rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 1

jaargang 45 nummer 164

Periodieke uitgave van de Nederlandse Rozenvereniging juni 2013

www.rozenvereniging.nl

Uit de ALV 2013

Acht Duitse Frühlings en oude Schotse rozen

Interview met André Zwinkels

Historische rozen voor kleine(re) tuinen

Foto-expositie Antoine van Schaik

Naamgeving van oude rozen

Excursieprogramma 2013

Op herhaling: waarom doet mijn roos het niet goed?

www.worldrose.org

R. Wild Rover (‘DIChirap’) in St. Albans rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 2

De kwaliteitsrozen van Rozenkwekerij De Wilde zijn bij verschillende groen- en tuincentra in Nederland en België verkrijgbaar. Het hoofdverkooppunt is gevestigd op Hoveniersweg 12, Zutphen. Openingstijden zijn van maandag t/m zaterdag van 09.00 tot 17.00 uur. Alle verkooppunten met adressen en telefoonnummers kunt u opvragen bij ons informatie- nummer: 035-6916511 of kijk op onze website: www.dewilde.nl DE ROZENSPECIALIST SINDS 1921

Spelarosa®: Pure Liefde voor Rozen

Spelarosa®: Quality Only in stamrozen, klimrozen, patiorozen, mini klimrozen, heesterrozen, bodembedekkende rozen, grootbloemige rozen, special en floribunda rozen! www.spelarosa.nl

rootgrow voor rozen en tegen rozenmoeheid

Speciale wortelschimmels (Mycorrhiza’s) rootgrow® stimuleren en beschermen uw rozen op natuurlijke wijze.

sterke wortels voor vitale planten Eénmalig toegevoegd bij het aanplanten of verplanten groeien de schimmels met de wortels mee en vormen een uitbreiding en bescherming van het wortelstelsel. Met rootgrow kunt u rozen planten in een bestaand rozenperk. ttuinuinierenieren memett mymycorrhizcorrhiza-scha-schimmelsimmels

eeneen grootgroot successucces inin Groot-Brittanniëannië

nunu ookook verkrverkrijgbaarijgbaar inin NederNederlandland

Servaplant B.V. Gildeweg 12 2632 BA Nootdorp 015-2579251 [email protected] www.servaplant.nl

2 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 3

Inhoud nummer 164, juni 2013: 4 Acht Duitse Frühlings en oude Schotse rozen

Periodieke uitgave van de Nederlandse 8 Twee nieuwe leden van het bestuur Rozenvereniging. Verschijnt 4 x per jaar. ISSN 1381-9933. KvK 40411460 9 Interview met André Zwinkels www.rozenvereniging.nl Bestuur: 11 Historische rozen voor kleine(re) tuinen Voorzitter: Henk (H.C.) Verschuur. Tel. 0345 558465 17 Foto-expositie Antoine van Schaik E-mail: [email protected] 18 ADR rozen 2012 Vice-voorzitter: Henk (W.H.F.C.) Eschbach. 19 Naamgeving oude rozen Tel. 0181 403045 E-mail: [email protected] 21 Peter Beales overleden Secretaris en ledenadministratie: Lianne (C.C.A.) Nouwens. 22 Excursieprogramma 2013 Tel. 06 51223374 E-mail: [email protected] 24 Open tuinen van leden zomer 2013 Penningmeester: 25 Waarom doet mijn roos het niet goed? Roger (R.F.) Willeghems. Tel. 0032 27678751 (België) E-mail: [email protected] Postadres ledenadministratie, secretariaat Zaterdag 5 oktober 2013 en financiële administratie: Prins Frederikplein 126, Een kleur- en geurrijke Najaarsbijeenkomst 3071 KS ROTTERDAM met een bezoek aan de monumentale Bestuurslid: Sikko de Graaf. Tel. 010 7141655 Sint-Martinuskerk in Weert E-mail: [email protected]

Bestuurslid: Ien (E.A.M.) Hempenius. Tel. 0343 562533 Het bestuur heeft het genoegen u uit E-mail: [email protected] te nodigen voor de Najaarsbijeenkomst Bestuurslid: op zaterdag 5 oktober 2013 in Weert. Dick Schenk. Tel. 0227 663236 Deze keer is het programma samen- E-mail: [email protected] gesteld in overleg met ons medelid Webmasters: Maria Bonten. Maria heeft een his- Leonard Marchal en Sikko de Graaf torisch toeristisch bemiddelingsbureau E-mail: [email protected] en zal de ontvangst, presentatie en Excursiecommissie buitenland: rondleiding in de Sint-Martinuskerk Netty Verdouw. Tel. 015 2566568 en de stadstuin verzorgen. E-mail: [email protected] Excursiecommissie binnenland: Weert Rita Deenenkamp. Tel. 010 3005011 Weert (Werta) wordt voor het eerst Ada van der Gaag. Tel. 033 2589038 genoemd in een uit 1062 daterend Koosje van de Giessen. Tel. 0183 630354 document dat echter waarschijnlijk Alie Grevelink. Tel. 038 4539363 pas in de 12e eeuw door vervalsing tot Ank Mirande. Tel. 0624257005 stand is gekomen. De benaming Werta PR-commissie: betekent ‘land omgeven door water en Marga Verwer. Tel. 0164 613407 moerassen’. Het huidige Weert is dan Email: [email protected] ook ontstaan op een uitgestrekte Redactiecommissie Rozenbulletin: strook grond te midden van water en Mariette Edelman: zie eindredactie Rozen, bloemen en geuren Ien Hempenius, zie bestuur moeras, aansluitend aan de Peel. Weert is omringd door vele bosgebie- Maria van Zonneveld, lenkerken in Nederland. Wie de kerk den. Hierdoor wordt Weert ook vaak E-mail: [email protected] bezoekt zal aangenaam verrast zijn “Weert, stad in het groen” genoemd. Fotobewerking: Els de Krijger door het schitterende en goed onder- E-mail: [email protected] Sint-Martinuskerk houden interieur en de vele kunst- r Eindredactie: schatten. Mariette Edelman. Tel. 070 355 3812 Eén van de vele monumenten van Weert, zo niet hét monument, is de E-mail: [email protected] Historie Sint-Martinuskerk. Met de Sint- Lidmaatschap: a 25,- per jaar Op 21 juli 1500 werd door Jacob II a Michaëlskerk in Zwolle is de Sint- Buitenlandse leden: 30,- per jaar van Horne, heer van Weert, de officiële ING Bank: 13.45.245 of Martinuskerk één van de twee met Rabobank: 34.36.72.014 ten name van stenen overwelfde oorspronkelijke hal- Lees verder op pagina 10 Nederlandse Rozenvereniging, Rotterdam BIC (SWIFT-code): RABONL2U IBAN: NL06RABO0343672014 Bijdragen voor het Rozenbulletin 164, dat in november 2013 verschijnt, graag inzenden voor Opzeggen van het lidmaatschap kan alleen 1 juni aan de eindredactie. Bij voorkeur in Word per e-mail of op Cd-rom. schriftelijk voor 1 december, waarna het per 1 Gildeweg 12 2632 BA Nootdorp 015-2579251 [email protected] www.servaplant.nl januari daaropvolgend ingaat. Foto’s digitaal in een hoge resolutie voor 15 mei naar: [email protected]

3 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 4

Het rozenfestival in Sanya City lijk waren we de eerste buitenlandse gasten die gearriveerd waren. Daarna in Hainan, China, inchecken in ons hotel dat er in de vorm van een Chinese tempel schitte- van 10 t/m 15 december 2012 rend uitzag. De kamer was enorm, met een glazen badkamer, zeer origi- door Henk Verschuur; foto’s Hanni Verschuur neel; buiten een grote vijver waarin zich een gigantisch aantal Chinese Waarom naar Sanya? “blafkikkers” bevond. Na enigszins De man bij het visumbureau begreep uitgerust te zijn, maakten we ons op er niets van toen hij ons ingevulde voor een officieel welkomstdiner met aanvraagformulier doorkeek. ,,U bent een wervelende dansshow. Ook hier gepensioneerd en u gaat niet naar weer een hartelijke en zeer attente ont- China voor zaken of vakantie. vangst. Tijdens het diner lopen de deel- Waarom dan wel?” Geduldig liet ik nemers regelmatig van tafel om ande- hem de uitnodiging zien van de ren en ons toe te drinken met glazen ,,Chinese Rose Association” tot het bij- wijn die met ongeveer 1 cm zijn wonen van de 5th China Rose exhibition gevuld. Leegdrinken doe je niet, want and festival in Sanya City. De vliegreis dan snelt er onmiddellijk iemand toe voerde ons naar Guandong, het vroe- om bij te vullen. Hetzelfde geldt voor gere Canton (niet ver van Hong Kong), het eten, er wordt niets opgemaakt. daarna een overstap naar Hainan. Het diner is afgelopen als de hoogste Terugreis via Beijing. Het eiland in rang (in dit geval de burgemeester) Hainan ligt in de Zuid-Chinese zee en opstaat om te vertrekken. is het enige echt tropische gedeelte van China. Het is ongeveer zo groot als Rose Valley België en wordt al 2600 jaar bewoond De volgende ochtend werden wij voor door verschillende stammen, waarvan het ontbijt gewekt door onze zorgza- sommige van niet-Chinese oorsprong. me lijfwacht/”bejaardenverzorgster” Je treft er aan de Li stam, de Miao, de Het hotel die ons al die tijd zeer vriendelijk en Hui en de Han, elk met hun eigen zorgzaam in het oog hield. Het bleek identiteit, tot uitdrukking komend in kennelijk niet de goede uitgang uitge- dat wij de oudste deelnemers waren en klederdracht, riten en een grote musi- lopen want we zagen niemand om ons ouderdom staat in Azië in hoog aan- te ontvangen. Plotseling rende er een zien. Na het ontbijt werden we ver- naar schatting 10-jarig schoolmeisje voerd naar de ,,Rose Valley”, waar het op ons af en vroeg ons of wij Mr. and festival geopend werd. De plattegrond Mrs. Verschuur waren. Er werden ons van Rose Valley bestaat uit een aantal onmiddellijk ter verwelkoming twee cirkelvormige eenheden met elkaar kransen met orchideeën omgehangen; verbonden door slingerende betonwe- vervolgens werden we naar een groot gen van 4 m breed. De ingangspartij is een wit poortgebouw met drie grote poorten. Daarachter word je direct opgevangen door een 8-tal meisjes in klederdracht die, tegenover elkaar op hun hurken gezeten, bamboestammen tegen elkaar slaan in een bepaald Henk en Hanni Verschuur met hun lijf- ritme. De bezoeker wordt verzocht wacht/bejaardenverzorgster daar op ritmische wijze tussendoor te springen. Een enkele bezoeker lukte caliteit. Het eiland had tijdens de Song- dit. en Yuandynastie al een grote katoen- en textielindustrie. Het bevat talrijke De opening van het festival vond kostbare mineralen. Vanuit Hainan plaats aan de westzijde van het terrein viel het Japanse leger Zuidoost-Azië Uitzicht vanuit de hotelkamer dat in de toekomst 1100 ha groot aan. moet zijn. De opening werd gedaan restaurant gebracht voor een wel- door Helga Brichet in haar functie van Hartelijke ontvangst komstlunch. Het 10-jarig meisje bleek oud-voorzitter van de Wereldfederatie Om op dinsdag in Hainan aan te in werkelijkheid 23 jaar te zijn, was in van Rozenverenigingen (WFRS), komen, moet je vanuit Europa maan- dienst van de reisorganisatie en gepaard gaande met veel zang en dans dags vertrekken. Op 11 dec. kwamen behoorde tot de Li stam. De begroeting en het afschieten van confetti-kanon- we omstreeks 11.30 uur in onze win- aan tafel was allerhartelijkst en het nen. Vervolgens bezoek aan het reus- terkleding via de uitgang van het viel ons op dat er veel werd gelachen. achtige park dat nog duidelijk in vliegveld naar buiten, het was er 30 We konden meteen oefenen met het opbouw is. Omdat het park zo groot ˚C (warm voor de tijd van het jaar). eten met stokjes wat toch weer tegen- is, werd met electrobussen rondgere- De eerste die we tegen het lijf liepen, viel. De maaltijden vinden altijd plaats den. Het gedeelte dat gereed was, was een taxichauffeur die de aanste- aan ronde tafels. De hoofdtafel, de toonde een uitgebreid palet van ons kers die mij bij het inchecken waren belangrijkste dus, is die waar de hoog- bekende rozensoorten, althans dat ver- afgenomen, weer te koop aanbood. Ik waardigheidsbekleders plaats nemen. moedden we, omdat de namen meestal zag daar maar vanaf … We waren Daar werden we tussen gezet; kenne- uitsluitend in het Chinees waren aan- 4 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 5

gegeven. De rozenperken waren bijna Het rozensymposium manier van overleven. Hun figuratieve allemaal gegroepeerd rondom fraaie Inmiddels was het donderdag 13-12- symboliek toont een menselijke figuur monumenten en typisch Chinese 12 en was de tijd aangebroken voor in alle aspecten van het leven zoals zij ornamenten. Heel merkwaardig was het rozensymposium. Ik zelf was een die zien en beleven. Het is een matriar- het om rozen onder palmbomen te van de laatste sprekers, met een voor- chale samenleving. Hun goden, de zien bloeien. Verder ook veel tropische dracht over de geschiedenis van de natuur en zijzelf zijn één en hetzelfde. planten als decoratieve achtergrond. Er rozencultuur in Nederland. Ik kreeg de Het lijkt alsof hier de mens God schiep was ook nog een grote rozensuper- indruk dat mijn lezing zeer in de naar zijn beeld. Er is een eenheid in alle markt, waar je een keur van artikelen smaak viel en vertaald in het dingen waar zij deel van uitmaken. kon kopen die iets met rozen te maken Nederlands zou ik deze ook nog eens Technisch zijn ze tot vele dingen in hadden zoals rozenolie, rozenparfum, tijdens een bijeenkomst van onze ver- staat met eenvoudige middelen, zoals rozenjuwelen, rozenporcelein, rozen- eniging kunnen houden. We vonden vuur maken, het gebruik van water- worst etc. De verkoop werd verzorgd met name de lezingen van Helga kracht via een watermolen etc. Bij de door Chinese moslimmeisjes afkomstig Brichet, Mathias Meilland en die van toegang tot het dorp werd er door de van een van de lokale stammen. een hoogleraar van de bosbouwkundi- dorpelingen op saté getrakteerd. Daarnaast bevond zich een gebouw ge universiteit over rozengenetica het Aangezien ik hierin ook geroosterde waarin om het half uur een rozen- meest interessant. Met name de stel- kikkers en vleermuizen herkende, heb- bruiloft werd opgevoerd, een tentoon- ling van laatstgenoemde dat van de ben we daar maar van afgezien. Er stelling was over rozenfotografie, 1500 genetische lijnen bij rozen er werd d.m.v. dans, zang en muziek een waar rozenschilderijen te zien waren, slechts 200 gebruikt worden voor het uitvoerige demonstratie gegeven van was er bloemschikken met rozen en kweken van rozen. Onze gastheren hun rituelen, zoals rijstoogst, vuur stond er een grote collectie potrozen, waren zo vriendelijk om alle lezingen maken en het vinden van de juiste die in China erg populair zijn. op mijn USB-stick te copiëren. partners door vrouwen die achter de

