Tc Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Antalya Ili

T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ANTALYA İLİ TURUNÇGİL BAHÇELERİNDE YAPRAKBİTİ TÜRLERİ, AVCI VE ASALAKLARININ SAPTANMASI

Işıl SARAÇ

Danışman Prof. Dr. İsmail KARACA

YÜKSEK LİSANS TEZİ BİTKİ KORUMA ANABİLİM DALI ISPARTA – 2014

İÇİNDEKİLER

Sayfa İÇİNDEKİLER ...... i ÖZET ...... ii ABSTRACT ...... iii TEŞEKKÜR ...... iv ŞEKİLLER DİZİNİ ...... v ÇİZELGELER DİZİNİ ...... vi 1. GİRİŞ ...... 1 2. KAYNAK ÖZETLERİ ...... 4 3. MATERYAL VE YÖNTEM ...... 9 3.1. Örneklerin Toplanması ...... 9 3.2. Örneklerin Preparasyonu ...... 10 3.2.1. Yaprakbitlerinin Temizlenmesi ...... 11 3.3. Koleksiyonun Hazırlanışı ...... 12 3.4. Yaprakbitlerinin Teşhisi ...... 13 3.5. Yaprakbitlerinin Predatör Ve Parazitoitlerinin Saptanması ...... 13 4. ARAŞTIRMA BULGULARI ...... 15 4.1. Zararlı Türler ...... 15 4.1.1. Cins: Aphis ...... 15 4.1.1.1. Tür: Aphis craccivora ...... 15 4.1.1.2. Tür: Aphis fabae ...... 20 4.1.1.3. Tür: Aphis gossypii ...... 23 4.1.1.4. Tür: Aphis spiraecola ...... 30 4.1.2. Cins: Brachycaudus ...... 34 4.1.2.1. Tür: Brachycaudus cardui ...... 35 4.1.3. Cins: Myzus ...... 37 4.1.3.1. Tür: Myzus persicae ...... 38 4.1.4. Cins: Rhopalosiphum ...... 47 4.1.4.1. Tür: Rhopalosiphum maidis ...... 47 4.1.5. Cins: Toxoptera ...... 50 4.1.5.1. Tür: Toxoptera aurantii ...... 50 4.2. Doğal Düşmanlar ...... 53 4.2.1. Coccinella septempunctata ...... 54 4.2.2. Hippodamia (Adonia) variegata ...... 55 4.2.3. Chrysoperla carnea ...... 57 4.2.4. Epistrophe ochrostoma...... 58 4.2.5. Aphidius colemani ...... 59 5. TARTIŞMA VE SONUÇLAR ...... 61 KAYNAKLAR ...... 64 EKLER ...... 72 Şekil A.1 Yaprakbitinin Dorsal ve Ventral Görünümü ...... 72 ÖZGEÇMİŞ ...... 73

ÖZET

Yüksek Lisans Tezi

ANTALYA İLİ TURUNÇGİL BAHÇELERİNDE YAPRAKBİTİ TÜRLERİ, AVCI VE ASALAKLARININ SAPTANMASI

Işıl SARAÇ

Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı

Danışman: Prof. Dr. İsmail KARACA

Antalya ilinde 2011-2013 yıllarında yürütülen bu çalışmada, turunçgillerde zararlı yaprakbiti türleri ve doğal düşmanlarının saptanması amaçlanmıştır. Yapılan çalışmalarda Aphis craccivora Koch, 1854; A. fabae Scopoli, 1763; A. gossypii Glover, 1877; A. spiraecola Patch, 1914; Brachycaudus cardui Linnaeus, 1758; Rhopalosiphum maidis Fitch, 1856; Toxoptera aurantii Boyer de Fonscolombe, 1841; Myzus persicae Sulzer, 1776; türleri olmak üzere sekiz tür saptanmıştır. Ayrıca yaprakbitleri ile ilgili olarak bölgede 5 yararlı tür saptanmıştır. Yaprakbitlerinden A. craccivora en yaygın tür olarak saptanırken, B. cardui ise en az rastlanan tür olmuştur. Doğal düşmanlardan ise Coccinella septempunctata tüm örnekleme bölgelerinde saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Yaprakbiti, turunçgil, avcı, asalak

