Ekrem AKURGAL EGE BATI UYGARLIĞININ DOĞDUĞU YER EGE BATI UYGARLIĞININ DOĞDUĞU YER
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Ekrem AKURGAL EGE BATI UYGARLIĞININ DOĞDUĞU YER EGE BATI UYGARLIĞININ DOĞDUĞU YER DOĞU HELLEN KÜLTÜR TARİHİ I.Ö . 1050 - 333 Ekrem AKURGAL İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını İzmir Yayıncılık İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayıncılık ve Tanıtım Hizmetleri Tie. San. A.Ş. İşçiler Cad. No: 130 Kahramanlar 35230 İzmir Tel: 0 (232) 421 70 40-41-42 Faks: 422 04 66 [email protected] www.izmir-bld.gov.tr Kent Kitaplığı Dizisi: 3 Ege Batı Uygarlığının Doğduğu Yer Ekrem AKURGAL Birinci Basım: Ekim 2000 Baskı Adedi: 3000 © Meral AKURGAL ve İzmir Yayıncılık A.Ş. Yayıma Hazırlayan, Mustafa Özturanlı Kapak Tasarım, Servet Kuru Kapak, İon Sütun Başlığı.Mermer. Ekrem AKURGAL Anadolu Kültür Tarihi, Efes Artemis Tapınağı İ.Ö. 560-550. Londra British Museum Grafik Uygulama, Behiye Özcan ISBN 975-018-0044-7 00.35.Y.0018.3 hu kitap Ekim 2000 tarihinde Promat Basım Yayın A.Ş. Tesisleri’nde basılmış, 100 adedi yazar ve yayınevi için satış dışı tutularak tümü numaralanmıştır. EKREM AKURGALTN YAŞAMÖYKÜSÜ Ord.ProF.Dr.Ekrem Akurgal 30.03.191 l'de İstanbul'da doğdu. 1930/31 'de Erkek Lisesi'ni bitirdi. D evlet imtihanını kazanarak Almanya'ya gitti. 1932-1940 yıllan arasında Berlin'de arkeoloji okudu ve doktorasım yaptı. 1941'de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih CoğraFya Fakültesi'nde önce asistan ve doçent, 1949'da proFesör, 1957’de ordinaryüs pro Fesör oldu. 1958/59'da Dil ve Tarih CoğraFya Fakültesi'nde dekanlık görevinde bulundu. 1943-1983 tarihleri arasında Türk Tarih Kurumu üyesi olan Akurgal, 1951-1961, 1982-1983 yıllan arasında da kurumun Genel Sekreterliğini yaptı. 1951-1981 senelerinde Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Üyesi olarak çalıştı. 1961-1962 yıllan arasında Princeton, 1971-1972'de Berlin Üniversitelerinde, 1976'da Pisa Scuola Normale Supenore'de ve 1980-1981'de Viyana Üniversitesinde konuk proFesör olarak ders verdi. 1950'den beri Avrupa, Amerika, Ingiltere ve Sovyet Rusya'da üniversite ve akademilerde konFeranslar verdi. 1960'lardan bu yana Akurgal İngiliz, Fransız, Alman, Yunan ve İspanyol tele- vizyonlannda söyleşilerde bulunmuş ve belgesel programlarda yer almıştır. Avusturya Akademisi (1968), İngiliz Akademisi (1968), İsveç Akademisi (1969), Danimarka Akademisi (1972), Fransız Akademisi (1979), WestFalische Akademie (Almanya 1983) ve İtalyan Akademisi (1983) üyesidir. 1992'de Fransız Akademisi Eskiçağ Bölümü asil üyeliğine seçildi. Oradaki koltuğu yaşamı boyunca Akurgal adını taşıyacak. 1992'de kurulan Türkiye Bilimler Akademisi ŞereF Üyesidir. Bordeaux Üniversitesi (Fransa 1961), Atina Üniversitesi (Yunanistan 1988), Lecce Üniversitesi (İtalya 1990) ve Anadolu Üniversitesi (1990) kendisine ŞereF Doktoru samru tevcih etmişlerdir. Ekrem Akurgal. Federal Almanya Büyük Liyakat Nişanı Yıldızlı Rütbesi (1979). Goethe Madalyası (1979), T.C.Kültür Bakanlığı'rmzın Büyük Ödülü (1981), Italyan Commandatore Nişanı (1987) ve Fransa Cumhurbaşkanı taraFından verilen Legion d'Honneur OFFicier rütbesi (1990) sahibidir. Aşağıdaki yabancı bilim kurumlanmn ŞereF Üyesidir: Londra Hellenic Society (1954), Washington Arkeoloji Enstitüsü (1961), Berlin