DZIENNIK URZĘDOWY

WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO

Kielce, dnia 31 stycznia 2013 r.

Poz. 560

UCHWAŁA NR XXII/179/2012 RADY GMINY BOGORIA

z dnia 28 grudnia 2012 r.

w sprawie przyjęcia „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Bogoria na lata 2013 – 2016”

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tj. Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) w związku z art. 87 ust. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162 poz. 1568 z późn. zm.) Rada Gminy w Bogorii uchwala, co następuje: § 1. Przyjmuje się „Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Bogoria na lata 2013 – 2016” w brzmieniu stanowiącym załącznik Nr 1 do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Bogoria. § 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Świętokrzyskiego.

Przewodniczący Rady Gminy

Maciej Tutak

Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 2 – Poz. 560

Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXII/179/2012 Rady Gminy Bogoria z dnia 28 grudnia 2012 r.

GMINA BOGORIA

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY BOGORIA NA LATA 2013- 2016

2012-11-29

Podstawę prawną opracowania Gminnego Programu Ochrony Zabytków nakłada na gminę Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 roku (Dz. U. z 2003 r. Nr 162 poz. 1568) zgodnie z art. 87 przytoczonym w niniejszym opracowaniu. Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 3 – Poz. 560

SPIS TREŚCI

1. Wstęp ...... 5

2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami ...... 5

3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce ...... 6

4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego ...... 8

4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami ...... 8

4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu ...... 11

5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego ...... 15

5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy) ...... 15

5.2. Charakterystyka zasobów i analiz stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy ...... 18

5.2.1. Zarys historii obszaru gminy ...... 18

5.2.2. Krajobraz kulturowy ...... 20

5.2.3. Zabytki nieruchome ...... 21

5.2.4. Zabytki archeologiczne ...... 20

5.2.5. Zabytki w zbiorach muzealnych i inne ...... 20

5.3 Zabytki objęte prawnymi formami ochrony ...... 20

5.4 Zabytki w gminnej ewidencji zabytków ...... 20

5.5 Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy ...... 20

6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń ...... 22

7. Założenia programowe (Priorytety programu opieki, Kierunki działań programu opieki, Zadania programu opieki) ...... 23

8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami ...... 28

9. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami ...... 28

10. Źródła finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami ...... 29

11. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony zabytków ...... 30 Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 4 – Poz. 560

12. Załączniki ...... 31

12.1 Obiekty objęte Ewidencją Zabytków ...... 32

12.2 Obiekty objęte Gminną Ewidencją Zabytków ...... 34

12.3 Rejestr zabytków nieruchomych ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków ...... 39

12.4 Rejestr stanowisk archeologicznych ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków ...... 41

Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 5 – Poz. 560

1. Wstęp

Upływający czas to największy wróg naszych zabytków. Właśnie dlatego istotnym celem gminy staje się przygotowanie programu i procedur, by w jak najlepszym stanie można było zadbać o regionalne dobro kulturowe. Gminny program opieki nad zabytkami gminy Bogoria został opracowany w celu określenia podejmowanych działań, niezbędnych do sprawowania należytej opieki nad zabytkami na terenie naszej gminy. Opracowanie to jest przewidziane na 4 lata. Głównym jego celem jest poprawa stanu zachowania środowiska kulturowego w granicach administracyjnych gminy.

2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami

Ustawowy obowiązek opieki i ochrony dziedzictwa kulturowego nakłada na samorząd gminy Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 roku (Dz. U. z 2003 r. Nr 162 poz. 1568). Podstawę prawną opracowania gminnego programu ochrony zabytków określa art. 87 przywołanej Ustawy. Mówi on, że: 1. Zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami. 2. Programy, o którym mowa w ust. 1, mają na celu, w szczególności: 1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 6 – Poz. 560

6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. 3. Wojewódzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu i rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. 4. Programy, o których mowa w ust. 3, są ogłoszone w wojewódzkim dzienniku urzędowym. 5. Z realizacji programów zarząd województwa, powiatu i wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy. 6. Sprawozdanie z realizacji wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami jest przekazywane Generalnemu Konserwatorowi Zabytków i właściwemu wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków w celu jej wykorzystania przy opracowywaniu, aktualizacji i realizacji krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce

Zabytki zostały objęte ochroną zadeklarowaną jako konstytucyjny obowiązek państwa i każdego obywatela. Obowiązek ten przedstawia art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 86 Konstytucji RP. Ich treść przytaczamy poniżej: Art. 5: Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju; Art. 6 ust. 1: Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju; Art. 86: Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.

Głównym aktem prawnym regulującym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162 poz. 1568). Art. 4 formułuje podstawowe obowiązki organów administracji publicznej w zakresie ochrony zabytków, mające na celu: Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 7 – Poz. 560

1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; 3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków; 4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; 5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; 6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. W art. 5. formułuje obowiązki w zakresie opieki nad zabytkiem sprawowaną przez jego właściciela lub posiadacza, które polegają na zapewnieniu warunków: 1)naukowego badania i dokumentowania zabytku; 2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku; 3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości; 5) popularyzowania i upowszechniania. Natomiast, w myśl art. 6 ust 1 Ustawy czytamy: 1. Ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania: 1) zabytki nieruchome będące, w szczególności: a) krajobrazami kulturowymi, b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami architektury i budownictwa, d) dziełami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 2) zabytki ruchome będące, w szczególności: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami, Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 8 – Poz. 560

d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2001 r. Nr 129, poz. 1440 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984), f) instrumentami muzycznymi, g)wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 3) zabytki archeologiczne będące, w szczególności: a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami, d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ponadto obowiązek opieki i ochrony dziedzictwa kulturowego ustala także Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku (tekst jednolity Dz. U. Nr 142 poz.1591 z 2001 r. z późn. zm.). W art. 7 ust.1, pkt 9 czytamy: „Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: (…) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.”

Inne uregulowania prawne dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, znajdują się w wielu obowiązujących ustawach, w tym w ustawach dotyczących budownictwa, planowania przestrzennego, ochrony środowiska, ochrony przyrody ale też ustawach dotyczących gospodarki nieruchomościami, prowadzeniu działalności kulturalnej, muzeach, bibliotekach i archiwach.

4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego

4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami

Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Bogoria, jest zbieżny ze strategicznymi celami państwa w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. Cele te wymienione są w dokumentach:

 Tezy do Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. W Tezach do Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami znajduje się szereg zapisów mających istotny wpływ na niniejszy dokument. Należą do nich zapisy określające Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 9 – Poz. 560

cele Programu i zasady ochrony konserwatorskiej. We wstępie do Tez określono główne cele programu, którymi jest wzmocnienie ochrony i opieki nad tą istotną częścią dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytków w Polsce. Celem jest także stworzenie wykładni porządkującej sferę ochrony poprzez wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich: 1) Zasady primum non nocere (po pierwsze nie szkodzić); 2) Zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartości (materialnych i niematerialnych), 3) Zasady minimalnej niezbędnej ingerencji (powstrzymywania się od działań niekoniecznych), 4) Zasady, zgodnie, z którą usuwać należy to (i tylko to), co na oryginał działa niszcząco, 5) Zasady czytelności i odróżnialności ingerencji, 6) Zasady odwracalności metod i materiałów, 7) Zasady wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie. Wymienione zasady dotyczą zarówno konserwatorów - pracowników urzędów, profesjonalnych konserwatorów - restauratorów dzieł sztuki, konserwatorów architektów, urbanistów, budowlanych, archeologów, badaczy, właścicieli i użytkowników, w tym duchownych – codziennych konserwatorów zabytkowych świątyń.

W rozdziale 2 „Uwarunkowania ochrony i opieki nad zabytkami”, zagadnienia zostały opisane w sposób określający po pierwsze cel, a następnie kierunki działania. Dotyczy to w szczególności stanu zabytków nieruchomych, ruchomych i archeologicznych, stanu zabytków techniki, pomników historii, obiektów z Listy Dziedzictwa Światowego UNESCO, (dla tych tematów wspólnym jest utworzenie krajowej ewidencji w systemie cyfrowym oraz monitoring stanu i sposobów wykorzystania), stanu służb konserwatorskich, stanu opieki nad zabytkami i wreszcie stanu uregulowań prawnych.

Rozdział 3 „Działania o charakterze systemowym” mówi o powiązaniu ochrony zabytków z polityką ekologiczną, dotyczącą ochrony przyrody, architektoniczną i przestrzenną, celną i polityką bezpieczeństwa państwa oraz o wypracowaniu strategii ochrony dziedzictwa i wprowadzeniu jej do polityk sektorowych.

W rozdziale 4 „System finansowania” omówione są aspekty stworzenia sprawnego systemu finansowania ochrony i opieki konserwatorskiej.

W kolejnym, rozdziale 5 „Dokumentowanie, monitorowanie i standaryzacja metod Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 10 – Poz. 560

działania” omówione jest dokumentowanie poprzez tworzenie systemu i stale aktualizowanych, elektronicznych baz informacji o zasobach oraz stanie zabytków w Polsce i ich dokumentacji; wypracowanie spójnego systemu dokumentowania badań, stanu zachowania oraz określania i certyfikacji wartości zabytkowych, wspólnego dla wszystkich typów zabytków; monitorowanie - poprzez gromadzenie stale aktualizowanej wiedzy o stanie zachowania, postępach i wynikach prac konserwatorskich i restauratorskich, zagrożeniach, prawidłowości zarządzania i bezpieczeństwie użytkowania obiektów zabytkowych oraz o innych formach ochrony dziedzictwa oraz ujednolicenie metod działań profilaktycznych, konserwatorskich, restauratorskich i ochronnych.

Rozdział 6 „Kształcenie i edukacja”, porusza fundamentalne zagadnienie stałej pracy nad wzrostem świadomości, dotyczącym wartości dziedzictwa kulturowego i jego ochrony w życiu i prawidłowym funkcjonowaniu społeczeństwa.

W rozdziale 7 „Współpraca międzynarodowa” opisane są zagadnienia mające na celu wzmocnienie obecności Polski w światowym i europejskim środowisku działającym na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i promocja polskich osiągnięć w tej dziedzinie.

