Toekomstagenda 2030 Samen de toekomst in! Inhoud

Voorwoord Ik kan niet wachten tot het 2030 is! 5 Inleiding Inwoners van Loon op Zand hebben goud in handen! 6 Deze Toekomstagenda is ons kompas 8

Toekomstvenster Gemeenschappen 11 Charme-offensief voor onze gemeenschappen 13

Toekomstvenster Omgeving 21 Charme-offensief voor onze omgeving 26

Toekomstvenster Economische ontwikkeling 37 Charme-offensief voor onze economische ontwikkeling 39

Toekomstvenster Gemeenschap, bestuur en communicatie 43 Charme-offensief voor onze gemeenschap bestuur en communicatie 48

Uitleiding Denken dat het kan 52

2 3 Voorwoord Ik kan niet wachten tot het 2030 is!

Dit is ‘m dan: onze Toekomstagenda! En wat Een enorm groot compliment en woord van dank aan zijn we er trots op! De afgelopen maanden is er alle Toekomstmakers. Jullie hebben onze gemeente ongelofelijk hard gewerkt aan deze agenda, die voor kennis laten maken met de kracht van haar inwoners de komende 10 tot 15 jaar onze gemeente van visie en een nieuwe manier van werken voor het bestuur voorziet. Verschillende groepen Toekomstmakers, uit van onze gemeente. Dat was spannend voor jullie, alle kernen, hebben nagedacht over de vraag ‘hoe maar zeker ook voor onze gemeente. Of moet ik zien wij onze gemeente anno 2030 voor ons?’ ‘gemeenschap’ zeggen, want dát is tenslotte wat wij En wat komt er een mooi beeld uit. Ik kan niet met zijn allen zijn. Dank voor jullie enthousiasme, wachten tot het 2030 is! De komende jaren inspiratie en kritische kanttekeningen. werken de Toekomstmakers samen met inwoners, Ik heb genoten. Op naar meer! ondernemers, maatschappelijke partners, Met vriendelijke groet, verenigingen en natuurlijk het college en de gemeenteraad aan de uitvoering van deze agenda. Hierbij gaan geen ideeën verloren. Juist bij ieder Hanne van Aart project kijken we opnieuw naar actuele trends, ontwikkelingen en maatschappelijke veranderingen. Burgemeester

4 5 Inleiding

Inwoners van Loon op oude generaties elkaar uit voor een ontmoeting. En hebben bezoekers van bezoekerscentra de mogelijkheid om uitstapjes te maken langs natuur, Zand hebben goud in kunst, cultuur en historie. In 2030 profiteren wij van onze handen! nieuwe en open werkwijze De gemeente betrekt inwoners steeds eerder bij beleid of projecten. Met een open houding spreken we inwoners aan en zorgen we tegelijkertijd voor duidelijke kaders en randvoorwaarden. Doordat inwoners op deze werkwijze vertrouwen vinden ze het normaal om mee te doen aan initiatieven. Of er zelf een te starten. We vergeten soms weleens hoe goed het hier In 2030 plukken we de vruchten van vertoeven is. Onze inwoners, de kernen en het deze verbondenheid De raadsleden, wethouders en ambtenaren gaan buitengebied, de prachtige natuur, ons cultureel Enkele voorbeelden zijn: intensiever met inwoners in gesprek. Niet alleen over erfgoed. Dat is de Loonse Schatkamer! Die willen • Oudere of (licht) hulpbehoevende mensen kunnen onderwerpen die gaan over hun dorp of wijk, maar we koesteren, ontwikkelen en delen met onze langer op zichzelf wonen. ook over onderwerpen op een groter schaalniveau. bezoekers, inwoners voor nu en de toekomstige • Jongeren kunnen in de gemeente blijven wonen Bijvoorbeeld duurzaamheid. De gemeenten en generaties. of terugkeren op het moment dat zij zich willen maatschappelijke partners binnen Hart van Brabant settelen. pakken dit soort vragen gezamenlijk op. Hoewel We nemen je graag mee naar 2030 • Inwoners en bezoekers genieten van de deze vragen en problemen vaak wat verder van ons Het jaar waarin Kaatsheuvel, Loon op Zand en De gewaarborgde kwaliteit van natuur en landschap. afstaan, slagen wij er goed in om ook hierover met Moer bloeiende en zelfbewuste gemeenschappen inwoners duidelijk te communiceren. zijn die zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun In 2030 ontmoeten we elkaar volop ontwikkeling. Waarin actieve en participerende tijdens het bewonderen van de inwoners samen met de gemeenteraadsleden, Loonse Schatten -bestuurders en -ambtenaren werken aan hun Schatten op het gebied natuur, cultuur, erfgoed, leefomgeving. Want zeg nu zelf: wat is er mooier kunst en historie en toerisme. We zien beweeg- dan een gemeente waar inwoners zich verbonden en pluktuinen voor ons. Plekken waar inwoners voelen? Een gemeente waar jongeren, ouderen investeren in hun lichaam en gezondheid. Op en gezinnen samenwonen. Die gebruik maken de gezellige terrassen genieten bezoekers en van elkaars kwaliteiten ongeacht herkomst en inwoners van de Loonse gemoedelijkheid. In de achtergrond. wijken nodigen openbare huiskamers jonge- en

6 7 Deze Toekomstagenda Voor de komende jaren hebben we • De nieuwe mensen die aanhaken, uit alle kernen is ons kompas veel om naar uit te kijken en van alle leeftijden. We kijken bijvoorbeeld uit naar: • De zoektocht naar nieuwe manieren van Door deze Toekomstagenda maak je al direct • Nieuwe ideeën van andere inwoners en samenwerken, die we samen met gemeenteraad, kennis met de nieuwe manier van samenzijn en ondernemers. Ook deze ideeën geven vorm aan bestuur en organisatie van de gemeente Loon op samenwerken. We hebben belangrijke uitdagingen de toekomstbeelden uit deze Toekomstagenda. Zand oppakken. samen als gemeenschap en gemeente op een andere manier aangepakt. Met de Toekomstagenda als ons kompas bouwen we deze visie de komende jaren verder uit. Hoe lees je deze Deze initiatieven zijn door de werkgroepen Deze Toekomstagenda is gemaakt Toekomstagenda? bedacht en een momentopname door groepen inwoners uit de De inleiding bevat de kernboodschap van Uit de toekomst zal blijken welke initiatieven gemeente Loon op Zand deze Toekomstagenda. wel- en welke niet zijn te realiseren. Sommige Tijdens de startbijeenkomst op 23 oktober 2018 in zijn heel concreet en snel uitvoerbaar. Andere Loon op Zand werden zeven groepen gevormd. Die Dan zijn de hoofdstukken onderverdeeld in zijn nog slechts een idee. Werkgroepen, de tegelijkertijd in werkgroepen aan hun eigen agenda vier onderwerpen: gemeente, ondernemers en maatschappelijke werkten. Er waren twee tussenbijeenkomsten: 1. Gemeenschappen organisaties werken samen aan deze op 27 november in ‘t Maoske in De Moer en op 2. Omgeving initiatieven. Iedereen krijgt ondersteuning 5 februari in Het Klavier in Kaatsheuvel. Op 5 3. Economische ontwikkeling op gebied van uitwerking, planontwikkeling, februari presenteerden de groepen hun ideeën aan 4. Gemeenschap, bestuur en communicatie financiering, vergunningverlening en raadsleden en andere geïnteresseerden. Gesproken besluitvorming. 2030 is nog ver weg. is over de verschillen en overeenkomsten in de We beginnen bij ieder onderwerp met het Wanneer er in de tussentijd andere agenda’s. En hoe daar één Toekomstagenda van te toekomstvenster. Hier lees je hoe we als initiatieven ontstaan kijken we altijd goed of maken. gemeenschap de toekomst voor ons zien. dit past bij deze visie. Hoe dan ook: wij als Dit is de stip op de horizon waar we naartoe gemeente blijven meebewegen met onze Dankzij twee sessies zijn ook de jeugd en jongeren werken. Na het toekomstvenster volgt het gemeenschap zodat we samen bouwen aan betrokken bij dit project. De sessies vonden charmeoffensief. Hierin staan de acties onze toekomst. plaats op de basisscholen in Loon op Zand en en initiatieven die we starten om deze met een groep middelbare scholieren van het Van toekomstvisie te realiseren. Haestrechtcollege in Kaatsheuvel. Ook deze ideeën lees je terug in deze Toekomstagenda.

8 9 Toekomstvenster Gemeenschappen

Samen maken we van deze In onze toekomstvisie speelt gemeente een gemeenschap eenzaamheid geen rol De gemeente Loon op Zand is een kleine gemeente Het patroon van eenzaamheid doorbreken gaat meer waarin inwoners voor elkaar zorgen. We voelen ons over bewustwording, dan over grote veranderingen. met elkaar verbonden en staan voor elkaar klaar. Ouderen zijn vaak alleen en vinden het moeilijk om Hoe dat eruit ziet? Stel: het isolement te doorbreken. Eenzaamheid onder ouderen brengen we daarom onder de aandacht. Als Je staat te koken. Na een heerlijk avondmaal gemeenschap halen we ouderen uit hun isolement merk je dat er genoeg eten over is. Meer dan en slaan we een brug tussen jong en oud. Gelukkig genoeg voor één persoon. Daarom bel je aan bij geven jongeren uit onze gemeenschap aan dat ze de overbuurvrouw van 81 jaar oud. Ze doet de deur graag willen helpen. Samen met hen doorbreken we open, ziet je staan met een pan eten en glimlacht: de cirkel van eenzaamheid. “Dank je wel, ik heb nog geen tijd gehad om te koken.” Wanneer je terugloopt zie je kinderen buitenspelen. Ouderen houden waakzaam een oogje in het zeil. Sommige wagen een poging op één van de toestellen in de beweegtuin. De buurman die zijn hond uitlaat maakt een praatje. Je vraagt of hij vanavond ook langskomt bij ’t Gasthuys. “Gezellig,” zegt hij. Wanneer je thuiskomt maakt een voldaan gevoel zich meester.