Ingang van Rose Valley Plattegrond van Rose Valley Rose Valley; rozen, zand en palmen

Op naar het theater Tropisch regenwoud en milieu uitgekozen man aanjaagden, die dan ’s Middags was er rust, die wij samen In China is het bosbouwdepartement trachtte te vluchten door razendsnel in met onze begeleidster gebruikten voor de baas van de flower association en een palmboom te klimmen als hij er een interessante strandwandeling. Om de rozenvereniging is een zijtak daar- niet van gediend was. Alle practische 18.00 uur stonden we weer paraat om van. De rozen zijn in China belangrijk handelingen hadden tevens een sacraal vervoerd te worden naar het centrum omdat zij een onderdeel vormen in het karakter. Er is evenwicht in alles. Op van de stad waar zich een gigantisch programma van landschap- en infra- een paar totempalen was op iedere groot theater bevindt. Onderweg zijn structuurverfraaiing en verbetering we onder de indruk geraakt van de van het milieu. De laatste dag, op 14- Presentatie van Henk enorme bouwwerken en de voortreffe- 12-12, werd besteed aan een paar inte- lijke infrastructuur: wegen, viaducten ressante excursies. Het bezoek aan het en een hogesnelheidslijn. In de hal van tropische regenwoud was er één van. het enorme theater bevond zich een Het was een wandeltocht op stevige grote glazen, ronddraaiende kooi, houten vlonders door het tropische waarin de artiesten van die avond bos. Overal stonden er prullenbakken stonden opgesteld, meest Europeanen, met een vak voor recyclebaar en rest- Amerikanen en Russen. Via de lift naar afval, aangeduid in het Engels en boven naar een zaaltje met een ronde Chinees. Het milieu speelt in Hainan tafel waarop zich een ronddraaiend een grote rol. Bij de hotels zie je con- plateau bevond, waarop een keur van stant electrowagens rondrijden, in gerechten stond uitgestald. De maaltijd sommige van de grote hotels ook in de duurde een uur, daarna werden we via gangen. Verder rijdt het overige ver- een deur naar de aanliggende loge met keer zo veel mogelijk op gas. Het zitplaatsen geleid. De dans- en goo- indrukwekkendste deel van de excursie chelshow was verbluffend. Ik geloof was een bezoek aan een dorp van de Li niet eerder in mijn leven zo’n grote stam, die daar al 2500 jaar woont. toneelzaal te hebben aanschouwd. Het dorp was een soort openluchtmu- Chinezen houden erg van theater maar seum met geplaveide paden. De bewo- het moet wel voorafgegaan worden ners demonstreerden hun vaardighe- door een maaltijd. den en activiteiten, kortom hun 5 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 6

de hoofdstad van de Chinese roos genoemd. Het heeft een mild klimaat, er wordt goud gewonnen en het is er bijzonder schoon. Het telen van rozen dateert volgens historische geschriften vanaf 1369 tijdens de Ming dynastie (1368-1644). Gedurende de Ming en Qing dynastie (1644-1911) werden de rozen er geplant als een schatplicht en huldeblijk aan de keizer. Generaties lang werden hier de rozen gekweekt en verhandeld over heel China. Er Diner aan ronde tafels, met een klein bevindt zich een schitterend rozenpark beetje wijn in het glas van 18 ha. In dit park verheft zich een

Het plukken van de betelnoten uit de betelpalm

En na het diner een wervelende show Excursie naar het tropisch regenwoud paal een kikker geplaatst, een heilig dier dat volgens onze gids zowel aan- beden als gegeten wordt. Het zijn gelukkige mensen en ze hebben alles in overvloed: rijst, tropische vruchten, groenten, katoen en bijbehorende handweverijen. Het collectief houdt Geweven sjaals volgens traditioneel motief het individu in stand. Bovenal zijn ze vriendelijk en gastvrij.

De huidige rozenteelt in China Nu nog over de rozen. Tijdens de deel- name aan het symposium kregen we wat kleurrijke documentatie over de Chinese rozenteelt aangereikt. Volgens oude Chinese geschriften is de rozen- teelt in China al 1200 jaar oud. Vermoedelijk waren de eerste rozen uit China die naar Europa gebracht wer- den, geen wilde (wat ik altijd dacht) Tot slot, de eeuwenoude muziek van de maar gekweekte rozen. Wat natuurlijk Li stam ontbrak bij het kweken was het Het dorp van de Li stam, met overal hun benoemen, indelen, classificeren en symbool: de kikker landschap en het heldere water, daalde groeperen door de kwekers, maar dat zij van haar wolken af, om er te vertoe- is bij ons ook pas laat gebeurd wit standbeeld van 12 m hoog dat de ven. Zij zette haar bloemenmand op de ondanks Linnaeus. Opvallend waren Chinese rozenfee voorstelt. Van deze grond en ontmoette er een jonge man aan de enorme dikke stammen van de fee wordt het volgende, uit de de voet van de Yung feng berg. Zij werden stamrozen, (door hen standards roses Taoïstische mythologie stammend verliefd op elkaar en tijdens hun liefko- genoemd). Verder trof ons hun voor- sprookje verteld: zingen schoten de rozen in haar mand liefde voor miniatuurrozen en vooral wortel in de aarde. Daardoor kon de potrozen met hele dikke stammen Ter gelegenheid van de verjaardag van de Rozenfee geen rozen ter gelukwens aan- waarvan sommige meer dan honderd koningin-moeder van de westelijke heme- bieden aan de koningin-moeder van de jaar oud waren. Ik denk dat dat komt len werden alle onsterfelijken van hemel westelijke hemelen op haar verjaardag. door hun eeuwenoude bonsaitraditie. en aarde op haar feest uitgenodigd. De Voor straf werd de fee door de koningin Chinese rozenfee ontving de opdracht om verbannen naar de aarde. Teruggekeerd op Volgens mijn Chinese bronnen bevindt ter gelukwens de koningin rozen aan te aarde huwde de rozenfee de knappe jonge zich één van de belangrijkste rozenge- bieden. Zwevend op de brede wolken zag man. Zij leefden van het planten en het bieden in China in de provincie zij toen zij de Wengfou berg in Laizhou kweken van rozen. Nog altijd wordt Shandong en wel in de regio Laizhou, voorbij vloog, het schitterende vergezicht gezegd dat de bevolking van Laizhou de een schiereiland aan de kust (ter hoog- met de vrolijk fluitende vogels. rozenteelt geleerd heeft van de rozenfee en te van Beijing). Het gebied wordt wel Aangetrokken door dit intens groene haar echtgenoot. 6 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 7

In Rozenbulletin 162 van januari 2013 zijn we gestart met een serie zat hij op 250 soorten, maar besloot interviews van leden met leden. In het vorige nummer interviewde bij te gaan kopen om aan de vraag te voldoen. Aanvankelijk winkelde hij bij Yvonne Bennis-van der Heijden André Zwinkels en gaf hem het stokje Belle Epoque (toen nog in Oostvoorne) door. André interviewde op zijn beurt Vic Keltjes. maar op dit moment betrekt hij zijn rozen allemaal bij de kwekers in Interview met Vic Keltjens Lottum zelf. Het voordeel hiervan is, dat hij de kwekers kent, de lijnen kort

Volgens gebruik is het nu mijn beurt een interview te houden met één van de leden van de Rozenvereniging en mijn keuze is gevallen op Vic Keltjens, van het rozen Tuincentrum Lottum.

De kenner Er is afgesproken, dat Vic naar mij komt, want “ik wil eindelijk al die rozen wel eens zien die je bij mij gekocht hebt”. En op een frisse avond in mei maken we eerst samen een wandeling door de tuin van Huys De Bong voordat we aan het gesprek beginnen. “Dat is een R. ‘Gertrude Jykell’, die je als klimmer opgesnoeid hebt” zegt Vic “en dat is een R. ‘Balle- rina’ ”. Eerlijk gezegd, heb ik zelf al vaak moeite een bloeiende roos te benoemen, laat staan een roos alleen op blad. Maar voor deze rozenman uit Lottum blijkt het geen enkel probleem. R. ‘Compassion’ R. A Whiter Shade of Pale (‘PEAfanfare’) te. Totdat op een gegeven moment zijn zijn, er met kleine aantallen gekocht vader door fysieke beperkingen het kan worden en dat er geen transport- werk niet meer aan kon. Vic zelf was kosten zijn. Hierdoor kan aan vele ook niet helemaal gelukkig met een vragen worden voldaan, kan kwaliteit bureaustoel en besloot na overleg met gegarandeerd worden en kunnen de zijn ouders het bedrijf over te nemen. rozen gunstig worden geprijsd. Nu bestaat zijn sortiment uit een 1100 Wensen van klanten namen. “In het verleden kwamen Hij ging verder op de ingeslagen weg, mensen en vroegen om een rode roos”. maar besloot ook het aanbod naar Maar het tuinieren heeft een grote particulieren te vergroten. In het begin vlucht genomen; mensen gaan tuinen ‘Mrs. Oakley Fisher’ Vic Keltjens geeft advies R. Vic ’s vader kweekte rozen en ook vaste planten, aanvankelijk voor de handel, maar begon op gegeven moment een tuincentrum voor de ver- koop aan particulieren. Hij had gemerkt, dat er steeds vaker om rozen gevraagd werd door een groeiende groep tuinliefhebbers en voor de han- delskwekers was het moeilijk aan die vraag te voldoen. Om de verkoop van rozen te stimule- ren plukte zijn vader zomer ’s rozen op het veld en zette die in het tuincen- trum neer om ze aan klanten te sho- wen; in het najaar konden de struiken vervolgens gekocht worden; natuurlijk toen nog allemaal op de kale wortel. Vic hielp met oculeren, met het oppotten van vaste planten en stak ook op zaterdag een handje toe in het tuincentrum. Het was een beetje uit- helpen, want zelf ging hij naar de HEAO en startte zijn carrière als hoofd van de administratie van een gemeen- 7 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 8

R. Sweet Pretty (‘MEIguimov’) R. ‘Mme Hardy’

bezoeken en op tuinenreis naar Een stijgende ontwikkeling is de inter- mengen voor een goed resultaat.” Dit Engeland. Ze brengen dan een lijstje net verkoop. “Het is een aktiviteit die laatste kan ik zelf alleen maar bevesti- mee met de rozen die men daar gezien goed uitkomt in het najaar. Het is een gen; deze aarde doet wonderen. En als heeft. Natuurlijk probeer ik zoveel opvallend verschijnsel, dat het bij de bemesting? “Culterra en af en toe wat mogelijk te luisteren naar de wensen meeste tuincentra rustig is in het kieseriet.” van mijn klanten en de inkoop daarop naseizoen. Wij houden ons dan bezig “Vaak komen er mensen die hun oude af te stemmen “Opvallend is, dat man- met internetbestellingen. Rozen met rozen willen vervangen, omdat ze b.v. nen meestal vragen naar rood en postcode Lottum vinden dan hun weg na een zware winter bevroren zijn. vrouwen meer diversiteit in kleur aan- naar Frankrijk en Italïe, maar vooral Het enige advies, dat ik hun dan kan geven.” Rusland en andere Oost Europese lan- geven is een seizoen geduld en afrika- den.” nen planten. Ik zie dan altijd de Veranderd koopgedrag Maar niettemin kun je Vic met een kar gezichten betrekken, maar het alterna- Zie je ook verandering in koopgedrag? vol bloeiende rozen blijven tegenko- tief is geen groei. Meestal zie je deze Enige tijd geleden ging de voorkeur men op bijzondere plantenmarkten klanten het volgende jaar weer terug.” vooral uit naar goed gevulde rozen zoals in Hernen. Is het tot slot altijd rozengeur in je zoals R. ‘Peace’ en R. ‘Just Joey’ maar werk, Vic? er is nu een verschuiving naar meer Favorieten/top 5 “Een roos is een prachtig produkt, het enkelbloemige vormen zoals Wat zijn je eigen Favorieten, Vic? is alleen jammer, dat nog al wat men- R. ‘Jacqueline Du Pré’ of R. ‘Sally * Als klimroos: R. ‘Compassion’ sen haar combineren met luizen en Holmes’. Ook zie ik een verschuiving (gezond en geur). ander onheil. Als men inderdaad bij van zachte tinten naar stevige kleuren; * Als theehybride: R. ‘Mrs Oakley een roos een geel blaadje ziet, denkt oranje, rood en geel zijn weer terug in Fisher’, R. ‘Metro ‘en R. ‘A Whiter men al gauw aan allerlei kwalen en de tuin. Shade of Pale’. kwellingen. Als er echter aan een * Als Floribunda: R. ‘Rhapsody in rhodo een geel blad voorkomt, wordt Momenteel ben ik bezig om Weeks Blue’, R. ‘Giscard d’ Estaing’ en er geen ophef over gemaakt. Maar dat Roses in mijn programma op te R. ‘Bouquet Parfait’. is ongeveer wel het enige. nemen. Het is een bedrijf in Californië * Als heesterroos: R. ‘Jaqueline Rozen kweken en verkopen is een met rozen die allemaal sterk en gezond Dupré’, R. ‘Sweet Pretty’, R. ‘Sally mooi vak. Als ik `s morgens vroeg op zijn en hele bijzondere kleuren hebben. Holmes’. de kwekerij kom, de zon net opkomt Dit zelfde geldt voor C & K Roses uit en er nevels over het veld hangen, Engeland. Ze hebben fantasievolle, En je top 5 ? denk ik, wat geweldig, dit is toch beter veelkleurige bloemen en opvallende 1. R. ‘Jacqueline Dupré’; dan een bureaustoel.” namen als R. ‘Betty Boop’, R. ‘Art 2. R. ‘Comte de Chambord’; Nouveau’ en R. ‘Crazy for You’. 3. R. ‘Mme Hardy’; André Zwinkels “Maar - vraag ik tot slot - wordt er in 4. R. ‘Sweet Pretty’; de tijd van deze nieuwe trends dan ook 5. R. ‘Bouquet Parfait’ Nawoord van de redactie: nog wel eens een R. ‘Mme Caroline André, dank je wel voor de tijd die je in Testout’ verkocht of een R. Mrs John Advies dit interview hebt gestopt en Vic, dank Laing’?” En geef je mensen ook een plantadvies je wel voor het geven van dit interview. Het antwoord had ik eerlijk gezegd mee? Nu is het jouw beurt om een lid van niet verwacht, maar “er zijn ook nog “Ik wijs er altijd op, dat licht en lucht onze vereniging te bevragen over zijn of steeds liefhebbers die naar deze soorten belangrijk zijn en een goede bodembe- haar passie. We zijn oprecht benieuwd vragen. Ik verkoop ook nog steeds handeling. Ik adviseer ze speciale wie je daarvoor uitzoekt. ouderwetse/historische rozen.” rozenaarde met de eigen grond te ver- 8 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 9