 Narodowa strategia rozwoju kultury na lata 2004–2013. Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Bogoria, jest zbieżny z głównymi zadaniami Programu Operacyjnego nr 9 „Dziedzictwo kulturowe”, do których należy intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym kompleksowa poprawa stanu zabytków oraz rozwój kolekcji muzealnych, poprawa stanu zachowania zabytków, zwiększenie narodowego zasobu dziedzictwa kulturowego (w tym także dziedzictwa archeologicznego), kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele inne niż kulturalne, zwiększenie roli zabytków i muzealiów w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych, poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w zakresie ochrony zabytków i ich dokumentacji, zabezpieczenie zabytków, muzealiów i archiwaliów przed skutkami klęsk żywiołowych, kradzieżami i nielegalnym wywozem za granicę oraz na wypadek sytuacji kryzysowej i konfliktu zbrojnego. Główne założenia Strategii dokumentu, wytyczające kierunki przy tworzeniu Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami to m.in. działania zmierzające do aktywnego zarządzania zasobami materialnego dziedzictwa kulturowego poprzez poprawę stanu zabytków, zwiększenie ich dostępności dla turystów, inwestorów, mieszkańców, min. poprzez adaptacje, zwiększenie atrakcyjności regionów poprzez wykorzystanie przez nie wartości wynikających z lokalnego zasobu dziedzictwa kulturowego oraz edukacja i wdrażanie metod nowoczesnego administrowania związane z ochroną i zachowaniem zabytków.

Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 11 – Poz. 560

 Narodowy program kultury Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego na lata 2004– 2013 i Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Kultury i Zachowanie Dziedzictwa Kulturowego. Narodowy Program Kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego” wynika z Narodowego Planu Rozwoju (uchwalonego Ustawą z dn.20.04.2004 r. Dz. U. z 2004 r. nr 116, poz. 1206). Służy on do wdrażania Narodowej Strategii rozwoju Kultury w sferze dotyczącej opieki nad zabytkami. Jako uzupełnienie tych dokumentów, funkcjonuje również Sektorowy Program Operacyjny „Rozwój kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego” przyjęty przez rząd we wrześniu 2005 roku. Za cel strategiczny programu operacyjnego przyjęto tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności i znaczenia kultury, jako czynnika rozwoju społeczno-ekonomicznego. Cel ten będzie realizowany między innymi poprzez realizację priorytetów w zakresie ochrony i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym, budowę i rozbudowę infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym, rozwój infrastruktury kultury i ochrona dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym oraz renowację i konserwację zabytków ruchomych. W kontekście Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Bogoria najbardziej istotne jest ostatnie z wymienionych działań. Celem realizacji działania jest zachowanie dla przyszłych pokoleń ruchomych oraz nieruchomych obiektów dziedzictwa kulturowego poprzez szczegółowy spis, ocenę stanu zachowania, renowację, konserwację, a także zabezpieczenie przed zniszczeniem, kradzieżą i nielegalnym wywozem poza granice kraju. Wśród kwalifikujących się projektów są między innymi konserwacja zabytków ruchomych, w tym w szczególności wystroju i historycznego wyposażenia kościołów; zabezpieczenie przed skutkami klęsk żywiołowych, zniszczeniem, kradzieżą i nielegalnym wywozem zagranicę zabytków ruchomych i nieruchomych; tworzenie kompleksowych systemów informacji zabezpieczeń przed nielegalnym wywozem dzieł sztuki przez granice oraz zabezpieczenie zabytków ruchomych przed kradzieżą i zniszczeniem.

4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu

Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Bogoria wykazuje zgodność zarówno z programami o charakterze wojewódzkim jak i powiatowym, a w szczególności z następującymi programami strategicznymi i ich celami:

 Strategia rozwoju województwa świętokrzyskiego do roku 2020 (, 2006) Główną misją ujętą w Strategii rozwoju województwa świętokrzyskiego do roku 2020 jest „Podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców województwa świętokrzyskiego”. Za cel Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 12 – Poz. 560

generalny uważa się natomiast „Wzrost atrakcyjności województwa fundamentem zintegrowanego rozwoju w sferze społecznej, gospodarczej i przestrzennej”. Wzrost atrakcyjności województwa warunkowany jest przestrzeganiem europejskich standardów jakości ochrony środowiska przyrodniczego oraz ochrony dziedzictwa kulturowego. Poprawa stanu środowiska a także zachowanie potencjału przyrodniczego i jego promocja stwarza szanse na zrównoważony rozwój regionu, a tym samym kształtowanie krajobrazu, zachowanie i wykorzystanie dziedzictwa kulturowego. Poprawa stanu środowiska przyrodniczego pozwoli na lepsze udostępnienie dotychczas niedostatecznie wykorzystanych walorów krajobrazowych, przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego województwa świętokrzyskiego dla celów turystyki i rekreacji. Wśród 6-ciu Celi warunkujących znajdziemy Cel trzeci, w którym porusza się kwestię „Ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów przyrody i dóbr kultury”. Cel ten charakteryzują trzy zasadnicze priorytety, mianowicie: Priorytet 1: Tworzenie warunków rozwoju turystyki, sportu i rekreacji Priorytet 2: Ochrona i udostępnienie dziedzictwa kulturowego Priorytet 3: Tworzenie warunków zrównoważonego rozwoju umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie systemów ekologicznych. Ze względu na kwestię ochrony zabytków najistotniejszy dla niniejszego opracowania jest Priorytet 2. W omawianym dokumencie widnieją niniejsze kierunki działań w zachowania dziedzictwa kulturowego i aktywnej ochrony zabytków:  modernizacja i rozbudowa infrastruktury kultury,  zwiększanie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości,  poprawa warunków funkcjonowania instytucji artystycznych,  poprawa warunków funkcjonowania bibliotek w szczególności naukowych i akademickich oraz zwiększenie dostępności do nowoczesnych usług bibliotecznych, z wykorzystaniem technologii informatycznych,  wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności kulturalnej i w systemie upowszechniania kultury,  poprawa dostępności mieszkańców do oferty kulturalnej poprzez wspieranie instytucji poszerzających ofertę programową umożliwiającą aktywne uczestnictwo w życiu kulturalnym,  tworzenie nowych miejsc pracy związanych z ochroną i udostępnianiem dziedzictwa kulturowego.  Regionalny Program Operacyjny województwa świętokrzyskiego na lata 2007 - 2013 (Kielce, 2008 r.) Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 13 – Poz. 560

Na wstępie Regionalnego Programu Operacyjnego województwa świętokrzyskiego została przedstawiona sytuacja społeczno gospodarcza regionu, w której w punkcie „Kultura, ochrona dziedzictwa kulturowego” czytamy, iż:  zaledwie trzy ze 181 teatrów i instytucji muzycznych działających w 2005 r. w Polsce miało swą siedzibę w województwie świętokrzyskim. W roku 2005 liczba widzów i słuchaczy w teatrach i instytucjach muzycznych na 1000 mieszkańców wyniosła w województwie 210,6 (10 miejsce w kraju). W stosunku do roku 2000 liczba widzów i słuchaczy w teatrach i instytucjach muzycznych na 1000 ludności wzrosła o 14%.  na terenie województwa w 2005 r. funkcjonowały 22 muzea (690 muzeów działających w skali kraju), które odwiedziło 539,6 tys. zwiedzających, co lokuje region na 14. 11. miejscu w kraju. W świętokrzyskim w 2005 r. działało 14 kin stałych (536 w kraju -16. miejsce razem z opolskim) przy liczbie widzów na jedno kino wynoszącej 32 221(11 miejsce). W regionie znajduje się 119 domów i ośrodków kultury, klubów i świetlic, z czego 60% na wsi. Na 3937 tego typu instytucji działających w kraju, daje to świętokrzyskiemu 15. pozycję.  województwo zajmuje ostatnie miejsce w kraju pod względem nakładów finansowych jednostek samorządu terytorialnego na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w przeliczeniu na jednego mieszkańca. W 2004 r. wskaźnik ten wyniósł 52,89 PLN (średnia dla Polski – 78,5 PLN). Bardzo źle wygląda także sytuacja województwa pod względem dostępności kultury w województwie. Celem generalnym poświęcającym realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007-2013 jest „Poprawa warunków sprzyjających budowie konkurencyjnej i generującej nowe miejsca pracy regionalnej gospodarki”. Wśród celów szczegółowych określa się także Cel 5: „zapewnienia dostępu do wysokiej jakości usług publicznych i zasobów kulturowych”. Do osiągnięcia tego celu szczegółowego prowadzić będzie realizacja osi priorytetowej pod nazwą: Wzrost jakości infrastruktury społecznej oraz inwestycje w dziedzictwo kulturowe, turystykę i sport. W RPO WŚ czytamy zatem, że: regiony podnoszą swą konkurencyjność również poprzez zapewnienie mieszkańcom dostępu do wysokiej jakości usług sfery publicznej, tj. ochrony zdrowia, edukacji, dóbr kultury, zróżnicowanych możliwości wypoczynku i zagospodarowania czasu wolnego. Poprawa dostępu do tych usług ma duży wpływ na wzrost atrakcyjności życia w regionie, a co się z tym wiąże, pozwoli na zahamowanie odpływu ludzi młodych, szczególnie z wyższym wykształceniem, poza województwo. Szczególną uwagę należy poświęcić, w kontekście tworzenia miejsc pracy na terenach wiejskich, przedsięwzięciom służącym zachowaniu dziedzictwa kulturowego, oraz poprawie jakości infrastruktury turystycznej. Rolnictwo, dotychczas stanowiące główne źródło dochodu ludności wiejskiej, straciło na znaczeniu, co sprawia, że istnieje konieczność tworzenia miejsc pracy poza rolnictwem. Przedsięwzięcia skierowane na poprawę podstawowej infrastruktury na terenach wiejskich, jak również mające na celu rozwój przedsiębiorczości, zaplanowane do Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 14 – Poz. 560

realizacji w ramach RPOWŚ 2007 – 2013, stanowią uzupełnienie pokrewnych działań uwzględnionych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013. Realizacja tego celu przynieść ma efekty w postaci m.in. poprawy jakości infrastruktury placówek ochrony zdrowia, szkół i przedszkoli, oraz instytucji kultury. Dodatkowo, szczególne wsparcie należy zwrócić w kierunku poprawy dostępu do istniejących w regionie bogatych zasobów dziedzictwa kulturowego, obiektów sportowych i rekreacyjnych, w celu uczynienia z nich atrakcyjnych obiektów turystycznych.