10 11 Gemeenschappen

We weten hoe we moeten omgaan met dementie Charme-offensief voor Het krijgen van dementie is ingrijpend voor de persoon en zijn of haar omgeving. In 2020 telt de gemeente 430 inwoners met een vorm van onze gemeenschappen dementie. Het is als gemeenschap belangrijk dat we dit herkennen en weten hoe we hiermee moeten omgaan. Zo bieden wij een helpende hand aan mensen die steeds afhankelijker worden.

Er zijn voldoende betaalbare- en energieneutrale woningen voor iedereen De meeste woningen in onze gemeenschap zijn niet aangepast aan de huidige energiezuinige wensen. We streven ernaar dat iedere woning energieneutraal We stimuleren het contact in onze gemeenschap 1. Beweegtuinen brengen ouderen is. Dit betekent dat men de vloeren, muren en daken door het creeëren van: in contact met gezinnen, moet isoleren, (drie-)dubbel glas moet plaatsen en 1. Beweegtuinen sporters en jeugd zonnecollectoren en/of warmtewisselaars installeert. 2. ’t Gasthuys Beweegtuinen zorgen ervoor dat jong en oud In 2030 koken en verwarmen we nog steeds, alleen 3. Een Tiny forest elkaar ontmoet. De tuinen zijn groen ingericht. doen we dit niet meer met gas. Daarnaast zijn er 4. Een wijkcoach Ze staan vol bomen, gras en apparaten die voldoende betaalbare woningen voor één-, twee- of 5. Park Vossenberg bestand zijn tegen vandalisme. Toegankelijkheid meerpersoonshuishouden. Mensen die geen geld 6. Loonse Blue Zone is het sleutelwoord als we willen dat jong en hebben om te verduurzamen maar dit wel willen 7. Intergenerationele leercentra oud actief van de tuinen gebruikmaakt. Daarom doen, ondersteunt de gemeente door bijvoorbeeld 8. Een dementievriendelijke gemeente staan de tuinen bij voorkeur bij (basis)scholen het lenen eenvoudiger te maken. 9. Collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO) en/of ouderencentra aan een doorgaande weg. 10. Duurzame woningen Voorbeeldlocaties zijn: 11. Nieuwe woonvormen in ’t Hoogheemhuys 12. Startersleningen Kaatsheuvel Park Vossenberg 13. Duurzaamheidsleningen Duinstate De Werft De Rode Loper Op het Dr. Ariënsplein Loon op Zand De Venloene

12 13 Gemeenschappen

2. ‘t Gasthuys als de huiskamer van hebben kinderen in het Tiny Forest de ruimte onze gemeenschap om in een veilige omgeving te spelen. Een Iedere dorpskern moet een ontmoetingsplek samenwerking met Sprankenhof biedt de hebben waar inwoners bijeen kunnen komen. mogelijkheid om een pluktuin aan te leggen. Dit is een plek die de Brabantse gezelligheid uitstraalt. Het heet mensen welkom en 4. Wijkcoaches brengen solidariteit geeft een veilig en knus gevoel. Deze terug in de wijk ontmoetingsplek noemen wij: ’t Gasthuys. Wij zijn van mening dat solidariteit in de wijken Gezien de spirituele functie zijn leegstaande terug moet komen. Mensen moeten weer naar kerkgebouwen hier uitermate voor geschikt. elkaar omkijken, in plaats van met zichzelf bezig zijn. Wijkcoaches kunnen mensen helpen ’t Gasthuys geeft mensen de kans om sneller: om deze omslag te realiseren. Dit kan variëren • vragen te stellen over hun woning, van een latje tegen de muur bevestigen voor je financiën, eenzaamheid, familie, spiritualiteit buurman, tot het signaleren van verwaarlozing en het geloof; of eenzaamheid in de wijk. Door de inwoners • in contact te komen met de gemeente of te activeren, is het voor de gemeente mogelijk maatschappelijke organisaties; om veel sneller in actie te komen. Bovendien • problemen in een eerder stadium te zijn wijkcoaches een extra aanspreekpunt voor herkennen. Dit is vooral voor medewerkers inwoners om hun vragen te beantwoorden. van ’t Gasthuys; • door te verwijzen naar een professional. 5. Park Vossenberg: een kloppend groen dorpshart 3. Een Tiny Forest brengt Het nieuwe Park Vossenberg is een mooi mensen samen dankzij educatie voorbeeld hoe we ouderen met gezinnen en en schoonheid jongeren samen­brengen. Het is een plaats Een Tiny Forest is een dichtbegroeid bos ter waar mensen zelfstandig wonen en leven. grootte van een tennisbaan. Dit bos heeft Het is een dorpshart, met veel groen en volop meerdere functies voor meerdere doelgroepen. gelegenheid om elkaar te ontmoeten en dingen Geeft ouderen de mogelijkheid om als te ondernemen. Het park heeft moestuinen die vrijwilliger te helpen met het onderhoud. toegankelijk zijn voor jong en oud waar mensen Mindervaliden kunnen er onder begeleiding op een ecologisch verantwoorde manier genieten van de bankjes en de frisse tuinieren. buitenlucht. De flora en fauna in het bos is een prachtig onderwerp voor ouders om hun kinderen te leren over biologie. Bovendien

14 15 Gemeenschappen

6. Gezond oud worden in de kinderen op met respect voor ouderen. Ten Zo wordt Loon op Zand ‘Loonse Blue Zone’ tweede maken ouderen meer mee om over te de gemeente waar Een Blue Zone is een gebied waar praten. iedereen gezond oud bovengemiddeld veel mensen de leeftijd van 100 jaar bereiken. Wij zien graag dat de 8. Een dementievriendelijke kan worden, en waar gemeente Loon op Zand probeert om een Blue gemeente in 2030 voldoende ruimte en Zone te verwezenlijken. Natuurlijk is 100 jaar Wij hebben aandacht voor de landelijke aandacht is voor ouderen oud worden niet voor iedereen weggelegd. vergrijzing. Een van de zaken waar onze Maar het is wél mogelijk om iedereen te lokale samenleving de komende jaren mee en hulpbehoevenden. stimuleren gezonder te leven. We streven te maken krijgt is het toenemende aantal ernaar dat iedereen in onze gemeenschap ouderen met (beginnende of lichte) dementie. 9. Inwoners bouwen zelf een wijk gelukkig oud wordt. De gemeente Loon op Zand ontwikkelt daarom met het Collectief Particulier Een Loonse Blue zone is mogelijk als we: samen met verzorgingshuizen, inwoners en Opdrachtgeverschap (CPO) • ouderen meer mogelijkheden geven om naar maatschappelijke partners plannen die een Het zou goed zijn als de gemeente, Casade buiten te gaan. dementievriendelijke gemeente voor 2030 en maatschappelijke partners meer ruimte Een voorbeeld is om bewegingstuinen aan realiseert. bieden aan inwoners met nieuwe ideeën. Veel te leggen in samenwerking met inwoners die De belangrijkste aandachtspunten hiervoor zijn: inwoners hebben zelf ideeën over bouwen zich als vrijwilliger melden in de Burgerapp • Voldoende aangepaste woonruimte voor en wonen, maar krijgen nu niet de ruimte of in ’t Gasthuys. goede begeleiding. om deze ideeën in de praktijk te brengen. • meer gezonde lucht in onze gemeenschap • Meer informatie voor inwoners hoe zij Een veelbelovend initiatief in die richting is creëren. dementie (eerder) herkennen en behandelen. Collectief Particulier Opdrachtgeverschap Dit doen we door het terugbrengen • ‘t Gasthuys (al eerder genoemd) voor (CPO). Dit initiatief maakt van inwoners ook de van de files rondom de . En meer het herkennen en doorverwijzen bij opdrachtgever van een nieuwbouwproject in duurzaam voedsel in de lokale supermarkten dementieklachten. hun wijk. Dit zorgt ervoor dat inwoners actief beschikbaar te maken. nadenken over hoe nieuwe wijken en straten eruit komen te zien. En wordt er meer divers 7. Intergenerationele leercentra gebouwd. strijden tegen vereenzaming Intergenerationele leercentra zijn 10. De gemeente stimuleert verzorgingshuizen met daarin een kinderopvang. duurzaam wonen Het is een voorbeeld hoe oud en jong van elkaar De gemeente spreekt met Casade af dat kan leren. Een voorbeeld: een begeleider deelt woningen dichtbij de centra van de dorpskernen een opdracht uit die een kind samen met een worden gebouwd. Op deze manier kunnen oudere moet uitvoeren. Door zo’n opdracht snijdt ouderen - eventueel met hulpmiddelen - het mes aan twee kanten. Ten eerste groeien gebruikmaken van voorzieningen in het

