WST ĘP Przedstawiamy opracowanie o stanie przyrody gminy Choszczno, jego zasobach i walorach. Przeprowadzona dzi ęki wspólnym działaniom Wojewody, Miasta oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie, inwentaryzacja przyrodnicza dała zasób informacji, które pomog ą przy podejmowaniu szeregu decyzji wa żnych dla funkcjonowania miasta w zakresie zagadnie ń społecznych, ekonomicznych, kulturowych i gospodarczych, a tak że w skutecznej ochronie zasobów przyrodniczych. Podj ęte działania s ą zgodne z przyj ętą przez Sejm RP uchwał ą w sprawie ekologicznej polityki pa ństwa, która zakłada jako naczeln ą zasad ę w planowaniu i realizacji działa ń gospodarczych uwzgl ędnienie potrzeb zachowania w jak najlepszym stanie środowiska przyrodniczego, bez czego byt i kondycja człowieka s ą zagro żone. Ochrona przyrody to równie ż powinno ść wynikaj ąca z mi ędzynarodowych zobowi ąza ń Polski, która jest sygnatariuszem szeregu aktów prawnych dotycz ących ochrony przyrody na swoim terytorium. Uzyskana w wyniku reformy administracji z 1999 roku du ża mo żliwo ść samodzielnego działania i gospodarowania władz samorz ądowych kładzie na jej barki du żą odpowiedzialno ść w realizacji polityki ekologicznej pa ństwa na szczeblu miasta i gminy. Zasadnicz ą trudno ści ą przy realizacji zapisów ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i o ochronie przyrody jest niewystarczaj ące rozpoznanie zasobów przyrodniczych danego obszaru. Brak wiedzy o miejscach bytowania rzadkich oraz gin ących gatunków ro ślin i zwierz ąt, cennych ekosystemach stwarza potencjalne kolizje pomi ędzy potrzeb ą zachowania warto ści przyrodniczych a zamierzeniami planistów, jak i władz oraz mieszka ńców danego miasta, pragn ących dokona ć zmiany przeznaczenia takiego terenu, zlokalizowa ć na nim przedsi ęwzi ęcie gospodarcze, przeprowadzi ć drog ę, gazoci ąg itp. Do najbardziej warto ściowych przyrodniczo obszarów nale żą zwłaszcza tereny podmokłe, doliny rzeczne, lasy, ł ąki i wody z wyst ępuj ącą tu ro ślinno ści ą i ró żnorodnym światem zwierz ąt. Walory przyrodnicze stanowi ą wszak zasoby nieodwracalne, które łatwo straci ć. Ich zachowanie zale żeć b ędzie od polityki władz samorz ądowych i postawy 1 mieszka ńców. Posiadane warto ści przyrody w umiej ętny sposób mo żna wykorzysta ć do promocji gminy jako miejsca interesuj ącego, rozwijaj ąc jednocze śnie aktywn ą działalno ść na polu turystyki i rekreacji, podnosz ąc tym samym znacznie jako ść życia jej mieszka ńców. CEL, ZAKRES I METODA Celem niniejszego opracowania jest dostarczenie władzom lokalnym, wojewodzie i innym słu żbom syntetycznej informacji o walorach przyrodniczych miasta. Wiedza ta pozwoli na świadome kształtowanie ładu przestrzennego gminy, unikni ęcie pomyłek i potkni ęć planistycznych oraz kolizji i konfliktów pomi ędzy słu żbami ochrony przyrody i organizacjami ekologicznymi a planistami i lokalnym społecze ństwem reprezentowanym przez administracj ę samorz ądow ą. Świadomo ść walorów, jakimi dysponuje gmina na gruncie zasobów przyrody, jej osobliwo ści i warto ść ma pomóc w sporz ądzeniu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz słu żyć w bie żą cej pracy jako materiał wyj ściowy przy podejmowaniu wa żnych decyzji