GroenLinks-fractieleider Jolande Sap: ‘Die optimistische levenshouding hoef ik niet van ver te halen, die zit gewoon In de Tweede Kamer voelt in me’ ze zich vanaf dag één volledig in haar element. En sinds ze een half jaar de scepter zwaait bij ‘de leukste fractie van het Binnenhof’ is ze vastbe- raden deze flink te laten groeien. Een kijkje in de keuken van Jolande Sap.

14 33 | 11 hoef ik niet van ver te halen,

15 h

16 33 | 11 Wie is Jolande Sap? Johanna Catharina Maria Sap wordt in Het is vandaag zo druk in het Amsterdamse voelt ze dat niet zo. “Op mijn eerste dag geboren op 22 mei 1963. café waar Jolande Sap doorgaans jour­ in de Tweede Kamer was ik meteen in Ze is de middelste in een nalisten te woord staat dat ze, geheel mijn element. Dit is mijn plek. Niemand gezin van drie. Na haar tegen haar privacyprincipes in, een kan me hier iets maken, ik beheers dit. gym­nasium gaat ze eco­ ­interview aan haar eigen keukentafel Een heerlijk gevoel.” nomie studeren in Tilburg ­toestaat. “Ik doe dat bijna nooit,” zegt ze, Wel was ze ‘stikzenuwachtig’ toen ze en doet onderzoek naar de maar voor Margriet maakt ze een uitzon­ haar eerste speech in de Kamer moest beloningsverschillen ­tussen dering. Wel moeten we daarvoor dochter houden. “Op de tribune zaten mijn moe­ mannen en vrouwen. Ze Ella (15) en een vriendin uit het favoriete der, mijn man, mijn kinderen Ella en werkt daarna bij de plekje van huize Sap verjagen, het sou­ Guido en een paar goede vrienden. Het Emancipatieraad, is terrain. Zonder morren zetten ze hun leven trekt dan wel even aan je voorbij: adviseur bij het ministerie activiteiten een verdieping hoger voort. nu ga ik iets heel nieuws beginnen! Ik van Sociale Zaken en De zon werpt een warm licht op de eet­ zou ’s middags spreken, maar door een Werkgelegenheid en direc­ htafel. “Hier kun je zo lekker naar buiten spoeddebat verplaatste mijn speech naar teur van Expertisecentrum staren,” zegt Jolande Sap. “Dat doe ik de late avond. Mijn arme kinderen kon­ LEEFtijd. In 2008 neemt ze hier het liefst.” We kijken uit op een klei­ den hun ogen nauwelijks openhouden. plaats in de Tweede Kamer ne stadstuin. Het terras loopt uit op een Ze hebben die eerste dag wel gezien hoe voor GroenLinks om in stukje gras met daarop een trampoline. onvoorspelbaar Kamerdagen kunnen december 2010 vrij Aan de spiegel in de keuken hangt een zijn. Nu snappen ze ook waarom mama on­verwacht foto die ze koestert: met een trotse glim­ niet altijd op tijd thuis kan zijn.” op te volgen als fractie-­­­­­­­­­­­­­­­­­ lach schudt ze de hand van Bill Clinton, Op een hoek van de keukentafel ligt de voor­zitter. Jolande Sap die onlangs in Nederland was. familieagenda waarin alle leden van het woont samen en is moeder “Ik glimlach wel erg onnatuurlijk op deze gezin hun activiteiten noteren. “Ik zal de van Ella (15) en Guido (12). foto,” zegt ze kritisch. En een beetje gelijk heeft ze wel. De foto heeft de allure van een toeristisch kiekje van twee wassen beelden in Madame Tussauds. ‘Het leiden van een politieke partij is “Ik ben er trots op dat ik met Clinton heb kunnen spreken. Hij is nog altijd een niet een baan waar ik als kind inspirerende en charismatische man,” al van droomde. Integendeel. Tot mijn zegt ze. “Ik voel me zeer verwant met zijn kijk op politiek. Hij heeft, net als ik, grote zestiende wilde ik dierenarts worden’ weerzin tegen discussies die niet op feiten zijn gebaseerd. ‘Hoe moeten we daar in Nederland mee omgaan?’ vroeg ik hem. laatste zijn die zegt dat het gemakkelijk is ren. Hij werkt inmiddels veel Hij zei: ‘Blijf altijd met je ergste vijand in om je aandacht tussen dit werk en mijn vanuit huis als adviseur.” gesprek.’ Die woorden zijn me uit het gezin goed en eerlijk te verdelen. Maar als hart gegrepen.” je, zoals ik, je werk echt heel leuk vindt, Geen tweede Femke kost het ook niet zo veel energie. Als ik Ze zat nog maar twee jaar in Stikzenuwachtig thuis ben, kan ik er ook echt zijn. Een de Kamer toen ze de razend­ Jolande Sap (48) is inmiddels een ver­ voorwaarde is wel dat je realistisch bent populaire Femke Halsema trouwd gezicht in de Haagse politiek. voor je gezin en je vrienden. Beloof niets mocht opvolgen. “Femke Toch zit ze pas sinds 2008 in de Tweede wat je niet kunt waarmaken. En ik gun heeft veel gezag en autoriteit Kamer en is ze nog maar een half jaar iedereen een man zoals ik heb. Vorig jaar opgebouwd in de Kamer en fractieleider van GroenLinks. Een had hij nog een stevige leidinggevende daarbuiten. Ze is op haar bliksemcarrière­ zou je zeggen, maar zelf baan, maar dat was moeilijk te combine­ hoogtepunt vertrokken en ▶