16 17 Gemeenschappen

centrum. En hoeven statushouders niet meer 12. De gemeente biedt meer Zo ontstaat een gemeente alleen in een (grote) eengezinswoning te mogelijkheden voor starters om waar alle doelgroepen wonen. Voordeel van het bij elkaar wonen te lenen duurzaam en betaalbaar van al deze groepen is dat er meer sociale Dit doen zij in samenwerking met interactie plaatsvindt. Daarnaast spreekt de maatschappelijke partners en inwoners om zo kunnen wonen in groene, gemeente met Casade af dat oudere woningen de vastgelopen woningmarkt open te breken. leefbare en veilige wijken. energiezuiniger worden. Dit doen zij door Eén van de mogelijkheden is het aanbieden isolatie, dubbel glas en andere maatregelen aan van startersleningen. Dit zijn leningen die de te brengen. Nieuwbouwwoningen zijn standaard overheid financiert. Hiermee hebben starters en energieneutraal. Een ander aandachtspunt is alleenstaanden de mogelijkheid om een extra het weggooien van bruikbare spullen bij een financiering te krijgen. Door deze lening hebben Omkijken naar verhuizing. Op dit moment moeten bewoners bij zij veel eerder een kans om een woning te Samen voor onze ouderen een verhuizing vloerbedekking, wandbekleding, kopen. Door het extra geld is de rente voor hun en met elkaar meubilair en beplanting verwijderen. Dit is woning lager en is terugbetaling eenvoudiger. Intergenerationele zonde. Soms zijn deze materialen nog bruikbaar Beweegtuinen leercentra voor de nieuwe bewoners. De verhuurder kan 13. De gemeente biedt meer in zo’n geval een contract opstellen dat de mogelijkheden om een ‘t Gasthuys overname van de spullen regelt. duurzaamheidslening af te Gemeenschap sluiten 11. Er zijn voldoende betaalbare Een duurzaamheidslening geeft starters Park Vossenberg huur- en koopwoningen in en alleenstaanden kans om hun woning te Dementievriendelijke ‘t Hoogheemhuys verduurzamen. Dit is beter voor het milieu gemeente De gemeente Loon op Zand is pro-actief om en de portemonnee aangezien zij meer geld Tiny Forest voor verschillende doelgroepen voldoende overhouden wanneer de rekeningen van Loonse Blue Zone betaalbare huur- en koopwoningen te bouwen. het gas-water en licht lager zijn. Vanuit de In deze nieuwe gebouwen met goede (geluids) gemeente is er nu niets geregeld. Aflossing isolatie, leven verschillende bevolkingsgroepen van deze starters- en duurzaamheidslening samen. De ouderen wonen op de begane wordt uitsluitend uit de (energie)winst grond in levensloopbestendige woningen. betaald. Daardoor is er geen verschil Alleenstaanden en jongeren wonen in de tussen de huidige maandelijkse energienota woonlaag erboven in eenvoudige en goedkope (exclusief de vaste jaarlijkse verhoging van appartementen. De bovenste etage is ingericht de energietarieven) en de energienota na de voor de duurdere koopappartementen. Deze verduurzamingsmaatregelen. zijn bijvoorbeeld voor gezinnen of vermogende alleenstaanden.

18 19 Toekomstvenster Omgeving

Erfgoed Na ons de zondvloed? We denken bij de term duurzaamheid vaak alleen Of accepteren dat we niet aan energie(bronnen) en grondstoffen. Maar ons alleen op de wereld zijn leven en onze leefomgeving omvat meer dan dat. Het is schadelijk als we onze omgeving uitsluitend en dat er na ons ook nog opvatten in termen die we in euro’s kunnen ‘meten’. generaties komen aan wie Economie gaat over schaarste en – in de essentie wij verplichtingen – over de eerlijke en redelijke verdeling van die schaarste. Het is een feit dat we allemaal maar even hebben? op deze aarde zijn. In die korte tijd beschikken wij over onze omgeving. We proberen met de schaarse middelen die we hebben een zo goed mogelijk leven We hebben een verantwoordelijkheid voor wat te leiden. Een deel van deze middelen is er ‘van we aantreffen en doorgeven nature’. Andere middelen zijn ons nagelaten door Wij dienen ons te gedragen als rentmeester die mensen die eerder leefden dan wij. Aan ons de tijdelijk op de boedel past. Onze visie is niet gericht vraag: op iets dat pas in 2030 wordt gerealiseerd. Het is vanaf dit moment een noodzakelijk onderdeel van het collectieve bewustzijn van inwoners, beheerders, beleidsmakers en bestuurders van- en in de gemeente Loon op Zand.

20 21 Omgeving

Het koesteren van ons rijke erfgoed voor een afkomst en achtergrond accepteren. En van Openbaar vervoer aangenaam leven elkaars kwaliteiten gebruikmaken. De verbinding Toegankelijk en duurzaam openbaar vervoer in De gemeente Loon op Zand kent een bijzonder met verduurzaming levert bijvoorbeeld banen onze gemeenschap rijk erfgoed. Op papier (in het archief), virtueel (in op. Een goed voorbeeld hiervan is de circulaire In de laatste jaren zijn er veel busroutes verhalen en herinneringen), maar ook tastbaar economie. Zeker in tijden van automatisering weggevallen. Hierdoor zijn er soms geen bussen in voorwerpen en gebouwen. Onze voorgangers is dat een mooie bewustwording voor zowel de meer op loopafstand bereikbaar. Inwoners kiezen hebben dit nagelaten en daardoor zijn wij er als vrijwilliger als de duurzaam betaalde arbeider. dan toch voor de auto in plaats van het openbaar rentmeesters verantwoordelijk voor. Kennis van het vervoer. We willen duurzaam transport bevorderen. erfgoed – in de breedste zin van het woord – is van 2. Planet Openbaar vervoer in- en rondom de gemeente moet belang. Juist als we weten waar we vandaan komen Inwoners en bezoekers behouden natuur en toegankelijker zijn. Zoeken naar nieuwe vormen (en wat we hebben), weten we wie we zijn. Alleen zo historische erfgoed in onze omgeving. Daarnaast van vervoer is daarbij een noodzaak. Voorbeelden kunnen we op een zinvolle manier plannen maken hebben zij ook de ruimte om nieuwe vormen zijn zelfrijdende pendelbusjes of bussen die rijden voor de toekomst. van kunst, cultuur en vermaak te ontdekken. op elektriciteit of waterstof. Deze alternatieven Het wonen in onze gemeenschap moet zoveel zorgen wellicht voor een betere- en duurzamere Een goede stuurman mogelijk groen en energieneutraal zijn. De bereikbaarheid op bepaalde trajecten. materialen die we gebruiken brengen het milieu kijkt regelmatig achter zo min mogelijk schade toe. Circulaire economie Elektrisch rijden zich. De stuurman beseft passen we op zoveel mogelijk manieren toe. Zo Een toekomstbestendige (laadinfra)structuur dat de kielzog net zo goed hebben anderen toegang tot onze restmaterialen. voor elektrisch rijden de richting bepaalt als We bouwen zoveel mogelijk volgens de cradle-to- Rond 2025 rijdt een groot deel van het verkeer en cradlemethode. vervoer in de Nederlandse steden elektrisch. Deze het kompas. groei heeft ook een grote impact op onze gemeente. 3. Profit/Prosperity Wat we nodig hebben is een integrale visie op Duurzaamheid Het verbinden van al deze elementen biedt elektrisch vervoer. En een goede laadinfrastructuur Een duurzamer Loon op Zand met oog voor de op zowel sociaal als economisch gebied veel voor elektrische auto’s, bussen, taxi’s en mens en aandacht voor de aarde voordelen. Oudere of (licht) hulpbehoevende distributievoertuigen. Een grote uitdaging voor het Loon op Zand moet net als de rest van het land gaan mensen kunnen langer op zichzelf wonen. elektrisch vervoer is het plaatsen van voldoende voor duurzaamheid. Duurzaamheid valt onder drie Jongeren blijven in de gemeente wonen of keren laadpalen die de parkeerdruk niet verhogen. Op noemers samen te vatten: na de studie terug. Natuur en ondernemers gaan dit moment is er nog geen vastgesteld beleid voor hand in hand zonder de veiligheid uit het oog te elektrisch rijden. 1. People verliezen. Hergebruik van materialen en goederen Een gemeente waarin inwoners zich verbonden levert ons zowel economisch als ecologisch voelen met elkaar- en met verduurzaming. voordeel op. Mensen bewijzen deze verbondenheid als ze elkaar door verschillen van leeftijd, geslacht,

