Radio Maryja I Związane Z Nim Organizacje, Instytu Cje, Ruchy I Akcje
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
KWARTALNIK OŚRODKA BADAŃ PRASOZNAWCZYCH UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI Zeszyty PRASOZNAWCZE (ROCZNIK XLVII JAKO KONTYNUACJA PRASY WSPÓŁCZESNEJ I DAWNEJ Z LAT 1958-1959) Nr 1-2 (181-182) Kraków 2005 Nr indeksu 38364 PL ISSN 0555-0025 ZESPÓŁ REDAKCYJNY Zbigniew Bajka, Ireneusz Bobrowski, Agnieszka Cieślikowa (sekretarz redakcji), Sylwester Dziki, Ryszard Filas, Jarosław Grzybczak, Wojciech Kajtoch, Jacek Kołodziej, Walery Pisarek (redaktor naczelny), Paweł Płaneta (Zeszyty on-line), Henryk Siwek, Andrzej Zagrodnik http://www.obp.pl/ WSPÓŁPRACOWNICY ZAGRANICZNI Prof. Mihai Com an - Universitatea Bucuresti; dr Shelton A. Gunaratne - Mass Communications Department, Moorhead State University (Minnesota); prof. James D. Ha 11 öran - University of Leicester, Centre for Mass Communication Research; doc. Lija P. Jewsiejewa - Moskowskij Gosudarstwiennyj Uniwiersitiet im. Łomonosowa, Fakultiet Żurnalistiki; dr Marija Löh mus - University of Tartu, Estonia; prof. William H. Melody - University of Technology, Delft; prof. Karl E. Rosengren - Lunds Universitet, Sociologiska Institutionen; prof. Winfried Schulz - Universität Erlangen-Nürnberg; prof. Slavko S pl ich al - Univerza v Ljubljani; dr Benno Signitzer - Universität Salzburg, Institut für Kommunikationswissenschaft; prof. Tapio Varis - University of Helsinki; doc. Alexandra V i a 11 e a u - Université Marne-la-Valle PROJEKT OKŁADKI: Zygmunt Strychalski Wydanie publikacji dofinansowane przez Komitet Badań Naukowych © Zeszyty Prasoznawcze 2005 Adres redakcji: 31-150 Kraków, ul. św. Filipa 25, tel/fax (+48-12) 422-06-44 e-mail: zeszyty.prasoznawcze(a>uj.edu.pk uwpisare(5)cyf-kr.edu.pl; acieslik(5)uj.edu.pl Wydawca: Uniwersytet Jagielloński, 31-007 Kraków, ul. Gołębia 24. Nakład 350 egz. ark. drukl2. Numer został zamknięty i oddany do składu w czerwcu 2005 r. Druk: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Czapskich 4, 31-110 Kraków, e-mail: drukarnia(5)adm.uj.edu.pl Nr indeksu: 38364, PL ISSN 0555-0025 SPIS TREŚCI Od redaktora 5 ROZPRAWY I ARTYKUŁY Ewa Bobrowska Stereotypowa definicja sytuacji w analizie dyskursu wiadomości 7 Stanisław Michalczyk Lokalne komunikowanie polityczne 20 Paweł Migas Konglomerat medialny Radia Maryja 33 Paweł Kanturski Próba klasyfikacji polskiej prasy opinii metodami statystycznej analizy wielowymiarowej 51 Piotr Danek PR szalikowców, czyli wojna na wlepki 69 Katarzyna Kobylarczyk Fotografia jako mit. Zdjęcia streszczają stulecie 79 MEDIA NA ŚWIECIE Aleksandr Koroczenskij Krytyka mediów w Rosji. Stan aktualny, rola społeczna, perspektywy 90 Z HISTORII MEDIÓW Piotr Borowiec Polityczna działalność Mariana Dąbrowskiego 105 MATERIAŁY Magdalena Przybysz-Stawska Promocja książki na łamach „Gazety z książkami" w latach 1992-2000 123 Dariusz Baran Ogólnomuzyczne czasopisma rozrywkowe. Od Non Stopu do Teraz Rocka 142 RECENZJE, OMÓWIENIA, NOTY Stanisław Michalczyk: Komunikowanie polityczne. Teoretyczne aspekty procesu (Agnieszka Hess) s. 158; Rafał G a r p i e 1, Katarzyna Leszczyńska (red.): Sztuka perswazji. Socjologiczne, psychologiczne i lingwistyczne aspekty komunikowania