θεωρήματα 1 θtheorimata 2018

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΝΩΣΗ ΚΡΙΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΗΣ AICA – ΕΛ Λ ΗINTERNATIONAL ΝASSOCIATION ΙΚΟART OF CRITICS GREEK– SECTION ΤΜΗ Μ Α

NATIONAL MUSEUM Παραγωγικά και Αξιωματικά Συστήματα OF CONTEMPORARY ART Deductive and Axiomatic Systems ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ CONTRIBUTORS

Οργανωτική Επιτροπή και επιμέλεια έκθεσης Organizational and Curatorial Committee Το Διοικητικό Συμβούλιο της AICA Hellas: The Board of AICA Hellas: Εμμανουήλ Μαυρομμάτης, Σταμάτης Σχιζάκης, Emmanuel Mavrommatis, Stamatis Schizakis, Άρτεμις Ποταμιάνου, Φαίη Τζανετουλάκου, Artemis Potamianou, Faye Tzanetoulakou, Σωζήτα Γκουντούνα Sozita Goudouna και τα μέλη της AICA: and the AICA members: Μπία Παπαδοπούλου και Λίνα Τσίκουτα Bia Papadopoulou and Lina Tsikouta

Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της έκθεσης Architectural Design Ηρώ Νικολακέα Iro Nikolakea

Επιμέλεια κειμένων τοίχου και σήμανση Wall texts Σταμάτης Σχιζάκης Stamatis Schizakis

Επιμέλεια καταλόγου Catalogue Editors Εμμανουήλ Μαυρομμάτης, Μπία Παπαδοπούλου, Emmanuel Mavrommatis, Bia Papadopoulou, Άρτεμις Ποταμιάνου, Φαίη Τζανετουλάκου Artemis Potamianou, Faye Tzanetoulakou

Αισθητική αντίληψη και οργάνωση καταλόγου Aesthetic conception and graphic design of the catalogue Εμμανουήλ Μαυρομμάτης Emmanuel Mavrommatis σε συνεργασία με τον Μιχάλη Κύρκο in collaboration with Michalis Kyrkos και τη συμβολή της Βασιλικής Βαγενού with the contribution of Vassiliki Vayenou

Επικοινωνία, Γραφείο Τύπου ΕΜΣΤ Communication, Press Office EMST Κασσιανή Μπένου, Δέσποινα Μπαραμπούτη Kassiani Benou, Despoina Barabouti

Γραμματεία και Γραφείο Διεύθυνσης ΕΜΣΤ Secreteriat and Director’s Office EMST Δέσποινα Κωνσταντινίδου, Εύη Παραδείση Despoina Konstantinidou, Evi Paradisi

Διοικητικές και Οικονομικές Υπηρεσίες ΕΜΣΤ Administrative and Financial Services EMST Κωνσταντίνος Κοντογιάννης, Δέσποινα Παγώνη, Konstantinos Kontogiannis, Despoina Pagoni, Χρήστος Πράνταλος, Οδυσσέας Στεργίου Christos Prantalos, Odysseas Stergiou

Τεχνική ομάδα ΕΜΣΤ Technical team EMST Κώστας Σβόλης, Μιχάλης Παγώνης, Δημήτρης Costas Svolis, Michalis Pagonis, Dimitris Naziris, Ναζίρης, Μάριος Κοκότος, Χρήστος Ρουτούλας Marios Kokotos, Christos Routoulasς

Μεταφορά / Ανάρτηση Transportation / Exhibition installation με την ευγενική συμπαράσταση with the kind support της Swift art services of Swift art services

Η έκθεση «Παραγωγικά και Αξιωματικά Συστήματα» The exhibition “Deductive and Axiomatic Systems” είναι παραγωγή (2018) της AICA Hellas, Ελληνικό is a production (2018) of AICA Hellas, Greek Section Τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AICA. of the International Association of Art Critics AICA.

ISBN: 978-960-86831-5-0 ISBN: 978-960-86831-5-0 © AICA Hellas © AICA Hellas © Κείμενα: οι συγγραφείς © Texts: the authors

2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ COMPLIMENTS

Η AICA Hellas AICA Hellas ευχαριστεί θερμά τη διευθύντρια warmly thanks the Director of the του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης National Museum of Contemporary Art, Κατερίνα Κοσκινά Athens, Katerina Koskina και το Διοικητικό Συμβούλιο του Μουσείου and the Museum’s Board για την φιλοξενία της έκθεσης of Administration και την εν γένει συμβολή τους for hosting and contributing στη διοργάνωση. to this exhibition. Επίσης ευχαριστούμε Our thanks go also το προσωπικό του Μουσείου to the Museum’s staff που εργάστηκε σκληρά who worked hard για την υλοποίηση της έκθεσης. for the realization of this show.

Ευχαριστούμε We thank τον Νίκο Βερνίκο, Nicos Vernicos, τον Ζαχαρία Πορταλάκη Zacharias Portalakis και τον Παντελή Τσάτση and Pantelis Tsatsis για την οικονομική τους συμβολή for helping sponsor στον κατάλογο. the exhibition catalogue.

Την εταιρεία Swift art services The company Swift art services για τη μερική χορηγία τους for the partial sponsorship ως προς τη μεταφορά of the transport and installation και την ανάρτηση των έργων, of the artworks, καθώς και την Kalfayan Galleries as well as Kalfayan Galleries για την μεταφορά for transporting έργων ορισμένων καλλιτεχνών. the works of certain artists.

Την Karavias Underwriting Agency Karavias Underwriting Agency για τη χορηγία ασφάλισης for sponsoring the insurance των έργων. of the works of the exhibition.

Τον Εμμανουήλ Λιγνό Emmanuel Lignos για την υλοποίηση for re-arranging της αρχιτεκτονικής διαμόρφωσης the architectural space του χώρου για τα «Θεωρήματα». for the needs of “Theorimata.”

Τέλος, ευχαριστούμε από καρδιάς Finally, we wholeheartedly thank όλους τους επιμελητές και καλλιτέχνες all the curators and artists για την πολύ θετική τους ανταπόκριση for their very positive response στις ιδέες της έκθεσης. to the exhibition’s ideas.

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Κατερίνα Κοσκινά...... 6 Άρτεμις Ποταμιάνου...... 56 Εμμανουήλ Μαυρομμάτης...... 8 Άγγελος Αντωνόπουλος...... 56 Καλλιτέχνες / Επιμελητές...... 12 Βασίλης Μπαλάσκας...... 58 Γιώργος Παπαδάτος...... 60 Πρόταση οργανωτικής επιτροπής...... 14 Δημήτρης Αληθεινός...... 14 Κωνσταντίνος Β. Πρώιμος...... 62 Θόδωρος, γλύπτης...... 16 Ευγενία Αποστόλου...... 62 Μάριος Σπηλιόπουλος...... 18 Γιώργος Χατζημιχάλης...... 64 Γιώργος Χαρβαλιάς...... 20 Σταμάτης Σχιζάκης...... 66 Άρης Προδρομίδης...... 66 Σωζήτα Γκουντούνα...... 22 Άννα Λάσκαρη...... 22 Αθηνά Σχινά...... 68 Μάρω Μιχαλακάκου...... 24 Ιάνθη Αγγελίογλου...... 68 Αιμιλία Παπαφιλίππου...... 26 Ειρήνη Γρηγοριάδου...... 70 Μαρία Λουίζου...... 72 Χάρις Κανελλοπούλου...... 28 Κώστας Βαρώτσος...... 28 Φαίη Τζανετουλάκου...... 74 Κωνσταντίνος Ξενάκης...... 30 Δημήτριος Αντωνίτσης...... 74 Νίνα Παπακωνσταντίνου...... 30 Νίκος Ποδιάς...... 76 Άρτεμις Ποταμιάνου...... 78 Λένα Κοκκίνη...... 34 Δημήτρης Τράγκας...... 34 Λίνα Τσίκουτα...... 80 Γιώργος Διβάρης...... 80 Τάσος Κουτσουρής...... 36 Βάλλυ Νομίδου...... 82 Νίκος Παπαδόπουλος...... 36 Άγγελος Σκούρτης...... 84

Χριστόφορος Μαρίνος...... 38 Μίλτος Φραγκόπουλος...... 86 Νίκη Γκουλέμα...... 38 Κέλλυ Μενδρινού...... 86

Eμμανουήλ Μαυρομμάτης...... 40 Κλέα Χαρίτου...... 88 Πάκυ Βλασσοπούλου...... 88 Θανάσης Πάλλας...... 40 Χρυσάνθη Κουμιανάκη...... 88 Παναγιώτης Τανιμανίδης...... 42 Κοσμάς Νικολάου...... 88 Τάσσος Τριανταφύλλου...... 44 Άννα Χατζηγιαννάκη...... 92 Μπία Παπαδοπούλου...... 46 Μπάμπης Βενετόπουλος...... 92 Γιάννης Ζιώγας...... 46 Απόστολος Λουφόπουλος...... 92 Νίκος Τρανός...... 48 Κωνσταντίνος Τηλιγάδης...... 92 Έρση Χατζηαργυρού...... 50 Κώστας Χριστόπουλος...... 98 Μιλτιάδης Μ. Παπανικολάου...... 52 Βαγγέλης Γκόκας...... 98 Κωστής...... 52 Γιώργος Γυπαράκης...... 100 Γιώργος Τσακίρης...... 54 Νίκος Καναρέλης...... 102

4 CONTENTS

Katerina Koskina...... 7 Artemis Potamianou...... 56 Emmanuel Mavrommatis...... 8 Angelos Antonopoulos...... 56 Artists / Curators...... 12 Bill Balaskas...... 58 Giorgos Papadatos...... 60 Proposed by the organizational committee...... 14 Dimitris Alithinos...... 14 Constantinos V. Proimos...... 62 Theodoros, sculptor...... 16 Eugenia Apostolou...... 62 Marios Spiliopoulos...... 18 George Hadjimihalis...... 64 George Ηarvalias...... 20 Stamatis Schizakis...... 66 Aris Prodromidis...... 66 Sozita Goudouna...... 22 Anna Lascari...... 22 Athena Schina...... 68 Maro Michalakakos...... 24 Ianthi Aggelioglou...... 68 Αemilia Papaphilippou...... 26 Eirini Grigoriadou...... 70 Maria Louizou...... 72 Charis Kanellopoulou...... 28 Costas Varotsos...... 28 Faye Tzanetoulakou...... 74 Constantin Xenakis...... 30 Dimitrios Antonitsis...... 74 Nina Papaconstantinou...... 30 Nikos Podias...... 76 Artemis Potamianou...... 78 Lena Kokkini...... 34 Dimitris Tragkas...... 34 Lina Tsikouta...... 80 Giorgos Divaris...... 80 Tassos Koutsouris...... 36 Vally Nomidou...... 82 Nikos Papadopoulos...... 36 Angelos Skourtis...... 84

Christopher Marinos...... 38 Miltos Frangopoulos...... 86 Niki Gulema...... 38 Kelly Mendrinou...... 86

Emmanuel Mavrommatis...... 40 Klea Charitou...... 88 Paky Vlassopoulou...... 88 Thanasis Pallas...... 40 Chrysanthi Koumianaki...... 88 Panagiotis Tanimanidis...... 42 Kosmas Nikolaou...... 88 Tassos Triandafyllou...... 44 Anna Hatziyiannaki...... 92 Bia Papadopoulou...... 46 Babis Venetopoulos...... 92 Yannis Ziogas...... 46 Apostolos Loufopoulos...... 92 Nikos Tranos...... 48 Konstantinos Tiligadis...... 92 Ersi Hatziargyrou...... 50 Kostas Christopoulos...... 98 Miltiadis M. Papanikolaou...... 52 Vangelis Gokas...... 98 Costis...... 52 Giorgos Gyparakis...... 100 Yorgos Tsakiris...... 54 Nikos Kanarelis...... 102

5 ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΣΚΙΝΑ KATERINA KOSKINA

«ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ»: ΕΝΑΣ ΑΝΑΓΚΑΙΟΣ ΘΕΣΜΟΣ

Πριν από 42 χρόνια, τον Φεβρουάριο του 1976, εγκαινιάστηκε στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών της Μαριλέ- νας Λιακοπούλου η έκθεση «Διαδικασίες / Συστήματα» από την ομώνυμη ομάδα, η οποία αποτελούνταν από τους καλλιτέχνες Όπυ Ζούνη, Μιχάλη Κατζουράκη, Γιάννη Μίχα, Γιάννη Μπουτέα, Μπία Ντάβου, Παντελή Ξαγοράρη και Ναυσικά Πάστρα, καθώς και από τον ιστορικό τέχνης Εμμανουήλ Μαυρομμάτη. Η έκθεση αυτή σηματοδοτεί για τον ελλαδικό χώρο την εμφάνιση ενός νέου τύπου κριτικού τέχνης: αυτού που δεν ασχολείται μόνον με την αποτίμηση του καλλιτεχνικού έργου και την κριτική του, αλλά που συνεργάζεται με τους καλλιτέχνες για τη δημιουργία εκθέσεων, διερευνώντας τον κοινό θεωρητικό παρονομαστή που προκύ- πτει από τα ίδια τα έργα. Εμφανίστηκε δηλαδή τότε αυτός που αποκαλούμε σήμερα «επιμελητής έκθεσης».

Έπειτα από τέσσερις δεκαετίες, το ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AICA Ελλάς επιχειρεί τη δημιουργία ενός νέου θεσμού, που θα επαναλαμβάνεται ανά διετία, με τη μορφή μιας έκθεσης που θα τιτλοφορείται «Θεωρήματα» και θα υπογραμμίζει τη σχέση μεταξύ του έργου και της διαδικασίας παρουσί- ασής του. Η σημαντική αυτή πρωτοβουλία ανήκει σε έναν εκ των επιμελητών, τον Πρόεδρο της AICA Ελλάς και Ομότιμο σήμερα Καθηγητή Εμμανουήλ Μαυρομμάτη. Η ιδέα να πραγματοποιείται σε σταθερή βάση, από μέλη της ένωσης, μια έκθεση στην οποία ο κριτικός λόγος και οι επιμελητικές πρακτικές θα συνδυάζονται για την παρουσίαση έργων Ελλήνων καλλιτεχνών δεν θα μπορούσε παρά να βρει υποστηρικτή και συνοδοιπόρο το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Αυτή η πρώτη συνάντηση καλλιτεχνών και θεωρητικών, που γίνεται ο καθρέπτης της εντόπιας εικαστικής πραγματικότητας, δεν παρουσιάζει μόνο μεγάλο ενδιαφέρον, αλλά επιτυγχάνει, με αφορμή αυτήν τη συγκυρία, τη συνεργασία δύο οργανισμών και τη συνεύρεση πρωτεργατών του επιμελητικού έργου, με παλαιούς φίλους και νεότερους συνεργάτες, καλλιτέχνες και επιμελητές.

Η πρώτη διοργάνωση των «Θεωρημάτων» είναι το αποτέλεσμα της συλλογικής επιμέλειας μιας ομάδας μελών του σωματείου. 18 επιμελητές επιλέγουν, ο καθένας ξεχωριστά, καλλιτεχνικές προτάσεις, ανεξάρτητα από οποιονδήποτε άλλο παράγοντα που επιδρά στην καλλιτεχνική δημιουργία. Παραγωγικά και Αξιωματικά Συστήματα τιτλοφορείται η πρώτη εκδοχή του φιλόδοξου όσο και αναγκαίου θεσμού, που επικεντρώνεται στην επιμέλεια που προκύπτει από τη συνάντηση του καλλιτεχνικού έργου και της κριτικής προσέγγισής του.

Αναγνωρίζοντας τους κοινούς στόχους στην υποστήριξη, προβολή και μελέτη της καλλιτεχνικής δημι- ουργίας, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης συμμετέχει στη διοργάνωση και προσβλέπει στη συνέχιση της πρωτοβουλίας και την ενεργό συμμετοχή των μελών του σωματείου για την επιμέλεια εκθέσεων που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν, ειδικότερα σε μια στιγμή όπου οι καλλιτεχνικές κατακτήσεις και οι επιμελητικές πρακτικές της δεκαετίας του ’70 και του ’80 επανεκτιμώνται, προσεγγίζονται με μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον και έχουν πραγματικά πολλά να διδάξουν.

Χαιρετίζουμε λοιπόν τον εποικοδομητικό και απαραίτητο διάλογο θεωρητικών και καλλιτεχνών και καλωσορίζουμε τα «Θεωρήματα», τους καλλιτέχνες και τα μέλη του παλαιότερου ελληνικού συλλογικού οργάνου επαγγελματιών θεωρητικών της τέχνης, «ανοίγοντας» σε αυτό το νέο, ενδιαφέρον και πλουραλιστικό εγχείρημα τους χώρους του Μουσείου. Κατερίνα Κοσκινά Διευθύντρια ΕΜΣΤ Μέλος της AICA Ελλάς

6 ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΣΚΙΝΑ KATERINA KOSKINA

THEORIMATA: A NECESSARY INSTITUTION

Forty two years ago, in February 1976, the exhibition “Processes/Systems” by the homonymous group, held its opening at Marilena Liakopoulou’s Athens Art Gallery. The group consisted of the artists Opy Zouni, Michalis Katzourakis, Yiannis Michas, Yiannis Bouteas, Bia Davou, Pantelis Xagoraris and Nausica Pastra, as well as the art historian Emmanuel Mavrommatis. This gallery exhibition marks the debut of a new type of art critic in Greece: one that does not only deal with the appreciation of the artwork and its criticism, but collaborates with the artists to create exhibitions, exploring the common theoretical denominator that results from the works themselves. It was then, that a new idea and concept emerged concerning the role of an art critic as a “curator”.

After four decades, the Greek section of the International Association of Art Critics AICA Hellas is at- tempting to create a new biennial institution in the form of an exhibition which will be titled “Theorimata” and will underline the relationship between the artwork and the process of its presentation. This important initiative belongs to one of the curators, the President of AICA Hellas and Professor Emeritus Emmanuel Mavrommatis. The idea for members of the Association to realize an exhibition on a regular basis in which criticism and curatorial practices will be combined for the presentation of Greek artists, has found a supporter and companion in the National Museum of Contemporary Art, Athens. This first meeting of artists and theo- rists, which becomes the mirror of the local artistic reality not only presents a great interest but also achieves, on the occasion of this circumstance, the collaboration of two institutions and the encounter of pioneers of the curatorial profession, with old friends and new colleagues, artists and curators.

The first realization of “Theorimata” is the result of the collective curatorial work of a group of members of the Association. 18 curators select artistic proposals, independently from any other factor that influences artistic creation. The first version of the both ambitious and necessary institution is “Deductive and Axiomatic Systems” and refers to pure curatorship, the one arising from the meeting of the artistic work with pure critical discourse.

Recognizing the common goals in supporting, promoting and studying artistic creation, the National Museum of Contemporary Art, Athens participates in the organization and looks forward to the continua- tion of the initiative and the active participation of the members of the Association in curating exhibitions that connect the past with the present, especially at a time when the artistic achievements and the curatorial practices of the ’70s and ’80s are being re-evaluated and are approached with intense historical interest for their illuminating potential.

We greet, therefore, the constructive and necessary dialogue of theorists and artists and we welcome “Theorimata”, the artists and the members of the oldest Greek body of professional art theoreticians, opening the Museum spaces to this new, interesting and pluralist undertaking.

Katerina Koskina Director of EMST Member of AICA Hellas

7 ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗΣ EMMANUEL MAVROMMATIS

H έκθεση της AICA Ελλάς που παρουσιάζεται The exhibition of AICA Hellas, hosted at the στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) National Museum of Contemporary Art (EMST), Ath- χάρη στην πρωτοβουλία της Διευθύντριας του ens thanks to the initiative of the Museum’s director, Μουσείου Κατερίνας Κοσκινά και του Διοικητικού Katerina Koskina, and its Board of Trustees, is the του Συμβουλίου, είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς fruit of a long and arduous team effort that required και δύσκολης ομαδικής εργασίας η οποία απαιτού- time and coordination. My special thanks to Stamatis σε χρόνο και συντονισμό. Ευχαριστώ πάρα πολύ, Schizakis, Artemis Potamianou, Faye Tzanetoulakou –ευχαριστώ ιδιαίτερα– τον Σταμάτη Σχιζάκη, την and Sozita Goudouna, members of the Board of AICA Άρτεμι Ποταμιάνου, την Φαίη Τζανετουλάκου και Hellas, as well as our associates and AICA Hellas την Σωζήτα Γκουντούνα, μέλη του διοικητικού συμ- members Bia Papadopoulou and Lina Tsikouta for βουλίου της AICA Ελλάς καθώς και τους συνεργάτες their enthusiastic reception of the project and their μας, μέλη του σωματείου, Μπία Παπαδοπούλου και unstinting practical and theoretical support to the idea. Λίνα Τσίκουτα, για τον ενθουσιασμό με τον οποίο Also, Yannis Loukas for his administrative support αντιμετώπισαν το πρόγραμμα και για την αμέριστη, throughout the project. We formed a very creative and την πρακτική και τη θεωρητική τους υποστήριξη της well-coordinated team. Naturally, all our thanks go to ιδέας. Επίσης, τον Γιάννη Λουκά που συμπαραστάθη- the Museum for hosting and supporting us. κε γραμματειακά, στην διάρκεια του προγράμματος. This exhibition started off from the idea that Σχηματίσαμε μια πολύ δημιουργική και συντονισμέ- although AICA Hellas accounts for virtually all art νη ομάδα. Επίσης, όπως είναι φυσικό, όλες οι ευχα- theoreticians, historians and critics in Greece it has ριστίες μας απευθύνονται στο Μουσείο το οποίο μας not instituted a forum of its own through which υποστήριξε και μας φιλοξένησε. to address society and present its initiatives and Η έκθεση αυτή ξεκίνησε από την ιδέα ότι μολο- propositions. This is crucial in terms of presenting, νότι η AICA Ελλάς συγκεντρώνει το σύνολο σχεδόν supporting and disseminating Greek art, particularly των θεωρητικών, των ιστορικών και των κριτικών for young artists who could thus get to promote τέχνης του ελληνικού χώρου, δεν έχει θεσμοθετή- their work next to that of their older colleagues. σει ένα βήμα, μια δική της πρόσβαση με δικές της In our session of February 2016 I had proposed a πρωτοβουλίες και με προτάσεις, στο κοινωνικό περι- biennial event by AICA Hellas which would be called βάλλον. Αυτό το πεδίο είναι πολύ σημαντικό για την Theorimata and would be open to the propositions γνωριμία και για την ενίσχυση, –και στη συνέχεια για of AICA members exclusively. The name Theorimata τη διάδοση– του ελληνικού εικαστικού δυναμικού comes from the title I had registered for a periodical και ιδιαίτερα, ως προς νέους καλλιτέχνες που μαζί I intended to start but never did; I handed over the με παλαιότερους, θα αναδείκνυαν το έργο τους. Στη rights to AICA Hellas with the wish that it remain συνέλευση η οποία πραγματοποιήθηκε τον Φεβρου- forever as its own emblem, its own copyright in the άριο 2016 είχα προτείνει τη δημιουργία ενός διετούς field of Greek art institutions. The idea behind the θεσμού της AICA Ελλάς, που θα είχε την ονομασία publication was that artistic work is a predominantly Θεωρήματα και στον οποίο θα συμμετείχαν με προ- theoretical proposition which is judged upon its τάσεις, αποκλειστικά τα μέλη της AICA. Η ονομασία internal cohesion and consistency. As a Greek term Θεωρήματα προέρχεται από τον τίτλο μιας περιο- from the discipline of logic, Theorimata (in English δικής έκδοσης που είχα καταθέσει και σκόπευα να Theorems) had been used by the philosophers of πραγματοποιήσω αλλά που τελικά δεν έγινε και τον Miletus and constitutes an integral part of Greek οποίο παραχώρησα στην AICA Ελλάς με την ευχή analytical philosophy. It involves two elements: να παραμείνει πάντοτε ως το δικό της έμβλημα, ως a. the recognition of a proposition as the product η δική της ιδιοκτησία στην περιοχή των ελληνικών of reasoning;

8 εικαστικών θεσμών. Η ιδέα της έκδοσης ήταν ότι η b. a proposition based on an axiom as its καλλιτεχνική εργασία είναι κατεξοχήν θεωρητική consequence. πρόταση της οποίας κρίνεται η εσωτερική της συνοχή Theorimata is a fundamental term of the και η συνέπεια. Είχα χρησιμοποιήσει, ως τίτλο, τον Philosophy of Mathematics and Logic. ελληνικό όρο της λογικής, Θεωρήματα, τον οποίο Given that an artistic proposition is also the χρησιμοποίησαν και οι Μιλήσιοι φιλόσοφοι και ο product of reasoning, of analysis and not merely οποίος αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ελληνικής an expression, I proposed that the term Theorimata αναλυτικής φιλοσοφίας. Περιέχει δύο στοιχεία: be used […] as the title of this institution that would α. την αναγνώριση μιας πρότασης ως προϊόν point to the spirit of contemporary art as an analytical συλλογισμού, process. The title points also to an art shaped on the β. την πρόταση εκείνη η οποία στηρίζεται σε ένα basis of a theoretical reasoning and can invest each αξίωμα ως η συνέπειά του. Τα θεωρήματα είναι βα- event with a specific personality. It can be used in σικός όρος της Φιλοσοφίας των Μαθηματικών και the form of Theorimata 2018, Theorimata 2020, etc. της Λογικής. Should the proposal be accepted, I suggest that the Με γνώμονα την ιδέα ότι η καλλιτεχνική πρότα- trademark of the event could be a capital theta (Θ) ση είναι επίσης το προϊόν μιας σκέψης, μιας ανάλυ- in the classic Elzevir font, the first Greek typeface, set σης και όχι απλά μιας έκφρασης, πρότεινα να χρη- within a circle. It follows that this title can be used in σιμοποιηθεί ο όρος Θεωρήματα […] ως η ονομασία periodical publications on the exhibition, and so on. αυτού του θεσμού που θα προσανατόλιζε στο πνεύμα […]. της σύγχρονης τέχνης, να είναι αναλυτική διαδικασία. What matters in this project, which was Η ονομασία προσανατολίζει και ως προς την κατεύ- unanimously approved, is for the artistic presentation θυνση της τέχνης που διαμορφώνεται ως προς μια to be consistent and clear. On the one hand, what συλλογιστική, θεωρητική διαδικασία και ειδικεύει τον is said and what is shown must correspond; on the θεσμό προσδίδοντας κάθε φορά μια ειδική προσωπικό- other, what is shown must be clearly seen to mean τητα στην εκάστοτε παρουσίαση. Θα μπορούσε ο όρος and implement what is said. να χρησιμοποιηθεί ως Θεωρήματα 2018, Θεωρήματα I should add that the necessity proposed as a 2020 κλπ. Προτείνεται, αν η πρόταση γίνει δεκτή, το quest for the artist is linked to the culture developed σήμα της έκθεσης να είναι το γράμμα Θ στην κλασική in the history of this land and relates to the discipline πρώτη ελληνική γραμματοσειρά ελζεβίρ, μέσα σε ένα of logic. In contrast with seeking to adapt and re- κύκλο. Εννοείται ότι ο τίτλος αυτός μπορεί να αποτε- adapt to the prevailing artistic trends and expressions, λέσει την ονομασία περιοδικών εκδόσεων σχετικών με here or elsewhere, these thoughts initially lead to την έκθεση κλπ. […]. introversion: to the need to know precisely who we Εκείνο που ενδιαφέρει σ’αυτό το πρόγραμμα are, how we think and what we think, irrespective που έγινε ομόφωνα δεκτό από όλους, είναι να έχει of painting styles, objects, behaviours, tests, words, η καλλιτεχνική παρουσίαση συνέπεια, καθαρότητα visual or kinetic records or any other modes of και αντιστοιχία μεταξύ εκείνου που λέγεται γι αυτό expression. The presentation of the problem and its το οποίο δείχνεται αφενός, αλλά και να δείχνει σα- potential solution: that is the question—the object φώς αφετέρου ότι αυτό το οποίο δείχνεται εννοεί και of art teaching. In the history of art, not everything υλοποιεί πράγματι εκείνο το οποίο λέγεται. began with the intention of becoming universal, and Θα προστεθεί ότι η αναγκαιότητα που προτεί- not everything was started as universal: they were νεται ως προβληματισμός για τους καλλιτέχνες έχει local, and it was because of their inner necessity that συνάφεια με τον πολιτισμό που έχει διαμορφωθεί they became universal. στην ιστορία αυτού του τόπου και είναι σχετικός The theme I proposed for Theorimata 2018 was

9 ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗΣ EMMANUEL MAVROMMATIS

με την επιστήμη της λογικής. Σε αντίθεση προς την Productive and Axiomatic Systems. The core idea αναζήτηση προσαρμογής και αναπροσαρμογής στις was that AICA would put forward planned actions εκάστοτε κυριαρχούσες καλλιτεχνικές εκφράσεις aimed at encouraging the artists to identify problems, και περιγραφές –εδώ ή αλλού–, αυτές οι σκέψεις perform analyses of the problems and propose τείνουν αρχικά προς μια εσωστρέφεια, δηλαδή να solutions, identify new problems and propose new γνωρίσουμε ποιοι ακριβώς είμαστε εμείς οι ίδιοι, solutions to the problems that arise from the analyses. πως σκεπτόμαστε και τι σκεπτόμαστε, ανεξάρτητα Theorimata 2018 could be the beginning of a move από τα είδη ζωγραφικής, αντικείμενα, συμπεριφο- away from the repeated cycle of model, reproduction ρές, κείμενα, λέξεις, οπτικές κινητικές καταγραφές of the model, new model to replace the previous one ή οποιεσδήποτε άλλες εκφράσεις. Η διατύπωση του and its reproduction through a next reproduction of προβλήματος και η ενδεχόμενη λύση του, είναι το a new model, and so on. ερώτημα, –είναι το αντικείμενο της καλλιτεχνικής A similar cycle is observed in the repeated διδασκαλίας. Στην ιστορία της τέχνης δεν ξεκίνησαν dilemma of import-export, localism-universalism. To όλα με την πρόθεση να είναι παγκόσμια ή δεν ξεκί- the author of this text and the members of the Board, νησαν ως παγκόσμια, –ήταν τοπικά και εξαιτίας της what matters is to enable artists to work outside the εσωτερικής τους αναγκαιότητας, έγιναν παγκόσμια. confines of artistic models towards identifying a Το θέμα της πρότασης την οποία παρουσίασα problem and proposing a potential solution to this για τα Θεωρήματα 2018, ήταν, Παραγωγικά και problem. The only condition proposed in adopting Αξιωματικά Συστήματα. Η κεντρική ιδέα ήταν ότι η this approach is that it should involve a logical AICA θα προτείνει προγραμματισμούς δράσεων που analysis and a transparent articulation of this analysis θα αποβλέπουν να παροτρύνουν τους καλλιτέχνες via images or tests or objects or any other behaviours στην διατύπωση προβλημάτων, στην παραγωγή and combinations thereof. αναλύσεων των προβλημάτων και στην πρόταση Historically, AICA Hellas has been a creative λύσεων και νέων προβλημάτων και νέων λύσεων των force in Greek artistic life. Odysseas Elytis, Marinos προβλημάτων που προκύπτουν από τις αναλύσεις. Τα Kalligas, Manolis Hatzidakis, Tony Spiteris, Evangelos Θεωρήματα 2018, θα μπορούσαν να είναι η αρχή μιας Papanoutsos, Panayiotis Michelis, Yorgos Mourelos, εν γένει κίνησης εξόδου από τον επαναλαμβανόμενο Eleni Vakalo, Manolis Andronikos, Pantelis τυπικό κύκλο, μοντέλο–αναπαραγωγή του μοντέ- Prevelakis, Efi Ferentinou, Alexandros Xydis, λου, νέο μοντέλο αντικατάστασης του προηγούμε- Chryssanthos Christou, Dimitris Fatouros, Mary νου μοντέλου και της αναπαραγωγής του, μέσω μιας Michailidou and many other prominent figures επόμενης αναπαραγωγής νέου μοντέλου, κ.ο.κ. contributed to the creation and operation of ΑICA Ανάλογος είναι και κύκλος του επαναλαμβανό- Hellas and its role in Greek art history. . μενου διλήμματος, εισαγωγή–εξαγωγή, τοπικότη- The current Board of AICA Hellas wishes in turn τα–παγκοσμιότητα. Για τον συγγραφέα αυτού του to make a creative contribution to the history of the κειμένου και των μελών του διοικητικού του συμβου- Association. λίου, προέχει η ανάγκη να δοθεί στους καλλιτέχνες η δυνατότητα να εργαστούν εκτός των δεδομένων Emmanuel Mavrommatis καλλιτεχνικών όρων και των καλλιτεχνικών υποδειγ- President of AICA Hellas μάτων προς την κατεύθυνση της διατύπωσης ενός Professor Emeritus, προβλήματος και της πρότασης μιας ενδεχόμενης Aristotle University of Thessaloniki λύσης του προβλήματος. Η μόνη προϋπόθεση που προτάθηκε σ’ αυτή την προσέγγιση ήταν η εξής: η λο- γική ανάλυση και η διαφανής διατύπωση της λογικής Translated by Tony Moser

10 ανάλυσης είτε μέσω εικόνων είτε μέσω κειμένων είτε μέσω αντικειμένων είτε μέσω οποιωνδήποτε άλλων συμπεριφορών και των συνδυασμών τους. Η AICA Ελλάς λειτούργησε ιστορικά ως ένας δημιουργικός παράγων της ελληνικής εικαστικής ζωής. Ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Μαρίνος Καλλιγάς, ο Μανόλης Χατζηδάκης, ο Τώνης Σπητέρης, ο Ευάγγε- λος Παπανούτσος, ο Παναγιώτης Μιχελής, ο Γιώργος Μουρέλος, η Ελένη Βακαλό, ο Μανόλης Ανδρόνικος, ο Παντελής Πρεβελάκης, η Έφη Φερεντίνου, ο Αλέ- ξανδρος Ξύδης, ο Χρύσανθος Χρήστου, ο Δημήτρης Φατούρος, η Μαίρη Μιχαηλίδου και πολλές άλλες σημαντικές προσωπικότητες, ήταν ιστορικοί συ- ντελεστές της δημιουργίας και της λειτουργίας της ΑICA Ελλάς και της συμβολής της στην ελληνική καλλιτεχνική ιστορία. Το σημερινό διοικητικό συμβούλιο της AICA Ελλάς, θα ήθελε με τη σειρά του να συμβάλλει δη- μιουργικά, στην ιστορία του σωματείου.

Εμμανουήλ Μαυρομμάτης Πρόεδρος της AICA Ελλάς Ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

11 ΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ THE ARTISTS OF THE EXHIBITION

Ο Δημήτρης Αληθεινός, ο γλύπτης Θόδω­ Dimitris Alithinos, the sculptor ρος, ο Μάριος Σπηλιόπουλος, και ο Γιώρ­ Theodoros, Marios Spiliopoulos, George γος Χαρβαλιάς, έχουν προσκληθεί στην Ηarvalias have been invited to participate έκθεση από την Οργανωτική Επιτροπή. by the Organizational Committee.

Από τα μέλη της AICA Ελλάς έχουν προ- The members of AICA Hellas have invited σκληθεί οι καλλιτέχνες: the following artists:

1. Άννα Λάσκαρη, Μάρω Μιχαλακάκου, 1. Anna Lascari, Maro Michalakakos, Αιμιλία Παπαφιλίππου σε πρόταση της Αemilia Papaphilippou proposed by Σωζήτας Γκουντούνα Sozita Goudouna

2. Κώστας Βαρώτσος, Κωνσταντίνος Ξενά­ 2. Nina Papaconstantinou, Costas κης, Νίνα Παπακωνσταντίνου σε πρότα- Varotsos, Constantin Xenakis proposed ση της Χάριτος Κανελλοπούλου by Charis Kanellopoulou

3. Δημήτρης Τράγκας σε πρόταση της Λέ- 3. Dimitris Tragkas proposed by Lena νας Κοκκίνη Kokkini 4. Νίκος Παπαδόπουλος σε πρόταση του 4. Nikos Papadopoulos proposed by Tassos Τάσου Κουτσουρή Koutsouris 5. Νίκη Γκουλέμα σε πρόταση του Χριστό- φορου Μαρίνου 5. Niki Gulema proposed by Christopher Marinos 6. Θανάσης Πάλλας, Παναγιώτης Τανιμα­ νίδης, Τάσσος Τριανταφύλλου σε πρότα- 6. Thanasis Pallas, Panagiotis Tani­manidis, ση του Εμμανουήλ Μαυρομμάτη Tassos Triandafyllou proposed by Emmanuel Mavrommatis 7. Γιάννης Ζιώγας, Νίκος Τρανός, Έρση Χατζηαργυρού σε πρόταση της Μπίας 7. Ersi Hatziargyrou, Nikos Tranos, Yannis­ Παπαδοπούλου Ziogas proposed by Bia Papadopoulou

8. Κωστής, Γιώργος Τσακίρης σε πρόταση 8. Costis, Yiorgos Tsakiris proposed by του Μιλτιάδη Παπανικολάου Miltiadis Papanikoloaou

9. Άγγελος Αντωνόπουλος, Βασίλης Μπα­ 9. Angelos Antonopoulos, Bill Balaskas, λάσκας, Γιώργος Παπαδάτος σε πρόταση Giorgos Papadatos proposed by Artemis της Άρτεμις Ποταμιάνου Potamianou

12 ΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ THE ARTISTS OF THE EXHIBITION

10. Ευγενία Αποστόλου, Γιώργος Χατζη­ 10. Eugenia Apostolou, George Hadji­ μιχάλης σε πρόταση του Κωνσταντίνου michalis proposed by Constantinos Πρώιμου Proimos

11. Άρης Προδρομίδης σε πρόταση του Στα- 11. Aris Prodromidis proposed by Stamatis μάτη Σχιζάκη Schizakis

12. Ιάνθη Αγγελιόγλου, Ειρήνη Γρηγοριά­ 12. Ianthi Aggelioglou, Eirini Grigoriadou, δου, Μαρία Λουίζου σε πρόταση της Maria Louizou proposed by Athena Αθηνάς Σχινά Schina

13. Δημήτριος Αντωνίτσης, Νίκος Ποδιάς, 13. Dimitrios Antonitsis, Nikos Podias, Άρτεμις Ποταμιάνου σε πρόταση της Artemis Potamianou proposed by Faye Φαίης Τζανετουλάκου Tzanetoulakou 14. Γιώργος Διβάρης, Βάλλυ Νομίδου, Άγ­ 14. Giorgos Divaris, Valli Nomidou, Angelos γελος Σκούρτης σε πρόταση της Λίνας Skourtis proposed by Lina Tsikouta Τσίκουτα

15. Κέλλυ Μενδρινού σε πρόταση του Μίλ- 15. Kelly Mendrinou proposed by Miltos του Φραγκόπουλου Frangopoulos

16. Πάκυ Βλασσοπούλου, Χρυσάνθη Κου­ 16. Chrysanthi Koumianaki, Kosmas μιανάκη, Κοσμάς Νικολάου σε πρόταση Nikolaou, Paky Vlassopoulou proposed της Κλέας Χαρίτου by Klea Charitou

17. Μπάμπης Βενετόπουλος, Απόστολος 17. Apostolos Loufopoulos, Konstantinos Λουφόπουλος, Κωνσταντίνος Τηλιγάδης Tiligadis, Babis Venetopoulos proposed σε πρόταση της Άννας Χατζηγιαννάκη by Anna Hatziyiannaki

18. Βαγγέλης Γκόκας, Γιώργος Γυπαράκης, 18. Vangelis Gokas, Giorgos Gyparakis, Νίκος Καναρέλης σε πρόταση του Κώστα Nikos Kanarelis proposed by Kostas Χριστόπουλου Christopoulos

13 ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Δημήτρης Αληθεινός PROPOSED BY THE ORGANIZATIONAL COMMITTEE Dimitris Alithinos

Ο Δημήτρης Αληθεινός διηγείται με την εργασία Through his work, Alithinos narrates the του, τις έννοιες των εικόνων του. Οι έννοιες είναι το concepts of his images. The concepts are his work. έργο του. Περίπου διακόσιες εικόνες–έργα του Αλη- About two hundred images–works of Alithinos are θεινού, είναι κρυμμένες, –είναι θαμμένες– σε ισάριθ- hidden, –burried– in an equal number of places on μους τόπους της γης και το μόνο που ξέρουμε για the earth and all we know of them is that they are αυτές, είναι ότι συνδέονται με τους τόπους τους, –ότι linked to their places – they locate a specific place, τους εντοπίζουν ως εκείνο ή ως εκείνο το συγκεκρι- they call global attention to it, equally to another μένο τόπο, τους αναδεικνύουν και τους παγκοσμιο- place, any place. ποιούν, ισότιμα μεταξύ τους, οποιουσδήποτε τόπους. This reciprocal system – from the ideas to their Αυτό το παλινδρομικό σύστημα –από τις ιδέες images and the each time new ideas of these images στις εικόνες τους και στις εκάστοτε νέες ιδέες αυτών that arise and we do not see, inviting us to consider των εικόνων που προκύπτουν και δεν τις βλέπουμε them as the ideas we analyze, constitutes the very και μας προσκαλούν να τις δούμε ως οι ιδέες που particularity of his work, because he does not treat αναλύουμε, συνιστά την κατεξοχήν ιδιαιτερότητα της it as visual work, but handles it as the tool that strips εργασίας του επειδή δεν την χειρίζεται ως μια οπτι- the work from its redundancies. κή εργασία, αλλά την χειρίζεται ως το εργαλείο που The image is redundant and points to so many ξεφλουδίζει την εργασία από τους πλεονασμούς της. concepts, resulting to the confusion of the concepts Η εικόνα πλεονάζει και παραπέμπει σε τόσες that he wishes to express. However, ideas are specific πολλές έννοιες, ώστε να συγχέονται μεταξύ τους. as logical propositions –as syllogisms or as axioms–, Οι ιδέες όμως είναι συγκεκριμένες ως λογικές προ- as statements, and Alithinos narrates them with a τάσεις, –ως συλλογισμοί ή ως αξιώματα–, ως απο- kind of accuracy that corresponds to that to which φάνσεις (statements) και ο Αληθεινός τις διηγείται με he refers. ακρίβεια αντίστοιχη με εκείνο στο οποίο παραπέμπει. The system Alithinos uses is an ever-expanding Το σύστημα του Αληθεινού είναι ένα συνεχώς εξα- network of references which tells about the πλωνόμενο δίκτυο παραπομπών το οποίο διηγείται equivalence of all human things to one another, in την ισοτιμία μεταξύ τους όλων των ανθρώπινων contrast to the hierarchy of the levels of power – πραγμάτων σε αντίθεση προς την ιεράρχιση των economic, political and social power, along with all επιπέδων της εξουσίας –της οικονομικής, της πο- that these powers entail at a behavioral level. λιτικής και της κοινωνικής εξουσίας, με ότι άλλο The work he presents with the subtitle -Αρχή επίσης συνεπάγονται αυτές οι εξουσίες στο επίπεδο άνδρα δείκνυσι- (Power shows the man) quoted των συμπεριφορών. from Bias of Priene is a decisive condensation of Η εργασία που παρουσιάζει με τον υπότιτλο – this position: the artist states with words and reveals Αρχή άνδρα δείκνυσι– αναφερόμενος στον Βίαντα the image of anger caused from the exercise and τον Πριηνέα, είναι καθοριστική συμπύκνωση αυτής the works of political power in the particular Greek της θέσης: ο καλλιτέχνης διατυπώνει με λέξεις και environment in which it is exerted and the post does αναδύει την εικόνα της οργής από την άσκηση και το not hide its reference, but expresses in practice the έργο της πολιτικής εξουσίας στο συγκεκριμένο ελλη- experience common to all: that of anger that is not νικό περιβάλλον στο οποίο ασκείται και η ανάρτηση a surplus image, – it is a specific, lived experience. έχει τον χαρακτήρα ότι δεν κρύβει την παραπομπή της, αλλά διατυπώνει έμπρακτα την κοινή σε όλους εμπειρία: του θυμού που δεν είναι πλεονάζουσα ει- κόνα, –είναι συγκεκριμένη, είναι βιωμένη εμπειρία. Εμμανουήλ Μαυρομμάτης Emmanuel Mavrommatis

14 Δημήτρης Αληθεινός Dimitris Alithinos

Αρχή άνδρα δείκνυσι, Βίας ο Πριηνεύς / Αρχή άνδρα (και γυναίκα) δείκνυσι, Δημήτρης Αληθεινός, 2017-2018. Εγκατάσταση, χαρτί, 970 x 350εκ. Power shows the man, Bias of Priene / Power shows the man (and woman), Dimitris Alithinos, 2017-2018. Installation, paper 970 x 350cm

15 ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Θόδωρος, γλύπτης PROPOSED BY THE ORGANIZATIONAL COMMITTEE Theodoros, sculptor

Παρίσι, 1965. Η κεντρική ιδέα του Θόδωρου Paris, 1965. The main idea ofTheodoros ​​ is that είναι ότι το καλλιτεχνικό έργο είναι συσχετισμός the artwork is a correlation of technique, materials, τεχνικής, υλικών, οργάνωσης αναγνώσιμων ιδεών organization of readable ideas and their re–operation και επαναλειτουργίας τους στην προσωπική ζωή in the viewer’s personal life. The artwork is not a του θεατή. Το καλλιτεχνικό έργο δεν είναι μοντέλο model of aesthetic choice, but is the starting point αισθητικής επιλογής, αλλά είναι η εναρκτήρια αντί- for its subsequent operation at the level of the viewer’s ληψη για την μετέπειτα λειτουργία του στο επίπεδο personal life and in the field of social and political της προσωπικής ζωής του θεατή και στο πεδίο των behavior. He writes (1965), that […] A pendulum that κοινωνικών και των πολιτικών συμπεριφορών. Γράφει does not move is the invitation to its potential, […] (1965), ότι […] ΄Ενα εκκρεμές που δεν κινείται είναι η comprises a beginning of its possibilities for some kind πρόσκληση στις δυνατότητες του εκκρεμούς, […] συ- of motion. […]. νιστά μια αρχή δυνατοτήτων για κάποια κίνηση. […]. Paris, 1965. He perceives sculpture as a transition Παρίσι, 1965. Αντιλαμβάνεται τη γλυπτική ως μια to possibilities, a passage to the possibility of not μετάβαση σε ενδεχόμενα, ένας διάδρομος προς τη being actually sculpture, of opening the horizon to δυνατότητα να μην είναι γλυπτική, να ανοίγει τον anything. The materialization of the idea is itself ορίζοντα προς οτιδήποτε. Η υλοποίηση της ιδέας precarious and the only safe prerequisite is its self– είναι η ίδια επισφάλεια και η μόνη της ασφαλής προ- revision, through its material. Its material means ϋπόθεση είναι να αναθεωρείται από τον εαυτό της μέ- revise it because they re–define it as an opening to σω της ύλης της. Τα υλικά της μέσα την αναθεωρούν subsequent ideas. At this level the work indicates the γιατί την επαναπροσδιορίζουν ω ς ένα άνοιγμα στις concepts through the installation of the conditions επόμενες ιδέες. Στο επίπεδο αυτό η εργασία δείχνει that cause it. For the artist the conditions are set as τις έννοιες μέσω της εγκατάστασης των συνθηκών their own critique and not simply as their description. που την προκαλούν. Οι συνθήκες για τον καλλιτέχνη The work follows a logic: it is not about the things εγκαθίστανται ως η κριτική των συνθηκών και όχι themselves, but their interconnections. απλά ως η περιγραφή τους. Η εργασία είναι λογική: From this to that one: the artwork is the passage, δεν πρόκειται για τα πράγματα τα ίδια, αλλά για τις a threshold, a hallway in which the viewer will move, διασυνδέσεις τους. acquiring elements from both sides: the termination Από αυτό σε εκείνο: το έργο είναι το πέρασμα, and the doubt of the termination: this hallway is ένα μεταίχμιο, ένας διάδρομος στον οποίο θα κινη- the viewer’s freedom of judgement, assessment θεί ο θεατής παίρνοντας στοιχεία και από τις δύο and choice. What is requested is consistency. What πλευρές: την κατάληξη και την αμφισβήτηση της denotes that which is said and how is it said, in order κατάληξης: αυτός ο διάδρομος είναι η ελευθερία του to denote it? The artwork is its own method and the θεατή να έχει κρίση, να αξιολογεί και να επιλέγει. Αι- way to that which it refers. It must though refer to τούμενο είναι η συνέπεια. Τι εννοεί αυτό που λέγεται something and this needs to be read as something και πώς λέγεται έτσι ώστε να το εννοεί; Το έργο είναι that indeed refers to something, as well as be clear η μέθοδός του και ο δρόμος προς εκείνο στο οποίο about that to which it refers. Don’t stare at my finger, παραπέμπει. Πρέπει όμως να παραπέμπει και αυτό να but that to which it points. The artwork becomes its διαβάζεται, ότι πράγματι δηλαδή παραπέμπει, όπως own reference. να διαβάζεται και σε τί παραπέμπει. Μη βλέπετε το δάχτυλο, αλλά αυτό που δείχνει. Το έργο γίνεται η παραπομπή του. Εμμανουήλ Μαυρομμάτης Emmanuel Mavrommatis

16 Θόδωρος, γλύπτης Theodoros, sculptor

! The$hand$of$Homo$Faber$ """"""""""""""""""""""! MANIPULATION!No!XII! Rise!or!fall!of!the!Homo!Faber! (dedicated!to!sculptors!who!are!silent)! ! Abandoning!the!paradise!of!silence!and!touch!in!which! the!sculptor!exists!(acts"communicates?),!I!fell!in!the! hell!of!words,!cancelling!an!old!decision.! Where!is!this!irresponsibility!of!naivety!(of!kings,! children!and!madmen),!this!sensuality!of!expression,! this!artistic!self"sufficiency?! They!were!swept!off!by!the!need!for!communication!(the!communicating! vessel!principle).!They!dissolved!in!front!of! responsibility!–!in!this!flag!that!I!raised!to!hide!the!wounds,! that!woke!me!from!this!warm!dream!for!people,! from!the!safety!of!the!maternal!womb,!where!needs!can! find!a!harmonious!way!out…!this!belief!in!humanity.! ! I!think!that!a!lost!paradise!deserves!a!moment!of!silence…! Α!moment!of!nostalgia…! ! Friends,!let’s!not!take!sluggishness!for!modesty!and! indifference!for!respect.! ! ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………! ! Theodoros,)sculptor,!March!1974! ! 17 ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Μάριος Σπηλιόπουλος PROPOSED BY THE ORGANIZATIONAL COMMITTEE Marios Spiliopoulos

Η εργασία του Μάριου Σπηλιόπουλου είναι The work of Marios Spiliopoulos is primarily a κατεξοχήν εργασία πολιτική. Η έννοια της παρατή- political work. The notion of observation concerns ρησης αφορά στο κοινωνικό περιεχόμενο και στην the social content and the social critique that κοινωνική κριτική που συνιστά για τον καλλιτέχνη constitutes for the artist the backbone of his thinking τον κορμό της σκέψης του για την μορφοπλαστική about art’s morphoplastic language. Additionally, this γλώσσα. Θα προστεθεί ότι αυτή η πολιτική έννοια political concept is distanced from any historical or έχει την ποιότητα να είναι αποστασιοποιημένη από modern technological models of artistic behavior, τα οποιαδήποτε ιστορικά ή σύγχρονα τεχνολογικά and uses any possibility of expression in relation to μοντέλα της καλλιτεχνικής συμπεριφοράς και να the, each time, object of the analysis: the art object χρησιμοποιεί την οποιαδήποτε δυνατότητα έκφρα- is in turn derived from documentation, from the σης σε συσχετισμό με το εκάστοτε αντικείμενο της official social record which it critically reformulates ανάλυσης: το αντικείμενο με τη σειρά του προέρ- and repositions in a more contemporary context. χεται από το τεκμηριωμένο ντοκουμέντο, από την An important piece of work is the one he presented πιστοποιημένη κοινωνική καταγραφή την οποία επα- in 2008 (Human Traces) at a factory in Elefsina. νασυντάσσει με κριτικό τρόπο και επανατοποθετεί The work was about rebuilding the memory that σε περισσότερο κάθε φορά, σύγχρονο πλαίσιο. Μια records and saves the social condition of work and σημαντική εργασία είναι εκείνη την οποία παρουσί- its use in a given political environment. In this sense, ασε το 2008 (Ανθρώπων Ίχνη), σε ένα εργοστάσιο Marios Spiliopoulos is one of the very few Greek στην Ελευσίνα. Η εργασία ήταν σχετική με την ανα- artists working on the Archive, the most appropriate σύσταση της μνήμης που καταγράφει και διασώζει and effective formulation of contemporary artistic την κοινωνική συνθήκη της εργασίας και τη χρήση practice today. His work in “Theorimata” contrasts της σε ένα δεδομένο πολιτικό περιβάλλον. Με την the arrival of persecuted refugees from Asia Minor έννοια αυτή ο Μάριος Σπηλιόπουλος είναι από τους in Greece after the 1922 disaster, with the hosting of πολύ λίγους Έλληνες καλλιτέχνες που εργάζονται Pakistani refugees now, in the houses of those Greek επάνω στο Αρχείο, την πιο κατάλληλη στην εποχή refugees who later dispersed. This element of the μας και την πιο λειτουργική διατύπωση της σύγχρο- Pakistani community that has been incorporated into νης καλλιτεχνικής συμπεριφοράς. Η εργασία του Elefsina’s society thanks to the Municipality’s Cultural στα «Θεωρήματα» αντιπαραβάλλει την άφιξη στην Service, which in cooperation with the Pakistani Ελλάδα των διωγμένων προσφύγων από τη Μικρά Embassy gives residence permits, is an important and Ασία μετά την καταστροφή του 1922, με την φιλοξε- precious archival material: it preserves contemporary νία τώρα των προσφύγων από το Πακιστάν, στα ίδια history and disassociates from historical artistic σπίτια των τότε Ελλήνων προσφύγων που αργότερα prototypes, by incorporating the social document διασκορπίστηκαν. Στοιχείο της πακιστανής κοινότη- into artistic expression. Spiliopoulos’s archival work is τας που ενσωματώθηκε στην κοινωνία της Ελευσίνας at the cutting edge of the most contemporary artistic χάρη στην πολιτιστική υπηρεσία του Δήμου η οποία research. σε συνεργασία με την πακιστανή πρεσβεία δίνει τις άδειες παραμονής, είναι ένα σημαντικό και πολύτιμο αρχειακό υλικό: διασώζει τη σύγχρονη ιστορία και αποστασιοποιεί από τα ιστορικά εικαστικά πρότυπα, με την ενσωμάτωση στην έκφραση, του κοινωνικού ντοκουμέντου. Η αρχειακή εργασία του Σπηλιόπου- λου είναι στην αιχμή της πιο σύγχρονης καλλιτεχνι- κής έρευνας. Εμμανουήλ Μαυρομμάτης Emmanuel Mavrommatis

18 Μάριος Σπηλιόπουλος Marios Spiliopoulos

Ανθρώπων Ίχνη Νο 5, 2014 [Στην μνήμη του Φωτογράφου Βαγγέλη Τσάκου (1913-1978)] Άφιξη των προσφύγων από την Μικρά Ασία στην Ελευσίνα, 1922. Ψηφιακή εκτύπωση, 250 x 180εκ. Η Πακιστανική Κοινότητα της Ελευσίνας, 2008. Video με ήχο, διάρκεια 4‘ 15˝ Εγκατάσταση με ψηφιακή εκτύπωση σε καμβά, video με ήχο. Ευγενική προσφορά του Π.Α.Κ.Π.Π.Α. Ελευσίνας Human Traces, No 5, 2014 [In memory of Photographer Vangelis Tsakos(1913-1978)] Arrival of Refugees from Asia Minor at Eleusis,1922. Digital print on canvas, 250 x 180cm. The Pakistani Community at Eleusis, 2008. Video loop with sound, duration 4‘ 15˝ Installation of digital prints on canvas, video loop with sound. Courtesy of Π.Α.Κ.Π.Π.Α. Eleusis

19 ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Γιώργος Χαρβαλιάς PROPOSED BY THE ORGANIZATIONAL COMMITTEE George Ηarvalias

