Rocznik Koszaliński Nr 43 (2015)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Xxxxxxxxxxxxx 1 KOSZALIŃSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA ROCZNIK KOSZALIŃSKI NR 43 KOSZALIN 2015 2 Rocznik Koszaliński 2015 Publikacja powstała przy dofinansowaniu Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych Kolegium Redakcyjne Bogusław Polak – Przewodniczący Jerzy Banasiak – Sekretarz Joanna Chojecka, Rafał Janus, Leszek Laskowski, Wiesław Miller, Jerzy Rudzik, Andrzej Ziemiński Rada Naukowa Rocznika Koszalińskíego Prof. zw. dr hab. Bogusław Polak Prof. zw. dr hab. Lech Bończa-Bystrzycki (Politechnika Koszalińska) Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Danielewicz (Politechnika Koszalińska) Prof. zw. dr hab. Marek Jabłonowski (Uniwersytet Warszawski) Prof. zw. dr hab. Tadeusz Gatkowski (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) Prof. nadzw. dr hab. Czesław Partacz (Politechnika Koszalińska) Prof. zw. dr hab. Andrzej Pepłoński (Akademia Pomorska w Słupsku) Prof. nadzw. dr hab. Michał Polak (Politechnika Koszalińska) Prof. nadzw. dr hab. Andrzej Suszyński (Politechnika Koszalińska) Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Wawer (Politechnika Koszalińska, dyrektor Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie) Prof. zw. dr hab. Wiesław Wysocki (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) Recenzje naukowe: dr hab. Dariusz Rymar prof. dr hab. Radosław Gaziński ISSN-01-37-5652 Wydawca: Koszalińska Biblioteka Publiczna im. Joachima Lelewela Plac Polonii 1, 75-415 Koszalin Wydanie I, Koszalin 2016 Opracowanie graficzne: Piotr Witkowski Druk: ZP Polimer, ul. Szczecińska 34, 75-137 Koszalin, www.drukarniapolimer.pl Wydawnictwo powstało przy współpracy z Archiwum Państwowym w Koszalinie Xxxxxxxxxxxxx 3 SPIS TREŚCI Od redakcji ........................................................................................................................ 5 Wokół jubileuszu miasta Leszek Laskowski, Kalendarium obchodów 750-lecia Koszalina .................................... 9 Kacper Pencarski, Wybrane problemy kultury w Koszalinie na tle przeobrażeń społeczno-ekonomicznych miasta w latach 1918-1939 ................................................... 13 Danuta Szewczyk, Koszalin roku przełomu – historia ludzi bez wyboru ....................... 23 Leszek Laskowski, Odrodzenie katolicyzmu na Pomorzu Środkowym po II wojnie światowej ..................................................................................................... 33 Anna Gut, Pomniki i miejsca pamięci w twórczości Zygmunta Wujka. Wybrane realizacje artysty ................................................................................................ 41 Ryszard Marczyk, Źródła do dziejów Koszalina w aktach Miejskiej Rady Narodowej w Koszalinie z lat 1973-1990 .............................................. 51 Anna Janczewska, Rok 2015 w Archiwum Państwowym w Koszalinie ........................ 71 Okolice bliższe i dalsze Jerzy Rudzik, Jubileusz półwiecza najstarszego periodyku. Rocznik Koszaliński 1965-2016 ....................................................................................... 85 Krzysztof Bukowski, Zakład Lebensborn w Połczynie w dokumentach Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku ................................................................... 99 Robert Borucki, Afera obyczajowa w KW PZPR w Koszalinie z lat 50 ...................... 121 Kalendarium Wiesław Miller, KALENDARIUM 2015. Co się działo (nie tylko) w mieście? .......... 127 Recenzje, omówienia i miniatury Jerzy Rudzik: Z udziałem polskiej premier i ministrów. 70 rocznica wyzwolenia Bolonii przez Polaków ................................................................................................... 153 750 lat Koszalina ............................................................................................................ 154 Wieczornice i wydawnictwa na cześć marszałka J. Piłsudskiego .................................. 156 Antyrządowa rewolta w pamięci Zygmunta Wujka ....................................................... 158 Radość płynie z nadziei. Nagrody im. Kardynała I. Jeża. Za dobro dla innych ............. 160 Dysputa historyków w Koszalinie. Z sowieckich łagrów na Bliski Wschód, do Europy. Żołnierze gen. W. Andersa ............................................. 161 4 Rocznik Koszaliński 2015 Chlubna i dramatyczna przeszłość w znaczkach. Białe kruki krajowej filatelistyki o polskim żołnierzu w drugiej wojnie światowej ......................... 163 Nowy laur w karierze naukowej. Prof. M. Polak Doboszem Powstania Wielkopolskiego ................................................. 164 Koszalińska Civitas Christiana. Przed jubileuszem 1050-lecia chrztu Polski ............... 