Heyelan Duyarlilik Haritasi Ve Tehlike Değerlendirme Projesi
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T. C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TAŞLIDERE HAVZASI (RİZE, GÜNEYSU) HEYELAN DUYARLILIK HARİTASI VE TEHLİKE DEĞERLENDİRME PROJESİ T. C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TAŞLIDERE HAVZASI (RİZE, GÜNEYSU) HEYELAN DUYARLILIK HARİTASI VE TEHLİKE DEĞERLENDİRME PROJESİ 1 ÖZET aşlıdere (Güneysu, Rize) havzası drenaj alanı ülkemizin jeolojik, topoğrafik, iklim özellikleri ve yanlış arazi kullanımı nedeniyle heyelan olaylarının sıkça yaşanmakta Doğu Karadeniz Havzasında bulunmaktadır. Taşlıdere (Güneysu, Rize) Havzası drenaj alanında gerçekleşen heyelanlar havza içerisinde izlenen magmatik kayaçların üzerinde gelişen ayrışmış topraklar içerisinde meydana gelmektedir. Havza ve Tçevresinde heyelanlar akmalar şeklinde genellikle 0,50-5 metre derinliği olan sığ heyelanlardır. Taşlıdere havzası drenaj alanı ağırlıklı olarak kimyasal bozuşmanın izlenmiş olduğu bir bölgede yer almaktadır. Bu durum; saha içerisinde özellikle Karadeniz kıyılarına doğru artan ayrışmış (rezidüel) toprak kalınlığını açıklamaktadır; artan toprak kalınlığına bağlı olarak heyelanların gözlenme sıklığı artmaktadır. Bununla beraber, havza içerisinde bitki örtüsü ve arazi kullanımı değerlendirildiğinde; alanda ormansızlaştırmanın yaygın olduğu; ormansızlaştırılan alanların çay tarımı için kullanılması ve gerekli drenaj tedbirlerinin alınmaması havza içerisinde izlenen heyelanların sayısının ve sıklığının artmasına sebep olmaktadır. Çalışma sahası ve yakın çevresinde deprem etkisi ihmal edilebilecek seviyededir. DMİ’nin 1971–2000 yılları arasında Rize ve Pazar istasyonlarından almış olduğu ölçümlere bağlı olarak yıllık toplam yağış miktarları Rize ve Pazar için sırasıyla 2188.9mm ve 1970.3mm olarak hesaplanmaktadır. Saha içerisinde izlenen kütle hareketleri aşırı yağışlara bağlı olarak tetiklenmektedir. Bu çalışmada Taşlıdere Havzası (Rize, Güneysu) heyelan duyarlılık, tehlike haritası ve değerlendirme projesi kapsamında; Taşlıdere Vadisi (Güneysu, Rize) drenaj alanı içerisinde sığ heyelanlara ilişkin heyelan duyarlılık analizinin gerçekleştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla; söz konusu kütle hareketinin oluş mekanizması da dikkate alınarak sığ heyelanların temel fiziğini esas alan SINMAP matematiksel modeli değerlendirilmiştir. Buna göre; drenaj alanı içerisinde yapılan araştırmalar 4 aşamada gerçekleştirilmiştir: (i) Öncelikle konuya ilişkin ulusal ve uluslararası literatür değerlendirilmiştir; (ii) literatür araştırmasının gerçekleştirilmesine müteakiben çalışma sahasının genel özellikleri incelenmiştir; (iii) bununla birlikte Taşlıdere Vadisi drenaj alanına ait sığ heyelan envanterinin oluşturulmasına yönelik arazi ve ofiste ayrıntılı araştırmalar yürütülmüştür; (iv) SINMAP matematiksel modeli kullanılarak çalışma sahası içerisindeki sığ heyelanlara ilişkin duyarlılık analizinin yapılmasında önem arz eden gerekli mekanik ve hidrolojik özelliklerinin tayini amacıyla arazi çalışmaları süresinde 40 adet araştırma çukurlarından örselenmiş ve örselenmemiş örneklemeler yapılmıştır. Bununla birlikte; yine modelin ihtiyaç duyduğu havza içerisindeki rezidüel toprak kalınlığının değişim aralığının belirlenmesine yönelik jeofizik etütler; sismik kırılma ve rezistivite etütleri yapılmıştır. Burada ifade edilen mekanik ve hidrolojik özelliklerin belirlenmesi ve havza içerisindeki toprak kalınlığı değişim aralığının tayin edilmesine müteakiben heyelan duyarlılık analizi gerçekleştirilmiş ve havza içerisinde heyelan duyarlılık seviyesinin bir göstergesi olan stabilite indeks değerleri haritalanmıştır. 2 ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Bu sonuç değerlendirilerek Taşlıdere Vadisi drenaj alanı (Rize, Güneysu) içerisinde heyelan ve sel kontrol yapılarının projelendirilmesinde öncelikli alanlara yönelik öneriler yapılmıştır. Proje çalışmasına ilişkin sonuç bulgular ve nihai öneriler Tablo 1 içerisinde özetlenmiştir. Tablo 2. Proje çalışmasına ilişkin sonuç bulgular ve nihai öneriler özet tablosu. Sahada görülen heyelan türleri Sığ heyelan; akma Heyelan sayısı 889 614,477 m3 Yer değiştiren toprak miktarı 1,044,611 ton Ziraat alanında heyelan yüzdesi %48 Bozuk orman alanında heyelan yüzdesi %30 Verimli orman alanında heyelan yüzdesi %17 Yerleşim vd. alanlardaki heyelan yüzdesi %5 Sığ heyelana yüksek duyarlı alan %21 Heyelan duyarlılık analiz yöntemi SINMAP math model “SINMAP matematiksel modelini uygulamak için gerekli olan veriler, hem konum hem de zamanda önemli derecede değişebilen toprak ve iklim özellikleri içerir. Modelin sonucu olarak hesaplanan stabilite indeks değeri ve bu indeks değere bağlı olarak tanımlanan heyelan duyarlılık sınıfı esas olarak söz konusu afetin belirli bir lokasyonda gerçekleşme ihtimalini ifade eden