Πολιτική και τέχνη Politics and Art Ο Γιώργος Χαρβαλιάς, σε όλων των ειδών τις Using all sorts of techniques and media, George χρήσεις τεχνικών και μέσων μας έχει συνηθίσει σε μία Harvalias has accustomed us to a clean, eloquent καθαρή, εύγλωττη πρόταση. Η επιλογή του μέσου, η proposition. The choice of medium, the technique, τεχνική, η εικόνα, όλα απλά και αρμονικά εκφράζουν the image, all simply and harmoniously convey an μία κυρίαρχη ιδέα. overarching idea. Το έργο του που παρουσιάζεται στα «Θεωρή- Titled La Nuit Américaine, Version 2, of 2016, the ματα», με τίτλο La Nuit Américaine, 2η εκδοχή, του artwork featured in Theorimatais a synchronised vid- 2016, είναι μία συγχρονισμένη βιντεοεγκατάσταση, eo installation, arranged over a span of five metres. In που εκτείνεται σε πέντε μέτρα. Πρακτικά είναι μία essence, it is a horizontally moving frieze that depicts οριζόντια κινούμενη φρίζα που παρουσιάζει στρατι- soldiers – the culmination of a procession – with ref- ώτες, μία πομπή που κορυφώνεται, με αναφορές στην erences to former Eastern-European propaganda art, προπαγανδιστική τέχνη των πρώην Ανατολικών χω- especially North Korea. The images evoke current po- ρών, με κορύφωση της Βόρειας Κορέας. Οι εικόνες litical issues – Palestine, Hamas, a blind strike against μιλούν για κοινά πολιτικά θέματα, την Παλαιστίνη, soldiers. The video refreshes reality, implying a new τη Χαμάς, ένα τυφλό χτύπημα σε στρατιώτες. Το war and encouraging the viewer to reflect. βίντεο ανανεώνει την πραγματικότητα, άρα υπονοεί The image with the figures in the foreground, νέα εμπόλεμη κατάσταση και παρακινεί τον θεατή serving as a raised horizontal frieze, resembles an- να προβληματισθεί. imated painting, a kind of digital mural reminiscent Η εικόνα με τις μορφές σε πρωταγωνιστικό ρόλο, of a Panathenaic procession. ως ανυψωμένη οριζόντια φρίζα, μοιάζει με κινούμενη In the evolutionary history of video art, the Greek ζωγραφική, σαν ψηφιακή τοιχογραφία, σαν Πομπή artist seems to be in a casual conversation with some Παναθηναίων. of the most important international video artists, Ο Έλληνας καλλιτέχνης δείχνει με ευκολία να such as Bruce Nauman or Bill Viola. At some point, συνομιλεί σε μία εξελικτική πορεία της τέχνης του he shows affinities with Viola, who from the begin- βίντεο, με κάποιους από τους πιο σημαντικούς διε- ning followed the painting tradition, respecting the θνείς δημιουργούς της βίντεο-τέχνης όπως οι Bruce possibilities of the new medium. Moreover, in La Nuit Nauman ή Bill Viola. Σε κάποιο σημείο ταιριάζει με Américaine, Harvalias continues, through his writ- τον Viola ο οποίος από την αρχή προσπάθησε να ακο- ing, a tradition, of Tsoklis, for instance, who in 1986 λουθήσει την παράδοση της ζωγραφικής, σεβόμενος represented Greece at the 42nd Venice Biennale with τις δυνατότητες του νέου μέσου. Ακόμη, ο Χαρβαλιάς his videos Full-length Portraits and Harpooned Fish. με το έργο Αμερικάνικη Νύχτα με την προσωπική του Simply, without exaggeration, with an emphasis γραφή συνεχίζει μία παράδοση, όπως του Τσόκλη, ο on the conceptual, with a predominant central idea, οποίος το 1986 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 42η the Greek artist focuses on the political. While the po- Μπιεννάλε της Βενετίας, με τα βίντεο με τα Ολόσωμα litical aspect is dominant, the artist, always respecting πορτραίτα και το Καμακωμένο ψάρι. history and tradition, also gives a wink to a cinema Ο Έλληνας καλλιτέχνης απλά, χωρίς υπερβολή, pioneer, François Truffaut. με έμφαση στο εννοιολογικό, με κυρίαρχη την κε- An inspired, inventive pun, a political comment, ντρική ιδέα, εστιάζει στο πολιτικό. Ενώ η πολιτική and a technical loan. François Truffaut’s iconic film, διάσταση είναι κυρίαρχη, σεβόμενος πάντα την ιστο- La Nuit Américaine (Day for Night), runs as an un- ρία και την παράδοση, κλείνει και το μάτι σε έναν dercurrent in Harvalias’s work. The term day for night από τους πρωτοπόρους του κινηματογράφου, τον (and French equivalent, la nuit américaine) refers to François Truffaut. the cinematographic process of filming night-time

20 Γιώργος Χαρβαλιάς George Ηarvalias

La Nuit Américaine, 2η εκδοχή, 2016. Βιντεοεγκατάσταση 2 συγχρονισμένες προβολές βίντεο HD, χωρίς ήχο διάρκειας 53‘ La Nuit Américaine, 2nd version, 2016. Video installation Two HD video screenings in sync, no audio, duration: 53‘

Ένα εμπνευσμένο ευρηματικό λογοπαίγνιο, ένα scenes during daytime for technical reasons or for πολιτικό σχόλιο, αλλά και ένα τεχνικό δάνειο. Το saving time and money. In addition, this artwork εμβληματικό έργο του François Truffaut, La nuit makes a political allusion to the night brought by U.S. Américaine, αποτελεί το υπόστρωμα του Χαρβαλιά. policy on the whole planet. Ο όρος Αμερικάνικη Νύχτα παραπέμπει στην τεχνι- κή φωτισμού στον κινηματογράφο, που για λόγους εξοικονόμησης χρόνου και χρήματος, πραγματοποιεί το γύρισμα, νυχτερινών πλάνων κατά την διάρκεια της ημέρας. Ταυτόχρονα στο ελληνικό έργο διαφαί- νεται ένας πολιτικός υπαινιγμός, είναι η Νύχτα που εγκαθιδρύει η αμερικάνικη πολιτική σε ολόκληρο τον πλανήτη. Lina Tsikouta Λίνα Τσίκουτα Translated by Dimitris Saltabassis

21 ΣΩΖΗΤΑ ΓΚΟΥΝΤΟΥΝΑ Άννα Λάσκαρη SOZITA GOUDOUNA Anna Lascari

Η πρακτική της Άννας Λάσκαρη συχνά προσ- Anna Lascari’s interdisciplinary practice is often διορίζεται από τη συμμετοχή της στα κοινωνικά described by her involvement in social movements κινήματα και το ενδιαφέρον της σε συλλογικότητες and her engagement with collectives which have to που έχουν να κάνουν με τα κοινά και δραστηριοποι- do with the commons, and they are active on issues ούνται σε θέματα αυτοδιαχείρισης και αυτονομίας. of self–management and autonomy. She is interested Το ενδιαφέρον της βρίσκεται στο δημόσιο χώρο, in public space, conceptualized as a form of social ιδωμένος ως χώρος κοινωνικών σχέσεων και η πα- relations and its production by social activities, a ραγωγή του από κοινωνικές δραστηριότητες, ένας space that eventuates from the actions of those who χώρος που οροθετείται από τις ενέργειες εκείνων που recognize it collectively as their own. Occasionally, τον αναγνωρίζουν συλλογικά ως δικό τους. Κάποιες the production of such space results in disturbing φορές, η παραγωγή ενός τέτοιου χώρου καταλήγει environments and experiences. She employs various σε περιβάλλοντα και εμπειρίες που προκαλούν media and practices of research to produce artworks ενόχληση. Η Λάσκαρη χρησιμοποιεί διάφορα μέσα and interactive environments. She utilizes sculpture, και πρακτικές έρευνας για την παραγωγή έργων installation, 3D animation, Internet, video, pho- και διαδραστικών χώρων. Χρησιμοποιεί γλυπτική, tography, archives and archival processes to create εγκατάσταση, 3D animation, Internet, βίντεο, αρ- spaces of participation, engagement, knowledge and χεία και αρχειακές διαδικασίες για να δημιουργήσει memory. Frequently working metaphorically, she χώρους συμμετοχής, γνώσης και μνήμης. Συχνά, produces poetic spaces of movement and encounter. δουλεύοντας μεταφορικά, παράγει ποιητικούς χώ- Lascari has recently published the online, collective ρους κίνησης και εμπλοκής. Πρόσφατα, η Λάσκαρη and interactive documentary project Athens Report. ολοκλήρωσε το διαδικτυακό, συλλογικό και δια- The platform, which is continuously updated by its δραστικό πρότζεκτ Athens Report. Η πλατφόρμα, users, collects audiovisual material of collective and η οποία ενημερώνεται συνεχώς από τους χρήστες individual actions, which have been taken place in της, συλλέγει οπτικοακουστικό υλικό συλλογικών the public space, fragmented narratives in the form of και ατομικών δράσεων που έχουν πραγματοποιηθεί interviews and visual interventions on the city walls στον δημόσιο χώρο, κατακερματισμένες αφηγήσεις (graffiti). The platform is based on crowdsourcing, με τη μορφή συνεντεύξεων και οπτικών παρεμβά- encouraging users to add their own archival mate- σεων στα τείχη της πόλης (γκράφιτι). Η πλατφόρμα rial and thus contributing to the reorganization of βασίζεται στο crowdsourcing, ενθαρρύνοντας τους its content. χρήστες να προσθέτουν το δικό τους αρχειακό υλι- κό και συμβάλλοντας έτσι στην αναδιοργάνωση του περιεχομένου του.

22 Άννα Λάσκαρη Anna Lascari

Left of the Parthenon, 2015, 3D animation, διάρκεια: 90˝ σε loop. Animation format: full HD 1920 x 1080 pixels Left of the Parthenon, 2015, 3D animation, duration: 90˝ on a loop. Animation format: full HD 1920 x 1080 pixels

23 ΣΩΖΗΤΑ ΓΚΟΥΝΤΟΥΝΑ Μάρω Μιχαλακάκου SOZITA GOUDOUNA Maro Michalakakos

Το έργο της Μάρως Μιχαλακάκου στο σύνολο Maro Michalakakos works with figures and του είναι αινιγματικό και πολυδιάστατο σε μέσα themes that are always in a state of tension: men and (γλυπτικές εγκαταστάσεις, ζωγραφική, σχέδια, ανά- women; the protective domestic interior and painful γλυφα σε βελούδο) και περιεχόμενο, «υφαίνεται» με intimacy; love and submission; the bond and the οικογενειακές μνήμες και πολιτιστικές αναφορές και shackle. She uses the principles of figurative allusion χαρακτηρίζεται από μια σπάνια εκλεπτυσμένη ωμό- woven in family memories, cultural references and τητα. Η εικαστικός επιλέγει φιγούρες και θεματικές erotic images: no description, no frontal statement, που βρίσκονται πάντα σε τεταμένη κατάσταση, όπως and even less so slogans. Her artistic universe is on the η προστασία του οικογενειακού περιβάλλοντος και edge of dreams, with an apparent calm intentionally η επίπονη οικειότητα, ο έρωτας και η υποταγή, ο positioned midway between reality and imagination. σύνδεσμος και τα δεσμά. Η εικαστική της δραστη- The work I feel in you, you think in me, I know in ριότητα τοποθετείται στην άκρη των ονείρων, με you focuses on the impossibility of not sharing. The μια φαινομενική ηρεμία που αιωρείται μεταξύ πραγ- endless effort for profound contact, the refraction of ματικότητας και φαντασίας. Το έργο, I feel in you, the confines of identity, the desire for the “Other”, you think in me, I know in you, επικεντρώνεται στην with the condition that there is independence αδυνατότητα της μοναχικότητας. Η ανεξάντλητη during the potential unification, can lead to a sense προσπάθεια για ουσιαστική προσέγγιση, η διάθλαση of “renaissance.” των ορίων της ατομικότητας, η επιθυμία του άλλου, με συνθήκη την αυτοτέλεια στην ένωση, οδηγούν σε μια αίσθηση Αναγέννησης.

24 Μάρω Μιχαλακάκου Maro Michalakakos

Guilt, 2017, μαύρο βελούδο, μεταβλητές διαστάσεις Guilt, 2017, black velvet, variable dimensions Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος και της Galeri Nev, Κωνσταντινούπολη Courtesy of the artist and Galeri Nev, Instanbul

25 ΣΩΖΗΤΑ ΓΚΟΥΝΤΟΥΝΑ Αιμιλία Παπαφιλίππου SOZITA GOUDOUNA Αemilia Papaphilippou

Μέσα, μορφές, υλικά και μή οικείες καταστάσεις Current artistic strategies introduce unfamiliar «εμπλέκουν» το κοινό σε νέες και υβριδικές μορφές situations, forms, media and materials that engage εμβάπτισης, προβολής, πρόσληψης του έργου και audiences to embrace new and hybrid forms of τρόπων συμμετοχής. Η καλλιτεχνική πρακτική της immersion, viewing, responsivity and modes of Αιμιλίας Παπαφιλίππου επικεντρώνεται στην αμφι- participation. Aemilia Papaphilippou’s art practice σβήτηση μορφών «εμβύθισης» για να διερευνήσει focuses on challenging forms of immersion to νέους τρόπους παρουσίασης και κυρίως πρόσληψης explore new ways of viewing and responsivity του έργου τέχνης, που εκφράζουν τη βαθιά αντίληψη that express the artist’s profound perception of the της εικαστικού για τη διεπαφή του «Χρόνου και του interface between time and space, and predominantly Χώρου,» καθώς και την έρευνα της σε σχέση με τις her research on the intersections of “order and διασταυρώσεις «Τάξης και Χάους». Το έργο του Πα- chaos.” Papaphilippou’s oeuvre is primarily action, παφιλίππου είναι πρωτίστως δράση, καθώς εκφράζει expressing the energy and the action of the “Chess την ενέργεια και τη δράση του «Σκακιστικού Συνε- Continuum”. Chess Continuum is an ideogram χούς». Το Σκακιστικό Συνεχές είναι ένα ιδεόγραμμα, introducing, in a single line, chess as nexus. Opposites μιας μονοκονδυλιάς, που συστήνει τη σκακιέρα ως are complementary in a quantum awareness of δίκτυο. Tα Αντίθετα ως συμπληρωματικά συναρτώ- interdependence where -as in the wave particle νται σε μια κβαντική παραδοχή αλληλένδεσης-όπως duality of light- Consciousness is fundamental. ο κυματοσωμματιδιακός δυϊσμός του φωτός - όπου η Chess Continuum refers, among other things, to Συνείδηση είναι θεμελιώδης. Το Σκακιστικό Συνεχές globalization, to electronic reality and the neuronal αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην παγκοσμιοποίηση, aspect of networks. Papaphilippou’s intervention, for στην ηλεκτρονική πραγματικότητα και στην νευρω- one of the first group exhibitions (AICA, 2018) with νική διάσταση των δικτύων. Greek artists at the new venue at EMST, couldn’t be Η παρέμβαση της Παπαφιλίππου, σε μια από τις anything but a statement of the Museum’s struggle to πρώτες ομαδικές εκθέσεις (AICA, 2018) με Έλληνες physically exist. Similarly, to her initial installation εικαστικούς στο νέο χώρο του ΕΜΣΤ, δεν θα μπο- “FIXed in Flux,” in 2000 for EMST’s inaugural ρούσε να είναι παρά ένα μανιφέστο για τον αγώνα exhibition, which was presented at the “Antidoron” του Μουσείου να υπάρξει χωρικά. Ομοίως, στην documenta 14 EMST exhibition, and led to her αρχική της εγκατάσταση «FIXed in Flux», το 2000 intervention “Chaosmos” at Ludwigsburg Palace in για την εναρκτήρια έκθεση του ΕΜΣΤ που παρουσι- Stuttgart, Papaphilippou invites us to an extended άστηκε και στην έκθεση «Αντίδωρο» στην Ντοκου- performance of her entire oeuvre, as she researches μέντα 14 (Συλλογή του ΕΜΣΤ) και που οδήγησε στην the production of information, connectivity, entity, παρέμβασή της εικαστικού «Chaosmos» στο παλάτι and principally, identity. In “Theorimata” her position Ludwigsburg στη Στουτγάρδη, η Παπαφιλίππου μας is clearly stated and presented head on, allowing us προσκαλεί στη διευρυμένη περφόρμανς/ απόδοση to follow her understanding of the interdependence ολόκληρου του έργου της, καθώς ερευνά την παρα- between “Chaos and Order,” its inhabiting a space in- γωγή πληροφορίας, συνδετικότητας, οντότητας και, between, as a radical force which operates in between κυρίως, ταυτότητας. Στα «Θεωρήματα» η θέση της “artist and audience,” in between “artistic practice δηλώνεται ξεκάθαρα και παρουσιάζεται διεξοδικά, and political reality,” and in between the visual arts, επιτρέποντάς στους θεατές να αντιληφθούν την κα- representation and other mediated actualities. τανόησή της εικαστικού σε σχέση με την αλληλεξάρ- τηση «Χάους και Τάξης». Η προσέγγιση του διπόλου «Χάους/Τάξης,»καταλαμβάνει ένα ενδιάμεσο χώρο που καθίσταται ως η ριζοσπαστική δύναμη μεταξύ

26 Αιμιλία Παπαφιλίππου Αemilia Papaphilippou

Χάοσμος: Φούγκα Ludwigsburg ή Σκακιστικό Συνεχές: Χάος Τάξη Χορός στην Αυλή, 2017. Βίντεο με ήχο, διάρκεια 6’.54˝. Υποστήριξη από το A.C. Laskaridis Charitable Foundation Chaosmos: The Ludwigsburg Fugue or Chess Continuum: Chaos Order Dance at the Court, 2017. Video with sound, duration 6’.54˝. Supported by Α.C. Laskaridis Charitable Foundation

«εικαστικού και θεατών,» μεταξύ της καλλιτεχνι- κής πρακτικής και της πολιτικής πραγματικότητας, καθώς και μεταξύ των εικαστικών τεχνών, της ανα- παράστασης και άλλων «διαμεσολαβημένων» πραγ- ματικοτήτων.

27 ΧΑΡΙΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ Κώστας Βαρώτσος CHARIS KANELLOPOULOU Costas Varotsos

Χώρος και χρόνος στην ύλη Space and time in matter Το έργο του Κώστα Βαρώτσου παρουσιάζεται Costas Varotsos’s work is presented in this στην έκθεση αυτή ως προς τον τρόπο με τον οποίο exhibition highlighting the way the artist handles ο καλλιτέχνης διαχειρίζεται την ύλη σε αδιαίρετη matter in indivisible coherence with the concepts ενότητα με τις έννοιες του χρόνου και του χώρου. of time and space. The starting point of this Αφετηρία αυτής της κατάκτησης είναι η διαρκής acquisition is the artist’s constant intention to bring πρόθεση του καλλιτέχνη να φέρει στο προσκήνιο to the foreground the value of the composition at his την αξία της σύνθεσης στο γλυπτικό αποτέλεσμα∙ sculptural work; space, time and matter are valued χώρος, χρόνος και ύλη συνυπολογίζονται και συλ- together and function in a parallel way as constituents λειτουργούν ως συστατικά μίας γλυπτικής γλώσσας of a sculptural language, which brings into focus the που επιθυμεί τελικά να αποτυπώσει την καθολική appearance of the work as an experience lived in its εμφάνιση του έργου ως μία εμπειρία βιωμένη μέσα very reality, instead of delivering an autonomous στην πραγματικότητά της, παρά να παραδώσει ένα object, which is defined by the internal relation αυτόνομο αντικείμενο που καθορίζεται από το ειδι- between matter, form and concept. κό βάρος των εσωτερικών σχέσεων ύλης, φόρμας και The opening of Varotsos’s works to their ιδέας. surrounding space is one of the most significant Το άνοιγμα των έργων του Βαρώτσου προς τον characteristics of his art, not only for the interventions περιβάλλοντα χώρο αποτελεί ένα από τα πλέον ανα- that the artist proposes for public spaces but also for γνωρίσιμα χαρακτηριστικά της τέχνης του, τόσο στις indoors installations. All these years, from site to site, επεμβάσεις που ο καλλιτέχνης προτείνει σε δημόσι- the design approach of each work that is placed in situ ους χώρους όσο και σε κλειστούς χώρους. Όλα αυτά is handled by the artist on the basis of the cultural τα χρόνια, από τόπο σε τόπο, η σχεδιαστική προσέγ- stratification of its environment. γιση κάθε έργου που τοποθετείται in situ αντιμετω- In minimalist archetype shapes –columns, spirals, πίζεται κάθε φορά από τον καλλιτέχνη με βάση την pyramids, labyrinths’ surfaces– the motion of the πολιτισμική διαστρωμάτωση του περιβάλλοντός του. form is ensured by the stratification of the material, Σε μινιμαλιστικές αρχέτυπες φόρμες–κολόνες, referring to time stratification as well, by means of σπιράλ, τόξα, πυραμίδες, επιφάνειες λαβύρινθου– one layer of glass covering the other, in the same way η διαστρωμάτωση του υλικού παραπέμπει και στη as a succeeding moment in time follows a preceding χρονική διαδοχή, με τον τρόπο που το ένα φύλλο one. This alternation to the layers of the material γυαλιού έπεται του άλλου, ακριβώς όπως η επόμενη breaks the sculpture’s defined form and counteracts χρονική στιγμή ακολουθεί την προηγούμενη. Αυτή to its limits in relation to space, while the light, η εναλλαγή στις στρώσεις του υλικού διασπά την which has the ability to transform the appearance of καθορισμένη φόρμα του γλυπτού και εξουδετερώνει the material, increases the perception of a dynamic τα όριά της σε σχέση με το χώρο, ενώ το φως, που aesthetic experience. An experience that also reveals έχει την ικανότητα να μεταβάλλει την όψη της ύλης, both the artistic and architectural structure of δίνει τον τόνο μίας δυναμικής αισθητικής εμπειρίας. Varotsos’s thought, by highlighting a relationship that Είναι αυτή η εμπειρία που αποκαλύπτει ταυτόχρονα comes into being solely on the premises of the need την εικαστική και αρχιτεκτονική δομή σκέψης του for a sculptural work that lives through its space and Βαρώτσου, σε μία έκφραση συνθετική, βάση για την at the same time gives life to it. ύπαρξη της οποίας δεν αποτελεί παρά η ανάγκη για ένα γλυπτικό έργο που να ζει από το χώρο του και ταυτόχρονα να του δίνει ζωή.

28 Κώστας Βαρώτσος Costas Varotsos

Λαβύρινθος, 2009, γυαλί, 200 x 400 x 400εκ. Eγκατάσταση στο χώρο Labyrinth, 2009, glass, 200 x 400 x 400cm. Installation

29 ΧΑΡΙΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ Κωνσταντίνος Ξενάκης CHARIS KANELLOPOULOU Νίνα Παπακωνσταντίνου

Τα έργα του Κωνσταντίνου Ξενάκη (1931) και The works of Constantin Xenakis (1931) and της Νίνας Παπακωνσταντίνου (1968) παρουσιά- of Nina Papaconstantinou (1968) are presented for ζονται στην έκθεση σε διαλογική σχέση. στην πε- this exhibition in dialogue; in the case of these two ρίπτωση αυτών των δύο εικαστικών, η διατύπωση artists, the expression and the presentation of their και η παρουσίαση της εικαστικής γλώσσας τους artistic language emerges through the use of writing προκύπτουν μέσα από τη χρήση της γραφής ως as a mental tool for the reading of images and ideas. νοητικού εργαλείου ανάγνωσης εικόνων και ιδεών. As their works meet, appears the way in which these Στη συνάντηση των έργων τους φαίνεται ο τρόπος artists move on to the creation of a purely personal με τον οποίο και οι δύο καλλιτέχνες προχωρούν στη artistic idiom through an iconography, which derives δημιουργία ενός προσωπικού εικαστικού λεξιλογί- from the intrinsic reading of different views of the ου μέσα από την εικονογραφία της γραφής και την world of communication and knowledge. εσωτερική ανάγνωση του κόσμου της γνώσης και της As seen through works from the 1970s until επικοινωνίας. today – such as 3 Gabarits Plus (1971-1972), Parcours Όπως φαίνεται σε έργα του από τη δεκαετία (2001), Alpha (2000), 14 Monologues (1989–2006)– του 1970 μέχρι και σήμερα –όπως ενδεικτικά στα 3 Constantin Xenakis is the creator of a personal artistic Gabarits Plus (1971-1972), Parcours (2001), Alpha universe, which is mapped by symbols and codes of (2000), 14 Monologues (1989–2006)– ο Κωνσταντί- everyday life, science and cultural history. The world νος Ξενάκης είναι ο δημιουργός ενός προσωπικού of knowledge and technology is rewritten in an εικαστικού σύμπαντος, το οποίο χαρτογραφείται από iconographical body that introduces the viewer to a σύμβολα και κώδικες της καθημερινής ζωής, της επι- new outlook of the human reality, full of allegories and στήμης και της πολιτισμικής παράδοσης. Ο κόσμος extensions of thought on memory, time recording, της γνώσης επαναγράφεται σε ένα εικονογραφικό contemporary narration and communication. σύνολο που εντάσσει τον θεατή σε μία νέα θεώρηση The starting point of Nina Papaconstantinou’s των στοιχείων της ανθρώπινης πραγματικότητας, artistic creation is literary readings, which she γεμάτη μεταφορές και προεκτάσεις σκέψεων για το transforms from written word to drawing (as in the φορτίο της μνήμης, την καταγραφή του χρόνου, τη series of Piles of Books, where she imprints on black σύγχρονη αφήγηση και επικοινωνία. carbon sheet colophons of books that are dated from Η Νίνα Παπακωνσταντίνου, έχοντας ως αφε- the beginning of typography in Europe until today). τηρία του έργου της λογοτεχνικά αναγνώσματα, Through practices such as copying, inscribing or μεταμορφώνει το γραπτό λόγο σε σχέδιο, επανασυ- tracing, the text loses its initial form and redefines ντάσσοντας τα κείμενα σε εικαστική γραφή (όπως itself in a poetic and deeply pensive image, which is πχ. στη σειρά Piles of Books, στην οποία αποτυπώνει suggestive of her quests on time, memory, narration σε μαύρο καρμπόν κολοφώνες βιβλίων που χρονολο- and communication, the language as an impression γούνται από τις αρχές της τυπογραφίας στην Ευρώπη and as a gesture. Another fine example of her artistic μέχρι τις μέρες μας). Χρησιμοποιώντας πρακτικές expression is the work The Universal Declaration of όπως της αντιγραφής, της πυκνής χάραξης, της απο- Human Rights; the artist creates a different kind of τύπωσης ή της ιχνογράφησης, τα κείμενα χάνουν την writing after marking with black marker pen the αρχική τους μορφή, επαναπροσδιορίζονται σε εικό- spaces between the words of the Declaration, which να ποιητική και βαθιά στοχαστική, υποδηλώνοντας was proclaimed by the United Nations General την αναζήτηση της καλλιτέχνιδας για έννοιες όπως Assembly in Paris in 1948. A new non–readable text ο χρόνος, η μνήμη, η αφήγηση και η επικοινωνία, η appears, which looks as if it records all that will be γλώσσα ως αποτύπωμα και ως χειρονομία. Έτσι και not said, all that is not written, as it is not practiced στο έργο της, The Universal Declaration of Human in reality.

30 Constantin Xenakis Nina Papaconstantinou

Κωνσταντίνος Ξενάκης Alpha, 2000, ακρυλικό, 73 x 100εκ. Constantin Xenakis Alpha, 2000, acrylic, 73 x 100cm

Κωνσταντίνος Ξενάκης Κωνσταντίνος Ξενάκης Parcours, 2001, ακρυλικό, 200 x 150εκ. 3 Gabarits Plus, 1971-1972, ακρυλικό, 195 x 130εκ. Constantin Xenakis Constantin Xenakis Parcours, 2001, acrylic, 200 x 150cm 3 Gabarits Plus, 1971-1972, acrylic, 195 x 130cm

31 ΧΑΡΙΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ Κωνσταντίνος Ξενάκης CHARIS KANELLOPOULOU Νίνα Παπακωνσταντίνου

Rights, μία άλλη γραφή δημιουργείται μετά τη ση- Both Constantin Xenakis and Nina Papa­ μείωση με μαύρο μαρκαδόρο των διαστημάτων ανά- constantinou remind us that, apart from the reason μεσα στις λέξεις της Οικουμενικής Διακήρυξης των of language, writing is guided by the hand and by the Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που υιοθετήθηκε από τη eye –by the experienced movement and the visual Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στο Παρίσι perception– and claim the privilege of a timeless το 1948. Ένα νέο κείμενο, μη αναγνωρίσιμο, το οποίο communication by conveying the interest beyond μοιάζει να καταγράφει όσα δεν θα ειπωθούν κι όσα words – to meanings, metaphors and extensions of δεν γράφονται, καθώς δεν εφαρμόζονται. thoughts on reality. For these two artists, writing Τόσο ο Ξενάκης όσο και η Παπακωνσταντίνου enters into their artistic expression as a practice that υπενθυμίζουν ότι, εκτός από τη λογική της γλώσσας, reveals deep impulsive inclinations of the body and η γραφή οδηγείται από το χέρι και από το μάτι –από the mind, as it connects with a purely delicate and τη βιωματική κίνηση και την οπτική αντίληψη– και refined art creation. διεκδικούν το προνόμιο μιας διαχρονικής επικοινωνί- ας μεταφέροντας το ενδιαφέρον πέρα από τις λέξεις – στις έννοιες, τις μεταφορές και τις προεκτάσεις των σκέψεων πάνω στην πραγματικότητα. Και για τους δύο εικαστικούς η γραφή εισάγεται στην εικαστική γλώσσα ως μία πρακτική που αποκαλύπτει βαθιές παρορμητικές τάσεις του σώματος και του μυαλού, ενώ συνδέεται με μια πλέον ευαίσθητη και εκλεπτυ- σμένη δημιουργία τέχνης.

32 Constantin Xenakis Nina Papaconstantinou

Νίνα Παπακωνσταντίνου Pile of Books 2, 2015-2016 Αποτύπωμα γραφής σε μαύρο καρμπόν, 34 x 34εκ. Nina Papaconstantinou Pile of Books 2, 2015-2016 Imprint of writing on black carbon sheet, 34 x 34cm

Νίνα Παπακωνσταντίνου Τhe Universal Declaration of Human Rights, 2017 Μαρκαδόρος σε καμβά, 290 x 188εκ. Nina Papaconstantinou Τhe Universal Declaration of Human Rights, 2017 Marker pen on canvas, 290 x 188cm

Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος και της γκαλερί Καλφαγιάν Αθήνα-Θεσσαλονίκη Courtesy of the artist and Kalfayan Galleries Athens-Thessaloniki

33 ΛΕΝΑ ΚΟΚΚΙΝΗ Δημήτρης Τράγκας LENA KOKKINI Dimitris Tragkas

Είμαι Being Σ’ έναν κόσμο σε κρίση, η λογική του ανταγωνι- In a world going through a crisis, where the σμού που χαρακτηρίζει την παγκοσμιοποίηση φαί- competitive mentality of globalisation seems to νεται να ξεδιπλώνεται τυφλά. Σε αυτό το πλαίσιο η unfold blindly, in this environment philosophy incites φιλοσοφία προκαλεί αυξανόμενο ενδιαφέρον· ίσως an increasing interest; probably because it offers a μας δίνει την ελπίδα να ξαναβρούμε σημεία ανα- hope to re–discover points of reference and meaning φοράς και νόημα στην ύπαρξη μας. Ακολουθώντας for our existence. Responding to this need, Dimitris αυτή την ανάγκη ο Δημήτρης Τράγκας χαρακτηρίζει Tragkas gives a subjective character to whatever is υποκειμενικό ό,τι συμβαίνει γύρω μας και χτίζει τα happening around us and builds his works upon this έργα του πάνω σε αυτή την αλήθεια. truth. Ο Δημήτρης Τράγκας από το 1990 και μετά διή- Since 1990, Dimitris Tragkas has run a visual νυσε μία εικαστική διαδρομή όπου μέσα από σημα- course of significant installations such as the Zeppelin ντικές installations όπως το Zeppelin 1993, το Κέντρο (1993), the Centre of the World (1997), the Geometria του Κόσμου 1997, Geometria Universalis, 1998 καθώς Universalis (1998) as well as of two–dimensional και από τα έργα του των δύο διαστάσεων διαφαίνεται works, which suggest that the material part of the πως το υλικό μέρος του έργου τέχνης γινόταν όλο art work has gradually become less important. His και λιγότερο σημαντικό. Ο προβληματισμός του στην interest has focused on the perception of the self ζωή και την τέχνη του ήταν αποκλειστικά οντολογι- and its relation to the space surrounding it. His κός. Ασχολήθηκε με την φιλοσοφία, την αστρονομία, contemplations on life and art are purely ontological. την ηθοποιία, το σκάκι, τις πολεμικές τέχνες, τα τα- He has been involved with philosophy, astronomy, ξίδια με επιθυμία την εξερεύνηση του απόλυτου, της acting, chess, martial arts, traveling while seeking πηγής όλων των δράσεων, την γνώση μιας βαθύτερης to explore the absolute, the source of all action, the και διαχρονικής αλήθειας. Συνεργάστηκα μαζί του knowledge of a deeper and timeless truth. στα Αισχύλεια το 1998 όπου στην οροφή του παλιού I worked with him in 1998, at Aeschylia festival, εργοστασίου είχε στήσει έναν έναστρο ουρανό χρη- where he turned the ceiling of the old factory into a σιμοποιώντας απλά σχοινάκια. starry sky simply by using ropes. Με αυτήν την εγκατάσταση, μας παρουσιάζει το With this installation he presents us with his έργο ΕΙΜΑΙ. Με μαθηματική γλώσσα και με απόλυτα work BEING. Through the mathematical language λογικό τρόπο μας καθοδηγεί να δούμε ένα αόρατο and in an absolutely logical way he guides us into σημείο στον εκθεσιακό χώρο και πηγαίνοντας πιο seeing an invisible point in the exhibition space and, πέρα, να δοκιμάσουμε να αισθανθούμε αυτό το ση- even further, into trying to feel this point; an invisible, μείο. Ένα σημείο που είναι αόρατο, άυλο και άχρονο immaterial and timeless point through which we shall και μέσω αυτού να βιώσουμε τον άχρονο χώρο που experience the timeless space that unites us, that has μας ενώνει και που υπήρξε, υπάρχει και θα υπάρχει, been and will be regardless of any phenomena that ανεξάρτητα από τα φαινόμενα που θα εκδηλωθούν will appear and dissolve within it. και θα χαθούν μέσα σε αυτόν. He widely opens the door to quantum physics Ανοίγει την πόρτα διάπλατα στην κβαντική φυ- by suggesting a mindset whereby the sense of σική προτείνοντας έναν τρόπο αντίληψης όπου η existence does not depend upon the world but the αίσθηση της ύπαρξης δεν εξαρτάται από τον κόσμο, world itself is created and derives its meaning from αλλά είναι ο κόσμος αυτός ο οποίος δημιουργείται και the sense of existence. He acknowledges an existence παίρνει νόημα από την αίσθηση της ύπαρξης. Ανα- unconstrained by any interpretation and definition γνωρίζει μια ύπαρξη ανεξάρτητη από οποιαδήποτε thus endowing it with the freedom to choose a ερμηνεία και ορισμό, χαρίζοντάς της, την ελευθερία meaning for itself and the world.

34 Δημήτρης Τράγκας Dimitris Tragkas

ΕΙΜΑΙ, 2018. Εγκατάσταση, ξύλο, μέταλλο, κιμωλία, κείμενο, διάμετρος 300εκ. BEING, 2018. Installation, wood, iron, chalk, text, diameter 300cm

επιλογής νοήματος για τον εαυτό της και τον κόσμο. Dimitris Tragkas reminds me of Joseph Beuys Προσωπικά ο Δημήτρης Τράγκας μου θυμίζει τον who, born in Nazi Germany, changes his entire belief Joseph Beuys ο οποίος γεννημένος στη ναζιστική system when his combat aircraft falls into the Russian Γερμανία αλλάζει πάραυτα αντιλήψεις όταν το πο- steppe, where he is treated by Tatars, who cover his λεμικό του αεροπλάνο πέφτει στη Ρωσική στέππα και broken arm with animal fat and felt. Since then, he δέχεται την περιποίηση των Τατάρων που καλύπτουν changes his political opinions and dedicates himself με ζωικό λίπος και μάλλινη τσόχα το σπασμένο του to a work entirely subjective. The first work of this χέρι. Από τότε αλλάζει πολιτικές πεποιθήσεις και change is a sheepskin that looks as if it is breathing, ακολουθεί ένα έργο καθαρά υποκειμενικό. Το πρώτο as a reference to the bandage on his arm. έργο αυτής της αλλαγής είναι μια προβιά που φαίνε- This is also the way Dimitris Tragkas conceives ται να αναπνέει και παραπέμπει στον επίδεσμο αυτό art, in a way absolutely subjective. του χεριού του. Έτσι και ο Δημήτρης Τράγκας αντιλαμβάνεται την τέχνη απόλυτα υποκειμενικά. Translated by Maria Papagiani

35 ΤΑΣΟΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΗΣ Νίκος Παπαδόπουλος TASSOS KOUTSOURIS Nikos Papadopoulos

A vision of space A vision of space Το έργο του Νίκου Παπαδόπουλου με τίτλο The artwork of Nikos Papadopoulos entitled Ocean rock garden, αποτελεί την εξέλιξη της εγκα- Ocean rock garden, demonstrates the development τάστασης με τίτλο Κήπος Ζεν. Πρόκειται για την of the installation Zen garden. The presentation ανάπτυξη ενός διαμορφωμένου θαλάσσιου τοπίου of a creative expression of a maritime landscape από χάρτινα χειροποίητα χαλίκια, που σχηματίζουν consisting of hand–made pebbles arranged in κυματισμούς με λεπτές γραμμώσεις και καταλαμβά- narrow–lined drifts occupy the floor of the exhibition νουν το δάπεδο του εκθεσιακού χώρου. Αναρτημένα area. Drawings in various sizes, placed on the walls στους τοίχους, ζωγραφικά σχέδια διαφορετικών δι- depict rocky landscapes and introduce the participant αστάσεων που αναπαριστούν βραχώδη τοπία, κατα- to a conceptual background. Simultaneously they σκευασμένα με ελαφρές ύλες, εισάγουν το θεατή στο create points of reference as well as destinations εννοιολογικό υπόβαθρο, αποτελώντας ταυτόχρονα which concern the personal discernibility of the σημεία αναφοράς, σταθμούς προορισμού στην προ- visual narration. σωπική ανάγνωση της εικονογραφικής αφήγησης. By connecting the philosophy of monastic rock Συνδέοντας τους μοναστικούς βραχόκηπους με gardens with the personal development of the artist, την προσωπική του καλλιτεχνική διαδρομή, τους both his appreciation of the issues and the research προβληματισμούς και τις αναζητήσεις του πάνω concerning the expressive possibilities of the material στην εκφραστική προοπτική των υλικών, καθώς και as well as the production process, reveals the της διαδικασίας κατασκευής, ο καλλιτέχνης μετου- transformation of the three–dimensional dynamism σιώνει μέσα από την εικαστική εγκατάσταση την of the drawings through the installation. The mark τρισδιάστατη δυναμική του σχεδίου. Το σημείο και η and the dot, the main basic technical characteristics of τελεία, που συνιστούν το βασικό τεχνοτροπικό χα- his two–dimensional compositions are transformed ρακτηριστικό των συνθέσεών του, μεταμορφώνονται to innumerable hand–made papier–mâché elements, σε αμέτρητα χειροποίητα στοιχεία από χαρτοπολτό, which are individually composed by the artist with που κατασκευάζονται ένα προς ένα από την ίδιο με ritualistic dedication. Useless remnants of organic μια τελετουργική αφοσίωση. Άχρηστα υπολείμματα paper are grinded and remodeled into small pebbles βαμβακερών χαρτιών πολτοποιούνται και μορφώ- and accumulated in a paper sea, a rocky landscape. νονται σε μικρά χαλίκια που συσσωρεύονται σε μια The powerful features of nature are replaced by χαρτονένια θάλασσα, σε ένα βραχώδες τοπίο. Τα the artificial, the light and the delicate creating an στιβαρά στοιχεία της φύσης αντικαθίστανται με το environment to move around, a poetic picture, a τεχνητό, το ελαφρύ και φθαρτό, συνθέτοντας ένα different interpretation of a maritime landscape that περιβάλλον προς περιήγηση, μια εικόνα ποιητική, alludes to the Ocean garden of the monastery Daisen– μια διαφορετική εκδοχή ενός θαλάσσιου τοπίου, in, in Kyoto, Japan. που παραπέμπει στον κήπο Ωκεανός που βρίσκεται Nikos Papadopoulos focusses through his στο μοναστήρι Daisen–in, στο Κιότο της Ιαπωνίας. work on the research concerning the development Ο Νίκος Παπαδόπουλος επικεντρώνεται μέσα of his personal expressive language as well as the από τη δουλειά του στην έρευνα που αφορά στην composition process that functions as a ritualistic ανάπτυξη του προσωπικού εκφραστικού λεξιλογίου, background providing the requirement for both αλλά και της κατασκευαστικής διαδικασίας που λει- the spiritual expression and communication. The τουργεί ως τελετουργικό υπόβαθρο, ως προϋπόθεση artist’s methodic approach is based on the systematic για την πνευματική έκφραση και επικοινωνία. Η με- repetition as to the elements resulting in a density that θοδική του προσέγγιση βασίζεται στη συστηματική completes the forms in particular and the artwork as a επανάληψη του στοιχείου, μέσα από την πυκνότητα whole. The concepts of the solid and the compact, the

36 Νίκος Παπαδόπουλος Nikos Papadopoulos

Ocean rock garden, 2017-2018. Εγκατάσταση, φυτικό χαρτί, μεταβλητές διαστάσεις Ocean rock garden, 2017-2018. Installation, paper, variable dimensions

του οποίου ολοκληρώνεται το σχήμα και κατ΄ επέ- stable, the permanent and the timeless are suggested, κταση το θεματικό σύνολο. Οι έννοιες του στέρεου only to be questioned simultaneously through the use και συμπαγούς, του σταθερού, του μόνιμου και δια- of the light materials. The infinite, but also the limits χρονικού υποδηλώνονται και ταυτόχρονα αμφισβη- of the ocean, the sea with its waves create a rhythm τούνται με τη χρήση των ελαφρών υλών. Το άπειρο, conveying an occult landscape that incorporates αλλά και τα όρια του ωκεανού, η θάλασσα με τα the transcendental element of nature. The viewer is κύματα, επιβάλλουν ένα ρυθμό, παραπέμποντας σε drawn onto a spiritual path, a practical or mystical έναν απόκρυφο ερημικό τόπο, που ενσωματώνει το transmutation into an illusionist environment υπερβατικό στοιχείο της φύσης. Ο θεατής εισάγεται connected with nature’s fold, the concepts of σε μια πνευματική διαδρομή, μια βιωματική ή μυστι- harmony and the infinite, thus arresting an idea of κιστική μεταφορά σε ένα φαντασιακό περιβάλλον, the transcendental essence of the genesis. A journey συνδεδεμένο με τις πτυχές της φύσης, τις έννοιες της that unleashes the dialogue with our inner world, that ισορροπίας και του απείρου, που εμπεριέχουν την ου- is between theory and experience, subject and object, σία της γένεσης. Ένα ταξίδι που απελευθερώνει το form and content provoking thus an ongoing analysis διάλογο με τον εσωτερικό μας κόσμο, της θεωρίας of the established mundane concepts. και της εμπειρίας, του υποκειμένου με το αντικείμενο, του σχήματος με το περιεχόμενο, προκαλώντας μια διαρκή αναθεώρηση των καθιερωμένων κοσμικών εννοιών.

37 ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΜΑΡΙΝΟΣ Νίκη Γκουλέμα CHRISTOPHER MARINOS Niki Gulema

Η Νίκη Γκουλέμα ζωγραφίζει με είκοσι, το πολύ Niki Gulema composes her paintings with no εικοσιπέντε κινήσεις. Γεμίζει τον μουσαμά σχεδόν more than twenty to twenty–five gesture drawings. χωρίς να τον αγγίζει. Κατασκευάζει μια ζωγραφική She fills the canvas, by hardly even touching it. She εικόνα με τη χάρη και την αυτοπεποίθηση του ευφυ- creates pictures with grace and self–confidence, like ούς παίκτη, που έχει απόλυτο έλεγχο των κινήσεών an ingenious player who controls and predicts his του. Η καλλιτέχνης, από τη μεριά της, υποστηρίζει movements. The artist herself claims that the given ότι η αφαιρετική εικονοθεσία που προτείνει έχει abstract mise en image defines the process as principal κύριο άξονα προβληματισμού τη διαδικασία και, axis of reflection, and secondly the interaction, in like κατά δεύτερο λόγο, τη διαδραστικότητα, όπως όταν manner she uses an overhead projector to display her χρησιμοποιεί διαφανοσκόπιο για να προβάλλει τα digital sketches. ψηφιακά της σχέδια. Gulema’s work belongs to gestural painting Οι εικόνες της Γκουλέμα ανήκουν στην παράδο- tradition, as it seems that the visualization of an ση της χειρονομιακής ζωγραφικής, καθώς φαίνεται act on canvas stands as one of her main concerns. να την απασχολεί σοβαρά το ερώτημα του πώς κα- Like Cy Twombly’s work, the unfolding drama on νείς μια πράξη ορατή στον καμβά. Όπως στη δουλειά painting or sketch surface is not necessarily a visual του Cy Twombly, το δράμα που εκτυλίσσεται πάνω one. In Gulema’s paintings, poetics of the minimum, στην επιφάνεια του πίνακα ή του σχεδίου δεν είναι the unperceived and the seemingly insignificant απαραίτητα μόνο οπτικό. Στα έργα της Γκουλέμα η meet the poetics of empty space and silence, of ποιητική του ελάχιστου, του απαρατήρητου και του deviation and absence, of limbo and pause, of φαινομενικά ασήμαντου (η καθημερινότητά μας seemingly indifferent moments. Our daily lives are βρίθει από τέτοια διακριτικά μοτίβα: ένας λεκές από full of these distinctive patterns: a blood or coffee καφέ, από αίμα, κραγιόν ή λάδι, μια γρατζουνιά, μια stain, one caused from lipstick or oil, a scratch, a χαρακιά, μια μουντζούρα, απρόβλεπτες μολυβιές snick or a smudge, unforeseen strokes and any kind και κάθε είδους διαγραφές, ίχνη σε μια σκονισμένη of erasures, imprints on a dusty surface, filamentous επιφάνεια, νηματοειδείς σχηματισμοί όπως τριχούλες formations as if of hair and fibre, spread out και κλωστές, σκόρπια ψίχουλα, ένα σελάγισμα από crumbs, an unexpected glimmer. Considering the το πουθενά) συναντά την ποιητική του κενού και της photographs she often accompanies her paintings σιωπής, της απόκλισης και της απουσίας, της εκκρε- with, Gulema knows the art of observation, and μότητας και της παύσης, της φαινομενικά αδιάφορης evidently, she is familiar with the warmth of the χρονικής στιγμής. Κρίνοντας από τις φωτογραφίες με void while she definitely understands the value of τις οποίες συχνά πλαισιώνει τα ζωγραφικά της έργα, this particular warmth. The artist marks:“ I become η Γκουλέμα ξέρει να παρατηρεί και προφανώς γνωρί- aware of my work as a shifting of notes and memos, ζει τι σημαίνει θαλπωρή του κενού, ενώ σίγουρα αντι- imprints and impressions, between temporal gaps λαμβάνεται πλήρως την αξία αυτής της θαλπωρής. and empty space; between a subject in action and Όπως σημειώνει η καλλιτέχνης: «Αντιλαμβάνομαι τη the created relations by this particular action, and a δουλειά μου ως μια μετατόπιση σημειωμάτων και ση- subject in limbo which communicates using pauses μειώσεων, αποτυπωμάτων και αποτυπώσεων ανάμεσα and suspensions.” σε χρονικά κενά και άδειους χρόνους, ανάμεσα σ’ ένα In the project Waiting, which is introduced in the υποκείμενο της δράσης και των συσχετισμών που αυτή exhibition “Theorimata”, she is focusing in life without δημιουργεί και σ’ ένα υποκείμενο της αναμονής, που time: in those actions only intending to proceed the συνομιλεί με παύσεις και εκκρεμότητες». time, passive actions, the basic activity needed to put a Στο έργο Waiting, που παρουσιάζει στην έκθεση body in motion. By extension, she is interested in “an «Θεωρήματα», την ενδιαφέρει η ζωή χωρίς χρόνο: existence just aiming to exist, a passive existence, an

38 Νίκη Γκουλέμα Niki Gulema

Waiting, 2017, 80 διαφάνειες 35mm και προβολέας, διαστάσεις μεταβλητές Waiting, 2017, 80 slides 35mm and a carousel projector, variable dimensions

πράξεις που δεν έχουν άλλο στόχο απ’ το να κινή- illusion of activity”. In other words, all those ‘wannabe σουν τον χρόνο, πράξεις παθητικές, η στοιχειώδης actions’, the subject invents in order to survive, to feel, δραστηριότητα που μπορεί να θέσει σε κίνηση ένα temporarily, free. In limbo, inactivity, adaptation. σώμα. Κατ’ επέκταση, την ενδιαφέρει μια «ύπαρξη που δεν κάνει άλλο απ’ το να υπάρχει, μια ύπαρξη παθητική, οι αυταπάτες δραστηριότητας». Με άλλα λόγια, όλες οι «ψευτοπράξεις» που επινοεί το υποκεί- μενο για να επιβιώσει, για να αισθανθεί προσωρινά Translated by Dionisis Moschonas ελεύθερο. Αναμονή, απραξία, προσαρμογή. Edited by Christina Grigorakou

39 ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗΣ Θανάσης Πάλλας EMMANUEL MAVROMMATIS Thanasis Pallas

Οι εργασίες του Θανάση Πάλλα ορίζονται από Thanasis Pallas’s works are defined by the τις συνθήκες και τις αναγκαιότητες της μετατόπισης. circumstances and the necessities of shift. After Μετά από πολλά χρόνια στη Γερμανία, κυρίως στο many years in Germany, especially in Hamburg, Αμβούργο, όπου και τελείωσε τις μεταπτυχιακές του where he completed his postgraduate studies under σπουδές κοντά στον F. E. Walther και παρουσίασε the supervision of F.E.Walther and presented a ένα μεγάλο μέρος από τις εργασίες του με σημαντι- large part of his work that received considerable κή αναγνώριση από την κριτική, έχει συμπυκνώσει recognition from art critics, he has condensed his την έρευνα των στοιχείων συγκρότησης της εικα- research on the constituting elements of his artistic στικής του οργάνωσης σε μια σειρά ταξινομήσεων organization into a series of classifications of image των ειδών της εικόνας, σε τρία λογικά επίπεδα. Το types, into three logical levels. The first is related to ένα είναι σχετικό με το πώς ένα ολόκληρο στοιχείο, the way a whole element, not divided into pieces, μη καταμερισμένο σε κομμάτια, ανήκει στον εαυτό belongs to itself. The second is connected to the way του. Το άλλο είναι το πώς το μέρος ενός στοιχείου a part of an element participates in another, but at the συμμετέχει σε ένα άλλο, αλλά διατηρεί παράλληλα, same time maintains partially its self-sufficiency. The ένα μέρος αυτοτέλειας. Το τρίτο αναφέρεται στον third refers to the total encapsulation of one element ολοκληρωτικό εγκλεισμό ενός στοιχείου στο άλλο. in the other. These three logical cases compose his Αυτές οι τρεις λογικές περιπτώσεις συνθέτουν theoretical biography, whose search is found in the τη θεωρητική του βιογραφία, της οποίας η αναζήτη- visual rapprochement of himself with himself. For ση εντοπίζεται στην οπτική επαναπροσέγγιση του example, in an interactive work he is monitored εαυτού του από τον εαυτό του. Για παράδειγμα, σε and documented via a video recording which he μια διαδραστική του εργασία τον παρακολουθεί και simultaneously observes. Through the incorporation τον καταγράφει το βίντεο το οποίο ο ίδιος, την ίδια of himself in the image, space is trapped by the artist στιγμή παρακολουθεί. Στην ενσωμάτωση του εαυτού with the artist inside, as a density. Another version of στην εικόνα, ο χώρος εγκλωβίζεται από τον καλλιτέ- the theory of installation is the relationship of the self χνη με τον καλλιτέχνη μέσα του, ως μια πυκνότητα. with the space in which it is involved and traverses, as Μια άλλη εκδοχή της θεωρίας της εγκατάστασης, a point which, every time it shifts, takes on the change είναι η σχέση του εαυτού με τον χώρο στον οποίο of the planning of the space. An example is the design συμμετέχει και διατρέχει, ως σημείο που σε κάθε δική of a vanishing point that forces the point (the self) του μετατόπιση επωμίζεται την αλλαγή του σχεδια- to cross the space, adapting to its conditions. It is σμού του χώρου. Ένα παράδειγμα είναι ο σχεδιασμός the semiology of space as determined by movement, ως προς ένα σημείο φυγής το οποίο εξαναγκάζει το the dance, which it determines. Finally, it is the total σημείο (τον εαυτό) να διασχίζει τον χώρο προσαρ- autonomy of the self in relation to space. It is the μοζόμενο στις συνθήκες του. Είναι η σημειολογία Stage, which the self views as self-sufficiency, as a του χώρου ως προσδιοριζόμενου από την κίνηση, theater. Thanasis Pallas is one of the most important το χορό, τον οποίο προσδιορίζει. Τέλος, είναι η ολο- Greek artists I have ever met. κληρωτική αυτoτέλεια του εαυτού ως προς το χώρο. Είναι η Σκηνή, την οποία ο εαυτός παρακολουθεί ως αυτάρκεια, ως ένα θέατρο. Ο Θανάσης Πάλλας είναι ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες καλλιτέχνες που έχω γνωρίσει.

40 Θανάσης Πάλλας Thanasis Pallas

Σκηνή, και, Tο Σημείο Scene, and , The point

Σκηνή 01, 2005, γλυπτοκατασκευή, Σκηνή 02, 2005, γλυπτοκατασκευή, ξύλο, χαρτί, ξύλο, χαρτί, μέταλλο μέταλλο, ανθρώπινη πλαστική φιγούρα Scene 01, 2005, construction sculpture, Scene 02, 2005, construction sculpture, wood, wood, paper, metal, 39 x 42 x 21cm paper, metal, human plastic figure, 39 x 42 x 21cm

Σκηνή 03, 2006, γλυπτοκατασκευή ξύλο, μέταλλο, πολυεστέρας Σκηνή 04, 2006, γλυπτοκατασκευή, ξύλο Scene 03, 2006, construction sculpture Scene 04, 2006, construction sculpture, wood, wood, metal, pvc, 32 x 192 x 28cm 29 x 112 x 112cm

41 ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗΣ Παναγιώτης Τανιμανίδης EMMANUEL MAVROMMATIS Panagiotis Tanimanidis

Ο Τανιμανίδης με το έργο του Το «Θεώρημα» των Panagiotis Tanimanidis’s work The “Theorem” συνεχών προσφυγικών συναρτήσεων αγγίζει τη ροή of continuous refugee functions, deals with the αίματος των διωγμένων, αιώνες τώρα. bloodstained lives of those who are persecuted for Οι λύσεις του θεωρήματός του είναι άπειρες και centuries. καμία, γιατί κάθε λύση ανταποκρίνεται α) στις χρο- The solutions of his theorem are infinite and νικές μεταβλητές της οικονομίας... και β) στις δια- none, because each solution corresponds a) to πλανητικές μεταβλητές των τραπεζικών θρησκειών... the time variables of the economy… and b) to the Στη σημερινή του λύση, παρουσιάζει ένα αερό- interplanetary variables of the banking religions… στατο που είναι η γραφική παράσταση της συνάρ- In its present solution, it features an aerostat that τησής του (τομές ελλείψεων σε σχήμα θαλασσινού is the graphical representation of its own function σύννεφου), όπου το μπαλόνι του αερόστατου είναι (segments of ellipses in the shape of a sea cloud), γεμάτο απο ναυτικά καπέλα της φρεγάτας F96 IMIA where the balloon of the aerostat is filled with navy που πάνω τους έχουν ένα παιδάκι που έσωσαν ή βρή- hats of the F96 IMIA frigate, bearing a child they have καν πνιγμένο... saved or found drowned…

42 Παναγιώτης Τανιμανίδης Panagiotis Tanimanidis

Το «Θεώρημα» των συνεχών προσφυγικών συναρτήσεων (πραγματικών μεταβλητών), 2017. Μικτή τεχνική, 255 x 255 x 50εκ. The “Theorem” of continuous refugee functions (real variables), 2017. Μixed technique, 255 x 255 x 50cm

43 ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗΣ Τάσσος Τριανταφύλλου EMMANUEL MAVROMMATIS Tassos Triandafyllou

Έχω παρακολουθήσει από τις αρχές των χρό- I have been following the work of Tassos νων 1990 την εργασία του Τάσσου Τριανταφύλλου Triantafyllou since the early 1990s and presented it και τον παρουσίασα σε ένα μεγάλο αριθμό από εκθέ- in a large number of exhibitions. With the distance σεις. Με την απόσταση του χρόνου διαπιστώνω σή- of time I notice today that his work has followed a μερα ότι η εργασία του ακολούθησε μια λογική που logic that is retrospectively very interesting, because έχει αναδρομικά πολύ ενδιαφέρον επειδή είναι συ- it is systematic and not immediately expressed στηματική και χωρίς να διατυπώνεται άμεσα οπτικά, in visual terms, but it is consistent in organizing είναι όμως συνεπής στην οργάνωση των εσωτερικών its internal regulations and the necessity to avoid της κανονισμών και της αναγκαιότητας να αποφεύ- redundancies. At first there were the materials that γει τους πλεονασμούς. Στην αρχή ήταν οι ύλες τις he collated in contradictory relations to each other, οποίες παρουσίαζε σε αντιπαραθέσεις μεταξύ τους presenting surfaces loaded with charcoal situated και ήταν πλήρεις επιφάνειες με κάρβουνα παράλλη- parallel to surfaces loaded with wax. At this period λες με πλήρεις επιφάνειες με κερί. Η εργασία του ξε- his work had as starting point the contradiction κινούσε τότε με την αντιπαράθεση του ανόργανου between the inorganic and the organic and that was και του οργανικού και αυτή ήταν η έννοια της ατο- the concept of his solo exhibition in 2003, which μικής του έκθεσης το 2003 την οποία παρουσίασα. I curated. To a similar conceptual background Σε ανάλογο πνεύμα λειτούργησε αργότερα ένα εκ- belongs a surprising bundle of dozens of natural- πληκτικό δεμάτι από δεκάδες κορμούς δέντρων σε size tree trunks surrounded by a huge metal ring (a φυσικό μέγεθος τους όποίους έσφιγγε ένα τεράστιο work shown in a group exhibition that I curated in μεταλλικό δακτυλίδι (στον Κήπο του Θησείου) στα the Garden of Thisseion), in the framework of the πλαίσια της έκθεσης Athina by Art, που διοργάνωσε exhibition Athina by Art, organized by AICA Hellas η AICA Hellas με το Δήμο Αθηναίων, το 2004. Ένα and the City of Athens, in 2004. A next stage of his επόμενο στάδιο της εργασίας του ήταν τα ίχνη των work were the traces of materials, which he created υλών που πραγματοποιούσε, αποτυπώνοντας με τη by depicting, through the technique of frottage, metal μέθοδο του τριψίματος (frottage) μεταλλικές σκάλες, stairs on paper which he then used to coat the stairs που χρησιμοποίησε για να επενδύσει τις σκάλες της of the Medusa Art Gallery, at the exhibition The Place Αίθουσας Τέχνης Μέδουσα, στην έκθεση, Ο Τόπος εί- Is Elsewhere, which I curated in 2007. The archival ναι Αλλού, που είχα οργανώσει το 2007. Η αρχειακή and archaeological extension of these works, as the και η αρχαιολογική προέκταση αυτών των εργασιών, passage from the fact to its image (from the fact to ως το πέρασμα από το γεγονός στην εικόνα του (από the function of the image), were the impressions of the το γεγονός στη λειτουργία της εικόνας), ήταν οι απο- inscriptions of the tombs from the Zoodochos Pigi τυπώσεις από τις επιγραφές τάφων στο Μοναστήρι at Baloukli (Patriarchate of Constantinople), which του «Μπαλουκλή», (Πατριαρχείο Κωνσταντινούπο- he exhibited in the Byzantine Museum of Athens, in λης) τις οποίες εξέθεσε στο Βυζαντινό Μουσείο, το 2014. 2014. Στην εργασία του Τάσσου Τριανταφύλλου λει- In the work of Tassos Triantafyllou there is a τουργεί μια οπισθοχώρηση από το αντικείμενο στα retreat from the object to the traces of its image and ίχνη της εικόνας του και από τα ίχνη της εικόνας, στην from the traces of the image to the organization of οργάνωση της εικόνας: οι τελευταίες του εργασίες, με the image: his latest works, comprised of beams as τα δοκάρια ως αναφορά στην ύλη της εικόνας, εξυ- a reference to the very material of the image, serve πηρετούν δύο κύριες λειτουργίες. Η εικόνα να στρέ- two main functions. The image turns inwards, to the φεται προς τα μέσα, δηλαδή στην οργάνωση της σύ- organisation of its composition, and at the same time στασής της και παράλληλα να ανοίγεται και προς τα opens up, facilitating the perception by the gaze. έξω, διευκολύνοντας την πρόσληψη από το βλέμμα.