33 | 11 17 18 tekst: stef verhoeven. fotografie: liselore chevelier. make-up en styling: petra neumann, angela dolci (armband) alles met haar persoonlijke achtergrond krijgen?” Dieserieuze vragenhadden Hoe kunnen we de wereld rechtvaardiger ­kunnen krijgen om het beter te krijgen? hebben, het zo moeilijk voor elkaar hoe kan het toch dat mensen die weinig nomische systemen. “Ik vroeg me af: om natedenken over sociale eneco­ haar leraar economie inspireerde haar aandacht van dieren naar mensen. Vooral Na haar zestiende jaar verschoof haar Een pittige jeugd twee katten,eenkonijn eneencavia.” nog steeds geweldig: hier in huis lopen gaai,” zegt ze lachend. “Ik vind dieren honden, kattenenkippen.Eneenpape­ in de exacte vakken en thuis hadden we wilde ik dierenarts worden. Ik was goed de. Integendeel.Tot mijnzestiendejaar een baanwaarikalskindalvandroom­ het leiden van een politieke partij is niet verlopen. “Ik ben best ambitieus, maar een nieuwe jas. De overgang is soepel Het fractievoorzitterschap pasthaarals minder publieke leven.” het besef: dit is de laatste dag van mijn fractievoorzitter Jolande Sap?Toen kwam jurkje en dacht: is dit de stond voor de spiegel in mijn making nietzenuwachtig meerwas.Ik dat ikdenachtvoor deofficiëlebekend­ zonder meteverspreken. Het grappigeis ik mijn portefeuilles moest overdragen ken. Het was een intensieve tijd waarin het wel, we hebben erveel over gespro­ rondlopen. Mijn man en kinderen wisten van de opvolging van Femke moeten Een maand of vier heb ik met het geheim volgende verkiezingen. dat te verzilveren met meer zetels bij de breder publiek aan te kunnen spreken en mijn zuidelijke tongval.Ikhoopeennog een andereuitstralingdanFemke met van eenrol dienietbijmepast. Ikheb me nietzosnelverleiden tot hetspelen dat ik behoorlijk authentiek ben. Ik laat ken ik mezelf goed genoeg om te weten om daar iets tegenover te zetten. Toch dat gun ik iedereen. Het is best moeilijk 33 | 11 11 | 33

­uitstraling van ­getailleerde fors goed meer functioneerden. Dat heeft er ­opgeven toen bleek dat zijn ogen niet werd hij piloot. Dat heeft hij moeten was eerste stuurman op een schip, later prachtige beroepenbijvoorbeeld. Hij mooie dingen opgeleverd, een keur aan te zetten. “Zijn onrust heeft ook heel stoel naast haar vast om hem even recht ­erover praat,paktzeafentoedekeuken­ veroorzaakt in ons gezin.” Terwijl ze probleem waarmee hij veel ellende heeft ­destructief isgeweest. Hijhadeendrank­ onrust over zich die uiteindelijk heel ­intelligente manmaarhadeenenorme gehad. Mijn vader was een aimabele, hartig over. “Ik heb een pittige jeugd te maken. Jolande Sapis erheelopen­ verslaving drank, armoede en een zware ‘Ik heb van dichtbij meegemaakt hoe ­ingehakt bij hem. Thuis werd daar veel kapot kunnen maken’

zijn gezin te kunnen zijn. voor gestreden om er voor gedronken, hij heeft er echt ook lange periodes niet maken. Hij heeft overigens verslaving veel kapot kunnen drank, armoedeeneenzware dichtbij meegemaakt hoe van de bijstand. “Ik heb van gezin Sap moest toen leven Venlo dat failliet ging. Het een café inhet centrumvan ze een hotel in Arcen en later horeca terecht. Eerst hadden Later kwamhaarvaderinde heel bepalendisgeweest.” maar achterafdenkikdat niet zo veel over gesproken, ‘Ons huidige kabinet is het kabinet van Eigen Schuld Dikke bult. Ik kan je verzekeren: die houding helpt niemand verder’