22 23 Omgeving

Circulaire economie Natuur Naast het ontwikkelen van nieuwe natuur, ook en watervervuiling. Dat komt door het fijnstof dat We zetten in op een circulaire economie De natuur helpt ons om de klimaatverandering te zorg voor het behouden van natuur neerdaalt en door onverbrande vuurwerkresten. Als Grondstoffen worden in een rap tempo schaarser. doorstaan Op dit moment bestaat volgens Natuurmonumenten laatste zijn de (brand)schade en vernielingen door De bestaande voorraaden raken op, of zijn Voor ons mensen is de natuur van wezenlijk belang 15% van Nederland uit natuur. De rest gebruiken we vuurwerk een financiële strop voor de betrokkenen. steeds moeilijker te winnen. Bedrijven moeten om te (over)leven maar ook om te genieten. Zorgen voor industrie, wegen en landbouw. Die 15% moet in de toekomst dus op een andere manier aan we er niet goed voor? Dan overleven veel planten en eigenlijk 30% zijn. Anders functioneert de natuur grondstoffen komen. We streven daarom naar dieren het niet. Door de klimaatverandering: niet goed. Het is belangrijk dat we ‘nieuwe natuur’ een samenwerkingseconomie. In plaats van dat • stijgt de temperatuur; ontwikkelen. Ook op plaatsen waar je niet zo snel we tegen elkaar strijden. Zo gaan we duurzaam • stijgt de zeespiegel; aan denkt. We kunnen groen creëren tussen winkels, en verantwoord om met onze materialen. Daarbij • hebben we te maken met extremere op industrieterreinen (groene linten), op daken van moeten producten zo worden ontworpen dat ze temperaturen; fabrieken en kantoren en in onze tuinen. eenvoudig hergebruikt of gedemonteerd kunnen • ontstaan heftige regenbuien; worden. Doen we dat niet? Dan gaat de resterende • hebben we te maken met periodes van droogte. Vuurwerkoverlast waarde verloren bij afdanking en produceren we Een bloeiende natuur werkt als een spons, We zijn ons bewust van de problematiek rondom onnodig afval. Vóór 2050 moet Nederland overgaan natuurgebieden nemen water op na een heftige storm vuurwerk en kiezen voor een gepast beleid op een duurzaam gedreven, volledig circulaire en verspreiden water als het lange tijd warm is. De Rond Oudjaarsnacht ervaart mens en dier overlast economie. Dat betekent dat we in 2030, 50% natuur helpt ons om klimaatsverandering te doorstaan. van vuurwerk. Overlast komt in vele vormen. Dit minder primaire grondstoffen verbruiken. Dit staat zijn zowel de (plotselinge) (harde) knallen als de in het eerste doel van het Rijksbrede programma De natuur als onderdeel van onze gezonde stank, luchtvervuiling en de angst om slachtoffer te ‘Nederland Circulair in 2050’. samenleving worden van ondoordacht, weggegooid vuurwerk. Als je voor de natuur bent betekent dat niet dat De jaarwisseling is mede daardoor het gevaarlijkste Het afval van het ene bedrijf vormt de grondstof je automatisch tegen welvaart, de samenleving feest van het jaar. Het feest telt gemiddeld 1 dode voor het andere of andere belangen bent. De uitdaging is juist en 500 gewonden met 11.000 incidenten. Dit blijkt uit Dit is een vorm van circulaire economie die om de groei van natuur hand in hand te laten het onderzoek van de OVV (Onderzoeksraad voor industriële symbiose heet. Zo verbinden we gaan met economische groei. Dit is zeker niet Veiligheid). materiaalstromen van bedrijven met elkaar. onmogelijk. Horecagelegenheden in het groen En ontstaat er een situatie die veel efficiënter, hebben bijvoorbeeld meer omzet doordat ze De productie van vuurwerk brengt schade toe economischer en duurzamer is dan daarvoor. Om een mooiere uitstraling hebben. Vergelijk het aan de economie, mens en milieu dit in werking te stellen moeten bedrijven beter Oranjeplein, de Kiosk en het Anton Pieckplein eens Per jaar vallen er gemiddeld 400 doden in de met elkaar in contact komen. En moeten bedrijven met elkaar en we zien het bewijs. Nog een bewijs vuurwerkfabrieken in China. 95% van al het meer afval scheiden. Het scheiden van materiaal zijn de huizenprijzen die omhoog schieten als een vuurwerk wordt in China gemaakt. De website van bevordert namelijk het hergebruiken. Gescheiden huis ideaal is gesitueerd in een schaduwrijke of Milieu Centraal geeft aan dat het afsteken van restmaterialen zijn daardoor waardevoller voor de natuurrijke omgeving. We kunnen er niet omheen. vuurwerk leidt tot milieuvervuiling. De zware metalen circulaire economie. Duurzaamheid heeft de toekomst. die vrijkomen bij inademing zijn schadelijk voor de gezondheid. Ook zorgt vuurwerk voor bodem-

24 25 Omgeving

Rond het kasteel ontstond een Charme-offensief voor kasteellandschap Een landschap waarvan de inrichting na ruim zes eeuwen nog steeds goed herkenbaar en onze omgeving grotendeels intact is. Een deel daarvan is sinds enige jaren het rijksmonument historische buitenplaats Loon op Zand. Een mooier hart kan Landschapspark Pauwels zich niet wensen en een attractiever park zal Loon op Zand nooit krijgen. Het terrein is bovendien archeologisch van hoge waarde. Het gaat dan om onzichtbaar erfgoed, maar daarmee niet minder belangrijk.

Naast het kasteel zijn andere belangrijke elementen van het kasteellandschap: Drie voorbeelden van rijk erfgoed waar • het grachtensysteem we zorgvuldig mee moeten omgaan • de lanen Je leest hieronder drie voorbeelden van erfgoed • de historische beplanting dat rijk is aan cultuur en kunst. Let wel: deze drie • de landschappelijke openheid van het iconen zijn slechts voorbeelden. Onze gemeenschap geheel kent er veel- en veel meer. Per icoon lees je eerst • de kerk in Loon op Zand welke acties we ondernemen. Daarna over de • de duidelijke begrenzing van het ingerichte geschiedenis en wat het erfgoed zo uniek maakt. landschap (de maliebaan met het omliggende open landschap) 1. We beschermen het kasteellandschap bij het dorp Loon op Zand als rijksmonument 2. De kerk van de HH. Martelaren van Gorcum en Dat Landschapspark Pauwels de naam kreeg van haar omgeving in Kaatsheuvel als één geheel Paulus van Haastrecht, mag Loon op Zand met In het Groenstructuurplan van de gemeente is trots vervullen. Paulus was heer van de heerlijkheid deze plek aangewezen als een van de ‘groene Loon op Zand en was de eerste heer die hier zijn poorten’ van Kaatsheuvel. De beschrijving is kasteel bouwde. Het kasteel is een woontoren die echter beperkt. In de directe omgeving is veel er na eeuwen van aanpassingen, uitbreidingen en meer monumentaal groen aanwezig. Er staan verbouwingen nog staat. Het Witte Kasteel is in namelijk monumentale bomen rond de pastorie, essentie nog steeds de woontoren die Paulus van op de begraafplaats en rond het voormalige Haastrecht in 1383 bouwde. Tegelijk is het maar klooster van de Zusters van Schijndel. Ook in een fractie van wat Paulus hier tot stand bracht. de nabije omgeving staan grote bomen die het

26 27 Omgeving

aanzien van deze plek mede bepalen. Door 3. We blijven de verhalen van de Bernse Hoef, bijvoorbeeld de verkopers van zonnepanelen. Een het accentueren van monumentale elementen Duikse Hoef en Kraanven vertellen onafhankelijk energieloket (vanaf nu: Energiehuis) versterken we het ‘groene poort’ karakter. Een Op papier is er veel vastgelegd over het historische kan inwoners die twijfelen over het verduurzamen groene poort is een uitnodigende toegang tot het landschap van onze gemeente. Echter is het zorgvuldig en compleet adviseren. dorp Kaatsheuvel. Dit trekt bijvoorbeeld fietsers en bekijken en beleven van historische landschappen Een centraal informatieloket voor inwoners over wandelaars uit het buitengebied en is daarbij een omvangrijker dan papier. Tussen Loon op Zand duurzame energie heeft nog meer voordelen. Het: overgang naar het buitengebied voor bewoners en Kaatsheuvel bevindt zich zo’n voorbeeld. • geeft eerlijke informatie zonder van andere woonwijken. Het is een lint van buurtschappen met een belangenverstrengeling; bewaard historische karakter. Hun oorsprong • ondersteunt inwoners bij de keuze of zij willen In deze omgeving zijn er vier (rijks)monumenten ligt in de middeleeuwen. Een groot deel van het lenen om het huis te verduurzamen; die veel vertellen over de ontwikkeling van grondgebied van de gemeente bestond toen uit • ondersteunt bewoners die minder handig zijn met Kaatsheuvel. Dit zijn: veengebied. Vanaf ongeveer 1400 werd hier op de computer; • de kerk zelf grote schaal turf gestoken. Dit was voor een groot • maakt het fysiek tentoonstellen van installaties • de pastorie deel van de inwoners bijzonder winstgevend. Al mogelijk; • het klooster eerder ontstonden aan de rand van dit veengebied • creëert een aanspreekpunt waar mensen direct • de grafkapel op de begraafplaats ontginningshoeven waaruit grote boerenbedrijven met hun vraag terecht kunnen; • het oude parochiehuis voor de kerk ontstonden. Deze hoeven liggen aan de basis • verwijst mensen door als dit nodig is; • het Heilig-Hartbeeld voor het klooster en van de Bernse- en Duikse Hoef, aan buurtschap • maakt inzichtelijk voor de gemeente welke vragen daaromheen oudere panden Efteling en aan Kraanven. Met enige kennis van inwoners hebben. • het graf van pastoor Eras de geschiedenis laat dit landschap zich nog goed • het graf van pastoor Rietra ‘lezen’. De ontginningsgeschiedenis van Loon Het is essentieel dat de gemeente het • het monument voor de Kaatsheuvelse RAF- op Zand ligt hier als het ware als een open boek Energiehuis steunt piloot Pierre van Boxtel (1921-1941) in het landschap. Dat is bijzonder, want door Dit doet zij door het beschikbaar stellen van een verdere ontginningen en door ruilverkavelingen locatie en financiële middelen. Voorbeelden van Door alle elementen als één te zien, zijn dergelijke plekken zeldzaam. De gemeente telt financiële middelen zijn bijvoorbeeld om de onkosten verduidelijken we de waarde meer plekken waar het verleden nog afleesbaar is en uren van één leidinggevende medewerker te Onder alle elementen verstaan we het groen, aan het landschap. dekken. Een ambtenaar mag de functie ook uitvoeren. landschap, de gebouwde monumenten, De bezetting hoeft niet voltijd, maar kan op afspraak, herinneringen en verhalen. Alleen op deze manier Energietransitie of met een wekelijks inloopspreekuur. Hiervoor kunnen we een verantwoorde afwegingen maken Een centraal informatieloket met een eerlijk en hoeven we het wiel niet opnieuw uit te vinden. over hoe wij met deze monumenten omgaan. objectieve kijk op de energietransitie Het Energiehuis in is namelijk een goed Zo’n afweging zal in alle gevallen anders zijn dan De huidige energietransitie roept veel vragen op voorbeeld dat ons kan inspireren. In dit huis kunnen wanneer we naar losse elementen kijken zonder bij inwoners en ondernemers. Het is voor inwoners de inwoners, woningeigenaren, huurders, VvE’s, het oog voor de samenhang met de omgeving. lastig om te beoordelen of de informatie wel- of niet onderwijs en MKB’ers van Loon op Zand, en komt van een partij die eigenbelang heeft. Neem terecht met vragen over verduurzamen.

