Tezislər Toplusu
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 98-ci ildönümünə həsr olunmuş TƏLƏBƏ VƏ GƏNC TƏDQİQATÇILARIN II BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSLARI Tezislər 13-28 aprel 2021-ci il, Bakı, Azərbaycan Ümumilli lider Heydər Əliyevin To the participants of the anadan olmasının 98-ci ildönümünə 2nd International Scientific həsr olunmuş Tələbə və Gənc Conferences of Students and Young Tədqiqatçıların II Beynəlxalq Elmi Researchers dedicated to the 98th Konfranslarının iştirakçılarına! birthday anniversary of National Leader Heydar Aliyev Hörmətli konfrans iştirakçıları! Dear conference participants! Ulu öndər Heydər Əliyevin anadan olmasının I welcome each of you to the 2nd International 98-ci ildönümünə həsr olunmuş Tələbə və Gənc Scientific Conferences of Students and Young Tədqiqatçıların II Beynəlxalq Elmi Konfransla- Researchers, which are dedicated to the 98th rında hər birinizi salamlayıram. Bu konfranslar birthday anniversary of the Great Leader Heydar artıq 9 ildir ki, Azərbaycanın Ümumilli lideri Aliyev. Heydər Əliyevin anadan olmasının ildönümünə These conferences have been dedicated to the həsr olunur. Müasir Azərbaycanın və milli neft anniversary of National Leader of Azerbaijan strategiyasının banisi olaraq Ulu öndərin şəxsiy- Heydar Aliyev for already 9 years. yətinə hörmətin təzahürü olaraq keçirilən kon- The conferences, which are organised as a franslar artıq 2 ildir ki, beynəlxalq formada və manifestation of respect for the personality of the onlayn təşkil olunur. Great Leader as the founder of modern Azerbaijan and its national oil strategy, have been held Ötənilki təcrübə göstərir ki, onlayn keçirilməsinə internationally and online for two years. baxmayaraq, tələbələr və tədqiqatçılar tərəfin- dən konfranslara təqdim olunan tezis və məqa- Last year's experience shows that despite the fact that the conferences are conducted online, the lələrin miqyası ildən-ilə artır. Belə ki, bu il kon- number of theses and articles submitted to the franslara yerli və xarici təhsil müəsissəsələrinin conferences by students and researchers is tələbə və gənc tədqiqatçılarının 300-ə qədər growing every year. tezisi qəbul edilib. Thus, about 300 theses have been presented to the Məlumdur ki, hər bir ali təhsil elmi biliklərin conferences this year by students and young əldə olunmasına əsaslanır və tələbələrə ixtisas researchers from local and foreign educational fənləri ilə bərabər elmi metodlar və işləmə üsul- institutions. ları haqqında məlumat verməyi qarşısına məq- It is known that every higher education is based səd qoyur. Ali məktəblər profillərindən asılı ola- on the acquisition of scientific knowledge and raq fərqlənsələr də, onların elmə əsaslanan aims to provide students with information about ümumi məqsədləri eyni olaraq qalır. Təhsil za- scientific and working methods, along with specialty knowledge. manı tələbə dəfələrlə ixtisasla bağlı elmi və praktiki tapşırıqları elmi metodların köməyi ilə Although universities differ in their profiles, their overall science-based goals remain the same. araşdırmaq və yeni bilikləri əldə etmək qabiliy- yətini sübut etməlidir. Tələbə, həmçinin gələcək During their study, students must repeatedly demonstrate their ability to research scientific tədqiqatçı öz fəaliyyəti zamanı elmi işlərin tər- and practical tasks related to the specialty and to tibi, icrası və sənədləşdirilməsi ilə məşğul olur. acquire new knowledge with the help of scientific Dissertasiya və digər yekun elmi işlərin hazırlan- methods. masında əsas məqsəd tələbənin, eləcə də tədqi- Students and future researchers are engaged in qatçının qoyulmuş problemi verilmiş vaxt çərçi- the preparation, execution and documentation of vəsində elmi metodların köməyi ilə həll emək scientific papers during their activity. qabiliyyətini üzə çıxarmaqdan ibarətdir. Bu me- The main purpose in the preparation of todikaya yiyələnmiş hər bir şəxsin praktiki fəaliy- dissertations and other final scientific works is to yəti zamanı qarşısına çıxan istənilən suala ya- reveal the ability of students and researchers to naşma metodu da başqa olur. Onlar digərlərin- solve assigned problems with the use of scientific dən fərqli olaraq qoyulmuş problemlərin həllin- methods within a given time. də elmi metodara əsaslanan analitik yanaşmaya Every person who has mastered this technique üstünlük verirlər. uses a different method of approaching any problems that arise during the practical activity. Bu kimi nüansları nəzərə alaraq, Bakı Ali Neft Unlike others, he prefers to solve assigned Məktəbi tələbələri elmi-tədqiqata həvəsləndir- problems with the use of analytical approach and mək üçün onların hər bir təşəbbüsünü dəstəklə- scientific methods. yir və bu sahədə tələbələrin yaradıcılıq, bilik və Given