915 gerginlik arasındaki İmamlığı istediği şekilde kurulamamıştı. 1798’de İngiltere İngiltere 1798’de kurulamamıştı. şekilde istediği

men 2 yıl sonra, Maskat Sultanlığı ile Oman Oman ile Sultanlığı Maskat sonra, yıl 2 men Sultan bin Ahmed Sait döneminde İngiltere’nin İngiltere’nin döneminde Sait Ahmed bin Sultan

İnceleme > 34 > 35

İnceleme lerin sınırlarını belirlerken 1820’lerdeki statüko- Oman İç Savaşı: Maskat Sultanlığı ile Oman yu korumaya çalışması, bölgedeki sınır sorun- İmamlığı’nın Birleşmesi larının günümüze kadar sürmesinin en önemli nedenlerinden biridir.28 İmamlık rejimi Oman tarihinde oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Oman, 751 yılında ilk İba- Diğer yandan İngiltere ile Arap kabileleri ara- di İmam’ın seçilmesinden sonra imamlar tara- sında imzalanan 1820 Anlaşmaları Maskat fından yönetilmeye başlanmıştır. İmam bazen Sultanlığı’nın Arap Körfezi’nde yayılma amacı- kabileler arasındaki işbirliğini sağlamakta, ça- nın büsbütün olarak ortadan kalkmasına yol aç- tışmaların durdurulmasında arabuluculuk rolü mıştır. İngiltere’nin kabilelerin siyasi etkisini ve oynamakta bazen de politik iktidarların poli- sınırlarını koruma garantisi vermesi Maskat’ın tikalarına karşı siyasi ve askeri muhalefete ön- dış politikasını Basra Körfezi’nden Afrika kıyıla- derlik etmektedir. Bununla birlikte her imamın rına kaydırmasına yol açmıştır. Köle ve silah ti- gücü onu destekleyen kabilelerin sayısal, askeri caretinden daha fazla pay almak isteyen Maskat ve ekonomik gücü ve etkisiyle sınırlıydı. İmamlı- yönetimi Afrika kıyılarındaki Zengibar’ı denetim ğın hukuksal ve siyasal varlık olarak Maskat’tan altına almıştı. Fakat Said bin Sultan’ın 1856’da bağımsız egemen bir birim olarak tanınması ise ölmesinden sonra İngilizler Majid bin Sait’in 1792’e kadar geri gitmektedir. Said ailesi arasın- bağımsızlık talebini destekleyerek Maskat’ın da iktidarın bölüştürülmesinin ardından Rustak Afrika’daki etkisini de sınırlandırmıştır. Böyle- şehri Oman İmamlığı’nın merkezi olarak kabul likle 1860’lardan sonra Maskat’ın Hint Okyanu- edilirken, Maskat şehri de Maskat Sultanlığı’nın su ve Basra Körfezi ile Afrika üzerindeki ticari başkenti haline gelmişti.31 ve politik etkisi ciddi anlamda sınırlanmıştır. 1868 sonrası dönemde ise Maskat Sultanlığı ile I. Dünya Savaş sonrası İngiltere’nin arabulucu- Oman İmamlığı arasında başlayan iktidar müca- luğuyla imzalanan Sib Anlaşması sonrası her delesinin etkisiyle Said hanedanlığı askeri olarak iki birim arasındaki siyasal ayrışım hukuki bir İngiltere’nin gücüne dayalı bir şekilde varlığını zemine oturmuştu. Sib Anlaşması tarihi Oman sürdürmek zorunda kalmıştır. 1871, 1895 ve son topraklarında iki ayrı hükümet ve iki ayrı reji- olarak 1915 olayları sırasında İngiltere doğru- min var olduğunu açık bir şekilde teyit etmek- dan askeri güç kullanarak Oman İmamlığı’nın teydi. Yaklaşık 30 yıl boyunca aralarında bazı Maskat Sultanlığı üzerinde baskı uygulamasını anlaşmazlıklar olsa da Sultan Maskat’tan itiba- engellemiştir. ren kıyı şeridindeki kentleri, Oman İmamlığı da Nizwa ve Rustak’ın merkezini oluşturduğu iç İngiliz yazar T. Bent’e göre Maskat’ın korun- bölgeleri yönetti. Ancak 1950’lerin ortasına ge- ması politikasına öncelik veren İngiltere’nin te- lindiğinde iki taraf arasındaki anlaşmazlık Oman mel amacı Hindistan İmparatorluğu ile Basra İmamlığı’nın bağımsız bir devlet olduğunu ileri Körfezi’ndeki çıkarlarını korumaktı. Daha açık sürmesi ve bu yönde başta Arap Birliği olmak bir deyişle Basra Körfezi’ni diğer ülkelerin girişi- üzere diğer devletlerle siyasi ilişkiler kurmaya ne kapalı bir iç deniz haline getirmek isteyen İn- yönelmesi üzerine çatışmalara dönüşmüştür. giltere açısından, Maskat ve Oman’ın önemi vaz- geçilmezdi.29 Bununla birlikte Maskat Sultanlığı Esasında temel anlaşmazlık noktası 1925’ler- 1800’lerin ikinci yarısından itibaren İngiltere ile de Maskat Sultanlığı’nın bölgedeki olası petrol ticaret ve güvenlik alanında birçok anlaşma im- kaynaklarını tek başına yönetme girişimlerinden zalamasına rağmen, diğer Körfez emirliklerin- sonra ortaya çıkmıştı. Sultanlığın 1925 tarihin- den (Bahreyn, BAE, Kuveyt ve Katar) farklı ola- de İran’da faaliyet gösteren İngiliz petrol şirketi rak İngiltere ile Protektora ilişkisine girmemiştir. D’Arch Araştırma Şirketi’ne bir imtiyaz tanıması Böylece en azından hukuki olarak bağımsızlığını üzerine İmamlık imtiyaz tanınan alanların kendi koruyabilmiştir.30 topraklarını kapsadığını ileri sürerek buna karşı çıkmıştır. 1932 Şubatında babasını tahtan indi-

Ortadoğu Analiz Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17

Mayıs’10 Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17 Sayı - 2 Cilt

Analiz Ortadoğu

İmamlığı’nın bağımsızlığını ilan etmiş ve hemen hemen ve etmiş ilan bağımsızlığını İmamlığı’nın - Mas ve olduğunu konu bir ilgilendiren içişlerini

Himyar ve İmam’ın kardeşi Şeyh Talib, Oman Oman Talib, Şeyh kardeşi İmam’ın ve Himyar hükümeti ise resmi düzeyde sorunun bir ülkenin ülkenin bir sorunun düzeyde resmi ise hükümeti

yeni lideri Şeyh Salih bin İsa, Şeyh Süleyman bin bin Süleyman Şeyh İsa, bin Salih Şeyh lideri yeni rülmesini talep etmiştir. Diğer yandan İngiliz İngiliz yandan Diğer etmiştir. talep rülmesini

çözme girişimlerine karşın Hınavi kabilelerinin kabilelerinin Hınavi karşın girişimlerine çözme - gö olarak fiili saldırı bir gerçekleştirilmiş karşı

miştir. Sultan Taymur’un sorunu güç kullanarak kullanarak güç sorunu Taymur’un Sultan miştir. İngiltere’nin müdahalesini bağımsız bir ülkeye ülkeye bir bağımsız müdahalesini İngiltere’nin

- et ilan olmadığını geçerli anlaşmasının imtiyaz nın korunmasını talep etmiştir. Arap ülkeleri ülkeleri Arap etmiştir. talep korunmasını nın

mesinden hemen sonra Oman İmamlığı petrol petrol İmamlığı Oman sonra hemen mesinden - bağımsızlığı İmamlığı’nın Oman de hem sını

- gerçekleş seçiminin İmam Yeni seçmiştir. olarak - kınanma kullanmasının güç İngiltere’nin hem

Arabistan’ın desteğiyle Şeyh Galib’i yeni İmam İmam yeni Galib’i Şeyh desteğiyle Arabistan’ın Arap Birliği üyesi 10 ülke BM’ye başvurarak başvurarak BM’ye ülke 10 üyesi Birliği Arap

göndermesine karşın Omanlı kabileler Suudi Suudi kabileler Omanlı karşın göndermesine lerini her alanda sürdürmüştür. 1960 Ekiminde Ekiminde 1960 sürdürmüştür. alanda her lerini

sone erdiğini ilan etmesine ve bölgeye asker asker bölgeye ve etmesine ilan erdiğini sone - talep bağımsızlık taraftarları İmamlık gündeki

ra Maskat’ın Oman topraklarındaki fiili yapının yapının fiili topraklarındaki Oman Maskat’ın ra - sür dönemde sonrası 1959 birlikte Bununla