perswazyjnego (kmw) s. 160; Maryla Hopfinger: Doświadczenia audiowizualne. O mediach w kulturze współczesnej (Ignacy S. Fiut) s. 162; Maria Woj tak: Gatunki prasowe (Piotr Kładoczny) s. 163; Małgorzata Lisowska-Magdziarz: Analiza zawartości mediów. Przewodnik dla studentów. Wersja 1.1. (Wojciech Kajtoch) s. 165; Krzysztof Stępnik, Magdalena Piechota (red.): Reportaż w dwudziestoleciu międzywojennym (Aleksandra Matykiewicz) s. 167; Kazimiera Wódz (red.): Płeć w zwierciadle mass mediów (Anna Piwowarska) s. 169; Krzysztof Arcimowicz: Obraz mężczyzny w polskich mediach. Prawda. Fałsz. Stereotyp (Anna Piwowarska) s. 171; Naomi Klein: No Logo (RafałKuś) s. 174; H. Friel, R. Falk: The Record of the Paper. How the New York Times Misreports US Foreign Policy (A. Mazurkiewicz) s. 176. KRONIKA NAUKOWA Hiszpańskie media masowe i wybory parlamentarne w obliczu terroryzmu. Polsko-hiszpańska konferencja, Wrocław 11 marca 2005 (Ilona Niebal-Buba) 179 I Międzynarodowy Festiwal Mediów, Wrocław 2004 (Aleksander Woźny) 181 SUMMARIES 187 Od redaktora yfuzja wiadomości o wyborze Karola Wojtyły na papieża była bardzo szybka i niemal D kompletna - relacjonowały Zeszyty Prasoznawcze (1981, nr 3) wyniki badań z paź dziernika 1978 r. - Blisko 4/5 badanych wiedziało o tym fakcie jeszcze w dniu wyboru, a więc w kilka godzin po przekazaniu wiadomości przez agencje informacyjne. Dyfu zja zaczęła się od przekazu radiowego, obejmując w pierwszym momencie znaczny odse tek osób (ok. 21%). Osoby te podzieliły się informacją z najbliższym otoczeniem, tak więc przed dziennikiem telewizyjnym (a w niecałe pół godziny po nadaniu pierwszej wiadomo ści) wiedziało o niej blisko 30% badanych. Odsetek ten podwoił się w trakcie nadawania dziennika TV Wiadomość o śmierci Jana Pawła II obiegła Polskę jeszcze szybciej. Do większości ludzi dzięki radiu, telewizji i sieciom informatycznym dotarła zresztą niemal jednocze śnie bez względu na to, czy przebywali w Watykanie, Nowym Jorku czy Warszawie. Na przyspieszenie dyfuzji tej wiadomości wpłynął oczywiście rozwój telekomunikacji, prze miany polityczne, jakie się dokonały głównie w latach dziewięćdziesiątych, ale przede wszystkim zasługi wielkiego Zmarłego. W roku 1978 na Stolicę Piotrowa wprowadzony został głosami kardynałów nasz biskup krakowski; drugiego kwietnia 2005 roku odszedł w opinii świętości Pasterz miliarda wyznawców, jeden z największych papieży w dzie jach Kościoła. Jako święty stanie się pewnie patronem komunikacji i mediów. * A ten numer Zeszytów otwiera Ewa Bobrowska artykułem wprowadzającym do polskiego medioznawstwa, a ściślej mówiąc do polskiej literatury z dziedziny anali zy dyskursu wiadomości, kategorię „stereotypowej definicji sytuacji", czyli „utrwalo nego schematu ujmowania sytuacji społecznej". Zdaniem autorki poszczególne media mogą preferować pewne sposoby definiowania tej samej sytuacji, wynikające z określo nej wizji rzeczywistości społecznej, eliminując inne. Po jakimś czasie czytelnicy uczą się dominujących w danym medium sposobów definiowania sytuacji, tworząc wokół niego swoistą „wspólnotę komunikacyjną". To znaczy, że jeżeli jakieś medium w opisach kon fliktów między pracownikami a pracodawcami zawsze lub prawie zawsze wskazuje na krzywdę wyzyskiwanych