R. Wild Rover (‘DIChirap’)

R. Wild Rover (‘DIChirap’) R. Spice of Life (‘DICcheeky’) R. Rhapsody in Blue (‘FRAntasia’)

Een aantal jaren geleden zat deze roos in de keuring in het Westbroekpark in Den Haag en meteen raakte ik gefascineerd door de kleur van de bloemen van deze heesterroos van Colin Dickson uit Newtownards in Noord-Ierland. Vol spanning volgde ik deze roos bij de volgende keuringen, en niet alleen vanwege het fameuze whisky lied van de Dubliners, maar het bleef een miezerig, onderkomen struikje met mooie bloemen. Een vervolgtraject bij de keuringen zat er dan ook niet in voor deze roos; jammer voor mij. Het jaar daarop zag ik ‘Wild Rover’ in St. Albans en een maand later bij de keuring in Belfast en in beide gevallen stond daar een prachtige sterke heesterroos overladen met bloemen met die merkwaardige kleur van paars, roodbruin en wat oranje naar het hartje toe; ik rook de geur van een mooie peaty malt whisky, terwijl deze roos helemaal geen geur heeft en besloot dat ik deze roos absoluut wilde hebben, alsof ik nog geen rozen genoeg heb. Na een hoop gejengel en gezeur van mijn kant heb ik er dit voorjaar een paar aangeschaft bij Jan Spek Rozen en ze doen het prima; ik ga natuurlijk ook nauwelijks van huis, want ik moet ze in de gaten houden. En ja, ik weet het, smaken verschil- len en u mag best een ingezonden brief sturen, dat u het een monsterlijke bloem vindt, maar ik ben er blij mee. R. Wild Rover (‘DIChirap’), zie ook coverfoto, is ontstaan uit een kruising van R. Spice of Life (‘DICcheeky’), Colin Dickson, × R. Rhapsody in Blue (‘FRAntasia’), Frank Colishaw. Els de Krijger

Belle Epoque Rozenkwekerij

Voor nieuwe, ouderwetse en zeldzame rozen Meer dan 1500 soorten rozen leverbaar! Zoekt u een speciale roos, laat het ons weten. Grote kans dat deze leverbaar is, of wij kunnen een passende vervanger leveren.

Bestellen kan het gehele jaar via www.belle-epoque.nl Levering uit de volle grond van november tot en met april. Postorder levering mogelijk. Afhalen uitsluitend op bestelling. De assortimentstuinen van Belle Epoque zijn in de maanden mei, juni, juli, augustus en september dagelijks geopend. Op ons containerveld hebben wij een ruime sortering rozen in pot voor u klaar staan. Verkoop van rozen in container van: maandag t/m vrijdag van 8.00 uur tot en met 16.00 uur. In het weekend gesloten.

Oosteinderweg 489, 1432 BJ Aalsmeer Tel 0297-342546 Fax 0297-340597 e-mail: [email protected]

9 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 10

34.36.72.014 onder vermelding ‘Najaarsbijeenkomst’ en lidnummer. Aanmelding graag uiterlijk 23 septem- ber bij Lianne Nouwens per e-mail [email protected] of tele- fonisch 06-51223374. Aanmelding kan ook via de website www.rozen- vereniging.nl.

Het Midden-Oosten Locatie en routebeschrijving Vervolg van pagina 3 Hostellerie Munten eerste steen gelegd voor de verdere vol- uit 1456 en 1520. Originele rood- Wilhelminasingel 276 tooiing van het nieuwe kerkgebouw. blauwe ribschilderingen, geelkleurige 6001 GV Weert 0495-531057 De oude kerk werd in dat zelfde jaar manchetschilderingen, dieren, engelen, geheel afgebroken wegens gebrek aan muziekinstrumenten, de vier evange- Per auto onderhoud. De verschillen tussen de listen in een symbolische voorstelling Vanuit Utrecht/ Den Bosch/ 15e en 16e eeuwse bouwfase zijn in de en andere voorstellingen zijn in de Eindhoven (A2) huidige kerk nog goed te zien in de gewelven te zien. Zeker vijf verschil- Vanaf de A2 neemt u afslag Weert gewelfconstructie. Hoezeer de lende schilders zijn hier aan het werk Noord (38). Aan het einde van de Weertenaren ook begaan waren met geweest, hetgeen valt af te leiden uit afslag gaat u rechtsaf. U volgt deze hun monumenten, allerlei rampen ble- de diverse stijlen. weg (passeert een stoplicht) tot aan ven ook deze kerk niet bespaard. In een grote rotonde. Bij deze rotonde 1566 werd de stad, en dus ook de Programma gaat u rechtdoor (de Eindhovenseweg kerk, getroffen door de beeldenstorm. 10.00 – 11.00 uur: Aankomst en ont- op) evenals bij de volgende kleine Tussen 1559 en 1580 heeft zich wel- vangst met koffie / rozenthee en rotonde. Een paar meter verder komt licht de woeligste periode in de Weerter vlaai in Hostellerie Munten u (net voor de stadsbrug) een stoplicht geschiedenis van Weert afgespeeld. Wie 11.00 – 12.00 uur: Kleur- en geurrijke tegen. Hier gaat u eveneens rechtdoor. de kronieken van de stad leest, zal beeldpresentaties van geuren en par- Hostellerie Munten ligt vervolgens een ervaren dat in deze periode de fum door de eeuwen heen. Ook maakt paar meter verder aan uw linkerhand. Weertenaren dachten dat de wereld, en u kennis met rozenkeizerin Joséphine Vanuit Maastricht/ Sittard/ Echt (A2) dus ook hun stad, zou vergaan. de Beauharnais, Lottumse Provence Vanaf de A2 neemt u afslag Kelpen- Aardbevingen, mislukte oogsten en rozen, het Belle Époque van de 20e Oler (40). Aan het einde van de afslag hongersnood werden afgewisseld door eeuw, de opkomst van de haute cou- gaat u linksaf, richting Weert. U volgt pestepidemieën, oorlogen, plundering, ture, Coco Chanel en de nieuwe deze weg 4,5 km; Roermondseweg roof en moord. synthetische geuren die in deze periode (over een spoorwegovergang ) tot aan een rotonde. Bij deze rotonde gaat u rechtdoor, tot aan de stoplichten. Bij dit kruispunt gaat u eveneens recht- door. U passeert 2 rotondes (beide rechtdoor) totdat u bij een t-splitsing komt. Hier gaat u linksaf, de Emmasingel op. Deze singel gaat na het zebrapad over in de Langpoort en vervolgens in de Wilhelminasingel. Na 500 honderd meter ligt Hostellerie Munten aan uw rechterhand. Vanuit Venlo/ Nederweert Gewelven van de Sint-Martinuskerk De middenbeuk in de Sint-Martinuskerk U volgt vanaf de N275/ Randweg Zuid, Richting Nederweert. Na 4 stop- Kleurrijke gewelven een geurrijke stempel zetten. Tijdens de lichten op Ringbaan Noord (bij alle Bij de grote restauratie van 1975 wer- beeldpresentatie kunt u kennismaken vier de stoplichten de weg volgen) den vrij kort na de start kleursporen en ruiken van mirtegeur afkomstig uit komt u bij een grote rotonde. Bij deze op de gewelven ontdekt. Na een gron- de Perzische tuinen van Alhambra/Gra- rotonde gaat u links af de dige studie startten in 1976 de restau- Granada, de geur van musk en amber Eindhovenseweg op. Bij de volgende ratiewerkzaamheden van deze unieke uit Marrakesch en de heerlijke zwoele rotonde gaat u rechtdoor. Een paar gewelfschilderingen. Pas tijdens de her- geur van de blauwe lotusbloem uit meter verder komt u (net voor de stelwerkzaamheden bleek hoe rijk en Egypte. stadsbrug) een stoplicht tegen. Hier fraai de schilderingen waren. In vrij- 12.00 – 13.00 uur: Rozen/bloemen- gaat u eveneens rechtdoor. Hostellerie wel elke gotische kerk waren gewelf- wandeling in de Sint-Martinuskerk en Munten ligt vervolgens een paar meter schilderingen aanwezig. Deze werden bezoek aan de stadstuin van Weert verder aan uw linkerhand. later meestal overgekalkt. Dit gebeurde 13.00 – 14.30 uur: Lunch in ook in de Sint-Martinuskerk. Gelukkig Hostellerie Munten Openbaar vervoer heeft de kalk een conserverende wer- Vanaf het station is het ongeveer 10 king gehad waardoor een belangrijk Kosten en aanmelding minuten lopen. Volg het Stationsplein deel van de gewelf-schilderingen na De kosten bedragen a 28,50 p.p. en sla na 60 meter rechtsaf de eeuwen weer gaaf te voorschijn is Betaling via de penningmeester t.n.v. Stationsstraat in. Sla na 200 meter gekomen. Nederlandse Rozenvereniging te linksaf de Wilhelminasingel in. Zo werden tijdens de herstelwerk- Rotterdam op bankrekeningnummer Hostellerie Munten bevindt zich na zaamheden schilderingen blootgelegd ING. 13.45.245 of Rabobank 700 meter aan uw rechterhand. 10 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 11

meter hoog en nagenoeg even breed en Moschatahybriden: schitterende rozen kan een mooi accent leggen in de vas- voor de moderne tuin teplantenborder. In haar boek Uitbundig bloeiende rozen beschrijft Ann door Jos Rogiers Velle kleurrijk de geschiedenis van de moschata’s en een groot aantal culti- Christopher Lloyd beweerde ooit dat rozen ‘miserable and unsatisfac- vars. tory shrubs’ waren (miserabele struiken die niet goed waren voor een Moschatahybriden gemakkelijk en tuin). Het is niet duidelijk welke rozen hij uit de tuin wilde verbannen, lang doorbloeiend maar er is minstens een groep die een heel waardevolle bijdrage kan De naam kan tot verwarring leiden leveren tot de gemengde border: de moschatahybriden. omdat deze rozen geen hybriden zijn van Rosa moschata, maar er minstens De geschiedenis Lens Roses een vijftal generaties van verwijderd De geschiedenis van deze groep begon De grootmeester van de moschata- zijn. In de stamboom vinden we naast 101 jaar geleden, toen dominee Joseph hybriden is zonder twijfel Louis Lens. R. moschata ook multiflora’s en Pemberton, rozenveredelaar en voor- Het doorzetten van een eigen visie had Noisetterozen terug. Daaruit leren we zitter van de Royal National Rose Louis Lens gemeen met Joseph heel wat over de eigenschappen van Society tot 1911, een nieuwe roos Pemberton. In een periode dat thee- moschatahybriden. Het zijn sterke voorstelde: R. ‘Daphne’. In die periode hybriden en floribunda hun hoogte- groeiers, ze maken goed nieuwe begonnen de theehybriden de wereld te punt bereikten, koos Lens ervoor om scheuten vanuit de basis en ze leveren veroveren en Pemberton vond hen ook doorbloeiende rozen met de veel bloemen aan elke tak. Sommige mooie tentoonstellingsrozen maar natuurlijke uitstraling van de slechts cultivars bloeien werkelijk het hele sei- helemaal geen goede tuinrozen. Hij éénmaal bloeiende botanische rozen te zoen door tot in de winter, anderen kruiste daarom theehybriden en poly- kweken. Vanaf 1975 introduceerde nemen begin augustus een korte rust- antha’s met Rosa ‘Trier’ (1904), een Lens meer dan 60 moschatahybriden. pauze om even later weer helemaal vol

Wie is Jos Rogiers?

In 1956 opende ik, toen een acht- jarige jongen, het groene houten poortje naar de kleine cottage tuin van mijn grootmoeder. Dit poortje was mooi omkaderd door een boog waarrond zich een prachtige rozenstruik slingerde, met kleine heerlijk geurende roze bloempjes. De struik is al lang verdwenen en R. ‘Daphne’, Pemberton R. Dinky (‘VELhav’) ik heb nooit achterhaald welke R. Alden Biesen (‘LENgrati’) R. ‘Woody’ roos het was. Onderbewust was die ervaring misschien de stimu- lans om de roos als thema voor de tuin te kiezen, toen ik met mijn familie in 1990 definitief dicht bij de universiteit van Leuven ging wonen, waar ik hoogleraar ben (in fysica en biofysica). Daarbij hoort het doornemen van litera- tuur en gesprekken met rozenken- ners, waarbij Ann Boudolf, Rudy Velle en Peter Beales mijn eerste iniatoren waren. Veel heb ik ook geleerd door mijn lidmaatschap van enkele rozenverenigingen, goed herbloeiende witte multiflora van Daarmee steekt hij torenhoog boven de waaronder de Nederlandse Peter Lambert, de vader van de Duitse andere veredelaars uit. Ruim twintig Rozenvereniging, waar ik nu een rozenteelt. Diep in zijn hart hoopte jaar geleden namen Rudy en Ann Velle vijftal jaar lid van ben. Sinds begin Lambert dat ‘Trier’ veel nakomelingen het werk van Lens over en begon Ann dit jaar ben ik voorzitter van de zou hebben. Pemberton won zo vanaf Velle met het veredelen van rozen, “Rozenvrienden”, een nieuwe ver- 1912 een dertigtal struikrozen die vooral van muskushybriden. Een van eniging voor rozenliefhebbers in doorbloeien van juni tot diep in de haar rozen, R. Dinky (‘VELheav’), Vlaanderen. Smaken evolueren winter zodat zijn zuster Florence ook werd bekroond met vier gouden met de tijd en de moschatahybri- met Kerstmis het altaar ermee kon medailles en veel andere onderscheidin- den kregen om verschillende rede- versieren. Hij noemde ze ‘Hybrid gen. De fuchsiaroze bloempjes met een nen een hoofdrol in mijn tuin. Musks’, wat we vertalen als muskus- diameter van twee centimeter vormen Waarom? Dit kan je lezen in dit hybriden of moschatahybriden. grote trossen die boven het glanzend artikel. Eigenlijk is ‘Trier’ de eerste moschata- gezond donkergroene blad uitsteken. hybride. De struik wordt iets meer dan een 11 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 12