- son ölmesinden Halili’nin İmam 1954’te Mayıs

altında birleştirmeyi başarmıştır. birleştirmeyi altında farklı stratejileri hayata geçirmeye çalışıyordu. çalışıyordu. geçirmeye hayata stratejileri farklı

35

ve Oman İmamlığı topraklarını tek bir yönetim yönetim bir tek topraklarını İmamlığı Oman ve tanlığı petrol imtiyaz anlaşmasını çözmek için için çözmek anlaşmasını imtiyaz petrol tanlığı

tarak -1871’den sonra ilk kez- Maskat Sultanlığı Sultanlığı Maskat kez- ilk sonra -1871’den tarak - Sul Maskat güçlenirken alanda ekonomik ve

- uğra yenilgiye bir kesin güçleri bağlı İmamlığa bistan başta olmak üzere birçok devlet, askeri askeri devlet, birçok üzere olmak başta bistan

süren çatışmaların ardından Maskat Sultanlığı, Sultanlığı, Maskat ardından çatışmaların süren - Ara Suudi sonucu işletilmesi kaynaklarının rol

temlerle çözmeye çalışmıştır. Yaklaşık iki yıl yıl iki Yaklaşık çalışmıştır. çözmeye temlerle - pet Yarımadası’nda Arap yandan Diğer mıştır.

- yön askeri daha kez bir sorunu dönerek geri - daralt alanını hareket karşısında işgali Suudi

yazında İmam’ın kardeşi Talip bin Ali Oman’a Oman’a Ali bin Talip kardeşi İmam’ın yazında rini geliştirme girişimleri Maskat Sultanlığı’nın Sultanlığı’nın Maskat girişimleri geliştirme rini

tarları Kahire’de bir hükümet kurmuştur. 1957 1957 kurmuştur. hükümet bir Kahire’de tarları - ilişkile Arabistan’la Suudi İmamlığı’nın Oman

- taraf İmamlık Sürgündeki sürdürmüştür. asını

- iddi bağımsızlık İmamlığı Oman alanda siyasal me politikasına yönelecektir. yönelecektir. politikasına me

alanda kazanılan başarıya karşın diplomatik ve ve diplomatik karşın başarıya kazanılan alanda - destekle girişimlerini bağımsızlık İmamlığı’nın

tir. Arabistan’a gitmek zorunda kalmıştır. Askeri Askeri kalmıştır. zorunda gitmek Arabistan’a Bu olaydan sonra Suudi Arabistan Oman Oman Arabistan Suudi sonra olaydan Bu

32

- etmiş protesto biçimde bir sert girişimini taraflı ten sonra Oman İmamı ve taraftarları Suudi Suudi taraftarları ve İmamı Oman sonra ten

sonra Maskat Sultanlığı, Suudi Arabistan’ın tek tek Arabistan’ın Suudi Sultanlığı, Maskat sonra - geçirdik ele Rustak’ı ve Nizwa desteğiyle lerin

olan Al Buraymi topraklarını işgal etmesinden etmesinden işgal topraklarını Buraymi Al olan - İngiliz güçler bağlı Maskat’a içinde ayı Aralık

Arabistan’ın 1952 yılında Oman ve BAE’ne bağlı bağlı BAE’ne ve Oman yılında 1952 Arabistan’ın

daha da sorunlu hale gelmiştir. Özellikle Suudi Suudi Özellikle gelmiştir. hale sorunlu da daha tanlığını İngilizlere bırakmıştır. İngilizlere tanlığını

34

ği ilgilendiren anlaşmazlıklar 1950’lerin başında başında 1950’lerin anlaşmazlıklar ilgilendiren ği - komu ordunun Said Sultan günlerde sürdüğü

- egemenli arasındaki taraf İki çıkmıştır. karşı sına raklarına hava saldırıları düzenlemiştir. Savaşın Savaşın düzenlemiştir. saldırıları hava raklarına

- arama petrol topraklarında kendi şirketin ise ğı - top İmamlığı Oman Gücü Hava Kraliyet İngiliz

- İmamlı Oman eden protesto tanımasını imtiyaz başlatmıştır. Çatışmaların şiddetlenmesi üzerine üzerine şiddetlenmesi Çatışmaların başlatmıştır.

faaliyetlerine girişmiştir. Sultanlığın tek taraflı taraflı tek Sultanlığın girişmiştir. faaliyetlerine netim altına almak için bölgede askeri harekât harekât askeri bölgede için almak altına netim

Maskat ve Oman topraklarında petrol aramaya aramaya petrol topraklarında Oman ve Maskat - de İmamlığı’nı Oman Sultanlığı, Maskat sonra

anlaşması imzalanmıştır. Şirket kısa bir sürede sürede bir kısa Şirket imzalanmıştır. anlaşması da Arap Birliği’ne üyeliğin kabul edilmesinden edilmesinden kabul üyeliğin Birliği’ne Arap da

üyelik başvurusunda bulunmuştur. başvurusunda üyelik lindiğinde Irak Petrol Şirketi ile yeni bir imtiyaz imtiyaz bir yeni ile Şirketi Petrol Irak lindiğinde - yılın 1955

33

ardından da Birleşmiş Milletler ve Arap Birliği’ne Birliği’ne Arap ve Milletler Birleşmiş da ardından - ge 1937’e Taymur, bin Said Sultanı Maskat en r

İmamlığı topraklarını tek bir yönetim altında birleştirmeyi başarmıştır birleştirmeyi altında yönetim bir tek topraklarını İmamlığı .

yenilgiye uğratarak -1871’den sonra ilk kez- Maskat Sultanlığı ve Oman Oman ve Sultanlığı Maskat kez- ilk sonra -1871’den uğratarak yenilgiye

çatışmaların ardından Maskat Sultanlığı, İmamlığa bağlı güçleri kesin bir bir kesin güçleri bağlı İmamlığa Sultanlığı, Maskat ardından çatışmaların

bir kez daha askeri yöntemlerle çözmeye çalışmıştır. Yaklaşık iki yıl süren süren yıl iki Yaklaşık çalışmıştır. çözmeye yöntemlerle askeri daha kez bir

1957 yazında İmam’ın kardeşi Talip bin Ali Oman’a geri dönerek sorunu sorunu dönerek geri Oman’a Ali bin Talip kardeşi İmam’ın yazında 1957

İnceleme > 36 > 37

İnceleme kat Sultanlığı’nın resmi davetiyle soruna mü- Dofar bölgesindeki toplumsal yapı da diğer dahale ettiğini ileri sürmüştür. Bununla birlikte bölgelerden farklılaşmaktaydı. 1960’li yıllarda İngiliz Parlamentosu’nda yapılan tartışmalar- resmi olmayan rakamlara göre 200-300 bin ki- da Dışişleri Bakanı Slewyn Lloyd müdahalenin şinin yaşadığı Dofar’da İbadi kabilelerin yanı İngiltere’nin Basra Körfezi’ndeki çıkarlarını ko- sıra, Yemen kökenli Arap kabileleri, Afrika’dan rumak için gerçekleştirildiğini açık bir dille ifade getirilmiş köleler ile Pakistanlı ve Beluc kökenli 36 etmiştir. 1961’de Oman İmamlığı’nın bağımsız- toplumlar yaşamaktadır. Dofar’daki yaşayan bazı lığını kesin ifadelerle kabul eden ve İngiliz asker- önemli kabilelerin Şafi mezhebine bağlı olma- lerinin Oman topraklarından çekilmesini iste- sı da dikkat çekicidir. Arap Yarımadası’nda Şafi yen bir karar tasarısı BM Genel Kurulu’nda ele mezhebine bağlı topluluklar Dofar ve Yemen alınmış ancak gerekli desteği görmemiştir. 1963 topraklarında bulunmaktadır. Nitekim Dofar yılında BM tarafından kurulan Soruşturma Ko- bölgesinin 1800’lerin başına kadar Oman’dan zi- misyonu tarafından açıklanan raporda İngiltere yade Yemen’e bağlı olması da bu bölgedeki Şafi ve Maskat Sultanlığı’nın politikaları eleştirilme- kabilelerin kendilerini İbadilerden farklı görme- sine karşın Komisyon 1965’e kadar konu üzerin- lerine yol açmıştı.39 de bir çalışma yürütememiştir. Oman İmamlığı tartışmaları 1971’e kadar Sultan Kâbus’un BM’de Dofarlu kabileler ile Sultan arasındaki sorunlar “Oman Sultanlığı” adıyla gerçekleştirdiği üyelik 1962’de kabile lideri Şeyh Mussalim bin Nafl’ın başvurusunun kabul edildiği tarihe kadar sür- Dofar dağlarında muhalefet hareketini örgütlen- müştür.37 mesiyle farklı bir aşamaya kaymıştır. Aynı tarih- te Kuzey Yemen’de Mısır destekli bir grup subay İkinci Oman İç Savaşı: Dofar İsyanı ve Arap da gerçekleştirdikleri darbeyle İmamlık rejimine Yarımadasında İkinci Bir Marksist Devlet son vermişti. Kısa sürede Yemenli gruplar ile Kurma Girişimi Dofar’daki muhalefet hareketi arasındaki ilişki