Alman Arkeoloji Enstitüsü (1979), Ellen Arkeoloji Enstitüsü (1983), Avusturya Arkeoloji Enstitüsü (1987). Akurgal 1990 yılında Karşıyaka Belediyesi'nce Hemşehrilik Beratı, 1994'te İzmir Ticaret Odası'run İzmir Kentine Katkı Ödülü, 1995'te de ESİAD "Bölge üstün Hizmet Beratı" ile onurlandırılmıştır. İzmir Bayraklı'da Eski İzmir kentinin yer aldığı höyüğün karşısındaki 1643 Numaralı Cadde, 28 Eylül 1995 tarihinden bu yana Ekrem Akurgal adını taşımaktadır. Ekrem Akurgal’m Alman, İngiliz, Fransız, İtalyan ve İspanyol dillerinde, Avrupa'da baskılan yüzbinleri bulan kitaplan vardır. Bu eserlerden dört yabancı dilde Avrupa'da, İngiltere ve Amerika'da yayınlanmış olan Orient und Okzident kitabının baskısı yüzelb bini aşmıştır. Ancient Civilizations and Ruins oF Turkey adlı kitabı bugüne kadar sekiz baskı, 1988'de yayınlanan Anadolu Uygarlıklan başlıklı 600 sayFalık Türkçe yapıtı beş baskı yapmıştır. Akurgal İzmir'de bir arkeoloji istasyonu kurarak 1948-1993 yılına değin İzmir, Daskyleion Foça, Çandarlı ve Erythrai (İldin) kazılarını yetiştirdiği gençlerle birlikte yürüttü. 1981'de emekli olduğu sırada Türk üniversitelerinde onun 23 öğrencisi proFesör ya da doçent olarak hizmet ediyor, birkaç düzineyi aşan öğrencisi de müzeler ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nde iş başında bulunuyordu. 1956 da Anatolia Dergisi'ni kurarak Türk bilim adamlarının arkeoloji ve Türk Sanatı alanlannda yaptıklan çalışmalannı bilim dünyasına duyurmalarını sağlamıştır. Akurgal aynca Almanya'da yayımlanan Epigraphica Anatolica ve Kadmos gibi bilimsel dergilenn ve 70 000 tirajlı olup, arkeoloji meraklılanna hitap eden "Archeo" adlı İtalyan dergisinin editörlerinden biridir. Akurgal, Dil ve Tarih CoğraFya Fakültesi'nde Türk Sanatı Tarihi, Tiyatro ve Kütüphanecilik Bölümleri ile EpigraFi dalını kurmuş, Fakültenin önündeki Sinan Heykelini diktirmiştir. Ankara ve İzmir'de 1973 Ekim ayında toplanan Uluslararası Klasik Arkeoloji Kongresi'ni Türk Tarih Kurumu adına organize etmiştir. 1941 yılından beri Ulus, ZaFer, Milliyet ve Cumhuriyet gazetelerinde. Ülkü, Varlık dergilerinde ve daha başka yayın organlarında Türk Sanatı, Hellen Kültürü, Orta Asya Türk Sanatı ve özellikle mimarlık konularında Türk aydınlarına yönelik makale ler yazmıştır. Anadolu Uygarlıkları adım taşıyan kitabının 5. baskısında (1995) bu makalelerinden 52'si yer almaktadır (s.232-303, 603-638). Türkiye'deki Alman Kültür merkezlerinin İstişare Kurulu’nun 20 yıl süre ile (1974-1994) Genel Başkanlığını ve Türkiye-Yunanistan Dostluk Demeği’nin Başkanlığım (1988-1995) yapmıştır. ÖNSÖZ Ekrem Akurgal elinizdeki kitabı Smyrna, Phokaia, Kyme, Kyzikos, Daskyleion ve Erythrai'da yaptığı kazılarda elde ettiği sonuçlara, aynca EFes, Milet ve Samos üze rine ortaya konmuş yayınlara dayanarak yazmıştır. Smyrna Kenti'nin ilk kazıları 1948-1951 yılları arasında John M.Cook-Ekrem Akurgal yönetiminde bir İngiliz-Türk ortak çalışması olarak yapılmıştır. İngiliz ekibi II. Dünya Savaşı nedeniyle Hellas'ta durdurulmuş olan kazılann 1951'de tekrar başlatılması üzerine Türkiye'den aynlmıştır. Ekrem Akurgal ise adi geçen altı Ege kentinde sondaj ve kazılar yaptıktan sonra 1966 yılından başlayarak İzmir çalışmalannı yeniden ele alm ıştır. Smyrna kazılannı 1993'ten bu yana Meral Akurgal yönetmekte ve İzmir