44 Τάσσος Τριανταφύλλου Tassos Triandafyllou

Ανάπτυγμα κόλουρης πυραμίδας, 2017, ξύλο, 145 x 145 x 30εκ. Development of a frustum pyramid, 2017, wood, 145 x 145 x 30cm

Ανάπτυξη σπείρας, 2017, ξύλο, 240 x 220 x 70εκ. Development of a spiral, 2017, wood, 240 x 220 x 70cm

Ανάπτυγμα αντεστραμμένης κόλουρης πυραμίδας, 2017, ξύλο, 145 x 145 x 15εκ. Development of an inverted frustum pyramid, 2017, wood, 145 x 145 x 15cm

45 ΜΠΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Γιάννης Ζιώγας BIA PAPADOPOULOU Yannis Ziogas

Αδύναμες Γέφυρες Frail Bridges Η επαγωγική μέθοδος ως διαδικασία σκέψης Logical induction as a process of thought and a και σύστημα εργασίας χαρακτηρίζει το σύνολο του working method characterises Yannis Ζiogas’s overall έργου του Γιάννη Ζιώγα. Όπως ο ίδιος γράφει: «Η oeuvre. As he writes: “The form functions as a unitary/ φόρμα λειτουργεί στο έργο μου ως ένα μοναδιαίο/επα- inductive element, gradually building the objects I γωγικό στοιχείο που σταδιακά κτίζει τα αντικείμενα create. The object is shaped by the inductive unit as a που δημιουργώ. Η επαγωγική ενότητα δημιουργεί το result of the culmination of equivalent unitary elements. αντικείμενο ως αποτέλεσμα μιας σώρευσης ομοειδών These elements are connected with a concept/meaning μοναδιαίων στοιχείων. Τα αντικείμενα αυτά συνδέο- and create a narration/language that eventually bears νται με μια έννοια/νόημα και σχηματίζουν μια αφήγη- a visual image.” ση/γλώσσα και συνακόλουθα την εικαστική εικόνα». Following his typical methodology, Yannis Ακολουθώντας την αντιπροσωπευτική μεθο- Ziogas creates the installation Frail Bridges where a δολογία του, ο Γιάννης Ζιώγας δημιουργεί τις Αδύ- simple rectilinear form, the inductive unit, shapes ναμες Γέφυρες όπου μια λιτή ευθύγραμμη φόρμα, η the first bridge from which the others derive. The επαγωγική μονάδα, συνθέτει την αρχική γέφυρα από work functions as an idiosyncratic chronicle, την οποία προκύπτουν οι άλλες. Το έργο λειτουργεί containing vestiges from the artist’s experiential ως ιδιότυπο χρονικό το οποίο εμπεριέχει ίχνη από process of research. Suspended in the air, the τη βιωματική διαδικασία έρευνας του καλλιτέχνη. horizontal, sprawling installation unites two different Απλώνεται στον χώρο ως μια οριζόντια, επιμήκη, architectural points in space. The pendulous puzzle, ιπτάμενη εγκατάσταση η οποία ενώνει δύο διαφορε- full of enigmatic and seemingly odd images, could τικά σημεία του αρχιτεκτονικού χώρου. Το μετέωρο extend to infinity with multiple allegorical bridges παζλ, γεμάτο αινιγματικές και φαινομενικά ασύνδε- forming rough passages that lead the viewer into a τες εικόνες, θα μπορούσε να επεκτείνεται επ΄άπειρον mental wandering among obstacles and imminent με πολλαπλές αλληγορικές γέφυρες να δημιουργούν dangers. δύσβατα περάσματα, οδηγώντας τον θεατή σε μια Ziogas creates airy palimpsests of a personal νοητή περιπλάνηση ανάμεσα από εμπόδια και επι- universe, full of memories, experiences and κείμενους κινδύνους. projections into the future. The viewer goes back O Ζιώγας κατασκευάζει αέρινα παλίμψηστα ενός and forth in time as he/she gradually ‘reads’ the προσωπικού σύμπαντος, εμποτισμένου με μνήμες, installation, in an unorthodox way, from the βιώματα και φανταστικές προβολές στο μέλλον. Ο bottom upwards. The seemingly fragile substance θεατής παλινδρομεί στον χρόνο καθώς διαβάζει στα- of the suspended puzzle brings about a feeling of διακά και με ανορθόδοξο τρόπο, την εγκατάσταση precariousness, a psychological state already implied από κάτω προς τα πάνω. Η φαινομενικά εύθραυστη by the title. υπόσταση του αιωρούμενου παζλ επιφέρει ένα συ- With references to Athens, Florina and Syros, ναίσθημα επισφάλειας, μια ψυχολογική κατάσταση the Frail Bridges outline the artist’s everydayness που υποδηλώνεται ήδη από τον τίτλο. with imagination and humour while showing Με αναφορές στην Αθήνα, τη Φλώρινα και τη forth the idea of fragmented memory. The work Σύρο, οι Αδύναμες Γέφυρες σκιαγραφούν με φαντα- is full of symbolisms, codified messages, riddles σία και χιούμορ την καθημερινότητα του καλλιτέχνη and references. It provokes the viewer to make his/ και ανασύρουν την ιδέα της θρυμματισμένης μνήμης. her own correlations and come up with personal Το έργο βρίθει από συμβολισμούς, κωδικοποιημένα interpretations of the solitary parts of the composition μηνύματα, γρίφους και αναφορές, προτρέποντας as well as of the whole. τον θεατή να κάνει τις δικές του συσχετίσεις και να The image of the three maps of Greece traces

46 Γιάννης Ζιώγας Yannis Ziogas

Αδύναμες Γέφυρες, ψηφιακό προσχέδιο εγκατάστασης, 2017-2018, μικτή τεχνική, διαστάσεις μεταβλητές Frail Bridges, installation, digital study, 2017-2018, mixed media, variable dimensions

οδηγηθεί σε προσωπικές ερμηνείες των επιμέρους the artist’s journeys, linking the three bridges that εικόνων αλλά και του συνόλου. inspired him. It functions as a peculiar archival Ένας μεγαλοδιάστατος χάρτης της Ελλάδας απο- material, unfolding the artist’s thought from the τυπώνει τις διαδρομές που ο Ζιώγας ακολούθησε, conception to the realisation of the artwork, yet συνδέοντας του σταθμούς που τον ενέπνευσαν. Λει- another allusion to the notion of voyage. τουργεί ως ιδιόρρυθμο αρχειακό υλικό, ξετυλίγοντας τη σκέψη του καλλιτέχνη από τη σύλληψη στην υλο- ποίηση του έργου, μια ακόμα παραπομπή στο ταξίδι.

47 ΜΠΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Νίκος Τρανός BIA PAPADOPOULOU Nikos Tranos

White Power White Power «Για ποιόν / Θριάμβευσαν οι Καίσαρες; (…) / “Οver whom / Did the Caesars triumph? (…) / Κάθε σελίδα μιά νίκη. / Ποιός μαγείρεψε το γεύμα Εvery page a victory. / Who cooked the feast for the του θριάμβου; / Kάθε δέκα χρόνια ένας μεγάλος άν- victors? / Every ten years a great man. / Who paid the δρας. / Ποιός πλήρωσε τα έξοδα; / ‘Οσες αφηγήσεις. bill? / So many reports. / So many questions,” Bertolt / Τόσες ερωτήσεις», έγραφε ο Mπέρτολτ Μπρέχτ στο Brecht wrote in his poem “Fragen eines lesenden ποίημά του «Fragen eines lesenden Arbeiter» (Ερω- Arbeiter” (Questions from a worker who reads). This τήσεις ενός εργάτη που διαβάζει). Το απόσπασμα, excerpt, universal and timeless in spirit, stimulated οικουμενικό και διαχρονικό, λειτουργεί ως έναυσμα Nikos Tranos’s thought. για τη σκέψη του Νίκου Τρανού. Ιn the evolving series, entitled White Power, Με την εν εξελίξει ενότητα έργων White Power, Tranos composes an original and playful visual ο Τρανός συνθέτει ένα πρωτότυπο και παιγνιώδες statement, a profound social and political critique, εικαστικό σχόλιο, μια βαθυστόχαστη κοινωνική και codified in an alchemical manner. Unordered πολιτική κριτική, αλχημικά κρυπτογραφημένη. Άναρ- clusters of objects that the artist gathered from the χα συμπλέγματα από αντικείμενα που μαζέψε ο ίδιος streets of Athens are assembled in asymmetrical, frail από τους δρόμους της Αθήνας, συναρμολογούνται sculptural compositions that are crushed beneath σε ασύμμετρες, εύθραυστες γλυπτικές συνθέσεις που gigantic, unspecified domestic utensils made of καταπλακώνονται από γιγάντια, αδιευκρίνιστα οικι- baked clay. In the work presented at EMST, familiar ακά σκεύη από άργιλο. Στο έργο που παρουσιάζεται furniture, bedside tables and chairs, –symbols of the στο ΕΜΣΤ, τα οικεία έπιπλα, κομοδίνα και καρέκλες, human metron (in English, measure) and a reminder –σύμβολα του ανθρώπινου μέτρου και υπενθύμιση of the ideas of “home and the middle class myth” that «της εστίας και του αστικού μύθου» που απασχολούν have always concerned Tranos– are experiencing τον Τρανό από παλιά– βιώνουν συνθήκες «εκτάκτου a “condition of emergency”. They are covered by ανάγκης». Kαι αυτό διότι επικαλύπτονται από έναν a threatening black shapeless mass that gives the απειλητικό μαύρο όγκο ο οποίος παραπέμπει σε καυ- impression of hot lava melting like liquid poison. The τή λάβα που λοιώνει ως ρευστό δηλητήριο. Το κα- deformed volume functions as a multilayered allegory κόφορμο σχήμα στέκει ως πολυσήμαντη αλληγορία for social inequalities, disharmony, destruction για τις κοινωνικές ανισότητες, τη δυσαρμονία, την as spectacle (on T.V.), the danger of overturning, καταστροφή ως θέαμα (Τ.V.), τον κίνδυνο ανατρο- violence, terror and death. πής, τη βία, τον τρόμο και τον θάνατο. White Power is a parody of the power of the Το White Power είναι μια παρωδία της εξουσίας White, rendered as a surrealistic metaphor, in a “black των λευκών, αποδοσμένη ως σουρεαλιστική μετα- way” and with biting irony. The work functions as a φορά με «μαύρο τρόπο» και δηκτική ειρωνία. Λει- sign of danger referring to the general decadence of τουργεί ως κώδωνας κινδύνου για την παρακμή των ethical, intellectual and universally humane values. ηθικών, πνευματικών και πανανθρώπινων αξιών γε- It pinpoints the necessity of a new mingling of the νικότερα, προτάσσοντας την αναγκαιότητα για ένα playing cards from which a better, more humane and νέο ανακάτεμα της τράπουλας που θα επιφέρει έναν more substantial world will arise. καλύτερο, πιο ανθρώπινο και πιο ουσιαστικό κόσμο. Tranos recounts stories that are composed by O Τρανός αφηγείται ιστορίες που συντάσσονται means of associations and philosophical antitheses. μέσα από συνειρμούς και φιλοσοφικές αντιθέσεις. The triumph of Caesar is synonymous with the Ο θρίαμβος του Καίσαρα είναι ταυτόσιμος με την catastrophe of the defeated, as the white power of καταστροφή των ηττημένων, όπως η λευκή δύναμη KKK is synonymous with violence, bullying and the των Κου–Κλουξ–Κλαν είναι ταυτόσιμη με τη βία, τον extermination of Afro–Americans and other non–

48 Νίκος Τρανός Nikos Tranos

Από τη σειρά «White Power», 2007-2017, οικιακά έπιπλα, πηλός ψημένος και υαλωμένος δύο φορές στους 1050 °C, 280 x 170 x 170εκ. From the series “White Power,” 2007-2017, home furnishings, clay baked two times at 1050 °C, 280 x 170 x 170cm

εκφοβισμό και την εξόντωση των Αφροαμερικανών white phyletic groups. Bias, ideas of supremacy, και άλλων μη–λευκών φυλετικών ομάδων. Προκα- racism of all kinds, are always with us. τάληψη, ιδέες υπεροχής, ρατσισμός όλων των ειδών, ενυπάρχουν στο σήμερα.

49 ΜΠΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Έρση Χατζηαργυρού BIA PAPADOPOULOU Ersi Hatziargyrou

Καινές τομές μνήμης Digging into memory anew «Μετά την εμβάθυνση σε έννοιες που απέπνεε το “Delving into concepts emanating from Lavrion Λαύριο σε εναρμόνιση με την περιρρέουσα κοινωνική and the prevailing social conditions, resulted in the κατάσταση, η ανάγκη διείσδυσης στο σώμα της μνή- urgent need to penetrate the body of the memory this μης που αυτός ο τόπος κουβαλά γίνεται ολοένα και country carries,” we read in the notes penned by Ersi πιο επιτακτική», γράφει στις σημειώσεις της η Έρση Hatziargyrou. Χατζηαργυρού. Lavrion, a place full of palimpsests bearing Το Λαύριο, ένας τόπος γεμάτος παλίμψηστα του vestiges of bygone times, remains a landscape of χρόνου, ένα τοπίο μνήμης και στοχασμού με εμφανή memory and reflection with apparent traces of τα ίχνη της παρακμής και της καταστροφής, παρέχει decline and destruction. It is an area which has not στην Χατζηαργυρού την πρώτη ύλη και ένα πλούσιο only provided Hatziargyrou with her raw material φάσμα εννοιών και σκέψεων από το 1987, οδηγώ- and a rich spectrum of notions and thoughts since ντας σε ένα προσωπικό σύστημα γραφής. 1987, but has also led to her very personal writing Η εγκατάσταση Καινές τομές μνήμης αποτελεί- style. ται από μια τετράπλευρη, κόλουρη πυραμίδα, που The installation Digging into memory anew απαρτίζεται από τα αντιπροσωπευτικά υλικά της consists of a quadrangular, truncated pyramid, Χατζηαργυρού: γηγενή υλικά του Λαυρίου συνυ- constructed with Hatziargyrou’s typical materials of φασμένα με βιομηχανικές ύλες. Η αυστηρότητα της choice: local matter from Lavrion interwoven with σύνθεσης συνιστά μια άμεση αναφορά στη δομή των industrial materials. The austerity of the composition ορυχείων του Λαυρίου και στην ίδια τη διαδικασία constitutes a direct reference to the structure of the της εξόρυξης. Στο κέντρο του συμπλέγματος, τέσ- Lavrion mines and the process of the extraction σερα διάτρητα τρίγωνα κινούνται αργά, σε επανα- itself. In the centre of the installation, four perforated λαμβανόμενη κίνηση. triangles, move slowly in repetitive motion. Tμήμα της εγκατάστασης είναι το αιωρούμενο Α section of the installation is a suspended cubic περίγραμμα ενός κύβου στο οποίο στερεώνονται frame to which pyramidal structures are attached. πυραμιδοειδείς όγκοι. Η ασύμμετρη όψη του κύβου The asymmetrical form of the cube converses with συνδιαλέγεται με τα ομοιόμορφα σχήματα της σύν- the uniform shapes of the composition below. θεσης που βρίσκεται από κάτω. Η Χατζηαργυρού Hatziargyrou intentionally fragments the sense of εσκεμμένα κατακερματίζει την αίσθηση κανονικό- regularity, the harmony and aesthetic perfection τητας, την αρμονία και την αισθητική τελειότητα της of the sculptural installation in order to expose the γλυπτικής εγκατάστασης για να δηλώσει τη ρευστό- fluidity of the social and political conditions of today, τητα των κοινωνικών και πολιτικών καταστάσεων the discontinuity, the rupture, and the economic as σήμερα, την ασυνέχεια, τη ρήξη, την κρίση, όχι μόνο well as the intellectual crisis. την οικονομική αλλά και αυτήν του πνεύματος. The motion of the work, placed on the ground– Η κίνηση του έργου, τοποθετημένη στο επίγειο based composition, refers to the mobility of the earth’s τμήμα της σύνθεσης, παραπέμπει στην κινητικότητα steady element. The cosmic pulse. The osmosis of her του σταθερού στοιχείου της γης. Κοσμικός παλμός. work with language is the mortar between geometry Η όσμωση της δουλειάς της με τη γλώσσα είναι το and the various materials and their textures. It is the κονίαμα ανάμεσα στη γεωμετρία, τα διάφορα υλικά unifying thread between reason and emotion. και τη ματιέρα τους. Είναι ο συνεκτικός κρίκος ανά- For Hatziargyrou, the necessity to create μεσα στη λογική και το συναίσθημα. supportive structures for ore extraction in the Κατά την Χατζηαργυρού, η αναγκαιότητα δη- Lavrion mines has enriched the Greek language with μιουργίας κατασκευών για την υποστήριξη της new vocabulary. One such word is “kenotomia” (in

50 Έρση Χατζηαργυρού Ersi Hatziargyrou

Καινές τομές μνήμης, 2017-2018. Mακέτα εγκατάστασης, πλέγμα, σίτες, σίδερο, μπρούτζος, χόρτα, πέτρες και χώματα Λαυρίου, μηχανισμός Digging into memory anew, 2017-2018. Installation study, barbed wires, mesh, iron, bronze, straw, Lavrion’s soil and stones, motor

εξόρυξης στα ορυχεία του Λαυρίου εμπλούτισε την English, innovation) deriving from “kenes tomes” ελληνική γλώσσα με νέες λέξεις. Μια τέτοια λέξη (in English, meaning new galleries). The need for the είναι η «καινοτομία», προερχόμενη από τις «καινές new word arouse from the custom in ancient Lavrion τομές» του αρχαίου Λαυρίου, που κάθε καινούργιος as every new tenant of the mines had the right to open ενοικιαστής των μεταλλείων είχε δικαίωμα να ανοίξει new galleries to continue profiting when the ore of the με στόχο την συνέχιση της εκμετάλλευσης, όταν είχε old ones had been exhausted. εξαντληθεί το μετάλλευμα των παλαιών τομών. Concepts, ideology, theory and systems constitute Έννοια, ιδεολογία, θεωρία και σύστημα αποτε- a sequence that Hatziargyrou has for years applied λούν μια αλληλουχία που η Χατζηαργυρού εφαρμόζει to her work, exploiting the “interweaving of art with εδώ και χρόνια, αξιοποιώντας την «πλοκή της τέχνης knowledge and history”. με τη γνώση και την ιστορία».

51 ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ Μ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Κωστής MILTIADIS M. PAPANIKOLAOU Costis

Όταν ο «νεφεληγερέτης Ζευς» (κατά τον Όμηρο) When the “Cloud Gathering Zeus” (according to απεικονιζόταν από τους αρχαίους γλύπτες με τους Homer) was depicted by the ancient sculptors with κεραυνούς στο ανυψωμένο δεξί του χέρι, το εικα- lightning in his upright right hand, the visual result στικό αποτέλεσμα είχε μία σπάνια μοναδικότητα. Η had a rare uniqueness. The depiction of the lightning απεικόνιση του κεραυνού ως εικόνα και ως νόημα (ως as an image and meaning (as a sign and signified) σημείο και ως σημαινόμενο), είχε πολλαπλή απεύ- had a multiple activation: a) as a representation of θυνση: α) ως αποτύπωση του απόλυτου φωτός που absolute light that is caused by lightning and instantly προκαλείται από την αστραπή και ερεθίζει στιγμιαία irritating vision in a tragic way, as a reminder of την όραση με τραγικό τρόπο, β) ως υπόμνηση της existence of sound, thunder, in its most explosive ύπαρξης του ήχου, της βροντής, στην πιο εκρηκτική dimension, causing unimaginable tension and c) as του διάσταση, προκαλώντας απερίγραπτη ένταση a challenge of fear of the possibility of destruction και γ) ως πρόκληση του απόλυτου φόβου μπροστά and death. στην πιθανότητα της καταστροφής και του θανάτου. This excitement of feelings has been overtaken Αυτή η διέγερση των αισθημάτων αντιμετωπί- by artists of both the ancient world and the modern. στηκε διαχρονικά από τους καλλιτέχνες τόσο του αρ- Their way was either illusionistic or real. In the χαίου κόσμου, όσο και του νεότερου. Ο τρόπος τους first category belong some artists of modernity, for ήταν είτε ιλλουζιονιστικός είτε πραγματικός. Στην example, the Russian pioneers Kliment Rentko and πρώτη κατηγορία ανήκουν ορισμένοι καλλιτέχνες Ivan Kudriashev with their works, which hint at του μοντερνισμού, όπως για παράδειγμα, οι ρώσοι the electrification of the vast Soviet Union, but are πρωτοπόροι Κλίμεντ Ρέντκο και Ιβάν Κουντριάσεφ judged by critique as creations with a “sentimental” με έργα τους, που υπαινίσσονται την ηλεκτροδότηση dimension (the simultaneous stimulation of many της αχανούς Σοβιετικής Ένωσης, αλλά εκτιμώνται senses). από την κριτική ως δημιουργίες με «συναισθητική» From the space of real imaging of the “lightning”, διάσταση (την ταυτόχρονη διέγερση πολλών αισθή- as an image that includes all the above, but extends to σεων). inner experiences as well as to other aspects of Art, Από το χώρο της πραγματικής απεικόνισης are undoubtedly the Electric fields of Costis. An artist του «κεραυνού», ως εικόνα που περιλαμβάνει όλα unique and so rare thanks to his inspirations and the τα παραπάνω, αλλά επεκτείνεται και σε εσωτερικά unprecedented use of science and technology (of βιώματα καθώς και σε άλλες όψεις της Τέχνης είναι electricity and its consequences) in order to create αναμφισβήτητα τα Ηλεκτρικά πεδία του Κωστή. Ενός works that can be interpreted by rules of design and καλλιτέχνη μοναδικού, όσο και σπάνιου χάρη στις painting, sculpture and installations –of speech and εμπνεύσεις του και στην πρωτόγνωρη χρήση της poetry, but also of consciousness. It is, as a whole, a επιστήμης και της τεχνολογίας (του ηλεκτρισμού και “holistic” work that brings to mind classical musical των συνεπειών του), προκειμένου να δημιουργήσει ensembles, on the one hand, and post-pioneering έργα που μπορούν να ερμηνευθούν με κανόνες του works, on the other, understood by the independence σχεδίου και της ζωγραφικής, της γλυπτικής και των of its materials and the space-time aspect of its εγκαταστάσεων, του λόγου και της ποίησης, αλλά creation, uniting. και της συναισθησίας. Πρόκειται, ως σύνολο, για ένα One has the impression that the artist obeys «ολιστικό» έργο που φέρνει στο νου κλασικά μουσικά “universal” rules, dealing with the forces of nature σύνολα, αφενός και έργα της μετα– πρωτοπορίας, (gravity, time, light, sound, energy, temperature αφετέρου, κατανοητό μέσα από την ανεξαρτησία etc) as “structural” elements of a synthesis where των υλικών του και από τη χωροχρονική όψη της “the means” have become the “object”, the materials δημιουργίας του, εν γένει. primary structures and art the symbol of the endless

52 Κωστής Costis

6ο απόσπασμα από τη χώρα του κανενός: Τελετουργία της Αλφαβήτου, 1988-2012. Εγκατάσταση, μικτά υλικά, διαστάσεις μεταβλητές. Δωρεά του καλλιτέχνη, 2012, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα. Αρ. Εισ. 855/12 6th Fragment from No man’s land: Ritual of the Alphabet, 1988-2012. Installation, mixed media, variable dimensions. Donated by the artist, 2012, National Museum of Contemporary Art, Athens. Inv. No. 855/12

Έχει κανείς την εντύπωση ότι ο καλλιτέχνης cycle of life and death. Greek art rarely has produced υπακούει σε «συμπαντικούς» κανόνες, αντιμετωπί- works of this kind in which the “unexpected” ζοντας τις δυνάμεις της φύσης (βαρύτητα, χρόνος, result of an active reaction of the materials, created φως, ήχος, ενέργεια, θερμοκρασία κλπ.) ως «δομικά» poetic and dream images of variable dimensions στοιχεία μιας σύνθεσης, όπου τα «μέσα» έχουν γίνει and still, thanks to the unexpected combinations «σκοπός», τα υλικά πρωτογενείς δομές και η τέχνη and numerous morphological inventions, gave the το σύμβολο του αέναου κύκλου της ζωής και του θα- viewer the opportunity to grasp the importance of νάτου. Σπάνια η ελληνική τέχνη έδωσε έργα αυτής the archetypes and their relation to contemporary της μορφής, στα οποία το «απρόβλεπτο» αποτέλεσμα myths, political and social. μιας ενεργούς αντίδρασης των υλικών δημιούργησε ποιητικές και ονειρικές εικόνες με μεταβλητές δια- στάσεις και, ακόμα, χάρη στους απροσδόκητους συν- δυασμούς και τις αμέτρητες μορφολογικές επινοή- σεις, έδωσε την ευκαιρία στο θεατή να αντιληφθεί τη σημασία των αρχέτυπων και τη σχέση τους με τους σύγχρονους μύθους, πολιτισμικούς και κοινωνικούς.

53 ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ Μ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Γιώργος Τσακίρης MILTIADIS M. PAPANIKOLAOU Yorgos Tsakiris

Ο μεταμοντερνισμός ήταν μία εικαστική συνθή- Postmodernism was a visual condition that κη που μετέτρεψε την πολιτική και κοινωνική ηθική transformed political and social ethics into an σε βίωμα με αντικαλλιτεχνικό πρόσημο, σε έναν κό- experience with an anti-artistic sign, into a world that σμο που οδηγούνταν σε αντικαταναλωτική συμπερι- was led to an anti-consumerist behavior, elevating φορά, ανάγοντας την τέχνη σε ένα απλό συμβολικό art into a simple symbolic object and carrier of some αντικείμενο και φορέα κάποιου νοήματος. Η “ιδέα”, meaning. The “idea” is the concept upon which είναι η έννοια πάνω στην οποία ο καλλιτέχνης έχει the artist has invested his dreams and has given it επενδύσει τα όνειρά του και της έχει προσδώσει a complete meaning (personal, social, political, ένα ολοκληρωμένο νόημα (προσωπικό, κοινωνικό, ideological), through a controlled, visual process, πολιτικό, ιδεολογικό), μέσα από μια ελεγχόμενη, based on the subject, image or speech and within εικαστικά, διαδικασία, και με βάση το αντικείμενο, spatial and temporal contexts. For the ancients, την εικόνα ή το λόγο και μέσα σε πλαίσια χωρικά και such as Heraclitus, the meaning of a phrase (the χρονικά. Για τους αρχαίους, όπως λ.χ. τον Ηράκλειτο, epic) or an object (the work) is the essence of what το νόημα μιας φράσης (το έπος) ή ενός αντικειμένου is described and conceals its non-material aspects. (το έργον) είναι η ουσία αυτού που περιγράφεται και In order to understand the meaning, it is necessary κρύβει τις μη υλικές όψεις του. Για την κατανόηση to analyze the contexts (primarily the political and του νοήματος είναι απαραίτητο να γίνει ανάλυση των anthropological framework), and to understand the συμφραζομένων (πρωτίστως του πολιτικού και του communication dimension of art on the one hand, ανθρωπολογικού πλαισίου), και να γίνει αντιληπτή as well as the necessary removal of criticism from η επικοινωνιακή διάσταση της τέχνης, αφενός, όπως traditional value perceptions on the other. Only in και η αναγκαία απομάκρυνση της κριτικής από τις this way could some aspects of art be accepted today, παραδοσιακές αξιολογικές αντιλήψεις, αφετέρου. since de facto the boundaries between its kinds were Μόνο έτσι μπόρεσαν να γίνουν αποδεκτές ορισμένες abolished and it included everything that attracted όψεις της τέχνης σήμερα, αφού εκ των πραγμάτων the artists and enjoyed it as a “forbidden fruit.” καταργήθηκαν τα όρια ανάμεσα στα είδη της και The idea of resorting to the organic world of συμπεριλήφθηκε σ’ αυτή κάθε τι που γοήτευε τους nature in order to create a dialectical relationship καλλιτέχνες και το απολάμβαναν σαν «απαγορευ- between Art and Life is not new. The artists of realism μένο καρπό». have tried it in an utopian manner and others have Η ιδέα να καταφύγει κανείς στον οργανικό κόσμο followed. In our case, watching for years Yorgos της φύσης με σκοπό να δημιουργήσει μία διαλεκτική Tsakiris, we see a great artist producing one of the σχέση ανάμεσα στην Τέχνη και τη Ζωή δεν είναι και- most authentic and independent works of Modern νούρια. Το επιχείρησαν ουτοπικά οι καλλιτέχνες του Greek art with all kinds of interventions in the ρεαλισμού και άλλοι στη συνέχεια. Στην περίπτωσή “reproduction” of his own life with rules of human μας, παρακολουθώντας εδώ και χρόνια τον Γιώργο behavior and with the help of technology. His Τσακίρη, βλέπουμε έναν σπουδαίο καλλιτέχνη να morphological choices are unlimited. He uses design, παράγει ένα από τα πιο αυθεντικά και ανεξάρτητα sculpture, installation, photography and all that is έργα της νεοελληνικής τέχνης με παρεμβάσεις κάθε richly offered by the natural environment. The main είδους στην ‘αναπαραγωγή’ της ίδιας της ζωής με κα- axes around which his art revolves is technology, νόνες ανθρώπινης συμπεριφοράς και με τη βοήθεια photography, architecture and all kinds of materials της τεχνολογίας. Οι μορφολογικές επιλογές του είναι for the processes of “art” and “life” production at the απεριόριστες. Χρησιμοποιεί το σχέδιο, τη γλυπτική, same time. His artistic inventions do not directly την εγκατάσταση, τη φωτογραφία και ό, τι πλουσιο- link him to any movement (although Dadaism was πάροχα του προσφέρεται από το φυσικό περιβάλλον. one of the sources of most postmodern artists) but

54 Γιώργος Τσακίρης Yorgos Tsakiris

Κλωσσομηχανή αριθμός 6, 1995-2017. Σίδερο, ηλεκτρικές λάμπες, οροί, αυγά, μηχανή εκκόλαψης, φωτογραφίες, video, διαστάσεις μεταβλητές Incubator 6, 1995-2017. Iron, electric lamps, secums, eggs, incubation machine, photos, video, variable dimensions

Οι βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέ- only with an invincible personal need to create a new φεται η τέχνη του είναι η τεχνολογία, η φωτογραφία, world with a “sense of purification” or an attempt to η αρχιτεκτονική και τα παντός είδους υλικά για τις return to the “primitive” and far from the civilized διαδικασίες παραγωγής της ‘τέχνης’ και της ‘ζωής’, environment. The natural elements he uses make up ταυτόχρονα. Οι εικαστικές επινοήσεις του δεν τον and reconstitute the primitive life, but encased in a συνδέουν άμεσα με κανένα κίνημα (ο ντανταϊσμός modern artificial environment. In other words, he ήταν ωστόσο μία από τις πηγές των περισσοτέρων conveys the message that Art is a condition that does μεταμοντέρνων καλλιτεχνών), παρά μόνο με μια αδή- not replace life, but only converses with her. ριτη προσωπική ανάγκη να δημιουργήσει έναν νέο κόσμο με μια «αίσθηση εξαγνισμού» ή ως μία προσπά- θεια επιστροφής στο «πρωτόγονο» και μακριά από το εκπολιτισμένο περιβάλλον. Τα φυσικά στοιχεία που χρησιμοποιεί συνθέτουν και ανασυνθέτουν την αρχέγονη ζωή, εγκλωβισμένη όμως σε ένα σύγχρο- νο τεχνητό περιβάλλον. Μ’ άλλα λόγια μεταφέρει το μήνυμα ότι η Τέχνη είναι μία σύμβαση, που δεν αντικαθιστά τη ζωή, παρά μόνο συνομιλεί μαζί της.

55 ΑΡΤΕΜΙΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ Άγγελος Αντωνόπουλος ARTEMIS POTAMIANOU Angelos Antonopoulos

Ο Άγγελος Αντωνόπουλος στην πρακτική του In his works Angelos Antonopoulos creates διαμορφώνει μικρόκοσμους με αυτοβιογραφικές microcosms with autobiographical references αναφορές, ανάλογους με Cabinet of Curiosities. akin to Cabinets of Curiosities. They are a kind of Αποτελούν ένα είδος ιδιωτικών μικρομουσείων γε- private micro–museums full of curios, or a “memory μάτο αξιοπερίεργα αντικείμενα ή αλλιώς ένα «θέατρο theatre,” and refer to the “games” and experiences μνήμης» και έχουν άμεση αναφορά στα «παιχνίδια» of the artist’s childhood. His airborne, surrealistic και τα βιώματα της παιδικής ηλικίας του καλλιτέχνη. edifices generate a mysterious, uncanny sensation as Η κατασκευή των σουρεαλιστικών αιωρούμενων it is described in Sigmund Freud’s essay of the same αρχιτεκτονημάτων του δημιουργεί μια μυστηριώδη title. The distorted portraits, his artefacts and dolls αίσθηση ανάλογη της έννοιας του ανοίκειου όπως seem to have undergone a forced, almost violent αυτή προσδιορίστηκε στο δοκίμιο του Sigmund process of deconstruction and reconstruction, adding Freud, “Uncanny.” Τα αλλοιωμένα πορτρέτα, τα τε- to the metaphysical quality of the disparate images χνουργήματα και οι κούκλες του, φέρονται σαν να and raising questions around the concepts of natural έχουν εξαναγκαστεί σε μια σχεδόν βίαιη διαδικασία and artificial, familiar and strange, experience and αποδόμησης και ανασύνθεσης μελών, ολοκληρώ- memory. νοντας τη μεταφυσική υπόσταση των ετερόκλητων In recent years the work of Antonopoulos απεικονίσεων και εγείροντας ερωτήματα που αφο- has acquired a strong political side. This is most ρούν στις έννοιες όπως το φυσικό, το τεχνητό, το evident in his Monument to man, which examines οικείο και το ξένο, η εμπειρία και η μνήμη. the contemporary man’s attitude to socio–political Τα τελευταία χρόνια η δουλειά του Αντωνό- developments as he attempts to secure the leading πουλου έχει αποκτήσει μια έντονη πολιτική χροιά. role. The ailing, mutilated hovering body of a human Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το έργο figure like a latter–day St. Sebastian is supported, but Μνημείο για τον άνθρωπο που πραγματεύεται την also pierced, by a multitude of metal plates. θέση και τη στάση του σύγχρονου ανθρώπου στο The 2013 work The other side in the exhibition κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι σε μια προσπάθεια να “Theorimata” successfully makes a caustic comment αναδειχθεί κυρίαρχος πρωταγωνιστής. Το πάσχον on the 2008 political and financial crisis in Greece. ακρωτηριασμένο σώμα μιας ανθρώπινης μορφής Democracy, man’s relation to leadership, the ανάλογης ενός σύγχρονου Άγιου Σεβαστιανού, αι- collapse of authority and institutions are some of ωρείται, υποβαστάζεται αλλά και διαπερνάται από the issues that preoccupy the artist, whose approach πλήθος μεταλλικών ελασμάτων. Το έργο Η άλλη όψη, goes beyond the first level of concern about the crisis 2013 που παρουσιάζεται στην έκθεση «Θεωρήματα» to examine matters that have always troubled the επιτυγχάνει να αρθρώσει ένα καυστικό σχόλιο στην individual within the context of society. πολιτική και χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 στην The familiar edifice of the Greek Parliament Ελλάδα. is suspended from its wire skeleton while the Η δημοκρατία, η σχέση του ανθρώπου με την reflection of the final sculpture’s decomposition is ηγεσία, η κατάρρευση της εξουσίας αλλά και των mockingly shown in a mirror. The burnt and twisted θεσμών είναι μερικά από τα ζητούμενα που απασχο- artefact conveys a picture of collapse, representing a λούν την πρακτική του καλλιτέχνη. Η προσέγγιση monument to the citizen’s constant effort to survive του ξεπερνά το πρώτο επίπεδο προβληματικής πάνω against the adversities of our time. στην κρίση και ερευνά θέματα που απασχολούν στα- θερά το άτομο μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο. Το γνωστό αρχιτεκτονικό κέλυφος της ελληνι- κής Βουλής αιωρείται στον συρμάτινο σκελετό του Translated by Tony Moser

56 Άγγελος Αντωνόπουλος Angelos Antonopoulos

Η άλλη όψη, 2014, πολυστερίνη, σιλικόνη, μέταλλο, καθρέφτης, 150 x 90 x 90εκ. The other side, 2014, polystyrene, silicone, metal, mirror, 150 x 90 x 90cm

ενώ το είδωλο της αποσύνθεσης του τελικού γλυ- πτού εικονίζεται περιπαιχτικά σε ένα καθρέπτη. Το τεχνούργημα καμένο και αλλοιωμένο μεταφέρει μια εικόνα κατάρρευσης δημιουργώντας ένα μνημείο αφιερωμένο στην αέναη προσπάθεια του πολίτη να επιβιώσει κόντρα στις αντιξοότητες των σημερινών καιρών.

57 ΑΡΤΕΜΙΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ Βασίλης Μπαλάσκας ARTEMIS POTAMIANOU Bill Balaskas

Ο Βασίλης Μπαλάσκας χρησιμοποιεί διαφορε- Bill Balaskas employs various media and τικά μέσα και τεχνικές, μεταξύ των οποίων το νέον, techniques, including neon, photography, video, τη φωτογραφία, το βίντεο, τις εκτυπώσεις, την περ- prints and performance, to produce works with a φόρμανς προκειμένου να παράξει έργα με δυνατό powerful socio–political content. κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο. His studies in both economics and art have Οι σπουδές του στα οικονομικά αλλά και την shaped an ideologically charged visual idiom which τέχνη τον οδήγησαν στη διαμόρφωση μιας ιδεολο- probes into issues that have arisen from the financial γικά φορτισμένης εικαστικής γλώσσας που ερευνά σε crisis of 2008, the economic systems and their impact βάθος ζητήματα που προέκυψαν από την χρηματοπι- on Greece as well as throughout southern Europe. στωτική κρίση του 2008, τα οικονομικά συστήματα The cultural roots of the south and the tumul­ και τις επιπτώσεις τους τόσο στην Ελλάδα όσο και tuous past of southern Europe are to him an indicative σε ολόκληρη τη νότια Ευρώπη. example of the changeability of the globalized Οι πολιτιστικές ρίζες του νότου και το ταραχώδες environment. In his work, Balaskas uses elements of ιστορικό παρελθόν της νότιας Ευρώπης αποτελούν his own national identity as he assumes the role of γι αυτόν ένα παράδειγμα της μεταβλητότητας ενός observer and caustic commentator of today’s reality. παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος. Στην πρα- The workings of capitalism and consumerism and the κτική του ο Μπαλάσκας χρησιμοποιεί στοιχεία της private and public sphere of everyday life as it was προσωπικής εθνικής του ταυτότητας αποκτώντας shaped by the economic powers in post–war Europe ρόλο παρατηρητή αλλά και καυστικού σχολιαστή are placed under the artist’s microscope to provide της σημερινής πραγματικότητας. Η λειτουργία του him with research material. καπιταλισμού, της κατανάλωσης αλλά και η ιδιωτική The use of speech is key to Balaskas’s art, in the και δημόσια σφαίρα της καθημερινότητας από τις οι- form of either protest so as to probe into the deeper κονομικές δυνάμεις όπως αυτές μετασχηματίζονταν causes of a socio–political situation or as a pointer to στη μεταπολεμική Ευρώπη, τίθεται στο μικροσκόπιο an already existing condition. του καλλιτέχνη δίνοντας του υλικό προς έρευνα. In the exhibition “Theorimata” the works The Η χρήση του γραπτού λόγου είναι πολύ σημα- leadership has failed, 2015 and Blanket, 2016 will be ντική για το έργο του Μπαλάσκα και γίνεται είτε με presented. τη μορφή διαμαρτυρίας προκειμένου να ερευνηθούν In the former, the title is embroidered on sleeping τα βαθύτερα αίτια μιας πολιτικοκοινωνικής κατάστα- masks of various colours. It comes from the final σης, είτε με τη μορφή αναφοράς, είτε σαν υπόδειξη words of Rosa Luxemburg, who wrote in the evening μιας ήδη υπάρχουσας συνθήκης. of her murder on January 15, 1919: “The leadership Στην έκθεση «Θεωρήματα» παρουσιάζονται has failed. Even so, the leadership can and must be τα έργα The leadership has failed, 2015 και Blanket, recreated from the masses and out of the masses. The 2016. Στο πρώτο έργο, πάνω σε διαφορετικού χρώ- masses are the decisive element, they are the rock on ματος μάσκες ύπνου είναι κεντημένη η φράση The which the final victory of the revolution will be built leadership has failed και έχει αναφορά στα τελευταία […].” Although Luxemburg begins with admitting λόγια της Rosa Luxemburg. Η Luxemburg έγραψε failure, her text reflects a strong belief in the ability το βράδυ της δολοφονίας της στις 15 Ιανουαρίου to change the world through the power of the masses 1919: «Η ηγεσία απέτυχε. Ωστόσο, η ηγεσία μπορεί — a rather optimistic view of the human condition. και πρέπει να αναδημιουργηθεί από τις μάζες και The work Blanket, 2016 comprises a blanket with από τις μάζες. Οι μάζες είναι το καθοριστικό στοιχείο, the printed photo of the public ‘abode’ of a homeless είναι ο βράχος στον οποίο θα χτιστεί η τελική νίκη man. Although the photo was taken in 2015 under της επανάστασης […]». Παρόλο που το κείμενο της a bridge in central Melbourne, it could have been

58 Βασίλης Μπαλάσκας Bill Balaskas

Blanket, 2016. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και Φωτογραφία τυπωμένη σε κουβέρτα πολυεστέρα, 120 x 190εκ. των Kalfayan Galleries, Αθήνα, Θεσσαλονίκη Blanket, 2016. Courtesy of the artist and Kalfayan Galleries, Photograph printed on polyester blanket, 120 x 190cm Athens, Thessaloniki

Luxemburg αρχίζει με την αποδοχή της αποτυχίας, αντικατοπτρίζει μια ισχυρή πίστη στην ικανότητα μετασχηματισμού του κόσμου μέσα από τη δύναμη των μαζών – μια μάλλον αισιόδοξη άποψη της αν- θρώπινης κατάστασης. Το έργο Blanket, 2016 αποτελείται από μια τυπω- μένη κουβέρτα με τη φωτογραφια από τη δημόσια «στέγη» ενος αστεγου ανθρωπου και τραβηχτηκε The leadership has failed, 2015, κέντημα σε μάσκα ύπνου, 10 x 18εκ. (9 μάσκες) το 2015 κατω απο μια γεφυρα στο κεντρο της Μελ- The leadership has failed, 2015, βουρνης. Η απεικόνιση αυτή όμως θα μπορούσε να embroidery on sleeping masks, 10 x 18cm (9 masks) ήταν στιγμιότυπο οποιασδήποτε χρονικής στιγμής των τελευταίων χρόνων οπουδήποτε στον κόσμο. any time in recent years, and anywhere in the world. Η κοινωνική σκληρή αυτή πραγματικότητα έχοντας This harsh social reality, having acquired a tangible, αποκτησει υλικη και χρηστικη υποσταση ως κουβερ- utilitarian aspect as a blanket, poses the question of τα θέτει ερωτήματα για το εαν μπορουμε να ξεχωρι- whether we can still tell reality from its representation, σουμε πλεον την πραγματικοτητα και την αναπαρα- pain from its aestheticisation. σταση της, τον πονο και την αισθητικοποιηση του. Translated by Tony Moser

59 ΑΡΤΕΜΙΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ Γιώργος Παπαδάτος ARTEMIS POTAMIANOU Giorgos Papadatos

Ο Γιώργος Παπαδάτος στη δημιουργική του The main conceptual axis in the artistic practice πρακτική χρησιμοποιεί ως βασικό νοηματικό άξονα of Giorgos Papadatos is the exploration of the human την διερεύνηση της ανθρώπινης συνθήκης και τους condition and the ways it is determined by the mix τρόπους που αυτή καθορίζεται από τη σύσταση των of social and historical institutions. κοινωνικών και ιστορικών θεσμίσεων. Papadatos makes a caustic comment on the Ο Παπαδάτος επιτυγχάνει να αρθρώσει ένα arbitrary, often contradictory logic behind the καυστικό σχόλιο πάνω στην αντιφατική, αυθαίρετη concepts of authority, economy, functionality and και συχνά οξύμωρη λογική που διέπει τις έννοιες productivity. Using various media, the artist builds της εξουσίας, της οικονομίας, της λειτουργικότητας ephemeral structures, undermining and ultimately και της παραγωγικότητας. Με την χρήση ποικίλων deconstructing the notion of monumentality and μέσων, ο καλλιτέχνης κατασκευάζει εφήμερες δομές by extension that of authority. υπονομεύοντας και αποδομώντας εν τέλει την έννοια Eschewing all manner of lyrical approach, the της μνημειακότητας και κατ’ επέκταση της εξουσίας. form of his installations tends towards rationalism. Αποστασιοποιούμενη από οποιαδήποτε λυρι- He does not seek to charge the viewer emotionally. κή προσέγγιση, η φόρμα των εγκαταστάσεων του His installations often work as a grid in which καλλιτέχνη τείνει στον ορθολογισμό. Η συγκινη- space not only interacts but becomes part of σιακή φόρτιση του θεατή δεν είναι το ζητούμενο. the in–situ artistic intervention. In this way his Οι εγκαταστάσεις του συχνά λειτουργούν ως ένα works act as an arbitrary, non–functional and νοητό πλέγμα όπου ο χώρος όχι μόνο έχει άμεση non–habitable platform, demonstrating and αλληλεπίδραση αλλά γίνεται μέρος της επιτόπιας censuring the conventions of the concepts under καλλιτεχνικής παρέμβασης. Τα έργα του λειτουργούν scrutiny, reorganizing their forms or creating με αυτό τον τρόπο ως αυθαίρετη, μη–λειτουργική, ecosystems with the potential for intermediary μη κατοικήσιμη πλατφόρμα, που αναδεικνύουν και or transitional experiences, social spaces and κριτικάρουν τις συμβάσεις των υπό διαπραγμάτευση historical intermissions. εννοιών, αναδιοργανώνοντας τη δομή τους ή κατα- His “Transitional monuments” series is a project σκευάζοντας οικοσυστήματα όπου είναι πιθανές εν- in progress since 2012, consistent in its conceptual διάμεσες ή μεταβατικές εμπειρίες, κοινωνικοί χώροι, field and method of production. και ιστορικά μεσοδιαστήματα. The final form of the artist’s installations often Η σειρά έργων «Transitional monuments» (Με- remains negotiable until their final viewing. They ταβατικά μνημεία) που παρουσιάζεται στην έκθεση, have been shown in different versions and thematic είναι ένα εν εξελίξει project από το 2012 διατηρώντας approaches that constitute chapters in the same story ενιαίο νοηματικό πεδίο και μεθοδολογική προσέγγι- and adapt themselves to the in–situ circumstances. ση παραγωγής. They consist of photographs, drawings, small Η τελική μορφή των εγκαταστάσεων του καλ- sculptures, fragments and adaptable wood structures λιτέχνη είναι συχνά υπό διαπραγμάτευση μέχρι την that operate in a modular way. Texts and aphorisms τελική θέαση τους. Έχουν παρουσιαστεί σε διαφο- often convey an ironic, metaphorical mood in ρετικές εκδοχές και θεματολογικές προσεγγίσεις Papadatos’s works and are directly linked to historical που αποτελούν επιμέρους κεφάλαια της ίδιας αφή- events by way of critiquing what transpired. A typical γησης και αναπροσαρμόζονται στην in situ συνθή- example from the series is the Notes for a banished κη. Αποτελούνται από φωτογραφίες, σχέδια, μικρά monument, in which the phrases written on shards γλυπτά, θραύσματα και ευέλικτες δομές από ξύλο from vessels make a clear reference to the practice που λειτουργούν αρθρωτά (modular). Κείμενα και of ostracism in ancient Greece. The work traces the «αφορισμοί» συχνά μεταφέρουν μια ειρωνική και oxymoron in the fact that while contemporary society

60 Γιώργος Παπαδάτος Giorgos Papadatos

Σημειώσεις για ένα μεταβατικό μνημείο, 2012 , εγκατάσταση εν εξελίξει. Ξύλο, φωτογραφικές εκτυπώσεις, σχέδια, πήλινα θραύσματα, διαστάσεις μεταβλητές Notes on a transitional monument, 2012, installation in process. Wood, photo prints, drawings, clay fragments, variable dimensions

υπονομευτική διάθεση στα έργα του Παπαδάτου needs and extols critical thinking as a narrative, at the και συνδέονται άμεσα με ιστορικά γεγονότα διαμορ- same time it neutralises and ostracises it as a practical φώνοντας κριτική στα πεπραγμένα. Χαρακτηριστικό possibility. παράδειγμα αποτελεί το έργο της ίδιας σειράς Σημει- The works in the “Transitional monuments” series ώσεις για ένα απόβλητο μνημείο, με φράσεις που εγ- act as latter–day, ephemeral ‘popular’ monuments γράφονται σε θραύσματα αγγείων με σαφή αναφορά without the ‘heavy’, ‘fixed’ form of historical στη δράση του εξοστρακισμού στην αρχαία Ελλάδα. monuments that are symbols of institutional Αποτελεί μια προσπάθεια αναζήτησης του οξύμωρου leadership. Clearly referencing Zygmunt Bauman στο γεγονός ότι η σύγχρονη κοινωνία ενώ χρειάζεται (Liquid Modernity, 2000), these fragile structures και προβάλει την κριτική σκέψη σαν αφήγημα συγ- criticise and subvert the monumental expressions χρόνως την «απενεργοποιεί» και την εξοστρακίζει ως of power in an attempt to explore the intermediary, πρακτική δυνατότητα. transitional space. Τα έργα της σειράς «Μεταβατικά μνημεία» λει- τουργούν ως σύγχρονα εφήμερα «λαϊκά» μνημεία απαλλαγμένα από την «βαριά» και «σταθερή» δομή των ιστορικών μνημείων που αποτελούν σύμβολα μιας θεσμικής ηγεσίας. Έχοντας σαφή αναφορά στον Zygmunt Bauman (Liquid Modernity, 2000), οι εύθραυστες αυτές κατασκευές ασκούν κριτική και δυναμιτίζουν τις μνημειακές διατυπώσεις της εξου- σίας σε μια απόπειρα διερεύνησης του ενδιάμεσου μεταβατικού χώρου. Translated by Tony Moser

61 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β. ΠΡΩΙΜΟΣ Ευγενία Αποστόλου CONSTANTINOS V. PROIMOS Eugenia Apostolou

Το έργο ως ωμή ύλη και μεταφορά The work as raw materiality and metaphor Η Ευγενία Αποστόλου ζωγραφίζει μετρίων έως Eugenia Apostolou paints medium to grand size μεγάλων διαστάσεων, συνήθως πίνακες στους οποί- canvases on which she applies several layers of paint ους απλώνει αλλεπάλληλα στρώματα χρώματος από from one end to the other, leaving apparent the traces άκρη σε άκρη, με διαβαθμίσεις μεταξύ ψυχρών και of her brushes as well as presenting a gradation, in θερμών τόνων, ενός ή δύο χρωμάτων, αφήνοντας τα the end result, between cold and warm tones. The ίχνη της βούρτσας εμφανή. Ο καμβάς μετατρέπεται canvas becomes a tangible surface, characterized, σε μια απτική επιφάνεια που τη χαρακτηρίζει από τη on the one hand, by the sensuality of monochrome μία πλευρά, η αισθησιακότητα των μονοχρωμιών painting as this was explored by Yves Klein and, on του Yves Klein και από την άλλη, η ποιότητα του the other, by a finishing touch that bears analogies to τελειώματος του Pierre Soulages. Το συμβάν της Pierre Soulages’s paintings. The event of painting is ζωγραφικής ορίζεται με τον τρόπο αυτό αυτοανα- thus defined with reference to itself, as a tangible and φορικά, ως ένα απτικό και ολοκληρωμένο πεδίο που integrated field which has a mesmerizing effect on έχει μια υπνωτιστική επιρροή στο θεατή. Η πλήρωση the viewer. This experience of plenitude is, however, της εμπειρίας του θεατή ωστόσο διακόπτεται από τη disrupted by the violent tearing of the dried paint βίαια αποκόλληση, μέσω σπάτουλας, στο άκρο του at the end of the canvas via a spade. An opening is καμβά της στεγνής μπογιάς η οποία δημιουργεί μια thus created lurking and threatening to disintegrate διάνοιξη που αφήνεται στη μέση, να απειλεί με απο- the entire work. Whereas Apostolou’s work affirms γύμνωση ολόκληρο το έργο. Ενώ το έργο της Απο- the raw materiality of painting, beyond illusionary στόλου καταφάσκει την υλικότητα της ζωγραφικής perspective, in exactly the same way as the great πέρα από ψευδαισθησιακές προοπτικές, όπως τα movements of twentieth century abstraction, it entails μεγάλα κινήματα της αφαίρεσης του εικοστού αιώ- an entropy, like the one Lucio Fontana introduced, να, ταυτόχρονα συναινεί και σε μια εντροπία τύπου with his slits on the canvases, signaling the third Lucio Fontana που απειλεί να αφανίσει τον καμβά, dimension and threatening to reveal bare and naked προβάλλοντας την τρίτη διάσταση και αποκαλύπτο- the canvas support. The raw materiality as a gesture ντας γυμνό το εσωτερικό του. Η ωμή ύλη ως χειρο- counteracts the metaphor, opening a window to a νομία αντιστρατεύεται τη μεταφορά που είναι ένα dark, indeterminate and menacing world. άλλο παράθυρο στον κόσμο τον οποίο αποκαλύπτει The work that Apostolou exhibits is a square 150 σκοτεινό, απροσδιόριστο και απειλητικό. x 150cm, from her “Apparitions” series. The oil paint Το έργο που εκθέτει η Αποστόλου προέρχεται has been applied with brushes moving vertically από τη σειρά «Εκφάνσεις» και είναι τετράγωνο from the top to the bottom of the canvas, leaving 150 x 150εκ. Το λάδι έχει απλωθεί με βούρτσες που the traces of their passage along with a slight tonal αναπτύσσονται από πάνω προς τα κάτω, κάθετα, gradation which makes the painting surface very αφήνοντας το ίχνος της διαδρομής τους, μαζί με seductive. Seduction by the dreamy atmosphere of μια ελαφρά, τονική διαβάθμιση που κάνει ιδιαίτερα the work is disrupted by the violent detachment of σαγηνευτικό το πεδίο της ζωγραφικής επιφάνειας. the accumulated paint on the upper right corner Το αποτέλεσμα της ανάπτυξης του χρώματος που of the canvas which brings a state of alertness. The ακολουθεί αυτή την ελαφρά τονική διαβάθμιση εί- work thus stages a conflict between dream and ναι ονειρικό αλλά η βίαιη αποκόλληση της συσσω- reality, between painting and sculpture and between ρευμένης μπογιάς στην πάνω δεξιά άκρη του καμβά, metaphor and literal meaning. Such bipolar contrasts αποτρέπει τον ησυχασμό και την ονειροπόληση και with which art theories have always been working δημιουργεί μια κατάσταση εγρήγορσης. Το έργο are fully operative in Apostolou’s work. Her perfectly μετατρέπεται σε σύγκρουση μεταξύ ονείρου και square canvas seems to be in line with her desire not

62 Ευγενία Αποστόλου Eugenia Apostolou

Από τη σειρά «Εκφάνσεις», 2015, λάδι σε καμβά, 150 x 150εκ. “Αpparitions” series, 2015, oil on canvas, 150 x 150cm

πραγματικότητας, ανάμεσα στη ζωγραφική και στη to advocate any of the two poles. She seems to accept γλυπτική, ανάμεσα στη μεταφορά και στην κυριο- all the possible bipolar contrasts and thus initiates a λεξία. Πολλά τέτοια αντιθετικά ζεύγη με τα οποία fundamental consideration of the artist as a person ανέκαθεν λειτουργούσαν οι θεωρίες της τέχνης είναι who is constantly torn between dream and reality, ενεργά στο έργο της Αποστόλου. Το γεγονός ότι ο art and life. καμβάς της είναι τετράγωνος είναι συμβατό με την επιθυμία της να μην υποστηρίξει τον ένα πόλο από τα ζεύγη αυτά. Φαίνεται να δέχεται όλες τις πιθανές αντιθετικές δυάδες που θα μπορούσαν να αναπτυ- χθούν με αφορμή το έργο της και έτσι προτάσσει μια καταστατική θεώρηση του καλλιτέχνη ως ενός ανθρώπου που βρίσκεται συνεχώς μεταξύ τέχνης και ζωής, ονείρου και πραγματικότητας.