gelişerek Dofar’da uzun dönemli bir askeri mu- 1959’da Oman İmamlığı’na son veren Maskat halefet hareketinin kurulmasına yol açmıştır. Sultanlığı 1960’ların ortasında yeni bir isyan ha- Dohar Kurtuluş Cephesi adını alan muhalefet reketiyle karşı karşıya kalmıştır. Dofar vilayetin- de yaşayan kabileler uzunca bir dönemdir Sultan hareketi dış destek olarak sürgünde bulunan Said bin Taymur yönetimiyle sorunlar yaşamak- İmam taraftarları ve Suudi Arabistan tarafından taydı. Sorunların başında ekonomik meseleler askeri ve ekonomik yardım almaya başlamıştır. gelmekteydi. Tarıma elverişli sahaların sınırlı ol- 1964’de petrol sahalarına ve devlet kurumlarına duğu Dofar vilayetinde halkın önemli bir kısmı saldırılar düzenlemeye başlayan Cephe 1965 or- geçimini balıkçılık ve hayvancılıkla sağlamak- tasına kadar bir şehir örgütlenmesi olarak varlı- taydı. Ancak, 1954-1960 arası dönemde yaşanan ğını sürdürmüştür. Ancak 1965 Mayısında 60’ın savaş, ülke ekonomisinin çökmesine yol açmış üstünde DKC militanının Maskat ve Salala’da ve bu durum Dofar vilayetindeki vergilerin daha tutuklanması Cephenin politikalarını değiştir- da artırılmasını beraberinde getirmişti. Ayrıca mesine yol açmıştır. 1 Haziran 1965’de Dofar’ın İngiltere’nin Muskat Sultanı üzerindeki etkisi 1. DKC Kongresi’nde askeri mücadele stratejisi ve ülkenin işlerine müdahalesi de halkın tepki- birincil yöntem olarak benimsendi. 9 Haziran’da sine yol açmaktaydı. Söz konusu dönemde Suudi da ilk kez doğrudan orduya karşı bir saldırı dü- Arabistan ile Sultanlık arasında yaşanan sorunlar zenlendi.40 Cephe’nin 1966 yılında doğrudan da krizin derinleşmesinde etkili oldu. 1960’ların Sultan Taymur’a karşı bir suikast girişimi ger- başında Dofar bölgesindeki vergiler diğer bölge- çekleştirmesi ise hareketin etkinliğini genişlet- lerden yaklaşık 3 kat daha fazla alınmaktaydı. Bu tiğini göstermektedir. Suikast girişimi sırasında durum doğal olarak hükümetle bölgedeki kabi- yaralanan Sultan Taymur Dohar vilayetinde bağ- leler arasında sorunların krize girmesine yol aç- lı turistik liman kenti Salala’daki sarayına çekildi mıştır.� ve bir daha kamuoyunun önüne çıkmadı.

Ortadoğu Analiz Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17

Mayıs’10 Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17 Sayı - 2 Cilt

Analiz Ortadoğu

- ön sonra devraldıktan iktidarı Kâbus Sultan arasında militanın Güney Yemen’e geçmesiyle geçmesiyle Yemen’e Güney militanın arasında

de çekilmek zorunda kalmış ve yaklaşık 300-500 300-500 yaklaşık ve kalmış zorunda çekilmek de

Politika lindiğinde isyancılar Dofar’daki son üslerinden üslerinden son Dofar’daki isyancılar lindiğinde

Tarafsızlık İlkesi Doğrultusunda Proaktif Bir Bir Proaktif Doğrultusunda İlkesi Tarafsızlık - ge yılına 1975 sonunda En dönüşmüştü. masına

Sultan Kâbus Dönemi Oman Dış Politikası: Politikası: Dış Oman Dönemi Kâbus Sultan - çatış Doğu-Batı sorun birlikte desteklemesiyle

asker gönderdiler. ABD’nin Oman Sultanlığı’nı Sultanlığı’nı Oman ABD’nin gönderdiler. asker

atılması gerektiğinin farkındaydı. gerektiğinin atılması tan ve Ürdün gibi ülkeler de Oman Sultanlığı’na Sultanlığı’na Oman de ülkeler gibi Ürdün ve tan

45

eğitim, sağlık ve ekonomi alanında ciddi adımlar adımlar ciddi alanında ekonomi ve sağlık eğitim, - Pakis sıra yanı İran’ın oldu. müdahil doğrudan

ları arasında yer alan yoksullukla mücadele için için mücadele yoksullukla alan yer arasında ları korumak adına İngiliz güçleriyle birlikte soruna soruna birlikte güçleriyle İngiliz adına korumak

- sorun temel halkın Ayrıca etmişti. fark önemini 1973 yılından itibaren İran Şahı, Oman rejimini rejimini Oman Şahı, İran itibaren yılından 1973

yeni bir yönetim anlayışın oluşturulmasının oluşturulmasının anlayışın yönetim bir yeni ordusu isyancılar karşısında başarılı olamamıştı. olamamıştı. başarılı karşısında isyancılar ordusu

politikaların yanı sıra modern kurumlara sahip sahip kurumlara modern sıra yanı politikaların

çıkarılmasına rağmen Oman Sultanlığı Sultanlığı Oman rağmen çıkarılmasına dolara

42

verilirken halkın yönetime katılımını sağlayacak sağlayacak katılımını yönetime halkın verilirken olan savunma harcamaları 1970-71’de 2,3 milyar milyar 2,3 1970-71’de harcamaları savunma olan

di. İç politikada da ekonomik sorunlara öncelik öncelik sorunlara ekonomik da politikada İç di.

vermeye başlamıştı. 1966-67’de 335 milyon dolar dolar milyon 335 1966-67’de başlamıştı. vermeye

- görmektey zorunlu yönelmeyi politikaya dış bir

ve Çin gibi büyük ülkeler de isyancılara destek destek isyancılara de ülkeler büyük gibi Çin ve

ması için tarafsızlık ilkesi doğrultusunda proaktif proaktif doğrultusunda ilkesi tarafsızlık için ması

Yemen’in dışında Irak ve Mısır’ın ardından SSCB SSCB ardından Mısır’ın ve Irak dışında Yemen’in

- aş yalnızlığı bulunduğu içinde Oman’ın Kâbus

nun önemini ortaya koymaktaydı. Ayrıca Güney Güney Ayrıca koymaktaydı. ortaya önemini nun

hızlıca parçalanmaya sürükleniyordu. Sultan Sultan sürükleniyordu. parçalanmaya hızlıca

- soru yayması, Yarımadası’na Arap tüm alanını

ği desteği almada başarısız olmuştu. Şimdi ülke ülke Şimdi olmuştu. başarısız almada desteği ği

ğiştiren muhalefet hareketinin, amaç ve faaliyet faaliyet ve amaç hareketinin, muhalefet ğiştiren

- istedi aktörlerden küresel ve ülkelerinden bölge

- de olarak Cephesi Kurtuluş Halk Körfezi Arap

yandan Dofar sorununda bile Oman yönetimi yönetimi Oman bile sorununda Dofar yandan

larda tehdit edecek boyutlara ulaşmıştı. Oman ve ve Oman ulaşmıştı. boyutlara edecek tehdit larda

devlet Sultanlığın tezlerini desteklememişti. Öte Öte desteklememişti. tezlerini Sultanlığın devlet