mekânsal tehlikeyi tanımlamaktadır. Model içerisinde değerlendirilen hidrolojik parametrelerden beslenim (R) mm olarak günlük yağış değeridir. Gözenek suyu basınçlarının artmasına ve söz konusu duraysızlığın tetiklenmesini sağlamaktadır. Bu durumda çalışma kapsamında dikkate alınan beslenim miktarının havza içerisinde zamana bağlı gerçekleşme olasılığı söz konusu mekânsal tehlikenin değerlendirilen zaman aralığında gerçekleşme ihtimalini verecektir. Değerlendirilen beslenim miktarının 100 mm günlük yağış değeri olduğu dikkate alındığında; proje çalışması kapsamında havza içerisinde tanımlanan mekânsal tehlikenin 1, 2, 5, 10, 50 ve 100 yıl içerisinde gerçekleşme olasılıkları sırasıyla 0.40, 0.64, 0.92, 0.99, 1.00 ve 1.00 olarak hesaplanmaktadır (Nefeslioğlu, 2008; Nefeslioğlu ve Gökçeoğlu, 2011; Nefeslioğlu vd., 2011).” TAŞLIDERE HAVZASI (RİZE, GÜNEYSU) HEYELAN DUYARLILIK HARİTASI VE TEHLİKE DEĞERLENDİRME PROJESİ 3 KATKI BELİRTME u çalışma Orman ve Su İşleri Bakanlığı Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Etüt ve Proje Dairesi Başkanlığı, Heyelan ve Seyelan Şube Müdürlüğü’nün projesi olarak gerçekleştirilmiştir. BProje danışmanı Doç. Dr. Hakan Ahmet NEFESLİOĞLU ve rezidüel toprak örneklerine ilişkin laboratuvar deneyleri ile sahada gerçekleştirilen jeofizik etütleri yapan proje yüklenicisi ARE Jeoteknik Müh. Müş. İnş. Taah. Ltd. Şti. bu çalışmanın gerçekleştirilmesinde katkılarından dolayı, adı geçen kişi ve kurumlara içtenlikle teşekkür eder. Sayın Yrd. Doç. Dr. Tolga Görüm proje çalışması kapsamında sığ heyelan envanterinin hazırlanmasında katkıda bulunmuştur. Sayın Doç. Dr. Aykut Akgün proje çalışması kapsamında SINMAP matematiksel modelinin geliştirilmesinde katkıda bulunmuştur. Sayın Jeoloji Mühendisi Fatma Keleş SINMAP matematiksel modelinin esas alındığı heyelan duyarlılık analizlerinin geliştirilmesine ilişkin yüksek lisans tez çalışmasını bu proje kapsamında gerçekleştirmiştir. 4 ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İÇİNDEKİLER Taşlıdere Havzası (Rize, Güneysu) Heyelan Duyarlılık Haritası ve Tehlike Değerlendirme Projesi ........................................................................1 Özet ......................................................................................................................................................................2 Katkı Belirtme ......................................................................................................................................................4 İçindekiler ............................................................................................................................................................5 Şekiller Dizini .......................................................................................................................................................6 Tablolar Dizini ......................................................................................................................................................8 1. Giriş ...................................................................................................................................................................9 1.1. Gaye Ve Kapsam ........................................................................................................................................................................ 9 1.2. Proje Yeri ...................................................................................................................................................................................... 9 1.3. Proje Alan Bilgileri ..................................................................................................................................................................11 1.4. Çalışma Yöntemleri ................................................................................................................................................................12 2. Önceki Çalışmalar ..........................................................................................................................................13 3. Çalışma Sahasının Genel Özellikleri .............................................................................................................18 3.1. Jeoloji ..........................................................................................................................................................................................18 3.2. Jeomorfoloji .............................................................................................................................................................................29 3.3. İklim ve Bitki Örtüsü ..............................................................................................................................................................29