such nuances, Baku Higher Oil School bacarıqlarını nümayiş etdirə bilmələri üçün mü- supports each of students’ initiatives to encourage vafiq platforma rolunu oynaya biləcək müxtəlif them in their research endeavors and organizes tədbirlər təşkil edir. various events that can serve as an efficient Bu konfranslarda iştirak, nəticə etibarilə, tələbə- platform for them to demonstrate their creativity, lərə sadəcə tədris olunan fənləri daha dərindən knowledge and skills in this area. öyrənmək imkanı ilə yanaşı, həm də dünya gö- Participation in these conferences not only gives rüşlərini genişləndirmək, analtik düşünmə qabi- students the opportunity to learn more deeply about the subjects taught, but also helps them liyyətlərini inkişaf etdirmək və elmi-texniki sahə- expand their worldview, develop analytical lərdə biliklərini zənginləşdirmək üçün də şərait thinking skills and enrich their knowledge in yaradır. scientific and technical fields. Hesab edirəm ki, bu cür konfranslar tələbələrə I think that such conferences provide a unique bilik və təcrübələrini bölüşmək, elmi fəaliyyətlə- opportunity for students to share their knowledge rin sosial aktuallığına diqqət çəkmək üçün uni- and experience and, at the same time, they invite kal platformadır. attention to the social relevance of scientific activities. Konfranslar iştirakçılarının hər birinə səmərəli I wish each of the conference participants a təcrübə mübadiləsi və yeni biliklər arzulayıram. fruitful exchange of experience and knowledge. Hörmətlə, Best regards, Elmar Qasımov Elmar Gasimov Bakı Ali Neft Məktəbinin rektoru Rector of Baku Higher Oil School THE 2nd INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS dedicated to the 98th anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev APPLICATION OF FUZZY LOGIC THEORY TO THE STAGE OF TRANSITION OF ALUMINUM TO SOLUTION DURING ALKALINE DISSOLUTION OF ALUNITE ORE BASED ON THE PRINCIPLES OF GREEN CHEMISTRY Alyshanly G.I. ANAS, Institute of Catalysis and Inorganic Chemistry Baku, Azerbaijan [email protected] Supervisor: Ph.D., professor Haydarov A.A. Keywords: Fuzzy logic, alunite ore, aluminum yield, green chemistry Alunite ore is considered a potential source for the production of both aluminum and potassium fertilizers. In the research works on alunite processing, the initial stage of processing of Zaglik alunite ore is crushing, burning under reduction condition, and then dissolving the roasted material in alkaline and acid solutions. Long-distance transportation of alunite ore with its waste, heating of the ore together with loose rocks up to 6000C [Tagiyev, 2019, 36-42], and burning them for several hours, consuming a lot of fuel and catching fumes, buying reagents and materials from outside (usually from abroad), and finally the solution of problems that arise as the solution of environmental problems makes the cost of process extremely expensive. Due to these problems, the processing of alunite ore has not been brought to the industrial level. The temporary creative team organized by scientists of the Institute of Catalysis and Inorganic Chemistry and the Institute of Geology and Geophysics of ANAS has carried scientific researches out to create a simple and effective alunite technology based on modern electrochemistry and membrane technologies as a result of numerous experimental researches [Kashkay, 2016, 77-79]. According to the new technology, all the components required from alunite ore are intended to be extracted directly from the field itself by heap leaching and tank leaching, and all chemical reagents required for the process will be obtained from ore processing solutions by original membrane electrolysis and electro dialysis methods. This thesis presents the application of fuzzy logic theory to the stage of passing aluminum into solution during the alkaline dissolution of alunite ore on the basis of new alunite technology, which allows the exploitation of poor and rich alunite deposits, simple, cheap, efficient and environmentally friendly. A number of studies have been conducted on the application of fuzzy logic to various chemical processes [Jayalakshmi, 2017, 156-168]. In the process of alunite processing, optimization of parameters such as a concentration of alkali solution, solid-liquid phase ratio, temperature, pH, 6 THE 2nd INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS dedicated to the 98th anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev time, which affect the yield of the target product, is one of the main goals [Luo, 2017, 1080-1090], and in our research, fuzzy controller was used for the optimization of processes. Initially, the input parameters of the process (alkali concentration and solubility temperature) were entered using the normal membership function,