2014, 73 sayfa

ABSTRACT

M.Sc. Thesis

APHID SPECIES ,PREDATORS AND PARASITES IN CITRUS ORCHARDS OF THE PROVINCE OF ANTALYA

Işıl SARAÇ

Süleyman Demirel University Graduate School of Applied and Natural Sciences Department of Plant Protection

Supervisor: Prof. Dr. İsmail KARACA

This study was carried out in 2011-2013 in Antalya province. The aim of this study was to determine aphid species and natural enemies of aphids in citrus. Aphis craccivora Koch, 1854; A. fabae Scopoli, 1763; A. gossypii Glover, 1877; A. spiraecola Patch, 1914, Brachycaudus cardui Linnaeus, 1758; Rhopalosiphum maidis Fitch, 1856; Toxoptera aurantii Boyer de A Fonscolomb, 1841; Myzus persicae Sulzer, 1776; species were identified as aphid species. In beside these, five natural enemies of aphids were found. While A. craccivora was the most abundant, B.cardui was found less abundant aphid species on citrus. Coccinella septempunctata was found to be the most common natural enemies at aphids.

Keywords: Aphids, citrus, predator, parasitoid

2014, 73 pages

iii

TEŞEKKÜR

Bu araştırma için beni yönlendiren, karşılaştığım zorlukları bilgi ve tecrübesi ile aşmamda yardımcı olan değerli danışman hocam Prof.Dr. İsmail KARACA’ya teşekkürlerimi sunarım. Literatür araştırmalarımda ve örnek teşhislerimde engin bilgilerini benden esirgemeyen Dr. Işıl ÖZDEMİR (Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü)’e teşekkür ederim.

3392-YL-12. no`lu proje ile tezimi maddi olarak destekleyen Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi Başkanlığı’na teşekkür ederim.

Tezimin her aşamasında beni yalnız bırakmayan arkadaşlarım ve aileme sonsuz sevgi ve saygılarımı sunarım.

Işıl SARAÇ ISPARTA, 2014

ŞEKİLLER DİZİNİ

Sayfa Şekil 4.1. Aphis craccivora Koch kanatsız bireyi ...... 17 Şekil 4.2. Aphis craccivora Koch kanatlı bireyi ...... 18 Şekil 4.3. Aphis fabae Scopoli kanatsız bireyi ...... 21 Şekil 4.4. Aphis gossypii Glover kanatsız bireyi ...... 25 Şekil 4.5. Aphis gossypii Glover kanatlı bireyi ...... 26 Şekil 4.6. Aphis spiraecola Patch kanatsız bireyi ...... 31 Şekil 4.7. Aphis spiraecola Patch. kanatlı bireyi ...... 32 Şekil 4.8. Brachycaudus cardui kanatsız bireyi ...... 36 Şekil 4.9. Myzus persicae Sulzerbireyi ...... 39 Şekil 4.10. Myzus persicae. Sulzer kanatlı bireyi ...... 41 Şekil 4.11. Myzus persicae Sulzer kanatlı bireyi ...... 42 Şekil 4.12. Rhopalosiphum maidis Fitch kanatsız bireyi ...... 48 Şekil 4.13. Rhopalosiphum maidis Fitch kanatlı bireyi ...... 49 Şekil 4.14. Toxoptera aurantii Boyer de Fonscolombe kanatsız bireyi ...... 51 Şekil 4.15. Toxoptera aurantii Boyer de Fonscolombe kanatlı bireyi ...... 52 Şekil 4.16. Coccinella septempunctata ergini ...... 55 Şekil 4.17. Hippodamia (Adonia) variegata ergini...... 56 Şekil 4.18. Hippodamia (Adonia) variegata ergini...... 56 Şekil 4.19. Chrysoperla carnea ergini ...... 58 Şekil 4.20. Epistrophe ochrostoma ergini...... 59 Şekil 4.21. Aphidius colemani ergini...... 60

ÇİZELGELER DİZİNİ

Sayfa Çizelge 3.1. Arazi çalışması yapılan ilçeler ...... 10 Çizelge 4.1. Antalya turunçgil alanlarında saptanan doğal düşmanlar ...... 54

1. GİRİŞ

Ülkemizde Avrupa kıtasında bulunan bitki türlerinin %75’i bulunmakta olup, bunun yaklaşık üçte biri endemiktir. Floramızda bulunan bitki türü sayısı 9160 adet olup, bunun 3300 kadarı endemiktir. Yaklaşık 1000 kadarı da tıbbi özellik taşımaktadır. Antalya sınırları içinde de toplam 533 endemik takson bulunmuştur (Anonim, 2010).