 Plan Zagospodarowania Przestrzennego województwa świętokrzyskiego z dnia 26.04.2002 Plan został uchwalony przez Sejmik Województwa Świętokrzyskiego Uchwałą NR XXIX/399/02. Głównym zadaniem regionalnej polityki przestrzennej w zakresie zagospodarowania zasobów dziedzictwa kulturowego jest skuteczniejsza ochrona i rewaloryzacja tych zasobów oraz racjonalne ich udostępnienie z myślą o poszerzeniu wiedzy zwłaszcza młodego pokolenia, świadomości historycznej obywateli, a także wykorzystaniu jako czynnika rozwoju gospodarczego i promocji. Istotnym zadaniem jest także wykorzystanie dziedzictwa kulturowego w procesie pobudzania i utrwalania tożsamości regionalnej ogółu mieszkańców przy jednoczesnym zachowaniu i kultywowaniu specyfiki lokalnej i subregionalnej. W świetle tych zadań, a także określonych wcześniej uwarunkowań polityki przestrzennej, priorytetowymi obszarami działań samorządu województwa są:  intensyfikacja i pogłębianie rozpoznania zasobów i walorów dziedzictwa kulturowego, dotychczas nie sklasyfikowanych lub mało rozpoznanych;  ochrona i rewaloryzacja zabytkowych układów przestrzennych miast;  zachowanie najcenniejszych walorów artystyczno-krajobrazowych;  zachowanie i ochrona obiektów i zespołów o najwyższej randze i szczególnym znaczeniu dla kultury narodowej i dziedzictwa światowego;  promocja i udostępnianie najcenniejszych walorów i zasobów.

Głównym celem polityki przestrzennej jest zachowanie i umacnianie regionalnej tożsamości kulturowej, jak też zapewnienie ochrony i rewaloryzacji zasobów dziedzictwa kulturowego, stosownie do przepisów ustawy o ochronie dóbr kultury oraz innych ustaw związanych z tą problematyką.

Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 15 – Poz. 560

Celami wspomagającymi są:  dążenie do pełnego rozpoznania zasobów dziedzictwa kulturowego, wprowadzenie do ewidencji konserwatorskiej zasobów ujawnionych lub zweryfikowanych;  objęcie ochroną parkową najcenniejszych obszarów kulturowych oraz ochroną rezerwatową unikalnych zespołów lub obiektów zabytkowych;  dążenie do zwiększenia rangi ochronnej w skali światowej i krajowej obiektów, zespołów i układów urbanistyczno-krajobrazowych o szczególnym znaczeniu dla kultury narodowej i historii;  zwiększenie zakresu ochrony prawnej zespołów i obiektów objętych jedynie ewidencją, a ważnych dla tożsamości regionalnej i lokalnej (szczególnie zagrożonych) przez dokonywanie wpisów do rejestru dóbr kultury;  przeprowadzenie prac rewaloryzacyjnych najcenniejszych zabytkowych zespołów urbanistycznych oraz ciekawych zespołów staromiejskich, zwłaszcza zagrożonych.

Zasady realizacji tych celów przedstawiają się następująco:  respektowanie wymogów ochronnych oraz umożliwienie rewaloryzacji zagrożonych zespołów lub obiektów zabytkowych, objętych rejestrem dóbr kultury;  zachowanie i rewaloryzacja niszczejących obiektów kultowych, dawnych cmentarzy oraz innych miejsc i wyróżników bogatej historii regionu;  archeologiczne badania ratunkowe na terenach realizowanych lub przewidzianych inwestycji wielkoobszarowych;  działania ochronno-rewaloryzacyjne dostosowane do lokalnej specyfiki;  atrakcyjna oferta inwestycyjno-handlowych obiektów zabytkowych przewidzianych do sprzedaży;  wzrost świadomości społecznej co do znaczenia i wartości obiektów kulturowych dla rozwoju, promocji oraz integracji regionalnej.

5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego

5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy.

Gmina Bogoria posiada następujące dokumenty programowe:  Strategia Rozwoju Gminy Bogoria 2009 – 2020  Plan Odnowy miejscowości Bogoria na lata 2010 – 2017  Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Bogoria na lata 2009 – 2020

Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 16 – Poz. 560

Strategia Rozwoju Gminy Bogoria do realizacji w latach 2009 – 2020 określa w następujący sposób misję gminy: „Strategiczne działania rozwojowe Gmina Bogoria będzie prowadzić w oparciu o następujące zasady:  wykorzystanie zasobów wewnętrznych i środków zewnętrznych dla rozbudowy i modernizacji lokalnej infrastruktury technicznej;  doskonalenie kwalifikacji mieszkańców, poprzez realizację projektów i działań podnoszących umiejętności zawodowe i tzw. „kompetencje kluczowe” na rynku pracy;  poprawę stanu lokalnej infrastruktury społecznej i w efekcie jakości życia na terenie Gminy Bogoria;  wspieranie działań na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy na terenie gminy, w szczególności promocja lokalnej przedsiębiorczości oraz wspieranie rozwoju agroturystyki.” Określone cele strategiczne w omawianym dokumencie wynikają z uwarunkowań przyrodniczych, kulturowych, gospodarczych i społecznych gminy.

Zadania, jakie w kontekście dziedzictwa kulturowego, stawia sobie Gmina Bogoria we wszystkich przytoczonych wyżej dokumentach to:  poprawa oznakowania i zabezpieczenia lokalnych pomników przyrody,  realizacja Programu Opieki nad zabytkami znajdującymi się w Gminnej Ewidencji Zabytków,  katalogowanie parków przyrody i zabytków,  utworzenie punktu informacji turystycznej,  wspieranie odnowy i konserwacji obiektów zabytkowych, w tym obiektów architektury sakralnej oraz ich otoczenia,  remont i konserwacja lokalnych pomników historii, miejsc pamięci narodowej oraz zagospodarowanie terenów przyległych – utwardzenie terenu, nasadzenia zieleni, tablice informacyjne,  zachowanie i promocja lokalnego dziedzictwa kulturalnego Gminy Bogoria,  propagowanie i zachowanie lokalnego dziedzictwa kulturowego (zadania priorytetowe: odtworzenie dawnych zwyczajów i obrzędów oraz historii folkloru na terenie Gminy Bogoria),  rozbudowa i oznakowanie szlaków oraz najważniejszych atrakcji kulturowych i turystycznych Gminy Bogoria.

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Bogoria na lata 2009-2020 jest w całości dokumentem spójnym z Strategią Rozwoju Gminy. Należy nadmienić, że w Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 17 – Poz. 560

Bogoria czytamy, iż „(…) bogata historia Bogorii oraz liczne pomniki przyrody i kultury są atutem w promowaniu gminy (…)”. Zatem jednym z celi Gminy Bogoria, zawartych w wymienionych dokumentach jest szeroka promocja zabytków kulturowych znajdujących się na terenie gminy.

Ponadto Gmina jest w posiadaniu również:  Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Bogoria (uchwalony Uchwałą Nr X/82/2011 Rady Gminy w Bogorii z dnia 29 września 2011 roku)  Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Bogoria (wprowadzony w życie Uchwałą Nr V/23/07 z dnia 30.01.2007 (I etap) oraz Uchwałą Nr V/24/07 z dnia 30.01.2007 (II etap))

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Bogoria jest dokumentem, którego cel i zakres opracowania określają przepisy wynikające z Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r o zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity: Dz. U. Nr 15 z 1999 r. poz. 139). W Art. 6 Ust. 4 ptk 2 określa, iż „w studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające w szczególności z (…) występowania obiektów i obszarów chronionych na podstawie przepisów szczególnych”.

Uchwalony w dniu 30.01.2007 roku Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego w dziale I – Ustalenia Ogólne zawiera rozdział 4 – Ustalenia dotyczące zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków, oraz dóbr kultury współczesnej. Rozdział ten precyzuje w trzech artykułach zasady ochrony panujące na terenie Gminy Bogoria. Między innymi czytamy tam: § 19. pkt. 1: W przypadku terenów, na których znajduje się obiekt ujęty w rejestrze lub ewidencji zabytków, zaznaczonych na rysunkach planu, działania dotyczące przekształceń tego obiektu lub jego bezpośredniego otoczenia realizować zgodnie z obowiązującymi przepisami o ochronie dóbr kultury; § 19. pkt. 2: W przypadku terenów i obiektów wykazujące cech zabytkowe, a nie objętych ochroną konserwatorską, podjąć działania inwestycyjne polegające na przywróceniu walorów kulturowych obiektów i obszarów, które uległy częściowej bądź znacznej dewastacji; § 20. pkt. 1: Zachować dbałość o utrzymanie form regionalnych, w tym: charakterystycznych podziałów, proporcji, gabarytów oraz układów kompozycyjnych poszukując dobrych wzorów w istniejących i nieistniejących obiektów ujętych w rejestrze i ewidencji zabytków.

Istotnym dokumentem w zakresie opieki nad zabytkami jest także Uchwała Nr XXIII/139/08 Rady Gminy w Bogorii z dn. 28.08.2008 roku w sprawie określenia zasad udzielania dotacji na sfinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków. W dokumencie tym Rada Gminy w Bogorii uchwaliła m. in. warunki ubiegania Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 18 – Poz. 560

się o dotację na sfinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych, rodzaj danych zawierających wniosek o dotację, tryb postępowania z wnioskiem, zasady rozliczania dotacji, rozliczenia i zwrotu dotacji do budżetu Gminy Bogoria a także sposób ewidencjonowania i upowszechniania informacji o udzielonych dotacjach. Ponadto Uchwała precyzuje, iż o dotację może ubiegać się każdy podmiot, będący właścicielem lub posiadaczem zabytku, który do tego zabytku posiada tytuł prawny. Dotacja z budżetu Gminy Bogoria na wykonanie prac lub robót budowlanych przy jednym i tym samym zabytku może być udzielona w wysokości do 50% ogółu nakładów na te prace lub roboty. W określonych przypadkach dotacja może być udzielona w wysokości do 100% nakładów koniecznych na wykonanie tych prac lub robót budowlanych. Co więcej udzielenie dotacji następuje na podstawie złożonego wniosku we wskazanym w Uchwale terminie (tj., do dnia 30 września danego roku). Po pozytywnym rozpatrzeniu danego wniosku w budżecie Gminy zostają zabezpieczane środki na wskazany cel.