63 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β. ΠΡΩΙΜΟΣ Γιώργος Χατζημιχάλης CONSTANTINOS V. PROIMOS George Hadjimihalis

Το έργο ως μνήμη και ταυτότητα The work as memory and identity Ο Γιώργος Χατζημιχάλης είναι ένας ζωγράφος George Hadjimihalis is a painter who works with που μεταχειρίζεται πολλαπλά μέσα όπως τη φω- several media like photography, installation and video τογραφία, τις εγκαταστάσεις και το βίντεο μέσα in a specific context aiming at the establishment of a σε ένα ορισμένο πλαίσιο που στοχεύει στην τεκ- testimony. The testimony concerns the artist’s and μηρίωση μιας μαρτυρίας. Η μαρτυρία αφορά στην the viewer’s identities as well as the identity of the ταυτότητα του καλλιτέχνη, του θεατή αλλά και του world in which the work takes place. The testimony is κόσμου εντός του οποίου λαμβάνει χώρα το έργο· always historically concrete and draws from the past; είναι ιστορικού χαρακτήρα, αντλεί από τα δεδομένα it is by no means global and transcendental in the του παρελθόντος και είναι πάντα συγκεκριμένη και way experience is meant by formalists, minimalists διόλου οικουμενική και υπερβατική με τον τρόπο and conceptual artists. Testimony refers to, like in που την εννοούν οι φορμαλιστές, μινιμαλιστές και Ilya Kabakov’s case, personal and group identity and εννοιολογικοί καλλιτέχνες. Αναφέρεται όπως στην denies the distinction between visual representation περίπτωση του Ilya Kabakov, στην ταυτότητα και στη and lived reality. Its task is to lead to an understanding βιογραφία ενός ανθρώπου ή συγκεκριμένου κοινω- of who we are, where we are heading and where we νικού συνόλου και λειτουργεί ως κτέρισμα με στόχο come from. In Hadjimihalis’s work the narrative την κατανόηση του ποιοι είμαστε, πού πηγαίνουμε through which we acknowledge our history and και από πού ερχόμαστε. Στο έργο του Χατζημιχάλη place ourselves in present time, becomes complex: η αφήγηση μέσω της οποίας αφενός γνωρίζουμε the hierarchies of official history are questioned and την ιστορία, αφετέρου τοποθετούμαστε στο παρόν issues which may be deemed peripheral are placed περιπλέκεται: οι ιεραρχίες της επίσημης ιστορίας in the center of the painter’s research, via recourse to αμφισβητούνται και ζητήματα ενίοτε περιφερειακά, archival texts that undermine the notion of style. The τοποθετούνται στο κέντρο έρευνας του ζωγράφου, work becomes a historical fragment like the ones that μέσω αρχειακών κειμένων που υποβαθμίζουν την the painter studies and researches, aiming to cast light έννοια του ύφους. Το έργο γίνεται ένα ιστορικό τεκ- at a unexplored area for collective consciousness with μήριο όπως αυτά που ο ζωγράφος μελετά, ερευνά και the ultimate view to offer a perspective on the origin αξιοποιεί, στοχεύοντας όχι μόνο να φωτίσει μια ανε- and task of painting as an art. ξιχνίαστη για τη συλλογική συνείδηση περιοχή αλλά The photography which forms part of the eight και να προσφέρει μια εκδοχή για την προέλευση και photograph series entitled Details of a city is an inkjet το σκοπό της ζωγραφικής ως τέχνης. print in large dimensions 98 x 120cm. The artist Η φωτογραφία που ανήκει σε μια σειρά οκτώ φω- frustrates the viewer’s search for these city details as τογραφιών με τίτλο Λεπτομέρειες μιας πόλης είναι the photography is from an interior space and does not εκτύπωση με μελάνι ψεκασμού σε αρκετά μεγάλες represent anything identifiable, besides a plexiglass διαστάσεις 98 x 120εκ. Ο θεατής που προσανατολί- cube, the use of which cannot be deciphered. Around ζεται από τον τίτλο του καλλιτέχνη και ψάχνει λεπτο- the cube, its environment is composed by a material μέρειες μιας πόλης μάλλον απογοητεύεται εφόσον η like felt and the one and only wall on the left, as we φωτογραφία φαίνεται να προέρχεται από εσωτερικό look at the picture, hides a source of light. On the χώρο και δεν απεικονίζει τίποτα αναγνωρίσιμο ή εύ- foreground, a metal bar developing vertically is joined κολα ταυτοποιήσιμο, πέραν ενός τετράγωνου κου- by another thinner, developing diagonally and both τιού που μάλλον είναι από plexiglass και του οποίου give the impression that they support a table. The η ύπαρξη δεν παραπέμπει σε κάποια χρήση. Γύρω photography has in any case been shot in a way that από το κουτί, στο περιβάλλον του, παρατηρούμε discourages formal analysis. The emphasis put on an ένα υλικό σαν τσόχα και ο μόνος τοίχος είναι αυτός insignificant detail of some interior space, obfuscates

64 Γιώργος Χατζημιχάλης George Hadjimihalis

Λεπτομέρειες μιας πόλης, 2012-2013, δεύτερη από σειρά οκτώ φωτογραφιών, εκτύπωση με μελάνι ψεκασμού, 98 x 120εκ., έκδοση 1/1 Details of a City, 2012-2013, second of eight photograph series, inkjet print, 98 x 120cm, edition 1/1

αριστερά, όπως βλέπουμε το έργο ο οποίος κρύβει rather than clarifies the photography content and μια πηγή φωτός. Στο πρώτο επίπεδο αναπτύσσεται proposes the privacy of subjective space as well as ένα μεταλλικό σίδερο κάθετα και διαγωνίως ένα the concomitant irreducible singularity of the person μικρότερο σε πάχος που δίνουν την εντύπωση ότι to which art cannot gain access. στηρίζουν κάποιο τραπέζι. Η φωτογραφία φαίνεται να έχει τραβηχτεί με τέτοιο τρόπο που να αποτρέπει τη μορφολογική ανάγνωση ή να την κάνει εντελώς περιττή. Η έμφαση σε μια ασήμαντη λεπτομέρεια ενός εσωτερικού χώρου συσκοτίζει παρά διαλευκάνει το περιεχόμενό της και προτάσσει την απαράβατη ιδιωτικότητα του χώρου του υποκειμένου που φω- τογραφίζεται καθώς και τη συναφή ενικότητα του ανθρώπου στα οποία η τέχνη αδυνατεί να αποκτήσει πρόσβαση όσο κι αν το επιθυμεί.

65 ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΣΧΙΖΑΚΗΣ Άρης Προδρομίδης STAMATIS SCHIZAKIS Aris Prodromidis

Τρία τετράπτυχα έργα που εκτείνονται σε μια Three four–folds that span in three decades of περίοδο εργασίας τριών δεκαετιών με περίπου μια work, about ten years distance one from the next, δεκαετία χρονικής απόστασης το κάθε ένα από το reveal a system of thought, or the “art of making art” επόμενο, αποκαλύπτουν ένα σύστημα σκέψης ή της as stated by their creator’s stamp. “τέχνης του να κάνεις τέχνη” όπως προσδιορίζει η Per il concetto d’ arte [For the concept of Art], σφραγίδα του δημιουργού τους. 1981, consists of the typed phrases “PER L’ ARTE Το Per il concetto d’ arte [Για την έννοια της τέ- CHE AMO” [for the art I love], “A GLI ARTISTI CHE χνης], 1981, περιλαμβάνει τις δακτυλογραφημένες APPREZZO” [to the artist I appreciate] and “PER φράσεις «PER L’ ARTE CHE AMO» [για την τέχνη LE OPERE D’ ARTE CHE MI VIAGGIANO” [for the που αγαπώ], «A GLI ARTISTI CHE APPREZZO» artworks that make me travel]. [στους καλλιτέχνες που εκτιμώ] και «PER LE OPERE In Ritratto di una ideologia giovanile [Portrait of D’ ARTE CHE MI VIAGGIANO» [για τα έργα τέχνης an ideology of youth], 1989, the artist himself appears που με ταξιδεύουν]. out of the frame, while the remaining frames contain Στο Ritratto di una ideologia giovanile [Πορτραίτο shapes made out of rubish from his studio, together μιας νεανικής ιδεολογίας], 1989, εμφανίζεται ο ίδιος with lettered personal definitions of communism: ο καλλιτέχνης εκτός κάδρου, ενώ στα άλλα τρία μέρη communism is a word of great beauty, communism σχηματίζονται μορφές από απορρίμματα του εργα- is a word with ten letters, communism is a word with στηρίου του μαζί με προσωπικούς του ορισμούς περί many possibilities. κομμουνισμού: Κομμουνισμός είναι μια λέξη μεγά- The most recent Per il concetto sociale [For the λης ομορφιάς, κομμουνισμός είναι μια λέξη με δέκα concept of society], 2001 consists of typewritten γράμματα, κομμουνισμός είναι μια λέξη με πολλές phrases and their reversal in Italian and Greek: The δυνατότητες. humanity of values in crisis – the crisis of humanity’s Το πιο πρόσφατο Per il concetto sociale [Για την values, mass terrorism – atomic terrorism, the έννοια της κοινωνίας], 2001, περιλαμβάνει δακτυ- violence of the system – the system of violence, the λογραφημένες φράσεις και την λεκτική αντιστροφή poor of the wars – the wars of the poor, the society’s τους στα ελληνικά και ιταλικά: Η ανθρωπότητα των unknown – the unknown’s society, the society of the αξιών σε κρίση – κρίση των αξιών της ανθρωπότητας, struggle – the struggle of society. μαζική τρομοκρατία – τρομοκρατία ατομική, η βία In 1981 in the catalogue of the exhibition του συστήματος – το σύστημα της βίας, οι φτωχοί organised by the Association of Greek Art Critics των πολέμων – οι πόλεμοι των φτωχών, οι άγνωστοι titled Environment – Action: Tendencies of της κοινωνίας – η κοινωνία των αγνώστων, η κοινω- Greek Art today, Sophia Kazasi wrote about Aris νία του αγώνα – ο αγώνας της κοινωνίας. Prodromidis “[…] The hints and suggestions conveyed Το 1981, στον κατάλογο της έκθεσης της Εται- by Prodromidis’ work certainly declare the indivisible ρίας Ελλήνων Τεχνοκριτών Περιβάλλον–δράση, Τά- future function of art and society.” This reading could σεις της Ελληνικής Τέχνης Σήμερα, η Σοφία Καζάζη have been written for the present work, since the γράφει για τον Άρη Προδρομίδη «[…] Οι νύξεις και typewritten text, the rubbish from the studio and the οι υπαινιγμοί που μας μεταγγίζει το έργο του Προ- re–used photographs are the visual and linguistic δρομίδη ασφαλώς προαναγγέλλουν την αξεχωριστή media through which Prodromidis refers to the three μελλοντική λειτουργία τέχνης και κοινωνίας». Η συ- “indivisible” concepts of art, political ideology and γκεκριμένη ανάγνωση θα μπορούσε να είχε γραφτεί society. The time between each four–fold, the time και για το παρόν έργο, καθώς τα δακτυλογραφημέ- from the artist’s life, is the invisible material that both να κείμενα, τα απορρίμματα του εργαστηρίου και οι separates and binds these three works. If the work επαναχρησιμοποιημένες φωτογραφίες γίνονται τα of Aris Prodromidis aims at the investigation of the

66 Άρης Προδρομίδης Aris Prodromidis

Per il concetto d’ arte [Για την έννοια της τέχνης], 1981. Χαρτί, μελάνι γραφομηχανής, φωτοτυπία 84 x 80 x 5εκ. Per il concetto d’ arte [For the concept of art], 1981. Paper, typewriter ink, photocopy 84 x 80 x 5cm

οπτικά και γλωσσικά μέσα με τα οποία ο Προδρομί- δης αναφέρεται στις τρεις «αξεχώριστες» έννοιες της τέχνης, της πολιτικής ιδεολογίας και της κοινωνίας. Ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ κάθε τετράπτυχου, ο βιωμένος χρόνος από τη ζωή του δημιουργού, είναι Λεπτομέρεια / Detail το αόρατο υλικό που τα χωρίζει και τα συνδέει. Εάν το έργο του Άρη Προδρομίδη στοχεύει στην διερεύ- νηση της σχέσης μεταξύ του καλλιτεχνικού βίου και relation between artistic life and work, as a form and του καλλιτεχνικού έργου, ως μορφή και έννοια, τότε as a concept, then this concurrent presentation of η ταυτόχρονη παρουσίαση των τριών αυτών έργων these three works is a visual declaration of his aims αποτελεί μια εικαστική διακήρυξη των στόχων του and the essence of his artistic thought. Its a visual και το απόσταγμα της εικαστικής του σκέψης. Ένα manifesto. οπτικό μανιφέστο.

67 ΑΘΗΝΑ ΣΧΙΝΑ Ιάνθη Αγγελίογλου ATHENA SCHINA Ianthi Aggelioglou

Τα εικαστικά διαπραγματευόμενα και μετασχη- The materials negotiated and transformed ματιζόμενα υλικά της Ιάνθης Αγγελίογλου, είναι τα by Ianthi Aggelioglou are textiles of a variety of ποικίλων χρωμάτων και υφής υφάσματα, τα οποία colours and textures which she chooses for their κατάλληλα η ίδια επιλέγει και στην συνέχεια τα δια- appropriateness and then forms into stratifications μορφώνει σε διαστρωματώσεις τριών και τεσσάρων on three or four levels, using scissors and sewing as επιπέδων, χρησιμοποιώντας ως εκφραστικά της μέ- her means of expression. σα, το ψαλίδι και το ράψιμο. Ianthi Aggelioglou matches and pins, on a textile Η Ιάνθη Αγγελίογλου συνταιριάζει και καρφι- base, three and sometimes four other layers from the τσώνει, πάνω σε υφασμάτινη βάση, τρεις και άλλοτε pieces which she has shaped with her scissors, which τέσσερις στρώσεις, από αυτά της τα μορφοποιημένα she takes care to harmonize with one another in terms με το ψαλίδι αποσπάσματα, τα οποία φροντίζει χρω- of colour, shape, and composition, sometimes, again, ματικά, σχηματικά και συνθετικά να εναρμονίζονται making them complement one another by contrast. μεταξύ τους, άλλοτε πάλι αντιθετικά να αλληλοσυ- When the artist has successively produced her textile μπληρώνονται. Αφ’ ης στιγμής η δημιουργός κατα- layers, in the next stage she sews them – thus shaping σκευάσει επάλληλα τις υφασμάτινες στρώσεις της, a kind of performative and circular or spiralling σε επόμενο στάδιο τις γαζώνει –διαμορφώνοντας ‘writing’ – with the aid of the sewing-machine, which ένα είδος επιτελεστικής και κυκλοτερούς ή ελικοει- extends and projects her gesture in the artistic space. δούς «γραφής»– με την βοήθεια της ραπτομηχανής, Subsequently, Aggelioglou cuts away with her scissors η οποία προεκτείνει και προβάλλει, στον εικαστικό the ‘inner’ parts of her ‘writing’ in such a way that χώρο, την χειρονομία της. Στην συνέχεια, η Ιάνθη the two-dimensional surfaces are transformed into Αγγελίογλου αφαιρεί με το ψαλίδι, τα «εσωτερι- three-dimensional levels, which are, moreover, clearly κά» μέρη της κυκλοτερούς αυτής «γραφής της, με rendered in relief, and in their totality manifest a τέτοιον τρόπο ώστε οι δυσδιάστατες επιφάνειες να strangely attractive and interesting ‘spatial geography’ μετατρέπονται σε τρισδιάστατα επίπεδα και μάλιστα of style and technique. εμφανώς αναγλυφοποιημένα, τα οποία στο σύνολό Each work or ‘installation’ by Ianthi Aggelioglou τους εμφανίζουν μια παράδοξα ελκυστική κι ενδια- is called Assemblage. It consists of two to three φέρουσα ρυθμοτεχνική «χωρογεωγραφία». procedural stages, referred to as Episodes, with Κάθε έργο ή «εγκατάσταση» της Αγγελίογλου distinctive numberings, e.g., I, II, III. Each of ονομάζεται Σύνολο. Κάθε Σύνολό της αποτελείται the Episodes has initially a surface origin and an από δύο έως τρία διαδικαστικά στάδια, που ανα- inherent –as to its conception– ‘predictability’, so φέρονται ως Συμβάντα, με διακριτή την αρίθμησή that it continues successively, through a ‘sequence’ of τους, π.χ. Ι, ΙΙ, ΙΙΙ. Καθένα από τα Συμβάντα έχει a serial type, as this is formed by the pieces of textiles αρχικά επιφανειακή προέλευση κι εγγενή –ως προς which have been removed from the initial and first την σύλληψή του– «προβλεπτικότητα», έτσι ώστε (Episode I), through the ‘inner’ parts of its circular να συνεχίζεται διαδοχικά, μέσα από μια σειραϊκού or spiralling ‘writing’. If each Assemblage consists of τύπου «ακολουθία», καθώς διαμορφώνεται από τα four layers of textiles, it is made up of three Episodes κομμάτια υφασμάτων που έχουν αφαιρεθεί, από το (Episodes I, II, III). The secondary pieces of the textiles αρχικό και πρώτο Συμβάν (Συμβάν Ι), μέσα από τα take shape like textile tesserae which are sewn to their «εσωτερικά» μέρη της κυκλοτερούς ή ελικοειδούς textile base (canvas). In the case of every second «γραφής» του. Εάν το κάθε Σύνολο, όπως στην προ- Episode (Episode II), their arrangement is likely to κειμένη περίπτωση, αποτελείται –με σειρά επιτελε- be centripetal, while in that of each third Episode στικής διαδοχής– από τέσσερεις στρώσεις υφασμά- (Episode III) it is centrifugal. των, τότε απαρτίζεται από τρεις πτυχές ή Συμβάντα

68 Ιάνθη Αγγελίογλου Ianthi Aggelioglou

Σύνολο Ι (Συμβάν Ι,ΙΙ,ΙΙΙ), 2017,τρίπτυχο, υφάσματα ραμμένα σε καραβόπανο, 124 x 305εκ. Assemblage I (Episode I, II, III), 2017, triptych, fabrics sewn on canvas, 124 x 305cm

Σύνολο ΙΙ (Συμβάν Ι,ΙΙ,ΙΙΙ), 2017, τρίπτυχο, υφάσματα ραμμένα σε καραβόπανο, 131 x 315εκ. Assemblage II (Episode I, II, III), 2017, triptych, fabrics sewn on canvas,131 x 315cm

(Συμβάν Ι, ΙΙ, ΙΙΙ). Τα δευτερογενή αποσπάσματα των υφασμάτων διαμορφώνονται σαν υφασμάτινες ψηφί- δες, οι οποίες ράβονται στην υφασμάτινή τους βάση (καραβόπανο). Στο κάθε δεύτερο Συμβάν (Συμβάν ΙΙ), η διάταξή τους είναι μάλιστα κεντρομόλος, ενώ στο κάθε τρίτο Συμβάν (Συμβάν ΙΙΙ), γίνεται φυγό- κεντρος.

69 ΑΘΗΝΑ ΣΧΙΝΑ Ειρήνη Γρηγοριάδου ATHENA SCHINA Eirini Grigoriadou

Έναυσμα για την δημιουργική επεξεργασία κι The triggering for the creative elaboration and ανάπτυξη των παρουσιαζόμενων εικαστικών έργων development of the art works of Eirini Grigoriadou της Ειρήνης Γρηγοριάδου, υπήρξε ο τρόπος λειτουρ- presented here was the manner of functioning γίας κι εξελικτικών διεργασιών των κλειστών συστη- and evolutionary processes of closed systems and μάτων και δικτύων, σε αντιστοιχία με τον τρόπο που networks corresponding to the way in which the μπορεί να οργανωθεί μια ζωγραφική επιφάνεια, στην surface of a painting may be organized where the περίπτωση που ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί ένα περι- artist employs a limited –as to form and colour– ορισμένο –σχηματικά και χρωματικά– λεξιλόγιο. Ως vocabulary. As a vocabulary, Eirini Grigoriadou uses, λεξιλόγιο, η Ειρήνη Γρηγοριάδου χρησιμοποιεί, τόσο both in her drawings and in her paintings, the straight στα σχέδια, όσο και στους πίνακές της, την ευθεία line (through vertical and horizontal axes), as well γραμμή (μέσα από κάθετους κι οριζόντιους άξονες), as the geometrical form of the square. I consider the όπως επίσης και το γεωμετρικό σχήμα του τετραγώ- undertaking of this artist of which we are speaking νου. Θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό το αναφερόμενο here to be particularly important, because it can εγχείρημα της εικαστικής αυτής δημιουργού, γιατί extend to drawing attention –to a degree, of course– μπορεί διερευνητικά να επεκταθεί και να υποδείξει, to ways by which the neuro-physiological synapses of - ως έναν βαθμό βέβαια - τρόπους βάσει των οποίων the brain function in connection with the forming of λειτουργούν οι νευροφυσιολογικές συνάψεις του vocabulary and meaning-shaping associations. εγκεφάλου, σχετικά με την διαμόρφωση λεξιλογικών The organization and formation of grids creates ή εικονοποιητικών συνειρμών. in each instance in these works a kind of circuit, as Η οργάνωση και διαμόρφωση πλεγμάτων, δημι- in terms of semantics, as well as visually, nothing ουργεί κάθε φορά στα έργα αυτά, ένα είδος κυκλώ- remains within the static, but by various means of ματος, αφ’ ης στιγμής εννοιολογικά, αλλά και οπτικά, repetition is constantly ‘reconstituted’ –this circuit τίποτε δεν παραμένει εντός τους στατικό, αλλά με of a kind– while simultaneously mutating. And it διαφορετικούς τρόπους επανάληψης, «επανασυ- mutates radically, in spite of the fact that it remains γκροτείται» διαρκώς - αυτό το είδος κυκλώματος unchanged. That is to say, the circuit is not fed from - ενώ ταυτοχρόνως μεταλλάσσεται. Και ριζικά με- without, but is transformed endogenously, because ταλλάσσεται, παρ’ ότι μένει αμετάβλητο. Δηλαδή, το its organizing correlations constantly change, as κύκλωμα δεν τροφοδοτείται εξωτερικά, αλλά μετα- the interactions of the lines and patterns, which by μορφώνεται ενδογενώς, διότι συνεχώς αλλάζουν οι means of the differing positions - their ‘landmarks’, οργανωτικοί συσχετισμοί του, καθώς και οι αλληλε- that is, and the corresponding ‘signifiers’ - lend it πιδράσεις των γραμμών και σχημάτων, που μέσα από meaning. Nevertheless, behind the first-degree and τις διαφορετικές τους θέσεις, τα «τοπόσημά» τους ‘simple’ geometricity of their organisation, control δηλαδή και τα ανάλογα «σημαίνοντά» τους, το εν- predominates, as that is indicated in an evolving way νοιοδοτούν. Σε αυτές τις αλληλεπιδράσεις οφείλεται by the systems of communications technology, which άλλωστε, τόσο η παραγωγικότητα του συστήματος, include ‘classifications’ and productive complexities, όσο και ο αξιωματικός του –από την άλλη πλευρά– exerting control over the subject. Consequently, χαρακτήρας, που αφορά στην μη μεταβλητότητα these works of painting indirectly practise a social του συγκεκριμένου «ολοκληρώματος». Αν μάλιστα critique, referring in an allegorical way to the αναγνωρίσουμε ότι έχει μια «στατική» ιδιαιτερότητα, systems of communication, recreation, and power τότε θα πρέπει να αναγνωρίσουμε και την «δυνα- in contemporary life. μικότητα» στις σχέσεις, εντάσεων και υφέσεων, οι οποίες απορρέουν από τα χρώματα και τις γραμμές των συνεχόμενων ανακαθορισμών τους. Πίσω από

70 Ειρήνη Γρηγοριάδου Eirini Grigoriadou

Διαγραμματικό Σύστημα 7, 2017. Διαγραμματικό Σύστημα 8, 2017. Ψηφιακό σχέδιο σε καμβά, 70 x 133εκ. Ψηφιακό σχέδιο σε καμβά, 70 x 133εκ. Diagrammatic System 7, 2017. Diagrammatic System 8, 2017. Digital print on canvas, 70 x 133cm Digital print on canvas, 70 x 133cm

Διαγραμματικό Σύστημα 9, 2017. Διαγραμματικό Σύστημα 10, 2017. Ψηφιακό σχέδιο σε καμβά, 70 x 133εκ. Ψηφιακό σχέδιο σε καμβά, 70 x 133εκ. Diagrammatic System 9, 2017. Diagrammatic System 10, 2017. Digital print on canvas, 70 x 133cm Digital print on canvas, 70 x 133cm

την πρωτοβάθμια κι «απλή» ωστόσο γεωμετρικότητα της οργάνωσής τους, κυριαρχεί ο έλεγχος, όπως τον υποδεικνύουν εξελικτικά τα συστήματα επικοινωνι- ακής τεχνολογίας, που εμπεριέχουν «ταξινομήσεις» και παραγωγικές πολυπλοκότητες, ασκώντας έλεγχο στο υποκείμενο. Επομένως, τα ζωγραφικά αυτά έργα, ασκούν έμμεσα και κοινωνική κριτική, αναφερόμενα Δίκτυο 1, 2017. με αλληγορικό τρόπο, στα συστήματα επικοινωνίας, Ακρυλικό και φωσφοριζέ σκόνη σε καμβά, 120 x 150εκ. ψυχαγωγίας κι εξουσίας στη σύγχρονη ζωή. Network 1, 2017. Acrylic and day-glo pigment on canvas, 120 x 150cm

71 ΑΘΗΝΑ ΣΧΙΝΑ Μαρία Λουίζου ATHENA SCHINA Maria Louizou

Ο «γεφυρισμός», στο έργο της Μαρίας Λου- ‘Bridging’ in the work of Maria Louizou does not ίζου, δεν ενώνει την μια όχθη με την άλλη, καθώς unite one bank with the other as it is developed in εν προκειμένω αναπτύσσεται, μέσα από μια ημικυ- this particular case by means of its semi-cylindrical λινδρική κι ευμεγέθη γλυπτή φόρμα. Η κοίλη αυτή and sizeable mould, reminiscent of a primeval shell, φόρμα αναπτύσσεται οριζόντια, εκτεινόμενη σαν a sounding gong or musical cymbal, as well as of μια μεγάλη παρένθεση, έτοιμη να χωρέσει την απα- the ‘koilon’ of an ancient theatre. The shape of the ρηγόρητη υπαρξιακή μοναξιά. Το σχήμα στον χώρο mould echoes the happenings as ‘feedback’ and by θυμίζει αρχέγονο κέλυφος, ηχογόνο τάλαντο ή μου- the techniques of memory, as it clothed with sheeps’ σικό κύμβαλο, αλλά και το κοίλο ενός θεάτρου, στο wool, which has been woven in its shape and size on οποίο αντηχούν ως τεκταινόμενα, μουσικές μνήμες an upright, ‘ancient’ loom. This particular material και πρωτοβάθμιες σχέσεις αποστάσεων και αφής. Η has been chosen because it conveys to the beholder, γλυπτή αυτή φόρμα (στον τύπο της “soft sculpture”) apart from an atmosphere of dream, the warmth and είναι επενδεδυμένη με μαλλί προβάτων, που έχει pliancy, the tolerance and gentleness, the tenderness ογκοπλαστικά υφανθεί σε κατακόρυφο «αρχαίο» and the unselfishness of constant service. It serves as αργαλειό. Το συγκεκριμένο υλικό έχει επιλεγεί, a major parenthesis in the space or as a consolingly γιατί μεταδίδει στον θεατή, εκτός από μια ονειρική cosmogonic and archaic womb, replacing – in our ατμόσφαιρα, την θέρμη και την υποχωρητικότητα, collective expectation – death with a suprasubstantial την ανοχή και την απαλότητα, την τρυφερότητα και version of life constantly being reborn. The woollen την θαλπωρή μιας αναγλυφοποιημένης επιφάνειας, surfaces of the form (which deliberately appear που λειτουργεί σαν μια κοσμογονική κι αρχαϊκή unprocessed, in order to stress the primeval nature of μήτρα, αντικαθιστώντας – στην συλλογική μας the material) are woven and ‘incorporated’, it seems, προσδοκία - τον θάνατο με μια υπερούσια εκδοχή pieces from life’s garments and roles, from everyday της αναγεννώμενης διαρκώς ζωής. Το «σκηνικής» routines and myths. This work, developed in the ανάπτυξης αυτό έργο, μετατρέπεται σε ένα θεατρικό manner of a ‘stage set’ functions by suggestion, like a και ταυτόχρονα μουσικό «δρώμενο» της παρουσίας theatre and, at the same time, a musical ‘happening’ κι απουσίας, υπαλλάσσοντας το «εγώ» με το «εμείς», of presence and absence, interchanging the ‘I’ with καθώς από το πίσω μέρος της σύνθεσης, μπορούν the ‘we’, through puzzling enigmas and unexpected να «φορεθούν» και να προβληθούν ως «σωματικότη- ‘mimo-dramas’. τες», ρούχα και ρόλοι, ζωντανεύοντας μιμοδράματα The vicissitudes of individuality in life are, από σκιές και μνήμες μακρινών καταβολών. apart from anything else, transfused in this work Οι περιπέτειες της ατομικότητας στη ζωή με- by means of the allusive group song which is heard ταγγίζονται, εκτός των άλλων, σε μια ομαδικότητα (composed and rehearsed by Maria Louizou), δράσεων κι ενεργειών, μέσα από το υποβλητικό τρα- inspired by similar traditional Greek songs. The γούδι, που ακούγεται (σε σύνθεση και διδασκαλία decoded rhythms, through their heartrending but της Μαρίας Λουίζου), εμπνευσμένο από ανάλογα also feelingly joyous melody, serve as a portion of παραδοσιακά ελληνικά τραγούδια. Οι «μελισμοί» και the socially transferred places and modes of prosody, οι ρυθμοί, λειτουργούν ως ένα μερίδιο της κοινωνικά idiolects and feelings. These are features which do μεταφερόμενης κι εμπράγματα αναγόμενης συλλο- not dehydrate the work, building a bridge through γικής ευθύνης, που επιμερίζεται και παραλλήλως their dialectic collaboration, their visual, tactile, and επιφορτίζεται νοηματικά να φέρει και να μετουσιώ- audible feeling, as they activate by association distant σει στο προσκήνιο, ένα ετεροκαθοριζόμενο σύνολο memories which are co-ordinated by what seems like από προσωδιακούς τόπους και τρόπους, χρόνους και an otherworldly polytonic music. παραλλαγές, ιδιόλεκτα κι αισθήσεις. Πρόκειται για

72 Μαρία Λουίζου Maria Louizou

Το Πέρασμα, μεταλλικός σκελετός και φυσικό μαλλί προβάτων, 230 x 550 x 220εκ. The Transmission, metal frame and natural sheep wool, 230 x 550 x 220cm

στοιχεία που δεν αφυδατώνουν συναισθηματικά το έργο, καθώς γεφυρώνουν μέσα από μια διαλεκτική σύμπραξη, την οπτική, την απτική και την ακουστική αίσθηση, ενεργοποιώντας συνειρμικά μνήμες μα- κρινές, που συντονίζονται μέσα από μια απόκοσμη θαρρεί κανείς πολυτονική μουσική.

73 ΦΑΙΗ ΤΖΑΝΕΤΟΥΛΑΚΟΥ Δημήτριος Αντωνίτσης FAYE TZANETOULAKOU Dimitrios Antonitsis

Με μεγάλο καλλιτεχνικό ενδιαφέρον στη χει- Dimitrios Antonitsis, through his vivid ροτεχνία που διαμόρφωσε μία μεγάλη καλλιτεχνική interaction with the material, is interested in the great παράδοση, ο Δημήτριος Αντωνίτσης επεμβαίνει στο cultural tradition of the Hand-Made. He aims to open υλικό ανοίγοντας έναν διάλογο με το παρελθόν, τη a dialogue with history, memory and the poignant μνήμη, και την αναζήτηση της ταυτότητας, μέσα σε quest for identity and belonging, especially during μία εποχή που πλέον βιώνει όλο και πιο έντονα την this day and age, where man is changing rapidly his επίδραση του ανθρώπου στο περιβάλλον του και own environment and himself, faster and harder στον ίδιο του τον εαυτό. Ο θεατής καλείται να βιώ- than ever before. The viewer is invited to feel the σει την όσμωση αρχέγονων καλλιτεχνικών πράξεων, osmosis of ancient artisan techniques, such as loom όπως η ύφανση σε αργαλειό, η κεραμική και η ξυλο- weaving, pottery or woodcarving, with the creation γλυπτική με τη δημιουργία ενός σύγχρονου έργου of a contemporary work of art which mixes form τέχνης που συνδιαλέγεται με την ποπ κουλτούρα και and function, the banal and the sublime, in a fresh τις εκφάνσεις της, μέσα από το μπανάλ και το Υψηλό conversation with pop culture. ταυτόχρονα. Infinity Column is created by casting aluminium Με το Infinity Column, παλαιές στάμνες χυτεύ- and titanium onto a stack of old vessels, creating ονται σε κράμα αλουμινίου και τιτανίου σχηματίζο- a neo-modernist monument that reminds us of ντας κίονα, ως ένα σύγχρονο μνημείο που θυμίζει Brancusi, like a totemic pillar hovering between Brancusi και το οποίο ταλαντεύεται μεταξύ παρά- tradition and the current cult of ultra contemporary δοσης και σύγχρονης λατρείας του Ντιζάιν. Με τον design. P.I.G.S., on the other hand, is a selection of χαρακτηριστικό τίτλο P.I.G.S. κουρελούδες υφαμένες rugs weaved in the loom of an old lady from the στον αργαλειό μίας ηλικιωμένης Υδραίας φέρουν island of Hydra, famous for its looming tradition as την εραλδική μεταξοτυπία ενός χοίρου, ένα πικρό well as its vibrant contemporary art scene, to which σχόλιο της οικονομικής καταρράκωσης του Ευρω- Dimitrios’s playing instrumental role. The rugs bear παϊκού Νότου που συχνά παρουσιάζεται να εμμένει the heraldic silk print of a pig, a bitter comment στο χειροποίητο συναίσθημα σε αντιπαραβολή με το on the economic collapse of the South, which still θεωρούμενο ως ψυχρό και αυτοματοποιημένο Υψηλό insists on ‘hand-made’ ‘flawed’, overflow of emotion, του Βορρά. in contrast with the machine-made, automated and Την εγκατάσταση ολοκληρώνει θεματικά το restrained Sublime of the North. Primitive και ο Ερμής/Hermes μία καρέκλα από The installation is completed with Primitive and κλαδιά και παλιόξυλα, που επίσης χυτεύεται σε ματ Hermes, a shepherd’s chair and his stick, two wretched ασημί ατσάλι, η οποία αποτελεί το ταλαιπωρημένο proofs of working under the harsh conditions of the απάγκιο ενός βοσκού με την μαργαριταρένια γκλίτσα past, yet now they acquire the new luxurious sheen του δίπλα, ενδυόμενος την αλληγορική αίγλη ενός of a throne and a magic wand by its side, at the same τοτεμικού θρόνου, πρωτόγονου και σύγχρονου, χει- time looking primeval and futuristic, hand-made and ροποίητου και βιομηχανικού, αληθινού και κίβδηλου, industrial, real and phony, worthless and priceless. ευτελούς και πολύτιμου ταυτόχρονα.

74 Δημήτριος Αντωνίτσης Dimitrios Antonitsis

Αέναη Κολώνα, 2013, κανάτες από τιτάνιο και αλουμίνιο, διαστάσεις μεταβλητές Infinity Column, 2013, aluminium and titanium jars, variable dimensions

Primitive, 2017, καρέκλα από ατσάλι Hermes, 2016, γκλίτσα από αλουμίνιο με τιτάνιο, και αλουμίνιο, φυσικό μέγεθος φτελιά, μπαρόκ μαργαριτάρι, 120 x 3 x 10εκ. Primitive, 2017, aluminium Hermes, 2016, shepherd’s crook, aluminium, titanium, and steel chair, life-size elm tree wood, baroque fresh water pearl, 120 x 3 x 10cm

P.I.G.S., 2010-2011, πολύχρωμες κουρελούδες, διαστάσεις μεταβλητές P.I.G.S., 2010-2011, multicoloured handmade rugs, variable dimensions

75 ΦΑΙΗ ΤΖΑΝΕΤΟΥΛΑΚΟΥ Νίκος Ποδιάς FAYE TZANETOULAKOU Nikos Podias

Για τη συμμετοχή του στην έκθεση της AICA Ελ- For his participation in Theoremata, Nikos Podias λάς «Θεωρήματα», ο Νίκος Ποδιάς θα κατασκευάσει is making a real-size suit of armour using different μία πανοπλία σε φυσικό μέγεθος, φτιαγμένη από δια- types of thin paper and tea-bags. The installation will φορετικά είδη χαρτιού, κυρίως διαφανή. Η κατασκευή be 3-dimensional, and very light. The ‘vulnerability’ θα είναι περίοπτη στον χώρο και αρκετά ανάλαφρη of the material contrasts the fearsome and lethal use λόγω του υλικού και της αποδομημένης μορφής της. of real heavy armory, which now looks like an empty Η χρήση του «ευπαθούς» χαρτιού για την κα- cicada skin. τασκευή της, έρχεται σε αντίθεση με τη χρήση και Part of the work is also the creation of a το υλικό μιας πραγματικής πανοπλίας, και την κάνει Talismanic Shirt based on the Arabic tradition of στην κυριολεξία ένα εύθραυστο δημιούργημα. Το έν- the shirt worn under the armour to guard off danger δυμα των πολεμιστών διάφανο και κενό θα μοιάζει and evil. Those were decorated with verses from the με αδειανό πουκάμισο τζίτζικα. Quran, algebraic symbols and other arabesques, Μέρος του έργου είναι και η δημιουργία ενός offering protection and guidance, while this shirt will Πουκάμισου Φυλακτού-Talismanic Shirt, επίσης από bear the thorn of the desert motif. The conceptual χαρτί και φακελάκια τσαγιού. Τα πουκάμισα αυτά spine of the work is crisscrossed by strong binaries βρισκόταν σε ολόκληρο τον ισλαμικό κόσμο και η such as matter-incorporeality, coldness-breathing, παράδοση τους είναι πολύ παλιά. Θεωρούνταν θαυ- resilience-brittleness, softness-harshness, protection- ματουργά αντικείμενα με προστατευτικές δυνάμεις danger, ephemeral-eternal. The fermentation of these και συνήθως προορίζονταν για να φορεθούν κάτω antitheses comes to form the stormy relationship από πανοπλία σε μάχη. Ήταν γραμμένα - διακοσμη- between East and West through the ages, now μένα με στίχους από το Κοράνι, ονόματα προφητών, more stormy than ever before. Podias’ work aims at αριθμούς, εικόνες και σύμβολα. Όλα αυτά πίστευαν dismantling any persisting stereotypes and extremist πως προσέφεραν προστασία και καθοδήγηση σε behaviours from both sides, by rounding the edges αυτόν που τα φορούσε. Το πουκάμισο του έργου θα with its softness and immateriality, in order to turn είναι επιτοίχιο και διακοσμημένο σε σημεία με μοτίβο Inside-Out the differences between civilizations, to από φύλλα αγκαθιού. embrace them and thus symbolically annul their Ο εννοιολογικός κορμός του έργου διατρέχεται divisive elements. υποδόρια μα ακατάπαυστα από τα δίπολα: ύλη / άυλο, Through its contemplative approach and see- ψύχος / ανάσα, αντοχή / ευθραυστότητα, απαλότητα through nature, these thin paper suits appease the / σκληρότητα, προστασία / κίνδυνος, εφήμερο / πα- passions and at the same time draw new solid bridges, ντοτινό. Η ζύμωση αυτών των αντιθέσεων απoστάζει by reminding everybody of the eventual futility of στην τρικυμιώδη συνάντηση Δύσης και Ανατολής, η power when thinking of the conquerable and finite οποία στις μέρες μας είναι πιο σφοδρή από ποτέ. Το status of human nature, inviting everybody to wear έργο του Ποδιά έρχεται να αποδυθεί εκατέρωθεν them and unite in the single army of the whole of us. στερεότυπα και εξτρεμιστικά αφηγήματα, να σχη- ματοποιήσει στρογγυλεύοντας οργανικά τις αιχμές, να ενδυθεί, να αγκαλιάσει και να αναστρέψει με το Inside-Out χαρακτήρα του τις διαφορές των δύο πολι- τισμών. Μέσα από τον στοχασμό του και την διαπερα- τή υφή του, αναζητά να γεφυρώσει τα χάσματα και να κατευνάσει τα πάθη, καθώς αυτή η πανοπλία καταδει- κνύει το ευάλωτο της ανθρώπινης φύσης, όπως και το ότι αυτό το πουκάμισο μπορεί να φορεθεί από όλους.

76 Νίκος Ποδιάς Nikos Podias

Inside Out, 2018. Εγκατάσταση από γιαπωνέζικο χαρτί, φακελάκια τσαγιού, ακρυλική κόλλα και σπρέι, διαστάσεις μεταβλητές Inside Out, 2018. Installation with Japanese paper, tea bags, acrylic glue and spray, variable dimensions

77 ΦΑΙΗ ΤΖΑΝΕΤΟΥΛΑΚΟΥ Άρτεμις Ποταμιάνου FAYE TZANETOULAKOU Artemis Potamianou

Η Άρτεμις Ποταμιάνου μας προσκαλεί να κατα- Artemis Potamianou invites us to rethink the νοήσουμε την έννοια της καλλιτεχνικής οικειοποίη- idea of artistic appropriation as an original artistic σης - appropriation ως μία πράξη εκ νέου δημιουρ- practice. The idea of a ‘reverent’, untouched work of γίας. Η ιδέα της ‘ιεροσύνης’ της τέχνης, δηλαδή η art, imbued with sublime qualities is overturned by αντιμετώπιση κάποιων σημαντικών έργων τέχνης ως its reconstruction, reflecting on Aristotle’s ‘mimesis sublime, ανατρέπεται με την κατασκευή ενός αντι- praxis’, that is the definition of tragedy as a form γράφου, με τη μίμηση πράξης σπουδαίας και τελείας, of art that imitates an action which is serious, has ως σύγχρονο πλατωνικό αντίγραφο του χώρου των magnitude and is complete in itself, able to excite Ιδεών. Αυτή η νέα αντιμετώπιση του παρελθόντος, με emotions of pity and fear. Fuelled with a new interest σκοπό όχι την κατάρριψη των μορφών του αλλά την in the hailed art of the recent past, Potamianou ενίσχυση της συναισθηματικής του βαρύτητας και utilizes it in a manner that both de- and re-constructs πολυπλοκότητας, καθώς ο καλλιτέχνης μοιάζει να it, resulting in the reinforcement of its iconographic μπαίνει μέσα στο χώρο του έργου και να το αναδη- properties and plastic values, its emotional structure μιουργεί στο τώρα, επαναδιατυπώνει την εικόνα της and attributes, its cerebral depth and intellectual τέχνης μέσα στην ιστορία της. Το έργο, έχοντας απο- complexity. The artist enters the conceptual space δράσει από τo φυσικό και ιδεολογικό του πλαίσιο, once occupied by an art object and remodels it στα Second Papers, εμφανίζεται απενοχοποιημένο και according to the demands of the Now. The Second επίπεδο σαν εικονογραφημένο αφήγημα μιας επο- Papers appear as a guilt free, contemporary rendering χής μεγάλων κατακτήσεων. Μέσω του κερματισμού of a narrative created in an era of great conquests. By που αντλείται από δημιουργούς όπως ο Gerhard bringing together a fragmented image of a bygone Richter αλλά και η Pop Art, διασκορπίζει το μύθο past, in a manner similar to Gerhard Richter or Pop του Μοντερνισμού περί αυθεντικότητας και πρω- Art, the artist disperses the Modernist myth of the τοτυπίας του μοναχικού καλλιτέχνη-σαμάνου, ενώ artist as an authentic, original, lonesome shaman, and ταυτόχρονα η γραμμική ροή της ιστορίας δημιουργεί at the same time reaches for its thread of creativity in έναν ιστό-νευρικό σύστημα που ενώνει μεταξύ τους order to weave a web similar to the nervous system όλους του ακρογωνιαίους λίθους-έργα σταθμούς του which mobilizes a living organism, in a dedicated Μοντερνισμού και της διαχρονικής και παγκόσμιας endeavour to connect all the seminal cornerstones πρωτοπορίας. Με άξονα το καλλιτεχνικό έργο και of international Avant Garde. Using the artistic work τους λόγους που του προσδίδουν γόητρο, η Ποταμιά- and the reasons for its immortality as the axis for her νου αναζητά τρόπους ανατροπής του status quo της own work, Potamianou searches ways to challenge καλλιτεχνικής δημιουργίας και της παραδοσιακής the status quo of artistic creation the moment it steps μουσειακής έκθεσης. Η έννοια της αναπαραγωγής in a ‘purified’ museum space. The ‘reproductions’ ανάγεται στον πραγματικό πρωταγωνιστή του έργου, acquire the status of the ‘originals’, when familiar καθώς οι φιγούρες οικείων έργων συναντιούνται σε art objects meet for the first time in an unfamiliar ένα ανοίκειο περιβάλλον και ξεκινούν ένα διάλογο environment and begin to communicate, establishing μεταξύ τους, μέσα από μια ανοιχτή εικαστική γλώσσα a new plastic language which both deconstructs and που αποδομεί και ανασυνθέτει τη συλλογική μνήμη, rewrites the collective memory. It is when the viewer δημιουργώντας, προς έκπληξη του θεατή, ένα νέο, has the sudden revelation that he entered a new, παράδοξο και ουτοπικό σύμπαν όπου όλα είναι δυ- paradoxically utopian universe, where everything is νατά. possible and all meanings are open-ended.

78 Άρτεμις Ποταμιάνου Artemis Potamianou

Second Papers, 2006, μικτή τεχνική, διαστάσεις μεταβλητές Second Papers, 2006, mixed media, variable dimensions Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος και της ENIA Gallery Courtesy of the artist and ENIA Gallery

79 ΛΙΝΑ ΤΣΙΚΟΥΤΑ Γιώργος Διβάρης LINA TSIKOUTA Giorgos Divaris

Ready-made από βιομηχανικά υλικά, Readymades from industrial materials, ειδήσεις και όψεις υπεροψίας News, and Views of Arrogance Ο Γιώργος Διβάρης συνεπής και με μία συνέχεια A consistent and innovative artist, Yorgos Divaris αλλά και ανανέωση στην καλλιτεχνική του δημιουρ- for the first Theorimata constructs an on-wall art- γία, για τα πρώτα «Θεωρήματα» κατασκευάζει ένα work – a frieze that encapsulates all the qualities and επιτοίχιο έργο, μία φρίζα που περιλαμβάνει όλες τις technical, conceptual, and aesthetic characteristics of αρετές και τα χαρακτηριστικά της τεχνικής, εννοιο- his artistic proposition. Six on-wall works, measuring λογικής και αισθητικής του πρότασης. Έξι επιτοίχια, 30 x 70cm – a continuous narrative of matter and διαστάσεων 30 x 70εκ., σαν μία συνέχεια αφήγησης image. The works epitomise the characteristics of his της ύλης και της εικόνας. Τα έργα συγκεντρώνουν work of the past 25 years using worn objects, with a τα χαρακτηριστικά της τέχνης του της τελευταίας substrate of polished sheet metal, where ‘experienced, 25ετίας περίπου από τη χρήση φθαρμένων αντικει- worn objects, with the traces of the passage of time μένων, με υπόστρωμα την λιασμένη λαμαρίνα, όπου and use, emerge as protagonists, subjects, as well τα «βιωμένα», φθαρμένα αντικείμενα, με την φθορά as authentic ready-mades. Highlighting the poetic του χρόνου και το φορτίο της χρήσης τους αναδει- qualities of materials and objects is one of the artist’s κνύονται ως πρωταγωνιστές, ως υποκείμενα, αλλά well-known virtues. και ως αυθεντικά ready mades. Η ανάδειξη της ποιη- Over the last decade, his work was enriched with τικότητας των υλικών και των αντικειμένων αποτελεί the use of digital prints, initially sourced from bom- μια από τις γνωστές αρετές του καλλιτέχνη. bardment images and then from news images and/ Την τελευταία περίπου δεκαετία, τα έργα εμπλου- or television satellite video, which is a second kind τίστηκαν με τη χρήση των ψηφιακών εκτυπώσεων of “appropriation”, a second type of ready-made. The αρχικά από εικόνες βομβαρδισμών και στη συνέχεια artist makes a number of associations and employs από εικόνες, φωτογραφίες των ειδήσεων ή και βίντεο pure political and social symbolism, his images taking με δορυφορικές λήψεις σε τηλεόραση, στοιχείο που on qualities of a contemporary tool of power. αποτελεί δεύτερο τύπο «οικειοποίησης», δεύτερο τύ- In his new frieze project, he re-uses a characteris- πο ready made. Πολλοί οι συνειρμοί και οι καθαροί tic work of 2014, whose main point is incorporating συμβολισμοί πολιτικού και κοινωνικού χαρακτήρα a leather belt with a metal clasp. In terms of iconog- που προβάλλει ο καλλιτέχνης, με την εικόνα να raphy and composition, the four works feature print- προσλαμβάνει στοιχεία ενός σύγχρονου εργαλείου ed images of bombardment videos, while the other της εξουσίας. two compose images through different materials. Στο καινούριο έργο φρίζα, επαναχρησιμοποιεί Remaining true to his influences, Divaris continues ένα χαρακτηριστικό έργο του 2014, με έντονο το to advance his art. The revolutionary, subversive στοιχείο της ενσωμάτωσης μιας δερμάτινης ζώνης με early-20th-century art by Marcel Duchamp and his μεταλλικό κούμπωμα. Εικονογραφικά και ως προς ready-mades, and Pierre Restany’s New Realism in τις συνθέσεις, τα τέσσερα έργα παρουσιάζουν τυπω- the 1960s, who proclaimed ‘the passionate adventure μένα στιγμιότυπα από βίντεο βομβαρδισμών, ενώ τα of the real’ remain the artist’s forerunners, inspiring άλλα δύο δημιουργούν συνθέσεις εικόνων με υλικά. his prevailing poetic transformation of urban every- Ο Διβάρης μένει πιστός στις επιρροές του, αλλά day life objects. εξελίσσει σταθερά τις προτροπές τους. Η επανα- Materiality and the spiritual, idealistic element στατική, ανατρεπτική άποψη των αρχών του 20ου capture the “arrogance” of looking down on things. αιώνα του Marcel Duchamp και των ready-made Heterogeneous materials and digital images attempt του, όσο και ο Nouveau Réalisme του 1960 του to capture the strategy of the domination of arrogance Pierre Restany, ο οποίος μίλησε για «μια περιπέτεια over the threatened comfort of the familiar.