- boyut ciddi istikrarını Yarımadası’nın Arap tüm

yalnız bırakmaları bir yana BM’de de birçok üye üye birçok de BM’de yana bir bırakmaları yalnız

yılına gelindiğinde sorun Oman Sultanlığı’nın ve ve Sultanlığı’nın Oman sorun gelindiğinde yılına

meselesinde Arap Birliği ülkelerinin Sultanlığı Sultanlığı ülkelerinin Birliği Arap meselesinde

cı gruplarla bir anlaşma sağlanamamıştır. 1972 1972 sağlanamamıştır. anlaşma bir gruplarla cı

dukça sınırlı bir ilişki söz konusuydu. İmamlık İmamlık konusuydu. söz ilişki bir sınırlı dukça

- isyan bölgesindeki Dohar rağmen girişimlerine

- ol ülkeleriyle Arap komşu devraldığında tidarı

ekonomik ve hukuksal olarak modernleştirme modernleştirme olarak hukuksal ve ekonomik

öüü hdfemked. utn âu ik- Kâbus Sultan hedeflenmekteydi. dönüşüm

ren Sultan Kâbus’un Oman Sultanlığı’nı politik, politik, Sultanlığı’nı Oman Kâbus’un Sultan ren

Sultanlığı’nın iç ve dış politikasında radikal bir bir radikal politikasında dış ve iç Sultanlığı’nın

- geçi ele yönetimi devirerek babasını 1970’de lamadan anlaşıldığı üzere yeni dönemde Oman Oman dönemde yeni üzere anlaşıldığı lamadan

- açık yapılan tarafından Kâbus Sultan sonra gün

yöneldi. politikasına koruma rejimi doğrudan kez dan aynı yöntemle devralmıştı. Darbeden birkaç birkaç Darbeden devralmıştı. yöntemle aynı dan

dönemler isyanı destekleyen Suudi Arabistan bu bu Arabistan Suudi destekleyen isyanı dönemler - babasın iktidarı da Taymur üzere Hatırlanacağı

olaylarına bakışını değiştirmesine yol açtı. İlk İlk açtı. yol değiştirmesine bakışını olaylarına darbe girişimiyle iktidardan uzaklaştırılmıştır. uzaklaştırılmıştır. iktidardan girişimiyle darbe

Yemen’deki gelişmeler bölge ülkelerinin Dofar Dofar ülkelerinin bölge gelişmeler Yemen’deki oğlu Sultan Kâbus bin Said tarafından başarılı bir bir başarılı tarafından Said bin Kâbus Sultan oğlu

Sorunun ideolojik olarak yön değiştirmesi ve ve değiştirmesi yön olarak ideolojik Sorunun 23 Temmuz 1970’de, Sultan Said bin Taymur, Taymur, bin Said Sultan 1970’de, Temmuz 23

alan yeni bir Devrim Komite Konseyi kurdular. kurdular. Konseyi Komite Devrim bir yeni alan

dernite Arasında Yeni Bir Rejim Arayışı Rejim Bir Yeni Arasında dernite verdiler ve Marksist-Leninist ideolojiyi referans referans ideolojiyi Marksist-Leninist ve verdiler

- Mo Geleneksellikle Dönemi: Kâbus Sultan ve Arap Körfezi Halk Kurtuluş Cephesi adını adını Cephesi Kurtuluş Halk Körfezi Arap ve

luş Cephesi üyeleri 1968’de örgütün adını Oman Oman adını örgütün 1968’de üyeleri Cephesi luş

madığını ifade etmek gerekir. gerekir. etmek ifade madığını - Kurtu etkilenen olarak ideolojik de hem askeri

- kurula düzeyde istenilen rağmen gelinmesine Yemen’deki gelişmelerden hem hem gelişmelerden Yemen’deki benimsemiştir.

41

gruplar arasındaki toplumsal barışın 2010 yılına yılına 2010 barışın toplumsal arasındaki gruplar hemen akabinde de Marksist-Leninist bir rejim rejim bir Marksist-Leninist de akabinde hemen

lığın diğer bölgeleri arasında yaşayan toplumsal toplumsal yaşayan arasında bölgeleri diğer lığın lerinin sonunda İngilizleri bölgeden çıkartmış ve ve çıkartmış bölgeden İngilizleri sonunda lerinin

- Sultan ile Dofarlılar karşın çözülmesine olarak - mücadele yıllık 5 örgütler milliyetçi ve Marksist

Sorun askeri askeri Sorun müdahale etmesiyle çözülmüştür. etmesiyle müdahale larının kurtarılması için 1962’de harekete geçen geçen harekete 1962’de için kurtarılması larının

43

di Arabistan’ın askeri ve ekonomik olarak soruna soruna olarak ekonomik ve askeri Arabistan’ın di liz işgali altında bulunan Güney Yemen toprak Yemen Güney bulunan altında işgali liz -

- Suu ve İran şekilde, bir uygun stratejisine venlik - İngi itibaren 1820’lerden açtı. yol değişmesine

- gü pillars) (twin ayaklı iyi ABD’nin sorunu far kurulması Dohar’daki isyanın politik yapısının yapısının politik isyanın Dohar’daki kurulması

1967’de Güney Yemen’de Marksist bir rejimin rejimin bir Marksist Yemen’de Güney 1967’de - Do deyişle bir Diğer bastırılmıştır. isyanı Dohar