gospodarczych. Opracowanie niniejsze zawiera szereg informacji otrzymanych w efekcie przeprowadzonej w latach 2001/2002 inwentaryzacji przyrodniczej. Podstaw ą do jego wykonania były operaty szczegółowe sporz ądzone przez zespoły specjalistów. Zasady wykonania tych operatów okre śla instrukcja zatwierdzona przez Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Szczecinie pt. „Zało żenia metodyczne inwentaryzacji przyrodniczej gmin”. Prace obj ęły trzy płaszczyzny tematyczne: • inwentaryzacj ę flory i ro ślinno ści, • inwentaryzacj ę fauny, • inwentaryzacj ę przyrody nieo żywionej. Wyniki inwentaryzacji szczegółowych przedstawiono w formie tekstowej i graficznej na mapach w skali 1: 10 000. Walory wykazane w tych opracowaniach zobrazowano na mapie w skali 1: 25 000 dokonuj ąc jednocze śnie syntezy cało ści. W szczególno ści naniesiono miejsca wyst ępowania rzadkich i chronionych gatunków ro ślin i zwierz ąt. Zaznaczono równie ż obszary wa żne dla bytu ró żnych grup zwierz ąt i warto ściowe fragmenty szaty ro ślinnej. Wyłoniono w ten sposób strefy florystyczne i faunistyczne zajmuj ące nieraz znaczne obszary 2 i komunikuj ące si ę miedzy sob ą tzw. korytarzami ekologicznymi. Powstała w efekcie mapa warto ści przyrodniczych wi ążą ca zasadnicze grupy zagadnie ń. W oparciu o opisy zawarte w operatach szczegółowych, konsultacje z ich wykonawcami oraz z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody, wyznaczono obiekty powierzchniowe i punktowe o szczególnych walorach, proponuj ąc dla nich kwalifikacj ę ochronn ą dopuszczon ą w Ustawie z 16 pa ździernika 1991r o ochronie przyrody, tzn.- parki krajobrazowe , rezerwaty, u żytki ekologiczne, obszary chronionego krajobrazu, zespoły przyrodniczo - krajobrazowe, pomniki przyrody. Wskazano miejsca, gdzie znajduj ą si ę pojedyncze obiekty ju ż obj ęte ochron ą, tj. stanowiska zwierz ąt, drzewa pomnikowe, parki i głazy oraz obiekty zaproponowane do ochrony, które przedstawiaj ą du żą warto ść przyrodnicz ą. Wykazano ponadto cenne obszary, dla których nie przedstawiono propozycji formalnego obj ęcia ochron ą, ale które z mocy prawa powinny by ć chronione jako miejsca rozrodu i regularnego przebywania gatunków chronionych i należy je uwzgl ędni ć w planach zagospodarowania przestrzennego miasta. Zawarto ść mapy „Waloryzacja przyrodnicza” w syntetyczny sposób przedstawia legenda zamieszczona na planszy (ANEKS 7). Wszystkie kategorie powierzchniowych obiektów chronionych podzielono na: • istniej ące , tj. te, dla których istniej ą formalne akty prawne powołuj ące je, • przewidziane do ochrony, tj. te, dla których istnieje zło żony formalnie projekt i te, które proponujemy w niniejszym opracowaniu. Jako osobn ą cz ęść opracowania, w ANEKSIE, zamieszczono wykazy: List ę gatunków ro ślin z terenu gminy Fitosocjologiczny wykaz zbiorowisk ro ślinnych List ę gatunków zwierz ąt z terenu gminy Wykaz skrótów zastosowanych w tek ście: UE - u żytek ekologiczny OCHK - obszar chronionego krajobrazu ZPK - zespół przyrodniczo - krajobrazowy PP - pomnik przyrody OC - obszar cenny ESOCH - Ekologiczna Sie ć Obszarów Chronionych A1, B6 itp. - okre ślenia lokalizacji na mapie „Waloryzacja przyrodnicza” zawarte w tabelach. 