SÖZLÜK DERGİSİ Cilt: 6 Sayı: 3 ISSN 1308-1500
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
SÖZLÜK DERGİSİ Cilt: 6 Sayı: 3 ISSN 1308-1500 Editör Prof. Dr. Cengiz Yakıncı İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi, MALATYA TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Başkanı TDK İlaç ve Eczacılık Terimleri Çalışma Grubu Üyesi TDK Hemşirelik Terimleri Çalışma Grubu Üyesi [email protected] Editör Yardımcısı Belgin Aksu TDK Türk Dili Uzmanı [email protected] Yayın Kurulu Prof. Dr. Esmeray Acartürk Prof. Dr. Ayla Bayık Prof. Dr. Yalçın Özkan Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi GATA Eczacılık Bilimleri Merkezi E. Öğretim Üyesi ADANA İZMİR ANKARA TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi TDK Hemşirelik Terimleri Çalışma TDK İlaç ve Eczacılık Terimleri [email protected] Grubu Başkanı [email protected] Çalışma Grubu Üyesi [email protected] Prof. Dr. Cengiz Aslan Prof. Dr. Esin Kâhya Prof. Dr. İbrahim Yıldırım Fırat Üniversitesi Spor Bilimleri Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Fakültesi Dekanı ELAZIĞ Coğrafya Fakültesi E. Öğretim Üyesi Tıp Fakültesi E. Öğretim Üyesi [email protected] ANKARA İSTANBUL TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi [email protected] [email protected] Prof. Dr. İsmet Aydoğdu Prof. Dr. Gönül Peker Prof. Dr. Hamza Zülfikar Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Ankara Üniv. Dil ve Tarih Coğrafya Fak. MANİSA İZMİR Türkçe Bölüm E. Başkanı ANKARA TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi [email protected] TDK Tıp Terimleri Çalışma Grubu Üyesi TDK Tıp ve İlaç ve Eczacılık Terimleri [email protected] Çalışma Grubu Üyesi [email protected] Sahibi Yayın Koordinatörü Logos Yayıncılık Tic. A.Ş. adına Tania Sisa Rıfat Bahar Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Dizgi-Mizanpaj Prof. Dr. Cengiz Yakıncı Ayfer Eryeşil Arzu Deniz Ölmez Yayın Türü: Yerel Süreli Yönetim Yeri: LOGOS YAYINCILIK TİC. A.Ş. Baskı Yeri/Matbaa: LOGOS YAYINCILIK Yıldız Posta Cad. Sinan Apt. No. 36 D. 66/67 34349 Gayrettepe-İstanbul Baskı Tarihi: Haziran 2017 Tel: (0212) 288 05 41 - (0212) 288 50 22 Faks: (0212) 211 61 85 e-posta: [email protected] Sözlük Dergisi, üç ayda bir yılda dört sayı olarak yayımlanır. Bu dergide yayımlanan yazıların telif hakları Logos Yayıncılık Tic. A.Ş.’ye ait olup, yayımcının yazılı izni olmadan hiçbir şekilde tümü veya herhangi bir bölümü kopya edilemez, herhangi bir dilde tamamen veya kısmen yayımlanamaz, dijital ortama yüklenemez. SUNUŞ İş sağlığı ve güvenliği (İSG); iş yerlerinde işin yürütülmesi ile oluşan tehlikelerden, sağlığa zarar verebilecek şartlardan korunmak için yapılan bilimsel çalışmalardır. Bu çalışmalar, çalışanlar ile işletmenin ve üretimin güvenliğini yani çalışanı ve çevresinin korunmasını temel alan önlemlerdir. Temel İSG bilgilerini içeren kitaplar değişik içeriklerle yayımlanmıştır. Buna karşın güncel kaynaklara dayanan, saha çalışanları ve diğer ilgililer için rehber olacak İSG terimlerini içeren yazılı bir kaynak bulunmamaktadır. Bu sözlüğün oluşturulmasında, uzun süredir İSG konusunda eğitim ve araştırmaları olan hekimler, mühendisler, fizik, hukuk ve iş teftiş müfettişliği gibi alanlarda