Podsumowując, wyżej wymienione dokumenty, określające zasady ochrony zabytków na obszarze Gminy Bogoria, są jak najbardziej spójne w swoich założeniach i konkretnie wyznaczają ścieżkę, którą kieruje się Gmina Bogoria w zakresie opieki nad zabytkami. Ponadto w roku 2012 rozpoczęto także aktualizację obiektów zarejestrowanych w Gminnej Ewidencji Zabytków, w której zaktualizowano ilość obiektów, dane a także oceniono stan ich zachowania. Prace nad Gminną Ewidencją Zabytków nadal trwają.

5.2. Charakterystyka zasobów i analiz stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy

5.2.1. Zarys historii obszaru gminy

Historia istnienia osady Bogoria sięga wieku XII. Bogoria prawa miejskie otrzymała na mocy przywileju Króla Zygmunta III Wazy z dnia 22 maja 1616 r. uzyskanego przez Krzysztofa Bogorię Podłęckiego. W kilka lat później 15.XII.1619 tenże Król Zygmunt III Waza swym przywilejem danym w Warszawie ustanowił w Bogorii trzy jarmarki. W 1620 r. fundator miasta Krzysztof Podłęcki wystawił na wzniosłym wzgórzu Bogorii, drewniany kościółek i przy nim klasztor do którego sprowadził zakonników z Krakowa. Przy Kościele założono szpital i szkołę. W 1645 r. Bogoria uzyskuje od Króla Władysława IV prawo do pięciu jarmarków rocznie. Ówczesny właściciel Bogorii w krótkim czasie wybudował ratusz dla Urzędu Miejskiego, która to budowla przetrwała do początku XIX wieku. Rozpoczął się rozwój cechów rzemieślniczych, handlu, ponadto mieszczanie otrzymali zezwolenie na wyrób piwa, miodu i gorzałki. Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 19 – Poz. 560

W następnym stuleciu w 1747 r. nowy dziedzic Michał Konarski buduje kościół murowany pod wezwaniem Św. Trójcy, który zachował się do czasów dzisiejszych. Wybudowano go w stylu barokowym i znajduje się w nim cudowny obraz Matki Boskiej Pocieszenia. W 1770 r. miasto strawił wielki pożar. Za czasów panowania Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w Bogorii istniała manufaktura – fabryka sukna. W mieście było kilku tkaczy, kuśnierzy, krawców, szewców, kowali, bednarzy itp. Według urzędowych spisów z 1820 r. w mieście żyło 495 mieszczan, w tym 133 żydów. Bogoria wraz z okolicznymi wsiami przechodziła w burzliwych latach na przełomie XVII- XVIII wieku różne koleje tak jak i inne miasta. Zmieniali się właściciele – ostatnim był Hipolit Łubieniecki. Prawa miejskie Bogoria utraciła po upadku powstania styczniowego 1869 r. za silne zrywy powstańcze. Jako osadę przydzielono ją pod gminę Wiśniowa. W 1915 roku Austriacy rozpoczęli budowę kolei wąskotorowej, która została zakończona w lipcu 1917 r. Dzięki temu Bogoria stała się węzłową stacją i otrzymała połączenie ze Szczucinem, Jachimowicami, Jędrzejowem i Włostowem. Praca na kolei zapewniała utrzymanie większości rodzin z Bogorii i okolic. Od 1990r. w związku z nierentownością przewozów rozpoczęto proces likwidacji kolei wąskotorowej. W 1921 r. Bogoria liczyła 1100 mieszkańców. W okresie okupacji hitlerowskiej była prężnym ośrodkiem polskiego ruchu oporu. Od 1942 r. bogoryjska placówka AK silnie związała się z działającym na kielecczyźnie oddziałem partyzanckim „Jędrusie”. Jędrusie przeprowadzali tutaj akcję na stację kolejową zabierając transport cukru z Włostowa. W kwietniu 1943 roku w pobliskiej Wiśniowej partyzancki patrol rozbroił granatowych policjantów z posterunku w Bogorii. W wyniku działań wojennych w 90% została zniszczona, Niemcy wymordowali prawie wszystkich mieszkających tu Żydów, poległo również wielu Polaków. Po wojnie mieszkańcy przystąpili do odbudowy, rozbudowano również stację kolejową. W 1954 roku na skutek reorganizacji administracji państwowej utworzono w Bogorii Gromadzką Radę Narodową. Bogoria zaczęła coraz bardziej rozwijać się, mieszkańcy znaleźli zatrudnienie nie tylko na kolei ale w powstałej Gminnej Spółdzielni i w odległym Siarkopolu Grzybów. Z dniem 1 stycznia 1973 r. na skutek likwidacji GRN Bogoria staje się siedzibą gminy. W tym okresie notuje się większy jej rozwój i powstają: Ośrodek Zdrowia, Piekarnia, Pawilon Usługowy, Restauracja Gminnej Spółdzielni, Dom Strażaka, Gminny Ośrodek Kultury z salą kinową oraz w terenie Dom Kultury w Przyborowicach, wiele strażnic i trzy szkoły podstawowe. W okresie działalności samorządu do największych osiągnięć władz należy zaliczyć: budowę i oddanie do użytku przedszkola wraz ze szkołą w Bogorii, sieci wodociągowej dla 37 sołectw, odbudowę dróg, oddanie oczyszczalni ścieków w Bogorii i kanalizacji dla 12 wsi, prace gazyfikacyjne oraz telefonizacyjne. Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 20 – Poz. 560

5.2.2. Krajobraz kulturowy

Teren gminy Bogoria stanowi obszar graniczny trzech jednostek geograficznych: Gór Świętokrzyskich, Wyżyny Sandomierskiej i Pogórza Szydłowskiego. Północna część gminy wkracza w południowo-wschodnią część Pasma Wygiełzowskiego, część południowo-zachodnią i południową stanowi obszar Pogórza Szydłowskiego. Wszystkie wymienione regiony wchodzą w skład makroregionu Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej. Pod względem administracyjnym gmina Bogoria leży w południowo-wschodniej części województwa świętokrzyskiego. Graniczy ona od północy z gminą Iwaniska, od wschodu z gminą Klimontów, od południa z gminą Staszów, natomiast granica zachodnia z gminą Raków. Gmina Bogoria pod względem wielkości obszaru zaliczana jest do większych gmin. Jej obszar zajmuje powierzchnię 12.341ha (123,41 km2). W skład Gminy Bogoria wchodzi aktualnie 37 sołectw. Pod względem klimatycznym obszar Gminy Bogoria leży w Częstochowsko-Kieleckiej dzielnicy klimatycznej. Okres wegetacyjny zaczyna się w II dekadzie kwietnia w południowej części gminy i w I dekadzie maja w jej północnej części. Koniec okresu wegetacyjnego przypada odpowiednio na II dekadę listopada i początek listopada. Łącznie więc okres wegetacyjny waha się od 218 dni w południowej do 205 dni w północnej części gminy. Oto inne dane charakteryzujące czynniki klimatyczne Gminy Bogoria: - ilość dni pogodnych w roku – od 43 do 50 - ilość dni z opadami – od 133 do 148 - średnia roczna wilgotność powietrza – 70% - ilość dni z przymrozkami – 220 Gmina Bogoria posiada silnie urozmaiconą rzeźbę terenu, wynikającą z rozgraniczenia się na jej terenie trzech regionów geograficznych. Część północna gminy posiada rzeźbę falistą i wysoko falistą. Występują tu dość znaczne deniwelacje między wyniesieniami a dnami rozcięć erozyjnych. Wszystkie rozcięcia charakteryzują się dość stromymi stokami. Między poszczególnymi wyniesieniami Pasma Wygiełzowskiego występują zagłębienia w kształcie niecek różnej wielkości. Największa z nich rozciąga się na obszarze wsi Przyborowice i Ceber. Część gminy leżąca na Pogórzu Szydłowskim posiada rzeźbę nisko falistą z łagodnymi stokami wyniesień oraz stromymi stokami dolin cieków, przecinających obszar wsi Zimnowodna i . W części gminy zajętej przez Wyżynę Sandomierską występuje rzeźba falista ze średnimi stokami wąwozów i małych cieków bez nazw. Występują tu płaskie wierzchowiny i nieckowate zagłębienia. Morfologia obszaru Gminy Bogoria charakteryzuje się dość znacznym nachyleniem terenu z północy na południe i południowy wschód, o czym świadczy adekwatność rzek oraz różnice Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 21 – Poz. 560

wysokości. 362 m n.p.m. to punkt najwyższego wzniesienia w północnej części gminy (Ceber), natomiast najniżej położony teren znajduje się w południowo-wschodniej części gminy (Budy) i wynosi 194,5 m n.p.m. wysokości. Administracyjnie Gmina Bogoria obejmuje 37 sołectw. W niektórych z nich można napotkać wartościowe pamiątki naszej przeszłości. Istotne znaczenie dla tego terenu ma Kościół Parafialny p. w. Św. Trójcy znajdujący się w Bogorii (obecnie Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia), powstały w 1748-1778 roku. Znajdujące się w Zespole Kościoła Parafialnego w Bogorii – ogrodzenie wraz z murem przykościelnym stanowią również istotny element całego obiektu. Należy doliczyć do nich również Dzwonnicę oraz najstarszą część Cmentarza parafialnego w Bogorii. Na omawianym terenie znajdują się także dwie lipy drobnolistne, usytuowane przy bramie, w południowej części terenu kościelnego a także inne pomniki przyrody, wśród których są: lipa drobnolistna (znajdująca się przy ul. Kościelnej), lipa drobnolistna (obok dzwonnicy), lipa drobnolistna (przy murze kościelnym), klon pospolity (przy bramie wejściowej), klon jawor (przy murze kościelnym). Kolejnym istotnym obiektem znajdującym się na terenie Gminy jest Dwór w zespole dworskim w Gorzkowie z 2 poł. XIX wieku a także datowany na 2 poł. XIX wieku Park w Zespole Dworskim w Gorzkowie. Na jego terenie znajdują się także pomniki przyrody takie jak buk pospolity oraz dąb szypułkowy i jesion wyniosły. Cmentarz Parafialny z XIX wieku znajduje się w Kiełczynie i jest położony przy drodze z Oparowa do Bogorii. Interesującym obiektem jest Krzyż Przydrożny datowany na 1916 rok, znajdujący się przy drodze w miejscowości Miłoszowice. Ciekawym obiektem umiejscowionym w Gminie Bogoria jest także Kościół a także Cmentarz Parafialny z 1 poł. XIX wieku w Szczeglicach. Jeszcze jednym zabytkiem jakim może pochwalić się Gmina Bogoria jest Kościół Parafialny p. w. Św. Andrzeja Boboli w Niemirowie, którego budowa datowana jest na lata 1939 - 1941. To jedynie niektóre z elementów kulturowych naszej gminy. W połączeniu z atrakcyjnym, ciągle rozwijającym się krajobrazem, stanowią bardzo dużą wartość gminy i powinny być wykorzystane w planach rozwoju turystyki i agroturystyki.

