Archaeologica Hereditas
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Prace Instytutu Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Tom wydany wspólnie z Instytutem Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk 04 ARCHAEOLOGICA HEREDITAS Grody średniowiecznego Mazowsza Księga poświęcona pamięci Marka Dulinicza pod redakcją Magdaleny Żurek i Małgorzaty Krasnej-Korycińskiej Warszawa – Zielona Góra 2015 Archaeologica Hereditas Prace Instytutu Archeologii UKSW Tom wydany wspólnie z Instytutem Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk Komitet Redakcyjny: Redaktor serii: Zbigniew Kobyliński Członkowie Komitetu: Tadeusz Gołgowski, Jacek Lech, Przemysław Urbańczyk Sekretarz: Magdalena Żurek Adres Redakcji: ul. Wóycickiego 1/3, bud. 23, 01-938 Warszawa tel. +48 22 569 68 27, e-mail: [email protected] www.archeologia.uksw.edu.pl Redakcja: Magdalena Żurek i Małgorzata Krasna-Korycińska Redakcja techniczna: Alina Jaszewska Korekty: Zbigniew Kobyliński Skład: Bartłomiej Gruszka (www.kerning.pl) Projekt okładki: Katja Niklas i Ula Zalejska-Smoleń Rycina na okładce: Grodzisko w Starej Łomży – Góra Królowej Bony (fot. Jerzy Miałdun) Publikacja recenzowana do druku przez prof. dr. hab. Martina Gojdę © Copyright by Wydawnictwo Fundacji Archeologicznej, Zielona Góra, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa and Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk ISBN 978-83-940985-1-3 Wydawnictwo: Fundacja Archeologiczna Wydawnictwo Fundacji Archeologicznej ul. Ceramiczna 2, 65-954 Zielona Góra tel./fax: +48 68 323 12 83, kom. 604 933 447 www.fundacjaarcheologiczna.pl e-mail: [email protected] Książkę można kupić w sklepie internetowym: www.wydawnictwofa.pl SPIS TREŚCI 7 Andrzej Buko i Maria Dekówna 147 Andrzej Gołembnik Marek Dulinicz Czego (i dlaczego) nie wiemy (10 maja 1957 – 6 czerwca 2010) o przeszłości Płocka – zagadnienia wybrane 11 Bibliografia prac Marka Dulinicza 159 Dorota Stabrowska Zalążek miasta na wyspie pułtuskiej, 17 Andrzej Buko Anno Domini 1257 Marek Dulinicz jako badacz wczesnośredniowiecznego Mazowsza 181 Maciej Trzeciecki Gród radomski na pograniczu Małopolski 31 Wojciech Szymański i Mazowsza – zarys problematyki badawczej Refleksje na temat początków grodów u Słowian 201 Przemysław Urbańczyk Stratygraficzna opowieść o grodzie w Czersku 39 Felix Biermann The small Early Medieval lowland ringforts in 207 Ewa Marczak Northern Masovia and their counterparts in Truszki-Zalesie – gród północnego Mazowsza. the northern West-Slavic territory Cel i stan badań 51 Maria Miśkiewicz 215 Tomasz Kordala Wielkie grody Podlasia na przykładzie obiek- Cmentarzysko na wzgórzu Krasino tów w Niewiadomej i Krzesku 227 Urszula Iwaszczuk 63 Jarosław Ościłowski O czym mówią kości zwierzęce Badania archeologiczne grodzisk północno- z wczesnośredniowiecznych wschodniego Mazowsza grodzisk mazowieckich 89 Jacek Wysocki 237 Mariusz Błoński Grodziska Ziemi Łomżyńskiej: stan badań Dendrochronologia o początkach i problemy konserwatorskie grodu w Nasielsku 111 Zbigniew Kobyliński 243 Noty o autorach i Wojciech Szymański Grodzisko w Haćkach na Podlasiu ARCHAEOLOGICA HEREDITAS 4 Dr hab. Marek Dulinicz (10 maja 1957 – 6 czerwca 2010) Oddawana w ręce