bloemen te staan. De bloemen staan in worden R. Walferdange (‘LENwal’) Maar ook de lichtgeel bloeiende R. La enorme lange trossen, vergelijkbaar (L. Lens 1990) met goed gevulde, Feuillerie (‘VELgugrat’) (Lens Roses met die van de Hydrangea paniculata dieproze, licht geurende bloemen, 2011) voelt zich daar prima, evenals en kunnen de helft van een tak bedek- de bekende R. ‘Ballerina’ (A. Bentall de oranje-roze R. ‘Rose of Hope’ ken, zoals bijv. bij R. Alden Biesen 1937), R. Red Ballerina (‘HARhero’) (J. Orye 2000) en de roze R. ‘Felicia’ (‘LENgrati’) (L. Lens 1996). De bloe- P. Harkness 1974) en R. Vif Eclat (J. Pemberton 1926). Deze laatste men blijven lang aan de takken en (‘LENbari’) (L. Lens 1992). Deze laatste rozen geuren bovendien heerlijk. Wat verouderen voortreffelijk. In de herfst zijn enkelbloemig en respectievelijk meer naar achter kan de bloemrijke vormen de enkelbloemige grote trossen roze, dieprood en rozerood met een R. ‘Sally Holmes’ (R. Holmes 1976) botteltjes: bloemen en bottels tegelijk, wit hart. Nog vooraan, maar wat die- schitteren. Ze werd vorig jaar opgeno- een prachtig schouwspel. Bovendien per in de border, passen de ‘klassieke- men in de Rose Hall of Fame, een ver- zijn de struiken erg goed bestand tegen muziek-rozen’ van Lens waaronder melding die slechts om de drie jaar de vorst. De geur is meestal afkomstig R. Verdi (‘LENbit’) met half dubbele, wordt toegekend door de World van de meeldraden, een eigenschap die rozerode bloemen, de lilarode enkel- Federation of Rose Societies. ‘Sally geërfd is van de Rosa moschata en vari- bloemige R. Schubert (‘LENmor’), Holmes’ heeft roomwitte, enkele bloe- eert van zwak naar uitgesproken. Het R. Sibelius (‘LENbar’) met dubbele men met opvallende gele meeldraden. zijn de tuinrozen zoals dominee purperen bloemblaadjes om een wit Ze wordt ruim anderhalve meter Pemberton die wou maken. hart en R. Puccini (‘LENmos’). Deze hoog.

R. ‘Ballerina’, Bentall R. Vif Eclat (‘LENbari’) R. Sibelius (‘LENbar’) R. Puccini (‘LENmos’) R. ‘Violet Wood’

Moschatahybriden voor de border rozen groeien eerst rechtop en buigen Moschata’s als klimrozen Moschatahybriden zijn uitstekende daarna sierlijk onder het gewicht van Bij de stevig uitgroeiende moschata- rozen voor de border, omdat ze in alle de talrijke bloemen. Meer rechtop hybriden die ook als klimmers kunnen maten en kleuren te vinden zijn. De groeiend is Lens’ eerste moschata- worden gebruikt, spant R. Guirlande kleinste is waarschijnlijk R. ‘Woody’ hybride R. ‘Violet Hood’ uit 1975, die d’ Amour (‘LENalbi’) (L. Lens 1993) (L. Lens 1978) met rode bloemen die kleine lavendelpaarse bloemblaadjes absoluut de kroon. Met zijn grote uit een wit centrum spruiten en die met een wit voetje heeft. De gele meel- trossen kleine witte geurende bloemen niet groter wordt dan 30 cm. Hij past draden contrasteren mooi met de zou deze roos in geen enkele tuin daarom heel goed vooraan in de bor- bloemkleur. Deze struik wordt onge- mogen ontbreken. Verleden jaar der. Ook R. Jet Spray (‘LENcara’) veer een meter groot en groeit even behaalde deze roos het ADR-kenmerk, (L. Lens 1984) met heel kleine zachtro- breed uit. Mooi midden in de border is wat enkel toegekend wordt na een ze bloemtrossen met een mauve glans, de rechtop groeiende R. Bouquet paar jaar durende strenge selectie op zal zich daar goed thuis voelen, zeker Parfait (‘LENbofa’) (L. Lens 1989) met ziekteresistentie, bloeirijkheid en het met een buur als Alchemilla mollis. Dit gevulde witte bloemen met een zacht- globale beeld van de struik. Deze struikje wordt niet groter dan een roze schijn, die in dichte kegelvormige struik en ook R. ‘Musquée sans sou- halve meter. Iets groter daarentegen trossen op stevige stengels staan. cis’ (I. Louette 2002), R. Souvenir de 12 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 13

Welke moschatahybride kiezen voor je border? Veel hangt af van je persoonlijke smaak en het effect dat je wil beko- men. In ‘De tuin van Maurice’ 1) buigt de abrikoosgele R. ‘Buff Beauty’ (Bentall 1939) over de afsluiting, ertussen contrasteert de helder blauwe delphinium. Een goed principe is om rozen te combineren met aarvormige bloeiwijzen, die een klein stukje boven de rozen uitsteken, zoals die van Delphinium, Veronicastrum en bepaalde cultivars van Veronica, of met open bloemstructuren zoals bij Thalictrum aquilegifolium of Verbena bonariensis. R. Bouquet Parfait (‘LENbofa’) R. ‘Rose of Hope’, Orye Om de wind vrij te laten spelen, kan je opteren voor lagere begeleiders voor de roos: geraniums, Nepeta ‘Walker’s Low’, asters, Erysimum ‘Bowles Mauve’ of lavendel. De combinatie van grassen met rozen is bijzonder mooi, ook al omdat de tuin tijdens de winter boeiend blijft met de silhouetten van de bloeiwijzen van de grassen en de met kleine bottels versierde takken van de moschatastruiken. Moschata’s staan ook goed als solitair of in kleine groepjes, zoals op de foto van mijn tuin midden november, waar de koningsvaren reeds zijn bruine winter- R. ‘Felicia’, Pemberton R. Patricia Beucher (‘LENdepli’) kleur heeft aangenomen, maar R. R. ‘Musquée sans soucis’, Louette ‘Puccini’ rechts op de foto, nog bloeit Hoe om te gaan en tegelijk versierd is met rode bottel- met rozen in de tjes. border? Bij het planten van 1) ‘De tuin van Maurice’ was de tuin van rozen in de border Maurice Vergote. Het was een beroemde en moet erop gelet geliefde tuin in België met prachtige bor- ders en plantencombinaties die te bezoeken worden dat de roos was. Om gezondheidsredenen heeft het zowel in de grond echtpaar Vergote de tuin inmiddels van de als boven de grond hand moeten doen. ruimte krijgt. Het wortelsysteem van Dit artikel verscheen eerder in Rosa Belgica, de omringende plan- het jaarlijkse tijdschrift van de Koninklijke ten mag de voedsel- Nationale Maatschappij ‘De Vrienden van voorziening van de de Roos’. struiken niet in de weg staan. De voet van de rozenstruik Tuin in de herfst foto: Jos Rogiers moet voldoende licht en warmte Louis Lens (‘VEL11mfruipa’) en R. krijgen om het ontspruiten Patricia Beucher (‘LENdepli’) brengen van nieuwe takken aan de volume achter in de border. De laatste basis te stimuleren. Rozen twee rozen zijn er twee uit een reeks hebben wat meer meststof- die Lens bekwam door R. ‘Trier’ te fen nodig dan de meeste kruisen met Rosa chinensis ‘Mutabilis’. vaste planten en de ruimte Deze kruisingen hebben de eigenschap rond de voet van de struik dat de bloemkleur geleidelijk varieert is daarvoor heel nuttig. En tijdens de bloei zodat gelijktijdig ver- tussen de stengels moet de schillende tinten bloemen de struik sie- wind vrij spel hebben. Op ren. De droom van Lambert dat ‘Trier’ die manier kunnen de bla- veel nakomelingen zou krijgen, is deren na een regenbui snel zeker uitgekomen. drogen en belemmeren we schimmelinfecties. Dit geldt in feite ook voor vaste planten. 13 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 14

Makkelijk online bestellen, snel geleverd krijgen èn tegen een goede prijs! Bezoek onze online rozenwinkel Honderden goede rozenfoto’s met raskenmerken snel te bekijken! Open: iedere zaterdag van 9-17 uur In de periode van mei tot oktober Rosarium iedere dag geopend staan de rozen in pot en zijn ze alleen Adres: Kapelweg 2A, 4861CH Chaam maar af te halen mààr te combineren met Tel: 0161-492277 een kijkje in ons bijzondere rosarium. Mobiel: 06-38527699

Rozenmest NPK 7-5-12 + 4 MgO Bodemactief®

Xardin Rozenmest is een organische meststof speciaal voor rozen Unieke bodemverbeteraar met micro-organismen. In de bodem en stimuleert daarbij het bodemleven. Hierdoor verbetert de structuur komen van nature diverse organismen voor. Deze organismen houden en komt er meer zuurstof in de bodem. Verder bevat rozenmest kali de gezonde bodemstructuur in stand. Ze veroorzaken holten en zorgen voor steviger blad en magnesium voor meer kleur. Voor het beste voor de afbraak van dood organisch materiaal. Daarnaast beschermen resultaat gebruiken in combinatie met Xardin Bodemactief. Met het ze wortels tegen bodemziekten. BodemActief® bestaat uit micro- gebruik van Xardin Rozenmest ontstaat een stevige, gedegen organismen en tevens voedingsstoffen voor deze micro-organismen groeiende en rijk bloeiende roos. Dankzij de duurwerking van deze o.a. bacteriën, schimmels, Mycorrhizae zeewier en gisten. De unieke organische meststof hoeft u deze slechts 2 x per jaar te strooien. samenstelling verrijkt het bodemleven waardoor de bodemstructuur en de beworteling verbeteren. Toe te passen bij aan- en verplant, bij Gebruiksaanwijzing: slecht groeiende beplantingen en bij slecht drainerende bodem. Strooi 6 tot 8 kg per 100 m2 in april/mei en in juli. In potten: 4 gram per 1 liter onbemeste potgrond. Gebruiksaanwijzing: Strooi 10 kg per 100 m2 bij aan- of verplant en bij slechte bodem. Xardin is een merk van Innogreen VOF Strooi 5 kg per 100 m2 jaarlijks bij een slechte structuur. Hulsenboschstraat 6B | 4251 LR Werkendam (NL) Tel. +31 (0)183 509796 | Fax +31 (0)183 509795| De rozentuinen van Demen M. 06 10597243 | [email protected] gebruiken de producten van Xardin www.innogreen.nl | www.xardin.nl

14 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 15

Rosafrica, hoogtepunten van met nadruk op rozen en van allerhande het 16e wereldrozencongres in denkbare rozensnuis- terijtjes en –souve- Sandton, Zuid-Afrika nirs. Ook kregen de deelnemers heel wat door Ien Hempenius gerechten voorge- schoteld waarin Als afsluiting van haar driejarig presidentschap kon de Zuid- rozen waren ver- Steve Jones, de Afrikaanse Sheenagh Harris zo’n 340 rozenliefhebbers welkom heten werkt. Voor de zon- nieuwe president van de WFRS op het 16e congres van de World Federation of Rose Societies (wereld- dag kon men kiezen tussen een excursie naar Soweto en federatie van rozenverenigingen, afgekort WFRS) dat van 11 t/m 18 het park Cradle of Mankind. Dat laat- oktober 2012 werd gehouden in Sandton, een plaats ten noorden van ste is een gebied niet ver van Johannesburg in Zuid-Afrika. Rozenverenigingen uit 39 landen van de Johannesburg waar heel veel fossielen wereld zijn nu aangesloten bij de WFRS. Uit 26 lidstaten kwamen zijn gevonden van vroege mensachti- leden naar deze conferentie. Het is ons niet bekend of er leden van onze gen. O.a. werd daar de 2,3 miljoen Nederlandse Rozen Vereniging aan dit congres hebben deelgenomen. Op jaar oude Australopithecus africanus gevonden. Een zeer gevarieerd pro- onze oproep om een verslag(je) van deze conferentie voor het gramma dus en… dan was er natuur- Rozenbulletin ontvingen wij geen respons. Daarom volgt hierna een lijk veel tijd om met andere rozenlief- keuze uit het zeer uitgebreide verslag op de website van de WFRS. hebbers te praten en ervaringen uit te Mocht u meer willen weten, kijk dan op www.worldrose.org. wisselen. Waarover spraken zij: de lezingen Het congres indrukwekkendste deel van hun ver- Charles Quest-Ritson (Verenigd Het verslag op de website toont duide- blijf in Zuid-Afrika was geweest. Het Koninkrijk) vertelde over Britse rozen- lijk dat het bestuur en de organisato- congres zelf telde 340 deelnemers. De tuinen en hun geheimen van kleuren- ren van het congres ‘Rosafrica’ na vijfdaagse post-conventietour via en plantcombinaties. Hij nam de aan- afloop zeer tevreden zijn. Waren er bij Bloemfontein naar Kaapstad en omge- wezigen met zijn mooie beelden ‘mee’ sommigen van te voren wat zorgen ving werd gemaakt door 145 mensen. op een tour langs veel beroemde tui- over de veiligheid in deze regio, na Naast bijeenkomsten voor functiona- nen. Gérald Meylan (Zwitserland) deed afloop kon worden geconcludeerd dat rissen van de WFRS waren er elf lezin- hetzelfde met rozentuinen over de hele er zich geen incidenten hadden voorge- gen, een concert en acht bezoeken aan wereld. Hayden Foulds (Nieuw daan. Tijdens de openingsceremonie schitterende privé- en publieke tuinen. Zeeland) sprak over de rozen en de werd een video getoond waarin de eer- Daarbij waren o.a. een tuin bij een rozenveredelaars van Nieuw Zeeland. Hij noemde William Lippiatt als de eer- ste rozenveredelaar van belang maar legde uit dat het tot de vestiging van Sam McGredy in Nieuw Zeeland duurde dat de veredeling en het kwe- ken van rozen er een grote vlucht namen. Markus Brunsing (Duitsland) had als onderwerp de trends bij de 20 officiële rozenkeuringen in 15 Europese landen en de procedures bij het keuren. Een aantal rozen dat de laatste drie jaar consistent aan de top stond, liet hij in beeld zien. Zhao De conventie roos: R. Rosafrica Sheenagh Harris en links Anja Taschner (‘KORconvent’), foto: Ludwig Taschner met R. ‘Rosafrica’ Shiwei (China) verklapte dat in 58 ste- den van China de roos de officiële ste presidente van de wereldfederatie, moskee, de Garden of Excellence ‘Fresh bloem van de stad is. Dat is dan in de Belgische barones Lily de Gerlache Woods’ en de tuin van president 1/5 deel van alle steden daar. De eerste de Gomery, de aanwezigen toesprak. Sheenagh Harris die al door haar moe- stad die de roos zo eerde, was