Antalya ili, Anadolu’nun güneybatısında, Türkiye’nin Akdeniz kıyısında, 29° 20ʹ- 32° 35ʹ doğu boylamları ile 36° 07ʹ- 37° 2ʹ kuzey enlemleri arasında yer almaktadır. Yüzölçümü 20.874 km2 olup, Türkiye yüzölçümünün %2.6’sını kaplamaktadır (Anonim, 2010). Antalya ili iklimi, genelde yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı olarak ifade edilen Akdeniz iklimi içerisinde değerlendirilmektedir. Rüzgârlar genellikle kuzey ve güney yönlerinden esmektedir. Rüzgâr hızı kış aylarında yüksek değerlere ulaşmaktadır. 2007 yılında ortalama sıcaklık 20,1ºC, ortalama nispi nem %58,9, toplam yağış 568,3 kg/m2, 2008 yılında ortalama sıcaklık 20,2ºC, ortalama nispi nem %58,4, toplam yağış 275 kg/m2, 2009 yılında ise ortalama sıcaklık 20,2ºC, ortalama nispi nem %61,4, toplam yağış 1373 kg/m2 olduğu görülmektedir.

2009 yılı itibari ile Antalya’nın 2.087.426 hektarlık toplam yüzölçümünün, %20’sini tarım alanı, %6’sını çayır-mera %74’ünü de orman ve tarım dışı alanlar oluşturmaktadır. Ekilen tarım alanı 231.229 hektar olup, bunun 42.927 hektarı sebzelik, 506 hektarı süs bitkileri 60.962 hektarı da meyve ve zeytinlik olarak kullanılmaktadır. 2009 yılında Antalya’da 29 tarla, 34 meyve, turunçgil ve 37 sebze olmak üzere toplam 100 tür bitkisel tarım ürünü yetiştirilmektedir (Anonim, 2010).

Subtropikal bir bitki türü olan turunçgillerin, ülkemizde Akdeniz, Ege ve Karadeniz bölgelerinde üretimi yapılmaktadır. Dünya 2010 yılı turunçgil üretimi 123.755.750 tondur. Bu üretimin %56’sını portakallar oluşturmaktadır (FAO, 2010). Turunçgiller; turunç, portakal, mandalina, greyfurt, bergamot ve limon gibi ekonomik değeri yüksek olan Citrus cinsi meyve ağacı türlerini içine

1 alan bir bitki topluluğudur. Bu bitkilerin meyvelerinden gıda olarak faydalanıldığı gibi meyve kabuklarından, yapraklarından veya çiçeklerinden parfümeride koku vermekte kullanılan uçucu yağlar da elde edilmektedir.

Turunçgil bahçelerinde en önemli zararlılardan biri de özellikle fidanlıklarda sorun olan yaprakbitleridir. Yaprakbitleri sokucu emici ağız yapılarına sahip olmaları nedeniyle bitki özsuyunu emerek beslenirler. Bu beslenme ile popülasyonun yüksek olduğu, özellikle fidanlıklarda, taze sürgün ve yaprakların kıvrılmasına, salgıladıkları tatlı maddeler üzerinde saprofit fungusların gelişmesiyle ağaçların isli bir görünüm almasına ve gelişme geriliklerine sebep olarak bitkiye zarar verirler. Bazı virüs hastalıklarını taşıyarak da zarar oluştururlar.

Yaprakbitleri üreme güçleri yüksek olan ve uygun şartlarda hızla üreyebilen böceklerdir. Zeren (1989) ‘a göre zararlının parazitoit, predatör ve patojenlerin yokluğunda, yer ve besin sınırlamasının olmadığı elverişli çevre koşullarında hızla üreyerek bir tane yaprakbitinden 6x10¹¹ adet yavru birey meydana gelebildiğini belirtmiştir.