80 Γιώργος Διβάρης Giorgos Divaris

Ειδήσεις, Όψεις υπεροψίας, 2013-2017, ψηφιακή εκτύπωση σε αλουμίνιο και διάφορα αντικείμενα, 30 x 70εκ. κάθε τμήμα, 6 τμήματα News, Views of Arrogance, 2013-2017, digital print on aluminium, various objects 30 × 70cm each of 6 sections

του αντικειμένου» συνεχίζουν να αποτελούν προ- The artist achieves that with inspiration and origi- δρόμους, εμπνευστές του ως προς την κυρίαρχη και nality by processing ‘systems’ of materials and images. ποιητική αναβάθμιση των αντικειμένων της αστικής καθημερινότητας. Η υλικότητα και το πνευματικό, ιδεατό στοιχείο αποδίδουν την «Υπεροψία» της θέασης από ψηλά, αλλά και αφ’ υψηλού με αλαζονεία. Τα ετερόκλητα υλικά και οι ψηφιακές εικόνες που παρουσιάζονται, επιχειρούν να αποδώσουν την στρατηγική της κυρι- αρχίας της υπεροψίας στην επαπειλούμενη σιγουριά του οικείου. Το καταφέρνει με έμπνευση και πρωτοτυπία με επεξεργασία «συστημάτων» υλικών και «συστημά- των» εικόνων. Translated by Dimitris Saltabassis

81 ΛΙΝΑ ΤΣΙΚΟΥΤΑ Βάλλυ Νομίδου LINA TSIKOUTA Vally Nomidou

Το βίωμα της έρευνας για παιδεία The Experience of Research on Education and και διδασκαλία ως έργο τέχνης Teaching as a Work of Art Η Βάλλυ Νομίδου ειδικά για τα «Θεωρήματα» Especially for “Theorimata”, Vally Nomidou δημιούργησε το έργο Περί Παιδείας, νοημάτων και produced On Education, Meaning, and Other Stories. λοιπών ιστοριών. Η έμπνευση, η κεντρική ιδέα δημι- The inspiration and concept for producing this work ουργίας του έργου προέρχεται από την ενασχόλησή comes from the artist’s involvement with education, της τα τελευταία τέσσερα χρόνια με την εκπαίδευση in the last four years, after she became assistant μετά την εκλογή της ως επίκουρη καθηγήτρια στην professor at the Thessaloniki School of Fine Arts. Σχολή Καλών Τεχνών της Θεσσαλονίκης. Στην εγκα- In the installation she produced on this topic, she τάσταση που δημιουργεί με άξονα το θέμα παρουσι- presents systems of thought and operation of Schools άζει συστήματα σκέψης και λειτουργίας των Σχολών of Fine Arts around the world. Καλών Τεχνών του κόσμου. A central feature is a flat table, where the artist has Το έργο περιλαμβάνει ως κεντρικό στοιχείο ένα created a blackboard and drawn circles using chalk, επίπεδο τραπέζι, όπου η καλλιτέχνης δημιουργεί ένα as well as little arrows that guide the viewer’s eye, also μαυροπίνακα και σχεδιάζει κύκλους με κιμωλία και featuring words, such as continuity, passion, life, power. τοξάκια που κατευθύνουν το βλέμμα του θεατή, ενώ A miniature school chair is placed within the circle. εγγράφει λέξεις, όπως συνέχεια, πάθος, ζωή, εξουσία. At the other end of the table, opposite the blackboard, Στον κύκλο τοποθετεί μία μικρογραφία σχολικής κα- are placed handmade miniature chairs made of ρέκλας. Στην άλλη άκρη του τραπεζιού, απέναντι από architectural material for mock-ups. The miniature τον μαυροπίνακα τοποθετεί χειροποίητες καρέκλες chairs, measuring 9cm approximately, are models of μινιατούρες. Οι μικρές καρέκλες, 9 περίπου εκ., είναι various real chairs, as different as the students whom διαφορετικά αντίγραφα πραγματικών καρεκλών, she evokes. Through the design of this work, she όπως διαφορετικοί είναι οι μαθητές της στους οποί- introduces concepts such as rhythm, futility, paradox, ους παραπέμπει. Με τον σχεδιασμό του έργου εισάγει power, continuity. Nomidou works with reduction and έννοιες, όπως ρυθμός, ματαιότης, παράδοξο, εξουσία, symbolism. Her miniature chairs are ‘monuments’ that συνέχεια. Η Βάλλυ δουλεύει με αναγωγές και συμβο- correspond to persons. Inside the blackboard is the λισμούς. Οι μινιατούρες καρέκλες είναι «μνημεία» και professor and outside are the students. αντιστοιχούν σε πρόσωπα. Ο εντός του μαυροπίνα- A revolving lamp (made by Antonis Halividis) κα, ο καθηγητής και οι απ’ έξω οι φοιτητές. next to the table is an essential complementary Μία περιστρεφόμενη λάμπα (δημιουργία του element of highlighting the educational process. The Αντώνη Χαλιβίδη), δίπλα στο τραπέζι αποτελεί ουσι- light rotates 120 degrees, reminiscent of a controlling, αστικό συμπληρωματικό στοιχείο της ανάδειξης της interrogating eye in the course of teaching, casting διαδικασίας εκπαίδευσης. Το φως περιστρέφεται 120 shadows on the opposite wall. A space of architectural​​ μοίρες, σαν ένα μάτι ελεγκτικό, ανακριτικό κατά τη modelling that makes reference to the key issues in διάρκεια της διδασκαλίας, έτσι στον απέναντι τοίχο education. δημιουργούνται σκιές. Ένας χώρος αρχιτεκτονικής A unique artist’s book is part of the installation. μακέτας, που παραπέμπει στα κεντρικά θέματα της Her investigation focuses on the methodology of παιδείας. education through historical evolution, the ways Μέρος της εγκατάστασης αποτελεί ένα ιδιαίτερο of teaching that existed prior to alternative ones, artist book. Η έρευνά της αφορά την μεθοδολογία elements of alternative pedagogy for the teaching of της εκπαίδευσης μέσα από την ιστορική εξέλιξη, τους art, highlights from advanced feminist propositions, τρόπους διδασκαλίας που προϋπήρξαν της εναλλα- as well as suggestions for educational play by Fluxus κτικής, στοιχεία από την εναλλακτική παιδαγωγική or happenings.

82 Βάλλυ Νομίδου Vally Nomidou

Περί Παιδείας, νοημάτων και λοιπών ιστοριών, 2017. Εγκατάσταση, μικτή τεχνική, μεταβλητές διαστάσεις On Education, meaning and other stories, 2017. Installation, mixed media variable dimensions

για τη διδασκαλία της τέχνης, επισημάνσεις από τις Finally, the artist hangs an orange booklet on προχωρημένες προτάσεις των φεμινιστριών, καθώς a simple, worn-out school chair; it contains her και προτάσεις παιδαγωγικού παιχνιδιού των Fluxus personal notes of education-related experiences, ή Happenings. focusing on concepts such as imagination, will, flame. Τέλος, σε μία απλή, φθαρμένη σχολική καρέκλα, Nomidou opts to examine and explore κρεμά ένα πορτοκαλί βιβλιαράκι, με προσωπικές meritocratic systems in the education process, σημειώσεις της από εμπειρίες και βιώματα σε σχέση the wealth of exchange in the teacher–student με τη διαδικασία της εκπαίδευσης, όπου προτάσσει relationship for productive systems of creating έννοιες, όπως φαντασία, θέληση, φλόγα. broadminded, enquiring students, with expertise Η Νομίδου, επιλέγει να εξετάσει και να διερευ- and respect for diversity. With sincerity, modesty, and νήσει αξιοκρατικά συστήματα, στην διαδικασία της boldness, she makes an artistic gesture from the soul. εκπαίδευσης, τον πλούτο ανταλλαγής στη σχέση καθηγητή, φοιτητή για τα παραγωγικά συστήματα της δημιουργίας των νέων φοιτητών με ευρύτητα πνεύματος, διερεύνηση, γνώση και σεβασμό στη δι- αφορετικότητα. Με ειλικρίνεια, σεμνότητα και τόλμη επιχειρεί μία εικαστική, βιωματική κατάθεση ψυχής. Translated by Dimitris Saltabassis

83 ΛΙΝΑ ΤΣΙΚΟΥΤΑ Άγγελος Σκούρτης LINA TSIKOUTA Angelos Skourtis

Βίωμα, συναίσθημα, προσωπική τέχνη. Experience, Emotion, Personal Art Ο Άγγελος Σκούρτης για τα «Θεωρήματα» δη- For “Theorimata”, Angelos Skourtis produced μιούργησε μία πολυδιάστατη εγκατάσταση, με πολύ a multidimensional installation of a very personal προσωπική εμπλοκή και έκθεση βιωμάτων. Το έργο engagement and experience. The artwork combines συνδυάζει πολλά μέσα και τεχνικές, ίδιον του καλ- a variety of media and techniques in a pure, λιτέχνη αλλά και καθαρή, αντιπροσωπευτική αντα- representative reflection of contemporary visual νάκλαση των σύγχρονων εικαστικών αναζητήσεων arts into today’s distinctive reality. Especially for this στην ιδιαίτερη σημερινή πραγματικότητα. Ο Άγγελος institutional exhibition and the theoretical framework ετοίμασε ειδικά για την θεσμική αυτή έκθεση και το of ‘productive and axiomatic systems,’ Angelos has θεωρητικό πλαίσιο των «παραγωγικών και αξιωμα- produced his own visual and experiential systems τικών συστημάτων», δικά του εικαστικά αλλά και βι- with I write ‘I love you’ on Walls, a work of 2016–2017. ωματικά συστήματα με το έργο Γράφω στους τοίχους It is a video installation. The project consists of Σ’ αγαπώ, έργο του 2016-2017. six chairs on which pieces of cloth with hand-written Πρόκειται για μία εγκατάσταση και βίντεο. Το text are placed. A video-taped performance is shown έργο αποτελείται από έξι καρέκλες, όπου είναι ακου- on a foot-mounted TV. Some 15 new artist’s books by μπισμένα πανιά με γραφές στο χέρι. Σε μία τηλεόρα- Skourtis are arranged on cloth on the floor. ση παρουσιάζεται μία περφόρμανς αποτυπωμένη σε Patiently, systematically, and harmoniously, he βίντεο. Σε ένα πανί στο πάτωμα εναποτίθενται περί- has written words and phrases in ink on white, fine που 15 νέα προσωπικά artist books του καλλιτέχνη. cloth, in a serial script, making circles, developing in Σε λευκά, λεπτά πανιά, γράφει φράσεις, λέξεις, με a continuous, symmetrical linear path. The writing μελάνι υπομονετικά, συστηματικά και αρμονικά, με is about the monotonous, repeated conversation μία σειριακή γραφή, που κύκλους κάνει, αναπτύσσο- between two people – Angelos and Vilma. The ντας μία συνεχή συμμετρική γραμμική διαδρομή. Η continuous circular line is formed by the words “I γραφή αφορά τη μονότονη, επαναλαμβανόμενη συ- love you,” “Amore” and a sequence where the man νομιλία δύο ανθρώπων, του Άγγελου και της Βίλμας. says, “I want to get out of here,” and the woman Η συνεχόμενη κυκλική γραμμή δημιουργείται από replies, “I’m going with you.” τις λέξεις «Σ’ αγαπώ», «Amore» και μία στιχομυθία In the video, Angelos and Vilma stand in front μεταξύ τους. of white walls with circular writing, looking at each Στο βίντεο, ο Άγγελος και η Βίλμα, στέκονται other, serious, dressed in black, seated on chairs μπροστά σε λευκούς τοίχους με κυκλικές γραφές, opposite each other, their hands resting on their κοιτάζονται σοβαροί, ντυμένοι με μαύρα ρούχα, κα- laps. As if a background on the wall, the script looks θισμένοι σε καρέκλες αντικριστά, με τα χέρια ακου- like barbed wire, symbolising the bond of human μπισμένα πάνω στους μηρούς. Στον τοίχο, σαν φόντο relationships. The silence is occasionally broken η γραφή μοιάζει σαν συρματόπλεγμα, συμβολίζοντας by Angelos, who tells her, “I love you,” and Vilma το δέσιμο της σχέσης των ανθρώπων. Τη σιωπή σπάει replying, “Me too.” The silence is occasionally broken κατά διαστήματα η φωνή του Άγγελου που της λέει: by Angelos, who tells her, “I love you,” and Vilma «Σ’ αγαπώ», ενώ πού και πού η Βίλμα απαντά: «Κι replying, “Me too.” The video was made by a viewer εγώ». Το βίντεο τραβήχτηκε τυχαία από θεατή κατά during the performance that took place in 2016, titled τη διάρκεια της περφόρμανς που πραγματοποιήθηκε Speaking about Love, Writing about Love. το 2016 και έχει τίτλο Ερώτων Λόγος Ερώτων Γραφή. In 15–20 books, a secret black writing on white Στα 15-20 βιβλία, αναπτύσσει με γρήγορη, χωρίς paper, with geometric shapes, semicircles, dots, δισταγμούς γραφή, σαν από την τεχνική των γκρά- lines, and symbols such as the cross, unfolds, quick, φιτι, αλλά και των προϊστορικών μνημείων των σπη- decisive, as in graffiti or prehistoric cave painting. A

84 Άγγελος Σκούρτης Angelos Skourtis

Γράφω στους τοίχους «Σ’αγαπώ», 2016-2017, εγκατάσταση, μικτή τεχνική, μεταβλητές διαστάσεις I am writing “I Love You” on the wall, 2016–2017, installation, mixed media, variable dimensions

λαίων, μία μυστική μαύρη γραφή σε λευκό χαρτί. Με kind of secret writing by the artist, it creates signs την έννοια μίας μυστικής γραφής του καλλιτέχνη, and symbols in a secret erotic script. Through the δημιουργεί σήματα, σύμβολα, σε μία ερωτική μυστική written pieces of cloth, the personal exposure in γραφή. the performance, with his life partner, Vilma, and Μέσα από τα γραμμένα πανιά, την προσωπική the unique handmade artist’s books, he seems to έκθεση στην περφόρμανς με τη σύντροφο της ζωής go through analysis in public exposure. Emotional του, Βίλμα, και τα ιδιαίτερα χειροποίητα art books, charge and intensity through experiences, concerns, εκτιθέμενος μοιάζει να ψυχαναλύεται. Συγκίνηση, and traumas in life. A sparse, elemental, sincere and φόρτιση συναισθηματική, μετά από βιώματα, αγω- original work, true to this minimalist artist’s mode νίες και τραύματα της ζωής. Απλός, στοιχειώδης, of expression. ειλικρινής, πρωτότυπος τρόπος έκφρασης, όπως συνηθίζει πάντα ο μινιμαλιστής καλλιτέχνης. Translated by Dimitris Saltabassis

85 ΜΙΛΤΟΣ ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ Κέλλυ Μενδρινού MILTOS FRANGOPOULOS Kelly Mendrinou

Το έργο της Μενδρινού μέσα στο χρόνο ανα- Kelly Mendrinou’s work over the last years brings δεικνύει πολλαπλά ενδιαφέροντα που έχουν όμως out multiple foci of interest sharing a common inner έναν κοινό ενδότερο πυρήνα, εστιάζοντας αρχικά core. The work focuses at first on the human figure στην ανθρώπινη μορφή σε άσπρο και γκρίζο. Τα αν- in white and grey. The human bodies in pencil on θρώπινα σώματα με μολύβι πάνω σε μουσαμά, αχνά, canvas, pale, fragile and vulnerable, hovering as ευαίσθητα και ευάλωτα, εν κενώ, μοιάζουν κλεισμένα if in a void, seem closed–in on themselves, but at στον εαυτό τους, αλλά ταυτόχρονα επικοινωνούν, the same time they communicate with our gaze, εκτίθενται απροκάλυπτα ως αυτά που είναι. Σε μια as they are exposed unabashedly for what they are. δεύτερη θεματική, οι αναζητήσεις της αφαιρετικής On another register, several small– and large–scale φόρμας και των χρωμάτων μοιάζουν να επιδιώκουν canvases explore abstract forms and colours as if τη συγκρότηση ενός χώρου ώστε να ενταχθούν seeking to shape a space where the lonely suspended οι μοναχικά αιωρούμενες μορφές, ενός τόπου που human figures could inhabit, a space which can be a μπορεί να είναι γεωμετρικός, κοσμικός, ψυχικός και geometrical place suggesting an urban environment, βαθμιαία, μέσα από ανεπαίσθητες μεταλλάξεις της but also carrying cosmic and psychological φόρμας, να οδηγεί σε ένα άλλο, τρίτο, μέρος: σε έναν connotations. Through almost imperceptible changes κήπο, σημείο σύνδεσης του φυσικού και του ανθρω- the forms tend toward the fragmented, the fluid or πογενούς, όπου το ανθρώπινο σώμα μπορεί ίσως να organic thus opening toward a third subject matter: βρει έναν τόπο να διαμείνει. a garden, a point where the natural and the manmade Τα τρία αυτά πεδία, του σώματος, του τόπου και can connect and the human body may finally find του κήπου, που συγκροτούν το έργο της Μενδρινού, its dwelling. έδωσαν το έναυσμα για μια θεώρηση με τον «τρι- These three subjects, of body, place and garden, in πλό» τίτλο Corpus – Locus – Hortus, επιλέγοντας τη Mendrinou’s work formed the basis for an approach λατινική εκδοχή των όρων τόσο λόγω της διεθνούς under the triple title of Corpus – Locus – Hortus, διάστασης στη ζωή και τη δουλειά της ζωγράφου, opting for the Latin version of these terms, both όσο και γιατί τονίζει περισσότερο το «καθαρό» νό- because of the international nature of the artist’s life ημα των τόσο απλών όρων, συνηθισμένων λέξεων and work, and because it tends to stress the “pure” της καθημερινής μας γλώσσας, που συγχέονται με meaning of those simple words, used in everyday άλλες σημάνσεις στη συγχρονία (όπου π.χ. η λέξη speech, which, however, because of their common τόπος μπορεί να έχει «πατριωτικές» αποχρώσεις). Η use may be confused with other current connotations. λατινική λέξη μέσα στην ξενικότητά της δημιουργεί In our contemporary era, art often veers και μια αίσθηση τού «αινιγματικού» και, επίσης, η either toward self–referentiality to the point of αλληλουχία ομοιοκατάληκτων δισύλλαβων λέξεων becoming impenetrable, or toward a kind of socio– είναι εύηχη, με ακουστικό αλλά και οπτικό ρυθμό. political activism, undertaking the task to raise the Στη σημερινή εποχή, η τέχνη συχνά είτε ρέπει consciousness of people (that is, it either remains προς την αυτοαναφορικότητα σε βαθμό που καθί- enclosed in a hermetic individualism, or explodes σταται απροσπέλαστη, είτε εύκολα ξεφεύγει σε ένα in a boundless collectivity). Hence we are seldom ιδιότυπο είδος πολιτικο–κοινωνικού ακτιβισμού, prepared to expect a meeting with contemporary αναλαμβάνοντας να εγείρει συνειδήσεις, (δηλαδή art which establishes a communication between the είτε παραμένει κλειστή σε έναν ερμητικό ατομισμό, artist and the viewer, and generates a one–on–one είτε εξακτινίζεται σε μια απεριόριστη συλλογικότη- discussion regarding our common fate, of being τα). Έτσι, σπάνια προσμένουμε μια συνάντηση μαζί in the world – what we usually call “the human της που να εγκαθιστά μια επικοινωνία ανάμεσα στο condition”. Addressing the universal by speaking of δημιουργό και τον θεατή, και να διαμορφώνει μια the personal is a feature associated with lyrical poetry

86 Κέλλυ Μενδρινού Kelly Mendrinou

Σπείρα, 2017, μικτή τεχνική, 60 x 70εκ. Spiral, 2017, mixed media, 60 x 70cm

Blanc sur noir, 2010, λάδι σε μουσαμά, 160 x 160εκ. Blanc sur noir, 2010, oil on canvas, 160 x 160cm

1, 2007, μολύβι σε μουσαμά 100 x 73εκ. 1, 2007, pencil on canvas, 100 x 73cm

συνομιλία προσωπική για την κοινή μας μοίρα της –and perhaps the kernel of Kelly Mendrinou’s work ύπαρξης μέσα στον κόσμο –αυτού που συνήθως is not far from there. αποκαλούμε «ανθρώπινη συνθήκη» (condition humaine). Αυτή η απεύθυνση στο γενικό μιλώντας για το προσωπικό είναι μια ιδιότητα που αποδίδεται στη λυρική ποίηση –κι ίσως ο πυρήνας της ζωγραφι- κής της Μενδρινού βρίσκεται κάπου εκεί.

87 ΚΛΕΑ ΧΑΡΙΤΟΥ Πάκυ Βλασσοπούλου KLEA CHARITOU Χρυσάνθη Κουμιανάκη Κοσμάς Νικολάου

I like EMST and EMST likes me I like EMST and EMST likes me Οι καλλιτέχνες Πάκυ Βλασσοπούλου, Χρυσάν- The artists Paky Vlassopoulou, Chrysanthi θη Κουμιανάκη και Κοσμάς Νικολάου τα τελευταία Koumianaki and Kosmas Nikolaou formed the χρόνια συγκροτούν την καλλιτεχνική πρωτοβουλία art initiative 3 137 as an artist-run space that hosts 3 137, ένα artist-run space που φιλοξενεί εκθέσεις, exhibitions, performances, presentations, talks, παρουσιάσεις, ομιλίες, (εφήμερες) δράσεις και ερ- ephemeral actions and workshops. In December γαστηριακού χαρακτήρα projects. Το Δεκέμβριο του 2016, they collaborated with the art historian Klea 2016 συνεργάστηκαν με την ιστορικό τέχνης Κλέα Charitou for the exhibition and series of events “After Χαρίτου στην έκθεση και τη σειρά παρουσιάσεων The Explosion…You Hear The Light”, whose subject «Μετά Την Έκρηξη…Ακούς Ακόμα Το Φως!», η οποία was the aftermath of the 1970s in contemporary art. σχετίστηκε με τον απόηχο της δεκαετίας του 1970 The outcome of the five-day undertaking could be στη σύγχρονη τέχνη. analogised to the appearance of institutional critique Η έκβαση του πενθήμερου εγχειρήματος θα at the beginning of the 1970s, when the movement μπορούσε να παραλληλιστεί με την εμφάνιση της first emerged from artistic circles and before its θεσμικής κριτικής στις αρχές του 1970, όπως αυ- appropriation by critics and museum curators. The τή ανέκυψε από τους ίδιους τους καλλιτεχνικούς result was a discourse into the nature of contemporary κόλπους και πριν οικειοποιηθεί από τους κριτικούς institutions, the significance of continuity and the και τους επιμελητές εκθέσεων. Το αποτέλεσμα historicization of artistic creation in an independent ήταν η παραγωγή λόγου (=discourse) σχετικά με art space in the heart of the eminently “fraught” τη φύση των σύγχρονων θεσμών, τη σημασία της area of Exarcheia. Extending the argument one step συνέχειας και την ιστορικοποίηση του καλλιτεχνι- further, one could compare 3 137 to an “institution” κού γεγονότος σε έναν ανεξάρτητο χώρο τέχνης which attempts - in the absence of sufficient cultural στην καρδιά της κατεξοχήν «ανήσυχης» περιοχής infrastructure - to play the role of a museum. των Εξαρχείων. Επεκτείνοντας το επιχείρημα ένα What would happen therefore, if the equation βήμα παραπέρα, θα μπορούσε κανείς να παρομοι- reverses itself and 3 137 enters the actual museum άσει το 3 137 με ένα «ίδρυμα» που προσπαθεί να space? How do the three artists interpret this invitation υποδυθεί -στην απουσία επαρκών πολιτιστικών and what is the appropriate response towards a critical δομών- το ρόλο του Μουσείου. narrative from within the framework of the museum? Τι θα συνέβαινε λοιπόν, αν η εξίσωση αντι- Does the role of a museum serve as a “mechanism στρεφόταν και το 3 137 έμπαινε πραγματικά στο for the conservation of art”1 and how do the artists χώρο του Μουσείου; Πως οι τρεις καλλιτέχνες themselves retain independence from predetermined, εκλαμβάνουν αυτήν την πρόσκληση και ποια and often obsolete, forms of understanding between είναι η αρμόζουσα καλλιτεχνική χειρονομία μίας the museum, the critic, and the audience? κριτικής αφήγησης μέσα στο ίδιο το μουσειακό The three artists propose a collective in situ πλαίσιο; Υπηρετεί το μουσείο το ρόλο ενός «μη- installation which reuses past works that were χανισμού συντήρησης της Τέχνης»1 και πως αντι- exhibited in important institutional moments of their δρούν οι σύγχρονοι Έλληνες καλλιτέχνες ώστε να careers (MFA show at ASFA, exhibitions at the Benaki διατηρήσουν την αυτονόμηση του καλλιτεχνικού Museum and the EMST- Conservatoire Athens). Only

1 Ο όρος στα εισαγωγικά δανείζεται από το έργο του Θό- 1 The term in quotations is borrowed from Theodoros’ work δωρου Υποθέσεις για ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που Hypotheses for a Museum of Contemporary Art that was παρουσιάστηκε στην Αίθουσα Τέχνης Δεσμός το 1977 και presented at Desmos Art Gallery in 1977 and is considered θεωρείται ένα από τα πρώτα έργα θεσμικής κριτικής στην to be one of the first works of institutional critique in Ελλάδα. Greece.

88 Paky Vlassopoulou Chrysanthi Koumianaki Kosmas Nikolaou

Πάκυ Βλασσοπούλου, 33478, 2014, ξύλο, ράχες βιβλίων, μάρμαρα, πλεξιγκλάς, 530 x 85 x 70εκ. Φωτογραφία από την εγκατάσταση της μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας, Τα πάντα είναι λευκά, ΑΣΚΤ Αθήνας, 2014 Φωτογραφία: Μαρίζα Νικολάου Paky Vlassopoulou, 33478, 2014, wood, book spines, marble, plexiglas, 530 x 85 x 70cm. Installation view from the exhibition Everything is white, MFA show Athens School of Fine Arts, 2014 Photo: Mariza Nikolaou

89 ΚΛΕΑ ΧΑΡΙΤΟΥ Πάκυ Βλασσοπούλου KLEA CHARITOU Χρυσάνθη Κουμιανάκη Κοσμάς Νικολάου αντικείμενου μακριά από τις καθορισμένες και σε on this occasion, the artists choose to remove specific περιπτώσεις παρωχημένες φόρμες κατανόησης που elements from each work that first made them into art επικρατούν ανάμεσα σε μουσείο, κριτική, και κοινό; works, aiming for a new instrumentalization of the Οι τρεις καλλιτέχνες προτείνουν μία συνολική in objects and the surrounding space. An unusual table- situ εγκατάσταση που επαναχρησιμοποιεί παλαιότε- vitrine misses its former exhibits of historical and ρα έργα, που έχουν εκτεθεί σε σημαντικές θεσμικές artistic knowledge; a series of gymnastic wall bars lose στιγμές της καριέρας τους (έκθεση αποφοίτησης their fixtures and a body’s rhythmical movement; a του Μεταπτυχιακού Εικαστικών Τεχνών της ΑΣΚΤ, shelf is divested of the recollections and memorabilia εκθέσεις στο Μουσείο Μπενάκη και ΕΜΣΤ- Ωδείο that once constituted its former title, European dream. Αθηνών). Μόνο που σε αυτήν την περίσταση, οι Three artworks are transformed into hints or even καλλιτέχνες επιλέγουν να αφαιρέσουν το ειδοποιό punctuation that function in media res as flashbacks εκείνο στοιχείο που αρχικά τα μετέτρεψε σε έργα in a staged space, where the plot is constructed by the τέχνης, επιχειρώντας έτσι μία νέα εργαλειακή διαχεί- use of a secondary narration. A suspended moment, ριση των αντικειμένων και του περιβάλλοντα χώρου. or break in consciousness, balances between the Ένα ιδιότυπο τραπέζι-βιτρίνα χωρίς τα προηγούμενα expectation of the exhibit and the apraxia of an idea. εκθέματα της ιστορικής ή καλλιτεχνικής γνώσης· ένα πολύζυγο χωρίς σημεία στήριξης και τη ρυθμική κίνη- ση του σώματος, ένα ράφι απεκδυμένο από το υλικό των αναμνήσεων που κάποτε συνέστησε τον τίτλο Ευρωπαϊκό όνειρο. Τρία έργα που μετατρέπονται σε υπαινιγμούς ή ακόμη και σε σημεία στίξης, λειτουρ- γώντας έτσι ως εγκιβωτισμένες αναδρομές σε ένα σκηνοθετημένο χώρο στον οποίο η πλοκή του μύθου γίνεται με τη χρήση μιας δευτερεύουσας αφήγησης. Μια στιγμή μετέωρη, ή η αναστολή της συνείδησης, που ισορροπεί ανάμεσα στην αναμονή για την υπο- δοχή του εκθέματος και την απραξία μιας ιδέας.

90 Paky Vlassopoulou Chrysanthi Koumianaki Kosmas Nikolaou

Κοσμάς Νικολάου Ευρωπαϊκό όνειρο #1, 20/06/1998, σχολική εκδρομή στα κάστρα του Λίγηρα, 2013 Ράφι από κόντρα πλακέ, προθήκη από πλεξιγκλάς, βιβλία, ενημερωτικά φυλλάδια, αναμνηστικά είδη, εκπαιδευτικό υλικό, 200 x 40 x 70εκ. Φωτογραφία από την εγκατάσταση της έκθεσης Εκ νέου, 2013, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Κτίριο Ωδείου Αθηνών Φωτογραφία: Κοσμάς Νικολάου Kosmas Nikolaou European dream #1 20/06/1998, school visit to the Loire Castles, 2013 Wooden shelf, plexiglass vitrine, books, brochures, souvenirs, school material, 200 x 40 x 70cm. Installation view from the exhibition Afresh, 2013, National Museum of Contemporary Art, Athens Conservatoire Photo: Kosmas Nikolaou

Χρυσάνθη Κουμιανάκη Χροαχίμ 5η μετάφραση, 2016, μεταλλική κατασκευή, μαγνήτες, 120 μεταλλικά σχήματα, ηλεκτροστατική βαφή, 80 x 80 x 220εκ. Φωτογραφία από την εγκατάσταση της έκθεσης Χροαχίμ, 2016, Μέντης, Μουσείο Μπενάκη Φωτογραφία: Πηνελόπη Γερασίμου Chrysanthi Koumianaki Chroachym 5th translation, 2016, metallic construction, magnets, 120 metallic shapes, powered coating 80 x 80 x 220cm. Installation view from the exhibition Chroachim, 2016, Mentis, Benaki Museum Photo: Pinelopi Gerasimou

91 ΑΝΝΑ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΑΚΗ Μπάμπης Βενετόπουλος ANNA HATZIYIANNAKI Απόστολος Λουφόπουλος Κωνσταντίνος Τηλιγάδης Οι προερχόμενοι από τη Φιλοσοφία και τα Μα- The philosophical and mathematical terms of θηματικά όροι του θέματος της έκθεσης, οδηγούν this art exhibition’s subject, lead to the choice of an στην επιλογή διεπιστημονικής προσέγγισης, κι από interdisciplinary approach and hence to Aristotle’s κει, στη θεμελιωμένη από τον Αριστοτέλη Λογική, η Logic, which led to the development of Mathematics οποία οδήγησε στην ανάπτυξη των Μαθηματικών ως as a Science. Even though the Platonic geocentric Επιστήμης. Το Πλατωνικό γεωκεντρικό σύστημα του system adopted by the philosopher has been Σταγειρίτη φιλόσοφου, αντικαθίσταται σήμερα από τη replaced by modern Astrophysics in recent times, σύγχρονη Αστροφυσική, αλλά ο διάλογος της σύγ- the dialogue of modern science and technology with χρονης επιστήμης και της εξ αυτής τεχνολογίας με the Aristotelian Methodology has never ceased. την Αριστοτελική Μεθοδολογία παραμένει σε ισχύ. Ο Astrophysicist Manos Danezis states that physicists αστροφυσικός Μάνος Δανέζης, αναφέρει ότι: are now called to use explanatory shapes that have a «(…) για την κατανόηση της δομής και του χαρα- strong Aristotelian character in order to understand κτήρα του φυσικού κόσμου, καλούνται σήμερα οι Φυσι- the structure and nature of the natural world1. κοί επιστήμονες να χρησιμοποιήσουν εξηγητικά σχήμα- Modern Science overthrows the axiomatic τα που έχουν έναν έντονο Αριστοτελικό χαρακτήρα»1. cultural system of the past and reveals new global Η Επιστήμη σήμερα, ανατρέπει πολιτισμικά αξιώ- systems for the perception of the world, conceived ματα αιώνων, και αποκαλύπτει καινοφανή συστήμα- in the past only by mythology and science fiction. τα αντίληψης του κόσμου, που μόνο η μυθολογία και Aristotle, the father of Logic has indicated a η επιστημονική φαντασία τολμούσαν να διατυπώ- method to investigate the record of reality in σουν πριν. Ο Αριστοτέλης, πατέρας της Λογικής, δεί- human Consciousness and his methodology is still χνει το δρόμο για τη διερεύνηση των εγγραφών της valid even today when Reality has more than one πραγματικότητας στη Συνείδηση, ακόμη και σήμερα meaning: Virtual, Mixed, and Augmented Reality, 3D που με τον όρο «πραγματικότητα» περιγράφονται: interactive worlds, simulated reality and Alternative Εικονική, Μικτή, και Επαυξημένη Πραγματικότητα, Realities in dimensions that are not perceived by Τρισδιάστατοι κόσμοι προσομοίωσης με διάδραση human physiology. σε πραγματικό χρόνο, αλλά και Εναλλακτικές Πραγ- Three artists experimenting with the ματικότητες, σε διαστάσεις μη αντιληπτές από την interdisciplinary approach to art are proposed for ανθρώπινη φυσιολογία. this art exhibition. The collaboration between the Τρεις καλλιτέχνες που πειραματίζονται με διεπι- curator and the artists has led to projects where each στημονικές πρακτικές προτείνονται για την έκθεση one intersects, forming a coherent web, and is based αυτή. Η ανταλλαγή απόψεων επιμελήτριας-καλλιτε- on Aristotle’s concept of the world and of human’s χνών, οδήγησε σε προτάσεις που έχουν ως συνεκτικό place within it. Also as a vision, it is the bridging of ιστό την Αριστοτελική σκέψη για τον κόσμο και τον this concept with modern civilization. άνθρωπο, και ως όραμα, τη γεφύρωσή της με το σύγ- χρονο πολιτισμό. Landmarks by Babis Venetopoulos (Programming: Giorgos Venetopoulos) Τοπόσημα του Μπάμπη Βενετόπουλου An Augmented Reality Project. The 3D animation (Programming: Γιώργος Βενετόπουλος) artwork can be detected by GPS, via the internet, by Έργο Επαυξημένης Πραγματικότητας (Augment- the smart phone or by the tablet of the visitor, at ed Reality). Η 3D animation σύνθεση, εντοπίζεται

1 Manos Danezis, about Aristotle, as the father of Science in 1 Μάνος Δανέζης, «Αριστοτέλης, ο πατέρας της Δυτικής the West (“Αριστοτέλης, ο πατέρας της Δυτικής Επιστή- Επιστήμης» (Τμήμα Φυσικής ΕΚΠΑ) μης” Τμήμα Φυσικής ΕΚΠΑ)

92 Babis Venetopoulos Apostolos Loufopoulos Konstantinos Tiligadis

Μπάμπης Βενετόπουλος, Τοπόσημα, 2017, μακέτα έργου επαυξημένης πραγματικότητας Babis Venetopoulos, Landmarks, 2017, study of an augmented reality project

93 ΑΝΝΑ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΑΚΗ Μπάμπης Βενετόπουλος ANNA HATZIYIANNAKI Απόστολος Λουφόπουλος Κωνσταντίνος Τηλιγάδης

με GPS, μέσω εφαρμογής του internet στο κινητό ή five geographical points marking Aristotle’s life: In στο tablet του επισκέπτη, σε δίκτυο πέντε γεωγρα- the exhibition area, at Stagira (birth of Aristotle), φικών σημείων: Στο χώρο της έκθεσης, στα Στάγειρα at the Academy of Plato (education), at Lyceum (γέννηση Αριστοτέλη), στην Ακαδημία του Πλάτωνα (teaching) and at the Gulf of Kalloni)2. Using the (μαθητεία), στο Λύκειο (διδασκαλία) και πάνω από same application, the visitor is referred to the relevant τον Κόλπο της Καλλονής (έρευνες στη Βιολογία)2. website. Με την ίδια εφαρμογή, παραπέμπεται ο επισκέπτης The Augmented Reality artwork is visible in σε σχετική ιστοσελίδα. real-time at all five locations via mobile phone or Το έργο είναι ορατό σε πραγματικό χρόνο στους tablet once the application is installed: The visitor επισκέπτες και των πέντε σημείων, μέσα από το κι- discovers by touching the screen of their device a 3D νητό τους τηλέφωνο ή το tablet, εφόσον εγκαταστή- animation artwork that depicts a transparent sphere σουν μια εφαρμογή που διατίθεται online: Ο επισκέ- with a cluster of human bodies trapped within it, πτης εντοπίζει στην οθόνη αφής, το 3D animation which constantly change shape, due to movement που εικονίζει μια υπερυψωμένη διάφανη σφαίρα, με and osmosis between them. εγκλωβισμένο μέσα της σύμπλεγμα από ανθρώπινα When the visitor touches this image on the σώματα που αλλάζουν συνεχώς σχήμα, λόγω της screen, a webpage is displayed, to indicate the five κίνησης και της μεταξύ τους όσμωσης. landmarks on the map of Greece. With one more Αγγίζοντας την εικόνα του έργου στην οθόνη του touch on the screen, a webpage emerges behind the κινητού, ανοίγει ιστοσελίδα με το χάρτη της Ελλάδας map, giving information about the exhibition. και σημειωμένα όλα τα «τοπόσημα» πάνω του. Ένα ακόμη άγγιγμα στην οθόνη αφής, και αναδύεται πί- Bee 1 by Apostolos Loufopoulos σω από το χάρτη, ιστοσελίδα με πληροφορίες για το (Video: Thomas Valianatos) project και την έκθεση. Soundscape, based on his award-winning Ars Electronica (2010) soundtrack (Bee). Bee 1 which Bee 1 του Απόστολου Λουφόπουλου sounds like “be one”: Be one with your senses and (Video: Θωμάς Βαλιανάτος) mind just like the bee, who flies to freedom because Ηχοτοπίο, εξέλιξη του βραβευμένου στην Ars as Aristotle quoted “(…) man is by nature a political Electornica (2010) ηχητικού έργου του (Bee). Το Bee animal, and a man that is by nature and not merely 1 στην ηχητική του εκφορά (Be one) δηλώνει την by fortune citiless is either low in the scale of humanity ένωση, την αισθητηριακή και νοητική ταύτιση του or above it”3. επισκέπτη, με την ελευθερία της πτήσης της μέλισ- It is attempted inside this environment consisting σας, «(…) διότι δὲ πολιτικὸν ὁ ἄνθρωπος ζῷον πάσης of soundscape and video projection, to initiate the μελίττης καὶ παντὸς ἀγελαίου ζῴου μᾶλλον, δῆλον. “political animal” that Human is according Aristotle, οὐθὲν γάρ, ὡς φαμέν, μάτην ἡ φύσις ποιεῖ·»3. in an archetypal society, like the one of bees. The Σ’ αυτό το περιβάλλον με ηχοτοπίο (soundscape) visitor is invited to identify themself with the bees, και προβολή, επιχειρείται η μύηση του «πολιτικού ζώ- as he listens to them flying around. His only visual ου» που είναι κατά τον Αριστοτέλη ο άνθρωπος, σε recruitment is the video projection.

2 Armand Marie Leroi, «The Lagoon» (How Aristotle 2 Armand Marie Leroi, “The Lagoon» (How Aristotle Invented Science), Penguin Books, 2014, ISBN-13: 978- Invented Science), Penguin Books, 2014, ISBN-13: 978- 0143127987, ISBN-10: 0143127985 0143127987, ISBN-10: 0143127985 3 Θ.Κ. Στεφανόπουλου, Στ. Τσιτσιρίδη, Λ. Αντζουλή, Γ. Κρι- 3 Aristotle, Politics 1.1253a, Perseus, http://www.perseus. τσέλη, Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, Αρι- tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0 στοτέλης, Πολιτικά 1, [1253a5-9] 058%3Abook%3D1%3Asection%3D1253a

94 Babis Venetopoulos Apostolos Loufopoulos Konstantinos Tiligadis

Απόστολος Λουφόπουλος Bee 1, 2017. Ηχοτοπίο, στιγμιότυπα από βίντεο Apostolos Loufopoulos, Bee 1, 2017. Soundscape, video stills

95 ΑΝΝΑ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΑΚΗ Μπάμπης Βενετόπουλος ANNA HATZIYIANNAKI Απόστολος Λουφόπουλος Κωνσταντίνος Τηλιγάδης μια αρχετυπική κοινωνία, όπως αυτή των μελισσών. This environment is an attempt to connect Ο επισκέπτης, καλείται να ταυτιστεί με τις μέλισσες people’s societies with the ones of a different animal που ακούει να πετάνε γύρω του. Η μόνη οπτική του species, the bees’ in this case. As Loufopoulos quotes, πρόσληψη, είναι η video προβολή. “in the course of the project, one listens to a multitude Η εγκατάσταση, είναι μια απόπειρα βιωματικής of bees becoming finally one bee, while the acoustic σύνδεσης της κοινωνίας των ανθρώπων με αυτή space opens and focuses on the micro sounds and on άλλου ζωϊκού είδους, εν προκειμένω των μελισσών. the details. Gradually, the work leads to coordination, Όπως αναφέρει ο Λουφόπουλος «στην πορεία του harmony and vastness, towards the “horizons” that έργου, ακούμε τις πολλές μέλισσες να γίνονται μία, are better visible from above, and finally it leads to a ο χώρος ανοίγει κι επικεντρώνεται στους μικρόηχους familiar, earthly flying of the bee around us, as if we και τη λεπτομέρεια. Σταδιακά, το έργο οδηγεί στο συ- would return to our natural place on earth as human ντονισμό, την αρμονία και την απεραντοσύνη, στους / recipients.” «ορίζοντες» που είναι καλύτερα ορατοί από ψηλά, και τελικά στο γνώριμο, γήϊνο πέταγμα της μέλισσας The Prime Mover by Konstantinos Tilgadis γύρω μας, σα να επανήλθαμε στη φυσική μας θέση ως Interaction Design: Angelos Floros, άνθρωποι/αποδέκτες της». Sound Design: Nikos Sidiropoulos, Special thanks to George Harvalias and Fotis Πρώτον Κινούν Ακίνητον Raftopoulos. του Κωνσταντίνου Τηλιγάδη Holographic projection in an interactive Interaction Design: Άγγελος Φλώρος, environment, inspired by Aristotle’s statement about Sound Design: Νίκος Σιδηρόπουλος. “The Prime Mover” as the cause of all causalities. Θερμές ευχαριστίες στους A visitors presence activates sounds inspired by Γιώργο Χαρβαλιά και Φώτη Ραφτόπουλο Aristotle’s Cosmology: Earth, water, air and fire. Διαδραστική εγκατάσταση με αναφορά στη ρήση The holographic projection in the center of the του Αριστοτέλη, για τη γενεσιουργό αιτία κάθε αιτι- environment is a reference to the ether element. It ατού. Οι επισκέπτες ενεργοποιούν με την παρουσία is a three-dimensional depiction of two intangible τους ήχους εμπνευσμένους από τα στοιχεία της Κο- human hands at a stand of pray. Tiligadis, uses New σμολογίας του: Γη, νερό, αέρας και φωτιά. Media to manage the concept of Aristotle’s cosmology Η ολογραφική προβολή στο κέντρο, είναι ανα- about elements, in the earthly and the heavenly world. φορά στο στοιχείο του αιθέρα: Μια τρισδιάστατη The installation is the result of research into απεικόνιση από δύο άϋλα ανθρώπινα χέρια σε στάση the interaction between presence sensors and δέησης. holographic projection. It is the evolution of a Ο Τηλιγάδης διαχειρίζεται με Νέα Μέσα, τις previous project by Tiligadis with the use of a video έννοιες των στοιχείων από την κοσμολογία του projector and touch sensors, which was presented Αριστοτέλη, στον «υποσελήνιο» (υλικό) και στον by the curator in the framework of the “Zeugma” «υπερσελήνιο» (πνευματικό-υπερβατικό) κόσμο. project, at the International Symposium of Electronic Η εγκατάσταση, είναι αποτέλεσμα έρευνας Arts (ISEA) 2011, Istanbul. στη διάδραση με αισθητήρες παρουσίας, και στην ολογραφική προβολή. Πρόκειται για εξέλιξη έργου του Τηλιγάδη με χρήση παλαιότερων μέσων (video προβολή και αισθητήρες αφής) το οποίο είχε παρου- σιάσει η επιμελήτρια στα πλαίσια ανακοίνωσης για το project «Ζεύγμα», στο International Symposium Edited by Kyriaki Maragozidis of Electronic Arts (2011, Κωνσταντινούπολη).

96 Babis Venetopoulos Apostolos Loufopoulos Konstantinos Tiligadis

Κωνσταντίνος Τηλιγάδης, Πρώτον Κινούν Ακίνητον, 2017, μακέτα εγκατάστασης. Ολογραφική προβολή σε διαδραστικό περιβάλλον Konstantinos Tiligadis, The Prime Mover, 2017, installation study. Holographic projection in an interactive environment

97 ΚΩΣΤΑΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Βαγγέλης Γκόκας KOSTAS CHRISTOPOULOS Vangelis Gokas

Σε πολλές περιπτώσεις, τα σύγχρονα ζωγραφικά It is often the case that works of contemporary έργα αποκρύπτουν από το θεατή τους τις βαθύτερες painting conceal from the viewer the concepts that ιδέες, σκέψεις ή και ιδέες από τις οποίες εκκινεί η δι- lie at the heart of their making, the thoughts or the αδικασία παραγωγής τους. Φέρνουν σε πρώτο πλάνο ideas that form the starting point for their creation. μιαν εικόνα, η οποία συχνά κρίνεται αποκλειστικά με They bring to the fore an image which is often judged βάση την πλαστική δεξιότητα του εκάστοτε ζωγρά- solely on its plastic qualities, on the artist’s dexterity φου ή την ικανότητά του να διευρύνει τις υπάρχουσες and on their skill to broaden existing techniques and τεχνικές και τις δεδομένες τεχνοτροπίες. Κατ’ αυτόν established styles. As a result, what is represented on a τον τρόπο, ό, τι αναπαρίσταται πάνω σε μια ζωγραφι- painting’s surface may be what inspired the creation of κή επιφάνεια μπορεί να αποτελεί απλά την αφορμή the work but it might nevertheless remain secondary για την δημιουργία ενός έργου, αλλά ενδεχομένως to the work’s plastic qualities. What we refer to here παραμένει δευτερεύον σε σχέση με τις πλαστικές του as the work’s “starting point” and elsewhere as the ποιότητες. Ωστόσο, αυτό που εδώ ονομάζουμε συνο- “idea” behind or as the “inspiration” for the work is πτικά «αφορμή» και αλλού συναντάται ως «ιδέα» ή neither something fleeting nor something fixed and «έμπνευση» δεν είναι κάτι στιγμιαίο ή κάτι σταθερό invariable throughout the painting process. On the και απαράλλακτο μέσα στο χρόνο της ζωγραφικής contrary, this very process is what guides the thinking διαδικασίας. Αντίθετα, η ίδια αυτή διαδικασία είναι that goes into a painting, what clarifies the concepts, που καθοδηγεί τη σκέψη, που ξεκαθαρίζει τις έννοιες, what gives meaning and shape to a thought or an idea. που δίνει νόημα και σχήμα στη σκέψη ή την ιδέα. In other words, what the viewer is faced with is not the Αυτό που, με άλλα λόγια, αντικρίζει ο θεατής των end result of a linear process that starts from either έργων δεν είναι το προϊόν μιας γραμμικής πορείας a clear idea or an imaginary image and progresses που οδηγεί με ασφάλεια από μια ξεκάθαρη ιδέα ή safely to their thorough and precise representation, φανταστική εικόνα στην πλήρη και ακριβή αναπαρά- but the product of having gone down a difficult and στασή τους, αλλά το αποτέλεσμα ενός δύσβατου και complex path with many forks, a path that taints the γεμάτου πολλαπλές επιλογές δρόμου που αλλοιώνει intentions and ultimately shapes the thought of the τις προθέσεις και διαμορφώνει τελικά τη σκέψη του artist. δημιουργού.

98 Βαγγέλης Γκόκας Vangelis Gokas

Βαγγέλης Γκόκας, Bluntness of affect, 2010, λάδι σε καμβά, 192 x 210εκ. Vangelis Gokas, Bluntness of affect, 2010, oil on canvas, 192 x 210cm

Βαγγέλης Γκόκας, Ουρανός πάνω από το Βερολίνο, 2010, λάδι σε καμβά, 192 x 210εκ. Vangelis Gokas, Sky above Berlin, 2010, oil on canvas, 192 x 210cm Παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Elika Gallery / Courtesy of the artist and Elika Gallery, Athens

99 ΚΩΣΤΑΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Γιώργος Γυπαράκης KOSTAS CHRISTOPOULOS Giorgos Gyparakis

Το έργο του Γιώργου Γυπαράκη διαπνέεται από The work of Giorgos Gyparakis is imbued with μια διάθεση ποιητικού μετασχηματισμού αντικειμέ- a drive to poetically transform everyday objects and νων και υλικών της καθημερινής ζωής που κατορ- materials. These succeed in displaying the unusual, θώνουν να προβάλουν τον παράδοξο, υβριδικό και hybrid and playful way in which they come together παιγνιώδη τρόπο με τον οποίο συναθροίζονται στο in the contemporary built environment, an environ- σύγχρονο δομημένο περιβάλλον, το οποίο με τη σει- ment which is in turn also subjected to the ordeal ρά του τίθεται στη βάσανο ενός διαρκούς επανασχε- of constant redesign. As a result of an uninterrupted διασμού. Αναπτύσσει μια διαλογική σχέση με τα έργα concentration on the manual performance that is the του ως αποτέλεσμα της αδιατάρακτης συγκέντρωσης work’s process of production, the artist develops an σε μια χειρονακτική επιτέλεση παραγωγής του έργου, interactive relationship with his works as he himself σε μια διαδικασία που μετατρέπει τον ίδιο τόσο σε is transformed into as much an internal as an external εσωτερικό όσο και εξωτερικό παρατηρητή του. observer. Το έργο 1 sec (1 δευτερόλεπτο) είναι κατασκευ- The work 1 sec is made from construction rod. ασμένο από σύρμα οικοδομής. Αφορμή για την The starting point for its creation was the observation πραγματοποίησή του στάθηκε η παρατήρηση πως τα that the data and information of an entire civilization δεδομένα ενός ολόκληρου πολιτισμού κωδικοποιού- is being constantly codified, that everyday habits, νται αλλεπάλληλα, πως οι καθημερινές συνήθειες, οι social interactions and consumerist preferences are συναναστροφές ή οι καταναλωτικές και άλλες προτι- being registered and visualized within algorithms and μήσεις καταχωρούνται και εικονοποιούνται μέσα σε graphs that transform the reality of life into values in αλγόριθμους και γραφικές παραστάσεις που ανάγουν time. As a basic component of life time is digitalized την πραγματικότητα της ζωής σε τιμές στο χρόνο. and analysed in the context of a relentless recording Ο χρόνος ως βασικό συστατικό της ζωής ψηφιο- process. The “performance” of each moment is as- ποιείται και αναλύεται, στο πλαίσιο μιας αδιάκοπης cribed a value in time which results in missing out καταγραφής. Η «επιτέλεση» κάθε στιγμής παίρνει μια on really experiencing it. τιμή στο χρόνο που επιφέρει όμως την απώλεια της The work represents the analogized graph of a πραγματικής βίωσής της. waveform, that is to say the tangible, stereogram of a Στο έργο αναπαρίσταται αναλογικοποιημένο snapshot in the minimal time of a second. This min- το γράφημα μιας κυματομορφής, το απτό δηλαδή imal—and impossible to experience under normal στερεόγραμμα ενός στιγμιότυπου στον ελάχιστο circumstances—time is consciously expanded in or- χρόνο του ενός δευτερολέπτου. Ο ελάχιστος αυτός- der to emphasize the living experience of the present. «αβίωτος» σε φυσιολογικές συνθήκες- χρόνος για Thoughts, ideas, sounds, scents and so much τον άνθρωπο διευρύνεται συνειδητά προκειμένου more are condensed within this one second. Their να δοθεί έμφαση στο βίωμα του τώρα. quality however is impossible to record in its entire- Μέσα στον ελάχιστο αυτό χρόνο συμπυκνώνο- ty as this continuous codification of everyday life is νται σκέψεις, ιδέες, ήχοι, αρώματα και τόσα ακόμα, η doomed to remain unfinished. ποιότητα των οποίων είναι αδύνατον να καταγραφεί στο σύνολό της, καθώς τούτη η συνεχής κωδικοποί- ηση της καθημερινής ζωής είναι καταδικασμένη να παραμείνει ατελής.

100 Γιώργος Γυπαράκης Giorgos Gyparakis

Γιώργος Γυπαράκης, 1 sec, 2017, σύρμα, 700 x 220 x 30εκ. Παραχώρηση του καλλιτέχνη και της γκαλερί Ζουμπουλάκη Giorgos Gyparakis, 1 sec, 2017, wire, 700 x 220 x 30cm. Courtesy of the artist and Zoumboulakis Galleries, Athens

Λεπτομέρεια / Detail

101 ΚΩΣΤΑΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Νίκος Καναρέλης KOSTAS CHRISTOPOULOS Nikos Kanarelis

Ο μεταπολεμικός κόσμος είναι κατακλυσμένος Post-war world has been overwhelmed with all από κάθε είδους εικόνες. Οι εικόνες αυτές, μάλιστα, kinds of images. Actually, these images claim the διεκδικούν τον ίδιο χώρο και την ίδια προσοχή με same space and attention as those of the artistic ones. τις καλλιτεχνικές. Στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με In this context, and in Boris Groys’ opinion, artists τον Boris Groys, οι καλλιτέχνες πλέον βρίσκονται have now to make an “agreement of egalitarianism” υποχρεωμένοι να συνάψουν ένα «σύμφωνο ισονομί- between their own representations and all others, ας» των δικών τους αναπαραστάσεων με κάθε άλλη and circulate their works in an unprivileged milieu. και να διακινήσουν τα έργα τους σε έναν μη προ- This fact has given rise to considerable changes in νομιακό για αυτές χώρο. Το γεγονός αυτό επέφερε the comprehension of the nature and function σημαντικές αλλαγές στην αντίληψη της φύσης και of representation generally and, by extension, of της λειτουργίας της αναπαράστασης εν γένει και, painting. What the artist is left with is the ability to κατ’ επέκταση, της ζωγραφικής. Ό, τι απομένει στο draw from the perpetual feedback of an immense ζωγράφο είναι η δυνατότητα να αντλεί από μίαν απέ- tank of images growing more and more, and then, ραντη και αενάως ανατροφοδοτούμενη από όλο και a shift in the point of view and an expansion of περισσότερες εικόνες δεξαμενή και, κατόπιν, η μετα- the horizon of their meanings, the rendering of στροφή του βλέμματος και η επέκταση του ορίζοντα alternative content, the emphasis on unrevealed των νοημάτων τους, η απόδοση εναλλακτικών περι- correlations, the intensification of loose ends, the εχομένων, η ανάδειξη αφανέρωτων συσχετισμών,η multiplication of judgment and reasoning or, finally, όξυνση των εκκρεμοτήτων, ο πολλαπλασιασμός των the search for poetry in things that eludes attention. κρίσεων και των συλλογισμών ή, τέλος, η αναζήτηση Thus, painting as a practice becomes a process of της ποιητικής εκείνης των πραγμάτων που διαφεύγει accessing the fundamental qualities of the image per της προσοχής. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η ζωγραφική se, as well as of the concept of representation; it is, we ως πρακτική μετατρέπεται σε μία διαδικασία προσπέ- might say, a process of self-reflection. λασης των βασικών ιδιοτήτων της ίδιας της εικόνας Also, this interminable emergence of images και της έννοιας της αναπαράστασης, είναι, θα λέγα- is apparently not planned by some metaphysical με, μια διαδικασία αναστοχαστική. or cosmic authority, as there is nothing to attest to Ταυτόχρονα, η διαρκής αυτή ανάδυση εικόνων their existence even as fragments of a uniform and δεν φαίνεται να είναι προγραμματισμένη από κάποια unceasing world, the order of which can only be μεταφυσική ή κοσμική αρχή, καθώς τίποτα δεν πιστο- assured by a transcendent power. Faith in some god ποιεί την ύπαρξή τους έστω και ως θραυσμάτων ενός is not in accord with the conviction that everything, ενιαίου και συνεχούς κόσμου, την τάξη του οποίου therefore images too, forms part of a greater plan μπορεί να εγγυηθεί μοναχά μια υπερβατική δύναμη. and of a whole which is incomprehensible to people. Η πίστη σε κάποιον θεό συνάδει με την πεποίθηση Loss of such faith marks the entrance into the world πως όλα, άρα και οι εικόνες, αποτελούν μέρος ενός of immanence. In reality, art has been an art of ευρύτερου σχεδίου και μιας ακατάληπτης από τους secularization since modernism. ανθρώπους ενότητας. Η απώλεια τούτης της πίστης The awareness of the above condition haunts σηματοδοτεί την είσοδο στον κόσμο της εμμένειας. the work of Nikos Kanarelis in its entirety. The Στην πραγματικότητα, η τέχνη από το μοντερνισμό diptych Ossuary was inspired by photos he took και έπειτα είναι μια τέχνη της εκκοσμίκευσης. while on a journey abroad and a visit to a temple. Η συνείδηση της παραπάνω συνθήκης κατατρέ- The ensuing works of art depict human skulls which χει το ζωγραφικό έργο του Νίκου Καναρέλη στο σύ- have accumulated year after year, arranged in such νολό του. To δίπτυχο έργο Ossuary (Οστεοφυλάκιο) a way as to be an obstruction to vision, an obstacle προέρχεται από φωτογραφίες που τράβηξε ο ίδιος that hides the third dimension and background of

102 Νίκος Καναρέλης Nikos Kanarelis

Οστεοφυλάκιο 01, 2017, σπρέι και λάδι σε ξύλο, 120 x 80εκ. Οστεοφυλάκιο 02, 2017, σπρέι και λάδι σε ξύλο, 120 x 80εκ. Ossuary 01, 2017, spray and oil on wood, 120 x 80cm Ossuary 02, 2017, spray and oil on wood, 120 x 80cm

κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στο εξωτερικό landscape. They appear to be awaiting afterlife, or the και την επίσκεψή του σε έναν ναό. Στα έργα που final judgement that will probably never come. προέκυψαν απεικονίζονται ανθρώπινα κρανία που σωρεύτηκαν μέσα στα χρόνια, παραταγμένα έτσι ώστε να δημιουργούν ένα φράγμα στην όραση, ένα εμπόδιο που αποκρύπτει την τρίτη διάσταση και το βάθος του τοπίου. Μοιάζουν να αναμένουν ίσως για πάντα τη μεταθανάτια ζωή ή την τελική κρίση, που ενδεχομένως δεν θα έρθει ποτέ.