uzman olan arkadaşlar görev almıştır. Sözlüğümüzün İSG alanında çalışan işyeri hekimlerimize, iş güvenliği uzmanlarımıza, diğer sağlık personelimize ve İSG eğitmeni tüm meslektaşlarımıza yararlı olmasını umuyoruz. Yaşam ve iş koşullarımız ile yasal değişikliler ve İSG alanındaki gelişmeler süreklidir. Bu nedenle sözlüğümüzü en geç iki yılda bir güncelleyeceğiz. Bu güncellemeye katkıda bulunmak isteyen İSG profesyonelleri veya ilgili olan herkesi destek olmak üzere iletişim bilgilerimizle bize ulaşmaya çağırıyoruz. Sözlüğümüzün İSG profesyonelleri başta olmak üzere ilgili tüm akademisyen, eğitmen, öğrenci ve çalışanlarımıza yararlı olması dileğiyle saygı ve sevgilerimizi sunuyorum. Adana, 2017 Prof. Dr. Ferdi Tanır Sayı editörü Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü 1 İş Sağlığı ve Güvenliği Terimleri A alt işveren sub-employer Büyük bir işin bir bölümünü absorbsiyon absorption Deriden veya gözlerden yaptırmayı, asıl işverenden alarak kendisi üstlenen diğer vücuda alınma, emilme. yüklenici. taşeron acil çıkış ve ilk yardım işaretleri emergency alternatif akım alternating current Zamana bağlı escape and first-aid signs Acil çıkış yolları, ilk yardım olarak periyodik bir şekilde yön ve şiddet değiştiren malzeme ve ekipmanları veya kurtarmayla ilgili bilgi akım. veren işaret. alüminoz aluminosis İnce alüminyum tozlarıyla acil durum state of emergency, emergency situation uğraşan işçilerde gelişen akciğer hastalığı. Afet olarak değerlendirilen olaylar ile dikkatsizlik, ampermetre ampere meter akımölçer tedbirsizlik, ihmal, kasıt ve çeşitli sebeplerle meydana analitik araştırma analytical research Hastalıkların gelen olayların yol açtığı hâl. veya sağlıkla ilgili durumların görülme sıklığı ile diğer acil durum aydınlatması emergency lighting değişkenler (yaş, cinsiyet, coğrafik bölge, bir etkene maruz Olağan aydınlatma devrelerinin kesintiye uğraması kalma vb.) arasında bir ilişki olup olmadığının incelendiği hâlinde armatürün kendi gücüyle veya ikinci bir enerji araştırma. kaynağından beslenerek sağlanan aydınlatma. anayasa constitution Vatandaşların sahip oldukları acil durum ekibi emergency support team temel hak ve özgürlüklerle devletin temel organlarının Yangın, deprem ve benzeri afetlerde binada bulunanların kuruluşu ve işleyişini düzenleyen ana hukuk kaynağı. tahliyesini sağlayan, olaya ilk müdahaleyi yapan, arama anemometre anemometer hava akımölçer, yelölçer kurtarma ve söndürme işlerine katılan ve gerektiğinde ilk anomali anomaly Normal biçimin dışında olma. yardım uygulayan ekip. antrakoz anthracosis Kömür tozu solunması sonucu acil eylem planı emergency action plan İşyerlerinde gelişen pnömokonyoz. çalışanlara ve/veya işyerine zarar verebilecek doğa veya antropometri anthropometry İnsan bilimlerinin insan kaynaklı tüm acil müdahale gerektiren durumları beden ölçümleriyle ilgilenen dalı. önlemek ve olası zararları en aza indirmek için yapılacak ara transformatör adapter transformer, interstage olanların yer aldığı plan. transformer İletişim tesislerinde, besleme şebekesinden açık devre on-grid, open-circuit Elektrik kaynaklanan işlev bozulmalarını önlemek için kullanılan, devresindeki anahtarın açık durumda olduğu, devreden sargıları