Aphididae familyasına bağlı türler ekonomik öneme sahip zararlılardır, bunlar biyolojilerinin, iklim ve çevre koşullarından çok fazla etkilenmesinden dolayı karmaşık bir durum sergilerler ve bu nedenle, aynı yaprakbiti türü farklı formlarda bulunabilir. Zararlı kışı iklim koşulları uygun olmadığı durumlarda yumurta halinde geçirir, yumurtalar ilkbaharda açılarak kanatsız dişiler meydana gelir ve bunlar parthenogenetik olarak ürerler, bir veya daha çok generasyon sonra kanatlı parthenogenetik dişiler meydana gelir ve bunlar başka bitkilere göçerek orada yeni koloniler oluştururlar, sonbaharda eşeysel bireyler meydana gelerek primer konukçularında çoğalırlar ve dişiler kışlamak için yumurta bırakırlar (Ebeling, 1951). Yaprakbitleri olarak bilinen Aphidoidea, tür sayısı ve yoğunluk açısından önemli bir gruptur. Yaprakbitlerinin dünyada 599 cinse ait yaklaşık 4700 türü olduğu bilinmektedir (Remaudiere ve Remaudiere, 1997). Ülkemizde de Aphidoidea üst familyasına ait türleri belirlemek amacıyla pek çok çalışma yapılmıştır

(Düzgüneş ve Tuatay, 1956; Bodeinheimer ve Swirski, 1957; Tuatay ve Remaudiere, 1964; Giray, 1974; Çanakçıoğlu, 1967, 1975; Düzgüneş ve Toros, 1978; Düzgüneş vd., 1982; Erkin, 1983, Zeren, 1989; Tuatay, 1988, 1990, 1991, 1993, 1999; Toros, 1992; Elmalı, 1993; Kıran, 1994; Yumruktepe ve Uygun, 1994; Elmalı ve Toros, 1996; Mohsan, 1997; Ölmez, 2000; Çobanoğlu, 2000; Gürbüz, 2001; Toros vd., 2002; Görür, 2004; Uysal vd., 2006; Ayyıldız ve Atlıhan, 2006; Çota, 2007). Yapılan saptamalar hem kültür bitkilerinden hem de yabani otsu bitkiler üzerinde beslenmekte olan yaprakbitlerini içermektedir. Bu çalışmalar sonucunda yaprakbiti tür sayısının 466 kadar olduğu anlaşılmıştır (Görür, 2008). Ülkemizde var olduğu kayıtlarla ortaya konan tür sayısının 361 adedi Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Nazife Tuatay Bitki Koruma Müzesinde muhafaza edilmektedir.

Antalya ili turunçgil yetiştirme alanlarında bulunan yaprakbiti türleri ve bunlar üzerinde beslenen doğal düşmanlarının saptanması amaçlanmıştır. Yaprakbitlerinin gerek fidanlıklarda gelişme geriliklerine sebep olması, gerekse virüs hastalıklarının vektörü olması ve Antalya ilinde bu güne kadar turunçgillerde zararlı yaprakbitiyle ilgili bir çalışma yürütülmemiş olması sebebiyle bu çalışma ele alınmıştır.

2. KAYNAK ÖZETLERİ

Bodenheimer (1951), Orta Doğuda turunçgillerde zararlı olan yaprakbiti türlerini vererek bunlardan önemli görülen Toxoptera aurantii’nin tanınması konukçuları, Filistin’deki yaşam döngüsü, doğal düşmanları, zarar şekli ve kontrolünden bahsetmektedir.

Palmer (1952), Aphididae familyasının özellikleri, biyolojisi ve ekolojisi, toplama ve preparasyonları, alt familya, tribus, cins ve türlere ait teşhis anahtarlarını vermiştir. Ayrıca türlerin özelliklerini şekillerle açıklamış, konukçu bitkilerini ve yayılış alanlarını bildirmiştir.

Alkan (1953), "Türkiye Turunçgil Hastalık ve Zararlıları" kitabında turunçgillerde zararlı yaprakbiti türü olarak Toxoptera aurantii ve Myzus persicae’nın bulunduğunu, Türkiye’de turunçgillerde yaprakbitlerinin fazla yaygın olmadığını, T. aurantii’i turunçgillerden başka Rize’de çaylarda zararlı olduğunu bildirmektedir.