İnceleme > 38 > 39

İnceleme celikli olarak dış politika alanındaki yalnızlığı 60’ın üzerinde ülkeyle diplomatik ilişki kurma- aşmak ve diğer devletlerin dostluğunu kazan- yı başardı. Esasında Sultan Kâbus, Oman’ın son ma politikasını hayata geçirdi. Sultan Kâbus 9 100 yıldır yaşadığı yalnızlığın Oman’daki iç istik- Ağustos 1970’de oldukça radikal bir karar alarak rarsızlıkların uluslararası boyutlara taşınmasın- ülkesinin Maskat ve Oman Sultanlığı olarak kul- da önemli bir rol oynadığının farkına varmış ve lanılan resmi adını Oman Sultanlığı olarak de- dış politikada aktif bir rol oynamayı zorunluluk ğiştirdi. Böylelikle hem Oman ve Maskat’ın ayrı olarak görmüştü. birimler olarak kullanılmasını engelleme hem de İmamlık taraftarlarının diplomatik alandaki faa- Aynı zamanda Sultan Kâbus iktidarı devral- liyetlerine bir darbe vurma yönünde önemli bir dığında hiç istemeyerek kendisini Batı-Doğu adım atmış oldu. Sultan Kâbus Sait ailesinin di- çatışmanın içinde bulmuştu. Esasında Sultan ğer bireylerinin de desteğini sağlamak için amca- Kâbus öncesi dönemde Oman dünyadaki en izo- sı Seyid Tarık bin Taymur’ı başbakan olarak ata- le ülkelerden biri olarak görülmekteydi. Dofar dı ve ülke tarihinde ilk kez bir Bakanlar Kurulu ayaklanmasında Doğu ülkeleri isyancılara doğ- oluşturmasını talep etti. Başbakan kısa süre ada- rudan askeri ve ekonomik destek sağlamış ve let, sağlık, eğitim ve içişleri bakanlığı oluşturdu. bu durum ülkenin tüm kaynaklarını ve enerjisi- Öte yandan dış politikayı doğrudan Sultanlığın ni söz konusu soruna harcamasına yol açmıştı. inisiyatifine alan Sultan Kâbus, Savunma Bakan- İngiltere’de Sandhurst Askeri Akademisi’nden lığını ise Dofar’daki iç savaş nedeniyle eskisi gibi mezun olan Sultan Kâbus hem geleneksel gü- İngiltere’nin yönetimine bıraktı. Sultan Kâbus venlik politikası hem de Dohar sorunu nedeniy- daha önce Oman İmamlığı’nı üyeliğe kabul et- le 70’lerden sonra Batı ittifakı içinde yer almayı miş olan Arap Birliği’ne üyelik başvurusunda sürdürmüştür. 1980’lere doğru ise İngiltere yeri- bulundu ve yapılan oylamanın ardından 6 Ekim ne ABD ile güvenlik konularında işbirliğine yö- 191’de Oman Sultanlığı adı altında birliğe üye- nelmiştir. Bu noktada Oman-ABD ilişkilerinin liği kabul edildi. Güney Yemen ve İmam Galib geçmişinin 1830’lara kadar uzandığını ve Arap bu sürece muhalefet ettiyse de başarılı olamadı. Yarımadası’nda ABD ilk ticari anlaşma imzala- Esasında Arap Birliği’ne üyelik 4 Ekim 1971’de yan ülkenin Maskat Sultanlığı’nı olduğunu be- Oman Sultanlığı’nın Birleşmiş Milletler üyeliği- lirtmekte fayda vardır.47 ABD’nin Oman’da top- ne kabul edilmesinden sonra gerçekleşmiştir.46 lam dört askeri üssü bulunmasına karşın Sultan Kâbus diğer Arap ülkelerinden farklı olarak ne 3 Ocak 1972’de Seyid Tarık’ın başbakanlıktan isti- ABD ile ilişkileri kesme ne de doğrudan ABD’nin fasının ardından yapılan açıklamada başbakanlık güvenlik çıkarları doğrultusunda dış politika yü- görevinin Sultanlık ofisi tarafından yürütüleceği rütmektedir. belirtilmiştir. Sultan Kâbus dış politikada temel ilkelerin diğer ülkelerin içişlerine karışmamak, Oman Sultanlığı, Arap komşularıyla ilişki ge- uluslararası hukuka saygı göstermek, tarafsız bir liştirme politikasını 1980-2010 arası dönemde dış politika izlemek ve Arap ülkeleriyle ilişkileri istikrarlı bir şekilde sürdürmüştür. 1981’de Kör- geliştirmek olarak açıklamıştır. Bu arada Sultan fez İşbirliği Konseyi’nin kurucu üyeleri arasında Kâbus Arap ülkeleriyle geçmişten gelen sorunla- yer alan Oman 2010 yılına gelindiğinde bölge- rı çözmek için bazı adımlar attı. Özellikle Basra de komşu ülkelerle sınır sorunlarını diplomatik Körfezi’ndeki emirlikler ve Suudi Arabistan’la yöntemlerle çözün ülkelerin başında gelmiştir. ilişkileri restore etmeye çalıştı. Ülke tarihinde Arap-İsrail sorununa yaklaşım noktasında da ilk kez emirliklere ve Suudi Arabistan’a resmi Sultan Kâbus öncelikli olarak diplomasiye ön- düzeyde çok sayıda ziyaret düzenledi. Oman’ın celik verilmesini savunan bir dış politika yü- BM’deki üyelik oylamasında Suudi Arabistan’ın rütmektedir. Mısır’ın İsrail’le barış anlaşmasını çekimser oy kullanmasına rağmen Suudi hane- imzalamasını destekleyen Sultan Kâbus yöneti- danlığıyla ilişkilerini daha da geliştirmenin yol- mi aynı şekilde Mısır’ın Arap Birliği’nden uzak- larını aradı. Ülke tarihinde bir ilke imza atarak laştırılmasına ve diplomatik olarak yalnızlaştı-

Ortadoğu Analiz Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17

Mayıs’10 Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17 Sayı - 2 Cilt

Analiz Ortadoğu

me, diğer ülkeler arasındaki sorunlarda tarafsız tarafsız sorunlarda arasındaki ülkeler diğer me, - ar düzeyinin gelişmişlik ekonomik durumunda

- verme tepki erken karşısında gelişmeler olma, terdi. Sultan Kâbus toplumsal barışın sağlanması sağlanması barışın toplumsal Kâbus Sultan terdi.

ğı görülmektedir. Bu bağlamda değişimlere açık açık değişimlere bağlamda Bu görülmektedir. ğı - gös başarısı etme bertaraf düzlemde toplumsal

- çalıştı sürdürmeye olmaksızın sapma bir ciddi diğinde iç savaşlara rağmen bölünme tehdidini tehdidini bölünme rağmen savaşlara iç diğinde

açıkladığı dış politika ilkelerini yaklaşık 40 yıldır yıldır 40 yaklaşık ilkelerini politika dış açıkladığı - gel 1980’lere ülke Böylelikle uygulandı. şekilde

Sonuç olarak Sultan Kâbus’un 1970’lerin başında başında 1970’lerin Kâbus’un Sultan olarak Sonuç ilan ettiği genel af sonraki yıllarda da başarılı bir bir başarılı da yıllarda sonraki af genel ettiği ilan

Sultan Kâbus’un toplumsal barışı sağlamak için için sağlamak barışı toplumsal Kâbus’un Sultan

aııms ynne i pltky sahiptir. politikaya bir yönünde kaçınılması

50

öncelik verilmesi ve askeri bir müdahaleden müdahaleden bir askeri ve verilmesi öncelik değiştirmiştir. bakışını olan rejime kesimin çok

konusunda da Oman diplomasiye her zaman zaman her diplomasiye Oman da konusunda - bir çabaları uzlaşı Kâbus’un Sultan karşın sine

ya çalıştı. İran’ın nükleer politikasına yaklaşım yaklaşım politikasına nükleer İran’ın çalıştı. ya - etmeme kabul dönmeyi geri Galip İmam mıştır.

- bulma dil bir ortak rejimiyle Humeyni kurarak - açıkla gösterileceğini saygı olarak lider dini sine

karşın, kısa süre sonra İran ile doğrudan ilişki ilişki doğrudan ile İran sonra süre kısa karşın, - kendi durumunda dönmesi ülkeye da İmam’ın

duyduğunu belirten bir açıklama yapmasına yapmasına açıklama bir belirten duyduğunu İmam Galip’in kardeşine bakanlık teklif etmiş ve ve etmiş teklif bakanlık kardeşine Galip’in İmam

yönetimi devrildikten sonra durumdan kaygı kaygı durumdan sonra devrildikten yönetimi de Oman İmamlığı’nın mücadelesini yürüten yürüten mücadelesini İmamlığı’nın Oman de

sını açık tutmalarını savunmuştur. 1979’da Şah Şah 1979’da savunmuştur. tutmalarını açık sını - Sürgün tanımıştır. hakkı dönüş geri da lara

- kapı diplomasi ülkelerin Arap konusunda İran - kalan zorunda kaçmak dışına yurt sırasında

Sultan Kâbus sürekli bir şekilde şekilde bir sürekli Kâbus Sultan kaçınmıştır. 1955-1960 arası dönemde yaşanan çatışmalar çatışmalar yaşanan dönemde arası 1955-1960

49

İran’ı hedef alan açıklamalarda bulunmaktan bulunmaktan açıklamalarda alan hedef İran’ı adım olmuştur. Doharlı isyancıların yanı sıra sıra yanı isyancıların Doharlı olmuştur. adım

üye olmasına rağmen Sultan Kâbus doğrudan doğrudan Kâbus Sultan rağmen olmasına üye lerin desteğini sağlamaya çalışması önemli bir bir önemli çalışması sağlamaya desteğini lerin

ve bu yönde kurulan Körfez İşbirliği Konseyi’ne Konseyi’ne İşbirliği Körfez kurulan yönde bu ve - kabile veren destek isyanına Dohar doğrudan

Körfez ülkelerinin güvenlik kaygılarını paylaşan paylaşan kaygılarını güvenlik ülkelerinin Körfez anne tarafından Doharlı olan Sultan Kâbus’un Kâbus’un Sultan olan Doharlı tarafından anne

li bir destek almıştır. Iran-Irak Savaşı sırasında sırasında Savaşı Iran-Irak almıştır. destek bir li Said ailesinin diğer bireylerinden farklı olarak olarak farklı bireylerinden diğer ailesinin Said

- önem oldukça yönetiminden Şah rılmasında uzlaşma adına ilk iş olarak genel af ilan etmiştir. etmiştir. ilan af genel olarak iş ilk adına uzlaşma

- bastı isyanının Dofar dönemde arası 1973-75 dan devraldıktan kısa bir süre sonra toplumsal toplumsal sonra süre bir kısa devraldıktan dan

gali girişimine bir tepki vermeyen Sultan Kâbus Kâbus Sultan vermeyen tepki bir girişimine gali - babasın iktidarı Kâbus Sultan Nitekim taydı.