28 29 Omgeving

Straatverlichting We creëren een autoluw centrum dat zijn bovendien vaak erg vol. Daardoor nemen Licht waar het moet, donker waar het kan veilig en leefbaar is Eftelingbezoekers – die een groot aandeel van het Gemiddeld wordt de helft van het totale We willen een centrum dat een sociale, economische verkeer van en naar Kaatsheuvel zijn- vaker de auto. energieverbruik van gemeenten besteed aan het en recreatieve functie heeft. Een autoluw centrum Dit lossen we op met directe buslijnen die vanaf verlichten van de openbare ruimte. Besparingen draagt hieraan bij. Onder het centrum van Kaatsheuvel deze stations naar Kaatsheuvel rijden. Dit: hierop hebben daarom een groot effect. De landelijke verstaan we sowieso het gebied Hoofdstraat- • ontlast het lokale openbaar vervoer; politiek besteedt steeds meer aandacht aan openbare Peperstraat. Vanaf de Marktstraat wordt de Peperstraat • maakt het openbaar vervoer aantrekkelijker voor verlichting. Vooral het reduceren van energieverbruik eenrichtingsverkeer voor auto’s richting de Hoofdstraat. mensen van buiten de gemeente; en lichthinder krijgen hierbij aandacht. Hierdoor ontstaat ruimte voor groen. Er zijn nu aan • bespaart de noodzaak voor uitbreiding van de beide kanten parkeerplekken. De parkeerplaatsen parkeerplaatsen bij de Efteling. Het gemeentelijk beleid maakt keuzes voor bij de Primera kunnen blijven. Als je van dit hele verlichting op basis van noodzaak en duurzaamheid gebied een fietsstraat maakt (dus langzaam rijden, We gebruiken elektrische bussen en een OV- We hanteren een duidelijke richtlijn. We verlichten: fietsers gaan voor) blijven alle winkels, de kerk en het fietsenstalling voor de Efteling en/of Het Klavier • alleen als het echt noodzakelijk is; uitvaartcentrum bereikbaar voor auto’s. Zo hebben toeristen de mogelijkheid om op een • binnen de bebouwde kom voor verkeersveiligheid duurzame manier het dorp en de regio met de fiets en sociale veiligheid; We creëren extra laad- en losplekken voor te bereiken. Een OV-fietsenstalling is ook mogelijk bij • solitaire fietspaden alleen bij aanwezigheid vrachtwagens de voorgestelde transferia, als relatief milieuzuinig van sociale controle en afwezigheid van een Zo kunnen zij de winkels in de nieuwe fietsstraat transportmiddel. Dit sluit ook aan bij de aanleg van alternatieve veilige route; bevoorraden. Dit kan door bijvoorbeeld één grote de snelfietsroute F261 en andere ontwikkelingen in • achterpaden (vaak particulier eigendom) niet op laad-en losplaats te maken vóór de Expert en één op het Loonse buitengebied de komende jaren. kosten van de gemeente; het stuk richting de Raadhuisstraat. Op deze manier • buiten de bebouwde kom bij woonclusters, komt er ruimte voor groen, waardoor voetgangers kruisingen, obstakels, bushaltes enzovoort; rustiger kunnen winkelen. We maken de Hoofdstraat • bij bochten verkennen we de mogelijkheid van bereikbaar door de obstakels naar het Anton (actieve) markering. Dit zijn markeringen van Pieckplein te verwijderen. Zo kunnen de auto’s bijvoorbeeld zonnecellen die oplichten wanneer die er tóch moeten zijn, er wel komen. Mensen men passeert; die grote aankopen doen, mogen na sluitingstijd • fietspaden alleen bij kruisingen en fietsoversteken; gebruikmaken van de laad- en losplekken. • als er sprake is van een hoog utilitair fietsgebruik met sociaal toezicht. Dit is een fietspad dat Openbaar vervoer voornamelijk wordt gebruikt voor woon-werk- of We zetten directe bussen in die tussen de schoolverkeer waar veel mensen gebruik van stations en de Efteling rijden maken. Ook hier verkennen we de mogelijkheden Vanuit station ’s-Hertogenbosch naar de Efteling van markering of technische maatregelen; duurt een busrit ongeveer 45 minuten. Vanuit Tilburg • monumentale bouwwerken en kunstwerken is dit tussen de 20 en 30 minuten. Deze bussen altijd. We dimmen wel alle verlichting in de late 30 avonduren en in de nacht. 31 Omgeving

Elektrisch rijden Bedrijven gebruiken een online platform om Parkmanagement Kaatsheuvel verkent de Duurzame energiebronnen en een integraal elkaars afval te (her)gebruiken mogelijkheid om afval collectief te verzamelen beleid rondom elektrisch rijden Stichting InduSym heeft namelijk in samenwerking Voor bedrijven is het vaak goedkoper en sneller om Doordat gasaansluitingen in woonwijken langzaam met TU een online deelplatform voor rest­- alle afval in één container te gooien. Gescheiden verdwijnen, neemt de vraag naar elektriciteit toe. Uit stromen ontwikkeld. Op de InduSym-reststromen- afvalcontainers vullen zich nou eenmaal minder snel. onderzoek van de Vereniging Elektrische Rijders en marktplaats kunnen bedrijven hun afval aanbieden. Het collectief- en georganiseerd inzamelen van afval de Vereniging van Nederlandse Gemeenten blijkt dat Een slim algoritme koppelt hen aan bedrijven die maakt het gemakkelijker voor bedrijven om op regel- veel gemeenten nog voor de uitdaging staan om dit op zoek zijn naar dit afvaltype zodat zij dit kunnen matige basis gescheiden soorten afval aan te bieden. vorm te geven. Vandaar dat het noodzakelijk is dat gebruiken als secundaire grondstof. Deelname aan we actie ondernemen om een beleid te maken dat de het platform is voor bedrijven overigens gratis. Afval voorwaarden van elektrisch rijden vastlegt. Daarbij De gemeente stimuleert het correct aanbieden is het belangrijk dat we elektrisch vervoer aansluiten De gemeente en parkmanagement Kaatsheuvel van afval op duurzame energiebronnen. Doen we dit niet? Dan zet InduSym in voor advies en ondersteuning De gemeentewerf kan op hier op drie manieren aan leidt elektrificatie van het vervoer uiteindelijk niet tot InduSym heeft door haar ervaring voldoende kennis bijdragen. Door: verduurzaming. We moeten daarom lokale bedrijven in huis om bedrijven te adviseren over circulair 1. een (her)bruikbaarheidsplek van afgedankte zoals de Efteling en supermarkten stimuleren om beleid, bedrijfsvoering en circulaire economie in spullen in te voeren parkeergelegenheid met laadpalen aan te bieden die het algemeen. Gemeente en parkmanagement Op de dit moment worden veel spullen vernietigd voorzien zijn van lokaal opgewekte stroom. verzamelen dankzij het platform informatie over die voor andere mensen nuttig zijn. Als andere energiegebruik van ondernemers. Op deze manier inwoners deze spullen vinden voordat ze zijn Circulaire economie krijgen zij vat op de afvalstromen in ons gebied. Het vernietigd, mogen zij ze helaas niet meenemen. In In 2030 geeft de gemeente het goede voorbeeld. parkmanagement en de gemeente promoten zoveel Tilburg hebben ze wél een container waar mensen Alle parkbankjes en lantaarnpalen zijn van mogelijk de samenwerking op het platform. goede spullen in mogen plaatsen. Dit stimuleert gerycled materiaal gemaakt. Ze koopt alleen het bewustzijn van de inwoners over waarde en producten bij cradle-to-cradle gecertificeerde De gemeente ondersteunt het bedrijfsleven met (her)bruikbaarheid van eigen spullen. We pleiten bedrijven. Alle gemeentelijke voertuigen rijden op aanvullende informatie over circulair ondernemen voor een verandering in het afdankgedrag door elektriciteit of waterstof. Met elektrische bladblazers Het bedrijfsleven heeft namelijk een grote rol bij het het invoeren van een (her)bruikbaarheidsplek. worden openbare wegen bladvrij gemaakt. Het aanjagen van de circulaire economie. Op dit moment 2. een samenwerking met kringloopwinkels aan gemeenteafval is op een duurzame manier vervoerd is er nog veel onduidelijkheid over de mogelijkheden te gaan en de oude ICT-apparatuur (harde schijven en om circulair te ondernemen. Als de gemeente extra Onze gemeente is vele kringloopwinkels rijk. Deze computers) is hergebruikt door een gecertificeerd informatie aanbiedt, helpt dit enorm. Voorbeelden winkels zetten zich graag in om achtergelaten spullen bedrijf. Het inkoopbeleid is volledig duurzaam en van extra informatie zijn: beschikbare workshops uit te zoeken en mee te nemen voor hergebruik circulair. of beschikbare evenementen over dit onderwerp 3. vaste tijden in te voeren voor het wegbrengen aangeboden door de overheid, stichtingen en van afval organisaties. Bij gebrek aan workshops organiseert Op dit moment vinden inwoners het onduidelijk de gemeente zelf voorlichtingsbijeenkomsten. wanneer de milieustraat open is.