Czytelnika publikacja Grody średnio- współpracownicy i uczniowie Profesora, poruszając te- wiecznego Mazowsza jest poświęcona pamięci tragicz- matykę szczególnie bliską Jego zainteresowaniom badaw- nie zmarłego dr. hab. Marka Dulinicza, profesora Pol- czym – średniowiecznych dziejów Mazowsza, a zwłaszcza skiej Akademii Nauk i Uniwersytetu Kardynała Stefana osadnictwa grodowego tego regionu. Wyszyńskiego w Warszawie. Powstała ona z inicjatywy Instytutu Archeologii UKSW i Instytutu Archeologii i Etno- logii PAN. W przygotowaniu jej wzięli udział nauczyciele, Magdalena Żurek i Małgorzata Krasna-Korycińska Andrzej Buko i Maria Dekówna Marek Dulinicz (10 maja 1957 – 6 czerwca 2010) W dniu 6 czerwca 2010 r. zginął tragicznie w wypadku sa- Marek Dulinicz urodził się 10 maja 1957 r. w Warsza- mochodowym, wraz z Małżonką, dr hab. Marek Dulinicz, wie. W 1975 r. ukończył szkołę średnią i w tym samym zastępca do spraw naukowych, a zarazem jeden z najbliż- roku rozpoczął studia w ówczesnej Katedrze Archeologii szych współpracowników dyrektora Instytutu Archeologii Pradziejowej i Wczesnośredniowiecznej Uniwersytetu i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończył je w 1980 r., uzyskując stopień Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Jego na- magistra na kierunku archeologia Polski, na podstawie gła i niespodziewana śmierć wstrząsnęła środowiskiem pracy Osadnictwo późnego okresu wpływów rzym- naukowym w kraju i za granicą. Dopiero teraz, gdy Go za- skich i wczesnego średniowiecza w Polsce południowo- brakło, można zrozumieć, jak wiele z Jego działalności na- -wschodniej, której promotorem był prof. dr hab. Witold ukowej, organizacyjnej, dydaktycznej i wydawniczo-edy- Hensel. torskiej, prowadzonej zarówno na gruncie krajowym, jak W latach 1980-1984 był słuchaczem Studium Dokto- i zagranicznym, pozostaje do zagospodarowania. Aż dziw, ranckiego przy Instytucie Historii Kultury Materialnej (da- że wszystko to mógł robić jeden człowiek. lej: IHKM; od 1992 r. Instytut Archeologii i Etnologii, dalej: Marek Dulinicz był silnie zaangażowany w przygotowa- IAE) Polskiej Akademii Nauk (dalej: PAN) w Warszawie. nie kompleksowych reform mających na celu przystoso- Już wówczas był związany z Zakładem Epoki Metali (od wanie Instytutu do realizacji zadań w nowych warunkach 1990 r. Zakład Archeologii Mazowsza i Podlasia) IHKM, funkcjonowania nauki polskiej. Wymagały one nie tylko którego kierownik – prof. dr hab. Wojciech Szymański – dodatkowego czasu, dużej wiedzy, ale i niejednokrotnie był Jego opiekunem naukowym. Od lipca 1984 r. Marek podporządkowania życia osobistego sprawom Instytutu. Dulinicz został zatrudniony w Instytucie jako pracownik Na każdym odcinku tych działań radził sobie znakomi- etatowy. cie. Był perfekcyjnym administratorem, kompetentnym W marcu 1988 r. obronił pracę doktorską pt. Procesy urzędnikiem, ale nade wszystko badaczem o renomie osadnicze na Mazowszu (od młodszego okresu przedrzym- europejskiej. Nigdy nie odmawiał podjęcia kolejnych skiego po wczesne średniowiecze), napisaną pod kierun- obowiązków, gdy zachodziła taka potrzeba. Tak było gdy kiem prof. dr. hab. Wojciecha Szymańskiego, a w kwietniu zdecydowaliśmy o podjęciu realizacji nowej, wyznacza- tego