pracowników, kolejne konflikty będą tak samo zgodnie przez nich definiowane. Można więc przyjąć, że ideologiczne różnice między gazetami prze jawiają się w skłonnościach do definiowania w swoisty sposób tych samych sytuacji. Ideologiczne oblicze gazet i czasopism przyjmuje się za jedno z oczywistych kryte riów klasyfikacji prasy. Uzewnętrznia się ono oczywiście nie tylko w „sposobie definio wania sytuacji", ale także w jakości i częstości użycia jednostek leksykalnych uznanych za słowa sztandarowe. Na tym założeniu oparł Paweł Kanturski swoją próbę klasyfika cji polskiej prasy opinii za pomocą statystycznej analizy wielowymiarowej. Uzyskane wyniki - jak pisze - „zgadzają się w dużej mierze z potocznymi intuicjami dotyczącymi grup i typów polskiej prasy opinii." (•) Osobny problem w charakterystyce zawartości prasy stanowią ilustracje, a zwłasz cza fotografie reporterskie, których główną funkcją - podobnie jak wiadomości słow nych - jest informowanie o aktualnych wydarzeniach. Większość ich „żyje tak długo, jak gazety, w których są publikowane: dzień, tydzień, miesiąc" - pisze Katarzyna Kobylarczyk w artykule „Fotografia jako mit". Ale to właśnie wśród nich - kontynu uje - „rodzą się takie, które streszczają stulecie, zyskują wymiar symboliczny czy wręcz mityczny. Dzieje się tak na skutek intertekstualnych nawiązań do innych tekstów kul tury, a także kontekstu." Jako oddzielne przedmioty w programach studiów dziennikarskich występują (nie tylko w Polsce) komunikowanie polityczne i komunikowanie lokalne. Problematy kę obu łącząc w jednym artykule o lokalnym komunikowaniu politycznym, Stanisław Michalczyk przeciwstawia „lokalne media władzy" „lokalnym mediom odbiorców". „Pierwsze [...] nastawiają się na służenie władzy i są wobec niej dyspozycyjne. Drugie natomiast za priorytetowe uznają potrzeby odbiorców [...], a w swej polityce dążą często do odkrywania na nowo dawnych lub zapomnianych problemów lokalnych." Istotny udział w komunikacji społecznej, a w jej ramach także w komunikowa niu politycznym ma dziś w Polsce Radio Maryja i związane z nim organizacje, instytu cje, ruchy i akcje. Paweł Migas nazywa je łącznie „konglomeratem medialnym Radia Maryja", przypominając, że osoby nieprzychylne toruńskiej rozgłośni określają go zwykle mianem „medialnego imperium ojca Rydzyka". Jego roli jednak nie sposób ujmować wyłącznie ani w kategoriach politycznych, ani tym bardziej rynkowych, bo „za równo Radio Maryja, jak i Nasz Dziennik oraz TV Trwam mają wypełniać przede wszyst kim misję formacyjną". Życzliwie, co nie znaczy, że bezkrytycznie pisze Magdalena Przybysz-Stawska o Gazecie z książkami. Dowodzi, że ten comiesięczny dodatek literacki do Gazety Wyborczej, służący przede wszystkim celom promocyjnym, był w latach dziewięćdzie siątych „największym pod względem nakładu przewodnikiem po świecie książki na pol skim rynku wydawniczo-księgarskim." Natomiast doświadczenia Non Stopu z lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych oraz obecne Teraz Rocka przemawiają - zdaniem Dariusza Barana - za tym, że na współczesnym polskim rynku prasowym „jest miejsce na wyskonakładowy, opiniotwór czy magazyn muzyczny, daleki w formie od fanzinów i prasy alternatywnej, wsparty na zespole znanych i uznanych autorytetów."