32 33 Omgeving

Een grote voedselbankcampagne brengt de We hebben meer mogelijkheden om ons afval te Groen Burgerapp die in ons Toekomstvenster Communicatie voedselverspilling terug scheiden De gemeente: genoemd wordt draagt daaraan bij. Dit biedt een De voedselbank heeft eten in overvloed omdat Meer plastikzakken, prullenbakken en openbare • creëert ‘groene linten’ bij de aanleg van nieuwe laagdrempelige vorm van communicatie tussen de supermarkten veel overhouden. Lang niet alle afvalcontainers in de openbare ruimte brengt industrieterreinen; de gemeente, bedrijven die het groenonderhoud mensen zijn zich ervan bewust dat ze in aanmerking het dumpen van afval terug. Vooral in de zomer • stimuleert ondernemers om bankjes bij bedrijven te uitvoeren en de inwoners in de wijk en in de buurt. komen voor voedselbankhulp. Neem bijvoorbeeld voorkomt het overlast en stimuleert dit het scheiden plaatsen zodat werknemers daar kunnen pauzeren; mensen met een klein pensioen of AOW’ers. van afval. Ook door de openbare afvalcontainers • plaatst balkonbakken met daarin groenblijvende Vuurwerkoverlast Schaamte om hulp in te schakelen speelt in veel van ondergronds te plaatsen voorkomen we overlast. De planten op alle balkons van het Anton Pieckplein We hebben een aangescherpt beleid op het (ver) deze gevallen een rol. Dat is jammer, want juist door afvalcontainer op het Anton Pieckplein is een mooi zodat bewoners deze makkelijk kunnen bijhouden; kopen en afsteken van (consumenten)vuurwerk zuinig te leven komt deze groep niet in (financiële) voorbeeld. Op de glasbakken moet een tekst staan • plaatst op geschikte plekken in de Hoofdstraat De mening over vuurwerk is opgehaald bij een problemen. Bovendien kan ook deze groep zo een die afvalscheiding aanmoedigt. Zo verhogen we de beukenhaagjes en/of leibomen; meerderheid van de Nederlandse bevolking en steentje bijdragen aan onze circulaire economie. recyclewaarde van het ingezamelde glas. • vult stukken grond met beplanting verder aan. Dit deskundigen zoals artsen en de OV. We vinden Een voedselbankcampagne die mensen bewust scheelt onderhoud qua schoffelen en zorgt voor dat er actie ondernomen moet worden om van de maakt van deze voordelen, kan een oplossing voor Het goed aanbieden van huishoudelijk afval krijgt een groener gevoel; jaarwisseling weer een veilig en gezellig feest voor voedselverspilling zijn. een groene duim • beloont inwoners als zij ‘vergroenen’. Dit kan iedereen te maken. Wat huishoudelijk afval betreft betalen we liever bijvoorbeeld door het aanleggen van een tuin of per klikoreiniging dan per kilo. Restkliko’s die als zij tegels inruilen voor planten; Hieronder lees je een aantal suggesties om in de bijvoorbeeld weinig tot geen papier, plastic, textiel • geeft een belastingkorting als je veel groen in je toekomst te veranderen: bevatten, belonen we op dezelfde wijze als de tuin hebt; 1. Een (deel)verbod op vuurpijlen en knalvuurwerk. gemeente Tilburg. Vuilnismannen in deze gemeente • maakt een deel van het centrum autoluw zodat er Inwoners mogen dit afstemmen met bewoners in geven bij het goed aanbieden van het afval de kliko ruimte tussen de winkels benut wordt om groen, hun wijk of straat. een groen duimpje. Bij verkeerd aanbieden krijgt de speelgelegenheid en bankjes te plaatsen. 2. Verkopers verplichten om gratis veiligheidsbrillen kliko een rode duim. Als een inwoner drie keer een te geven bij de verkoop van vuurwerk. rode duim krijgt legen de vuilnismannen de kliko Het openbaar groen is beter onderhouden 3. Verkopers verplichten om veiligheidsvoorschriften niet. Niet alleen de grote wegen en de toegangswegen uit te delen bij de verkoop van vuurwerk. moeten we goed onderhouden. Ook de wijken en het 4. Inwoners te stimuleren en te ondersteunen bij het Natuur centrum verdienen meer aandacht. Het plaatsen van organiseren van activiteiten rond de jaarwisseling. Bomen verhandelen we via de bomenmakelaar groenstroken versterkt de biodiversiteit. Meer planten 5. Het organiseren van professionele vuurwerkshows. Bomen kappen is niet meer van deze tijd. Toch zijn trekt onder meer insecten en vogelsoorten aan. Zo krijgt de gemeente weer de regie. onder andere rondom de Efteling de laatste tijd 6. Meer nadruk op opsporen en bestrijden van veel bomen gekapt. In plaats daarvan bieden we Het openbaar groen moet een grotere rol krijgen illegaal vuurwerk. voortaan aan om bomen te herplanten. Zo krijgen de in onze duurzaamheidsbeleving 7. Contact met andere gemeentes om bijvoorbeeld bomen de mogelijkheid om ergens anders te worden Naast het planten van meer groen vinden we ook vuurwerktoerisme te voorkomen. herplant. Dit bespaart geld en is een stuk beter voor dat inwoners zelf een grote stem moeten krijgen bij 8. Meldpunt voor overlast vuurwerk opzetten en de het milieu. het inrichten- en onderhouden van het groen. De overlast registreren.

34 35 Toekomstvenster Economische ontwikkeling

De Efteling en de Loonse en Drunense Duinen zijn bekende plekken die jaarlijks vele bezoekers trekken. Onze gemeente heeft alleen nog meer te bieden op het gebied van bezienswaardigheden, activiteiten, evenementen, wandel- en fietsroutes, historische plaatsen met een verhaal en plekken waar het leuk vertoeven is.

In 2030 maken we actief gebruik van onze schatkamer Dit is op het gebied van kunst, leisure, historie, erfgoed, natuur en cultuur. De Efteling, de Loonse en Drunense Duinen, de Natuur(poort) en Experience Island zijn iconen van (inter)nationale allure. Ondernemers, bewoners, kunstenaars en toeristen cultiveren de parels uit onze schatkamer tot een prachtig juweel. Er is zoveel moois om van te genieten. Daarom staat onze toekomstvisie in het teken om alles slimmer met elkaar in verbinding te brengen.

36 37 Economische ontwikkeling

Wij zijn de stamtafel van Midden- Charme-offensief voor Brabant Hier ontmoeten inwoners, ondernemers en bezoekers elkaar. We zetten ons in om een deel onze economische van deze bezoekers te verleiden. Zodat zij naast het bezoeken van de Efteling ook besluiten om meer van onze kunst, historie, erfgoed, winkels, horeca, natuur ontwikkeling en cultuur te ontdekken. Zo versterken we onze economie, behouden de parels uit de schatkamer hun glans en blijven onze kernen aantrekkelijk en leefbaar.

Economische groei in combinatie met leefbaarheid en kwaliteit van de omgeving Om onze ambities te realiseren verbinden we ze 2. We optimaliseren de promotie De Efteling is van grote betekenis voor onze aan initiatieven. Voor de komende jaren hebben we voor onze streek gemeente. Enerzijds zorgt dit voor banen, inkomen, 6 initiatieven voor economische ontwikkeling. Regionaal Bureau voor Toerisme De belastinginkomsten en bekendheid. Anderzijds Langstraat is goed georganiseerd en promoot hebben de bezoekersstromen ook impact op de 1. We zorgen ervoor dat bezoekers het meerdaags verblijf. Ze brengen de vele leefbaarheid en de kwaliteit van de omgeving. Het meerdere dagen in onze arrangementen op het gebied van fietsen, goed begeleiden van die stromen is daarom van het gemeenschap verblijven wandelen, culinaire activiteiten en overnachten allergrootste belang om de gemeente – en met name Op deze manier benutten we de mogelijkheden in kaart. Daarbij is onze marketing en Kaatsheuvel - leefbaar te houden. van ons Nationaal Park ‘De Loonse en communicatie in- en over de regio op orde. Drunense Duinen’ en Landschapspark Dit is zowel online als offline, intern en extern. Pauwels. Zo krijgen we grip op de We verbeteren de bewegwijzering naar- en bezoekersstromen. Als mensen namelijk in de gemeente zowel fysiek als digitaal. We niet allemaal op hetzelfde tijdstip en vanaf vinden het belangrijk dat onze streek een hetzelfde station komen, reguleren en/of pakkende naam krijgt. Door het organiseren voorkomen we tijdelijke ‘overbevolking’. Dit van een prijsvraag vragen we ondernemers en vraagt om voldoende kwalitatieve- eigentijdse andere inwoners om met voorstellen hiervoor te verblijfsaccommodaties. En bezoekerscentra komen. om bezoekers te huisvesten en te informeren. Dit initiatief sluit aan bij bestaande plan “Goud in handen”. Het script waarmee we de toekomstvensters voor 2030 veilig stellen.

38 39 Economische ontwikkeling

3. Door het partnerschap met de doorstroom in de spits. Zo voorkomen we dat Efteling genieten bezoekers van Kaatsheuvelaren die de Europalaan gebruiken meer van onze plekken om naar hun werk te rijden in de file belanden. We streven naar vergroting van de spin off van de Efteling. Zo maken we bezoekers bewust 6. We creëren een transferium voor van al het andere dat onze gemeenschap parkeren op afstand te bieden heeft. Dit gaat hand in hand met Dit doen we om de enorme stroom het reguleren van bezoekersstromen die bezoekers op piekdagen (bijvoorbeeld de leefbaarheid en kwaliteit van de omgeving zomernachtavonden) op te vangen. Het waarborgen. aanleggen van kleinschalige parkeerplaatsen bij Waalwijk en Tilburg met plek voor enkele 4. We zetten kunst op de kaart duizenden auto’s is een optie. Met transport in Er zijn meer plaatsen waar het maken stijl (in het verleden is de monorail genoemd) van kunst is gefaciliteerd. Daarbij hebben brengen we bezoekers dan naar de Efteling. we meer plaatsen waar we kunst kunnen Dit doen we zonder de N261 te belasten. kopen, verkopen, bekijken en waarderen. De De gemeente heeft als doel gesteld om bestaande kunstschatten zijn uit het depot bezoekers van de Efteling zoveel mogelijk gehaald en worden tentoongesteld. We geven te laten parkeren op het parkeerterrein de nodige aandacht aan cultuur en erfgoed van de Efteling en de nieuw aan te leggen door het te inventariseren en zichtbaar te parkeergelegenheden op gronden van de maken. Efteling. Dit staat in het bestemmingsplan ‘Wereld van de Efteling 2030’. 5. Stoplichten verdwijnen waar een tunnel zal verschijnen Onze stoplichten zorgen er namelijk voor dat het verkeer vastloopt op drukke piekdagen. Auto’s die van de N261 komen, staan zowel bij de Horst als bij de Europalaan te wachten voor stoplichten. Ter hoogte van de ingang van de Efteling leggen we een tunnel aan. Op deze manier bereikt het verkeer vanuit de richting Kaatsheuvel, via de tunnel de Europalaan. Eftelingverkeer bereikt op deze manier zonder stoplichten de parkeerterreinen. Het verdwijnen van deze stoplichten zorgt ook voor een betere