5.2.3. Zabytki nieruchome

Na terenie gminy Bogoria znajduje się 20 obiektów nieruchomych wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytków (stan na 30.11.2012 rok). Ich wykaz znajduje się w Załączniku Nr 3.

5.2.4. Zabytki archeologiczne

Na terenie Gminy Bogoria odnotowano 62 stanowiska archeologiczne. Ich zestawienie wraz z lokalizacją znajduje się w Załączniku Nr 4.

Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 22 – Poz. 560

5.2.5. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych

Gmina Bogoria nie posiada zabytków w zbiorach muzealnych.

5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony

Zgodnie z wykazem zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (stan na 30 czerwca 2012 rok) zamieszczonych na stronie Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Gminie Bogoria znajduje się 12 obiektów zabytkowych. Ich wykaz zamieszczony został w Załączniku Nr 1. Są to obiekty o różnym charakterze i funkcji, mające różnych właścicieli.

5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków

W Gminnej Ewidencji Zabytków (stan na 30.11.2012 roku) znajduje się 82 obiektów zabytkowych. Ich wykaz zamieszczony został jako Załącznik Nr 2 do niniejszego opracowania. 12 z tych obiektów wpisanych jest do rejestru zabytków. 8 z nich to kapliczki i pomniki. Pozostałe 62 pozycje stanowią stanowiska archeologiczne.

5.5. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy Kościół parafialny p. w. Świętej Trójcy należy do najcenniejszych zabytków architektury sakralnej ziemi sandomierskiej. Jego wartość podnosi niewątpliwie bogate i jednorodne wyposażenie wnętrza. To dzieło sztuki sakralnej otrzymało bogatą i rozbudowaną architekturę. Wzrok przyciąga potężny ołtarz główny zajmujący całą ścianę prezbiterium. Na tle rozłożystego płaszcza zwieńczonego na szczycie ołtarza kompozycją przedstawiającą Trójcą Świętą, centralnie wkomponowany jest słynący łaskami obraz Matki Boskiej Bogoryjskiej. Dominantę architektoniczną ołtarza tworzą cztery kolumny, a umieszczone między nimi pilastry, choć to już zmatowiałe lustra to pomnażają zdobność tego miejsca i potęgują blask cudownego obrazu. Nad głównym obrazem umieszczony jest herb Starykoń. Całość kompozycji ołtarzowej utrzymana jest w ciemnozielonej tonacji. Wnętrze przestronnej nawy organizują cztery rokokowe ołtarze boczne, utrzymane w tym samym charakterze, co ołtarz główny. Pierwszy po prawej stronie to ołtarz z obrazem świętej Tekli, a nad nim obraz świętego Jana Nepomucena. Naprzeciw po lewej stronie ołtarz poświęcony Michałowi Archaniołowi, którego wizerunek wypełnia centralne pole, na górze zaś widnieje obraz świętej Barbary i herby Grzymała i Starykoń. Następne dwa ołtarze znajdują się bliżej chóru. Po prawej stronie ołtarz poświęcony świętemu Antoniemu, patronowi tutejszego Bractwa. Na ołtarzu stoi relikwiarz świętego Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 23 – Poz. 560

Antoniego. Ołtarz z lewej strony przedstawia świętą Helenę a nad nim można zobaczyć rzadki w ikonografii kościelnej wizerunek błogosławionego Michała Giedroycia, patrona kanoników regularnych. W podobnym stylu jest utrzymany chór muzyczny i oryginalne organy. W głównym ołtarzu umieszczono łaskami słynący obraz Matki Bożej Pocieszenia. Został namalowany przez Jana Sochera artystę krakowskiego w 1626 r. W gablotach przy obrazie kanonicy umieszczali pierwsze wota składane za otrzymane łaski. Obraz przedstawia Matkę Bożą prezentującą na swym lewym ramieniu Dzieciątko Jezus. W prawej dłoni Maria trzyma przed sobą biały kwiat róży. Matka Boża ubrana jest w czerwoną suknię. Głowę i ramiona okryte ma przez niebiesko-granatowy maforion z zielonym podbiciem, wykończony złotą lamówką. Dzieciątko ubrane jest w czerwoną sukienkę, spod której wystają bose stopy. Imponującym zabytkiem jest także Dwór w Gorzkowie. To parterowy budynek z cegły z gankiem i facjatą nad nim. Powstały pod koniec XIX wieku dla rodziny Rudzkich, pozostający jako ich własność do 1945. Po upaństwowieniu dobra zostały rozparcelowane, a sam dwór służył jako szkoła, później jako GS. Niestety, od wielu lat stoi on opuszczony i popada w ruinę. W roku 2012 obecni właściciele Dworu zaczęli prace konserwatorskie. Ważnym dla Gminy jest także Kościół parafialny p. w. Św. Jerzego w Szczeglicach oraz Cmentarz parafialny z 1 połowy XIX wieku. Kościół został założony przed 1326 rokiem (prawdopodobnie w XII wieku). Według tutejszych podań i legend, na samym początku stanęła tu wczesnogotycka kapliczka, którą postawił jeden z możnych, za uratowanie życia przed bandytami. Wokół kapliczki z czasem zaczęto dokonywać pochówku zmarłych. W 1326 roku proboszczem parafii był Olesław. Około 1380 r. Jan Grot kantor krakowski rozbudował dotychczasową świątynię przez dodanie nawy. Kościół wzniesiono z kamienia wapiennego, wzmacniając jego konstrukcję przez skarpy boczne w tyle prezbiterium. Biskup T. Oborski z Krakowa uroczyście poświęcił kościół 22 lipca 1633 r. Pamiątkę tego wydarzenia stanowi płyta wmurowana w prezbiterium z napisem z roku 1638. 25 stycznia 1864 odbyła się we wsi potyczka kawalerii powstańców styczniowych pod dowództwem rotmistrza Wojciecha Turskiego z oddziałem Kozaków, która zakończyła się rozbiciem oddziału powstańczego. Prawdopodobnie w walce tej Kościół został zburzony, zaś jego odbudowa datowana jest na 1879 rok.

6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń.

Stan zachowania dziedzictwa kulturowego na terenie gminy Bogoria można określić jako umiarkowany. Określenie to dotyczy wszystkich problemów związanych z zabytkami, tj. od oceny stanu technicznego zabytków, po świadomość mieszkańców gminy co do ich wartości i potrzeby zachowania kończąc. Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 24 – Poz. 560

Analizując dogłębnie stan krajobrazu kulturowego Gminy Bogoria rozpoznano następujące czynniki determinujące dalszy jego rozwój:

Silne strony:  obowiązujący Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego terenów Gminy Bogoria  położenie gminy na malowniczym terenie o dużych walorach krajobrazowych  bardzo dobrze utrzymane zespoły sakralne i budynku użyteczności publicznej  istnienie licznych Ośrodków Kultury na terenie gminy  sąsiedztwo Zamku „Krzyżtopór” w Gminie Iwaniska  aktywność władz samorządowych i silna promocja gminy jako ośrodka turystycznego

Słabe strony:  niewystarczający poziom rozwoju bazy turystycznej  niekompletna informacja na temat zabytków na terenie gminy Szanse:  możliwość rewaloryzacji zabytków z wykorzystaniem dotacji krajowych i unijnych  rosnące zapotrzebowanie na turystykę  rozwój działalności organizacji, szczególnie o profilu społeczno – kulturalnym  postępujący rozwój inicjatyw mających na względzie troskę o dziedzictwo kulturowe  dostępność do nowoczesnych metod badawczych i naukowych w dziedzinie rewaloryzacji i konserwacji obiektów zabytkowych  wzrost świadomości w widzeniu obiektu zabytkowego jako doskonałego produktu turystycznego

Zagrożenia:  utrudniony dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania opieki nad zabytkami  degradacja obiektów zabytkowych przez przypadkowe działania  brak możliwości ochrony konserwatorskiej i wsparcia finansowego zabytków nie wpisanych do rejestru zabytków  klęski i zdarzenia losowe

Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 25 – Poz. 560

7. Założenia programowe (Priorytety programu opieki, Kierunki działań programu opieki, Zadania programu opieki)

Na podstawie analizy stanu dziedzictwa kulturowego dla Gminy Bogoria przyjęto następujące założenia programowe:

Priorytet I Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja służąca budowaniu tożsamości

Priorytet II Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno – gospodarczego gminy