mens en ze compenseerde de ongedurig­ Allereerst­ ben ik ervan overtuigd dat we heid van mijn vader. Mijn vader was haar aan de vooravond staan van een grote grote liefde. Nog steeds. Hij was de enige verandering. De manier waarop we man in haar leven.” produceren en consumeren is niet lang Wat heeft deze ervaring met u gedaan? meer houdbaar. Het Kabinet-Sap zal ons “Het is een persoonlijke zoektocht belastingstelsel grondig vergroenen. geweest. Het heeft me vastbesloten ge­ Meer hergebruik, schonere energie, min­ maakt: ik ga wat maken van mijn leven. der verspilling van grondstoffen. Als we Ik ga mijn talenten positief inzetten. Ik op groen niet scoren, ben ik als minister- heb geleerd de onrust, die ook in me zit, president mislukt. Verder zal mijn om te zetten in positieve activiteiten. Die kabinet inzetten op een vernieuwing in optimistische levenshouding hoef ik niet de verzorgingstaat. Ik sta voor een van ver te halen, die zit gewoon in me. sociale, moderne samenleving waarin Mijn oudere zus en jongere broer hebben mensen in hun kracht worden gezet en Maar het is hem nooit echt dat weer heel anders gedaan. Vooral mijn worden geprikkeld om in hun eigen gelukt en dat is tragisch. Hij zus heeft als oudste veel moeten opvan­ ­onderhoud te voorzien. We moeten niet was 58 toen hij stierf.” gen in ons gezin. We zijn er allemaal op bang zijn om bestaande patronen te onze eigen manier sterker uitgekomen.” doorbreken.” Ze lacht: “Eigenlijk is het De school was voor Jolande Komt daar uw gevoel voor rechtvaardig­ regeerakkoord al bijna geschreven.” een veilige vluchtheuvel. heid vandaan? Hoe lang duurt uw politieke leven? “Ik heb daar veel goede “Mijn politieke drijfveren komen “Ik ben natuurlijk nog maar net begon­ herinneringen aan. Ik vond rechtstreeks voort uit mijn eigen leven. nen. Toch denk ik daar weleens over na. het heerlijk om te leren en ik Daarom vind ik het logisch om daarover en Femke Halsema hebben kon het ook goed. School te vertellen. Als je als kind opgroeit in kinderen gekregen terwijl ze midden in ‘Ik heb van dichtbij meegemaakt hoe maakte me gelukkig, het was moeilijke omstandigheden is het zo ge­ het vak zaten. Daar kijk ik met diepe een ontsnapping aan thuis.” makkelijk om in een neerwaartse spiraal bewondering naar. Mijn kinderen zijn drank, armoede en een zware Lijkt u op uw vader? terecht te komen. Ik kan oprecht boos gelukkig al wat ouder, dat scheelt. Maar veel kapot kunnen maken’ “Ik denk dat ik van hem mijn worden op collega-politici die daar geen als je ja zegt tegen deze baan, doe je dat verslaving analytisch vermogen heb. Hij besef van hebben. Ons huidige kabinet is voor een langere periode. Twee of drie zag iets groots in mij. “Jij het kabinet van Eigen Schuld Dikke Bult. termijnen heb ik zeker nodig om de wordt later een topadvocaat Ik kan je verzekeren: die houding helpt ­leukste fractie van het Binnenhof veel of minister-president,” zei niemand verder. We moeten ophouden groter te maken. De Groenen in hij vaak. Ik dacht: mijn vader mensen te pamperen die dat niet nodig Duitsland is het ook gelukt.” zegt het dus misschien is het hebben. Maar soms is een steuntje in de Daar spreekt zelfvertrouwen uit. wel haalbaar. In die zin was rug genoeg om iemand verder te helpen.” “Ik heb geleerd dat je niet bang moet zijn het een fantastische man. Stel dat we in 2022 vier jaar een Kabinet- om te falen. Ik weet dat er ergens een Ik heb ontzettend van hem Sap hebben gehad. Hoe zou Nederland ­stabiele basis zit die me niet zo snel meer gehouden en ik heb hem eruitzien? uit mijn evenwicht kan brengen. Een fijne vreselijk gehaat. Uiteindelijk “Dat klinkt aantrekkelijk ook al is het relatie, een liefhebbende moeder, twee ben ik echt een mix van mijn niet al te realistisch. Wel realistisch is dat prachtige en stevige kinderen en een paar vader én moeder. Zij is een we op korte termijn gaan meeregeren. goede vrienden. Mijn ego is niet afhanke­ levenslustig, optimistisch Maar laat ik in uw fantasie meegaan. lijk van of ik het in de politiek goed doe.”■

33 | 11 19