3 Ilekro ć w opracowaniu wspomina si ę Ustaw ę o ochronie przyrody, to mówi si ę o Ustawie z dnia 16 pa ździernika 1991 r o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114 poz.492). Dla przewidzianych obiektów chronionych przedstawiono wskazania konserwatorskie maj ące nada ć kierunek zagospodarowania tych miejsc lub wskaza ć istniej ące zagro żenia. Podstawowe wskazania ochronne zawieraj ą akty prawne dotycz ące ochrony przyrody (ustawy i rozporz ądzenia, ANEKS 6), które s ą wystarczaj ącym zabezpieczeniem zachowania warto ści przyrodniczych, pod warunkiem oczywi ście pełnego poszanowania ustale ń wspomnianych aktów. Szczegółowe wytyczne b ędące pewnym uzupełnieniem, b ądź wyja śnieniem istniej ących przepisów, podano w miar ę potrzeby przy opisach konkretnych obiektów. W opracowaniu wykorzystano informacje zawarte w operatach szczegółowych, w zasobach Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody i w zasobach własnych Biura. Projekt cało ści został skonsultowany z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody. UWAGA! Dla potrzeb studium nie jest konieczne uszczegółowienie informacji przyrodniczych o prezentowanych obiektach, st ąd te ż pewne skróty i uproszczenia. W razie konieczno ści uzyskania bardziej precyzyjnych informacji nale ży zgłosi ć si ę do Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody posiadaj ącego pełn ą dokumentacj ę inwentaryzacyjn ą. Cytowana w opracowaniu literatura dotyczy spisów piśmiennictwa zamieszczonych w poszczególnych operatach szczegółowych. Na ko ńcach rozdziałów podano jedynie pozycje nie uj ęte w tych spisach. 4 I. CZ ĘŚĆ OGÓLNA 1. Charakterystyka społeczno gospodarcza obszaru gminy Według podziału administracyjnego Polski gmina Choszczno poło żona jest w południowej cz ęś ci województwa zachodniopomorskiego, w powiecie choszcze ńskim obejmuj ąc swoim zasi ęgiem 6 gmin: Bierzwnik, Choszczno, Drawno, Krz ęcin, Pełczyce, i Recz. Ogólna powierzchnia gminy wynosi 247 km 2, co równa si ę 24653ha. Graniczy z gminami: Od strony południowej graniczy z gmin ą Krz ęcin. Od południowego-zachodu graniczy z gmin ą Pełczyce, od zachodu z gmin ą Dolice, od północy z gminami Sucha ń i Recz, od wschodu z gmin ą Drawno natomiast od południowego-wschodu z gmin ą Bierzwnik. Struktura u żytkowania gruntów kształtuje si ę nast ępuj ąco: powierzchnia ogólna gminy: 24653ha 100,00% w tym miasto 958ha 3,8% Użytki rolne: 18052ha 73,22% w tym : grunty orne 15232 ha sady 78ha ł ąki i pastwiska 2742ha Lasy i grunty le śne 3665ha 14,86% Pozostałe grunty 2936ha 11,90% w tym: treny: osiedlowe 585ha komunikacyjne 934ha wody 602ha inne 246ha ⇒ Demografia Gmina Choszczno jest gmin ą o charakterze typowo rolniczym. Przewa żaj ąca cz ęść gruntów rolnych stanowi własno ść rolników indywidualnych. Dokonuj ące si ę w ci ągu ostatnich 10 lat przekształcenia strukturalne i gospodarcze miały ogromny wpływ na sytuacj ę ekonomiczn ą ludno ści. Dotyczy to zwłaszcza ludno ści wiejskiej, która z powodu likwidacji PGR i słabej kondycji rolnictwa indywidualnego została szczególnie nara żona na niekorzystne skutki transformacji. Na terenie gminy wyst ępuje wysokie bezrobocie, przez co staje si ę ono wa żnym problemem społeczno-gospodarczym. W ko ńcu kwietnia 2000 r. wska źnik nat ęż enia