- iş adayı üç olan ait Emirlikleri’ne Arap Birleşik - yatmak sorunlar çıkardığı ortaya rekabetin daki

yönünde bir anlayışa sahiptir. İran’ın 1971’de 1971’de İran’ın sahiptir. anlayışa bir yönünde - arasın kabileler ve bulunamaması dilinin uzlaşı

ğı iyi ilişkiler ve diplomasiye öncelik verilmesi verilmesi öncelik diplomasiye ve ilişkiler iyi ğı li ölçüde, toplum ile iktidar arasında diyalog ve ve diyalog arasında iktidar ile toplum ölçüde, li

- Sultanlı Oman da konusunda ilişkiler İran’la - önem temelinde istikrarsızlıkların iç Oman’daki

Çabaları den biri Oman Sultanlığı olmuştur. Sultanlığı Oman biri den

Sultan Kâbus Döneminde Toplumsal Barış Barış Toplumsal Döneminde Kâbus Sultan - ülkelerin Arap ilk açan büyükelçilik Bağdat’ta

2003 işgali sonrası dönemde de de dönemde sonrası işgali 2003 bulunmuştur.

48

larla sorunlarını çözmesi amacıyla girişimlerde girişimlerde amacıyla çözmesi sorunlarını larla almaktadır. almaktadır.

- yol diplomatik Irak’ın ve kesmemiş ilişkilerini Sultan Kâbus’un dış politika ilkeleri arasında yer yer arasında ilkeleri politika dış Kâbus’un Sultan

eleştirmesine rağmen Bağdat’la resmi düzeyde düzeyde resmi Bağdat’la rağmen eleştirmesine öncelik verme ve diplomatik ilişkileri kesmeme, kesmeme, ilişkileri diplomatik ve verme öncelik

sürdürmüştür. 1990’da Irak’ın Kuveyt’i işgalini işgalini Kuveyt’i Irak’ın 1990’da sürdürmüştür. lenmesine karşı çıkma, diplomasiye her alanda alanda her diplomasiye çıkma, karşı lenmesine

rılmasına karşı çıkmış ve Kahire ile ilişkilerini ilişkilerini ile Kahire ve çıkmış karşı rılmasına - çözüm yöntemlerle askeri sorunların kalma,

arasında yer almaktadır. yer arasında

me ve diplomatik ilişkileri kesmeme, Sultan Kâbus’un dış politika ilkeleri ilkeleri politika dış Kâbus’un Sultan kesmeme, ilişkileri diplomatik ve me

lerle çözümlenmesine karşı çıkma, diplomasiye her alanda öncelik ver öncelik alanda her diplomasiye çıkma, karşı çözümlenmesine lerle -

- yöntem askeri sorunların kalma, tarafsız sorunlarda arasındaki ülkeler

Değişimlere açık olma, gelişmeler karşısında erken tepki vermeme, diğer diğer vermeme, tepki erken karşısında gelişmeler olma, açık Değişimlere

İnceleme > 40 > 41

İnceleme tacağı ve yeni reform girişimlerinin başarılı bir elinde bulundurmasına karşın ülke yönetiminde şekilde uygulanacağına inanmaktaydı.51 geleneksel ve modern kurumların kurulmasına Sultan Kâbus göreve geldikten sonra yeni okullar, öncelik vermiştir. 1981’de yılında savunma ve dış hastaneler ve yollar inşa etme konusunda oldukça politika alanları hariç, sosyal, ekonomik ve eği- başarılı oldu. BAE-Oman-Yemen hattındaki kıyı tim konularında kendisine danışmanlık yapma- şeridi boyunca inşa edilen çift şeritli otoyol ile ül- sı amacıyla bir danışma kurulu oluşturmuştur. kedeki ulaşım sorununu çözdü. 2009 başında beş 1990’de oluşturulan Danışma Konseyi’nde tüm Türk akademisyenin tıp ve diğer birimlerde görev vilayetlerden temsilcilere yer verilmiştir. Danış- yaptığı Sultan Kâbus Üniversitesi’nin yanısıra ül- ma Konseyi 1992 tarihinde resmen açılmış ve iç kede yeni özel üniversitelerin kurulmasına imkan politika konularında Sultan’a aktif danışmanlık sağladı. Göreve geldiğinde ülkede ciddi bir eğitim yaparak öneriler getirmiştir. 6 Kasım 1996 tari- sorunu bulunmaktaydı. İktidara geldikten sonra hinde Sultan Kâbus tarafından yayınlanan karar- ülkedeki okuma yazma bilmeyenlerin oranını er- nameyle anayasa niteliğindeki Temel Yasa ilan keklerde yüzde 24 ve bayanlarda yüzde 32’ye ka- edilmiş ve Devlet Meclisi ve Şura Meclisi’nden dar düşürdü. Sultan Kâbus Said El Said 40 yıl içe- oluşan iki kanatlı Meclis ile Oman hukuksal risinde Oman’ı mimari ve yerleşim düzeni olarak olarak meşruti monarşiye dönüşmüştür.53 54 yeniden inşa etmiştir. Çevre, mimari ve mühen- Son yapılan değişikliklerle 21 yaşını doldurmuş dislik konularında Sultan oldukça hassastır. (Ör- Omanlılara oy kullanma hakkı tanınmasına kar- neğin havaalanı yolu üzerinde Sultan’ın kuzeni şın Sultan seçimlerin ardından farklı kişileri par- tarafından inşa edilen 7 katlı bina, göz zevkini ve lamentoya atama hakkını elinde tutmaya devam çevre düzenlemesini bozduğu gerekçesiyle Sultan etmektedir. Öte yandan kadınların siyasal alanda tarafından yıktırılmıştır. Ayrıca, ülkenin bir sını- temsil edilmesine önem veren Sultan Kâbus, Da- rından diğer sınırına uzanan otoyol boyunca ev- nışma Şurasına 4 bayan atamıştır. lerin hem yerleşim hem de renk olarak göz zevki- ne uygun biçimde inşa ettirilmesine çalışılmıştır.) Sultan Kâbus Döneminde Oman’ın Petrol Po- Sultan Kâbus’un yeni evlenen bireylere ev ve arsa litikası imkânları sağlama politikası ise halkın rejime olan desteğini ve güvenini sağlanmasına olumlu Oman’da, diğer komşu ülkelerle karşılaştırıldı- katkı yapmaktadır. ğında ekonomik değeri olan petrol rezervleri oldukça geç bir tarihte bulunmuştur. İlk petrol Sultan Kâbus döneminde yeni istihdam alan- kaynaklarının 1964’de bulunmasına karşın 1967 ları yaratma konusunda da oldukça radikal ka- yılında ilk ihracat gerçekleştirilmiştir. Oman, ne rarlar almıştır. 2005 yılında, Oman’da kaçak OPEC ne de OAPEC üyesi olmasına rağmen eko- çalışan yaklaşık 42 bin Pakistanlı göçmeni sınır nomisi büyük ölçüde petrol üretimi ve ihracatına dışı etmiş, bunların yerine Omanlıların istihda- dayanmaktadır. Güçlü bir ekonomik yapıya sahip mını sağlamıştır.52 Ardından çıkartılan bir yasa olan Oman’da yıllık büyüme 2002 yılında yüzde 3, ile yabancı şirketlere yüzde 35 Oman vatandaşı 2003 yılında ise yüzde 3,5 olarak gerçekleşmiştir. çalıştırma şartı getirilmiştir. Sonuç olarak Sultan Oman’ın 2008 yılındaki petrol geliri ise 25 mil- Kâbus’un, Oman’ın toplumsal barışı ve birlikte- yar dolar, 2009 sonundaki geliri ise 17-18 milyar liğini sağlama adına oldukça radikal kararlar al- dolar civarında olmuştur.� Yaklaşık 5,6 milyar maktan çekinmediği görülmektedir. Bu tutumun varil petrol rezervi bulunan Oman’da ekonomik da, halkın doğrudan Sultan Kâbus’a olan deste- kalkınma enerji kaynaklarına dayanmaktadır. ğini artırmasıyla sonuçlandığı gözlenmektedir. 2000’lerin başında zirve noktasına ulaşan (2000 yılında günlük 970 bin varil) petrol üretimi 2008 Sultan Kâbus döneminde, siyasal alandaki top- yılında günlük 760 bin varile gerilemiştir. Petrol lumsal uzlaşıyı güçlendirmek ve halkın reji- gelirleri GSMH’nin yüzde 40’ını, ihracat gelirle- me olan desteğini artırmak için bazı reformlar rinin ise yaklaşık yüzde 75’ini oluşturmaktadır. gerçekleştirilmiştir. Sultan Kâbus, Oman siyasi Oman diğer Körfez ülkeleri gibi ekonomik yapı- sisteminde ve dış politikasında siyasi otoriteyi sını çeşitlendirme projesine rağmen doğalgaz ve