elektriksel (galvanik) olarak ayrılmış bir akımın geçmediği ve alıcının çalışmadığı devre. transformatör. açık topraklama net to ground Topraklama iletkeni aralıklı kontrol muayenesi periodic control üzerine bir parafudr veya eklatör bağlanan topraklama. examination Her iş kolu ve tehlike sınıfına göre ağrı eşiği pain threshold Kişinin ağrıyı ilk hissettiği belirlenmiş sürelerde tekrarlanan çalışanların tıbbi düzey. muayenesi. periyodik kontrol muayenesi akut acute ivegen ark kaynağı arc welding Kaynak için gerekli ısının, ALARP as low as reasonably practicable örtülü tükenen bir elektrotla iş parçası arasında oluşan ark “Bakiye riskin olabildiğince makul düşük seviyeye sayesinde ortaya çıktığı, elle yapılan bir kaynak yöntemi. indirilmesi”teriminin İngilizce kısaltması. artık risk residual risk Koruyucu tedbirlerin alçak gerilim low voltage Etkin değeri 1000 volt uygulanmasından sonra kalan risk. bakiye risk veya 1000 voltun altında olan fazlar arası gerilim. asbest asbest Lifsi kristal yapısına sahip olan 3 Sözlük Dergisi magnezyum silikat, kalsiyum-magnezyum silikat, demir- bakım maintenance İş ekipmanında yapılan magnezyum silikat ve kompleks sodyum-demir silikat her türlü temizlik, ayar, kalibrasyon gibi işlemlerin bileşimindeki bir grup mineral. tamamı. asbestoz asbestosis Asbest (amyant) tozlarının bakiye risk residual risk Mühendislik, yönetsel ve devamlı solunum sonucu akciğerlerde toplanmasıyla çeşitli çalışma metotlarına rağmen önlenemeyen risk. gelişen akciğer hastalığı. artık risk asıl işveren principal employer İşçileri ücretle bar bar, unit of pressure basınç birimi çalıştıran, işyerinin ve üretim hizmet araçlarının sahibi baritoz baritosis Baryum tozu solunması sonucu gerçek veya tüzel kişi. patron gelişen pnömokonyoz. asit acid Yakıcı, eritici kimyasal. barometre barometer Atmosfer basıncını ölçen aşırı gerilim overvoltage Genellikle kısa süreli olarak cihaz. iletkenler arasında veya iletkenlerle toprak arasında oluşan, basınç pressure Bir yüzey üzerine etkide bulunan işletme geriliminin izin verilen en büyük sürekli değerini gücün yüz ölçümü birimine düşen miktarı. aşan ancak işletme frekansında olmayan bir gerilim. basınçlı kap pressured container İç basıncı 0,5 atık waste Çöp, döküntü, kimyasal işlemden arta bardan büyük olan kap ve ekipman. kalan, kullanım dışı malzeme. baş koruyucu head protection Başı darbelere, ayak koruyucusu protective footwear Ayağı ağır çarpmalara ve üzerine cisim düşmesine karşı koruyan cisim düşmesi, cisim batması, elektrikle veya kimyasalla donanım. temas riskine karşı koruyan donanım. başarısızlık mekanizması failure mechanism aydınlatma lighting, illumination Nesneler ve Gelişme başarısızlığı nedeniyle ortaya çıkan fiziksel çevrelerinin görülebilmesi amacıyla ışık uygulanması. süreçleri ve durumları tanımlayan bir mekanizma. ayırma transformatörü separating transformer, baz base, alkali Alkali vasıflı kimyasal. isolating transformer İletişim tesislerinde, besleme beklenen değer expected value Risk analizinde, bir şebekesinden kaynaklanan işlev bozulmalarını önlemek olayın olma ihtimali ve sonuçları ile ilgili değişkenlerin için kullanılan, sargıları elektriksel (galvanik) olarak olası değerleri.