roku Rada Naukowa IHKM PAN nadała Mu stopień jącej przyszłościowe ścieżki działalności Instytutu, umo- doktora nauk humanistycznych w zakresie archeologii. wy zawartej z władzami Radomia na interdyscyplinarne W latach 1984-1987 był zatrudniony w IHKM PAN na badania archeologiczne, a następnie pomoc merytorycz- stanowisku asystenta, a od 1988 r. – adiunkta. W lutym ną w przygotowaniu i re alizacji projektu Skansen i park 2002 r. otrzymał stopień doktora habilitowanego nauk archeologiczny w dolinie rzeki Mlecznej w Radomiu. To humanistycznych w zakresie archeologii na podstawie do- właśnie na Marku Duliniczu – wybitnym badaczu Mazow- robku naukowego i pracy Kształtowanie się Słowiańszczy- sza – ciążyć miał przez kolejne lata trud koordynacji tego zny północno-zachodniej. Studium archeologiczne [58]1 wielkiego przedsięwzięcia. i w tym samym roku uzyskał tytuł docenta w Instytucie Intensywnie kształcił następców. Cieszyliśmy się, że Archeologii i Etnologii PAN. wspólne seminarium doktorskie prowadzone od kilku lat W 1993 r. pełnił obowiązki zastępcy kierownika Zakła- w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN wydaje w roku du Archeologii Mazowsza i Podlasia IAE, a w latach 1994- bieżącym obfity plon w postaci wielu prac doktorskich 2002 był kierownikiem tego Zakładu. W latach 1997-2008 przygotowanych przez jego uczestników. Żartowaliśmy, że wykładał w Akademii Humanistycznej im. Aleksandra właściwie teraz można by je już zamknąć, ponieważ speł- Gieysztora w Pułtusku. W 2003 r. został zastępcą dyrekto- niło swoje zadanie. Nikt nie przewidział, że rozwiązanie będzie tak szybkie, tragiczne i ostateczne, i że nastąpi na 1 dwa dni przed zaplanowanym przed wakacjami ostatnim Numery w nawiasach kwadratowych oznaczają numery pozycji spotkaniem z doktorantami. bibliograficznych w zamieszczonej niżejBibliografii prac Marka Du- linicza. ARCHAEOLOGICA HEREDITAS 4 7-10 Andrzej Buko i Maria Dekówna ra IAE PAN do spraw naukowych i funkcję tę pełnił aż do w północnych Niemczech oraz Delft w Holandii), ale także swojej tragicznej śmierci. Od roku 2009 do chwili śmierci starszych (Kolhorn, osada neolityczna, Holandia). prowadził wykłady na Uniwersytecie Kardynała Stefana W latach 1998-2008 realizował projekt Instytutu Wyszyńskiego w Warszawie, gdzie zatrudniony został na Archeologii i Etnologii PAN pt. Słowianie jako element stanowisku profesora nadzwyczajnego. mozaiki kulturowej średniowiecznej Europy, zwieńczo- Imponująca była rozległa działalność badawcza Mar- ny licznymi publikacjami, w tym książkowymi [56, 58, ka Dulinicza, i to zarówno terenowa, jak i gabinetowa. 65, 77, 80, 82, 87, 96, 98, 99, 103], a w 2007-2008 r. Jego zainteresowania naukowe koncentrowały się wokół kierował projektem Wzgórze Krasino, wykonywanym węzłowych problemów polskiego [np. 17, 29, 32, 39, 41, przez IAE PAN we współpracy z Muzeum Mazowieckim 42, 50, 51, 54, 55, 59, 62, 74, 78, 81, 90, 91, 92, 97, 104, w Płocku, obejmującym badania wykopaliskowe i studia 108, 109] i środkowoeuropejskiego [33, 34, 36, 65, 77] nad obrządkiem pogrzebowym na ziemiach polskich we średniowiecza. Dotyczyły zwłaszcza zagadnień zasiedlania wczesnym średniowieczu [107]. Począwszy od 2009 r. był Europy środkowej