Voor de presidente van 2010-2011- der, Mary Wise, werd aangelegd. Changzhou, welk’s rosarium tijdens 2012, Sheenagh Harris, die de drijven- (N.b.: Na de conferentie verhuisde dit congres toegevoegd werd aan de de kracht was achter dit evenement, Mrs. Harris naar een plaats waar ze Gardens of Excellence. Vele beelden van vormde het congres haar laatste optre- geen rozen kan hebben en gaf ze al de toepassing van rozen in China – den in functie. Zij droeg de voorzit- haar rozen weg omdat de nieuwe waaronder ook veel potrozen – bege- tershamer over aan Steve Jones uit eigenaar van huis en tuin ze niet wilde leidden zijn presentatie. Pamela Corbett Californië, die eerder al voorzitter was hebben.) Voorts waren er een bezoek (Argentinië) behandelde allerlei

van de American Rose Society. Met alle aan de rozenkwekerij van Ludwig wetenswaardigheden over rozen. Een Taschner en een dagtocht naar Pretoria overige personele wisselingen in com- voorbeeld: 20 genen bepalen de geur missies etc. zal ik u niet lastig vallen. - o.a. om van de architectuur te genie- van rozen, maar door de omgeving Men had een driedaagse pré-conventie- ten en de massa’s bloeiende witte en wordt bepaald hoe wij die geuren tot tour samengesteld naar het nationale paarsblauwe jacarandabomen te kun- ons nemen. Veredelaar Bill Radler (wild-)park Pilanesberg, waaraan 120 nen zien. Daarnaast was er de moge- (USA) vertelde hoe hij kwam tot het mensen deelnamen. Enkele deelnemers lijkheid om te genieten van een foto- succes van zijn R. ‘Knockout.’ Hij zeiden na afloop zelfs dat dit het tentoonstelling, van bloemschikkunst streefde ernaar mooie rozen te kweken 15 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 16

die niet bespoten hoeven te worden Europese landen, met name in de lan- was er op het congres in Sandton om er mooi uit te zien en die geen den waar de belangrijke kwekers (nog) niet. winterbescherming nodig hebben. Het gevestigd zijn. We kunnen ook rozen is hem inderdaad gelukt een serie zelf mee naar huis nemen die we op Rosa Rosafrica (‘KORconvent’) en superresistente en winterharde rozen reis in Europa kochten of cadeau kre- Ludwig’s Roses te verkrijgen waar een tuinliefhebber gen en we kunnen rozen meenemen Bij de excursie naar Ludwig’s Rose niet veel werk aan heeft. In Rozenbulletin uit eigen land naar rozenliefhebbers in Farm werden de deelnemers ontvangen 161 van januari 2013 schreef Els de andere Europese landen. Deze vrijhan- door zingende, dansende en musice- Krijger uitgebreid over hem en zijn del geldt niet alleen voor particulieren, rende personeelsleden in traditionele rozen en ziet u ook foto’s van deze maar ook voor de kwekers. In Afrikaanse kledij. Een miljoen! rozen creaties. Een zeer goed gedocumenteer- Australië, Nieuw Zeeland, Canada, de kon men daar die dag bewonderen. VS en ook Zuid-Afrika is het veel las- Hoe pak je dat aan? Wel, tractoren met tiger om rozen uit andere landen, met aanhangwagens reden de gasten het name Europa in te voeren. Ook kwe- immense terrein rond. Ludwig kers mogen slechts op beperkte schaal Taschner werd tijdens de Tweede en tegen hoge kosten (o.a. voor labo- Wereldoorlog in Duitsland geboren en ratoriumtests) plantmateriaal in die groeide op in de vroegere DDR waar landen invoeren. Zulke rozen moeten hij ook het kwekersvak leerde. In 1960 dan ook nog eens enkele jaren onder ontvluchtte hij Oost-Duitsland. Hij toezicht van de plaatselijke planten- ging werken op kwekerijen in West- ziektekundige diensten getest worden. Duitsland, Zwitserland en in Engeland Pas als de bewuste rozen na zo’n test- en specialiseerde zich in de rozenteelt. periode volledig ziektevrij zijn bevon- In 1962 ging hij naar Buss Nurseries den, mogen ze het bewuste land in en in Pretoria dat onder zijn leiding de Ludwig Taschner tussen zijn rozen kan de roos in dat nieuwe land ver- grootste rozenkwekerij van Zuid- de presentatie gaf Yuki Mikanagi meerderd worden. Vlotte, directe han- Afrika werd. In 1971 begon hij voor (Japan) over zijn onderzoek naar del is dus onmogelijk, maar een voor- zichzelf, ten noorden van Pretoria. Nu, rozen in de Edo-periode, toen Japan deel voor de kwekers kan zijn dat er 42 jaar later, is dit eenvoudig begon- zijn grenzen had gesloten voor de meeste buitenlanders (1603 – 1868). Hij liet een aantal prachtige rozenaf- beeldingen uit oude geschriften zien en vergeleek deze met rozen van tegen- woordig. Melanie Trimper (Australië) en Michael Marriott (Verenigd Koninkrijk, werkzaam bij David Austin) spraken tenslotte over Austinrozen. Melanie vertelde vanuit het oogpunt van een amateur over de meest popu- laire Austinrozen over de hele wereld, waarbij R. ‘Graham Thomas’ ver aan kop gaat. Michael presenteerde vanuit Hall of Fame, moderne rozen: Hall of Fame, historische rozen: het gezichtspunt van een kweker de R. ‘Sally Holmes’ R. ‘Mutabilis’ geschiedenis van de Austinrozen en toonde de laatste creaties, waaronder door deze restricties minder kans is dat nen bedrijf de grootste rozenproducent een paar enkelbloemige. er illegaal, d.w.z. zonder betaling van van Zuid-Afrika waarbij het grootste licensies, gekweekt wordt. In de prak- sortiment van dat land wordt aange- Prikkelende rozenkwesties tijk betekent dit alles dat rozenliefheb- boden. Het gaat zowel om tuinrozen Een panel van rozenveredelaars beant- bers in die landen veel rozen die zij in als om snijrozen. Naast het vermeer- woordde vragen van aanwezigen over Europese catalogussen en in boeken deren, heeft de veelzijdige en ijverige de meest uiteenlopende rozenkwesties. zien, niet kunnen kopen. Vooral Taschner zelf ook nieuwe rozen Het panel bestond uit Doug Grant rozenvrienden uit Australië en Nieuw gewonnen. Taschner heeft bovendien (Nieuw Zeeland), Michael Marriot Zeeland zijn hierdoor ernstig gefrus- een relatienetwerk opgebouwd met (Ver. Koninkrijk), Alain Meilland treerd, hoewel die landen zelf zeer meer dan 25 veredelaars van over de (Frankrijk), Colin Dickson (Ierland) en goede rozenkwekers hebben. Zij voelen hele wereld. Voor hen test hij elk jaar Thomas Proll (Duitsland). Zo werd zich geïsoleerd ten opzichte van de rest honderden nieuwe rassen op geschikt- o.a. gediscussieerd over de wenselijk- van de rozenwereld. In deze heid voor het Zuid-Afrikaanse kli- heid van een uniform puntensysteem Engelstalige landen waar net als in het maat. Hiervan worden jaarlijks tussen bij rozenkeuringen, een hogere waar- Verenigd Koninkrijk veel rozenshows de tien en twintig nieuwe rozen geïn- dering voor ziekteresistente rozen, worden gehouden, is men altijd naar- troduceerd in dit land. Vooral als zij over de voor- en nadelen van rozen op stig op zoek naar rozen met ‘de’ vol- Afrikaanse namen dragen, worden ze eigen wortel en over de vraag, waar- maakte bloemvorm. Ziet men zoiets in vaak zeer populair. Voor het Duitse om er minder theehybriden (zouden) een Europese catalogus, dan is dat rozenhuis Kordes test Taschner 100 worden gewonnen. Een waarlijk bran- zuur. Illegale invoer wordt bij ontdek- rozen per jaar. Bij de rozen die hij in dende kwestie is de toename van king met hoge boetes bestraft. Dit 2008 testte, sprong een abrikooskleu- importbeperkingen in een heleboel lan- geldt ook voor particulieren en ook als rige, breed uitgroeiende heesterroos er den. Wij zijn in Europa verwend, dat u een stukje oculatiehout per post ver- uit. Deze grootbloemige, licht geuren- wil zeggen wij kunnen zonder beper- stuurt, dus u bent gewaarschuwd. de roos had het zeer naar haar zin in kingen rozen bestellen in andere Een oplossing voor deze problematiek Zuid-Afrika en was in dat warme, 16 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 17

zonnige klimaat volkomen gezond. ons foto’s van R. ‘Rosafrica’. Door de gekweekt – ook in Nederland - en ze Taschner kon haar in de aanloop naar veranderde politieke omstandigheden zou wel eens de oudste cultuurroos in het wereldrozengres in 2011 introdu- kan hij weer gemakkelijk op bezoek in Europa kunnen zijn. De halfgevulde ceren als R. Rosafrica (‘KORconvent’). zijn oude vaderland waar zijn thans bloemen zijn helder karmozijnrood en Tot nu toe is ze alleen in Zuid-Afrika 98-jarige moeder nog altijd tuiniert. ze verbloeien wat richting paars. te koop. In andere warme landen als Helaas is er slechts sprake van een Australië en ook in de V.S. wordt ze Nieuwe rozen in de Hall of Fame zwakke geur. Het gaat hier om een nog getest. Aan haar gezondheid in De WFRS heeft een virtuele Hall of zeer gezonde, hier zeer winterharde het veel vochtiger West-Europese kli- Fame met favoriete rozen, moderne en roos, die op eigen wortels veel uitlo- maat werd aanvankelijk getwijfeld. historische. Voor een wereldcongres pers maakt en eenmaal bloeit. Omdat ze het zo goed doet in Zuid- kunnen rozenverenigingen nieuwe Mutabilis daarentegen is een wat teer- Afrika heeft Kordes deze roos thuis in favorieten voordragen. Tijdens het dere roos. In de laatste koude winters Holstein opnieuw in de testprocedure congres in Sandton werd de moschata- in ons land zijn velen haar verspeeld. opgenomen. Haar winterhardheid is hybride R. ‘Sally Holmes’ opgenomen De enkele bloemen zijn warm geel bij voor onze regionen geen enkel pro- in de Hall of Fame van moderne rozen. het opengaan en verbloeien in een paar bleem. Als ik de foto’s bekijk, lijkt het Deze met rijke trossen doorbloeiende dagen naar een dof donkerrood. De me dat zo’n breed uitgroeiende, groot- heesterroos heeft grote enkele, bloemblaadjes zijn wat lossig en uit de bloemige abrikooskleurige heesterroos crème/witte bloemen die bij regen verte lijken de bloemen een beetje op een aanwinst voor de tuin kan zijn. soms wat roze tonen. De gele meeldra- vlinders. Helaas geurt ze niet. De Als stamroos/treurroos zou hij wel- den geuren licht. Bij verstandige snoei struik is ijl bebladerd en vertakt zich licht ook een schoonheid kunnen zijn. kan het een mooie heester worden van spontaan, waarmee ze vooral in een Ik hoop dat ze door de selectie komt, zo’n 1.80 m hoog en breed. De roos wat warmer klimaat dan het onze en maar Kordes streeft een zeer hoog heeft heel weinig stekels en verdraagt als ze ondersteund wordt, wel meer niveau van gezondheid na, dus ze wat schaduw. Ze werd gewonnen dan 3 m hoog kan worden. Een char- moet echt goed presteren. Niet alleen door Robert A. Holmes in 1976, die mante roos ook die eindeloos door- beroepsmatig heeft Taschner veel voor haar naar zijn vrouw noemde en geïn- bloeit en kennelijk een lieveling is van de rozenwereld gedaan. Drie termijnen troduceerd door Fryer’s Roses in veel rozenliefhebbers. Mogelijk werd ze lang was hij president van de Zuid- Engeland. De roos komt voort uit in 1934 door de Zwitser Henri Correvon geïntroduceerd op verzoek van prins Borromeo. In de tuinen van de familie Borromeo op Isola Bella zou ze al in 1894 gezien zijn. Vermoed wordt dat ze via het eiland Réunion uit China is gekomen.

In een volgend bulletin zullen de nieu- we Gardens of Excellence aan bod komen.

Tenslotte Het volgende wereldrozencongres zal van 26 mei t/m 1 juni 2015 in Lyon, Hall of Fame, historische rozen: Rosa Fresco met rozen op een flat in Lyon, ter Frankrijk, worden gehouden. Bij de gallica ‘Officinalis’ ere van de volgende Rose Convention in 2015 te Lyon sluitingsceremonie van Sandton Afrikaanse rozenvereniging en dertig nodigde de burgemeester van Lyon jaar was hij als redacteur verantwoor- R. ‘Ivory Fashion’ x R. ‘Ballerina’. Bij allen uit naar zijn stad te komen en delijk voor alle publicaties en het blad de historische rozen werden aan de vertelde Alain Meilland over het pro- van deze organisatie. Voor de wereld- Hall of Fame toegevoegd Rosa gallica gramma. Zie ook www.lyon-roses- federatie was hij ook actief als secreta- ‘Officinalis’ en Rosa chinensis 2015.org. In 2018 zal een volgend ris en penningmeester. Zijn drie kinde- ‘Mutabilis’. Officinalis is ook bekend wereldrozencongres gehouden worden ren werken allemaal in het familiebe- als apothekersroos. Eeuwenlang werd in Kopenhagen. drijf. Per kerende mail zond Taschner ze voor medicinale doeleinden

17 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 18

organisatiecomité is al een paar jaar ‘Zoo ik dan iets ben, ben ik een Hagenaar’ geleden gaan zoeken naar een bedrijf Louis Couperus Jubileumjaar 2013 die een buitenroos wil kweken met de naam Louis Couperus. zoek naar het leven en het oeuvre Men kwam terecht bij de firma Jan van de auteur te stimuleren. Spek Rozen in Boskoop, die o.a. Inmiddels is het Genootschap uitge- samen werkt met het Engelse rozen- groeid tot een van de grootste en bedrijf: Limes New Roses. meest actieve litteraire genootschap- De firma Spek was zo enthousiast pen in ons land. over het idee dat het bedrijf een serie trosrozen naar Couperus’ romans Feestprogramma heeft vernoemd. De collectie bestaat Het Louis Couperus Genootschap uit vijf rozenrassen, die allen al een heeft het initiatief genomen voor een paar jaar geleden zijn ingestuurd feestelijke viering van het jubileum- voor de keuringen in het Haagse jaar 2013. Wij herdenken dan dat Westbroekpark. Couperus in Den Haag werd geboren 150 jaar Louis Couperus Echter de Rosa ‘Louis Couperus’ is op 10 juni 1863, 150 jaar geleden. op10 juni, zijn geboortedag, feeste- Louis Marie Anne Couperus (1863 – lijk gepresenteerd door het 1923) is een van de grootste schrij- Genootschap in de Haagse binnen- vers die Nederland heeft voortge- stad. bracht. Zijn inmiddels klassiek R. Lucrezia (‘PEAkismet’), plantjaar geworden oeuvre geeft een meester- 2008 won al in 2011 brons in Den lijk beeld van de fascinerende wereld Haag. rond 1900. In zijn romans en verha- len vereeuwigde hij de stormachtige Spanning ontwikkelingen in het politieke, Wij hebben de rozensoorten opge- maatschappelijke en culturele leven zocht in het rosarium van het van die tijd. Zijn uitzonderlijke stijl Westbroekpark. Vanwege het koude en scherpe observatievermogen boei- voorjaar waren de struiken op 1 juni en lezers al meer dan honderd jaar. R. Metamorfoze (‘PEAkettle’) nog in diepe rust. In een brochure van het Genootschap vond ik afbeeldingen en een korte omschrijving.