103 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ CURATORS’ BIOGRAPHIES

Σωζήτα Γκουντούνα ρική διατριβή της από το Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει Η Σωζήτα Γκουντούνα είναι διδάκτωρ ιστορίας ως θέμα την Τέχνη στο Δημόσιο Χώρο της Αθήνας της τέχνης και συγγραφέας του βιβλίου Η αναπνοή από το 1950 έως το 2004. Έχει επιμεληθεί εκθέσεις σε του Μπέκετ: Αντι–θεατρικότητα και Εικαστικές τέ- μουσειακούς χώρους και ιδρύματα (Μουσείο Μπενά- χνες, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Edinburgh κη, Ίδρυμα Ευγενίδου, ΙΣΕΤ–Ινστιτούτο Σύγχρονης και Oxford University Press. Αναπτύσσει καλλιτεχνι- Ελληνικής Τέχνης κ.ά.), καθώς και σε ανοικτούς δη- κό πρόγραμμα με την UNICEF στο Άμπου Ντάμπι και μόσιους χώρους. Διδάσκει Ιστορία της Τέχνης στο επιλέχτηκε ως η πρώτη Andrew W. Mellon επιμελή- Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο Ελληνικό τρια στο Iνστιτούτο Performa της Νέας Υόρκης, με Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Είναι μέλος του Ελληνικού διδακτικά καθήκοντα στο Πανεπιστήμιο της Νέας Τμήματος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης Υόρκης. Επιμελήθηκε στην έκθεση Ντοκουμέντα με AΙCA και της Εταιρείας Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης. τον Πωλ Πρεσιάδο ένα πρόγραμμα με τη συμμετο- Τα ερευνητικά και επιμελητικά ενδιαφέροντά της χή της εικαστικού Κάρεν Φίνλευ. Υπήρξε σύμβουλος επικεντρώνονται στη μοντέρνα και σύγχρονη ελλη- του Φεστιβάλ του Ιδρύματος Ωνάση στο Πολιτιστικό νική τέχνη, σε θέματα τέχνης στο δημόσιο χώρο, στη Κέντρο του Ωνασείου στη Νέα Υόρκη. σχέση τέχνης και αρχείου (με σχετική την έκδοση σε Δίδαξε στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπου- επιστημονική επιμέλειά της του συλλογικού τόμου δών με τίτλο «Διαχείριση & Ανάδειξη Πολιτισμικών Κριτική+Τέχνη Νο6. Σύγχρονη Τέχνη και Αρχείο: αρ- Αγαθών & Περιβάλλοντος», του Τμήματος Ιστο- χειακές συλλογές, καλλιτεχνικές πρακτικές, προβλη- ρίας, Αρχαιολογίας & Διαχείρισης Πολιτισμικών ματισμοί. Αθήνα: AICA Hellas, 2015), καθώς και στον Αγαθών της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών & κοινωνικό χαρακτήρα της τέχνης. Στις δραστηριότη- Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελο- τές της συγκαταλέγονται επίσης επιμέλειες εκθέσεων ποννήσου. ΄Εχει σπουδάσει Φιλοσο- φία, Θέατρο ιστορικού και ερευνητικού ενδιαφέροντος σχετικά (ΒΑ) και Σκηνοθεσία στο Λονδίνο (MA: RADA με τη μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη στην Ελλάδα. Royal Academy of Dramatic Arts & Kings College London). Είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος Λένα Κοκκίνη από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου με θέμα τη σχέ- Η Λένα Κοκκίνη, ιστορικός τέχνης, γεννήθηκε ση των εικαστικών και παραστατικών τεχνών. Ως στην Αθήνα και αποφοίτησε από το Αμερικανικό καλλιτεχνική διευθύντρια του Kappatos Athens Art Κολλέγιο Αθηνών κερδίζοντας μια υποτροφία ενός Residency, επιμελήθηκε σειρά ατομικών εκθέσεων προγράμματος ανταλλαγών για το Lincoln High εικαστικών όπως οι Martin Creed, Santiago Sierra, School στο Wisconsin των Η.Π.Α. Στη συνέχεια Lynda Benglis, Marie Voignier, Roy Ascott και συνερ- σπούδασε στο Δυτικό Βερολίνο, Ιστορία της Τέχνης γάστηκε για την παραγωγή της Marina Abramovic και Mass Media. Στη Nationalgalerie, το 1986 και «Seven Deaths». Το 2008 ίδρυσε στο Λονδίνο την κατά τη διάρκεια της διατριβής της με τίτλο “Dada εταιρεία outoftheboxintermedia με παραγωγές στο και η θέση της γυναίκας σ’ αυτό” συμμετείχε στην ΕΜΣΤ, Μουσείο Μπενάκη, Tate Modern, Frieze οργάνωση της έκθεσης 45-85. London, Shunt Vaults, Hunterian Museum, French Από τότε ζει και εργάζεται ανάμεσα στην Αθή- Institute. Είναι μέλος και είχε εκλεγεί το 2015 ως τα- να και το Βερολίνο. Συνεργάστηκε με το Ινστιτού- μίας του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς ΄Ενωσης το Goethe σε θέματα Ιστορίας της Τέχνης και έχει Κριτικών Τέχνης, AICA. επιμεληθεί αρκετές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις όπως «Μικρά σχήματα Αθήνα-Βερολίνο», «Κίνημα Χάρις Κανελλοπούλου Dada και Hanna Houech», «Νέοι άγριοι», «Είμαστε Η Χάρις Κανελλοπούλου είναι ιστορικός τέχνης, αλλού και πάμε αλλού», «Το απέναντι», «Θραύσμα- ανεξάρτητη επιμελήτρια και συγγραφέας. H διδακτο- τα», «Η καθημερινότητα μέσα στον καθρέφτη», κ.α.

104 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ CURATORS’ BIOGRAPHIES

Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί στην εφημερίδα Αυγή, Βλάσης Κανιάρης (ΙΤΗΠ, 2016). Το 2008 ίδρυσε το στα περιοδικά Εικαστικά, Αντί, Κατοικία, Τέχνη/Art, διαδικτυακό περιοδικό τέχνης kaput. Από το 2012 Arti, στο βελγικό +-0 και στο γερμανικό ART. Επίσης έως το 2015 διετέλεσε πρόεδρος του Ελληνικού Τμή- το 1997 συνεργάστηκε με άλλους ιστορικούς τέχνης ματος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AICA στην έκδοση του λεξικού Ελλήνων καλλιτεχνών του Hellas. Το 2013 συμμετείχε στην ομάδα επιμελητών εκδοτικού οίκου Μέλισσα. Από το 1994 είναι μέλος της 4ης Μπιενάλε της Αθήνας AGORA και ήταν ο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AICA. αρχισυντάκτης των δύο συνοδευτικών εκδόσεων (Οδηγός και Ανθολόγιο). Τάσος Κουτσουρής Ο Τάσος Κουτσουρής είναι συντηρητής έργων Εμμανουήλ Μαυρομμάτης τέχνης, κριτικός τέχνης και επιμελητής εκθέσεων. Ο Εμμανουήλ Μαυρομμάτης γεννήθηκε στην Διδάσκει ως Επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Συ- Αθήνα. Σπουδές: Licence ès Lettres, Maîtrise à Quatre ντήρησης Αρχαιοτήτων & Έργων Τέχνης του ΤΕΙ Certificats Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Διαχειρίστηκε ως επιστημονικός υπεύθυ- Σορβόννης. Licence ès Lettres, Maîtrise, DEA, Αρχαι- νος διεθνή και εθνικά εκπαιδευτικά και ερευνητικά ολογίας και Ιστορίας Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του προγράμματα, ενώ συμμετείχε ως συνεργαζόμενο Παρισιού-Σορβόννη ΙV. Απόφοιτος Μουσειολογίας μέλος σε πλήθος ανάλογων δραστηριοτήτων. Το της Σχολής του Λούβρου. Διδάκτωρ της Φιλοσοφί- συγγραφικό του έργο συνίσταται από ανακοινώ- ας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει τελέσει εθνικός σεις και δημοσιεύσεις σε επιστημονικά συνέδρια επίτροπος της Ελλάδας στη Biennale της Βενετίας το και περιοδικά, μονογραφίες, κεφάλαια σε συλλογι- 1980 και το 1988, στη Biennale του Παρισιού το 1982 κούς τόμους και κριτικές αναλύσεις σε καταλόγους και της Αλεξάνδρειας το 1998. Έχει οργανώσει ένα εκθεσιακών δράσεων. Ως ανεξάρτητος επιμελητής μεγάλο αριθμό από εκθέσεις σύγχρονης ελληνικής εκθέσεων έχει διοργανώσει και επιμεληθεί πολυά- και ευρωπαϊκής τέχνης στην Ελλάδα και στη Γαλλία ριθμες εκθέσεις ιστορικού χαρακτήρα ή σύγχρονων και έχει δημοσιεύσει άρθρα σε ελληνικά και διεθνή Ελλήνων καλλιτεχνών. περιοδικά και σε συλλογικές εκδόσεις. Επιλογή από βιβλία: Δημήτρης Γαλάνης, 1983 (Διδακτορική Δι- Χριστόφορος Μαρίνος ατριβή), Μορφοπλαστικές και τεχνικές αναζητήσεις Ο Χριστόφορος Μαρίνος γεννήθηκε στην Αθή- της ελληνικής χαρακτικής, 1882-1982, Δημοτική Πι- να το 1975. Είναι ιστορικός τέχνης, κριτικός τέχνης νακοθήκη Ρόδου, Ρόδος, 1983, Τα προλεγόμενα της και επιμελητής εκθέσεων. Το 2017 επιμελήθηκε ανάλυσης - Συστήματα σύγχρονης τέχνης, εκδόσεις την αναδρομική «Χρήστος Τζίβελος – Modelling Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, 1993. Kαθηγητής Ιστο- Phenomena» στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πει- ρίας της Νεότερης και της Σύγχρονης Τέχνης στο ραιώς (συνεπιμέλεια με τη Μπία Παπαδοπούλου), Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του την αναδρομική έκθεση με το ζωγραφικό έργο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης από το αρχιτέκτονα Δημήτρη Φατούρου στο Πολιτιστικό 1985 έως το 2002. Το 1992 τιμήθηκε με το παράσημο Κέντρο Θεσσαλονίκης του Μορφωτικού Ιδρύματος του Chevalier des Arts et des Lettres. Εθνικής Τραπέζης, την ομαδική έκθεση «Αναφορά περιπτώσεων» στην γκαλερί Ζουμπουλάκη και την Μπία Παπαδοπούλου ομαδική «Επιγράμματα» στην γκαλερί Nitra. Μεταξύ Γεννημένη στην Αθήνα, η Μπία Παπαδοπούλου των εκδόσεων που έχει επιμεληθεί είναι οι Πιθανό- αποφοίτησε το 1982 από το Πανεπιστήμιο του Οχάιο τητες: Συνεντεύξεις με νέους έλληνες καλλιτέχνες (BFA, Ανώτατες Τιμές) και από το τμήμα Ιστορίας της (futura, 2006), Το έργο της επιμέλειας (AICA Hellas, τέχνης του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, Μπέρ- 2011), Μαρία Καραβέλα (AICA Hellas, 2015) και κλεϋ το 1984 (MA). Στη συνέχεια παρακολούθησε

105 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ CURATORS’ BIOGRAPHIES

το καλοκαιρινό τμήμα εκπαίδευσης του Μουσείου Μεσαιωνικής και Νεότερης Τέχνης της Δύσης». Solomon R. Guggenheim στη Νέα Υόρκη. Επίσης, υπηρέτησε ως μέλος του Δ.Σ. και ως Eπέστρεψε στην Ελλάδα, την ίδια χρονιά, και Διευθυντής του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης έκτοτε συνεργάστηκε με διεθνή και ελληνικά περιο- Τέχνης (1998-2004) και από τη θέση του αυτή υπο- δικά τέχνης, προλογίζοντας παράλληλα καταλόγους στήριξε με θέρμη την αγορά της περίφημης Συλλογής καλλιτεχνών. Κωστάκη με έργα της Ρωσικής Πρωτοπορίας, η οποία Το 1996 ξεκίνησε την επιμέλεια εκθέσεων ως περιήλθε τελικά στο ελληνικό δημόσιο το 2000 και ελεύθερη επαγγελματίας με μια έκθεση του γνω- αποτέλεσε το κύριο μέρος των συλλογών του ΚΜΣΤ στού Έλληνα καλλιτέχνη Γιάννη Γαΐτη. Έκτοτε έχει (με έδρα τη Μονή Λαζαριστών Θεσσαλονίκης). επιμεληθεί ατομικές εκθέσεις ορισμένων εξεχόντων Δημοσίευσε πάνω από 10 βιβλία, τρεις μονο- Ελλήνων καλλιτεχνών και ομαδικές, με σημαντι- γραφίες και μεγάλο αριθμό επιστημονικών μελετών, κότερη την έκθεση «Τα χρόνια της αμφισβήτησης: ανακοινώσεων και άρθρων, σε ελληνικά και ξένα Η τέχνη του ’70 στην Ελλάδα», μια παραγωγή του περιοδικά. Επιμελήθηκε μεγάλο αριθμό καλλιτεχνών EMΣΤ (2005–2006). Το 2013 επιμελήθηκε την ομα- εκθέσεων στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό. δική έκθεση «Greece in crisis», της ομάδας Phasma2 Εξελέγη επανειλημμένως διευθυντής του Τομέα (29ο διεθνές Χειμερινό Φεστιβάλ, Σαράγεβο, Βοσνία Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης και εκπροσώ- Ερζεγοβίνα, με τίτλο «Τέχνη του αγγίγματος») η πησε το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας στη Σύ- οποία έλαβε το βραβείο Snowflake, ως μία από τις γκλητο. Διετέλεσε Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας καλύτερες εκθέσεις του Φεστιβάλ. To 2017 επιμελή- και Αρχαιολογίας (1997-1999) και από το 2010 είναι θηκε την αναδρομική έκθεση «Χρήστος Τζίβελος: Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. Modelling Phenomena» στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς (συνεπιμέλεια με τον Χριστόφορο Άρτεμις Ποταμιάνου Μαρίνο). Η Άρτεμις Ποταμιάνου είναι εικαστικός και www.biapapadopoulou.org επιμελήτρια. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Κα- λών Τεχνών της Αθήνας (BA) και στο Staffordshire Μιλτιάδης Παπανικολάου University (MA). Γεννήθηκε το 1947 και σπούδασε Νεοελληνική Έχει πραγματοποιήσει ως εικαστικός 22 ατομι- Φιλολογία και Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή κές εκθέσεις ανάμεσά τους στην Ελληνοαμερικα- του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. νική Ένωση, στο Borough Museum & Art Gallery Με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (Newcastle), στο MAC (Midlands Art Center του συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Μο- Μπέρμινγκχαμ), Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρή- νάχου στην Ιστορία της Τέχνης (1977-1980). Υπήρξε της. υπότροφος του γερμανικού ιδρύματος Alexander von Έχει παρουσιάσει τη δουλειά της σε πάνω από Humboldt (1980-1982) για τη μελέτη των ελληνο- 100 ομαδικές εκθέσεις, όπως 1η Biennale Θεσσα- γερμανικών πολιτιστικών σχέσεων στον 19ο αιώνα. λονίκης, BIDA – Biennale Ισπανίας (ελληνική εκ- Το 1978 αναγορεύθηκε διδάκτωρ της Φιλοσο- προσώπηση), 3η Μπιενάλε της Αθήνας, Vista Mare φικής Σχολής του ΑΠΘ με βαθμό «Άριστα» και το Foundation Ιταλία, International Young Art 2002: 1981 αναγορεύθηκε (ομόφωνα) Υφηγητής της Φιλο- Sotheby’s Amsterdam, Sotheby’s Tel Aviv, Sotheby’s σοφικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Moscow, Μουσείο Μπενάκη, Open 2012 Βενετία, Αθηνών. Tensta Kulturhus Στοκχόλμη. Από το 1988 είναι καθηγητής του Τμήματος Έχει επιμεληθεί περισσότερες από 50 εκθέσεις ση- Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής μαντικών διεθνών καλλιτεχνών, που χρησιμοποιούν του ΑΠΘ. στο γνωστικό αντικείμενο «Ιστορία της στο έργο τους στοιχεία του λόγου, της γλώσσας και

106 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ CURATORS’ BIOGRAPHIES

πολιτικής σκέψης, ανάμεσα τους οι Joseph Kosuth, να Στραπατσάκη, Άδηλοι τόποι–Απέραντο Λευκό», Joseph Beuys, Damien Hirst, Terry Atkinson, Peter 2011, «Ρένα Παπασπύρου, Φωτοτυπίες απευθείας Greenaway, Candice Brietz, Guerrilla Girls. απ’ την ύλη, 1980–1981», 2011, «Άγγελος Πλέσσας, Η Ποταμιάνου είναι η ιδρύτρια και διευθύντρια Σχολή Μουσικής Ιδρύματος Άντζελο», 2011, «Γιώρ- του Platforms Project, όπως και ραδιοφωνική παρα- γος Ξένος, Πορεία Νο 163 & Χίλιες εικόνες», 2012, γωγός της εκπομπής Art Therapy από το 2011 στο «Φοίβη Γιαννίση, ΤΕΤΤΙΞ», 2012, «Δημήτρης Αληθει- Beton7 radio. νός. Αναδρομική» (συνεπιμέλεια με την Τίνα Πανδή), www.artemispotamianou.com 2013, «PLEXUS Πέτρος Μώρης-Μπία Ντάβου-Έφη Σπύρου» (συνεπιμέλεια με την Τίνα Πανδή), 2015 Κωνσταντίνος Β. Πρώιμος και τα προγράμματα προβολών WonderWomen, Ο Δρ. Κωνσταντίνος Β. Πρώιμος έλαβε το διδα- 2010, Secret Journeys, 2011 στο ΕΜΣΤ καθώς και το κτορικό του από τη Νέα Σχολή Κοινωνικής Έρευνας πρόγραμμα Terrhistories–Greece στο πλαίσιο του της Νέας Υόρκης, ΗΠΑ, το 2001 μετά από σπουδές 26ου φεστιβάλ Instants video στη Μασσαλία (2013). στην κοινωνιολογία, στην ιστορία της τέχνης και στη φιλοσοφία, στην Αθήνα (Πάντειο Πανεπιστήμιο) Αθηνά Σχινά και στο Παρίσι (EHESS). Έχει δημοσιεύσει εκτενώς Είναι πτυχιούχος του Τμήματος Αγγλικής και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό μελέτες αισθητικής, Ελληνικής Φιλολογίας, καθώς και του Τμήματος φιλοσοφίας, κριτικής και ιστορίας των εικαστικών Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχο- τεχνών και υπήρξε Helena Rubinstein υπότροφος λής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εξειδικεύθηκε στην στο Whitney Museum of American Art και διδακτο- Ιστορία της Τέχνης και των Θεωριών του Πολιτισμού ρικός και μεταδιδακτορικός υπότροφος του ΙΚΥ. Η στα Πανεπιστήμια της Tours και της Σορβόννης πρώτη του μονογραφία Στα όρια της αισθητικής. Ο (Γαλλία), καθώς και στο Πανεπιστήμιο Princeton ρόλος της τέχνης στα κείμενα του Martin Heidegger των Η. Π. Α. και του Jacques Derrida δημοσιεύτηκε από τις εκδό- Κατά το διάστημα 1981–2015 ανήκε στο Εκπαι- σεις Κριτική στην Αθήνα το 2003. Έχει διδάξει φι- δευτικό και Διδακτικό Προσωπικό της Φιλοσοφικής λοσοφία και ιστορία της τέχνης στα πανεπιστήμια Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, διδάσκοντας Κρήτης, Κύπρου και στο Πολυτεχνείο Κρήτης και μαθήματα της ειδικότητάς της, στον Τομέα Αρχαι- έχει εργαστεί στο μουσείο Solomon R. Guggenheim ολογίας και Ιστορίας της Τέχνης. Από το 1977 μέχρι της Νέας Υόρκης. Από το 1998 ζει μόνιμα στα Χανιά και σήμερα έχει εξασκήσει παράλληλα κριτική τέχνης όπου διδάσκει στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο σε εφημερίδες και πολιτιστικά περιοδικά, έχοντας και εργάζεται ως ανεξάρτητος κριτικός τέχνης και συγγράψει και δημοσιεύσει έναν μεγάλο αριθμό από επιμελητής εκθέσεων. άρθρα και δοκίμια, που αφορούν καλλιτέχνες κι έργα τέχνης, όλων των εποχών, ιδιαιτέρως του 20ου αιώνα. Σταμάτης Σχιζάκης Από το 1995 μέχρι και σήμερα είναι καλλιτεχνική δι- Ο Σταμάτης Σχιζάκης είναι ιστορικός τέχνης, ευθύντρια και επιμελήτρια όλων των εκθέσεων του επιμελητής και δημόσιος υπάλληλος. Σπούδασε Ιδρύματος Π. & Μ. Κυδωνιέως της Άνδρου, καθώς Ιστορία και Θεωρία Τέχνης και Φωτογραφίας στο και των τεσσάρων Πινακοθηκών που απαρτίζουν το Πανεπιστήμιο του Derby και Ιστορία Τέχνης στο Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης του Δήμου Ρόδου Goldsmiths College. Από το 2005 εργάζεται στο (διατηρώντας άμισθη θέση και προσφέροντας ανι- Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Μεταξύ άλλων διοτελώς τις συναφείς υπηρεσίες της, από το 2012 έχει επιμεληθεί τις εκθέσεις: «Μπία Ντάβου. Ανα- μέχρι και σήμερα). Στο ενεργητικό της, συγγραφικά δρομική» (συνεπιμέλεια με την Τίνα Πανδή), 2008, περιλαμβάνονται αρκετές μονογραφίες, εικαστικοί «Γιώργος Δρίβας (un)documented» 2009, «Μαριάν- κατάλογοι και βιβλία, που προβάλλουν το έργο

107 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ CURATORS’ BIOGRAPHIES

Ελλήνων κυρίως δημιουργών, έχοντας εκδοθεί από Συμμετείχε σε διεθνείς εκθέσεις. Το 2001, εκπρο- δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. σώπησε την Ελλάδα, ως εθνική επίτροπος στην 49η Biennale της Βενετίας. Το 2001, 2002, 2003, συμμε- Φαίη Τζανετουλάκου τείχε ως επίτροπος της Ελλάδας στην διεθνή έκθεση Η Φαίη Τζανετουλάκου είναι Ιστορικός Τέχνης. γλυπτικής «Open» στο Lido της Βενετίας. Το 2003 Είναι απόφοιτος Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπι- εκπροσώπησε επίσης ως επίτροπος και την Κύπρο στημίου της Γλασκώβης 1992-1996 MA, παρακολού- στην ίδια έκθεση. θησε MPhil courses στο Goldsmiths College 2001, και Έχει επιμεληθεί πολλές εκθέσεις σε όλη την Ελ- είναι υποψήφια Διδάκτωρ Ιστορίας Τέχνης στο ΑΠΘ λάδα, από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης, 2013-2018. Υπήρξε επίτροπος της Ελλάδας στην 7η καθώς και εκθέσεις ως ανεξάρτητη επιμελήτρια, με Βαλτική Μπιενάλε, 2007. Έχει εργαστεί στη Βασιλική θεματικό περιεχόμενο, ομαδικές εκθέσεις και εκ- Συλλογή του Buckingham Palace το 2000 και στη θέσεις νέων καλλιτεχνών. Έχει συγγράψει κείμενα Σχολή Καλών Τεχνών Charles Rennie Mackintosh και μελέτες για θέματα ιστορίας της τέχνης και έχει Glasgow School of Art το 1996. Έχει επιμεληθεί εκ- εκπονήσει μονογραφίες και αναλύσεις του έργου θέσεις όπως «Rooms 2010-2018», γκαλερί Καππάτος, σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών. «Dreamscapes» σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Η εξειδίκευσή της αφορά κυρίως την ελληνική Θεσσαλίας 2005, καθώς και το βραβευμένο ντο- τέχνη από τη γενιά του 1930 μέχρι σήμερα. κιμαντέρ Giorgio de Chirico-Argonaut of the Soul, 2010. Διετέλεσε Ειδική Σύμβουλος Δήμου Βόλου Μίλτος Φραγκόπουλος και Διευθύντρια σύγχρονης τέχνης στο Κέντρο Τέ- Ο Μίλτος Φραγκόπουλος (Αθήνα 1951) σπού- χνης Βόλου 2004-2006. Υπήρξε μέλος της επιτροπής δασε ιστορία και θεωρία της τέχνης στην Αγγλία και επιλογής Βραβείου ΔΕΣΤΕ 2013. Έχει διδάξει Ιστορία σήμερα είναι Αν. Διευθυντής Σπουδών της Σχολής της Τέχνης σε δημόσια και ιδιωτικά ΙΕΚ στην Αθήνα. Βακαλό και επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Αρθρογραφεί στον πολιτιστικό ιστότοπο culturenow. του Derby. Τα ενδιαφέροντά του περιλαμβάνουν την gr, ενώ έχει συνεργαστεί με εκδόσεις όπως Highlights, καλλιτεχνική εκπαίδευση, την ιστορία της τέχνης, Time-Out Athens, Artnet, Boilermag, kaput, Επίκαι- τη σημειολογία, τη μετάφραση και τη λογοτεχνία, ρα, Αυγή, Αντί, Άρτι, Επενδυτής, κ.α. Είναι Ειδική θέματα για το οποία έχει δημοσιεύσει άρθρα σε πε- Γραμματέας του Δ.Σ. του Ελληνικού τμήματος της ριοδικά και συλλογικούς τόμους στην Ελλάδα και Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AICA, 2015-2018. στο εξωτερικό. Έχει συγγράψει βιβλία για την ιστορία του design και τη θεωρία της μετάφρασης, και έχει Λίνα Τσίκουτα δημοσιεύσει τρία πεζογραφήματα. Έχει μεταφράσει Η Λίνα Τσίκουτα γεννήθηκε στην Κομοτηνή το μείζονα έργα της αγγλικής λογοτεχνίας, καθώς και 1959. Μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Από το 1978- κείμενα για την ψυχανάλυση από τα γαλλικά, ενώ 1991 σπούδασε Ιστορία της Τέχνης στη Σορβόννη, επιμελήθηκε γλωσσικά την ελληνική μετάφραση του στο Πανεπιστήμιο Paris IV, του Παρισιού, με ειδίκευ- Λεξιλογίου της Ψυχανάλυσης. Έχει υπάρξει μέλος του ση στη σύγχρονη τέχνη. (Δίπλωμα (Maîtrise), Με- ΔΣ της AICA (2006–2009) και έχει επιμεληθεί ατο- ταπτυχιακό Δίπλωμα, (DEA), Διδακτορικό Δίπλωμα μικές εκθέσεις καλλιτεχνών στην Αθήνα και πολυά- (Nouveau Doctorat). Το 1984 απέκτησε επίσης το ριθμες σπουδαστικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο Δίπλωμα Μουσειολογίας της Σχολής του Λούβρου. εξωτερικό. Οι πιο πρόσφατες συνεργασίες του ήταν Από το 1994 έως σήμερα είναι επιμελήτρια στην με την γκαλερί SG στην Αθήνα (Τάσος Μπαμπάσης Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας, με ειδικότητα τη 2015, Κέλλυ Μενδρινού 2017). σύγχρονη τέχνη, υπεύθυνη για τις συλλογές μεταπο- λεμικής και σύγχρονης τέχνης του Μουσείου.

108 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ CURATORS’ BIOGRAPHIES

Κλέα Χαρίτου κές προσεγγίσεις της τέχνης, και οργάνωσε ως επιμε- Η Κλέα Χαρίτου (γεν. 1986, Αθήνα) σπούδασε λήτρια ομαδικές και ατομικές εκθέσεις Eλλήνων και Ελληνική Φιλολογία στο Καποδιστριακό Πανεπι- ξένων καλλιτεχνών. Μέλος της AICA και της ΕΣΗΕΑ. στήμιο Αθηνών και στη συνέχεια πραγματοποίησε Βιβλία: Art in the Age of Biotechnological μεταπτυχιακές σπουδές Ιστορίας της Τέχνης και Revolution (συλλογική έκδοση) (2006), Θεόφιλος, Επιμέλειας εκθέσεων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστή- (2007) και Κώστας Βαρώτσος (2008). μιο Θεσσαλονίκης και στο Πανεπιστήμιο Rennes 2, Bretagne, της Γαλλίας αντίστοιχα. Είναι υποψήφια Κώστας Χριστόπουλος διδάκτορας της Ιστορίας της Τέχνης στην ΑΣΚΤ Ο Κώστας Χριστόπουλος σπούδασε ζωγραφική με τίτλο «Η σχέση μεταξύ Λόγου και Έργου Τέχνης και χαρακτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1970». Έχει εργαστεί της Αθήνας. Το 2008 ολοκλήρωσε το Μεταπτυχιακό ως βοηθός επιμέλειας για την documenta 14 και Εικαστικών Τεχνών της ίδιας σχολής και από το 2010 υπάρξει μέλος της ομάδας επιμέλειας της Kunsthalle είναι υποψήφιος διδάκτορας του τμήματος Πολιτι- Athena. Έχει συνεργαστεί σε διάφορα projects, με- κής Επιστήμης του Α.Π.Θ.. Έχει πραγματοποιήσει ταξύ των οποίων: South as a State of Mind arts and τέσσερεις ατομικές και έχει συμμετάσχει σε αρκετές culture magazine, This Is Not My Beautiful House, ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. POLITICAL SPEECHES (Kunsthalle Athena), Cady Είναι μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας Φιλοπάπ- Noland (University Rennes2 and FRAC Bretagne), που (www.omadafilopappou.info) και της αστικής PAWNSHOP, E-FLUX Project (3η Μπιενάλε Σύγχρο- μη κερδοσκοπικής εταιρείας Lo&Behold (www. νης Τέχνης Θεσσαλονίκης), Demo #2, Architecture, loandbehold.gr), ενώ είναι συνδιοργανωτής της Theory, Visual Arts, Design, Performance (DYNAMO πλατφόρμας σύγχρονης τέχνης και λογοτεχνίας The project-space). Επίσης έχει παραβρεθεί σε προγράμ- Symptom Projects (www.thesymptomprojects.gr) με ματα καλλιτεχνικής φιλοξενίας στην Ευρώπη. έδρα την Άμφισσα. Αρθρογραφεί στον ημερήσιο και διαδικτυακό τύπο, συμμετέχοντας στη συντακτική Άννα Χατζηγιαννάκη ομάδα των «Αναγνώσεων» της Κυριακάτικης Αυγής. Ιστορικός τέχνης, που ασχολείται από το 1996 Έχει συνεπιμεληθεί τρεις εκθέσεις στην Ελλάδα, ενώ με τις διεπιστημονικές προσεγγίσεις της τέχνης, το 2011 υπήρξε μέλος της ομάδας επιμέλειας της 4ης ως ανεξάρτητη ερευνήτρια, συγγραφέας και επιμε- Μπιενάλε της Αθήνας. λήτρια εκθέσεων. Σπούδασε στο Παρίσι στο Πανε- www.kostaschristopoulos.com πιστήμιο Paris VIII, Μεθοδολογία των Καλών Τε- χνών (Maîtrise) και ολοκλήρωσε δύο μεταπτυχιακά (D.E.A.), το πρώτο στις Θεατρικές και Κινηματο- γραφικές Σπουδές με καθηγητή τον Franc Popper (Paris VIII) και το δεύτερο στην Εθνο–Αισθητική και Ανθρωπολογία της Τέχνης στη Σορβόννη (Paris I) με καθηγητή τον Jean Laude (1922–1984). Επι- στρέφοντας στην Ελλάδα, εργάστηκε στα ΜΜΕ ως δημοσιογράφος και αρθρογράφος για θέματα τέχνης και πολιτισμού και ήταν συνεκδότρια του πρώτου ελληνικού ηλεκτρονικού περιοδικού για τη σύγχρο- νη ελληνική τέχνη, μαζί με τον Δημήτρη Σκούφη (1953–2007), το www.artopos.org. Έχει δώσει σειρά διαλέξεων για τις διεπιστημονι-

109 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Ιάνθη Αγγελίογλου από εικαστικές δράσεις στο αστικό τοπίο ευρωπα- Η Ιάνθη Αγγελίογλου γεννήθηκε το 1978 στην ϊκών πόλεων και παρεμβάσεις σε δημόσια κτήρια Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. με στόχο τη διάδοση της έννοιας της ζωγραφικής Είναι απόφοιτος του τμήματος ζωγραφικής, της γλώσσας και την ενεργό συμμετοχή του στον κοι- Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. Το 2004 με υπο- νωνικό χώρο. Το 1979 παρουσιάζει στην Αίθουσα τροφία Έρασμος παρακολούθησε μαθήματα περφόρ- Τέχνης Δεσμός το έργο Εικαστική Δράση – Γραφή μανς και γλυπτικής στη Σ.Κ.Τ. της Βαλένθιας στην στον Χώρο, με το οποίο προτάσσει την έξοδο από Ισπανία. Το 2011 αποφοίτησε από το Μεταπτυχιακό τον καθιερωμένο εμπορικό χώρο και την άμεση επι- Εικαστικών Τεχνών της ΑΣΚΤ στην Αθήνα, με υπο- κοινωνία με το κοινό. Στις αρχές της δεκαετίας του τροφία του Ι.Κ.Υ. 1980 δημιουργεί τις ενότητες έργων «Baroxysme» και Το 2006 παρουσίασε ατομική έκθεση με τίτλο «Σημεία μέσα στους χρόνους». Για πρώτη φορά απο- «γ-ραφή», σε επιμέλεια του Εμμανουήλ Μαυρομμά- μακρύνεται από την ιδέα του έργου ως δράση και από τη, στην Αθήνα. Έχει λάβει μέρος σε πολλές ομαδικές την σωματική παρέμβαση του καλλιτέχνη. Το 1981, εκθέσεις στην Ελλάδα. Έργα της ανήκουν σε ιδιωτι- σε μια συνάντησή του με ξεχασμένους πολιτισμούς, κές συλλογές, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. ξεκινά τις «Κατακρύψεις» σε πολλά μέρη του κόσμου, Ενδεικτικά: ενώ από το 1993, επεκτείνοντας ακόμα περισσότερο 2006 «Εικαστικό Πανόραμα στην Ελλάδα», Κρατικό τον διαπολιτισμικό και διαχρονικό χαρακτήρα των Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη αναζητήσεών του, αρχίζει τις «Συνεργασίες με Άλλους 2010 «Όαση εν α-οάσει», Σκιρώνειο Μουσείο Πολυ- Πολιτισμούς», και τις «Προσφορές», συμμετέχοντας χρονόπουλου, Μέγαρα ενεργά στην καθημερινή και τη θρησκευτική τους 2012 «ROOMS», διαδραστική εγκατάσταση σε επιμέ- ζωή. Έχει παρουσιάσει έργα του σε πολυάριθμες λεια της Έφης Στρούζα, St. George Lycabettus, Αθήνα ατομικές και ομαδικές εκθέσεις διεθνώς (Μπιενάλε 2016 Figlia D’ANGELO, performance /εγκατάσταση, Νέων, Παρίσι, 1980, Μπιενάλε Σάο Πάολο, 1983, στο ArtWall Project Space, Αθήνα Μπιενάλε Κωνσταντινούπολης, 1989, Μπιενάλε «The symptom projects, The symptom 07/ Ταυτοποι- Βενετίας, 1997, «Δημήτρης Αληθεινός: Αναδρομική», ώντας την απώλεια», Παλαιό Νοσοκομείο Άμφισσας Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα, 2013). «Athens Photo Festival 2016, [mis/ dis] placed», Το 2015 βραβεύτηκε από την AICA HELLAS για Festival of Performance, Μουσείο Μπενάκη οδού τη συμβολή του συνόλου του καλλιτεχνικού του έρ- Πειραιώς γου, στην ιστορία της ελληνικής τέχνης. https://aggelioglou.wordpress.com Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Δημήτρης Αληθεινός Δημήτριος Αντωνίτσης Από το 1968 ως το 1970 σπουδάζει ζωγραφική Ο Δημήτριος Αντωνίτσης είναι γλύπτης και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα. επιμελητής εκθέσεων. Σπούδασε μηχανολογία στο Το 1973 αποφοιτά από την Ακαδημία Καλών Τε- Πολυτεχνείο της Ζυρίχης και στο RPI της Νέας χνών της Ρώμης, και το 1980 από την École Spéciale Υόρκης. Ειδικεύθηκε σε μικροσκοπική φωτογραφία d’Architecture στο Παρίσι. Το έργο του περιλαμβάνει υψηλών ταχυτήτων. Βραβεύθηκε για την ταινία του τη ζωγραφική, τον γραπτό λόγο, τις δράσεις, τις κα- Past Glories, Present Despondencies, σε συνεργασία τασκευές και τις εγκαταστάσεις, καθώς και επεμβά- με τη σχολή του Robert de Niro. Το έργο του έχει σεις στο περιβάλλον. Στις αρχές της δεκαετίας του παρουσιαστεί σε 18 ατομικές και σε 55 ομαδικές 1970, ξεκινά την καλλιτεχνική του δραστηριότητα εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, στη μο- με εκθέσεις στη Αίθουσα Τέχνης Δεσμός και αλλού. νογραφία Showhungry (εκδόσεις Koan), καθώς και Από το 1973 μέχρι το 1979 πραγματοποιεί μια σειρά στο φωτορομάντζο Αγάθων ή Πανικός στη Βαϊμάρη

110 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

(εκδόσεις Futura). Το 1999, ο Αντωνίτσης ίδρυσε το 14, το 2017, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης Hydra School Projects, μια διεθνή πλατφόρμα σύγ- και άλλες. Εκπροσώπησε την Ελλάδα στην XLVI χρονης τέχνης με έδρα το ιστορικό Σαχτούρειο στην Μπιενάλε της Βενετίας με την έκθεση «Έλυτρον» Ύδρα, όπου κάθε καλοκαίρι διεθνείς και Έλληνες σε επιμέλεια της Μαρίας Μαραγκού και έλαβε το εικαστικοί εκθέτουν την δουλειά τους, μεταξύ των βραβείο της AICA–Hellas για την αναδρομική της οποίων και οι Brice Marden, Bob Wilson, Michael έκθεση στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα. Craig-Martin, Francesco Vezzoli, Cosima von Bonin, eugeniaapostolou.blogspot.gr KimSooja, Tony Oursler, Candida Hoefer, Allan McCollum, Aaron Young. Έργα του βρίσκονται σε Κώστας Βαρώτσος σημαντικές συλλογές, όπως: ΕΜΣΤ, Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, 1955 Ο Κώστας Βαρώτσος γεννήθηκε στην Αθήνα Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλο- 1976 Aκαδημία Καλών Τεχνών, Ρώμη, Ιταλία νίκη, Fondazione per la Fotografia–Τορίνο, Benedikt 1977 Αρχιτεκτονική Σχολή, Πεσκάρα, Ιταλία Taschen Collection, Κολωνία. 1990-1991 Υποτροφία Fulbright, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ 1999 Καθηγητής στην Πολυτεχνική Σχολή του Αρι- Αγγελος Αντωνοπουλος στοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο τμήμα Ο Αγγελος Αντωνοπουλος γεννηθηκε στα Τρο- Αρχιτεκτόνων παια Γορτυνιας το 1957. Σπουδασε ζωγραφικη και 2000 Μέλος της Ακαδημίας Engelberg, Ελβετία σκηνογραφια στην ΑΣΚΤ με δασκαλους τους Δ. 2004 Απονομή της τιμητικής διάκρισης Cavaliere Κοκκινιδη, Β. Δημητρέα και Β. Βασιλειαδη. Απο το dell’Ordine della Stella Solidarietà Italiana από τον 1989 διδασκει ζωγραφικη στην ΑΣΚΤ. Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας Εχει πραγματοποιησει πανω απο 25 ατομι- 2004 Βραβείο από το The Year in Review για το έργο κες εκθεσεις, όπως Δημοτική Πινακοθηκη Δή- «Συγκοινωνούντα Δοχεία», Παλμ Μπιτς, Φλόριντα, μου Αθηναιων, Art-Αthina Τitanium, Art Forum ΗΠΑ Τσατσης Θεσσαλονίκη, Νέες Μορφες Αθηνα, 2004-2005 Βραβείο Street Trend για το έργο «Άτιτλο», Citronne Πορος, Αποκαλυψη Λευκωσια, TΑF 2001, Μπούτσμπεργκ, Ελβετία Αθηνα, Αγκαθι Καρταλος Αθηνα, οπως και πολ- 2007 Βραβείο Segno D’Oro, Ιταλία λες ομαδικες παρουσιες σε Ελλαδα, Κυπρο, Ισπα- 2011 Αριστείο για το έργο «Tension-Energy» από το νια, Γερμανια, Ιταλια, Κροατια, Αγγλια, Η.Π.Α. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ελλάδα Εχει ζωγραφισει τους κινηματογράφους Ιdeal στην 2014 Καλύτερο έργο στο δημόσιο χώρο, SRF3, για το Αθηνα και Cineak στον Πειραια. έργο «Tension-Energy», Eλβετία 2017 Απονομή Παράσημου του Ταξιάρχη του Τάγ- Ευγενία Αποστόλου ματος της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Η Ευγενία Αποστόλου σπούδασε στο Λονδίνο Δημοκρατίας στο Central School of Art and Design (1974–1978) και στο Royal College of Art (1979–1982). Ζει και Μπάμπης Βενετόπουλος εργάζεται στην Αθήνα. Έχει πραγματοποιήσει εννέα Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμ- ατομικές εκθέσεις μεταξύ των οποίων μία αναδρο- βάνονται το ψηφιακό βίντεο, το 3D modeling and μική στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης animation, οι διαδραστικές εγκαταστάσεις, οι 3D με επιμελητή τον Ντένη Ζαχαρόπουλο, το 2015, μια εκτυπώσεις, το στερεοσκοπικό βίντεο και η εικονική ατομική στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης της Ιλεάνας πραγματικότητα. Τούντα το 2015 και μία ατομική στην γκαλερί Νέες Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών του Μορφές το 2007. Έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδι- Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και κές εκθέσεις και ενδεικτικά αναφέρει την documenta ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του στην Ανωτάτη

111 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. υποτροφία του Ι.Κ.Υ για μεταπτυχιακές σπουδές. Συμμετείχε σε πολλές εκθέσεις και φεστιβάλ Έχει παρουσιάσει τη δουλειά του σε επτά ατομικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, δημιούργησε βίντεο εκθέσεις (Elika Gallery, γκαλερί Tint, Batagianni για θεατρικές παραστάσεις και εργάστηκε ως διευ- Gallery, Stigma) και ομαδικές εκθέσεις (Πινακοθήκη θυντής παραγωγής, και καλλιτεχνικός διευθυντής σε Κοσσόβου 2012, Μπιενάλε της Αθήνας 2011, ΕΜΣΤ, έργα animation και οπτικοακουστικές παραγωγές. Μουσείο Μπενάκη, κλπ). Έργα του βρίσκονται σε Βραβεύτηκε στο διεθνές φεστιβάλ ANIMAMUNDI σημαντικές δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, μεταξύ το 2002. Είναι ιδρυτικό μέλος της Minotaur Digital άλλων, του Van Abbe Museum στο Αϊντχόβεν. Από Arts, εταιρείας παραγωγής 3D animation, και Eπί- το 2011 είναι Αναπληρωτής Kαθηγητής στη Σχολή κουρος καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Πλαστικών Τεχνών Ιωαννίνων. Τεχνών της Θεσσαλονίκης. Νίκη Γκουλέμα Πάκυ Βλασσοπούλου Η Νίκη Γκουλέμα γεννήθηκε στην Αλεξαν- H Πάκυ Βλασσοπούλου (γεν. 1985, Αθήνα) δρούπολη το 1988. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή σπούδασε Καλές Τέχνες στα Ιωάννινα και την Αθή- Καλών Τεχνών Αθηνών, στο Δ’ Εργαστήριο Ζω- να. Τα έργα της κατά κανόνα απαντούν στο χωρικό γραφικής (2009–2015) και στο ΤΕΙ Αθήνας, στο και χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργού- Τμήμα Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής, Διακόσμησης νται και εκθέτονται. Δημιουργεί περιβάλλοντα που και Σχεδιασμού Αντικειμένων (2007–2009). Έχει ενεργοποιούν το θεατή είτε σωματικά είτε νοητικά, συνεργαστεί με τον οργανισμό ΝΕΟΝ ως μέλος της ρίχνοντάς τον -συνήθως αμήχανο-, μπροστά σε μια εικαστικής ομάδας του Michael Landy («Breaking σκηνογραφία ελλιπή ή περίσσια. Συχνά στα έργα της News Athens», 2017), καθώς και με το Εθνολογι- υπάρχει η αίσθηση ότι κάποια πράξη έχει προηγηθεί ή κό Μουσείο Θράκης, όπου σήμερα εργάζεται. Έχει πρόκειται να συμβεί, ενώ ταυτόχρονα εντάσσει σκη- συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις, μεταξύ άλλων νοθετημένες δράσεις, με αναφορά στα Happenings. στις: «Found & Lost», Float Gallery, Αθήνα, 2017, Έχει κάνει τρεις ατομικές εκθέσεις στα Raum für «ROOMS 2017», St. George Lycabettus και Αίθου- Kunst, Κολωνία, 2017, Enterprise projects, Αθήνα σα τέχνης Καππάτος, επιμ. Χριστόφορος Μαρίνος, 2016, Nevan Contempo gallery, Πράγα, 2016. Ταυ- Αθήνα, 2016, «Heatwave», Μέγαρο Πάνθεον, επιμ. τόχρονα έχει συμμετάσχει σε διάφορες ομαδικές 3 137, Αθήνα 2016, «e–POP Vol.6», Project Space εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό μεταξύ των του six d.o.g.s., Αθήνα 2013, «Σώμα διαμελισμένο», οποίων: New Museum, New York και Ίδρυμα ΔE- Αίθουσα τέχνης Έκφραση, επιμ. Θανάσης Μουτσό- ΣΤΕ, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα, 2016, School of the πουλος, Αθήνα 2013, «ImagiNation», Πεδίο Δράσης Museum of Fine Arts, Βοστώνη, 2014, Ίδρυμα NEON Κόδρα, επιμ. Μανώλης Μπαμπούσης, Θεσσαλονίκη και Whitechapel gallery, Γεννάδιος Βιβλιοθήκη/Αμε- 2012, «Art for all», Μέγαρο Γκύζη, Σαντορίνη 2012. ρικάνικη Σχολή Κλασσικών Σπουδών, Αθήνα, 2014. Το 2017, σε επιμέλεια του Αντώνη Μπογαδάκη, πα- ρουσίασε στον Φάρο Αλεξανδρούπολης το ατομικό Βαγγέλης Γκόκας πρότζεκτ «Στο Φάρο». O Βαγγέλης Γκόκας γεννήθηκε το 1969 στην Κόρινθο. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Ειρήνη Γρηγοριάδου Α.Π.Θ. (1988-1994), στη Σχολή Καλών Τεχνών της Η Ειρήνη Γρηγοριάδου γεννήθηκε στη Θεσσαλο- Βαρκελώνης και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του νίκη το 1976. Είναι εικαστική δημιουργός και ιστο- σπουδές στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της ρικός της τέχνης. Σπούδασε ζωγραφική στην Σχολή Αθήνας το 2007. Απέσπασε υποτροφία της Ισπανι- Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου κής κυβέρνησης για διδακτορικές σπουδές και την Θεσσαλονίκης (1995-2000). Απέκτησε το Μεταπτυ-

112 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

χιακό Δίπλωμα (DEA) στη Σχολή Καλών Τεχνών νίες, θεατρικές παραστάσεις και performance. Έργα (2001-2003, βαθμός ΄Αριστα) και στη Σχολή Γεωγρα- του βρίσκονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές φίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Βαρκελώνης στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι αναπληρωτής (2003-2005, βαθμός ΄Αριστα). Κατέχει Διδακτορικό καθηγητής στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Δίπλωμα στην Ιστορία Τέχνης του ίδιου Πανεπιστη- Μετσόβιου Πολυτεχνείου. μίου με βαθμό Άριστα μετ’ επαίνου (Excellent Cum www.gyparakis.com Laude). Ο τίτλος της διατριβής της: Το Αρχείο και οι Φωτογραφικές Τυπολογίες. Από την Νέα Αντικειμενι- Γιώργος Διβάρης κότητα στις Νέες Γενιές Φωτογράφων στην Γερμανία: Ο Γιώργος Διβάρης γεννήθηκε στο Σάο Πάολο 1920-2009. Επιβλέπων καθηγήτρια: Prof. Anna Maria της Βραζιλίας το 1956. Σπούδασε ζωγραφική στην Guasch Ferrer (2006-2011). Το 2012 της χορηγήθηκε ΑΣΚΤ στο 5ο εργαστήριο Ζωγραφικής με καθηγητή το «Εξαιρετικό Βραβείο Διδακτορικού Διπλώματος», τον Νίκο Κεσσανλή, από το 1984 έως το 1989. Συνέ- (Premio Extraordinario de Doctorado) για την Δι- χισε τις σπουδές του για ένα έτος σε μεταπτυχιακό δακτορική της Διατριβή και για το ακαδημαϊκό έτος επίπεδο στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. Είναι ει- 2010-2011 από το Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. καστικός καλλιτέχνης, Καθηγητής Ζωγραφικής και Είναι μέλος της ερευνητικής ομάδας Global Art Πρόεδρος του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμο- Archive (GAA) του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, σμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ. επίσης της AICA-Hellas και της Εταιρίας των Ελλή- Επίσης είναι μέλος του Δ.Σ. του Κρατικού Μουσείου νων Ιστορικών Τέχνης (EEIT). Σύγχρονης Τέχνης. Τα έργα του, με έντονο το εν- Πραγματοποίησε την ατομική έκθεση «Συνδέ- νοιολογικό στοιχείο έχουν την μορφή επιτοίχιων σεις» στην Αθήνα, στην Dépôt Art Gallery, το 2017 κατασκευών ή εγκαταστάσεων με συνδυασμό πολ- (σε επιμέλεια Εμμ. Μαυρομμάτη) και έχει μια πλειάδα λών μέσων, τεχνικών και υλικών. Έχει παρουσιάσει συμμετοχών σε ομαδικές εκθέσεις, στην Αθήνα, στην έργα του σε επτά ατομικές εκθέσεις, στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη και στην Βαρκελώνη. τη Θεσσαλονίκη καθώς και σε πολλές ομαδικές σε Έχει στο ενεργητικό της πολλές ερευνητικές διάφορες πόλεις στην Ελλάδα. Έργα του υπάρχουν δημοσιεύσεις, σε εξειδικευμένα εικαστικά περιοδι- στην Εθνική Πινακοθήκη και σε διάφορες δημόσιες κά ισπανικών, αγγλικών και ελληνικών εκδόσεων. και ιδιωτικές συλλογές. Έχει συμμετάσχει επίσης σε αρκετά σεμινάρια, όπως στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Βαρκελώνης Γιάννης Ζιώγας (MACBA), στο Πανεπιστήμιο Complutense της Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1962. Έχει Μαδρίτης, στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης (UB). πραγματοποιήσει 22 ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές στην Ελλάδα και Γιώργος Γυπαράκης το εξωτερικό. Πραγματοποίησε residencies στη Νέα Ο Γιώργος Γυπαράκης γεννήθηκε στην Αθήνα Υόρκη και έχει διδάξει ως επισκέπτης καλλιτέχνης το 1962. Σπούδασε γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή σε Πανεπιστήμια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Καλών Τεχνών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Για το έργο του έχουν γραφτεί κριτικές στον ελλη- Θεσσαλονίκης και γραφιστική στη Σχολή Βακαλό. νικό και διεθνή τύπο (The New York Times, Artnews, Επί τρία έτη υπήρξε υπότροφος του ΙΚΥ για εκπόνη- Sculpture, Giornalle dell’ Αrte). Είναι Αναπληρωτής ση καλλιτεχνικού έργου στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Καθηγητής (Ζωγραφική) στο Τμήμα Εικαστικών Τεχνών της Αθήνας. Έχει πραγματοποιήσει 7 ατομι- Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, κές εκθέσεις, ενώ έχει συμμετάσχει σε περισσότερες Φλώρινα. Σπούδασε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο από 100 ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξω- Αθηνών ενώ κατέχει το Master of Fine Arts από τη τερικό. Έχει σχεδιάσει σκηνικά και κοστούμια για ται- School of Visual Arts της Νέας Υόρκης (1991). Είναι

113 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αιγαίου (2013). Έχει Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ. γράψει κείμενα για τη θεωρία της τέχνης καθώς και Καθώς εννοώ και διερευνώ την Τέχνη ως επι- τα βιβλία: Ο βυζαντινός Μάλεβιτς, Ο Ταρκόφσκι στη κοινωνία και τη Γλυπτική ως διαχρονική Τέχνη του Χαλκίδα, Όψεις Λογοκρισίας (συλλογικός τόμος), Το δημόσιου χώρου, στην εποχή της εφήμερης οπτικοα- Ημερολόγιο ενός ΠΔ/407, Απαγορεύεται! Εικαστική κουστικής επικοινωνίας και της “ατομικής ελευθερί- Λογοκρισία στην Ελλάδα (1949–2016). Από το 2007 ας έκφρασης”, ο «λόγος» μου ήταν ενίοτε α-νόητος… διοργανώνει την καλλιτεχνική διαδικασία Εικαστική Πορεία προς τις Πρέσπες. Νίκος Καναρέλης www.yannisziogas.com Ο Νίκος Καναρέλης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1975. Από το 1998 ως το 2004 σπούδασε ζωγραφική Θόδωρος, γλύπτης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και (Συνοπτικό αυτό-βιογραφικό) από το 2008 έως το 2010 συνέχισε τις σπουδές του Γεννήθηκα στις 25 Ιουνίου 1931 στο Αγρίνιο. στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Εικαστικών Τεχνών Η πορεία μου στην Τέχνη ξεκινάει, πριν τον πό- της ίδιας Σχολής. Έχει πραγματοποιήσει πέντε ατο- λεμο του ’40, με τις πρώτες εγγραφές της μνήμης, μικές εκθέσεις (γκαλερί Loraini Alimantiri και Εlika από τα παιγνίδια που κατασκεύαζα σε διάφορα υλι- gallery), ενώ από το 2000 έως και σήμερα έχει συμ- κά –πηλό, ξύλα, σύρματα και άλλα– ενώ διέλυα όσα μετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα έτοιμα παιγνίδια μου δώριζαν, για να δω πώς ήταν και το εξωτερικό. Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές κατασκευασμένα. και δημόσιες συλλογές. Αυτή η «περιέργεια» αποτέλεσε την αφετηρία για την περιπέτειά μου στη Γλυπτική… Χρυσάνθη Κουμιανάκη Εκείνος ο παιδικός «παράδεισος» διεκόπη από- Η Χρυσάνθη Κουμιανάκη (γεν. 1985, Ηράκλειο) τομα με τον πόλεμο, την κατοχή, τον εμφύλιο, που σπούδασε Καλές Τέχνες στα Ιωάννινα και το Λονδί- χάραξαν βαθιά μέσα μου τραυματικά βιώματα τα νο. Η πρακτική της διερευνά την ιδέα της μετάφρα- οποία τροφοδότησαν αργότερα το έργο μου. σης, δημιουργώντας συμβολικά συστήματα, κωδικο- Αρχές του ’50 ξεκινούν οι σπουδές στην ΑΣΚΤ ποιήσεις, αλφάβητα που εστιάζουν σε μία μη λεκτική Αθηνών και ακολούθησαν σπουδές στο Παρίσι. Εκεί επικοινωνία. Αναθεωρεί και χειρίζεται κανόνες και έμεινα από το 1959 μέχρι το 1974 δημιουργώντας μεθόδους μιας παγκόσμιας οπτικής γλώσσας, δημι- σειρά έργων, όπως οι «Πύλες», τα «Δελφικά». Παράλ- ουργώντας νέες αφηγήσεις που αντικατοπτρίζουν ληλα συμμετείχα σε εκθέσεις και ζυμώσεις της Τέχνης διαφορετικούς χρόνους. Το κύριο έργο της είναι οι με ποικίλες έρευνες και συζητήσεις. εγκαταστάσεις που συνδυάζουν διάφορα μέσα όπως Άλλο σημαντικό γεγονός που καθόρισε την εκτυπώσεις, εφήμερα σχέδια, βίντεο, ήχο και μεταλ- πορεία του έργου μου ήταν η βάρβαρη και χυδαία λικές κατασκευές. Το έργο της έχει παρουσιαστεί σε επικράτηση της χούντας το 1967, με συνέπεια τη ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε ιδρύματα, μουσεία δομική ανατροπή των κωδίκων επικοινωνίας του και γκαλερί, όπως στα: Kadist, Παρίσι 2017, Μουσείο έργου τέχνης. (βλ. «Μανιφέστο,Οκτ.1970» και σειρά Μπενάκη, Αθήνα 2016, Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Αθήνα 2016, «Χειρισμοί»). Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης 2015, Η περιπέτεια της πορείας στην Τέχνη ακολούθη- Μπιενάλε της Αθήνας 2013 και ΕΜΣΤ, Αθήνα 2013. σε διαδρομές στην Ιταλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Πορ- τογαλία, Νότιο Κορέα κ.α., και στο Άσπεν, ΗΠΑ με Κωστής τη συμμετοχή στην International Design Conference Εικαστικός καλλιτέχνης και ποιητής. Πανε- το 1973. πιστημιακές σπουδές στην Αθήνα και το Παρίσι. Το 1980 εκλέγομαι Καθηγητής Πλαστικής στη Το 1969 δημοσιεύεται το πρώτο του collage και