kazılanna yeni boyutlar kazandırmaktadır. Yapılan kazılarla Smyma'nın çok iyi korun muş olan kent duvan ortaya çıkanlmakta, Athena Tapınağı'ndan ele geçen mimari buluntular işlenmekte ve bunların Foça taşı kullanılarak yapılan kopyalan ile tapınağın sütunları ayağa kaldınlmaktadır. Smyrna Kenti'nin de anlatıldığı bu kitabı Meral Akurgal yazınsal ve bilimsel bakımdan gözden geçirmiş, gerekli düzeltmeleri, çıkarmalan ve eklemeleri yapmıştır. Kitapta yer alan Hellenli ozanlann dizelerinin İngilizce çevirilerini Sue Ellen Dopp sağlamıştır. Kitabın baskıya hazır duruma getirilmesinde arkeolog Esin Erbilir, arkeolog Emine Özsakallı ve arkeoloji öğrencisi Ece Yüksel'in y ardımlan olmuştur. Smyrna Kenti'nin görkemli bir biçimde ortaya çıkanlması çalışmalan devletin ve İzmirli işadamlannın bilinçli destekleri ile yürütülmektedir. Bayraklı Höyüğü'nü, Numune Bağı olarak kullanan İzmir Tekel Şarap Fabrikası'nın özverili davranışlan. Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürü olduğu sırada Hikmet Gürçay'ın kullanılan kazıevini yaptırması, bir aralık Türk Tarih Kurumu'nun maddi desteği, Karşıyaka'nın örnek üç Belediye Başkanı Nevzat Çobanoğlu, Cihan Türsen, Kemal Baysak, İzmir Ticaret Odası Başkanı Ekrem Demirtaş ve İzmirli işadamlannın gayretleriyle kazılarımız övgüye değer bir düzeye ulaşmıştır. IX Bayraklı kazılarını Dr. Nejat Ferit Eczacıbaşı desteklemiş, Erythrai kazılarını ise 7 yıl boyunca Selçuk Yaşar Topluluğu Finanse etmiştir. Şimdi Muharrem Kayhan'ın şahsında SÖKTAŞ A.Ş.nin örnek biçimdeki desteği, Smyrna kazılarını yaşatmaktadır. Vali Kemal Nehrozoğlu ve Büyükşehir Belediye Başkanı Dr.Burhan ÖzFatu- ra'nın 1997 yılında İzmir Agorası'm ziyaret edilebilir duruma getirmeleri ve 2000 yılında Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Piriştina'nın ve Konak Belediye Başkam Erdal lzgi’nin İzmir Arkeoloji Müzesi'nin önünü açarak, müzeye layık olduğu yeni bir görünüm kazandırmaları, İzmir kenti için büyük aşama olmuştur. Bayraklı Höyüğü'nün Türkiye ve dünya tarihi için büyük önemini takdir eden İzmirlilere, Y.Mimar Şükrü Kocagöz'e, eski Kültür Müsteşarlarından Murat Katoğlu'ya, İzmir Arkeoloji Müzesi uzmanlarına, Muharrem Kayhan'a ve Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri Kemal Nehrozoğlu'ya sonsuz teşekkürlerimi sunarım. İşbaşına geldiğinden bu yana İzmir'in başta kültür olmak üzere bütün sorun larına candan ve içten davranışlarla doğrultu veren Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Piriştina'ya duyduğum hayranlığı özellikle belirtmek isterim. Ekrem Akurgal, 11 Ağustos 2000 İÇİNDEKİLER EGE'DE HELLEN UYGARLIĞI Î.Ö. 1050 - 333 1 Doğu Hellen Kültür Tarihi I BÖLÜM I KURULUŞ VE GELİŞME EVRESİ 3 BÖLÜM B EGE'NİN YÜKSELİŞ EVRESİ (I.Ö. 750-650) 8 Aiol ve lon Özellikleri: g Homeros ve Ilias (I.Ö. 750-700) 9 Hesiodos (I.Ö. 700 sıralan) 10 Hellenler'de Din ve Mitoloji 12 Ege Kent Devletlerinin Doğuşu 14 Demokrasinin Doğuşu 21 Aiol ve lon Müziği 21 Terpandros ve Yedi Telli Lyra 22 Yedi Telli Saz Mezopotamya'da 25 lon ve Aiol Şiiri 26 Lirik Şiir 27 Archilochos 27 Kallinos 28 Simonides 29 Mimnermos 29 BÖLÜM m ALTIN ÇAĞ I. EVRE (I.Ö. 650-546) 31 Ege'nin Dünya Ticaretine Katılması, lonlann Karadeniz'de ve Akdeniz'de Koloni Kurmalan ve Paranın icadı 31 Altın Çağda Aiol ve lon Şiiri A lkaios (I.Ö. 630-560) 32