Rosa Louis Couperus (‘PEAhansom‘), vak 235, Paviljoenhof, plantjaar 2011 Kleur: zacht roze, lichte geur. Eindkeuring in afdeling B van het concours. Bij voldoende punten mag het ras mee gaan doen in afdeling C, oftewel de competitie om de Gouden Roos.

Rosa Metamorfoze (‘PEAkettle’), vak 131, Voorhof, plantjaar 2009 Kleur: geel, lichte geur, charmante trosroos, uitbundig bloeiend. Zit al in afdeling C van het concours. In 1897 publiceerde Couperus zijn roman Metamorfose over de ontwik- keling van de jonge schrijver Hugo Aylva van dichter tot gevierd R. Louis Couperus (‘PEAhansom’) R. Fidessa (‘PEAkoala’) romancier. Zelf heeft Couperus gezegd dat dit boek autobiografische Louis Couperus’ werk Door heel Nederland (en in Vlaan- aspecten bevat, maar hij heeft ook Couperus’ werk is even veelzijdig als deren) zijn er activiteiten om de aan- gezegd dat het een roman is en geen omvangrijk. Hij schreef psychologi- dacht voor de auteur en zijn werk autobiografie:’Ik leef in een meta- sche, historische en mythologische een nieuwe impuls te geven. Dat doet morfozse. Meer niet’. romans, reisbeschrijvingen, sprook- het Genootschap niet alleen. Tal van jes, feuilletons en gedichten. Veel van organisaties en musea bleken bereid Rosa Psyche (‘PEAkathleen’), vak 138, zijn romans zijn bewerkt tot toneel- om samen te werken. Zo ook in Den Voorhof, plantjaar 2011 stuk, (televisie)film of hoorspel. Haag , stad van de rozen! Kleur: roze, gevulde bloem, een roos Vier rozenrassen zijn vernoemd naar om verliefd op te worden. Het genootschap werken van Couperus en als klap op Eindkeuring afdeling B van het con- Het Louis Couperus Genootschap is de vuurpijl : Rosa ‘Louis Couperus’. cours. in 1993 opgericht om liefhebbers Psyche (1898) is Couperus’ eerste van het werk van Couperus bijeen te Bloemen allegorische sprookjesroman. brengen en wetenschappelijk onder- Bij een feest horen bloemen. Het Couperus beschrijft de zwerftocht 18 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 19

van het gevleugelde meisje Psyche. In de tere tinten van de lieflijke R. Psyche is de onbevangen, onschuldi- ‘Fidessa’ zien we Fidessa’s tere roze ge mens, die niet de druk van blanke huid terug. Hebben en Weten ondergaan heeft. Couperus was bijna verliefd op de Rosa Lucrezia (‘PEAkismet’), vak 600, lieftallige Psyche. Achterhof, plantjaar 2008 Bloedrode, overvloedig bloeiende Rosa Fidessa (‘PEAkoala’), vak 324, trosroos. Afdeling C van het con- Panoramahof, plantjaar 2011 cours. Kleur: zacht roze, open tere bloemen. Couperus’ verhaal Lucrezia (1920) Eindkeuring afdeling B van het con- gaat over de jonge Lucrezia Borgia cours. anno 1500. De mooie dochter van de Fidessa is Couperus’ tweede sprookje paus Alexander Borgia heeft een (1899). gewelddadig leven, vol bloed en De naakte nimf Fidessa wordt ver- ellende. liefd op de sombere ridder Sans- Joye. Fidessa’s naakte onbevangen- Ga deze rozenrassen vanaf half juli heid stuit in de gepantserde mensen- bewonderen. Dan is ook bekend wereld op weerstand. Ze moet ver- welke ‘Couperus’ rozen in de prijzen schillende beproevingen doorstaan zijn gevallen. We zijn benieuwd. om als mens bij haar geliefde terug te keren. Mariette Edelman R. Lucrezia (‘PEAkismet’)

Rosa ‘Maria Liesa’ als treurroos

Bij een bezoek aan het Westfalenpark in Dortmund in juni 2011 werd ik getroffen door een imposante rozerode treurroos op stam, een geweldig exemplaar. Hij torende boven me uit en was wel anderhalve meter breed. Een stamroos van zulke afmetingen had ik nog nooit gezien. Toen ik op het bordje keek, bleek het om R. ‘Maria Liesa’ te gaan, van ene broeder Alfons Brümmer. Ik had deze roos tot dan toe slechts eenmaal gezien als woest groeiende rambler en zou nooit op de gedachte gekomen zijn hiervan een stamroos te kweken. Iemand anders dus wel. De reus stond zeer beschut, zodat de wind er geen vat op zou kunnen krijgen. Thuisgekomen keek ik in Climbing Roses of the World van Charles Quest-Ritson om wat meer over broeder Alfons te weten te komen. Hij leefde van 1874 tot 1946 en was een Augustijner monnik die in verschillende kloosters van zijn orde in Zuid-Duitsland als broeder-tuinman heeft geleefd en gewerkt. Hij hield van rozen en zaaide ze ook. Op zeker moment ging hij ook zelf kruisen. Een aantal van zijn rozen is bewaard gebleven in Sangerhausen maar de enige van zijn rozen die nog in de handel is, is R. ‘Maria Liesa’ ook wel geschreven R. ‘Maria Lisa’. Volgens Quest-Ritson is het ook zijn beste roos. De enkele bloemetjes zijn roze en hebben een wit hart en gele meeldraden. De roos bloeit eenmaal, maar lang en begint daar wat laat in het ramblerseizoen mee. Broeder Alfons was lid van de Verein Deutscher Rosenfreunde en was daarin actief voor zover zijn religieuze plichten het hem toestonden. Hij heeft zelfs artikelen geschreven in de toenmalige Duitse Rosenzeitung. Die zal ik nog eens nasnuffelen. Mocht ik iets aardigs vinden van zijn hand, dan laat ik u dat nog weten. Medebroeders mopperden jaren na zijn dood nog dat hij te weinig bad en te veel met zijn rozen bezig was. Hoe het ook zij, met R. ‘Maria Liesa’ heeft hij ons een mooie roos nagelaten. Opeens vraag ik me af: zou hij de winter van 2012 goed doorgekomen zijn? Ik moet dus nog eens naar Dortmund, waar in dit Westfalenpark heel veel mooie en interessante rozen staan, zowel wilde, historische als moderne. door Ien Hempenius R. ‘Alfons Brümmer’, longicuspis hybride R. ‘Maria Liesa’ R. ‘Eichsfeldia’, Alfons Brümmer van Jean-Pierre Vibert II

19 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 20

Rozen in de vroege Middeleeuwen

door Tjitske Brolsma

Na de ineenstorting van het Romeinse Rijk in 476 na Christus en de daaropvolgende volksverhuizingen ging veel van de bestaande kennis en kunde verloren. Zo ook de tuinkunst en de rozencultuur. Bovendien had het vroege Christendom niet veel op met de roos, die tijdens het heidense Romeinse Keizerrijk synoniem was aan verkwisting en losban- digheid. Rozen en rozentuinen werden daarom zo goed als weggezui- Afb.2 Facsimile van het kloosterplan van verd. Pas bij christelijke kloosters werd de eerder zo geliefde roos in ere Sankt Gallen uit ca. 820 n.Chr. (112 x 77 cm) hersteld, aanvankelijk als nutsplant. kennis. Dergelijke monasteria verbreid- Kloosters den dus niet alleen het christelijk In het onrustige Europa van de vroege geloof, maar bliezen ook de land- en Middeleeuwen waren de ommuurde tuinbouw nieuw leven in. En belang- kloosters aanvankelijk rijk in dit verband, zij legden klooster- de enige plaatsen waar men zich veilig tuinen aan met daarin de roos. Helaas kon wanen. De kloosters werden de zijn alle fysieke sporen hiervan uitge- dragers van een nieuwe beschaving en wist. We moeten het doen met het doorgeefluik van de antieke cul- beschrijvingen en afbeeldingen. Deze tuur. Het vroegste Europese klooster documenten geven concrete aanwijzin- werd in 529 n.Chr. op de Monte gen over het in cultuur brengen van Cassino, een berg ten zuiden van gewassen. Ze getuigen ook van de Rome, door de monnik Benedictus toenmalige maatschappijvorm, een gesticht. Voor de naar hem genoemde feodale en theocratische (op God Orde stelde Benedictus (ca. 480-547 gerichte) samenleving. De belangrijkste n.Chr.) de Regula monachorum op, zijn de volgende drie werken, die hier- regels volgens welke de kloosterlingen na worden besproken: dienden te leven, ook wel samengevat - het kloosterplan van Sankt Gallen tot het devies Ora et Labora (Bid en - de Hortulus van Walahfrid Strabo Werk). Naast contemplatie moest ook Rozenstruik uit een rijk geïllustreerde 6e - de Capitulare de villis fysieke arbeid worden verricht, zoals eeuwse Byzantijnse kopie van het manu- werken in de kloostertuinen. script De materia medica van Pedanios Het kloosterplan van Sankt Gallen Het kopiëren van geschriften behoorde Dioscorides Het beroemde kloosterplan van het eveneens tot de taken van de monni- Zwitserse Sankt Gallen is in feite een ken. Niet alleen religieuze werken, stonden er bloeiende kloostergemeen- op perkament getekende plattegrond maar ook antieke manuscripten met schappen. Vooral de kloosters van de van een compleet benedictijner kloos- betrekking tot landbouw, plant- en Orde der Benedictijnen ontwikkelden ter. Het dateert uit ongeveer 820 en is geneeskunde schreven zij over, onder zich tot centra van wetenschap en het oudst bewaarde bouwplan uit de meer van de Griek Theophrastus (ca. 370-285 v.Chr.). Deze natuurvorser Afb.3 Verklaring van het kloosterplan: I = paradijs; 7 = kruisgangtuin; 19 = huis van de geneesheer; 20 = kruidentuin; 22 = moestuin beschreef in zijn Historia de Plantis (Geschiedenis van de plant) vijfhon- derd planten en verdeelde als eerste de plantenwereld in groepen. Hij wordt beschouwd als de grondlegger van de plantkunde. Een andere belangrijke theoreticus op landbouwkundig gebied is de Romein Columella uit de eerste eeuw na Christus (zie mijn artikel Romeinse rozen in Rozenbulletin nr. 159 van april 2012). Een derde voorbeeld is de Griekse geneesheer Pedanios Dioscorides, eveneens uit de eerste eeuw na Christus, die in zijn beroemde werk De materia medica libri quinque (Vijf boeken over geneeskrachtige stof- fen) uit ca. 50 n.Chr. alle toentertijd bekende planten beschreef, niet alleen vanuit medicinaal oogpunt maar ook heel nauwkeurig naar hun vorm. Zo ook de roos (afb. 1).

Geen fysieke sporen Vanaf de zevende eeuw namen kloos- ters in aantal en rijkdom toe en ont- 20 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 21