114 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

πραγματοποιεί την πρώτη του έκθεση με γλυπτά ζουέλα 2016, «PIIGS | (IM)MATERIAL GESTURES», από μολύβι. Οργανώνει στην Αθήνα δύο περιοδικά Fondazione Sandretto Re Rebaudengo, Τορίνο, Ιταλία λόγου & τέχνης, τον Λωτό 1968-1972 και την Πρά- 2016, Athens Report (athensreport.org) διαδραστική ξη 1972. Το πρώτο του βιβλίο ποίησης κυκλοφορεί διαδικτυακή πλατφόρμα (2014–) τον Φεβρουάριο του 1974 στην Αθήνα. Από το 1970 έως σήμερα δημοσιεύει σε πολλά περιοδικά σχέ- Μαρία Λουίζου δια, ποιήματα, πεζά και δοκίμια. Δουλεύοντας στο Η Μαρία Λουίζου εισάγεται το 2012 στην ΑΣ- synthi 100, δημιούργησε το ηχητικό υπόστρωμα της ΚΤ της Αθήνας, αποσπώντας την διάκριση της 8ης κινηματογραφικής του ταινίας Saga of a city, 1976. θέσης. Παρακολουθεί γλυπτική με καθηγητή τον Από το 1976 αρχίζει μεικτά έργα οπτικής ποίησης. Γιώργο Λάππα, μέχρι το 2016, ολοκληρώνοντας τις Πρώτο δρώμενο (performance) σε αίθουσα τέχνης σπουδές της, με την καθηγήτρια Αφροδίτη Λίτη, το στην Αθήνα το 1975. Από το 1986 το φαινόμενο του 2017. Πριν ακόμη ολοκληρώσει τις σπουδές της στην κεραυνού είναι στο επίκεντρο της έρευνάς του. Έχει Ελλάδα, συγκεκριμένα τον Ιούνιο του 2016, προτά- πραγματοποιήσει 26 ατομικές εκθέσεις σε αίθουσες θηκε από την Γαλλίδα καλλιτέχνιδα Elizabeth Ballet τέχνης και Μουσεία στην Ευρώπη και έχει πάρει και την ιστορικό τέχνης Catherine Strasser για το μέρος σε πάνω από 100 διεθνείς ομαδικές εκθέσεις Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα της Σχολής Art Décoratif όπως και σε πολλά συνέδρια/συμπόσια Τέχνης Τε- από όπου κι έγινε παμψηφεί αποδεκτή. Έχει σπου- χνολογίας και Ποίησης και Νέων Τεχνολογιών. Έργα δάσει επίσης Μονωδία και Σύνθεση της Μουσικής του βρίσκονται σε Μουσεία και ιδιωτικές συλλογές (2004–2011). Τα δύο χρόνια που έζησε στο Παρίσι, στην Ελλάδα, στην Γαλλία, στο Βέλγιο, την Γερμανία βραβεύθηκε για την ικανότητά της να συγκροτεί κι αλλού. Είναι μέλος του: ΕΕΤΕ, ΟΣΔΕΕΤΕ και του και να κατευθύνει ομάδες αλλόγλωσσων ατόμων σε ΚΣΥΜΕ. performances, όπου και διακρίθηκε σε ανάλογους www.costis.eu διαγωνισμούς. Τον Ιούνιο του 2017, προτάθηκε από τον θεωρητικό τέχνης Mark Thebeault, ως εικαστική Άννα Λάσκαρη επιμελήτρια νέων ταινιών. Έχει συμμετάσχει σε αρ- Η Άννα Λάσκαρη ζει και εργάζεται στην Αθήνα. κετές εκθέσεις και κινηματογραφικά δρώμενα, στην Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Ελλάδα και στην Γαλλία. Αθήνα, πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Pratt Institute στο Brooklyn της Νέας Υόρκης και Απόστολος Λουφόπουλος παρακολούθησε μαθήματα Video, Web design και Το αντικείμενο της έρευνάς του είναι ο ήχος και Flash Αnimation στο New School της Νέας Υόρκης. τα ψηφιακά μέσα, και ενδιαφέρεται για τους ήχους Η δουλειά της έχει παρουσιαστεί σε ομαδικές και του φυσικού κόσμου και τις δυνατότητές τους για ατομικές εκθέσεις, μεταξύ άλλων: «Εικαστικοί Διά- μουσική εξερεύνηση. λογοι», σταθμός μετρό πλατεία Συντάγματος, Αθήνα Σπούδασε μουσική στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και 2010, a.antonopoulou art, Αθήνα 2010, 2013, 2017, στο City University, στο Λονδίνο (PhD στη μουσική). «The Garden of Eden», Palais de Tokyo, Παρίσι 2012, Τα κυρίως μουσικά του ενδιαφέροντα περιλαμβά- «NEIGHBORHOOD X.0.ARTUP», Ινστιτούτο Γκαίτε, νουν τη σύνθεση ηλεκτροακουστικής μουσικής και Άγκυρα 2012, «Neue Klarheit, vkunst», Φρανκφούρ- την έρευνα της διαχείρισης του ήχου με ηλεκτρονικά τη 2012, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, μέσα, αλλά και τη σύγκλιση μεταξύ των διαφορετι- Θεσσαλονίκη 2013. «…do delay», Δημοτικό Κέντρο κών μουσικών ειδών. Τεχνών Λευκωσίας, Λευκωσία 2014, «CAPTURE Τα έργα του έχουν παρουσιαστεί διεθνώς σε γνω- ALL, TRANSMEDIALE», Βερολίνο 2015, «I Bienal στά φεστιβάλ σύγχρονης μουσικής κι έχει βραβευθεί del Sur: Pueblos en Resistencia», Καράκας, Βενε- σε διάφορα διεθνή φεστιβάλ, όπως αυτό της Ars

115 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Electronica. Είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Ιόνιο Το καλλιτεχνικό σύμπαν της βρίσκεται στην άκρη Πανεπιστήμιο, Τμήμα Τεχνών, Ήχου και Εικόνας, των ονείρων, με μια φαινομενική ηρεμία σκόπιμα στην Κέρκυρα. Στη μεταδιδακτορική του έρευνα τοποθετημένη ανάμεσα στην πραγματικότητα και έχει εργαστεί πάνω στη δημιουργική μελέτη του πε- τη φαντασία. ριβαλλοντικού ήχου. Ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Έργα της ανήκουν στη συλλογή FNAC της Γαλλί- Ένωσης Συνθετών Ηλεκτροακουστικής Μουσικής ας (Fonds Nationale d’art Contemporain) καθώς και και της Ελληνικής Εταιρείας για την Ακουστική Οι- σε πολλές συλλογές ιδιωτών και Ιδρυμάτων, όπως κολογία. αυτή του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Κωνστα- ντινούπολης, Istanbul Modern. Κέλλυ Μενδρινού Επιλεγμένες εκθέσεις: «Doors of Perception», Η Κέλλυ Μενδρινού γεννήθηκε στην Αθήνα Γκαλερί Nev, Τουρκία, 2017, «Flying Over the Abyss», και σπούδασε στην ΑΣΚΤ. Συνέχισε στο Παρίσι με NΕΟΝ: Ωδείο Αθηνών, Ελλάδα, 2016, «Till it’s gone, μεταπτυχιακές σπουδές στη φιλοσοφία της Τέχνης an exhibition on Nature and Sustainability», Μουσείο στη Σορβόννη, ενώ παράλληλα μαθήτευσε κοντά Μοντέρνας Τέχνης Κωνσταντινούπολης, Τουρκία, στον Leonardo Cremonini στην École des Beaux 2016, «Matières à Rêver», Château des Adhémar, Arts. Έκτοτε ζει και εργάζεται τόσο στην Αθήνα όσο Γαλλία, 2016, «Motopoétique», MAC-Lyon, Γαλ- και στο Παρίσι, μοιράζοντας το χρόνο της ανάμε- λία, 2014, «Heart of Darkness», NΕΟΝ: Φεστιβάλ σα στις δύο πόλεις. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές Αθηνών, Ελλάδα, 2012, «The King», Γκαλερί Analix εκθέσεις στο Παρίσι, την Αθήνα, το Λονδίνο και τη Forever, Ελβετία, 2012, «I Would Prefer Not To», Θεσσαλονίκη, ενώ έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμες Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα, Ελλάδα, ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. 2012, «Parallel Universe», Γκαλερί 511 (ΗΠΑ, 2010). Οι πιο πρόσφατες εκθέσεις της είναι η ομαδική των Ελλήνων μαθητών του Cremonini στο Ιταλικό Ινστι- Βασίλης Μπαλάσκας τούτο στην Αθήνα το 2016 και η ατομική της στην Ο Βασίλης Μπαλάσκας (γεν. 1983, Θεσσαλο- γκαλερί SG, Αθήνα 2017. νίκη) ζει και εργάζεται στο Λονδίνο και το Νότι- νχαμ. Είναι κάτοχος διδακτορικού τίτλου από το Μάρω Μιχαλακάκου πρόγραμμα Critical Writing in Art & Design του Η Μάρω Μιχαλακάκου γεννήθηκε το 1967 στην Royal College of Art. Έργα του έχουν παρουσιαστεί Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε Καλές διεθνώς, σε 120 ατομικές και ομαδικές εκθέσεις. Έχει Τέχνες στην École Nationale Supérieure d’Arts de υπάρξει υποψήφιος για διάφορα βραβεία, μεταξύ των Paris-Cergy (Γαλλία) και την Hohschule für Bildende οποίων το AUDI Art Award 2013 για τον πιο πρω- Kunst, Braunschweig (Γερμανία) και έχει συμμετάσχει τοπόρο νέο καλλιτέχνη. To 2012 εκπροσώπησε το σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ευ- Ηνωμένο Βασίλειο στην Πολιτιστική Ολυμπιάδα του ρώπη, την Τουρκία και τις ΗΠΑ. Λονδίνου και στο Μάριμπορ, Πολιτιστική Πρωτεύ- Η δουλειά της, αινιγματική και πολυδιάστατη ουσα της Ευρώπης, με το βίντεο Parthenon Rising (γλυπτικές εγκαταστάσεις, ζωγραφική, σχέδια, ανά- (2010). Επιπλέον, από το 2012 είναι επιστημονικός γλυφα σε βελούδο), «υφαίνεται» με οικογενειακές επιμελητής του ακαδημαϊκού περιοδικού Leonardo μνήμες και πολιτιστικές αναφορές και χαρακτηρίζε- Electronic Almanac, που εκδίδεται από τον οίκο του ται από μια σπάνια εκλεπτυσμένη ωμότητα. Επιλέ- MIT Press. Τα τελευταία χρόνια έχει δώσει διαλέξεις γει φιγούρες και θεματικές που βρίσκονται πάντα σε για το καλλιτεχνικό και ακαδημαϊκό του έργο στο τεταμένη κατάσταση, όπως η προστασία του οικο- Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, στην Tate Liverpool, γενειακού περιβάλλοντος και η επίπονη οικειότητα, στην 11η Μπιενάλε της Sharjah, στο Germanisches ο έρωτας και η υποταγή, ο σύνδεσμος και τα δεσμά. Nationalmuseum, στο Πανεπιστήμιο Goldsmiths,

116 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

στο κολλέγιο Central Saint Martins και στο Victoria ξελίχθηκε σε Indoors+. Εκθέσεις της ομάδας, 2013, & Albert Museum. «Εθνικός Κήπος», εγκατάσταση στο ΕΜΣΤ, Αθήνα 2010, «Indoors is moving out», εγκατάσταση στην Β΄ Κοσμάς Νικολάου Μπιενάλε Θεσσαλονίκης, 2009, «Indoors», εικαστική Ο Κοσμάς Νικολάου (γεν. 1984, Αθήνα) σπού- δράση σε διαμέρισμα της Αθήνας. δασε Καλές Τέχνες και Αρχιτεκτονική στα Ιωάννινα, Από το 2014, διδάσκει ως Επίκουρη Καθηγήτρια το Βόλο και το Μιλάνο. Το έργο του περιστρέφεται στην Σχολή Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του γύρω από τις λειτουργίες της αρχιτεκτονικής, των Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. χωρικών ποιοτήτων, της μνήμης, της αφήγησης και Έργα της βρίσκονται στην Εθνική Γλυπτοθήκη, της μη λεκτικής επικοινωνίας. Συχνά καταπιάνεται στο ΚΜΣΤ Θεσσαλονίκης και σε ιδιωτικές συλλογές. με το μοντερνισμό, διάσπαρτα τεκμήρια, αρχεία καθώς και προσωπικές αφηγήσεις. Η σύνθεση των Κωνσταντίνος Ξενάκης διαφορετικών αυτών στοιχείων οδηγεί σε νέες σχέ- O Κωνσταντίνος Ξενάκης γεννήθηκε στο Κάιρο σεις αλλά και μια καινούργια τοποθέτησή τους στο της Αιγύπτου το 1931. Ζει στο Παρίσι από το 1955. χώρο που ακροβατεί ανάμεσα στην πραγματικότητα Το 1967 αποφοίτησε από το École Supérieure des και τη σκηνογραφία. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές Arts Modernes με πτυχίο σπουδών στη Διακόσμη- εκθέσεις στην Ελλάδα, τα Βαλκάνια και τη Δυτική ση και εσωτερική αρχιτεκτονική. Την περίοδο 1957- Ευρώπη, σε μουσεία ιδρύματα και ανεξάρτητους χώ- 1961 έκανε σπουδές ζωγραφικής στις Académie de ρους. Έχει πραγματοποιήσει δυο ατομικές εκθέσεις la Grande Chaumière, Παρίσι και Notre Dame des στην Αίθουσα Τέχνης Ρεβέκκα Καμχή στην Αθήνα Champs, Παρίσι με τον H. Gœtz. Το 1970 έλαβε την και στο brauchbarkeit στην Κολωνία. Έχει παρα- υποτροφία του καλλιτεχνικού προγράμματος Βερο- βρεθεί σε διαφορετικά προγράμματα καλλιτεχνικής λίνου D.A.A.D., ενώ το 1980 την υποτροφία έρευνας φιλοξενίας στην Ελλάδα, τη Γερμανία, την Ιταλία και του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας. τη Μάλτα καθώς και στο πρόγραμμα Ideas City του Από το 1996 ζει και εργάζεται στο Παρίσι και New Museum, NΥ. στην Αθήνα. Έχει παρουσιάσει πολυάριθμες ατομι- κές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές στην Βάλλυ Νομίδου Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ τα έργα του βρίσκο- H Βάλλυ Νομίδου γεννήθηκε το 1959 στη Θεσ- νται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές. Το 1986 σαλονίκη. Είναι απόφοιτος της ΑΣΚΤ και του Saint του απονεμήθηκε από το γαλλικό κράτος ο τίτλος Martin’s School of Art. Ήταν υπότροφος του μετα- Ιππότης του Τάγματος Τεχνών και Γραμμάτων, ενώ πτυχιακού προγράμματος εσωτερικού, του Ι.Κ.Υ. Έχει το 1988 έλαβε τιμητική διάκριση με την ευκαιρία της κάνει 8 ατομικές εκθέσεις, μεταξύ των οποίων στην 24ης Ολυμπιάδας από το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Lucca, Cartasia, Biennale d’ arte contemporanea, Τέχνης της Σεούλ, Ν. Κορέα. Το 1996 του απονε- 2013, στην Αθήνα, Fizz gallery, 2010, Μέδουσα μήθηκε το βραβείο Delmas του Institut de France, αίθουσα τέχνης 2003,1996,1988. Έχει πάρει μέρος ύστερα από πρόταση της Γαλλικής Ακαδημίας Κα- σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το λών Τεχνών. εξωτερικό. Από τις πρόσφατες, το 2017, «Πεδίο www.constantinxenakis.org Δράσης KΟΔΡΑ», Θεσσαλονίκη, «Αυλαία», Πάφος, Πολιτιστική Πρωτεύουσα, «The right to be human», Θανάσης Πάλλας ΚΜΣΤ Θεσσαλονίκης. Το 2016, «Ψίθυροι» ΚΜΣΤ Αναπληρωτής Καθηγητής Εικαστικών Τεχνών– Θεσσαλονίκης & ΜΣΤ Κρήτης. Το 2013 «Δημοσθέ- Ψηφιακής Εικόνας, στο τμήμα Εικαστικών και Εφαρ- νης Κοκκινίδης, ο δάσκαλος», Μ.Ι.Ε.Τ. Αθήνα. Είναι μοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του ιδρυτικό μέλος της ομάδας Indoors, η οποία μετε- Α.Π.Θ.

117 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές στην ματοποίησε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην ίδια Ελλάδα και τη Γερμανία σχολή. Από το 2000 είναι μέλος της ομάδας Φιλο- Δημοσιεύσεις για το έργο του σε εφημερίδες και πάππου. Έλαβε το βραβείο από τη Στέγη Γραμμάτων περιοδικά της Ελλάδας και της Γερμανίας και Τεχνών το 2014 για το residency του Accelerate@ 1981-1985 Γραφικές Τέχνες στη Σχολή Γραφικών και CERN, στη Γενεύη. Καλλιτεχνικών Σπουδών, ΤΕΙ, Αθήνα Έχει πραγματοποιήσει 8 ατομικές εκθέσεις στην 1985-1990 Πτυχίο ζωγραφικής της Σχολής Καλών Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και πολλές συμμε- Τεχνών του Α.Π.Θ., εργαστήριο Δ. Κοντού τοχές σε ομαδικές όπως: «Ο Κήπος Βλέπει», επιμέ- 1991-1994 Πτυχίο γλυπτικής στο εργαστήριο του λεια Άννας Καφέτση, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Franz Erhard Walther. 2017, «A Certain Blue of the Sea», επιμέλεια Σωζήτας 1994-1996 Μεταπτυχιακό με τον F.E.Walther στην Γκουντούνα, Ιόνιος Βουλή, Κέρκυρα, 2017, «Swab on Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Αμβούργου Paper», γκαλερί ΑΔ, Swab Barcelona, 2016, «Αστο- 1996-1999 Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο χία», επιμέλεια Θ. Ζαφειρόπουλου, «Syptom Project του Αμβούργου 5», Άμφισσα 2014, «Art Rotterdam», συμμετοχή με την γκαλερί ΑΔ, Rotterdam, 2014, «Synthesis», Γιώργος Παπαδάτος Galerie Françoise Heitsch, επιμέλεια Χριστίνας Πε- Σπούδασε στην Ακαδημία Kαλών Tεχνών της τρηνού, Μόναχο, 2013, «Στην Εξοχή», επιμέλεια Σ. Ρώμης. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Μπαχτσετζής, Συλλογή Μπέλτσιου, Τρίκαλα, 2006, Σημαντικότερες ατομικές εκθέσεις: «The shape «Visions», επιμέλεια Τάσος Κουτσουρής, γκαλερί of orders to come», (με τους Société Réaliste), Salon Καππάτος–Imperial Athens Hotel, Αθήνα, 2006. de Vortex, Αθήνα 2013, «Corporate cities Ltd», E31 gallery, Αθήνα 2007, «Light unit factories», Galleria Nίνα Παπακωνσταντίνου Umberto di Marino, Νάπολη 2002, «The master–list H Nίνα Παπακωνσταντίνου γεννήθηκε το of dead media», Palazzo delle Esposizioni, Ρώμη 1968 στην Αθήνα. Σπούδασε Ελληνική Φιλο- 2000. λογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπι- ΄Eχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στήμιο της Αθήνας και Visual Arts: Drawing στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και σε προγράμμα- στο Camberwell College of Arts, στο Λονδίνο. τα residency­ όπως Nordisk Kunstarsenter Dalsasen, Το 2015 ήταν artist–in–residence στο Seeger Center Νορβηγία 2005, Centre International Couvent des for Hellenic Studies, στο Πανεπιστήμιο Princeton. Récollets, Παρίσι 2003-2004. Έχει παρουσιάσει τη δουλειά της σε πολλές εκθέσεις Είναι επίσης ιδρυτικό μέλος της Lo and Behold στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Πρόσφατες συμμε- από το 2008 και έχει επιμεληθεί projects όπως το τοχές: «To ΕΜΣΤ στην documenta 14, Αντίδωρον–Η «After the rage», Beton7 (2011) και «Public Domain» Συλλογή του ΕΜΣΤ», Fridericianum, Κάσελ, «ΝΠ (με την Άρτεμις Ποταμιάνου), «Kulturhuset», Στοκ- ή τα σενάρια μιας ζωής», Locus Athens, «Thread», χόλμη και Milkshake agency, Γενεύη 2012-2014, γκαλερί Καλφαγιάν, Αθήνα, «Όπου υπάρχει θά- «Housing as social agreement» (με την Σοφία Ντώνα) λασσα υπάρχουν πειρατές», 3137, «Typo», γκαλερί 15η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής, Βενετία 2016. Καλφαγιάν, Αθήνα (ατομική), «Quieter in Every Phrase», γκαλερί Martine Aboucaya, Παρίσι (ατομι- Νίκος Παπαδόπουλος κή), «Αγαπητέ μου Ιπποκόμη», γκαλερί Καλφαγιάν, Ο Νίκος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1970. Ζει Αθήνα (ατομική), «Drawing Time, Reading Time», και εργάζεται στην Αθήνα. The Drawing Center, Νέα Υόρκη, «Αντί Γραφής», Σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Κα- ΕΜΣΤ, Αθήνα (ατομική), 1η Μπιενάλε του Αρέτσο λών Τεχνών (1998–2003). Από το 2008-2010 πραγ- «Icastica: Glocal Women», Αρέτσο, Ιταλία, «Pen

118 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES to Paper», γκαλερί Athr, Τζέντα, Σαουδ. Αραβία, τίτλο σπουδών στη σκηνογραφία από το Central «La Plasticité du Langage», Fondation Hippocrène, Saint Martin’s College of Art and Design του Λον- Παρίσι, 2η Μπιενάλε της Αθήνας «Heaven», Αθή- δίνου και κατόπιν από το Hochchule für Gestaltung να, «Heart in Heart», ΕΜΣΤ, Αθήνα, «Και τώρα;», und Kunst της Ζυρίχης, ως υπότροφος του Ιδρύματος ΚΜΣΤ, Θεσσαλονίκη, «Διεμπειρίες, Ελλάδα», 798 Ωνάση. Ο Νίκος Ποδιάς, ως καλλιτέχνης-επιμελη- Space, Πεκίνο, Κίνα, «Σε Ενεστώτα Χρόνο», ΕΜΣΤ, τής, δραστηριοποιείται τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα. Εκπροσωπείται από τις γκαλερί Καλφαγιάν παραγωγή σχεδιασμάτων σύγχρονης τέχνης στην Αθήνα–Θεσσαλονίκη. ελληνική περιφέρεια, μέσω της ενεργοποίησης χώ- www.ninapapaconstantinou.gr ρων με επιτόπια (in situ) εκπόνηση καλλιτεχνικών έργων. Στις δράσεις αυτές, καλλιτέχνες καλούνται Αιμιλία Παπαφιλίππου να δημιουργήσουν έργα που κατασκευάζονται απο- Η Αιμιλία Παπαφιλίππου γεννήθηκε το 1961 κλειστικά για έναν συγκεκριμένο τόπο, την ιστορία, στην Aσμάρα της Ανατολικής Αφρικής και ζει στην τις μνήμες και τα ‘υλικά’ του. Παράλληλα όλο το συ- Αθήνα. γκεντρωμένο υλικό παρουσιάζεται σε ένα ανοιχτό Αποφοίτησε από την Ανωτάτη Σχολή Καλών ιστολόγιο (blog). Τεχνών το 1985 και από το New York University το Επιλεγμένες πρόσφατες εκθέσεις/δράσεις: Επι- 1989, έχοντας λάβει υποτροφία Ωνάση και διδακτική μέλεια και σχεδιασμός του «Serviam project» στον υποτροφία απαλλαγής διδάκτρων από το NYU. χώρο της παλαιάς Μονής των Ουρσουλινών στα Αντιπροσώπευσε την Ελλάδα το 1991 στην 21η Λουτρά Τήνου, 2017. Συμμετοχή στην επιμέλεια Μπιενάλε του Σάο Πάολο. Το 2010 πραγματοποίησε των ενοτήτων βιντεοτέχνης του διεθνούς φεστιβάλ την χωροτροπική εγκατάσταση/μπαρ Liquid Sky στη «Video Art Miden», 2016. Παρουσίαση των «Refuge Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Project I, II» στο πλαίσιο του Platforms Project @ Το 2014 συμμετείχε στην έκθεση της Ελληνικής Art Athina, 2015. Συμμετοχή στην ομαδική έκθεση Προεδρίας στην Ε.Ε. «Ναυτίλος: Ταξιδεύοντας την βιντεοτέχνης «The Greek Element», γκαλερί [.BOX] Ελλάδα» στην Bozar, στις Βρυξέλλες, και πραγμα- Videoart Project Space στο Μιλάνο, Ιταλία. 2014 τοποίησε την πρώτη παρέμβαση σύγχρονης τέχνης Επιμέλεια του «Skagiopouleio Project» στο πλαίσιο στην Αρχαία Αγορά των Αθηνών με τίτλο Παλμικά του Διεθνούς Εικαστικού Φεστιβάλ ReCulture III, Πεδία και υποστήριξη του οργανισμού ΝΕΟΝ. Πάτρα. Συνεπιμέλεια και σχεδιασμός του «Refuge Το 2015 εξέθεσε στο Guandong Times Museum, Project II – Μαρτυρίες» στο υπόγειο πολεμικό κα- της Κίνας, και το 2017 στην έκθεση «Αντίδωρον-Η ταφύγιο του 2ου Π.Π. στον Αδάμαντα Μήλου με την συλλογή του ΕΜΣΤ» στα πλαίσια της documenta 14, καλλιτεχνική ομάδα Artspirators . Συμμετοχή στην στο Κάσσελ. ομαδική έκθεση βιντεοτέχνης στον πολυχώρο Open Το 2017 ήταν κεντρική ομιλήτρια και πραγμα- Space στη Βιέννη, Αυστρία με τίτλο «Nomadics Vol 3 τοποίησε μια βίντεο εγκατάσταση/περφόρμανς στο / Das andere Wo / The other Where» Artistic Visions Παλάτι του Ludwigsburg, στα πλαίσια του συνεδρίου of Distance. Έκθεση-παρουσίαση της συμμετοχικής “Raumwelten”. εικαστικής δράσης “Sanatorio Project” στο Μουσείο Δίδαξε στα πλαίσια του προγράμματος MFA της Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών. ΑΣΚΤ. Άρτεμις Ποταμιάνου Νίκος Ποδιάς Βλέπε σελίδα 106 Ο Νίκος Ποδιάς είναι εικαστικός και επιμελητής. www.artemispotamianou.com Αποφοίτησε από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας το 1999. Το 2001 έλαβε Μεταπτυχιακό

119 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Άρης Προδρομίδης το 2003 στο «OPEN» της Βενετίας. Το 2012 βραβεύ- Ζωγράφος, video artist και performer. Ομότι- τηκε για το έργο του της περιόδου 2009-2011 από μος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, την Ένωση Ελλήνων Τεχνοκριτών AICA Hellas. Έργα όπου δίδαξε μεταξύ 1980 και 2014. Γεννημένος το του βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη, καθώς και 1947 στη Θεσσαλονίκη, έκανε τις σπουδές του στη σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Φλωρεντία (1970-1977). Έχει πραγματοποιήσει 20 ατομικές εκθέσεις σε μουσεία, ιδρύματα και γκαλερί, Μάριος Σπηλιόπουλος σε Θεσσαλονίκη, Φλωρεντία, Αθήνα, Στρασβούργο, Ο Μάριος Σπηλιόπουλος γεννήθηκε το 1957, και Λονδίνο, μεταξύ 1969 και 2011. Έχει συμμετάσχει στον Πολύγυρο Χαλκιδικής. Σπούδασε στην Ανω- σε πολυάριθμες ελληνικές και διεθνείς διοργανώ- τάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, όπου σήμε- σεις σύγχρονης τέχνης, ανάμεσα στις οποίες είναι: ρα είναι Καθηγητής. Έχει πραγματοποιήσει πολλές «Tendenze», Φλωρεντία 1977, First World Biennale ατομικές και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές of Architecture, Σόφια 1981, «Arteder», Μπιλμπάο εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το 1994 1982, 12e Biennale de Paris, 1982, «Europalia 82– τιμήθηκε με το Μεγάλο Χρυσό Βραβείο (Grand Prix HELLAS», Αμβέρσα 1982, Biennale Video C.D., d’Alexandrie) στη 18η Biennale Αλεξάνδρειας. Έργα Λιουμπλιάνα 1983, VII Bienal de Arte de Pontevedra, του υπάρχουν σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές Ισπανία 1983, 13e Montreal International Festival στην Ελλάδα, Τουρκία, Βέλγιο, Γαλλία, Πολωνία, Αγ- of New Film and Video, Μόντρεαλ 1984, «Soluble γλία, Γερμανία, Αυστρία, Ισραήλ, Δανία και τις ΗΠΑ. Mail», Μαδρίτη 1985, 5th International Biennale of Sculpture, Αθήνα 1985, 3a Biennale di Architettura Παναγιώτης Τανιμανίδης di Venezia, Βενετία 1985, La Biennal, Βαρκελώνη Σπούδασε Μαθηματικά, Θεολογία και Μουσική 1985, «Creacité ’90», Τούρ 1990, «Die Bücher Der στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης (1975-1982). Künstler», διεθνής περιοδεία, 1996, «Innenseite– Έχει παρουσιάσει τους 21 κύκλους δουλειάς Documenta X», Κάσελ 1997, Performance Festival του σε 27 ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο – 2th Thessaloniki Biennale 2009, «Berliner Liste», εξωτερικό και σε ένα πλήθος ομαδικών θεματικών Βερολίνο 2011. εκθέσεων και Biennale. Μια μικρή επιλογή ατομικών εκθέσεων: Άγγελος Σκούρτης Πινακοθήκη Πιερίδη – «Anosis», Αθήνα 1988, Ο Άγγελος Σκούρτης γεννήθηκε στην Πάτρα το XLIV Μπιεννάλε Βενετίας Aperto 90 - «Μάθημα Φυ- 1949. Σπούδασε στην Ακαδημία Kαλών Τεχνών της σικής», Ιταλία 1990, Art ’92 BASEL , Γκαλερί JADE, Φλωρεντίας και ολοκλήρωσε εκεί τις σπουδές του, με VIDEO CLIP, Βασιλεία, Ελβετία 1992, Οι Φάροι της μαθήματα ΜΜΕ κοντά στον καθηγητή και θεωρητικό Ειρήνης, ένα έργο 125 m2 γλυπτική εγκατάσταση Pio Baldelli και με υποτροφία στο Κρατικό Ινστιτού- στην Κεντρική Τράπεζα Κύπρου, Λευκωσία 1998, το Τέχνης Porta Romana. Από την αρχή της καριέρας Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης του έκανε επεμβάσεις–δράσεις στο χώρο (Δεσμός - Art Forum Gallery-ΒΙΛΚΑ «Νηστικός Δείπνος», 1983), καθώς και εγκαταστάσεις και περφόρμανς. Θεσσαλονίκη 2001, Δημοτική Πινακοθήκη Θεσ- Πολλά και ποικίλα τα μέσα αλλά και τα υλικά τα σαλονίκης 45α ΔΗΜΗΤΡΙΑ, «Μηδέν άγαν - μηδέν οποία χρησιμοποιεί για να διευρύνει το χώρο. Έχει φάγαν;» Θεσσαλονίκη 2010, Μουσείο Σύγχρονης παρουσιάσει έργα του σε αρκετές ατομικές εκθέσεις Τέχνης Ρόδου - «τασά εκ των σών θαμμένα μυστικά και πολλές σημαντικές ομαδικές διοργανώσεις σε στη διαπασών…». Ρόδος 2014, ΠΥΡΡΙΧΙΟ ΠΕΤΑΓ- Ελλάδα, Κύπρο, Γερμανία, Ιταλία, Βέλγιο, Σουηδία, ΜΑ, ένα γλυπτό μνημείο για την γενοκτονία των Καναδά κ.α. Το 1991 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Ποντίων, διαστάσεων 720 x 170 x 350 εκ., Πλατεία Μπιεννάλε της Αλεξάνδρειας όπου βραβεύτηκε και Αλεξάνδρας, Καστέλα, Πειραιάς, 2017.

120 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Κωνσταντίνος Τηλιγάδης Bordano, Italy Ο τομέας του είναι η ζωγραφική με εξειδίκευση 1998 «First International Biennale of Projects, Novi στην τρισδιάστατη ψηφιακή αναπαράσταση (3D Sad, Serbia Animation). Σπούδασε ζωγραφική και σκηνογραφία «Αισχύλεια ’98», Ελευσίνα στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και με υποτρο- 1997 «Αισχύλεια ’97», Ελευσίνα φία του ΙΚΥ παρακολούθησε ζωγραφική, γλυπτική, Δραστηριότητες μοντέλο σε κίνηση και φωτογραφία στην Ακαδη- Σκηνογράφος, μουσικός, φωτογράφος μία Καλών Τεχνών της Σεβίλλης, στην Ισπανία. Ηθοποιός: «Ηνίοχος», Αλ. Δαμιανός, 1992, «Η Εαρι- Ολοκλήρωσε τις σπουδές του (MA στις Ψηφιακές νή Σύναξη των Αγροφυλάκων», Δ. Αβδελιώδης, 1998 Τέχνες) στην ΑΣΚΤ. Έχει εκθέσει σε αίθουσες και Σκακιστής: Πρωτάθλημα Ελλάδος, 1983-1985. Δά- καλλιτεχνικά φεστιβάλ, και έλαβε το 1ο βραβείο στο σκαλος σκακιού σε παιδιά και εφήβους. Δάσκαλος διαγωνισμό Olympic Truce Through Painting (2004) ζωγραφικής Δήμος Αθηναίων 1985 – 1989, εκπαιδευ- στη Δαμασκό, στη Συρία. Έχει συνεργαστεί με το τήρια Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου 1992-2005 Ίδρυμα Ευγενίδου (Planetarium) και συμμετείχε σε Αθλητής Πολεμικών Τεχνών Shotokan Karate 1988- πολλά συνέδρια και ερευνητικά προγράμματα. Είναι σήμερα, Πρωτάθλημα Ελλάδος 1993 - 1996 Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου (Κέρκυρα) και Νίκος Τρανός Αναπληρωτής Διευθυντής του Εργαστηρίου Οπτι- Γεννήθηκε στους Ζάρακες Ευβοίας το 1957. κοακουστικών Τεχνών, στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Έργα Σπούδασε γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών του βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές και μουσεία, Τεχνών της Αθήνας (1983-1988) και στην École des στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Βeaux-Αrts στο Παρίσι (1990-91). Διδάσκει γλυπτική στην AΣKT Αθήνας από το 1995. Δημήτρης Τράγκας «White Power», Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθή- Ατομικές Εκθέσεις να 2017, «Αντίδωρον», Fridericianum (ΕΜΣΤ), 2015 «Voyage to the Void», Εταιρία Θεάτρου Χώρος, documenta 14, Κάσελ 2017, «Agora», 4η Μπιενάλε Αθήνα της Αθήνας 2013, «Greek Art», Sem-Art Gallery, 2012 «Ouranometria», Pop Up 123, Αθήνα Mονακό 2011, «Places», MMΣΤ, Θεσσαλονίκη 2007, 2004 «Voyage to the Void», Belgrade Cultural Center «Crimen Majestatis», Γκαλερί Α-Δ, Αθήνα 2007, Art Gallery, Serbia «Egnatia», Σαλέντο, Ιταλία 2005, «Makronissos 2000 Αίθουσα Τέχνης Μέδουσα, Αθήνα project», Μακρόνησος, Savra Art 2005, «Βραβείο 1993 «Zeppelin», Αίθουσα Τέχνης Μέδουσα+1, ΔΕΣΤΕ», Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Αθήνα 2004, «Spell Αθήνα your name», Γκαλερί Άρτιο, Αθήνα 2004, «Travel 1990 Αίθουσα Τέχνης Μέδουσα, Αθήνα Warnings», Γκαλερί Άρτιο, Αθήνα 2000, «Attention Ομαδικές Εκθέσεις it’s not light», Κάσελ 1997, «Torball» (ταπετσα- 2014 «Ground Zero», CAMP, Αθήνα ρία για τυφλούς), Γκαλερί Άρτιο, Αθήνα 1997, «Research & Art», Megaron Athens International «Greek Realities», Gallery Marstall, Bερολίνο 1996, Conference Hall, Αθήνα «Configura 2. Dialog der Kulturen», Ερφούρτ, Γερ- 2013 Έκθεση Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, μανία 1995, «Building Stones», Γκαλερί Kalfayan, Shanghai Θεσσαλονίκη 1995, «Burning House», Γκαλερί 2010 ART-ATHINA 2010, Βιβλία Ελλήνων Καλλι- Άρτιο, Αθήνα 1994, «Monument Memory», Γκα- τεχνών λερί Άρτιο, Αθήνα 1992, «Passage», Γκαλερί Άρτιο, 2001 «Mythologien des Buches», Frankfurt, Germany Αθήνα 1990. 2002 Concorso Internazionale per la Fiaba Illustrata,

121 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Τάσσος Τριανταφύλλου μεταξύ του όρους Πάικου και της Θεσσαλονίκης. Ο Τάσσος Τριανταφύλλου γεννήθηκε το 1962 Έδειξε το εικαστικό του έργο σε 42 ατομικές εκθέσεις στην Θεσσαλονίκη, σπούδασε γλυπτική (2017) και και πολλές ομαδικές. Το 2012 το Μακεδονικό Μου- ζωγραφική (1992)στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τε- σείο Σύγχρονης Τέχνης του οργάνωσε αναδρομική χνών της Αθήνας, μεταπτυχιακές σπουδές (MFA) έκθεση. Το έργο του παρουσιάστηκε στην Ελλάδα, (1999) Edinburgh College of Art, The University of Γαλλία, Σουηδία, Ιταλία, Γερμανία, Ισπανία, Αίγυπτο, Edinburgh–Herriot Watt University, U.K. Τουρκία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Σκόπια, Τσεχία, Φιν- Ατομικές εκθέσεις λανδία, Μολδαβία, Ουκρανία, Ελβετία. Είναι καθη- 2016 Σισμανόγλειο Μέγαρο, «KIMLIKLER– γητής στη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ. IDENTITIES», επιμέλεια Βάσια Καρκαγιάννη–Κα- ραμπελιά, Κωνσταντινούπολη, 2014 Βυζαντινό Γιώργος Χαρβαλιάς και Χριστιανικό Μουσείο «ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ–Το Ο Γιώργος Χαρβαλιάς γεννήθηκε στην Αθήνα Μπαλουκλή και οι Ρωμιοί της Πόλης τον 19ο αι.», το 1956. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών επιμέλεια Ι. Αλεξανδρή, Αθήνα, 2003 Diana Gallery Τεχνών με καθηγητή τον Δ. Κοκκινίδη (1976-1983). Down–Town, επιμέλεια Μ. Μαυρομμάτης, Αθήνα, Είναι Καθηγητής στην ΑΣΚΤ, το 2010 - 2014 διετέ- 1995 Gallery Εύμαρος, Αθήνα, 1994 Ipomal Gallery λεσε Πρύτανης του Ιδρύματος. Έχει πραγματοποιήσει Landgraaft, Ολλανδία, 1993 Αρχαιολογικός χώρος τις εξής ατομικές εκθέσεις: Gallery Μπαταγιάννη- Φιρκά, Χανιά, Ομαδικές Εκθέσεις: 2017, Μουσείο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, Αθήνα 2009, Gallery Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, επιμέλεια Μ. Μαραγκού, ΑΔ, Αθήνα 2005, Galerie ARTIO, Aθήνα 2003, 1999, Ρέθυμνο, Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, Αθήνα, 1995, 1993, Gallery Eλένη Κορωναίου, Αθήνα 1991, Στοά του Βιβλίου, επιμέλεια Κ. Στουπάθης, Αθήνα, ΠΟΛΥΠΛΑΝΟ, Αίθουσα Τέχνης, Αθήνα 1985. Έχει 2016, Gallery Kaplanon 5, Αθήνα, 2014, Αίθουσα λάβει μέρος στις εκθέσεις (επιλογή): Αθήνα Πολι- Τέχνης Ελληνογαλλικού συνδέσμου, Αθήνα, 2011 τιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, Αθήνα 1985, Αίθουσα Τέχνης Καππάτος, Αθήνα, 2007 Αίθου- 2η Biennale Νέων Καλλιτεχνών της Ευρωπαϊκής σα Τέχνης Μέδουσα, επιμέλεια Μ. Μαυρομμάτης, Μεσογείου, 1986, «Αντίποδες, Νέοι Έλληνες Καλλι- Αθήνα, 2004 “Athina by Art”, Πολιτιστική Ολυμπι- τέχνες», Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Μελβούρνη, άδα, επιμέλεια Μ. Μαυρομμάτης, Αθήνα, 2003 “Art 1987, 16η Biennale Αλεξάνδρειας, 1987, Κunst- Athina 2003”, Αθήνα, 2001 Χάριτος Gallery, επιμέλεια Europa, Staatlichen Κunsthalle, Berlin, 1991, «Προ Μ. Μαυρομμάτης, Αθήνα. Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Πάτρια», Σπίτι της Κύπρου, Αθήνα 1995, «Greek Λάρισας, επιμέλεια Μ. Μαυρομμάτης, Πειραματικό Realities, Stiftung Neue Kultur», Galerie im Marstall, Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Νεάπολης, επιμέλεια Μ. Βερολίνο 1996, «Greek Realities», Kunsthalle Brandts Μαυρομμάτης, Θεσσαλονίκη, Μουσείο Σύγχρονης Klaedefabrik - Odense, Δανία 1997, Montrouge – Τέχνης Κρήτης, επιμέλεια Μ. Μαραγκού, Ρέθυμνο, Athenes, 42e Salon d’Art Contemporain, Γαλλία 1997, 1999 Overbeck–Gesellschaft, Lübeck, Γερμανία, 1997 «Εστίες του Βλέμματος», Εικαστικό Κέντρο Λάρισας Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, επιμέλεια Μ. 1997, Biennale Aλεξάνδρειας, Αίγυπτος 1997, Μακε- Μαυρομμάτης, Ρέθυμνο, 1993 «4th Biennale», δονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη Maastricht, Ολλανδία. 1998, «Στην εξοχή», Συλλογή Λεωνίδα Μπέλτσιου, 2006, «Στους Λαβύρινθους των Αέρηδων», Γκουέρ- Γιώργος Τσακίρης νικα, Ισπανία 2007, «Τόποι», Συλλογή Μακεδονικού Ο Γιώργος Τσακίρης γεννήθηκε στα Γιαννιτσά το Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Μουσείο Μπενάκη, 1955. Μετά τις πρώτες του σπουδές στα ηλεκτρονι- Αθήνα 2007, ΜΜΣΤ Θεσσαλονίκη 2008, «Τέχνης κά σπούδασε ζωγραφική και χαρακτική στη Σχολή Πολιτική», Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας. Ζει και εργάζεται Αθήνα 2010, «Νέα αποκτήματα», Εθνική Πινακο-

122 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

θήκη 2012, «ReCulture», Πάτρα 2013, CAMP 2013, 9, στο Kassel, Centre Regional d’ Art Contemporain Αθήνα, ΜΜΣΤ Θεσσαλονίκη 2013, IFA Donopoulos, της Bretania, 1992, «Το θεωρητικό αντικείμε- Θεσσαλονίκη 2012, Οικειοποίηση, Δημοτική Πινα- νο», 1993, Schirn Kunsthalle. «G. Tsarouchis, S. κοθήκη Καλαμάτας 2013, «Agora», Athens Biennale Antonakos, G. Hatzimihalis», Φρανκφούρτη 2001, 2013, IFA Donopoulos, Θεσσαλονίκη 2014, «Δάσκα- “The Factory, Conversation? Recent Acquisitions of λοι – Καλλιτέχνες», Συλλογή Εθνικής Πινακοθήκης, the Van Abbemuseum», Αθήνα 2002, Εθνικό Μου- Σίφνος 2014, Τήνος 2014, Art Athina 2014. σείο Σύγχρονης Τέχνης, «Intercivilizations», Αθήνα 2004, European Art Projects, «Ideal City–Invisible Έρση Χατζηαργυρού Cities», Zamosc, Poland Ιούνιος–Αύγουστος 2006 Η Έρση Χατζηαργυρού γεννήθηκε στην Αθήνα και Potsdam, Γερμανία 2006, Museum Serralves, το 1951. Σπούδασε ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τε- «Τhe Decade of the 80’s. A Topology», Porto, Πορ- χνών του Παρισιού (1976–1982) και παράλληλα δι- τογαλία 2007. δάχτηκε βιτράιγ στην École des Arts et Métiers. Έχει συμμετάσχει σε πάνω από 40 εκθέσεις, ξεκινώντας από το 1979 στο Παρίσι όπου ζούσε. Εκπροσώπη- σε την Ελλάδα σε διάφορες Μπιενάλε, στο Τορίνο 1985, στη Βενετία 2001, στο Μπουένος Άιρες 2002 (με πρόσκληση από το εκεί Μουσείο Σύγχρονης Τέ- χνης) και στη Σεβίλλη 2005. Ασχολήθηκε αρχικά με τη ζωγραφική και στα- διακά πέρασε σε κατασκευές στον χώρο. Βασική πηγή έμπνευσής της από την επιστροφή της στην Ελλάδα και μετά ήταν η ιστορία και το τοπίο του Λαυρίου, που εμφανίζονται στο έργο της μέσα από γεωμετρικά και κινητικά μοτίβα, αλλά και από τα υλι- κά που χρησιμοποιεί. Έχει επίσης αρθρογραφήσει σε διάφορα μέσα για τα προβλήματα της Τέχνης και τον κοινωνικό της ρόλο. Ζει και εργάζεται στην Ελλάδα. Γιώργος Χατζημιχάλης Ο Γιώργος Χατζημιχάλης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954. Η πρώτη του ατομική έκθεση έλαβε χώρα στην αίθουσα τέχνης Ώρα του Ασαντούρ Μπαχαριάν το 1977 και έκτοτε εκθέτει τακτικά τη δουλειά του. Το 2001 το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ορ- γάνωσε μια μεγάλη έκθεση με τίτλο «Γιώργος Χατζη- μιχάλης, Έργα, 1985-2000» ενώ το 2002 μια έκθεση με τίτλο «Γιώργος Χατζημιχάλης: Επτά έργα (1990– 2000)» οργανώθηκε το 2002 από το MoMA/PS1 στη Νέα Υόρκη. Το 2005 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας. Ο Γιώργος Χατζημιχάλης έχει λάβει μέρος σε σημαντικές εκθέσεις από τις οποίες παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένες: DOCUMENTA

123 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ CURATORS’ BIOGRAPHIES

Klea Charitou Miltos Frangopoulos Klea Charitou (b. Athens, 1986) is an art histori- Miltos Frangopoulos (born Athens, 1951) is a an and curator based in Athens. After a BA in Greek British–educated art historian currently Deputy Di- Literature at Kapodistrian University of Athens she rector of Studies at the Vakalo Art & Design College, graduated with an MA in Art History from Aris- and Visiting Fellow in Art History at the University totle University, Thessaloniki and a second MA in of Derby, active in diverse fields including art and curating from the University Rennes 2, Rennes. She design education, art history, semiotics, translation is currently a PhD candidate in the School of Fine and literature, on which he has written extensively in Arts of Athens, preparing a thesis titled “The rela- national and international journals and collective vol- tionship between Logos and Art in the Greek Art of umes. Authored books on the history of design and the 1970s.” She worked as a curatorial assistant for translation theory, he has also published three novels. documenta 14 and as part of the curatorial team for He has translated major works of English Literature Kunsthalle Athena. She has collaborated in various and texts on psychoanalysis from the French, and has projects, including: South as a State of Mind arts and language–edited the Greek version of the Vocabulaire culture magazine, This Is Not My Beautiful House, de Psychanalyse. Has sat on the board of the Greek Art POLITICAL SPEECHES (Kunsthalle Athena), Cady Critics Association (AICA Hellas) and has curated Noland, (University Rennes2 and FRAC Bretagne), several exhibitions in Athens and numerous student PAWNSHOP, E-FLUX Project (3rd Thessaloniki Bien- shows in Greece and abroad. Most recent collabora- nale of Contemporary Art), Demo #2, Architecture, tions include exhibitions at the SG Art Gallery in Ath- Theory, Visual Arts, Design, Performance (DYNAMO ens (Tassos Babassis 2015, Kelly Mendrinou 2017). project-space) and she has been curatorial fellow in different programs in Europe. Sozita Goudouna Dr. Sozita Goudouna is an art theorist, curator Kostas Christopoulos and the author of “Beckett’s Breath: Anti-theatri- Kostas Christopoulos studied painting and print- cality and the Visual Arts” published by Edinburgh making at the Athens School of Fine Arts, followed a and Oxford University Press. She is developing an Master Course in Visual Arts at the same School and arts project in Abu Dhabi with UNICEF and has is a PhD candidate in Political Sciences at the Aristo- curated a program for “The Parliament of Bodies” tle University of Thessaloniki, Greece. He has had 4 documenta 14 Public Program with the participation solo shows in Greece and has participated at various of artists including Karen Finley. She taught at New group shows in Greece and abroad. He is member York University as the inaugural Andrew W. Mellon of artistic groups, as Filopappou Group (www.om- Curatorial Fellow at Performa New York, the leading adafilopappou.net), the non- profit organization arts organisation dedicated to exploring the critical Lo&Behold (www.loandbehold.gr) and co- founder role of live performance in the history of 20th centu- of the contemporary art and literature platform The ry art and to generating new directions for the 21st Symptom Projects (www.thesymptomprojects.gr). He century. Performa’s curatorial partnerships consist of writes art reviews for Greek newspapers and maga- a consortium of over 150 New York City cultural part- zines and has been a member of the curatorial team ners across New York City (MoMA, New Museum, of the 4th Athens Biennial and co- curator of other Whitney, Guggenheim, Watermill Centre, Times Sq exhibitions in Greece. Alliance et al) and more than 42 international part- www.kostaschristopoulos.com ners. The curator was a consultant for the Onassis Festival NY 2016 at the Onassis Foundation USA. She also taught the MA Postgraduate Programme “Man-

124 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ CURATORS’ BIOGRAPHIES agement and Promotion of Cultural Goods and the Charis Kanellopoulou Environment” at the University of the Peloponnese Charis Kanellopoulou is an art historian, inde- 2017. pendent curator and writer. She holds a PhD in Art She holds a PhD from the University of London History from the School of Philosophy of the Univer- on the History and Theory of Modern and Contem- sity of Athens (PhD thesis: The artistic interventions porary Art that is regarded as the first monographic in Athens’ public spaces from 1950 to 2004). She has survey on Beckett’s Breath (Onassis Scholarship 2003- curated exhibitions and projects in museums and 7) and has studied Philosophy, Theatre and Directing institutions (such as the Benaki Museum, Eugenides in London (BA, MA, Royal Academy of Dramatic Foundation, ISET–Contemporary Greek Art Institute Arts (RADA) & Kings College London 1996-2000). in Athens, Greece), as well as in public spaces. She is Her book by Edinburgh University Press (Edinburgh an adjunct faculty tutor of Art History at the Open Critical Studies in Modernism) is released in January University of Cyprus and the Hellenic Open Univer- in the US by Oxford University Press. She was elected sity. She is a member of AICA Hellas (Greek section as Treasurer of the Board of Directors at International of the International Association of Art Critics) and of Association of Art Critics AICA Hellas and as Mem- the Association of Greek Art Historians. ber of the Board of Directors at the Hellenic Centre Her research and curatorial interests focus on of the International Theatre Institute Unesco. modern and contemporary art; on public art issues; on the relationship between artistic creation and the Anna Hatziyiannaki archive [editor of the collective volume Kritiki+Tech- Art historian who has since 1996 worked on the ni (Criticism+Art) Vol. 6. Contemporary Art and the transdisciplinary approaches to art, as an indepen- Archive: Archival Collections, Artistic Practices, Reflec- dent researcher, writer and curator. She studied in tions (Athens: AICA Hellas, 2015); and on the social Paris (1974–1981) at the University Paris VIII, Meth- character of art. Her activities include also the exhibi- odology of Fine Arts (Maîtrise) and received two tions curatorship of historical and fieldwork interest postgraduate degrees (D.E.A.), the first in Theatrical related to modern and contemporary art in Greece. and Cinematographic Studies with professor Franc Popper (Paris VIII) and the second one in Ethno– Lena Kokkini Esthetic and Anthropology of Art at Sorbonne (Paris Lena Kokkini, art historian, was born in Athens I) with professor Jean Laude (1922–1984). Upon re- and graduated from the American College of Ath- turning to Greece she worked in the media as a jour- ens where she gained a scholarship for Lincoln High nalist and columnist for art and culture and she was a School at Wisconsin, U.S.A. She studied Art History co–publisher of the first e–zine for Contemporary Art and Mass Media in Western Berlin. In 1986, while in Greece alongside Dimitris Skoufis (1953–2007), working on her thesis, titled “Dada and the Place of the www.artopos.org. Women in it,” she participated in the organization of She has given lectures about transdisciplinary the exhibition 45–85 at the Nationalgalerie. art, and has curated group and solo exhibitions of Since then she has been living and working be- international and Greek artists. tween Athens and Berlin. She has collaborated with Member of AICA and of the Journalists’ Union Goethe Institute on art history issues and has curated of the Athens Daily Newspapers. Books: Art in the a number of solo and group exhibitions such as “Ath- Age of Biotechnological Revolution (collective) (2006), ens–Berlin/Small Shapes,” “The Dada Movement and Theofilos, (2007) and Costas Varotsos (2008). Hanna Hoech,” “The New Fauves,” “Walking through the Time,” “The Opposite,” “Fragments,” “Everyday Life in the Mirror,” etc. Her articles have been pub-

125 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ CURATORS’ BIOGRAPHIES lished in Avgi newspaper and in magazines such as Emmanuel Mavrommatis Eikastika, Anti, Techni/Art, Arti, the Belgian +–0 and Emmanuel Mavrommatis was born in Athens. the German Art. Moreover, in 1997, she cooperated Studies: Licence ès Lettres, Maîtrise à Quatre Certifi- with other art historians on the Dictionary of Greek cats, Sociology at Université Paris Sorbonne. Licence Artists published by Melissa. She has been a member ès Lettres, Maîtrise, DEA, Archaeology and Art His- of the International Association of Art Critics AICA tory at Université Paris Sorbonne-Paris IV. Graduate since 1994. of Museology, École du Louvre. PhD at the National and Kapodistrian University of Athens. Commission- Tassos Koutsouris er for Greece at the Venice Biennale (1980, 1988), the Tassos Koutsouris is an art restorer, art critic and Paris Biennale (1982) and the Alexandria Biennale curator. He teaches at the faculty of conservation of (1998). He has curated a large number of exhibitions antiquities and works of art at the Athens University of contemporary Greek and European art in Greece of Applied Sciences (TEI) as an Assistant professor. and France and has published articles in Greek and He has coordinated and participated in various na- international journals and collective editions. Selec- tional and international educational and research tion of publications: Dimitris Galanis, 1983 (PhD programs. His publications include monographies, Thesis), Morphoplastic and technical quests of Greek papers for scientific conferences, articles and essays, engraving, 1882-1982, Municipal Art Gallery of as well as critical analyses in art exhibition catalogues. Rhodes, 1983, The Prolegomena of analysis- Systems of As an independent curator he has been responsible for contemporary art, Paratiritis Publishing, Thessaloniki, numerous historical as well as modern art exhibitions. 1993. Professor of History of Modern and Contempo- rary Art, School of Visual and Applied Arts, Aristotle Christopher Marinos University of Thessaloniki, 1985-2002. In 1992 he was Christopher Marinos (Athens,1975) is an art awarded the medal Chevalier des Arts et des Lettres. historian, art critic, and curator. In 2017 he curated Christos Tzivelos’s retrospective “Modelling Phenom- Bia Papadopoulou ena” at the Benaki Museum (with Bia Papadopoulou), Born in Athens, Greece, Bia Papadopoulou Dimitris Fatouros’s paintings retrospective at the Na- graduated from Ohio University in 1982 (BFA, High tional Bank of Greece Cultural Foundation – Thessa- Honors) and from the Art History department of the loniki, the group show “Anafora periptoseon” (Report University of California, Berkeley in 1984 (MA). She on Cases) at Zoumboulakis Galleries, as well as the then followed the summer internship program of the exhibition “Epigrams” at Nitra Gallery, Athens. He Solomon R. Guggenheim Museum, in New York. has edited many publications on contemporary Greek She returned to Greece, the same year, and has art, including Possibilities: Interviews with Young since contributed essays to international and Greek Greek Artists (futura, 2006), The Work of Curating art magazines as well as to artists’ exhibition cata- (AICA Hellas, 2011), Maria Karavela (AICA Hellas, logues. 2015), and Vlassis Caniaris (Cultural Foundation of In 1996 she began her curatorial work as a free– Tinos, 2016). In 2008 he founded the online art jour- lance curator with an exhibition on the renowned nal kaput. From 2012 to 2015 he was the president of Greek artist Yiannis Gaitis. She has since curated the Hellenic Section of the International Association solo exhibitions for some of the most prominent of Art Critics – AICA Hellas. In 2013 he was in the Greek artists as well as group exhibitions, the most curatorial team of the 4th Athens Biennale AGORA important being “The years of defiance: Art of the and chief editor of the two accompanying publica- ’70s in Greece,” a production of EMST (2005–2006). tions (Guidebook and Anthology). In 2013 she curated the exhibition “Greece in

126 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ CURATORS’ BIOGRAPHIES crisis,” by the photography group Phasma2 (29th Archaeology (1997-1999) and since 2010 he is Dean international Winter Festival, Sarajevo, Bosnia Her- of the Faculty of Philosophy of Aristotle University zergovina, entitled “Art of Touch”) and was awarded of Thessaloniki. the Snowflake Award as one of the best shows of the Festival. Ιn 2017 she curated the retrospective exhi- Constantinos V. Proimos bition “Christos Tzivelos: Modelling Phenomena” at Dr Constantinos V. Proimos received his PhD the Benaki Museum, Pireus St. (co–curated by Chris- from the New School for Social Research in New topher Marinos). York, NY, USA in 2001 after having studied sociol- www.biapapadopoulou.org ogy, art history and philosophy in Athens (Pantion University) and in Paris (EHESS). He has extensively Miltiadis Papanikolaou published in Greece and abroad papers on aesthetics, He was born in 1947. He studied Modern Greek philosophy of art, history and criticism of visual arts Literature and Archeology (Faculty of Philosophy) at and was a Helena Rubinstein Fellow at the Whitney the Aristotle University of Thessaloniki. With a schol- Museum of American Art. He has received a state arship from the State Scholarships Foundation (IKY) scholarship for his doctoral and postdoctoral studies. he continued his studies in the History of Art at the His first book On the Limits of Aesthetics. The Role of University of Munich (1977-80). He was a scholarship Art in Martin Heidegger’s and Jacques Derrida’s Writ- recipient of the German foundation Alexander von ing was published by Kritiki editions, Athens, 2003. Humboldt (1980-82) for the study of Greek-German He has taught at the universities of Crete, Cyprus and cultural relations in the 19th century. In 1978 he re- the Technical University of Crete and has worked as ceived his PhD from the Faculty of Philosophy of an intern at the Solomon R. Guggenheim Museum in the Aristotle University of Thessaloniki with grade New York. Since 1998 he has been living and working “Excellent” and in 1981 he became (unanimously) in Chania, Crete, where he teaches at the Hellenic Assistant Professor at the Faculty of Philosophy of Open University and is an independent art critic and the National and Kapodistrian University of Athens. freelance curator. Since 1988 he has been Professor at the School of History and Archaeology (Faculty of Philosophy, Artemis Potamianou Aristotle University of Thessaloniki) in the subject Artemis Potamianou is an artist and curator. She “History of Medieval and Early Modern Western completed her BA (FA) at the Athens School of Fine Art”. He has also served as member of the Board of Art, 1997, and received an MA degree from Stafford- Administration and as Director of the State Muse- shire University, 1999. um of Contemporary Art (1998-2004), and from Potamianou has had 22 one–person exhibitions this position he strongly supported the purchase of in Athens at the Hellenic American Union (Athens), the renowned Costakis Collection with works of the Borough Museum (Newcastle), MAC (Midlands Art Russian vanguard. He has published more than 10 Center of Birmingham), Museum of Contemporary books, 3 monographs and a large number of scien- Art of Crete. tific studies, publications and articles in Greek and She has participated in more than 100 group foreign journals. He has curated a large number of shows such as the 1st Biennale of Thessaloniki, the exhibitions in Greece and abroad. BIDA – Biennale of Spain, 3rd Athens Biennale, Vista He was repeatedly elected Director of the Depart- Mare Foundation Pescara, International Young Art ment of Archaeology and History of Art and repre- 2002: Sotheby’ s Amsterdam, Sotheby’ s Tel Aviv, So- sented the School of History and Archaeology at the theby’ s Moscow, the Benaki Museum Athens, Open Senate. He was President of the School of History and 2012 Venice, Tensta Kulturhus–Tensta Stockholm.