Ortadoğu Analiz Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17

Mayıs’10 Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17 Sayı - 2 Cilt

Analiz Ortadoğu

İslam’da İtikadi, Siyasi ve Fıkhi Mezhepler Mezhepler Fıkhi ve Siyasi İtikadi, İslam’da Zehra, Ebu bkz.,Muhammed hakkında Haricilik ve İbadilik 6

tartışmalı sınırlar arasında yer almıştır.. almıştır.. yer arasında sınırlar tartışmalı

Ibid., s. 21. Söz konusu göçlerden dolayı uzun bir dönem Oman ile BAE’ne bağlı Resü’l-Hayme sınırı sınırı Resü’l-Hayme bağlı BAE’ne ile Oman dönem bir uzun dolayı göçlerden konusu Söz 21. s. Ibid., 5

Santa Monica: RAND pub., 1995 pub., RAND Monica: Santa

Policy Foreign Independent an of Emergence The World: the and Oman Kechichian, A. Joseph Bkz., 4

1978, s.485 1978,

DİPNOTLAR

Routledge Pub., Pub., Routledge Geography, Regional and Social, Physical, a East: Middle The Fisher, Bayne William 3

Owtram, op. cit., ss. 40-42 ss. cit., op. Owtram, 2

London: B. Quaritch, 1885, s. 21. 21. s. 1885, Quaritch, B. London: Scientific, and Industrial

The Cyclopaedıa of Indıa and of Eastern and Southern Asia: Commercial, Commercial, Asia: Southern and Eastern of and Indıa of Cyclopaedıa The Balfour, Green Edward 1986;

, London: Croom Helm pub., pub., Helm Croom London: , History Modern Early An Muscat: and Oman Risso, Patricia 2004; Tauris,

,London: I.B. I.B. ,London: 1920 Since State the of Formation Oman: of History Modern A Owtram, Francis Bkz., 1

kalifiyeli eleman sorununa neden olmaktadır. olmaktadır. neden sorununa eleman kalifiyeli geçtiğine dikkat çekmek yerinde olacaktır. olacaktır. yerinde çekmek dikkat geçtiğine

sistemi sorununun tam olarak çözülememesi çözülememesi olarak tam sorununun sistemi kanlı mücadelenin babalar ve oğullar arasında arasında oğullar ve babalar mücadelenin kanlı

ma şartları getirmesine karşın ülkedeki eğitim eğitim ülkedeki karşın getirmesine şartları ma kanlı bir şekilde yaşandığına, hatta söz konusu konusu söz hatta yaşandığına, şekilde bir kanlı

- çalıştır Omanlı şirketlerde yabancı için bulmak mücadelesine bakıldığında, bunun bazen çok çok bazen bunun bakıldığında, mücadelesine

Bu bağlamda ülkedeki işsizlik sorununa çözüm çözüm sorununa işsizlik ülkedeki bağlamda Bu tarihine ve özellikle de El Said ailesindeki iktidar iktidar ailesindeki Said El de özellikle ve tarihine

yaklaşık yüzde 50 düşmesini engelleyememiştir. engelleyememiştir. düşmesini 50 yüzde yaklaşık lesinin yaşanmasına yol açabilir. Nitekim Oman Oman Nitekim açabilir. yol yaşanmasına lesinin

rağmen 2009 yılında ülkenin petrol gelirlerinin gelirlerinin petrol ülkenin yılında 2009 rağmen

- mücade veya savaşının iktidar bir yeni Oman’da

tırma yönündeki girişimlere öncelik vermesine vermesine öncelik girişimlere yönündeki tırma

geçeceği belirlenmiş değildir. Bu durum ileride ileride durum Bu değildir. belirlenmiş geçeceği

- ar üretimini gaz doğal ve petrol yıllarda son

rak Sultan Kâbus sonrası dönemde kimin başa başa kimin dönemde sonrası Kâbus Sultan rak

ekonomik sorunlar gelmektedir. Sultan Kâbus Kâbus Sultan gelmektedir. sorunlar ekonomik

- ola anayasal karşın verilmesine bireylerine aile

leyen petrol üretimine bağlı olarak ortaya çıkan çıkan ortaya olarak bağlı üretimine petrol leyen

kişidir. Başbakanlık ve önemli ünvanlar yakın yakın ünvanlar önemli ve Başbakanlık kişidir.

- geri başında alanlarının sorun temel Oman’da

dek kadroda yer alan birey sayısı yaklaşık 100 100 yaklaşık sayısı birey alan yer kadroda dek

- çekir içinde ailesi Said Günümüzde mamıştır.

Geleceği

- ol sahibi çocuk bir evlilikten bu Kâbus Sultan Sonuç Yerine: Oman’da Sultanlık Rejiminin Rejiminin Sultanlık Oman’da Yerine: Sonuç

düşünülebilir. Amcasının kızıyla evlenmiş olan olan evlenmiş kızıyla Amcasının düşünülebilir.

önemli nedeni (erkek) çocuğu olmaması olarak olarak olmaması çocuğu (erkek) nedeni önemli

ciddi sorunlara yol açtığını belirtmek gerekir. belirtmek açtığını yol sorunlara ciddi

55

Sultan Kâbus’un veliaht belirlememesinin en en belirlememesinin veliaht Kâbus’un Sultan düşen petrol fiyatlarının Oman ekonomisi için için ekonomisi Oman fiyatlarının petrol düşen

yasal olarak veliaht prens sistemi getirilmiştir. getirilmiştir. sistemi prens veliaht olarak yasal ları sürekli artmaktadır. Buna karşın son yıllarda yıllarda son karşın Buna artmaktadır. sürekli ları

- ana için doğmaması boşluğu iktidar birçoğunda - yatırım şirket uluslu çok Oman’da çeken ilgisini

Doğalgaz ve petrol alanlarında dış yatırımcıların yatırımcıların dış alanlarında petrol ve Doğalgaz belirlememiştir. Oysa komşu Arap ülkelerinin ülkelerinin Arap komşu Oysa belirlememiştir.

ticaretinde önemli bir rol oynamak istemektedir. istemektedir. oynamak rol bir önemli ticaretinde na karşın Sultan Kâbus henüz bir veliaht prens prens veliaht bir henüz Kâbus Sultan karşın na

özel sektörün gelişmesine paralel olarak, Körfez Körfez olarak, paralel gelişmesine sektörün özel - toplanması elde tek otoritenin Tüm vardır. ği

Liberal bir petrol politikasına sahip olan Oman, Oman, olan sahip politikasına petrol bir Liberal - gelece kimin iktidara dönemde sonrası Kâbus

de 2’si Partex’e ve yüzde 0,92’si Itochu’ya aittir. aittir. Itochu’ya 0,92’si yüzde ve Partex’e 2’si de Oman’da tartışılan konuların başında Sultan Sultan başında konuların tartışılan Oman’da

- yüz Co., & Mitsui 2,77’si yüzde Mitsubishi’ye,

Total’e, yüzde 5’i Kare LNG’ye, yüzde 2,77’si 2,77’si yüzde LNG’ye, Kare 5’i yüzde Total’e,

lebilir. lebilir.

hükümetine, yüzde 30’u Shell’e, yüzde 5,54’ü 5,54’ü yüzde Shell’e, 30’u yüzde hükümetine,

- ge gündeme genişlemesi hareketinin muhalefet

ğalgaz Şirketi’nin hisselerininyüzde 51’i Oman Oman 51’i hisselerininyüzde Şirketi’nin ğalgaz

dır. Ekonomik sorunların artması durumunda durumunda artması sorunların Ekonomik dır.