Priorytet III Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 26 – Poz. 560

Priorytet I Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja służąca budowaniu tożsamości Kierunki działań Zadania programu opieki Szeroki dostęp do informacji o dziedzictwie kulturowym Gminy Bogoria • Udostępnienie informacji o zabytkach gminy na stronie internetowej gminy • Utworzenie gminnego systemu informacji i promocji (bazy danych) środowiska kulturowego • Opracowanie mapy zabytków gminy, jako atrakcyjnej graficznie formy promocji ułatwiającej dotarcie do wszystkich elementów dziedzictwa kulturowego Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym • Organizowanie szkoleń związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego i udział w nich • Organizowanie i wspieranie realizacji konkursów, wystaw i innych działań edukacyjnych • Inicjowanie i organizowanie obchodów Europejskich Dni Dziedzictwa w gminach • Wydawanie i wspieranie publikacji (w tym folderów promocyjnych, przewodników) poświęconych problematyce dziedzictwa kulturowego gminy • Popularyzacja dobrych realizacji konserwatorskich i budowlanych przy zabytkach, popularyzacja dobrych praktyk projektowych przy zabytkach, a także zagospodarowaniu obszarów oraz terenów Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 27 – Poz. 560

cennych kulturowo, przyrodniczo i krajobrazowo • Ustanowienie i przyznawanie nagrody za osiągnięcia w dziedzinie upowszechniania i ochrony kultury materialnej gminy (w tym prac magisterskich i dyplomowych) • Wprowadzenie i upowszechnienie tematyki ochrony dziedzictwa kulturowego do systemu edukacji przedszkolnej i szkolnej poprzez organizowanie i wspieranie zajęć Promocja regionalnego dziedzictwa kulturowego służąca kreacji produktów • Opracowanie szlaków turystycznych (np. pieszych, rowerowych, turystyki kulturowej samochodowych) wykorzystujących walory dziedzictwa kulturowego • Utworzenie i modernizacja elementów infrastruktury służących funkcjonowaniu i rozwojowi turystyki kulturowej • Wprowadzenie zintegrowanego systemu informacji wizualnej (m.in. za pomocą tablic informacyjnych) obejmującego zasoby i wartości dziedzictwa kulturowego gminy

Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 28 – Poz. 560

Priorytet II Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno – gospodarczego gminy Kierunki działań Zadania programu opieki Zahamowanie procesu degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich • Prowadzenie prac remontowo-konserwatorskich przy obiektach zachowania zabytkowych stanowiących własność gminy (w ramach opracowanego planu remontów) • Opracowanie długofalowego, uwzględniającego kompleksowość działań planu remontów obiektów zabytkowych znajdujących się w zasobach komunalnych • Podejmowanie starań o uzyskanie środków zewnętrznych na rewaloryzację zabytków będących własnością gminy • Rewaloryzacja zespołów zabytkowej zieleni (w tym cmentarzy, obszarów nieczynnych cmentarzy) • Dofinansowanie prac rewaloryzacyjnych przy obiektach niebędących własnością gminy w postaci stosownej uchwały dotyczącej dotacji na prace remontowo – konserwatorskie przy zabytkach ruchomych i nieruchomych • Zabezpieczenie obiektów zabytkowych przed zniszczeniem Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 29 – Poz. 560

(znakowanie i ewidencjonowanie zabytków ruchomych itp.) • Opracowanie planu systematycznych kontroli stanu utrzymania i sposobu użytkowania obiektów zabytkowych znajdujących się w zasobach komunalnych Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków na potrzeby • Określenie zasad i konsekwentne ich wdrażanie w zakresie społeczne, turystyczne i edukacyjne umieszczania szyldów i reklam na obiektach zabytkowych • Prowadzenie bieżących prac porządkowych przy zabytkowych zespołach zieleni: cmentarzach, obszarach nieczynnych cmentarzy itp. • Iluminacja najcenniejszych zabytków gminy Podejmowanie działań umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z • współpraca z Urzędami Pracy w zakresie prowadzenia bieżących opieką nad zabytkami prac pielęgnacyjnych, porządkowych i zabezpieczających na terenach objętych ochroną • Wspieranie utrzymywania na rynku pracy zanikających rzemiosł i zawodów (np. poprzez realizację Hallandzkiego Modelu Konserwacji Zabytków, w myśl zasady „ratować zabytki, ratować pracę, ratować rzemiosło”) • Wspieranie rozwoju gospodarstw agroturystycznych w zabytkowych obiektach budownictwa drewnianego oferujących wypoczynek i rozrywkę (regionalne potrawy, zwyczaje itp.) oparte na miejscowych tradycjach

Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 30 – Poz. 560

Priorytet III Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego Kierunki działań Zadania programu opieki Zintegrowana ochrona dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego • Uaktualnienie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, tj. szczególnie obszarów o dużym nasyceniu obiektami zabytkowymi (w tym weryfikacja obowiązujących w zakresie aktualizacji zagadnień związanych z ochroną zabytków) oraz obszarów wskazanych do ochrony w studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy • Wdrażanie zapisów programów rewitalizacji, studiów widokowo- krajobrazowych, studiów historyczno-urbanistycznych, katalogów typów zabudowy regionalnej i detalu architektonicznego w realizacji zagospodarowania przestrzennego gminy (w tym w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego) • Konsekwentne egzekwowanie zapisów dotyczących działalności inwestycyjnej na obszarach objętych ochroną określonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (głównie w zakresie wysokości zabudowy, jej charakteru i funkcji) • Walka z samowolami budowlanymi Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 31 – Poz. 560

• Ochrona panoram oraz przedpoli widokowych wsi i miast o wartościach kulturowych Rozszerzenie zasobu i ochrony dziedzictwa kulturowego gminy • rozszerzenie gminnej ewidencji zabytków o kapliczki, krzyże przydrożne oraz nagrobki upamiętniające wydarzenia historyczne z terenu całej gminy Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 32 – Poz. 560

8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami

Zadania określone w Gminnym Programie Opieki nad Zabytkami Gminy Bogoria będą wykonywane przy pomocy następujących instrumentów:

 instrumentów prawnych – wynikających z przepisów ustawowych, obejmujących między innymi uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, stref ochrony konserwatorskiej, wnioskowanie o wpis do rejestru zabytków obiektów będących własnością gminy, wykonywanie decyzji administracyjnych wojewódzkiego konserwatora zabytków;

 instrumentów finansowych obejmujących między innymi finansowanie prac konserwatorskich, remontowych i archeologicznych, udzielanie dotacji na finansowanie prac konserwatorskich i restauratorskich, korzystanie z programów uwzględniających finansowanie z funduszy europejskich oraz dotacje, subwencje, dofinansowania dla właścicieli i posiadaczy obiektów zabytkowych;

 instrumentów koordynacji obejmujących między innymi realizacje zapisów dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w dokumentach strategicznych województwa świętokrzyskiego oraz planach rozwoju lokalnego, współpraca z organizacjami w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami;

 instrumentów społecznych obejmujących między innymi działania edukacyjne promocyjne, współdziałanie z organizacjami społecznymi;

 instrumentów kontrolnych obejmujących między innymi aktualizację gminnej ewidencji zabytków, monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego oraz stanu zachowania dziedzictwa kulturowego.

9. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami

Zgodnie z punktem 5 art. 87 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami istnieje obowiązek sporządzania przez wójta sprawozdań z realizacji gminnych programów opieki nad zabytkami i przedstawiania ich radzie gminy. Sprawozdania te wykonywane są co dwa lata. Wykonanie sprawozdania powinna poprzedzać ocena poziomu realizacji gminnego programu uwzględniająca:  wykonanie zadań przyjętych do realizacji w czteroletnim okresie obowiązywania gminnego programu opieki nad zabytkami,  efektywność ich wykonania Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 33 – Poz. 560

W związku z powyższym, w sprawozdaniach z terenu Gminy Bogoria będą uwzględniane między innymi punkty takie, jak:

W ramach priorytetu I: Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja służąca budowaniu tożsamości  liczba zrealizowanych konkursów, wystaw, działań edukacyjnych na terenie gminy  liczba utworzonych szlaków turystycznych, tras rowerowych, konnych, wodnych  liczba opracowanych, tj. folderów promocyjnych, przewodników  liczba utworzonych, zmodernizowanych elementów infrastruktury służących funkcjonowaniu i rozwojowi turystyki kulturowej  zaawansowanie prac dla realizacji i modernizacji elementów infrastruktury służących funkcjonowaniu i rozwojowi turystyki kulturowej  inne

W ramach priorytetu II: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno- gospodarczego gminy  poziom (w %) wydatków budżetu gminy na ochronę i opiekę nad zabytkami  wartość finansowa zrealizowanych kompleksowych programów rewaloryzacji i rewitalizacji oraz liczba (bądź inne mierniki) obiektów poddanych rewaloryzacji w ramach tych programów  wartość finansowa wykonanych prac remontowo-konserwatorskich przy zabytkach oraz liczba obiektów poddanych w/w pracom  zakres współpracy z organizacjami pozarządowymi  inne

W ramach priorytetu III: Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego  liczba wniosków o wpis do rejestru zabytków obszarów, obiektów i zespołów zabytkowych  liczba wniosków o uznanie obiektów i obszarów za pomniki historii  zakres współpracy z organizacjami pozarządowymi  ilość obiektów wpisanych do gminnej ewidencji zabytków  inne

10. Źródła finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami

Obowiązującym wyznacznikiem sposobu finansowania opieki nad zabytkami są zasady zawarte w rozdziale 7. Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 34 – Poz. 560

1568 z późn. zm.). Nakładają one obowiązek finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku na osobę fizyczną, lub inną jednostkę organizacyjną w tym także na jednostki z sektora finansów publicznych, posiadające tytuł prawny do zabytku. Informacje o zasadach i kryteriach dotyczących możliwości pozyskania środków finansowych na zadania związane z ochroną i opieką nad zabytkami znajdują się na podanych poniżej stronach internetowych:

 Określenie zasad udzielania dotacji z budżetu Gminy Bogoria – http://bip.bogoria.pl/page.php?id=163  Informacje dotyczące programu operacyjnego „Promesa Ministra Kultury” – www.mkidn.gov.pl  Informacje dotyczące programu operacyjnego „Dziedzictwo kulturowe” – www.mkidn.gov.pl  Informacje dotyczące programu operacyjnego „Fundusz wymiany kulturalnej” – www.mkidn.gov.pl  Informacje dotyczące programu operacyjnego „Kultura 2007–2013 –www.mkidn.gov.pl  Informacje dotyczące programu operacyjnego „Innowacyjna gospodarka”, projektu nr 6.4. Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym – www.interreg.gov.pl  Informacje na temat funduszy europejskich http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/  Informacje dotyczące programów operacyjnych „Regionalne programy operacyjne” – www.interreg.gov.pl  Informacje dotyczące programu operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” – www.minrol.gov.pl  Informacje dotyczące programu operacyjnego „Kapitał ludzki” – www.mrr.gov.pl  Informacje dotyczące programu operacyjnego „Infrastruktura i środowisko” – www.mrr.gov.pl  Informacje dotyczące programu operacyjnego „Europejska współpraca terytorialna” – www.mrr.gov.pl  Informacje dotyczące programu operacyjnego „Fundusz dla organizacji pozarządowych” – www.funduszngo.pl  Informacje dotyczące możliwości finansowania przy wykorzystaniu ustawy o partnerstwie publiczno- prywatnym –www.partnerstwopublicznoprywatne.info/ustawa_ppp.php

11. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony zabytków

W latach 2013-2016 głównym celem działań gminy będzie podniesienie wartości zachowanego dziedzictwa kulturowego w świadomości lokalnej społeczności a także zbieranie informacji i przygotowanie narzędzi pozwalających na zahamowanie procesu degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania.

Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 35 – Poz. 560

W tym celu zakłada się wykonanie następujących zadań:  wpis do Gminnej Ewidencji Zabytków Krzyży, Kapliczek a także historycznych Pomników z Cmentarzy znajdujących się na terenie gminy  umieszczenie na stronie internetowej gminy informacji o zabytkach z terenu gminy  przesłanie informacji do wszystkich właścicieli obiektów wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytków (wydruk karty adresowej) oraz informacji o możliwości zapoznania się z Gminnym Programem Opieki nad Zabytkami na stronie internetowej gminy lub z wydrukiem w Urzędzie Gminy  wspieranie rozwoju gospodarstw agroturystycznych oferujących wypoczynek  stałe prowadzenie monitoringu i weryfikacji obiektów uwzględnionych w Gminnej Ewidencji Zabytków  wykonanie inwentaryzacji architektoniczno – konserwatorskich zagrożonych obiektów zabytkowych  opracowanie i wykonanie szlaków turystycznych (np. pieszych, rowerowych, samochodowych) wykorzystujących walory dziedzictwa kulturowego

W okresie obowiązywania niniejszego programu, tj. w latach 2013 - 2016 Gmina Bogoria, wzorem lat ubiegłych, zamierza ponadto wspierać działania właścicieli lub posiadaczy obiektów poprzez możliwość udzielenia dotacji na podstawie Uchwały Rady Gminy Bogoria nr XXIII/139/08 z dnia 28.08.2008 roku w sprawie określenia zasad udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków.

12. Załączniki

1) Obiekty objęte Ewidencją Zabytków 2) Obiekty objęte Gminną Ewidencją Zabytków (stan na 30.11.2012) 3) Rejestr zabytków nieruchomych ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków (stan na 30.11.2012) 4) Rejestr zabytków archeologicznych ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków

Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 36 – Poz. 560

Załącznik Nr 1.

1.1. Obiekty objęte Ewidencją Zabytków

EWIDENCJA ZABYTKÓW (stan na 30.11.2012)

Czas Lp. Miejscowość Nazwa Formy ochrony powstania A.844/1-4 z 03.11.1947 z 1. 1748-1778 Kościół Parafialny p. w. Św. Trójcy 28.11.1971 i z 30.03.1977 A.844/1-4 z Ogrodzenie z bramami, mur w 03.11.1947 z 2. zespole Kościoła Parafialnego 28.11.1971 i z 30.03.1977 Bogoria A.844/1-4 z Dzwonnica w zespole Kościoła 03.11.1947 z 3. Parafialnego 28.11.1971 i z 30.03.1977 A.844/1-4 z Cmentarz Kościelny w zespole 03.11.1947 z 4. Kościoła Parafialnego 28.11.1971 i z 30.03.1977 Cmentarz parafialny (część 5. Kiełczyna XIX wiek A. 847 z 19.10.1983 najstarsza) B. 1006 z 6. Miłoszowice 1916 r. Krzyż Przydrożny 19.07.1983 Kościół Parafialny p. w . Św. 7. Niemirów 1939-1941 Andrzeja Boboli wraz z otoczeniem A. 849 z 20.07.2011 w granicach ogrodzenia A. 850 z 26.01.1957 8. 1388, 1879 Kościół Parafialny p. w. Św. Jerzego i z 15.04.1967 1 poł. XIX Cmentarz Parafialny (część 9. A. 851 z 18.10.1989 wieku najstarsza) w Szczeglicach Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 37 – Poz. 560

Czas Lp. Miejscowość Nazwa Formy ochrony powstania A. 846/1-2 z dn. 2 poł. XIX 10. Dwór w zespole dworskim 20.12.1957 i wieku 10.08.1982 Gorzków A. 846/1-2 z dn. 2 poł. XIX Park w zespole dworskim w 11. 20.12.1957 i wieku Gorzkowie 10.08.1982 Kolonia Cmentarz Wojenny z I wojny 12. 1914-1915 A. 848 z 01.03.1993 Pęcławska światowej

Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 38 – Poz. 560

Załącznik Nr 2.

1.2. Obiekty objęte Gminną Ewidencją Zabytków

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW (stan na 30.11.2012)

Czas Lp. Miejscowość Nazwa Formy ochrony powstania A.844/1-4 z 03.11.1947 z 1. 1748-1778 Kościół Parafialny p. w. Św. Trójcy 28.11.1971 i z 30.03.1977 A.844/1-4 z Ogrodzenie z bramami, mur w 03.11.1947 z 2. zespole Kościoła Parafialnego 28.11.1971 i z 30.03.1977 A.844/1-4 z Bogoria Dzwonnica w zespole Kościoła 03.11.1947 z 3. Parafialnego 28.11.1971 i z 30.03.1977 A.844/1-4 z Cmentarz Kościelny w zespole 03.11.1947 z 4. Kościoła Parafialnego 28.11.1971 i z 30.03.1977 5. Pomnik Jędrusiów 6. ok. 1873 r. Kapliczka z niezwykłym źródełkiem Cmentarz parafialny (część A. 847 z 7. Kiełczyna XIX wiek najstarsza) 19.10.1983 Kapliczka (w centralnej części 8. 1937 r. Jurkowic) Jurkowice Kamień upamiętniający bitwę w 9. 1863 r. Jurkowicach 10. Witowice 1937 r. Kamienny Krzyż Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 39 – Poz. 560

Czas Lp. Miejscowość Nazwa Formy ochrony powstania Figurka Matki Boskiej 11. Domaradzice 1946 r. Niepokalanego Poczęcia B. 1006 z 12. Miłoszowice 1916 r. Krzyż Przydrożny 19.07.1983 Figurka Matki Boskiej 13. 1928 r. Niepokalanej Pełczyce Figurka Matki Boskiej 14. 1914 r. Niepokalanej Kościół Parafialny p. w . Św. A. 849 z 15. Niemirów 1939-1941 Andrzeja Boboli wraz z otoczeniem 20.07.2011 w granicach ogrodzenia A. 850 z Kościół Parafialny p. w. Św. 16. 1388, 1879 26.01.1957 i z Jerzego Szczeglice 15.04.1967 1 poł. XIX Cmentarz Parafialny (część A. 851 z 17. wieku najstarsza) w Szczeglicach 18.10.1989 A. 846/1-2 z dn. 2 poł. XIX 18. Dwór w zespole dworskim 20.12.1957 i wieku 10.08.1982 Gorzków A. 846/1-2 z dn. 2 poł. XIX Park w zespole dworskim w 19. 20.12.1957 i wieku Gorzkowie 10.08.1982 Kolonia Cmentarz Wojenny z I wojny A. 848 z 20. 1914-1915 Pęcławska światowej 01.03.1993 Kopiec ziemny nieokreślonej 21. chronologii AZP 89-68/1 (tzw. Zamczysko) 22. Ślad osadnictwa AZP 89-68/22 23. Ślad osadnictwa AZP 89-68/23 24. Ślad osadnictwa AZP 89-68/24 25. Ślad osadnictwa AZP 89-68/30 wczesne 26. Osada AZP 89-68/31 średniowiecze Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 40 – Poz. 560

Czas Lp. Miejscowość Nazwa Formy ochrony powstania wczesne 27. Ślad osadnictwa AZP 89-68/42 średniowiecze Osada, kultury pucharów 28. AZP 89-68/43 lejkowatych wczesne 29. Osada AZP 89-68/15 średniowiecze wczesne 30. Osada AZP 89-68/16 średniowiecze wczesne 31. Osada AZP 89-68/32 średniowiecze Malkowice wczesne 32. Osada AZP 89-68/33 średniowiecze wczesne 33. Osada AZP 89-68/34 średniowiecze okres 34. Osada AZP 89-68/35 nowożytny 35. pradzieje Obozowisko AZP 89-68/37 wczesne 36. Ślad osadnictwa AZP 89-68/18 średniowiecze Późny neolit/ 37. wczesny okres Ślad osadnictwa (grób?) AZP 89-68/20 epoki brązu Paleolit górny 38. Ślad osadnictwa AZP 89-68/27 (?) Późne 39. Osada AZP 89-68/47 średniowiecze Późne 40. Osada AZP 89-68/48 średniowiecze Ceber Wczesne 41. Osada AZP 89-68/49 średniowiecze Okres 42. Osada AZP 89-68/50 nowożytny Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 41 – Poz. 560