127 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ CURATORS’ BIOGRAPHIES

She has curated more than 50 exhibitions of inter- curated the exhibitions “Bia Davou, Retrospective” national artists such as Joseph Kosuth, Damien Hirst, (co–curated with Tina Pandi), 2008, “George Drivas, Joseph Beuys, Terry Atkinson, Peter Greenaway, (un)documented,” 2009, “Angelo Plessas, The Ange- Candice Brietz, Guerrilla Girls. Potamianou is the lo Foundation: School of Music,” 2011, “Marianne founder and Director of Platforms Project. Strapatsakis, Invisible Places – The Vast White,” 2011, She is the radio producer of Art Therapy at Bet- “Rena Papaspyrou, Photocopies straight through on7 radio since 2011. matter,” 2011, “Georgios Xenos, Procession No 163 www.artemispotamianou.com & Thousand Images,” 2012, “Phoebe Giannisi – TET- TIX,” 2012, “Dimitris Alithinos, A Retrospective” Athena Schina (co–curated with Tina Pandi), 2013, “PLEXUS Petros Athena Schina is a graduate of the Department Moris – Bia Davou – Efi Spyrou” (co–curated with of English and Greek Literature, and of the Depart- Tina Pandi), 2015 as well as the screening programs ment of History and Archaeology of the School of Wonder Women (2010), Secret Journeys (2011) at Arts of the University of Athens. She specialized in EMST and Terrhistories–Greece as part of the 26th Art History and Theories of Culture at the University Festival instants Video in Marseilles (2013). of Tours, the Sorbonne (France), and at Princeton University (USA). Lina Tsikouta During the period 1981–2015, she belonged to Born in Komotini in 1959, she grew up in Thessa- the Educational and Teaching Staff of the School of loniki. From 1978 to 1991, she studied History of Art Arts of the University of Athens, teaching courses in at Sorbonne, Paris IV, specializing in contemporary her specialization in the Archaeology and Art History art (Maîtrise, DEA, Nouveau Doctorat). In 1984, she Section. From 1977 to the present, she has, in parallel, also obtained a Diploma in Museology from the École written on art criticism in newspapers and cultural du Louvre. journals, having authored and published a large num- From 1994 until today she has been a curator at ber of articles and essays on artists and works of art of the National Gallery – Alexandros Soutsos Museum all periods, but particularly on those of the twentieth in Athens, where she specializes in contemporary century. Since 1995, she has been artistic director and art and is responsible for the museum’s post-war and curator of all the exhibitions of the P. & M. Kydoniefs contemporary art collections. Foundation in Andros, as well as of the four galleries She has participated in international exhibitions. which make up the Museum of Modern Greek Art In 2001, she was national commissioner for the Greek of the Municipality of Rhodes (where she holds an pavilion at the 49th Venice Biennale. In 2001, 2002, unsalaried position and has provided her services pro and 2003, she was the commissioner for Greece at the bono publico since 2012). She is the author of a large international fair of sculpture “Open” at Lido, Venice. number of monographs, exhibition catalogues, and In 2003, she represented Cyprus at the same event. books which promote the work of – chiefly Greek She has curated several exhibitions of art from the – artists, published by public and private agencies. National Gallery collections, as well as exhibitions, surveys, group exhibitions, and exhibitions by young Stamatis Schizakis artists as an independent curator. She has written art Art historian, curator and civil servant. He stud- history essays and studies, and has produced mono- ied history and theory of art and photography at the graphs and studies on contemporary Greek artists. University of Derby and art history at Goldsmiths Her main area of expertise is Greek art from the College. He works as a curator at the National Muse- Thirties Generation to the present. um of Contemporary Art, Athens, since 2005. He has

128 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ CURATORS’ BIOGRAPHIES

Faye Tzanetoulakou Faye Tzanetoulakou is an Art Historian. She studied History of Art at the University of Glasgow 1992-1996 MA, she followed Mphil courses at Gold- smiths College 2001, and she is completing a PhD program at AUTH 2013-2018. She has been the na- tional commissioner at the 7th Baltic Biennale 2007. She has worked at Buckingham Palace in 2000, and the Glasgow School of Art in 1996. She has curated exhibitions such as “Rooms 2010-18” with Kappatos gallery, “Dreamscapes” 2005 with UTH, and the ac- claimed documentary Giorgio de Chirico-Argonaut of the Soul, 2010. She served as Arts Advisor at Volos Municipality of Thessaly and Director of Contem- porary Art at Giorgio de Chirico Art Centre 2004- 2006. She participated in the proposals committee for DESTE Prize 2013. She has taught art history at several colleges in Athens. She writes reviews for cul- turenow.gr, and has collaborated with publications such as Highlights, Time-Out Athens, Artnet, Boiler- mag, kaput, Επίκαιρα, Αυγή, Αντί, Άρτι, Επενδυτής. She has been Special Secretary of the Board of the Greek section of AICA, 2015-2018.

129 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Ianthi Aggelioglou urban settings of European cities and interventions in Ianthi Aggelioglou was born in 1978 in Athens, public buildings with the aim to save the concept of where she lives and works. the language of painting, and to be actively engaged She is a graduate of the painting department of with social space. In 1979 he presents the work Ar- the Faculty of Fine Arts of the Aristotle University tistic Action – Script in Space at Desmos gallery, via of Thessaloniki. In 2004, on an Erasmus scholarship, which he proposes a move away from the established she attended performance and sculpture courses at commercial art space and instead a move towards a the Faculty of Fine Arts of Valencia in Spain. In 2011, more direct communication with the public. In the she received her Postgraduate Diploma in Fine Arts early Eighties, he creates the series “Baroxysme” and from the Athens School of Fine Arts, on a scholarship “Moments in Times.” He starts to distance himself from the State Scholarships Foundation. from the idea of the work as action and from the In 2006 she presented her first solo exhibition en- physical intervention of the artist. In 1981, via his titled “g-raphi,” curated by Emmanuel Mavrommatis, encounters with forgotten civilizations, he begins his in Athens. She has participated in various group ex- “Concealments” of various objects in different places hibitions, mainly in Greece. Her artworks belong to around the world. From 1993 he develops further private collections in Greece and abroad. the intercultural and timeless nature of his quests. Selected group exhibitions: He begins his “Collaborations with the Cultures of the 2006 “Visual Panorama in Greece,” State Museum of world,” and “Offers,” via which he actively participates Contemporary Art, Thessaloniki in people’s everyday and religious lives. 2010 “Oasis in a-oasei,” Skironio Museum Polychro­ He has presented his work internationally in a nopoulos, Megara, Attica multitude of solo and group exhibitions (Paris Bi- 2012 “ROOMS,” interactive installation curated by ennale of Young Artists, 1980, Sao Paulo Biennale, Efi Strousa, St. George Lycabettus, Athens 1983, Istanbul Biennale, 1989, Venice Biennale, 1997, 2016 Figlia D’ANGELO, performance/installation, “Dimitris Alithinos: A Retrospective,” National Muse- ArtWall Project Space, Athens um of Contemporary Art, Athens 2013). “The symptom projects, The symptom 07/ Identifying In 2015 he received the award of AICA Hellas, for Loss,” Old Hospital of Amfissa his artistic contribution to the history of Greek art. “Athens Photo Festival 2016, [mis / dis] placed,” Fes- He lives and works in Athens. tival of Performance, Benaki Museum at Piraeos St., Athens Dimitrios Antonitsis https://aggelioglou.wordpress.com Dimitrios Antonitsis is a sculptor and a curator. He studied Mechanical Engineering at Zurich Poly- Dimitris Alithinos technic and at RPI, New York. He specialized in high From 1968 to 1970 he studies painting at the speed microscopic photography. He won critical ac- Athens School of Fine Arts. In 1973 he graduates claim for his experimental movie Past Glories, Present from Rome’s Accademia di Belle Arti, and in 1980 Despondencies in collaboration with Robert de Niro from the École Spéciale d’Architecture in Paris. His Film Studio. He has exhibited his work in 18 solo and oeuvre includes painting, prose, artistic actions/hap- 55 group shows in Greece and abroad. Koan Publish- penings, constructions and installations, as well as ers edited Showhungry, a monograph on his oeuvre. environmental interventions. In the early Seventies His work appeared in Agathon or Panic in Weimar he begins his artistic course in terms of exhibitions by Futura. In 1999, Antonitsis founded the Hydra – at the Desmos gallery and elsewhere. From 1973 School Projects, an art platform located at an aban- until 1979 he realizes a series of artistic actions in the doned school in Hydra, where he curates a thematic

130 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

group exhibition each summer with international Maria Marangou and received the AICA Hellas award artists such as Brice Marden, Bob Wilson, Michael for her retrospective exhibition in Thessaloniki and Craig-Martin, Francesco Vezzoli, Cosima von Bonin, Athens. KimSooja, Tony Oursler, Candida Hoefer, Allan Mc- eugeniaapostolou.blogspot.gr Collum, Aaron Young. His work is represented within international collections including the National Mu- Bill Balaskas seum of Contemporary Art, Athens, Macedonian Bill Balaskas (b. 1983, Thessaloniki) lives and Museum of Contemporary Art, Thessaloniki, DESTE works in London and in Nottingham. He holds a Foundation, Athens, Fondazione per la Fotografia, PhD from the programme of Critical Writing in Art Turin, Benedikt Taschen Collection, Cologne. & Design of the Royal College of Art. His works have been shown internationally, in 120 solo and group Angelos Antonopoulos exhibitions. He has been nominated for numerous Angelos Antonopoulos was born in 1957, in Tro- awards, including the 2013 AUDI Art Award for pea of Gortinia, in Greece. He has studied painting the most innovative young artist. In 2012, he repre- and stage design at the Athens School of Fine Arts, sented the United Kingdom in the London Cultural with professors D. Kokkinidis, V. Dimitreas and V. Olympiad and in Maribor, the European Capital of Vassiliadis. He has had over 25 solo exhibitions, i.e. Culture, with his video Parthenon Rising (2010). Fur- Municipal Gallery Athens, Art Athina Titanium, thermore, since 2012 he is an editor for the Leonardo Art Forum Tsatsis Thessaloniki, Nees Morfes Ath- Electronic Almanac (MIT Press). In recent years, he ens, Citronne Poros, Apocalypse Nicosia, TAF The has given talks about his artistic and academic work Art Foundation Athens , Agathi Kartalos Athens and at the University of Oxford, Tate Liverpool, the 11th has also participated in many group exhibitions in Sharjah Biennial, Germanisches Nationalmuseum, Greece and abroad, i.e. Cyprus, Spain, Germany, Italy, Goldsmiths University, Central Saint Martins, and Croatia, UK and U.S.A. He has also painted murals at the Victoria & Albert Museum. the IDEAL cinema in Athens and Cineac cinema in www.billbalaskas.com Pireus. Since 1989, he has been teaching painting at the Athens School of Fine Arts Costis Visual artist and poet. University Studies in Eugenia Apostolou Athens and Paris. Terminated his studies at the level Eugenia Apostolou studied in London at the of Doctorat d’état under J.F. Lyotard. Has shown at Central School of Art and Design (1974–1978) and 26 one man shows in Europe. He has participated at the Royal College of Art (1979–1982). She lives in more than 100 international group shows. Affili- and works in Athens. She has had nine one person ations: Chamber of Fine Arts of Greece. The Greek exhibitions among which a retrospective show at The Collecting Society for Works of Visual Art. Contem- Macedonian Museum of Contemporary Art in 2009 porary Music Research Center. curated by Denis Zacharopoulos, a show at Ileana www.costis.eu Tounta Contemporary Art Center in Athens, 2015 and an individual exhibition at Nees Morfes Gallery Giorgos Divaris in 2007. She has participated in a lot of group exhibi- Born in Sao Paulo, Brazil, in 1956. He studied tions in Greece and abroad among which documenta painting at the Athens School of Fine Arts (5th Paint- 14, in 2017, the Center of Contemporary Art of Crete ing Lab, under professor Nikos Kessanlis) from 1984 and others. She represented Greece at the XLVI Ven- to 1989. He went on to conduct postgraduate studies ice Biennial with the “Elytron” exhibition curated by for one year at the Faculty of Philosophy, Aristotle

131 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

University of Thessaloniki. He is a visual artist, Pro- ic Typologies. From the New Objectivity to the New fessor of Painting and Chairman of the Department Generation of Photographers in Germany: 1920-2009. of Fine and Applied Arts at the School of Fine Arts, Supervisor: Professor Anna Maria Guasch Ferrer Aristotle University of Thessaloniki. He is also mem- (2006-2011). ber of the Board of Directors of the State Museum In 2012, she was awarded an ‘Exceptional Doc- of Contemporary Art. His works, having a prevalent torate Prize’ (Premio Extraordinario de Doctorado) conceptual element, take the form of on-wall con- from the University of Barcelona for her doctoral structions or installations, using a variety of media, thesis and for the academic year 2010-2011. techniques, and materials. His work has been featured She is associate researcher of the Group Global in seven solo exhibitions in Athens and Thessaloniki, Art Archive (GAA) at the University of Barcelona, also as well as in several group shows in various cities in a member of AICA-Hellas and of the Association of Greece. His work features in the National Gallery in Greek Art Historians (EEIT). Athens and in several private and public collections. She held in 2017 the personal exhibition «Con- nections» at Dépôt Art Gallery in Athens (curator: Vangelis Gokas Emmanuel Mavrommatis) and has taken part in a Vangelis Gokas was born in Korinthos, Greece in multiplicity of group exhibitions in Athens, Thessa- 1969. He holds a BA in Fine Arts from the Aristotle loniki and Barcelona. University of Thesaloniki, Greece and two Masters She has to her credit many research papers and degrees in Fine Arts from the Athens School of Fine articles, which have appeared in Spanish, English and Arts and the School of Fine Arts in Barcelona, Spain. Greek publications in specialist art journals. She has To date he has had seven solo exhibitions (Elika Gal- also taken part in a large number of seminars at the lery, Tint Gallery, Batagianni Gallery, Stigma) and Museum of Contemporary Art of Barcelona (MAC- has participated in numerous group shows both in BA), at the Complutense University of Madrid, at the Greece and abroad (including Kosovo National Art University of Barcelona (UB). Gallery 2012, Athens Biennale 2011, National Muse- um of Contemporary Art, Athens, Benaki Museum). Niki Gulema Works of his form part of important private and mu- Niki Gulema was born in Alexandroupolis in seum collections including the Van Abbe Museum in 1988. She studied at the Athens School of Fine Arts Eindhoven. Gokas is currently Αssistant Professor at (BA 2009–2015) and she holds a degree in Interior the School of Plastic Arts of Ioannina, Greece. Architecture, Decorative Arts and Design from the Technological Educational Institute of Athens (2007– Eirini Grigoriadou 2009). She has worked for NEON organization as an Eirini Grigoriadou was born in Thessaloniki, artist’s assistance for Michael Landy’s project “Break- Greece, in 1976. She is a visual artist and an art histo- ing News Athens”, 2017. Today she works for the Eth- rian. She studied painting at the School of Fine Arts of nological Museum of Thrace. She has exhibited in the Aristotle University of Thessaloniki (1995-2000). group shows, including: “Found & Lost”, Float gallery, Awarded the postgraduate degree (DEA) from the Athens 2017, “ROOMS 2017”, Kappatos Gallery – St. Faculty of Fine Arts (2001-2003, Excellent) and from George Lycabettus Hotel, curated by Christopher Ma- the Faculty of Geography and History, University of rinos, Athens 2017, “Heatwave”, Megaron Pantheon, Barcelona (UB) (2003-2005, Excellent). She holds curated by 3 137, Athens 2016, “e–POP Vol.6”, Six a PhD in Art History from the same University in d.o.g.s. Project Space, Athens 2013, “Dismembered the first class with commendation (Excellent Cum Body”, Ekfrasi–Yianna Grammatopoulou Gallery, Laude). PhD thesis: The Archive and the Photograph- curated by Thanasis Moutsopoulos, Athens 2013,

132 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

“ImagiNation”, Action Field Kodra, curated by Mano- “Intercivilizations,” 2004, European Art Projects, lis Babousis, Thessaloniki 2012, “Art For All”, Megaro “Ideal City–Invisible Cities,” Zamość, Poland, June – Gyzi, Santorini, 2012. In 2017 she presented the solo August 2006 and Potsdam, Germany 2006, Museum show “To the Lighthouse”, curated by Antonios Boga- Serralves, “The Decade of the 80s, A Topology”, Porto, dakis, at the Lighthouse of Alexandroupolis. Portugal 2007. Giorgos Gyparakis George Harvalias Giorgos Gyparakis (b. 1962) lives and works in Born in Athens in 1956. He studied at the Athens Athens. He studied sculpture at the School of Fine School of Fine Arts under professor D. Kokkinidis Arts, Aristotelion University of Thessaloniki, and (1976–1983). He is Professor at the Athens School graphic design at Vakalo, School for Applied Arts of Fine Arts and was the school’s Rector from 2010– in Athens. He received a three-year post-graduate 2014. artistic research scholarship from the State Scholar- Solo exhibitions: Batagianni Gallery-Michael ship Foundation while in the Athens School of Fine Cacoyannis Foundation, Athens 2009, AD Gallery, Arts. He has presented 7 solo exhibitions and has Athens 2005, ARTIO Gallery, Athens 2003, 1999, participated in more than 100 group shows in Greece 1995, 1993, Eleni Koroneou Gallery, Athens 1991, and abroad. He has designed sets and costumes for POLYPLANO Art Gallery, Athens 1985. various films, theatre projects and performances. Group exhibitions (selection): Athens Cultur- Gyparakis’s work can be found in private and public al Capital of Europe, Athens 1985, 2nd Biennale collections. He is Associate Professor of Visual Arts at of Young Artists of the European Mediterranean, the School of Architecture of the National Technical 1986, “Antipodes, Young Greek Artists,” Museum of University of Athens. Contemporary Art, Melbourne 1987, 16th Biennale www.gyparakis.com of Alexandria, 1987, “Kunst-Europa,” Staatlichen Kunsthalle, Berlin 1991, “Pro Patria,” House of Cy- George Hadjimichalis prus, Athens 1995, “Greek Realities,” Stiftung Neue George Hadjimichalis was born in Athens in Kultur – Galerie im Marstall, Berlin 1996, “Greek 1954. His first solo show took place in Ashantour Realities,” Kunsthalle Brandts Klaedefabrik – Odense, Bacharian’s Gallery Ora in 1977, and he has been Denmark 1997, Montrouge–Athènes, 42e Salon d’Art exhibiting regularly ever since. In 2001, the National Contemporain, France 1997, “Outbreaks of Gaze,” Museum of Contemporary Art, Athens held a large Visual Center of Larissa 1997, Alexandria Biennale, exhibition, “George Hadjimichalis, Works 1985 – Egypt, 1997, Macedonian Museum of Contemporary 2000,” and a show entitled “George Hadjimichalis, Art, Thessaloniki 1998, “In the Countryside,” Leoni- ‘Seven Works’ (1990–2000)” was organized in 2002 das Beltsios Collection, 2006, “In the Labyrinths of by MoMA/PSI in New York. In 2005, he represented Winds,” Guernica, Spain, 2007, “Land,” Macedonian Greece at the Venice Biennale. George Hadjimicha- Museum of Contemporary Art, Benaki Museum, lis has taken part in many important exhibitions, to Athens 2007, Museum of Contemporary Art, Thes- name a few: DOCUMENTA 9, in 1992 in Kassel, Cen- saloniki 2008, “Art Policy,” National Museum of tre Régional d’ Art Contemporain of Bretania, 1992, Contemporary Art, Athens 2010, “New Acquisitions,” “The Theoretical Object”, 1993, Schirn Kunsthalle, National Gallery, Athens 2012, “ReCulture,” Patras “G. Tsarouchis, S. Antonakos, G. Hadjimichalis,” 2013, CAMP, Athens 2013, Macedonian Museum Frankfurt 2001, “The Factory, Conversation? Recent of Contemporary Art, Thessaloniki 2013, IFA Do- Acquisitions of the Van Abbemuseum,” Athens, 2002, nopoulos, Thessaloniki 2012, Municipal Art Gallery, National Museum of Contemporary Art, Athens Kalamata 2013, “Agora,” Athens Biennale 2013, IFA

133 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Donopoulos, Thessaloniki 2014, “Teachers – Stu- combining different media such as prints, ephemeral dents,” National Gallery, Sifnos Annexe, 2014, Tinos drawings, video, sound and metal constructions. 2014, Art Athina 2014. Her work has been exhibited in solo and group ex- hibitions in institutions, museums and galleries in- Ersi Hatziargyrou cluding: Kadist, Paris 2017; Danske Grafikeres Hus, Ersi Hatziargyrou was born in Athens in 1951. She Copenhagen 2017, Benaki Museum, Athens 2016, studied painting at the École Nationale Supérieure DESTE Foundation, 2016, State of Concept, Athens des Beaux-Arts in Paris (1976-1982) while, in par- 2016, Thessaloniki Biennale of Contemporary Art, allel, she attended lessons on the use of stained glass 2015, Athens Biennale, 2013, EMST, Athens 2013. (vitrail) at the École des Arts et Métiers. She has participated in over 40 exhibitions since 1979 when Anna Lascari she was living in Paris. She has represented Greece Anna Lascari lives and works in Athens. She in various Biennials, in Turin 1985, in Venice 2001, studied at the Athens School of Fine Arts, holds a in Buenos Aires 2002 (invited by the Buenos Aires Master’s in Fine Arts from the Pratt Institute in Museum of Modern Art), and in Seville 2005. Brooklyn, New York and studied Video, Web Design She started her career with painting; later on she and Flash Animation at the New School in New York became more interested in producing installations. City. Her work has been presented at various solo and Since she returned to Greece she has been greatly in- group exhibitions internationally including: “Visual spired by Lavrion, its history and landscape which she Dialogues,” Syntagma Square Metro Station, Athens references through the use of geometrical and kinetic 2010, a.antonopoulou art, Athens 2010, 2013, 2017, forms as well as through her choice of materials. She “The Garden of Eden,” Palais de Tokyo, Paris 2012, has written articles for various journals on art and its “NEIGHBORHOOD X.0.ARTUP,” Goethe Institute, social role. She lives and works in Greece. Ankara 2012, “Neue Klarheit, vkunst”, Frankfurt 2012, Macedonian Museum of Contemporary Art, Nikos Kanarelis Thessaloniki 2013, “… to delay”, Nicosia Municipal Nikos Kanarelis born in Athens, Greece in 1975. Arts Center, Nicosia 2014, “CAPTURE ALL, TRANS- He studied painting at the Athens School of Fine Arts MEDIALE,” Berlin 2015, “I Bienal del Sur: Pueblos en (studio of Yiannis Psychopedis) and in 2010 he re- Resistencia,” Caracas, Venezuela 2016, “PIIGS | (IM) ceived his MA diploma from the same School. He has MATERIAL GESTURES,” Fondazione Sandretto Re had five solo exhibitions (gallerie Loraini Alimantiri, Reaudengo, Turin, Italy 2016, Athens Report (ath- Elika gallery), and since 2000 has participated in many ensreport.org) interactive web platform (on going). group exhibitions in Greece and abroad. Kanarelis’s work can be found in private and public collections. Apostolos Loufopoulos He works with sound and digital media and is Chrysanthi Koumianaki interested in the sound of the natural world and its Chrysanthi Koumianaki (b. 1985, Herakleion) potential for musical exploration. studied Fine Arts in Ioannina and London. Her He studied music at the Ionian University, Greece practice investigates the idea of translation, creating (Music Degree) and at City University, London (PhD symbolic systems, codings and alphabets focusing in Music). His main musical interests include the on non-verbal communication. She reconsiders and composition of electroacoustic music and research on manipulates rules and methods of global visual lan- the manipulation of sound via electronic means, but guage, creating new narratives which reflect upon dif- also the inter–contextual approach to music and the ferent times. Her main body of work are installations convergence between musical genres. His music has

134 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES been performed internationally in renown festivals in numerous group shows in Greece and abroad. Her of contemporary music and has received a number more recent exhibitions include the group show of of awards at international competitions such as Ars Cremonini’s Greek students at the Italian Institute in Electronica. Athens in 2016 and her solo exhibition at the SG Art He is appointed Assistant Professor at the Io- Gallery, Athens, 2017. nian University, Department of AudioVisual Arts, Corfu, Greece. In academic research, he has worked Maro Michalakakos on important projects regarding the creative study Maro Michalakakos was born in Athens (1967), on environmental sound (post–doctoral research). where she lives and works. She studied Fine Arts in Founding member of Greek Union of Composers France (École Nationale Supérieure d’Arts, Paris-Cer- of Electroacoustic Music and the Greek Society for gy) and Germany (Hohschule für Bildende Kunst, Acoustic Ecology. Braunschweig) and her work has been widely exhib- ited in Europe, Turkey and the USA. Maria Louizou She works with figures and themes that are al- Maria Louizou matriculated in 2012 at the Athens ways in a state of tension: men and women; the pro- School of Fine Arts, with the distinction of being in tective domestic interior and painful intimacy; love the eighth place. She studied sculpture with profes- and submission; the bond and the shackle. She uses sor Yorgos Lappas until 2016, completing her studies the principles of figurative allusion woven in family with professor Aphrodite Liti in 2017. Before she had memories, cultural references and erotic images: no even completed her studies in Greece, specifically in description, no frontal statement, and even less so June 2018, she was proposed by the French artist Eliz- slogans. Her artistic universe is on the edge of dreams, abeth Ballet and the art historian Catherine Strasser with an apparent calm intentionally positioned mid- for the postgraduate course of the Art Décoratif way between reality and imagination. School, by which she was unanimously accepted. Maro Michalakakos’s works have been purchased She has also studied Monody and Composition in by FNAC (Fonds Nationale d’art Contemporain, Music (2004 – 2011). During the two years when she France) as well as by various private collectors and was living in Paris, she received awards for her skills Institutions such as the Istanbul Modern. in forming and directing groups of English–speakers Selected Shows: “Doors of Perception”, Galeri in performances, for which she also won distinction Nev, Turkey 2017, “Flying Over the Abyss,” Neon: in competitions. In 2017, she was proposed by the art Athens Conservatoire, Greece 2016, “Till it’s gone, theorist Mark Thebeault as art editor of new films. an exhibition on Nature and Sustainability,” Istanbul She has taken part in a number of exhibitions and Modern, Turkey 2016, “Matières à Rêver,” Château cinema happenings in Greece and France. des Adhémar, Montélimar, France 2016, “Motop- oétique,” MAC-Lyon, France 2014, “Heart of Dark- Kelly Mendrinou ness,” Neon: The Athens Festival, Greece 2012, “The Kelly Mendrinou was born in Athens and stud- King, Analix Forever”, Switzerland 2012, “I Would ied at the Athens School of Fine Arts. She continued Prefer Not To,” Ileana Tounta Contemporary Art with postgraduate studies in the Philosophy of Art Center, Greece 2012, “Parallel Universe,” 511 Gallery, at the Sorbonne in Paris, while attending the classes USA, 2010. of Leonardo Cremonini at the École des Beaux Arts. Since then Mendrinou shares her time between Par- Kosmas Nikolaou is and Athens. She has presented her work at solo Kosmas Nikolaou (b. 1984, Athens) lives and shows in Paris, Athens, London, Thessaloniki, and works in Athens. He has studied Fine Art and Ar-

135 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES chitecture in Ioannina, Volos and Milan. His work “Indoors Is Moving Out,” 2nd Biennale of Thessa- navigates the traditional function and power of archi- loniki, “Indoors,” art event in an Athens apartment. tecture, spatiality, memory, narration and non-verbal Since 2014, she has been assistant professor at the communication. His main interests are modernism, School of Fine Arts, Aristotle University in Thessa- and the traces left behind by documents, archives and loniki. oral stories. Through combining different materials and qualities, he creates a new relationship between Thanasis Pallas them and explores experimental techniques of dis- Associate Professor for Visual Arts–Digital Ikon play which stand somewhere between scenography, at the School of Visual and Applied Arts, reality and fantasy. He has taken part in group shows Faculty of Fine Arts, Aristotle University Thes- in Greece, the Balkans and western Europe at a va- saloniki riety of museums, foundations and independent Artworks in private collections in Greece and spaces. He has held two solo shows: one at the Re- Germany becca Camhi Gallery in Athens and a second show Publications on his work in newspapers and mag- at brauchbarkeit in Cologne. He has participated in azines in Greece and Germany residency programmes in Greece, Germany, Italy 1981-1985 Graphic Arts at the School of Graphic and Malta and at Ideas City, organised by the New Arts, TEI, Athens Museum, New York. 1985-1990 Painting Diploma from the Fine Arts School of Thessaloniki AUTH, with D. Kontos Vally Nomidou 1991-1994 Sculpture Diploma from the School of Born in Thessaloniki, Greece, in 1959. She holds a Fine Arts, Hamburg, with Franz Erhard Walther B.A. from ASFA and a certificate of Advanced Studies 1994-1996 Master in Fine Arts with F.E.Walther, in Painting from Saint Martin’s School of Art. She was School of Fine Arts, Hamburg a recipient of a scholarship for graduate studies from 1996-1999 Art History at the University of Hamburg the Greek State Scholarship Foundation. She has had 8 solo shows, including: Cartasia Bi- Nina Papaconstantinou ennale d’ Arte Contemporanea in Lucca, Italy, Fizz Nina Papaconstantinou was born in 1968 Gallery, Medusa Art Gallery in Athens. in Athens, Greece. She studied Greek Lit- She has participated in several group shows in erature in Athens and Visual Arts: Draw- Greece and other countries. The most recent are: ing in Camberwell College of Arts, London. “Action Field Kodra,” Thessaloniki, “Curtain,” Pafos, In 2015 she was artist–in–residence at the Seeger Cultural Capital of Europe, “The Right to Be Human,” Center for Hellenic Studies, Princeton University. State Museum of Contemporary Art, Thessaloniki, She has presented her work in several personal “Whispers,” State Museum of Contemporary Art, and group exhibitions in Greece and abroad. Recent Thessaloniki & Museum of Contemporary Art, Crete, exhibitions include: “EMST at documenta 14, AN- “Demosthenis Kokkinidis, The Teacher,” National TIDORON–The EMST Collection,” Fridericianum, Bank of Greece Cultural Foundation, Athens. Kassel, “NP or the possibilities of a life,” Locus Ath- Her work is found in the National Glyptotheque, ens, “Thread,” Kalfayan Galleries, “Where There is Athens, the State Museum of Contemporary Art, Sea There Are Pirates,” 3137, “Typo,” Kalfayan gal- Thessaloniki, and in important private collections. leries, Athens (solo show), “Quieter in Every Phrase,” She is a founding member of Indoors group and Galerie Martine Aboucaya, Paris (solo show), “My of the extended Indoors+ group. Indoors exhibitions: Dear Viscount,” Kalfayan galleries, Athens, Greece “The National Garden,” installation, EMST, Athens, (solo show), “Drawing Time, Reading Time,” The

136 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Drawing Center, NYC, USA, “Instead of Writing,” 2000 he is a member of the Filopappou group. In 2014 EMST–National Museum of Contemporary Art, Ath- he received the award by the Onassis Cultural Foun- ens, Greece (solo show), 1st Arezzo Biennial “Icas- dation for the residency Accelerate@CERN, Geneva, tica: Glocal Women,” Arezzo, Italy, “Pen to Paper,” Switzerland. Athr gallery, Jeddah, Saudi Arabia, “La Plasticité du Exhibitions: 8 personal exhibitions in Greece and Langage,” Fondation Hippocrène, Paris, France, 2nd Europe as well as participations in group shows as Athens Biennial “Heaven,” Athens, Greece, “Heart in follows: “The Garden Sees,” curated by Anna Kafetsi, Heart,” EMST–National Museum of Contemporary Athens Concert Hall, 2017, “A Certain Blue of the Art, Athens, Greece, “And Now?” State Museum of Sea,” curated by Sozita Goudouna, Ionian Parliament Contemporary Art, Thessaloniki, Greece, “Trans- Corfu, 2017, “SWAB on Paper,” AD Gallery’s booth, experiences, Greece,” 798 Space, Beijing, China, “In Barcelona, 2016, “The Symptom Project 5,” curated Present Tense,” EMST–National Museum of Contem- by Thodoris Zafiropoulos, Amfissa, Greece, 2014, porary Art, Athens, Greece. “Art Rotterdam”, AD Gallery’s booth, Rotterdam, She is represented by Kalfayan Galleries Athens– 2014, “Synthesis,” curated by Christina Petrinou, Thessaloniki. Françoise Heitsch, Munich, Germany, 2013, “An www.ninapapaconstantinou.gr outing,” curated by Sotiris Bahtsetzis, Beltsios col- lection, Trikala Greece, 2006, “Visions,” curated by Giorgos Papadatos Tassos Koutsouris, Kappatos gallery/Imperial Athens He studied at the Fine Arts Academy in Rome. Hotel, Greece, 2006. He lives and works in Athens. Main personal exhibitions: “The shape of orders Aemilia Papaphilippou to come,” (with Société Réaliste), Salon de Vortex, Aemilia Papaphilippou, born in 1961 in Asmara, Athens 2013, “Corporate cities Ltd,” E31 gallery, Africa, lives in Athens. Athens 2007, “Light unit factories,” Galleria Umber- She graduated from the Athens School of Fine to di Marino, Naples 2002, “The master–list of dead Arts in 1985, and New York University in 1989, hav- media,” Palazzo delle Esposizioni, Rome 2000. ing received an Onassis scholarship, and a tuition He has participated in many group shows and in remission teaching assistantship by NYU. ­residency programs such as: Nordisk Kunstarsenter She represented Greece in 1991, at the 21st Sao Dalsasen, Dale i Sunnfjord, Norway 2005, Centre Paolo Biennale. International Couvent des Récollets, Paris 2003-2004. In 2010, she realized the installation/bar in situ, He is founding member of Lo and Behold since Liquid Sky, at the Onassis Cultural Center. 2008. In 2014, she participated in the E.U. Greek Pres- He has curated projects such as “After the rage,” idency exhibition “Nautilus: Navigating Greece”, at Beton7, 2011 and “Public Domain” (with Artemis Bozar, Brussels. Potamianou), Stockholm–Geneva 2012-2014, “Hous- In 2014, she realized the first contemporary art ing as social agreement” (with Sofia Dona) 15th Ven- intervention at the Ancient Agora of Athens, titled ice Architecture Biennale, Venice 2016. Pulsating Fields, with the support of NEON organi- zation. Nikos Papadopoulos In 2015, she exhibited at the Guandong Times Born in 1970. Lives and works in Athens. He has Museum, China, and in 2017 in “Antidoron-The studied painting at the Athens School of Fine Arts EMST Collection”, within documenta 14, Kassel. (1998-2003). In 2010 he obtained a postgraduate She was a keynote speaker and realized a video in- degree in Fine Arts from the same institution. Since stallation /performance at Ludwigsburg Palace within

137 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES the context of “Raumwelten” conference. between 1970 and1977. He has realized 20 individual She taught at the MFA level of the Athens School exhibitions in museums, institutions and galleries in of Fine Arts. Thessaloniki, Florence, Athens, Strasbourg and Lon- don between 1969 and 2011. He has participated in Nikos Podias numerous Greek and international contemporary Nikos Podias is an artist and curator. He grad- art events, including “Tendenze”, Florence 1977, uated from the Athens School of Fine Arts in 1999 First World Biennale of Architecture, Sophia 1981, and studied stage design at Central Saint Martin’s “Arteder,” Bilbao 1982, 12e Biennale de Paris, 1982, College of Art and Design 2001, and at Hochchule “Europalia 82–HELLAS,” Antwerp 1982, Biennale für Gestaltung und Kunst Zurich under the Onassis Video C.D., Ljubljana 1983, VII Bienal de Arte de Foundation Scholarship. As an artist and curator his Pontevedra, Spain 1983, 13e Montreal International recent interests lie on designing projects focusing Festival of New Film and Video, Montreal 1984, “Sol- on re-activating spaces and places through in situ uble Mail,” Madrid 1985, 5th International Biennale installations, where himself and the other participat- of Sculpture, Athens 1985, 3a Biennale di Architettura ing artists work on reliving and reinterpreting both di Venezia, Venice 1985, La Biennal, Barcelona 1985, the history and the memory of the area, while the “Creacité ’90”, Tour 1990, “Die Bücher Der Künstler,” concentrated material is presented in an open blog International touring exhibition, 1996, “Innenseite– on the web. Documenta X,” Kassel 1997, Performance Festival Selected projects: Curator and organizer of Ser- –2th Thessaloniki Biennale 2009, “Berliner Liste,” viam Project at the Old Catholic Monastery of Ur- Berlin 2011. sulines in Tinos, 2017. Participation in the curating of Miden International Videoart Festival in Kalamata. Angelos Skourtis Platforms Project@Art Athina 2015 presentation of Born in Patras in 1949. He studied at the Acca- “Refuge Project I,II,” “The Greek Element” group show, demia di Belle Arti in Florence, and went on to study gallery [.BOX] Videoart Project Space στο Μιλάνο, media under theoretician Professor Pio Baldelli and Ιταλία. Curator of “Skagiopouleio Project” part of as a scholar at the Porta Romana State Institute of Art. the International Art Festival ReCulture Ⅲ, Patras, Since his early career, he performed interventions-ac- 2014. Co-curator of “Refuge project Ⅱ – Testimonies” tions in art venues (Desmos Art Gallery, 1983), as at the 2nd WW bunker in Milos 2014. “Nomadics Vol well as installations and performances. He has used 3 / Das andere Wo / The other Where” Artistic Visions various media (water, oil, fabric, coffee dreg, colour) of Distance, group show at Vienna Open Space 2014. to expand space. His work has been featured in sev- Exhibition/presentation of “Sanatorio Project” at the eral solo exhibitions and important group shows in Athens University Museum 2012. Greece, Cyprus, Germany, Italy, Belgium, Sweden, and Canada. In 1991, he represented Greece at the Artemis Potamianou Alexandria Biennale, where he was awarded a prize, See page 127 and at “OPEN,” Venice, 2003. In 2012, he received www.artemispotamianou.com the award of AICA Hellas for his work dating from 2009-2011. His work features in the National Gallery, Aris Prodromidis Athens, and in several private and public collections. Painter, video artist and performer. Emeritus Professor of the Aristotle University of Thessaloniki, Marios Spiliopoulos where he lectured between 1980 and 2014. He was Marios Spiliopoulos was born in 1957, in Polygy- born in 1947 in Thessaloniki and studied in Florence ro, Chalkidiki. He studied at the School of Fine Arts

138 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES of Athens where he is now a Professor. His work has early 1950s, and then in Paris, where Ι stayed from been presented in many solo exhibitions and has par- 1959 until 1974. In Paris I created the series of art- ticipated in many group exhibitions in Greece and works “Gates” and “Delphics,” also took part in exhi- abroad. In 1994 he was awarded the Grand Prix d’Al- bitions and many discussions, research projects and exandrie at the 18th Biennale in Alexandria. Works exchanges about art. of his also feature in private and public collections in The brutal and vulgar predominance of the junta Greece, Turkey, Belgium, France, Poland, England, in Greece in 1967 also deeply affected the course of Germany, Austria, Israel, Denmark and the USA. my work. It led me to structurally deconstruct and expose the communication codes of the artwork Panagiotis Tanimanidis (see “Manifesto, October 1970” and “Manipulations” He studied Mathematics, Theology and Music at series). the Aristotle University of Thessaloniki (1975-1982). As part of my adventure in Art I had exhibitions He has presented his 21 work cycles in 27 solo exhibi- in Italy, Belgium, Holland, Portugal, South Korea, tions in Greece and abroad and in numerous thematic and the USA, where, in 1973, I participated in the group exhibitions and Biennale. A short selection of International Design Conference in Aspen, Colorado. his solo exhibitions includes Pierides Gallery, “Ano- In 1980 I was elected Professor of Plastic Arts at sis,” Athens 1988, XLIV Venice Biennale, Aperto 90 the School of Architecture of the National Technical – “Lesson of Physics,” 1990, Art ’92 BASEL - Gallery University in Athens. JADE - VIDEO CLIP- Switzerland 1992, The Light- Understanding and exploring art as communica- houses of Peace (a 125 m2 sculptural installation), tion, and sculpture as a diachronic art of/for public Central Bank of Cyprus, Nicosia 1998, Thessaloniki space, in the era of ephemeral audiovisual commu- Center of Contemporary Art, Art Forum Gallery - nication and “individual freedom of expression”, I ΒΙΛΚΑ – Thessaloniki 2001, Thessaloniki Municipal found that my “word” was often perceived as non- Gallery, 45th Dimitria, Thessaloniki, 2010, Modern sense… Greek Art Museum, Municipality of Rhodes, Rhodes 2014, ΠΥΡΡΙΧΙΟ ΠΕΤΑΓΜΑ, a sculptural monument Konstantinos Tiligadis for the Pontic genocide, 720 x 170 x 350 cm., Kastela, His scientific field is painting, specializing in Piraeus, 2017. three dimensional Digital Representation (3D An- imation). He studied painting and scenography, at Theodoros, sculptor the Athens School of Fine Arts and with a Greek state (Short Auto-Biography) scholarship, he attended painting, sculpture, model I was born on June 25th 1931 in Agrinio, Greece. in motion and photography at the Academy of Fine My trajectory in art began before WWII. I arts in Seville, Spain. He received his Masters degree remember shaping handmade toys with various in Digital Arts from the Athens School of Fine Arts. materials - clay, wood, wire and more – while also His work has been exhibited in several venues and art dismantling those I was offered in order to discover festivals. He was awarded the 1st prize for Olympic how were made. This curiosity was the starting point Truce Through Painting (2004) in Damascus, Syria. for my adventure in Sculpture. He has collaborated with the Eugenides Foundation This childhood “paradise” was abruptly disrupted (Planetarium) and has participated in many confer- by the war, the German-Italian occupation, the civil ences and research projects. He is Assistant Professor war – all profoundly traumatic experiences that left in the Department of Audio & Visual Arts, Ionian deep scars in me, which later fuelled my work. University, Greece and Debuty Director of the In- I studied at the Athens School of Fine Arts in the teractive Arts Lab in the same University. His work

139 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

features in museums and private collections in Greece 2017, “Antidoron,” Fridericianum (EMST), docu- and abroad. menta 14, Κassel 2017, “Agora,” “4th Athens Bien- nale,” Athens 2013, “Greek Art,” Sem-Art Gallery, Dimitris Tragkas Monaco 2011, “Places,” Museum of Contemporary One Person Shows Art, Thessaloniki 2007, “Crimen Majestatis,” AD 2015 “Voyage to the Void,” Horos Theater space, Gallery, Athens 2007, “Egnatia”, Saledo, Italy 2005, Athens “Makronissos project,” Makronissos, Savra Art 2005, 2012 “Ouranometria,” Pop Up 123, Athens “DESTE PRIZE”, DESTE Foundation, Athens 2004, 2004 “Voyage to the Void,” Municipal Cultural Cen- “Spell your name,” Artio Gallery, Athens 2004, “Trav- ter, Belgrade, Serbia el Warnings,” Artio Gallery, Athens 2000, “Attention 2000 Medusa Art Gallery, Athens it’s not light,” Kassel 1997, “Torball” (tapestry for the 1993 “Zeppelin,” Medusa+1 Art Gallery, Athens blind), Artio Gallery, Athens 1997, “Greek Realities,” 1990 Medusa Art Gallery, Athens Gallery Marstall, Berlin1996, “Configura 2. Dialog Group Shows der Kulturen,” Erfurt, Germany 1995, “Building 2014 “Research and Art,” Megaron International Stones,” Kalfayan Gallery, Thessaloniki 1995, “Burn- Conference Hall, Athens ing House,” Artio Gallery, Athens 1994, “Monument “Ground Zero,” CAMP, Athens Memory,” Artio Gallery, Athens 1992, “Passage,” 2013 Contemporary Greek Art Exhibition, Shanghai Artio Gallery, Athens 1990. ART–ATHINA 2010, International Contemporary Art Fair of Athens Tassos Triandafyllou 2002 Concorso Internationale per la Fiaba Illustrata, Tassos Triandafyllou was born in 1962 in Thessa- Bordano, Italy loniki, studied Sculpture (2017) and Painting (1992) 2001 “Mythologien des Buches,” Frankfurt, Germany at the Athens School of Fine Arts; Postgraduate 1998 First International Biennale of Projects, Novi studies (M.F.A.)(1999), Edinburgh College of Art, Sad, Serbia Scotland, U.K. “Aeschyleia ’98,” Elefsis Solo exhibitions: 1997 “Aeschyleia ’97,” Elefsis 2016 SismanoglioMegaro, “KIMLIKLER–IDEN- Activities TITIES”, curator Vassia Karkayianni– Karabelia, Stage Designer, photographer, musician Istanbul 2014 Byzantine & Christian Museum, Actor: “The Charioteer,” Alexis Damianos, 1992, “The Identities. “Baloukli and the Romioi (Greeks) in Spring Assembly of Guards,” Dimos Avdeliodis, 1998 Constrantinople, 19th c.”, curator I. Alexandri, Ath- Chess Player & Teacher, Championship 1983–1985 ens 2003 Diana Gallery Down–Town, curator Em. Teacher of painting, Municipality of Athens 1985– Mavrommatis, Athens 1995 «Εumaros» Art gallery, 1989, I.M. Panayotopoulos 1992–2005 Athens, 1994 Ipomal Gallerie, Landgraaft, the Neth- Martial Arts Athlete – Shotokan Karate 1988 – today, erlands, 1993 Archaeological Site «Firka», Chania Greek Championship 1993–1996 Main Group Exhibitions: 2017 Museum of Contemporary Art of Crete, Nikos Tranos curator Maria Maragou, Rethimno–Crete, Michael Born in Zarakes, Evia in 1957. He studied sculp- Cacoyannis Foundation, Athens, Stoa Bibliou, cura- ture at the Athens School of Fine Arts (1983-1988) tor K. Stoupathis, Athens. and at the École des Beaux-Arts in Paris (1990-1991). 2016 Gallery Kaplanon 5, Athens 2014, Art Gal- He has taught sculpture at the ASFA since 1995. lery of the French–Greek Association, Athens 2011 “White Power,” Zoumboulakis Galleries, Athens «Kappatos» Art Gallery, Athens 2007 «Medusa» Art

140 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES

Gallery, curator Em. Mavrommatis, Athens 2004 for his work in the U.S., Italy, Switzerland and else- «Athina by Art», Cultural Olympiad, curator Em. where. In 2017, he also received the prestigious Medal Mavrommatis, Athens 2003 «Art Athina 2003», Ath- of Commander of the Order of Merit by the President ens; 2001 Haritos Gallery, curator Em.Mavrommatis, of the Greek Republic. Athens. Contemporary Visual Arts Center of Larissa, www.varotsos.com curator Em.Mavrommatis, Larissa;Neapolis Exper- imental Center of Contemporary Art, curator Em. Babis Venetopoulos Mavrommatis, Thessaloniki, Museum of Contempo- His research includes digital video, 3D modeling rary art of Crete, curator Μ. Maragkou, Rethymnon and animation, interactive installations, 3D printing, 1999 Overbeck–Gesellschaft, Lübeck, Germany, stereoscopic video and virtual reality. He studied at Haritos Gallery, curator Em. Mavrommatis, Athens the Fine Arts School of the Aristotle University and 1997 Museum of Contemporary Art of Crete, curator continued with postgraduate studies at the Athens Em. Mavrommatis, Rethymnon 1993 «4th Biennale», School of Fine Arts. He has participated in many Maastricht, the Netherlands. exhibitions and festivals in Greece and abroad, has created videos for theatrical performances and has Giorgos Tsakiris worked as a production manager, director and ar- Giorgos Tsakiris was born in Giannitsa in 1955. tistic director of animation projects and other au- After his first studies in electronics he studied paint- diovisual productions. He has been awarded the 3rd ing and engraving at the School of Fine Arts in Flor- BEST PORTFOLIO at ANIMAMUNDI International ence. He lives and works between Mount Paikos and Animation Festival in 2002. A founding member of Thessaloniki. He has shown his work in 42 solo exhi- Minotaur Digital Arts, a 3D animation production bitions and many group exhibitions. In 2012 he had a company and Assistant Professor of Visual and Ap- retrospective exhibition at the Macedonian Museum plied Arts at the Fine Arts School of the Aristotle of Contemporary Art. His work has been exhibited University in Thessaloniki. in Greece, France, Sweden, Italy, Germany, Spain, Egypt, Turkey, Romania, Bulgaria, Skopje, Czech Re- Paky Vlassopoulou public, Finland, Moldova, Ukraine, Switzerland. He Paky Vlassopoulou’s (b. 1985, Athens) studied is a Professor at the School of Fine Arts of Aristotle Fine Arts in Ioannina and Athens. Her sculptures University of Thessaloniki. point out the embodiment of time in the object and its spatial perception. Her exhibitions are site-specific Costas Varotsos and require the viewer to be physically and mentally Costas Varotsos was born in 1955 in Athens, present in order to deal with the level of uncertain- Greece. He graduated from the Rome School of Fine ty – responding to an either purposely incomplete Arts, Italy, and the School of Architecture, Pescara, It- or overstated scenography. Often her works create aly. He received a Fulbright Artist Fellowship in 1990 the feeling that an action has been preceded or is and continued his work in New York. His works are about to happen while she includes some performa- installed in public spaces and presented in collections tive elements, strongly related to Happenings. Paky in Greece and abroad. He is now a Professor of the Vlassopoulou was invited for three solo exhibitions in Polytechnic School of Aristotle University of Thessa- Raum für Kunst, Cologne, 2017; in Enterprise proj- loniki, Greece, at the School of Architecture. In 2004, ects, Athens, 2016; and in Nevan Contempo gallery, he received the Honorary title of Cavaliere dell’Ordine Prague, 2016. Her works have been exhibited among della Stella Solidarietà Italiana by the President of the others in the following group shows: New Museum Italian Republic. He has received numerous awards and the DESTE Foundation at Benaki Museum, Ath-

141 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ARTISTS’ BIOGRAPHIES ens, 2016; School of the Museum of Fine Arts, Bos- and received his Master’s in Fine Arts from the School ton, 2014; NEON foundation and the Whitechapel of Visual Arts in New York (1991). He holds a PhD gallery, Gennadius Library/The American School of from the University of the Aegean (2013). He is the Classical Studies, Athens, 2014. author of several essays on art theory and of the books The Byzantine Malevich, Tarkovsky in Chalkis, Censor- Constantin Xenakis ship in Visual Arts, the Diary of a 407/80, Forbidden! Constantin Xenakis was born in Cairo, Egypt in Censorship of Visual Artworks in Greece 1949–2016. 1931. He has been living in Paris since 1955 were in Since 2007 he organizes the artistic process Visual 1967 he graduated from École Supérieure des Arts March to Prespes. Modernes, Paris, with a degree in Interior Design www.yannisziogas.com and Architecture. During the period 1957–1961 he studied painting in the Académie de la Grande Chaumière, Paris and Notre Dame des Champs, Par- is with H. Goetz. In 1970 he was awarded the grant from the Berlin Artistic Programme, D.A.A.D., and in 1980 the research Grant of the Ministry of Culture of France. Since 1996 he lives in Paris and in Athens. He has presented numerous solo shows and has participated in group exhibitions in Greece and abroad, while his works are included in private and public collections. In 1986 he received the Knight of the Order of Arts and Letters award of distinction from the French State; in 1988 he was awarded the Honour of the National Museum of Contemporary Art in Seoul on the occa- sion of the 24th Olympiad, South Korea. In 1996 he was honoured with the Delmas price of the Institute de France, following a proposal from the French of Academy of Fine Arts. www.constantinxenakis.org Υannis Ζiogas He was born in Thessaloniki, Greece, in 1962. Ηe has realized 22 solo exhibitions and has participated in numerous group exhibitions in Greece and abroad. He has worked in residencies in New York and taught as a visiting lecturer in Universities in Greece and abroad. His work has been reviewed nationally and internationally (The New York Times, Artnews, Sculp- ture, Giornalle dell’ Αrte). He is Associate Professor (in Painting) at the Department of Fine and Applied Arts of the University of Western Macedonia, Florina. He studied Mathematics at the University of Athens

142

Ο ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΩΝ ΘΕΩΡΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΙΤΛΟ «ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΆ ΚΑΙ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΆ ΣΥΣΤΉΜΑΤΑ» ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΤΟΝ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟ ΤΟΥ 2018 ΣΕ 500 ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΣΤΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΤΟΥ Δ. ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΔΕΤΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟΔΕΤΕΙΟ ΤΟΥ Γ. ΛΑΓΟΥΔΗ ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΗΣ AICA HELLAS

THE CATALOGUE OF THE FIRST PUBLICATION OF THEORIMATA TITLED “DEDUCTIVE AND AXIOMATIC SYSTEMS” WAS PRINTED IN FEBRUARY 2018 IN 500 COPIES BY DESPOTOPOULOS PRESSES AND BINDED AT G. LAGOUDIS BINDERY ON BEHALF OF AICA HELLAS