- Do Sıvılaştırılmış Oman olan ortaklığı siyum

- açmakta yol eleştirilere olması sınırlı kilerinin

- konsor Bir aittir. Partex’e de 2’si yüzde ve Total

ve seçimlerin ardından seçilen temsilcilerin yet temsilcilerin seçilen ardından seçimlerin ve -

lerinin yüzde 34’ü Royal Dutch/Shell, yüzde 4’ü 4’ü yüzde Dutch/Shell, Royal 34’ü yüzde lerinin

Kâbus’un tüm kurumlar üzerinde tek güç olması olması güç tek üzerinde kurumlar tüm Kâbus’un

- hisse kalan aitken, hükümetine Umman hissesi

sürmesi halkın tepkisine yol açmaktadır. Sultan Sultan açmaktadır. yol tepkisine halkın sürmesi

Şirketin yüzde 60’lık 60’lık yüzde Şirketin tirme Şirketi’nin elindedir. Şirketi’nin tirme

54 demokratikleşme girişimlerinin oldukça yavaş yavaş oldukça girişimlerinin demokratikleşme

cı sermayenin ortak olduğu Oman Petrol Geliş Petrol Oman olduğu ortak sermayenin cı -

Diğer taraftan, 1990’ların başında başlatılan başlatılan başında 1990’ların taraftan, Diğer - yaban ve devlet hakkı işletme yataklarını petrol

yi daha düşük ve çıkarması daha maliyetli olan olan maliyetli daha çıkarması ve düşük daha yi

fetin güçlenmesine yol açabilir. açabilir. yol güçlenmesine fetin - düze rezerv göre ülkelerine Arap Oman’da

- muhale bir toplumsal karşıtı rejim ülkede rarak

- hızlandı azalmasını hızının büyüme ekonomik lerle işbirliğine girmiştir. girmiştir. işbirliğine lerle

petrol rezervlerini artırmak için yabancı şirket yabancı için artırmak rezervlerini petrol - Petrol üretimindeki düşüşün sürmesi Oman’ın Oman’ın sürmesi düşüşün üretimindeki Petrol

İnceleme > 42 > 43

İnceleme

Tarihi, Çvr: Sıbğatullah Kaya, Yeni Şafak Gazetesi Yay., ss. 65-82 7 Salij-Ibn Razik, History of the Imams and Seyyids of Oman, Trs: George Percy Badger, London:1871, ss.5-9 8 M. J. L. Young,John Derek Latham,Robert Bertram Serjeant, Religion, learning, and science in the Abbasid period, Cambridge: Cambridge University Press, 1990, ss. 33-34 9 Kechichian, op. cit., s. 23 10 Ibid., ss. 24-25 11 Baninah bölgesi Maskat’tan başlayıp BAE içind eyer alan Resü’l-Hayme Emirliğine kadar alan alanı kapsamak- tadır. Bkz., The Official Wep Site Ministry of Information, Sultanate of Oman, “Governorates and Regions: Al Batinah”, 03.04.2010, http://www.omanet.om/english/regions/bathina.asp?cat=reg 12 Kechichian, op. cit., ss. 26-27 13 Ibid. 14 Owtram, op. cit.,32-36. 15 Ibid., , s.34 16 Ibid., s. 35 17 Musandam bölgesi Hürmüz boğazının çıkışında bulunan ve coğrafik olarak Oman topraklarıyla doğrudan bir bağlantıya sahip olmayan bir bölgedir.Basra Körfezinin en uç kısmındaki toprak parçasıdır. The Official Wep Site Ministry of Information, Sultanate of Oman, “Governorates and Regions: Musandam Governorate ”, 03.04.2010, http://www.omanet.om/english/regions/musandam1.asp?cat=reg 18 Patricia Risso, Oman and Muscat: An Early Modern History, New York: St. Martin’s. Press, 1986, Oman & Muscat: an early modern history, ss. 39-48 19 Pirouz Mojtahed-Zadeh, Security and territoriality in the Persian Gulf: A Maritime Political Geography, Curzon Press,, 1999, s. 69 20 Kechichian, op. cit., s. 29 21 Ibid., ss. 29-30 22 Website of the Kawa, “Zanzibar:The early inhabitants”, http://www.zanzibarkawatours.com/history.html 23 J.E. Peterson, “The Revival of the Ibadi Imamate in Oman and the Threat to Muscat:1913-1920, Arabian Stu- dies, Cilt 3, Cambridge: University of Cambridge, 1976, s. 165-188; Kechichian, op. cit., ss. 34-40 24 Owtram, op. cit., s. 49 25 Peterson, op. cit., 165-167 26 Owtram, op. cit., s. 50; Kechichian, op. cit., s. 33 27 Diğer yandan M Reda Bhacker’e göre 1798 Anlaşması Oman’ın bağımsızlığını kaybetmesine yol açan en önemli olaylardan biridir. Bkz., Owtram, op. cit., ss.35, 37 28 Lawrence G. Potter,Gary Sick, Security in the Persian Gulf: Origins, Obstacles, and the Search for Consensus, New York: Palgrave, 2002, s. 65-69; Mojtahed op. cit., ss. 71-72 29 Owtram, op. cit., s. 33 30 L. Cleveland, A History of the Modern Middle East, Boulder: Westview Press, 1994 ss. 393-394 31 Kechichian, op. cit., ss. 29-30 32 Detaylı bilgi için bkz., Arthur Mark Weisbur, Use of force: The Practice of States since World War II , University Park PA: Pennsylvania State University Press, 1997, ss.255-256 DİPNOTLAR 33 Yitzhak Oron (Ed.) Middle East Record volume Two: 1961, Jerusalem: Tel Aviv. University, 1967, ss. 451-452 34 Ibid., ss. 452-454 35 Ibid., ss. 452-455 36 Albaharna, op. cit., s. 246 37 Lucy Dean (Ed.), The Middle East and North Africa 2004, 50. Edit., Ed.: Lucy Dean, London: Europa Pup., 2003, s. 878 38 MERIP Reports, “The Struggle for Liberation in Oman”, Middle East Research and Information Project, Re- ports No: 36, Apr., 1975, s. 15 39 Ibid., s. 16 40 Ibid., s., 13 41 Bkz., Veysel Ayhan, “Civil War in Yemen: The Power Struggle, Regional Influences and Relations with Turkey”, ORSAM Report , No:10, January 2010. 42 Tayyar Ari, Geçmişten Günümüze Orta Doğu: Siyaset, Savaş ve Diplomasi, 1. Baskı, İstanbul: Alfa yay., 2004, s. 483 43 Bu konuda daha fazla bilgi için bkz., Fred Halliday, “Economic Decline in Oman: PFLO’s New Political Stra- tegy”, MERIP Reports, No. 67, May, 1978, ss. 18-21 44 Sultan Qabus dönemi politikaları bölümünde yazarın Maskat’ta gerçekleştirdiği mülakat ve gözlemler ile şu kaynaktan faydalanılmıştır: Calvin H. Allen,W. Lynn Rigsbee, Oman under Qaboos: from coup to constitution, 1970-1996, England-US: Frank Cass Pub, 2000. 45 Güvenlik Konseyi’nin tavsiye kararından sonra Genel Kurulda yapılan toplantıda Güney Yemen red oyu kulla- nırken Küba ve Suudi Arabistan çekimser kalmışlardı, Fred Halliday, Revolution and Foreign Policy, The Case of South Yemen 1967-1987, Cambridge: Cambridge University Press, 1990, s. 283 46 Potter- Sick, op. cit., s. 62 47 Uzi Rabi, “Oman”, Middle East Contemporary Survey, Vol. 16, 1992, s. 649 48 Ibid. 49 Yazar tarafından Oman’da gerçekleştirilen Mülakatlar, Nisan 2009. 50 Owtram,op. cit., ss. 40-42 51 Walden Publishing Ltd (Author), Oman Profile (2006/April), Walden Publishing Ltd (Ed.), 2006, s. 8 52 Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Resmi İnternet Sayfası , “Oman: Siyasi İlişkiler”, 03.04.2010, http:// www.mfa.gov.tr/turkiye-oman-sultanligi-siyasi-iliskileri.tr.mfa 53 Detaylı bilgi için bkz., Muhittin Ataman, “Sultanate of Oman,” iç. Foreign Policy in the Greater Middle East: Central Middle Eastern Countries, Wolfgang Gieler-Kemal Inat (Der.), Berlin, Almanya: Wissenschaftlicher Ver- lag, 2005, ss. 117-128 54 Zawya News, “GCC oil income dips by $220bn in 2009”, 11.01.2010. http://www.zawya.com/pdfstory.cfm?storyid=ZA WYA20100111045050&l=045000100111

Ortadoğu Analiz Mayıs’10 Cilt 2 - Sayı 17