gallica L.) wordt bedoeld (afb. 5 en 6). De roos is hier duidelijk een nuts- plant, die werd aangewend voor medicinale doelein- den. Ze was destijds zelfs één van de meest veelzijdige heilplanten. Destijds bestonden de geneesmiddelen overwegend uit planten of planten- delen en daaruit bereide producten. De monniken ver- Afb. 4. Kruidentuin van Sankt Gallen, detail van het kloosterplan gaarden hun medi- Afb. 6. Rosa gallica L. sche kennis door Middeleeuwen en één van de vroegste het bestuderen van klassieke auteurs zeldzame tuin voor. Namelijk een documenten met aanwijzingen voor de als Dioscorides die in zijn De materia paradisiacum, een paradijs. Deze naam inrichting van kloostertuinen. Het medica de geneeskrachtige planten, is afgeleid van het Oud-Perzische werd opgetekend in het benedictijner hun werking en toepassing noemt. woord pairidaeza, hetgeen zoveel bete- Pirmin-klooster, gelegen op het eiland- Ook eigen waarneming en ervaring kent als omhaagde hof. Hiermee werd je Reichenau in het Bodenmeer. Beide was belangrijk. Maar aan dit alles lag de halfronde, westelijke voorhof van kloosters onderhielden nauwe banden. het Geloof ten grondslag, want zonder de kloosterkerk aangeduid. Zo’n hof De kloostergemeenschap werd in 612 Geloof en Gods goedheid was ware was ontworpen naar voorbeeld van door de Ierse monnik Gallus gesticht genezing niet mogelijk. Zo werden de een atrium ecclesiae bij vroegchristelijke op de plaats die nu zijn naam draagt: monniken de geneesheren van de basilieken, zoals de Sint Pieter in Rome Sankt Gallen. Het Gallusklooster Middeleeuwen. Het aantal van zestien uit ca. 320. Hier konden de gelovigen beleefde in de negende eeuw een tijd kruiden die zijn ingetekend op het zich door middel van rituele handelin- van godsdienstige, wetenschappelijke plan, steekt nogal karig af bij de hon- gen zoals reiniging bij een waterbron, en economische bloei. In de late derden planten die Dioscorides noemt. voorbereiden op de dienst. In Middeleeuwen werd Sankt Gallen zelfs Maar het gaat bij het kloosterplan van Duitstalige streken werd zo’n voorhof een kloosterstaat, een geestelijk vor- Sankt Gallen om een voorbeeld dat ook wel Rosengarten genoemd. Naast stendom. Haar Stiftsbibliothek behoort niet tot in detail is uitgewerkt. mythologische overleveringen als de tot de oudste bibliotheken van Europa. Waarschijnlijk zijn alleen de belang- Rhodope, de rozentuin van de Hier bevindt zich het orginele klooster- rijkste geneeskrachtige kruiden uit die Olympische Goden, kan van invloed plan en een facsimil tijd vermeld. zijn dat voorchristelijke Germaanse e, die permanent is tentoongesteld cultusplaatsen, omgeven door wilde (afb. 2). Het grondplan geeft een dui- Paradisiacum rozenhagen, ook rozentuinen werden delijke voorstelling van een zelfvoor- Op het kloosterplan komt naast de genoemd. Het paradisiacum was open zienend kloostercomplex. Maar het hiervoor genoemde tuinen een heel of gedeeltelijk overdekt en beplant. Op moet worden gezien als een ideaalplan, het grondplan draagt de westelijke een voorbeeld voor andere benedictij- Afb. 5. Lilium candidum L. voorhof aan de buitenzijde het Latijnse ner kloosters. Binnen de context van opschrift: ‘Hic muro tectum impositum dit artikel is van belang dat naast patet atque columnis’, ‘hier is een open ruim vijftig gebouwen vier verschil- dak op muren en zuilen gelegd’. En lende tuintypen zijn aangegeven. Het aan de binnenzijde staat de tekst: ‘Hic gaat om een kruisgangtuin oftewel paradisiacum sine tecto sternito cam- een hortus contemplatione - een over- pum’, ‘een paradijselijk veld zal zich wegend groenblijvende tuin -, een hier zonder dak uitstrekken’. boomgaard annex begraafplaats, een Aannemelijk is dat dit open veld was moestuin en een geneeskruidentuin. In beplant. Een concrete aanwijzing voor de twee laatstgenoemde tuinen staan de soort beplanting staat echter niet de plantennamen ingetekend (afb. 3 en op het plan vermeld, maar de aandui- 4). De geneeskruidentuin of herbulari- ding paradisiacum laat de mogelijkheid us, die in de hoek bij het onderkomen open van een beplanting met rozen. van de geneesheer, de apotheek en het hospitaaltje ligt, is ingedeeld in zestien Hortulus plantenbedden, elk bestemd voor één Een tweede document dat ons iets over plantensoort. In de randbedden, die het de roos in de vroege Middeleeuwen dichtst bij het huis van de arts liggen, vertelt, is het gedicht staat vermeld; lilium en rosas, lelie en De cultura hortorum, beter bekend als roos. De bronnen zijn het er over eens de Hortulus (Het tuintje). Het is een dat hier met lilium de witte lelie leerdicht over een kloostertuin en (Lilium candidum L.) en met rosas de wordt beschouwd als een pronkjuweel gallicaroos ofwel de Franse roos (Rosa van de middeleeuws-latijnse poëzie. 21 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 22

Het behoort tot de vroegst overgele- verde horticulturele literatuur uit de Middeleeuwen. Het werk is omstreeks het jaar 840 opgetekend door Walahfrid Strabo (808-849), abt van het Pirminklooster te Reichenau. Walahfrid, monnik en geleerde, liet ondanks zijn korte leven een omvang- rijk oeuvre na van hoofdzakelijk theo- logische werken. Het gedicht is opge- dragen aan Walahfrids vroegere leer- meester Grimaldus, toentertijd abt van het klooster. Het originele handschrift van de Hortulus is verloren gegaan, maar een afschrift uit de tweede helft van de negende eeuw bevond zich tot 1509 in de Stiftsbibliothek van Sankt Gallen, waarna het langs avontuurlij- ke weg belandde in de bibliotheek van het Vaticaan (afb. 7). In de Hortulus bezingt Walahfrid in 444 hexameters zijn eigen tuintje. In de eerste drie ver- zen vertelt hij op levendige wijze over de arbeid in de tuin, in de volgende 22 geeft hij van even zoveel planten een Afb. 7. Latijnse tekst van vers XXVI over de roos uit het Hortulus gedicht beschrijving van hun uiterlijk, hun reuk, smaak en geneeskrachtige wer- kerk, de roos voor het martelaarschap, leerde richtlijnen voor het beheer van king. Hij besluit zijn gedicht met een de lelie voor de zuiverheid van het de keizerlijke landgoederen binnen het bijzondere lofzang op de roos en de geloof. In de apotheose van het gedicht uitgestrekte Frankische Rijk, waarin de lelie. Een vertaling uit het Latijn door gaat het niet over de Moedermaagd keizer de grootste grondbezitter was. Vincent Hunink luidt als volgt: Maria, maar over Christus, de Kerk en Traditiegetrouw wordt de Capitulare het Geloof als meest verheven onder- toegeschreven aan Karel de Grote (742 Was ik niet moe de weg nog voort te gaan werpen. De uitbundige Mariaverering – 814), maar tegenwoordig denken en schrok de opzet van een heel nieuw lied is van later datum, evenals de afbeel- deskundigen dat deze verordening is mij niet af, dan zou ik goud uit het Lydisch land dingen van haar met roos en lelie. uitgevaardigd door diens zoon en blank Arabisch edelgesteente leggen Voor Walahfrid had de roos niet alleen Lodewijk de Vrome die van 814 tot om rozenstruiken! Ons Germaans gebied grote religieuze betekenis. Hij zag haar 1840 regeerde. Aan het keizerlijk hof en het grote Gallië zijn gespeend van purper: ook als een plant die alle andere over- te Aken werd Walahfrid Strabo overi- maar de donkerrode bloem met gulden bloesem treft, als ‘de bloem der bloemen’ en gens als twintigjarige monnik maakt dit ieder jaar weer goed. Zijn kracht en geur tegelijk als een panacee, een geneesmid- benoemd tot leraar van Lodewijks gaan al wat groeit en bloeit zozeer te boven del tegen alle kwalen. Vergelijking van zoon, de latere keizer Karel de Kale. dat hij met recht ‘de bloem der bloemen’ heet. de kruiden in Walahfrids tuintje met Het zeventigste hoofdstuk van de Men trekt er naar hem genoemde olie van, die in de kruidentuin van Sankt Gallen Capitulare geeft een opsomming van die uitkomst brengt bij vele soorten kwalen toont aan dat tien soorten overeenko- tuingewassen, die op de keizerlijke geen mens weet hoeveel, te veel om op te sommen. landgoederen moesten worden aange- Daarnaast een welbekende bloem, de lelie, plant om de diversiteit te vergroten wier fijne geur de lucht nog meer doordringt. (afb. 9). In totaal worden 89 soorten vermeld: 73 nutsplanten zoals krui- [..….] den, groenten en medicinale gewassen en 16 verschillende fruitbomen. Van Beide beroemde bloemen staan al eeuwen deze 73 nutsplanten staan 33 ook ver- symbool voor het allerhoogste in de Kerk: meld op het kloosterplan en in de zij plukt de roos in het martelarenbloed Hortulus. Het hoofdstuk begint met de en draagt ook, stralend van geloof, haar lelies. woorden: ‘Volumus quod in horto omnes O Moeder Maagd, gij Moeder van een Zoon, herbas habeant, id est: lilium, rosas … ‘, o ongeschonden Maagd en bruid van een man, ‘ Wij wensen dat men in de tuinen alle bruidje, duif, vorstin, trouwe vriendin: kruiden zal hebben, dat wil zeggen: pluk rozen voor oorlog, lelies voor vredestijd ! Afb. 8. Kruidentuintje van het Pirminklooster te Reichenau anno 2007 lelie, roos ….’ . Beide worden tot de Uw bloesem stamt van de koningsstam van Jesse, (foto: Jolco Brolsma) medicinale planten gerekend. In diverse uw enige Zoon, de borg voor het oude geslacht. bronnen geeft men als Lilium zowel Hij wijdde de lelies door Zijn woord en leven men (afb. 8). Lilium candidum L., de witte lelie als terwijl Zijn dood de rozen kleurde. Beide, Capitulare de villis Iris germanica L., de Duitse zwaardlelie vrede en strijd, liet Hij Zijn Kerk op aarde, Ook op wereldlijk gebied wordt mel- aan en bij Rosas de Rosa canina L., de en beide zeges wacht een eeuwige roem. ding gemaakt van de roos en wel in de hondsroos. (afb. 10) Beschrijvingen en Capitulare de villis vel curtis imperii afbeeldingen ontbreken helaas in de Van zowel de roos als de lelie behan- (Verordening voor landbouwbedrijven Capitulare. De in de verordening ver- delt de dichter hun symbolische ver- en koninklijke Paltsen) kortweg melde gewassen zijn te beschouwen knoping met de christelijke heilsleer. Capitulare de villis genoemd. Het is een als de toentertijd meest gebruikte cul- Zij staan voor het allerhoogste in de omvangrijke verordening met gedetail- tuurplanten. Ze vormen de neerslag 22 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 23

sch ap pen, ma ar ook om ha ar schoon- heid. B oven dien is de ro os ge ke rstend en to t sym boolplan t voo r het Christe lijke gel oof uitgegroe id.

Bron nen: D. Henn ebo: Gärten des Mittelalters, 1987 R. De Her dt e.a.: H isto ry in Flowers, Gentse Floraliën, 2008 V. Hunink: Hortulus, de kloostertuin van Walafried Strabo, 2004 E. Tremp, K. Schmuki en T. Flury : Eremus und Insula, St. Gallen und die

Afb. 9. Begin van hoofdstuk LXX uit de Capitulare de villis

van de traditionele kennis en geven een Wo lfenbütte l in Ned er-S aksen b evindt. indicat ie w elke planten noodz akelijk en Hoew el me t de ineen stortin g van het

nut tig w erd en b evon den. Het orig ineel Romeinse Rijk de r oos als cu ltuurplant van de Capiltulare is verloren gegaan. zo goed als verdween, blijkt dat in de Gelukkig bestaat een uit omstreeks het vroege Middeleeuwen de roos opnieuw jaar 840 daterend afschrift, dat zich in een geliefde plant is geworden. Niet Afb. 10. Rosa canina L. de Herzog August Bibliotheek te alleen om haar geneeskrachtige eigen- (foto: Andrew Butco)

NIEUW Mest Keuze uit ruim 1.400 maat soorten 100% biologisch op en geteelde rozen grondsoort Voor elke een eigen Verzending door heel Nederland elk jaargetij voor úw mest. Ook wij de op pot en kale wortel rozen hebben juiste oplossing!

Å Zevenhofstedenstraat 9 4515 RK IJzendijke 3 06 - 129 050 85 u [email protected] U www.bierkreek.nl

23 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 24

Onderstaand artikel is ontleend aan een artikel van fotograaf John achtergrond te zien is. Het maakt de P. Mattia, gepubliceerd in het november/december 2012 nummer van foto interessanter. “American Rose”, het tijdschrift van de ‘American Rose Society’. Het resultaat bekijken Nu de foto is gemaakt wordt het tijd Rozen fotograferen met de digitale om het resultaat te bekijken. Vrijwel camera alle digitale camera’s zijn voorzien van Rozen fotograferen met een digitale een zogenaamd histogram: een grafiek camera is meer dan op het LCD- in de afspeelmodus dat de verdeling schermpje kijken en afdrukken. Het van de lichte en donkere pixels op de menselijk oog corrigeert namelijk op foto weergeeft. Het ideale histogram natuurlijke wijze de belichting en vertoont een hobbelige klok-curve, dat omgeving van het object, terwijl de een hele serie pixels van uiterst licht camera het licht en context exact tot uiterst donker weergeeft. Het weergeeft zoals het in werkelijkheid is. merendeel van de pixels dient zich in Bij het zien van een roos in de volle drie/vijfde van het midden van het zon werken oog en hersenen samen histogram te bevinden met steeds om de felheid van het licht te tempe- minder pixels die de donkere schadu- ren en ook gradaties in de schaduwde- Ludwig Taschner in actie wen aan de linkerzijde en de lichtere len van het beeld te laten zien. Neem Belichting plekken aan de rechterzijde aangeven. spontaan een foto op zo’n moment en Mocht het histogram niet aan dit beeld roos en omgeving contrasteren heel De beste optie om een mooi resultaat te krijgen is te fotograferen op een hel- voldoen en ook de foto zelf niet aan sterk: de roos op de foto heeft heel uw verwachting beantwoorden, dan lichte tot witte plekken, terwijl de dere, maar bewolkte dag. Maar als die ene roos die u zo graag wilt vastleg- zit er niets anders op: ….. uithuilen en omgeving uiterst donker tot zwart is. opnieuw beginnen! Ik wens u veel Het resultaat wordt wel ‘maan rozen’ gen nu eenmaal op een heldere zonni- ge dag op haar top is? Het moeilijkste fotografeerplezier. genoemd: een volle maan tegen een Maria van Zonneveld zwarte lucht. moment om een mooie foto te maken is rond het middaguur op zo’n heldere Een digitale camera neemt de fotograaf zonnige dag. Dat helle licht vervaagt veel technisch werk uit handen, zodat de kleuren van de bloem en benadrukt Herhaalde oproep hij zich kan concentreren op de crea- de donkere omgeving teveel. Op zulke tieve kant van het fotograferen. Dat dagen is het beter om of in de vroege Oude Rozenbulletins neemt niet weg, dat gewenste aanpas- ochtend of in de late namiddag te niet weggooien singen altijd mogelijk blijven; toch een fotograferen. Het zonlicht valt dan kwestie van uitproberen. niet van bovenaf op de bloem, maar Het komt nogal eens voor dat Onderstaande tips kunnen u daar wel- strijkt er meer overheen. Is het wel (nieuwe) leden ons vragen om licht bij helpen. heel helder weer, maar zijn er ook oudere Rozenbulletins. wolken in de lucht, wacht dan met Zelf zou ik ook heel graag Voorbereiding afdrukken tot een wolk voor de zon Rozenbulletins van voor 1995 in Om een mooi plaatje van een enkele schuift. Als alternatief kunt u ook een bezit krijgen. Verder ben ik bezig roos te maken is het raadzaam eerst doorschijnend zonneschermpje gebrui- een zo compleet mogelijke collectie het object te kaderen met een zoge- ken. Anderzijds kan het mogelijk zijn, Rozenbulletins samen te stellen voor naamde ‘vinger-lens’: maak van dui- dat de schaduwzijde van de roos wat de Bücherei des Deutschen men en wijsvingers een raampje en extra licht kan gebruiken. Neem daar- Gartenbaues die verbonden is aan de houd dat dusdanig, dat u de roos in de voor een stevig stuk wit papier, des- Technische Universität in Berlijn. door u gewenste positie in het raampje noods op een karton geplakt en houd Dat is de grootste bibliotheek op het ziet. Controleer daarbij of er storende dit zodanig dat het licht op de donkere gebied van plant- en tuinbouw en elementen zoals propjes papier, plastic, plekken reflecteert. landschapsarchitectuur van Duits - peuken etc. binnen het raampje zicht- Bij het maken van foto’s van bijvoor- land. baar zijn en haal die weg. Buig over- beeld een hele border met rozen is de Mocht u oude Rozenbulletins weg hangende takken, die schaduwen over ideale belichting juist een heldere zon- willen doen, neemt u dan contact de roos geven of zelfs in beeld komen, nige dag met wat wolken in de lucht. met mij op. weg. Als het aldus ontstane plaatje u Maar ook hier geldt: de bloemen zien Dan kunnen we overleggen hoe wij bevalt, kunt u de camera ter hand er op hun best uit als ze niet direct in deze van u naar mij krijgen. nemen. Of beter nog, op een statief het volle zonlicht staan. Stel uw Ien Hempenius plaatsen. Het gebruik van een statief camera dus op en wacht tot een lichte a.hempenius inter.nl.net wordt sterk aangeraden; hoe stabiel de wolk voor de zon schuift en druk dan tel: 0343 562533