40 41 Toekomstvenster Gemeenschap, bestuur en communicatie

Een gemeente bestaat uit Voor een bloeiende en zelfbewuste samenleving is een groep van woon- een passende vorm van besturen nodig.De inwoner is mondiger geworden. Vanaf het begin wil hij kernen (dorpen, steden) betrokken worden bij - en invloed hebben op - het met het bijbehorend reilen en zeilen in zijn of haar directe omgeving. Een gebied die samen worden nieuwe werkwijze moet zorgen voor vertrouwen en bestuurd door een saamhorigheid tussen inwoner en bestuur. politiek apparaat. De We gaan het echt anders doen! samenleving is een groep Samenleving en lokaal bestuur gaan vanaf nu samen voor de ontwikkeling van gemeenschappen zorgen. mensen die samen een Een samenwerkingsmodel waarin eenieder vanuit half gesloten systeem zijn of haar rol bijdraagt aan de instandhouding, vormt waarbinnen versterking of ontwikkeling van de gemeenschap. interactie tussen mensen Waarom gaan we het anders doen? centraal staat. Om bloeiende en zelfbewuste gemeenschappen te bewerkstelligen is een passende vorm van bestuur nodig. Inwoners zijn mondiger geworden en willen terecht invloed hebben op het reilen en zeilen in hun omgeving. Door ontwikkelingen in de wijk op basis

42 43 Gemeenschap, bestuur en communicatie

van vertrouwen in te richten spelen gemeenschap en Wijkgericht werken is de basis van Een gehoorde inwoner, is een Een eerste stap naar een grensover- lokaal bestuur in hetzelfde team. Beslissingen komen onze samenleving tevreden inwoner schrijdende samenwerking is een in samenspraak tot stand. Om deze werkwijze tot Een wijkgerichte aanpak krijgt een steeds Zo staat de wijkgerichte aanpak in dienst van de logische keuze een succes te maken, moet onder andere aan de belangrijkere plaats in onze samenleving. Met inwoner. Dit betekent natuurlijk niet dat het antwoord Zo pakken we thematische schaalvergroting aan volgende randvoorwaarden voldaan worden: een nieuwe en frisse aanpak werken enthousiaste op iedere vraag “ja” is. Toch zijn wij ervan overtuigt met omliggende gemeenten die zich voor dezelfde • transparante proces- en besluitvorming; inwoners, bestuurders en ambtenaren aan een dat meedenken en luisteren naar inwonerswensen, problemen gesteld zien. Het lokaal bestuur moet • participatie burger; fijne leefomgeving. Met de Toekomstagenda is zorgt voor tevreden inwoners. Daarbij is het met oog zich steeds afvragen of de huidige samenwerking • gerichte wijkaanpak; een mooie start gemaakt in het samenwerken op de toekomst nodig dat we open staan voor een met diverse omliggende gemeenten voldoende • grensoverschrijdende vraagstukken onderbrengen tussen gemeenschap en lokaal bestuur. Het laat nieuwe werkwijze met een nieuwe structuur. resultaat biedt om het hoofd te bieden aan de vele in een groter bestuursorgaan; zien hoe lokaal bestuur op een laagdrempelige en toekomstige complexe vraagstukken. Om onder • passende bestuurlijke en organisatorische structuur. transparante manier beleid maakt dat is gebaseerd Bestuur: zelfstandig of… ? andere de opgaven uit deze Toekomstagenda Zo bouwen we samen aan bloeiende en zelfbewuste op de mening van de inwoners. Dit wordt een Wie is in de toekomst die lokale overheid? Is dat kans van slagen te bieden is een open discussie gemeenschappen. vanzelfsprekende manier van werken. Bewoners de gemeente Loon op Zand anno 2019 of is het noodzakelijk. van hun wijk zijn namelijk ervaringsdeskundig. Een een lokale overheid in een groter geheel? Waarom een nieuwe aanpak wijkgerichte aanpak zorgt ervoor dat een aangename Naast de leefomgeving in de wijk, zijn er namelijk Deze vragen helpen bij het voeren van deze Als de drie kernen in 2030 en daarna bloeiende en inrichting van de leefomgeving ontstaat. steeds meer taken vanuit de landelijke overheid discussie zelfbewuste gemeenschappen willen zijn en blijven, op het bord van gemeenten komen te liggen. • Draagt samenwerking wel bij aan de oplossing? moeten deze randvoorwaarden de leidraad zijn. Zo Een wijkgerichte aanpak betekent Deze taken vragen steeds meer specifieke • Is onze besluitvorming niet te stroperig? vinden we antwoorden op toekomstige vragen. We een totaal andere gemeente kennis op meer terreinen. Daarnaast zijn er • Lukt het ons om altijd open en helder te noemen er enkele: Wanneer wijkgericht werken optimaal werkt, hoeft vele complexe vraagstukken die vanwege hun communiceren over ons beleid? • De Omgevingswet krijgt een grote invloed op de een inwoner niet meer langs verschillende instanties gemeentelijk grensoverschrijdend karakter alleen • Hebben we voldoende capaciteit? inrichting en structuur van onze samenleving. voor een vraag of initiatief. De lokale overheid aangepakt kunnen worden binnen een grotere • Hebben we voldoende kwaliteit in huis? • Inwoners willen in toenemende mate samen met zorgt, met hulp van hiervoor speciaal ingerichte bestuursorganisatievorm. Ook vanwege zijn • Kan transparantie in de processen gehandhaafd buurt- en dorpsgenoten beslissen over hun eigen loketten, voor uitvoering van een vraag of initiatief. specifieke kennis en vaardigheden, die lokaal niet blijven? omgeving. Het loket bestaat uit een team van ambtenaren altijd vanzelfsprekend aanwezig zijn. Men moet nog • Inwoners willen samen met lokale overheid in en wijkervaringsdeskundigen. Samen met de intensiever gaan samenwerken, eindverantwoording We splitsen het bestaande bestuur in twee openheid bespreken wat nodig en mogelijk is om initiatiefnemer zijn zij verantwoordelijk voor het delen of overdragen. onderdelen te zorgen dat het prettig wonen blijft in hun wijk. vervolg. Zo weet de inwoner precies waar hij of zij 1. Wijk- en dorpsraden die ondersteuning krijgen van • Betrokkenheid op kleine schaal, op wijk en terecht kan met vragen. En maken we tegelijkertijd het lokaal bestuur. dorpsniveau. hem of haar mede verantwoordelijk. Heeft het loket 2. Eén overkoepelend gemeentelijk bestuur met • Daar waar nodig, sturing kunnen geven aan zelf geen antwoord op de vraag? Dan zoekt het extra aandachtsgebieden. processen en vraagstukken die naar een groter bij andere overheden binnen de provincie of het schaalniveau gebracht moeten worden. rijk naar het antwoord. Zo houdt de inwoner één • Meer verbinding binnen de samenleving en met aanspreekpunt. haar bestuurders. • Meer wijkgericht werken. 44 45 Gemeenschap, bestuur en communicatie

Deze splitsing zorgt ervoor dat beide besturen We sluiten ons aan bij de overleden ex- We stellen de communicatiestructuur samen en apart van elkaar kunnen werken. Dit burgermeester van Amsterdam: Eberhard van der met elkaar op bevordert het realiseren van de Toekomstagenda, Laan. In zijn laatste interview tijdens Zomergasten Hierin leggen we alle afspraken over de manier stimuleert de andere werkwijze en biedt kansen zei hij: “Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den waarop we met elkaar communiceren duidelijk op het gebied van kwaliteit, tijd, kwantiteit en Haag zijn één grote stad met het Groene Hart als vast. Aandachtspunten bij het opstellen van de procesverloop. Het is belangrijk dat we bij het een soort Central Park.” communicatiestructuur zijn onder andere: splitsen van het bestuur, de expertise van andere • Transparante besluitvormingsagenda; gemeenten inschakelen. Communicatie is een • Werkelijke inspraak en invloed van inwoners; • Duidelijke spelregels; Nadenken over een zelfstandige- activiteit waarbij levende • Participatie, wat verstaan we onder participatie? samenwerkende-, samenvoegende wezens betekenissen - Voor welke vorm wordt gekozen? gemeente uitwisselen door op - Welke waarden zijn van belang bij Ook verwachten we dat het college en de raad elkaars signalen te samenwerking? de kennis en vaardigheden hebben om lastige - Waar begint en eindigt verantwoordelijkheid en vraagstukken op te lossen. De landelijke overheid reageren. beslissingsbevoegdheid? vindt dat gemeenten goed moeten nadenken over • Opstellen van een gemeentelijk burgerparticipatie hun zelfstandigheid. Kan een gemeente alléén Transparante communicatie besluit om zo participatie een vast onderdeel van blijven bestaan door constante hulp van regionale Samenwerken, wijkgericht werken, een ander soort bestuurlijke besluitvorming te maken; partners? Dan is samenvoegen of herindeling bestuur. Het zijn allemaal grote onderwerpen die veel • Wie maakt burgerparticipatie mogelijk? misschien een betere keuze. invloed hebben op de toekomst. Het is daarom nodig • Motivatie toelichting vanuit gemeente over om duidelijke spelregels te maken over de manier participatiebeleid en gemaakte keuzes; Kijk daarom steeds in de spiegel! waarop we met elkaar communiceren. En hoe we • Gebruikmaken van eigentijds technologische Ook onze lokale overheid moet in de spiegel beslissingen met elkaar communiceren. Dit maakt ontwikkelingen. durven kijken. Zijn we bestand tegen de druk die verbetering en aanspreken op gedrag mogelijk. Zijn bovenstaand proces met zich meebrengt? Kunnen de afspraken gemaakt? Dan delen we deze graag. Open en eerlijke communicatie voor en willen we nog de verantwoording voor goed Als iedereen deze afspraken kent, is transparant nu en in de toekomst! bestuur blijven dragen? Of maken we nu alleen hoe gewerkt wordt en wat iedereen van elkaar kan In de communicatie handelen gemeenschappen keuzes om kosten te besparen? Dit kan en mag niet verwachten! en lokaal bestuur volgens het gedachtegoed het uitgangspunt zijn. Kwaliteit van bestuur moet te waarmee deze Toekomstagenda is opgesteld. De allen tijde voorop staan. Staan we eigenlijk wel open lokale overheid houdt inwoners op de hoogte door voor nieuwe ontwikkelingen? Het is noodzakelijk regelmatig te communiceren over de vorderingen om op korte termijn hierover een open discussie te van het realiseren van de Toekomstagenda. voeren. Niet alleen tussen de politieke partijen, maar Hiermee bouwen we aan wederzijds vertrouwen en samen met de inwoners. betrokkenheid.