Czas Lp. Miejscowość Nazwa Formy ochrony powstania Wczesne 43. Osada, ślad osadnictwa AZP 89-68/51 średniowiecze Wczesne 44. Osada AZP 89-68/58 średniowiecze Osada, kultura pucharów 45. AZP 89-69/14 lejkowatych 46. Osada, kultura łużycka AZP 89-69/15 Grzybów Wczesne 47. Osada AZP 89-69/83 średniowiecze Wczesne 48. Osada AZP 89-69/84 średniowiecze Wczesne 49. Przyborowice Osada, kultura mierzanowicka AZP 89-69/53 średniowiecze Wczesne 50. Osada AZP 89-69/55 średniowiecze Gorzków Wczesne 51. Osada AZP 89-69/57 średniowiecze Cmentarzysko ciałopalne 52. Miłoszowice AZP 89-69/60 popielnicowe 53. Szczeglice Wczesny neolit Ślad osadnictwa AZP 89-69/88 54. pradzieje Ślad osadnictwa AZP 90-68/2 Wola Pradzieje, 55. Kiełczyńska wczesne Ślad osadnictwa AZP 90-68/3 średniowiecze Wola 56. pradzieje Osada AZP 90-68/5 Malkowska Pradzieje, 57. Osada AZP 90-69/9 średniowiecze Pradzieje, 58. Osada AZP 90-69/10 Kiełczyna średniowiecze 59. średniowiecze Osada AZP 90-69/11 60. pradzieje Osada AZP 90-69/13 61. pradzieje Osada AZP 90-69/14 Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 42 – Poz. 560

Czas Lp. Miejscowość Nazwa Formy ochrony powstania 62. pradzieje Osada AZP 90-69/15 63. Osada, kultura łużycka AZP 90-69/16 Mała Wieś 64. Osada, kultura łużycka AZP 90-69/18 Kolonia Wysoki 65. pradzieje Osada AZP 90-69/21 Małe 66. Wagnerówka pradzieje Osada AZP 90-69/23 67. pradzieje Osada AZP 90-69/24 Podlesie 68. pradzieje Osada AZP 90-69/26 69. neolit Osada AZP 90-69/29 70. Okres rzymski Osada AZP 90-69/7 Bogoria 71. średniowiecze Osada AZP 90-69/8 72. Osada, kultura łużycka AZP 90-70/2 Wczesne Ślad osadnictwa, kultura 73. AZP 90-70/33 średniowiecze mierzanowicka Wczesne 74. Osada AZP 90-70/34 średniowiecze Witowice Wczesne 75. Osada AZP 90-70/38 średniowiecze Wczesne 76. Osada AZP 90-70/55 średniowiecze Wczesne 77. Osada AZP 90-70/56 średniowiecze Wczesne 78. Osada AZP 90-70/28 średniowiecze Wczesne 79. Domaradzice Osada AZP 90-70/29 średniowiecze Wczesne 80. Osada AZP 90-70/39 średniowiecze Wczesne 81. Osada, kultura łużycka AZP 90-70/59 Jurkowice średniowiecze 82. Wczesny neolit Osada AZP 90-70/77

Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 43 – Poz. 560

Załącznik Nr 3.

1.3. Rejestr zabytków nieruchomych ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW (stan na 30.11.2012)

Czas Lp. Miejscowość Nazwa Formy ochrony powstania A.844/1-4 z 03.11.1947 z 1. 1748-1778 Kościół Parafialny p. w. Św. Trójcy 28.11.1971 i z 30.03.1977 A.844/1-4 z Ogrodzenie z bramami, mur w 03.11.1947 z 2. zespole Kościoła Parafialnego 28.11.1971 i z 30.03.1977 A.844/1-4 z Bogoria Dzwonnica w zespole Kościoła 03.11.1947 z 3. Parafialnego 28.11.1971 i z 30.03.1977 A.844/1-4 z Cmentarz Kościelny w zespole 03.11.1947 z 4. Kościoła Parafialnego 28.11.1971 i z 30.03.1977 5. Pomnik Jędrusiów 6. ok. 1873 r. Kapliczka z niezwykłym źródełkiem Cmentarz parafialny (część 7. Kiełczyna XIX wiek A. 847 z 19.10.1983 najstarsza) Kapliczka (w centralnej części 8. 1937 r. Jurkowic) Jurkowice Kamień upamiętniający bitwę w 9. 1863 r. Jurkowicach 10. Witowice 1937 r. Kamienny Krzyż Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 44 – Poz. 560

Czas Lp. Miejscowość Nazwa Formy ochrony powstania Figurka Matki Boskiej 11. Domaradzice 1946 r. Niepokalanego Poczęcia B. 1006 z 12. Miłoszowice 1916 r. Krzyż Przydrożny 19.07.1983 13. 1928 r. Figurka Matki Boskiej Niepokalanej Pełczyce 14. 1914 r. Figurka Matki Boskiej Niepokalanej Kościół Parafialny p. w . Św. 15. Niemirów 1939-1941 Andrzeja Boboli wraz z otoczeniem w A. 849 z 20.07.2011 granicach ogrodzenia A. 850 z 26.01.1957 16. 1388, 1879 Kościół Parafialny p. w. Św. Jerzego i z 15.04.1967 Szczeglice 1 poł. XIX Cmentarz Parafialny (część 17. A. 851 z 18.10.1989 wieku najstarsza) w Szczeglicach A. 846/1-2 z dn. 2 poł. XIX 18. Dwór w zespole dworskim 20.12.1957 i wieku 10.08.1982 Gorzków A. 846/1-2 z dn. 2 poł. XIX Park w zespole dworskim w 19. 20.12.1957 i wieku Gorzkowie 10.08.1982 Kolonia Cmentarz Wojenny z I wojny 20. 1914-1915 A. 848 z 01.03.1993 Pęcławska światowej Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 45 – Poz. 560

Załącznik Nr 4.

1.4. Rejestr stanowisk archeologicznych ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków

GMINNA EWIDENCJA STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH (stan na 30.11.2012)

Formy Lp. Miejscowość Czas powstania Nazwa ochrony Kopiec ziemny nieokreślonej 1. chronologii AZP 89-68/1 (tzw. Zamczysko) 2. Ślad osadnictwa AZP 89-68/22 3. Ślad osadnictwa AZP 89-68/23 4. Ślad osadnictwa AZP 89-68/24 5. Wierzbka Ślad osadnictwa AZP 89-68/30 wczesne 6. Osada AZP 89-68/31 średniowiecze wczesne 7. Ślad osadnictwa AZP 89-68/42 średniowiecze Osada, kultury pucharów 8. AZP 89-68/43 lejkowatych wczesne 9. Osada AZP 89-68/15 średniowiecze wczesne 10. Osada AZP 89-68/16 średniowiecze wczesne 11. Osada AZP 89-68/32 średniowiecze Malkowice wczesne 12. Osada AZP 89-68/33 średniowiecze wczesne 13. Osada AZP 89-68/34 średniowiecze 14. okres nowożytny Osada AZP 89-68/35 15. pradzieje Obozowisko AZP 89-68/37 Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 46 – Poz. 560

Formy Lp. Miejscowość Czas powstania Nazwa ochrony wczesne 16. Ślad osadnictwa AZP 89-68/18 średniowiecze Późny neolit/ Ujazdek 17. wczesny okres Ślad osadnictwa (grób?) AZP 89-68/20 epoki brązu 18. Paleolit górny (?) Ślad osadnictwa AZP 89-68/27 Późne 19. Osada AZP 89-68/47 średniowiecze Późne 20. Osada AZP 89-68/48 średniowiecze Wczesne 21. Osada AZP 89-68/49 Ceber średniowiecze 22. Okres nowożytny Osada AZP 89-68/50 Wczesne 23. Osada, ślad osadnictwa AZP 89-68/51 średniowiecze Wczesne 24. Osada AZP 89-68/58 średniowiecze Osada, kultura pucharów 25. AZP 89-69/14 lejkowatych 26. Osada, kultura łużycka AZP 89-69/15 Grzybów Wczesne 27. Osada AZP 89-69/83 średniowiecze Wczesne 28. Osada AZP 89-69/84 średniowiecze Wczesne 29. Przyborowice Osada, kultura mierzanowicka AZP 89-69/53 średniowiecze Wczesne 30. Osada AZP 89-69/55 średniowiecze Gorzków Wczesne 31. Osada AZP 89-69/57 średniowiecze Cmentarzysko ciałopalne 32. Miłoszowice AZP 89-69/60 popielnicowe 33. Szczeglice Wczesny neolit Ślad osadnictwa AZP 89-69/88 Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 47 – Poz. 560

Formy Lp. Miejscowość Czas powstania Nazwa ochrony 34. pradzieje Ślad osadnictwa AZP 90-68/2 Wola Pradzieje, wczesne 35. Kiełczyńska Ślad osadnictwa AZP 90-68/3 średniowiecze Wola 36. pradzieje Osada AZP 90-68/5 Malkowska Pradzieje, 37. Osada AZP 90-69/9 średniowiecze Pradzieje, 38. Osada AZP 90-69/10 średniowiecze Kiełczyna 39. średniowiecze Osada AZP 90-69/11 40. pradzieje Osada AZP 90-69/13 41. pradzieje Osada AZP 90-69/14 42. pradzieje Osada AZP 90-69/15 43. Osada, kultura łużycka AZP 90-69/16 Mała Wieś 44. Osada, kultura łużycka AZP 90-69/18 Kolonia Wysoki 45. pradzieje Osada AZP 90-69/21 Małe 46. Wagnerówka pradzieje Osada AZP 90-69/23 47. pradzieje Osada AZP 90-69/24 Podlesie 48. pradzieje Osada AZP 90-69/26 49. Moszyny neolit Osada AZP 90-69/29 50. Okres rzymski Osada AZP 90-69/7 Bogoria 51. średniowiecze Osada AZP 90-69/8 52. Osada, kultura łużycka AZP 90-70/2 Wczesne Ślad osadnictwa, kultura 53. AZP 90-70/33 średniowiecze mierzanowicka Wczesne 54. Osada AZP 90-70/34 Witowice średniowiecze Wczesne 55. Osada AZP 90-70/38 średniowiecze Wczesne 56. Osada AZP 90-70/55 średniowiecze Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego – 48 – Poz. 560

Formy Lp. Miejscowość Czas powstania Nazwa ochrony Wczesne 57. Osada AZP 90-70/56 średniowiecze Wczesne 58. Osada AZP 90-70/28 średniowiecze Wczesne 59. Domaradzice Osada AZP 90-70/29 średniowiecze Wczesne 60. Osada AZP 90-70/39 średniowiecze Wczesne 61. Osada, kultura łużycka AZP 90-70/59 Jurkowice średniowiecze 62. Wczesny neolit Osada AZP 90-70/77