Jaargang hand ook moge zijn, bij het afdrukken pas af. 42 nummer 151

nummer 149 is er toch altijd iets van beweging, Jaargang 41 Periodieke uitgave 2009 van de Nederlandse november Rozenvereniging Rozenvereniging van de Nederlandse waardoor de foto onscherp wordt. Om Compositie Periodieke uitgave april 2010 www.rozenvereniging.nl

.rozenvereniging.nl helemaal zeker van stabiliteit te zijn Als u een enkele roos wilt fotografe- www Multifloraramblers

Nieuwjaarsbijeenkomst Rozen uit Nederland in Haarlem voor herdenkingscentr um kunt u ook nog een ontspannerkabel- ren, bedenk dan, dat de achtergrond Srebrenica

De rosaria van Rosendael tje gebruiken, zodat u de camera hele- het geheel spannender kan maken. Leonard Springer en de rozentuin Excursieprogramma dame... 2010 De roos en de Line Renaud Open maal niet meer hoeft aan te raken. De Kader de roos niet precies in het mid- tuinen van leden Verslag rozenreis Nieuwe ADR rozen meeste camera’s hebben ook een zelf- East Anglia 2009 den, maar verschuif het beeld wat Over winterhardheid Darwin en rozen www .worldrose.org ontspanner. Dat is een andere moge- ozengeuren naar de zijkant of een hoek van het R

g www.worldrose.or 2009 lijkheid om bewegen van de camera te reniging reis Engeland kader. U kunt er daarbij voor kiezen enve Hall, e Roz Elsing De Nederlands n bij de World R. ‘Frau Hélène is aangeslote Videnz’, multiflora Rose Societies hybr. Federation of (P voorkomen. Leest u daarvoor de hand- slechts een (groot) deel van de roos in eter Lambert 1904) leiding nog eens na. beeld te brengen, zodat er ook wat 24 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 25

Theo Ruijs en de Lintjesregen 2013 Nieuwigheid in Vrijdag 26 april heeft Minister van Economische Zaken, Henk Kamp, op het departement in Den Haag vier onderscheidingen uitgereikt aan het sortiment bij mensen die gedurende hun leven niet alleen hun werk heel goed hebben Jan Spek Rozen gedaan, maar zich ook vrijwillig hebben ingezet om ons land, of de sector waarin zij werken vooruit te helpen. De vier heren die geëerd zijn hebben alle vier een bijzondere bijdrage geleverd aan de Nederlandse economie.

Minister Kamp sprak Theo Ruijs toe met de volgende woorden:

“De man die ik nu toespreek, zette zich pronkstukken van uw bedrijf, de bekende niet in voor de export, maar exporteerde kleine R in een cirkeltje bij de naam. Die zelf. En met groot succes. juridische bescherming heeft u behalve in Nederland ook in China en India voor New Dreams (‘VISchabral’) Theo Ruijs, uw grootvader Bonne Ruijs elkaar gekregen. In China is het kwekers- foto: Jan Spek Rozen begon in 1888 een kwekerij in recht zelfs opgenomen in de nationale R. New Dreams (‘VISchabral’) van Dedemsvaart. De zaden, planten en wetgeving. De arm van Theo Ruijs reikt de Belgische veredelaar Martin bomen werden verkocht aan mensen in de ver. Vissers (winnaar van de Gouden buurt. In 1969 nam u het bedrijf over Roos 2012 van Den Haag) is een van uw vader en u ging de zaden, plan- Eén roos uit uw collectie wil ik vandaag klimroos van zo’n 3 meter hoog, ten en bomen verkopen in Frankrijk, nog noemen. Dat is de witte klimroos met maar kan ook gebruikt worden Italië, Denemarken en Zweden. Het de naam R. ‘Clear Water’. Een project dat als heesterroos. Het is een echte bedrijf groeide, het verhuisde naar u samen met de Rotary Club van Amstel- moschatahybride. Een prachtige veen heeft bedacht en roos met rode knoppen, die ope- ontwikkeld. De klim- nen naar gevulde bloemen met een roos wordt verkocht grootte van 6 tot 8 cm; de buiten- op markten in heel ste rand van de bloemen is zacht Nederland en via roze en naar het midden toe helder Internet. De opbrengst abrikooskleurig, later verbloeiend is bestemd voor een naar roze. Bovendien heeft deze project in Kenia. Dat roos een heerlijke ouderwetse levert watertanks, rozengeur. Het is een zeer gezonde bomen en planten om groeikrachtige roos. erosie tegen te gaan, Desgevraagd vertelde Martin ons wc’s, onderwijs in de afstamming: de moeder is hygiëne en microkre- R. ‘Echo’, een zalmroze trosroos dieten voor kleine van Lens uit 1970 en de vader is ondernemers. de moschatahybride R. Alden Biesen (‘LENgrati’) met roze bloemetjes Zo heeft u in uw leven met een wit hart, ook van Lens. ondernemerschap steeds verbonden met maatschappelijke Minister Kamp speldt Theo de onderscheiding op betrokkenheid, het belang van uw eigen Leimuiden en er kwamen zusterbedrijven onderneming met inzet voor het collectief. Geen TOProos in China en India. Een heel eind weg, van Daar kunt u trots op zijn. predicaat 2012 Dedemsvaart. Theo Ruijs, Na drie opeenvolgende jaren van En ondanks uw inzet voor uw eigen Het doet mij dan ook veel genoegen u te keuring door de VKC op de loca- bedrijf, vond u nog tijd om u in te zetten mogen meedelen dat het Hare Majesteit ties Winschoten, Lottum, voor de sector als geheel. Als bestuurslid de Koningin heeft behaagd u te benoemen Boskoop, Zoetermeer en het van Plantum en van de Vaste tot Officier in de Orde van Oranje- Westbroekpark in Den Haag, Keuringscommissie en van organisaties Nassau.” heeft geen van de in aanmerking als de Vereniging van komende rassen de benodigde Rozenvermeerderaars, de Algemene (Een bijzondere bijkomstigheid: punten gehaald om het predicaat Kwaliteitsdienst Tuinbouw en de dit zijn de laatste onderscheidingen die te behalen; te weten gemiddeld Stichting Prophyta. namens Koningin Beatrix zijn uitge- een 6½, en voor klimrozen een 6. U heeft zich verdiept in de juridische reikt, red.) aspecten van het kweken – niet alleen ten Els de Krijger behoeve van uzelf, maar voor de hele sec- tor. Want ook een bloem kan een Gedeponeerd Handelsmerk zijn. Zo heeft die prachtige Baccara-roos, één van de 25 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 26

Boomkwekerijmuseum Boskoop Wisseltentoonstelling ‘Schot in de Ro os’

Over roze n, 2 00 jaar Ko ninkrijk de r N ed erlanden en de G roote Roz entento on stellin g 19 1 3

Omdat begin juni dit jaar vrijwel geen roos i n bloei stond wil de redactie u kennis la ten mak en met B oskoo p en de rozen w at l ater in he t jaa r. Ter gel egenh eid van de vi ering van het 100-jarig best aa n van het Koninkri jk de r Nederland en wer d in 1913 de eer- ste ‘Gro ote roz enten toonste lling ’ in Bosko op gehouden. N u, in 2013, vie- ren we het 200-jarig besta an van het Kon inkrijk. Het Boomkwe kerijm use um w il d aarom deze traditie v oortz etten met een ten- toonstelling waarin rozen, Koninkrijk en de Ro zen tentoon stelling ce ntra al staa n in een grote binn en- en buit en- expos itie . De koepel, zoals die sin ds 1932 in het rosarium aa n de Park laan staat, vormt het m id delpunt v an d e b inn enexposi- tie. De geschiedenis van de roos, docu- menten, (trouw)foto’s en objecten, alsmede de video Van rozenbottel tot bloeiende stru ik, z ullen in een kleurige en r oz enrijk e omgevin g te zien zijn. In de mus eumkwekerij en voortu in zull en v ele bijzonder e r ozenrassen te bewonderen zijn . De bindin g v an diverse le den va n het Konin klijk Hui s met B oskoo p in de voorbije 200 jaar w ord t door m iddel

van informatiezuilen getoond.

Een bezoek eind j uli tot 22 se pt ember wordt warm aanbevolen.

Di t/m vrij van 10. 00 to t 16.3 0 uur. Zat van 10.0 0 to t 16 .00 u u r Toe ga ngsprijs w isseltent oo nstellin g a 4.00 Gratis toegang voo r M us eumkaa rt- houders

Boomkw eker ijm useum Bo skoop Reijerskoop 54 2771 BR Boskoop [email protected]

TUINCENTRUM Rozen- en tuinplantenspecialist Tuincentrum LOTTUM Grubbenvorsterweg 26 • 5973 NB Lottum • Tel. 077 - 4631674 • Fax 077 - 4632971 LOTTUM [email protected] • www.tuincentrumlottum.nl Rozen- en tuinplantenspecialist Tuincentrum Lottum: Rozencentrum in Rozendorp Lottum, Klimrozen, ramblers, Engelse rozen, moderne rozen, ouderwetse rozen, minirozen, bodembedekkende rozen etc.

Ruim 950 soorten volle grond (okt. - april), vanaf mei ruim 450 soorten in pot. Assortimentslijst op aanvraag. Ook andere tuinplanten in groot assortiment. Beslist de moeite waard.

26 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 27

Utrechts Rosarium 100 jaar

Op 7 juni bestond het Utrechts van circa 40 bij 80 meter en werd van Rosarium precies honderd jaar. Dit 1911 tot 1913 aangelegd naar ont- rosarium is het eerste openbaar toe- werp van de Utrechtse tuinarchitect gankelijk rozenpark in Nederland. J.J. Denier van der Gon. Initiatief tot Ter gelegenheid van dit feestelijk de aanleg was de vereniging van gebeuren is er een wandelgids versche- rozenkwekers Nos Jungunt Rosae (ons nen: verenigen de rozen). Het Utrechts Rosarium. Een cultuurhisto- De rozentuin kende 11 vakken met rische wandeling. daarin 150 roosvariëteiten en centraal een fontein. Deze erfgoedroute leidt u langs ver- Het rosarium is in beheer bij de schillende rozensoorten, unieke kunst- gemeente Utrecht en vandaag de dag werken en enkele bijzondere panden en bevinden zich naast diverse rozensoor- elementen in de omgeving van het ten het beeld Vechtende kalkoenen uit rosarium, zoals de Heilig Hartkerk, 1965 van Theo Mulder en het beeld twee monumentale villa’s en de impo- Twee rustende duiven uit 1985 van sante beuk die bijna 160 jaar geleden Janco Berman. werd geplant aan het begin van de Het rosarium is erkend als gemeente- Emmalaan. lijk monument en kent vrije toegang. Het rosarium is een rozentuin in de buurt van het Wilhelminapark in Boekinformatie: Oudwijk. Het Utrechts Rosarium. Een cultuurhisto- In bredere zin ligt de rozentuin in een rische wandeling groenstructuur die loopt tussen het R. den Hartog Te koop bij: Uitgeverij Matrijs Wilhelminapark en het 13x 21 cm/72 blz./rijk geïllustreerd in Postbus 670, 3500 AR Utrecht Hogelandsepark/Oorsprongpark. kleur Tel.: 030 - 2343148 Het rosarium beslaat een oppervlakte ISBN 978 94 6148 024 8 Prijs: a 9,95 www.matrijs.com

Hoe lang blijft een roos geuren?

Het is niet altijd rozengeur en maneschijn. Eeuwig duurt heel lang. Langer dan rozengeur. Als de rozen in je tuin uitgebloeid zijn, is er geen rozengeur meer te mer- ken. En ook rozen in een vaas produceren maar enkele dagen geur. Als ze hun blaad- jes laten vallen, verdwijnt ook hun geur. Als je van dichtbij aan zo’n blaadje ruikt, zal het nog een tijdje geuren, tot het doorzichtig en rot begint te worden en ook de laatste geur weg is.

Dat komt omdat je de term ‘geur produceren’ letterlijk moet nemen. Rozen- en ande- re bloemen- maken hun geur. Er zijn continu ingewikkelde chemische processen aan de gang, die een minuscule hoeveelheid geurstoffen opleveren. De geurstoffen ver- dampen bijna even snel als ze geproduceerd worden. In de vaas blijft een bloem nog een paar dagen in leven, en zo lang blijft ze geuren.

De ene geur vervliegt sneller dan de andere. De meeste geuren zijn chemisch heel ingewikkeld. Het is duurder om ze in een chemische fabriek te maken dan om ze uit bloemen te extraheren. Zelf heb je duizend kilogram rozenblaadjes nodig om 1 fles rozengeur over te houden.

Bloemen maken hun geur – en kleur niet voor ons plezier, maar voor het hunne. Ze willen er bestuivende insecten mee aantrekken. Elke bloem evolueerde naar samenwerking met een voor haar geschikt insect. Bijeen zien geen rood; die lok je beter met blauw, violet en magenta. Bloemen die een smerige geur verspreiden, mikken op vliegen – die kicken op rot vlees. Bloemen die zich specialiseerden in nachtvlinders zijn meestal wit – dat valt op in het donker- en beginnen pas ’s avonds te geuren. Als eenmaal de buit binnen is en ze bevrucht zijn, stoppen alle bloemen met geuren. Ze kunnen hun energie nu beter besteden aan het rijpende zaad.

Bron: Internet – hoe zit dat?

Mariette Edelman

27 rozenbulletin 164 BU_Opmaak 1 13-6-2013 15:35 Pagina 28