46 47 Gemeenschap, bestuur en communicatie

Charme-offensief voor van plaatsen. De gemeente kan via deze weg makkelijker zien wat er speelt, hierop acteren en vervolgens terugkoppelen naar de desbetreffende onze gemeenschap, inwoner(s). • Het plaatsen van enquêtes vanuit de gemeente en inwoners bestuur en communicatie Het is een middel om de mening van inwoners gemakkelijk te verzamelen. Zo krijgt de gemeente meer inzicht in het draagvlak van het in te voeren beleid. • Het verlagen van de drempel om contact op te nemen met de gemeente Via de app kunnen inwoners de gemeente benaderen over zaken die nu via de website of Onze gemeenschap is beter met het gemeentehuis lopen. Een terugkoppeling elkaar in verbinding door de geven is voor de gemeente op deze manier Burgerapp sneller. De Burgerapp is een innovatieve app die burgers • Het eenvoudig geven van en de gemeente met elkaar verbindt. De App is informatievoorziening over gemeentezaken nadrukkelijk bedoeld voor tweerichtingsverkeer: Zo is alle communicatie van- en naar de van burgers naar de gemeente en andersom. De gemeente in één app te vinden. Dit zorgt voor gemeente stelt de app op haar website beschikbaar verlichting van inspanning voor zowel gemeente om te downloaden. als inwoner. Informatie is niet meer verspreid over brieven, websites en rapporten. De Burgerapp kent vele voordelen Het is bijvoorbeeld te gebruiken voor: Er is altijd een toezichthouder (admin) om de • Het melden van onveilige situaties berichten in de Burgerapp te controleren De gemeente heeft de mogelijkheid om in de Zo voorkomen we dat er berichten of enquêtes Burgerapp voor elke kern of wijk aan te geven of worden geplaatst die onnodig kwetsend zijn. En er onveilige of gewijzigde situaties zijn. Zo blijft waarborgen we de privacy van inwoners zoals in de men op de hoogte van wat er speelt. AVG staat. • Het doorgeven van gebrekkig onderhoud aan bijvoorbeeld wegen of plantsoen Inwoners kunnen zelf in de app gebrekkig onderhoud doorgeven. Men kan hier foto’s

48 49 Gemeenschap, bestuur en communicatie

We plaatsen een lichtkrant binnen de In de gemeente Alphen aan de Rijn zijn al drie kernen: Kaatsheuvel, Loon op rapportages opgesteld die het wijkgericht werken Zand en De Moer evalueren. Loon op Zand heeft een begin gemaakt Hierin publiceert de gemeente het laatste met deze manier van werken door het instellen van nieuws. Op deze manier blijven ook de inwoners wijkteams. Dit kan echter nog verder ontwikkeld zonder computer op de hoogte van de laatste worden. ontwikkelingen. Zo blijven onder andere de ontwikkelingen van de Toekomstagenda een Ideeën om verder te onderzoeken zijn: gespreksonderwerp en blijven mensen betrokken. • Eens per 2 á 3 maanden een wijkschouw houden. Bijvoorbeeld bij de besluiten die de gemeenteraad Hier beantwoorden ambtenaren vragen over neemt en belangrijke mededelingen van de politie en diverse onderwerpen die in de wijk spelen. de brandweer. De lichtkrant is ook van meerwaarde • Een werkwijze die direct reageert op klachten. als hij per dorp verschillend wordt gebruikt. Denk Een ambtenaar of BOA krijgt een melding van een bijvoorbeeld aan een lokaal dorpsevenement. De inwoner en neemt binnen twee werkdagen contact lichtkrant wordt gratis ingezet voor- en door inwoners op met de melder. Is het probleem opgelost? ingebrachte maatschappelijke doelen / evenementen Dan koppelt de ambtenaar of BOA terug naar de en activiteiten. We moeten voorkomen dat de krant melder. wordt gebruikt door commerciële instanties. • Een regelmatig overleg tussen de gemeente en wijkteams (eens per kwartaal). Wijkgericht werken stopt niet bij het Zo houden zij een vinger aan de pols bij de inzetten van wijkteams verschillende soorten problemen in de wijken. Het bezoeken van wijken door ambtenaren is niet nieuw. In recente jaren zijn er steeds meer gemeenten – ook in de regio – overgestapt op het wijkgericht werken. Er zijn verschillende adviesbureaus die al veel geschreven hebben over de voordelen van deze manier van werken. Voorbeelden zijn: meer contact met inwoners, een laagdrempelige dienstverlening en hoge reactiesnelheid op meldingen van inwoners.

50 51 Uitleiding

Onze Toekomstmakers blijven met Een nieuwe samenwerking waarin Denken dat het kan elkaar in verbinding we samen leren Dit doen we door minimaal vier keer paar jaar Verschillende partijen moeten hun rol op een bijeen te komen en projecten te bespreken. Tussen andere manier invullen tijdens het uitvoeren van de bijeenkomsten door zitten de Toekomstmakers deze Toekomstagenda. Voor gemeenteraadsleden namelijk niet stil. De gemeentelijke ondersteuning en bestuurders betekent dit meer loslaten en verbindt de Toekomstmakers met bestaande ruimte geven aan de samenleving. Daarvoor zijn initiatieven en expertise bij organisaties in de randvoorwaarden belangrijk. Het is aan inwoners om gemeente of daarbuiten. Zo hebben deelnemers en deze randvoorwaarden te gebruiken en om de ruimte gemeente tussendoor de tijd en ondersteuning voor daartussen optimaal te benutten. We realiseren ons het uitvoeren van projecten. En krijgt ieder initiatief in dat dit geen gemakkelijke verandering is. En vinden de Toekomstagenda de aandacht die het verdient. het belangrijk om elkaar aan te spreken op onze veranderende rollen. Daarnaast begeleiden we alle De Toekomstmakers verkennen betrokkenen professioneel bij het invullen van hun manieren om nieuwe werkwijzen te nieuwe rol. Deze Toekomstagenda is een succesvol voorbeeld Van Toekomstdenkers naar ontwikkelen van een nieuwe manier om samen te werken met Toekomstmakers We nodigen inwoners van harte uit om eigen In het voorjaar van 2021 evalueren inwoners. De Toekomstdenkers hebben nagedacht De Toekomstdenkers zijn een trots en divers casus op te sturen. Zo blijft de Toekomstagenda we de gekozen werkwijze over onze belangrijkste uitdagingen voor de gezelschap dat staat voor de zonnige toekomst een levend document. Eén keer per jaar nodigt Dit doen we samen met de Toekomstmakers, de komende jaren. Daarnaast hebben we geoefend om van Loon op Zand. Nu de Toekomstagenda de gemeenteraad de Toekomstmakers uit om het inwoners, de gemeenteraad en het college. De als gemeenschap en gemeente in nieuwe, vrijere gereed is, gaan de Toekomstdenkers door als voorgaande jaar te evalueren. uitvoering van de Toekomstagenda is een succes als vormen samen op te trekken. Dit succes willen we de Toekomstmakers met als aanvoerder de we samen met de gemeenschap en de gemeente vasthouden en verder uitbouwen. Hierbij zijn ten burgemeester. Omdat we samen de toekomst resultaten halen en open staan voor nieuwe minste vier dingen van belang: maken, voegen we leden van de gemeenteraad werkwijzen en ideeën. 1. Een open samenwerking tussen inwoners en toe aan de Toekomstmakers. Per fractie krijgen gemeente. zij één vertegenwoordiger. Daarmee maken de 2. De ingebrachte initiatieven uit te bouwen om zo raad en de Toekomstmakers kennis met elkaars de vier toekomstvensters te realiseren. werkzaamheden. 3. Samenwerken aan vernieuwende vormen van participatie tussen inwoners en gemeente. 4. Open blijven staan voor nieuwe toekomstvensters en frisse ideeën.

52 53 Colofon Oplage: 150 exemplaren

Redactie: Toekomstmakers

Ontwerp & realisatie: 2d studio in vorm

Met dank aan: Pix4profs / Jan Stads Henri Boer Fotografie (foto Westwaard) Jordy Kramer (afbeeldingen Burgerapp)

54 55 www.loonopzand.nl