165 XXVI Festiwal Pieśni Religijnej w Koszalinie im. Św. Jana Pawła II „Cantate Domino”. Grand Prix dla chóru Dominanta z Mścic. Nagroda im. Prof. Ireny Maculewicz-Żejmo dla Anny Kabacińskiej z Koszalina ....................... 167 Nowe życie w starych dokumentach. Archiwum w Koszalinie przyciąga niczym magnes ............................................................................................... 168 Antoni Szroeder. Kaszuba mocujący się z Prusakami .................................................... 170 Pożegnania Irena Boguszewska: Ryszard Kułaga, Sylwester Stachowiak, Adam Urbaniak, Henryk Młynarczyk, Henryk Teplicki, Tadeusz Woroniecki, Jan Kazimierz Kobyliński, Józef Krzyżanowski, Ekspedyt Wieliczko, Józef Warchoł, Tadeusz Woleń, Piotr Wensierski, Alina Łajdecka, Edmund Szornak, Maria Idziak, Ludwik Loos, Ignacy Włodarczyk, Krzysztof Sitarz, Bronisława Iwańska, Jadwiga Kozłowska, Jan Piątkowski, Jerzy Patan, Marlena Zimna, Dagmara Pawlikowska, Andrzej Słowik, Jarosław Dadoń, Edmund Wiechowski, Bernard Konarski, Ryszard Ulicki, Mieczysław Załuski, Maria Daniela Gołaszewska ............................... 175 Bibliografia Anna Kowal, Bibliografia regionu koszalińskiego w wyborze (1 I 2014 r. – 31 XII 2014 r.) .......................................................................................... 187 Xxxxxxxxxxxxx 5 Od redakcji nowym numerze Rocznika Koszalińskiego Czytelnicy znajdą kolejne teksty nawiązujące do wyjątkowego jubileuszu Koszalina. W 2015 roku, zgodnie z W zapowiedzią wydarzenia naukowe i kulturalne koncentrowały się wokół czło- wieka, jego historii w przestrzeni historycznego i współczesnego Koszalina. Ta tematyka znalazła odbicie w tekstach zebranych w pierwszej części, z kolei przegląd wydarzeń 2015 roku w wyborze Wiesława Millera, Czytelnik znajdzie w Kalendarium. W Roczniku nie mogło zabraknąć także stałych rozdziałów, takich jak Recenzje, omówienie i miniatury, Pożegnania i Bibliografia. Rok 2015 to data ważna nie tylko w dziejach Koszalina. W tym roku minęło bowiem 70 lat od zakończenia II wojny światowej, przesunięcia granic państw i wielkiej wędrówki narodów, będących następstwem politycznych decyzji przywódców zwycięskiej, wielkiej trójki, czyli Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego. W mikro- historii Koszalina dokonywały się na oczach wcześniejszych niemieckich mieszkańców i ich nowych polskich następców dziejowe zmiany. Towarzyszyły im jednostkowe dramaty, radości, niepewność i oczekiwanie, wydarzenia, historie, o których nie powinniśmy ku przestrodze przyszłych pokoleń zapominać. Jaki był Koszalin przełomowego 1945 roku, jakie historie przeżyli jego mieszkańcy, kim byli i jaki Koszalin tworzyli kolejnym poko- leniom, jakie źródła historyczne pozwalają na bliższe poznanie tego ciekawego okresu, to pytania, na które często można znaleźć odpowiedzi sięgając do źródeł historycznych i wspomnień uczestników wydarzeń. Okazją do głębszej refleksji było niewątpliwie majowe seminarium polsko-niemieckie „Koszalin. Miasto, które łączy”. Jego inspiratorką i główną organizatorką była Jadwiga Topolan, dyrektor Zespołu Szkół Nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Koszalinie. Spotkanie odwoływało się do 750-lecia Koszalina i 70-lecia szkoły, a do jego współorganizacji włą- czyły się m.in. Archiwum Państwowe w Koszalinie, Louise-Schroeder-Schule w Berlinie oraz Koszalińska Biblioteka Publiczna. 28 i 29 maja 2015 r. uczestnicy seminarium mieli okazję nie tylko wysłuchać kilku referatów, ale także uczestniczyć w polsko-niemieckiej debacie. Ten ważny punkt seminarium poprowadził Piotr Cywiński, dziennikarz zajmujący się od wielu lat stosunkami polsko-niemieckimi. Spotkanie zgromadziło przedstawicieli polskich i niemieckich środowisk kultury, nauki i kościoła. Płynące wnioski potwierdziły tezę, że o ile przeszłości nie zmienimy, a pamięć pozostanie zawsze, to przyszłość i współ- istnienie zależy od obu stron - polskiej i niemieckiej. Pokłosiem spotkania są teksty w Da- nuty Szewczyk pt. „Koszalin roku przełomu – historia ludzi bez wyboru”, a także Kacpra Pencarskiego „Wybrane problemy kultury w Koszalinie”. Z tematyką seminarium łączą się z pewnością artykuł Leszka Laskowskiego pt. „Odrodzenie katolicyzmu na Pomorzu Środkowym po II wojnie światowej”, a także, mimo że wykracza poza granice Koszalina, tekst Krzysztofa Bukowskiego „Zakład Lebensborn w Połczynie Zdroju w dokumentach Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku”. Mówiąc o historii być może umyka nam na co dzień fakt, że w otaczającej nas prze- strzeni, także miejskiej, nieustannie trafiamy na artefakty, które mają nam przypominać o ludziach i wydarzeniach z przeszłości. Takimi świadectwami pamięci historycznej są np. pomniki. Tymczasem Koszalin ma tę wyjątkową okoliczność, że z tym miastem związał 6 Rocznik Koszaliński 2015 się artysta pochodzący z Poznania, Zygmunt Wujek. Ten wyjątkowy człowiek, w swoim licznym dorobku artystycznym niemalże zawsze odwoływał się do historii