Düzgüneş ve Tuatay (1956), Türkiye yaprakbitleri üzerinde yaptıkları çalışmalarında, Aphididae familyasının sistematikteki yeri, genel özellikleri, zarar şekilleri, toplanması ve korunmaları ile preparat yapma yöntemi üzerinde bilgiler vermişlerdir. Bu çalışmada, 24 cins ve 41 tür tespit edilmiş, bunların sinonimlerini, kısa özelliklerini, konukçu bitkilerini belirtmişlerdir.

Bodenheimer and Swirski (1957), Ortadoğu yaprakbitlerinin dağılışı, ekolojileri, konukçularının fizyolojik şartlarını, yaprakbiti popülasyonunu etkileyen iklim ve çevre koşullarını, yaprakbiti örneklerinin toplanması ve preparat yapımını, Aphidoidea üst familya ve türlere ait teşhis anahtarlarını vermektedir.

Börner and Heinze (1957), Aphidoidea üst familyası hakkında genel bilgiler ve cins düzeyinde teşhis anahtarlarını belirtmekte olup, türlerin konukçu bitkilerini, dünyadaki yayılışlarını açıklamakta, zarar durumları ve yaprakbitleri ile ilgili şekillere de yer vermişlerdir.

Ebeling (1959), Amerika’da turunçgillerde zararlı olan türleri ve bunların yaşayışları ile doğal düşmanlarından kısa bir şekilde bahsederek, turunçgillerde bulunan yaprakbitlerinin kanatlı formları için hazırlanmış tanı anahtarı vermektedir.

Knor (1961), Gaza Stripte turunçgillerde yaprakbiti popülasyonunun düşük düzeylerde olduğunu fakat, bu yaprakbiti türlerinin virüs vektörleri olması bakımından üzerinde önemle durulduğundan bahsetmekte ve Toxoptera aurantii’nin Citrus sinensis, C. aurantifolia, Aphis gossypii’ nin C. sinensis ve Aphis craccivora ile Myzus persicae’ nın C. parasidi üzerinde bulunduğunu kaydetmektedir.

Knor and Vaughn (1964), Venezuella’da turunçgillerde Aphis spiraecola, Toxoptera aurantii, Aphis gossypii ve Myzus persicae’nin bulunduğunu ilk üç türün tristeza vektörü olduklarını, düşük popülasyonlarda bulunduklarını ve tristezayı yaymalarının önemsiz sayıldığını, ancak çok önemli bir tristeza vektörü olan Toxoptera citricidus’un Venezuella’da bulunmadığını bildirmektedir.

Tuatay and Remaudiere (1964), Türkiye Aphididae faunası üzerinde yaptıkları araştırmada, 219 türe ait liste verilmiş ve bunlardan 120 türün Türkiye faunası için yeni kayıt olduğunu belirtmişlerdir.

Biase (1976), İtalya’da 1971-1973 yılları arasında turunçgillerde yaprakbitleri ile ilgili yaptıkları sürvey çalışmalarında Myzus persicae, M. euphorbiae, Toxoptera aurantii, Rhopalosiphum maidis, Aphis citricola, A. craccivora ve A.gossypii türlerinin saptandığını belirtmekte, bu türlerin morfolojileri ve teşhisleri ile ilgili bilgiler vermektedir.

Giray (1974), İzmir ili ve çevresindeki Aphididae familyasına bağlı türlerin saptanması ve bunların konukçu zarar şekilleri üzerinde yapılan araştırmada 41 tür ortaya çıkarılmıştır. Bu türler, alt familya, tribus ve cinslerine göre

5 sistematik olarak açıklanmış, konukçu bitkileri ve ekonomik önemi sahip olan türlerin zarar şekilleri gözlem ve literatür bilgilerine dayanılarak belirtilmiştir.

Soylu (1978), "Turunçgillerde Zararlı, Faydalı Böcekler ve Mücadele Sistemleri" adlı eserinde yaprakbitlerinin özellikle faydalı böceklerin az olduğu dönemlerde yüksek popülasyona ulaşarak önemli zararlara sebep olduklarını bildirmekte ve tespit ettikleri faydalı böceklerin listesini vermektedir.

Denmark (1979), Tropikal iklime sahip olan yerlerde turunçgillerin ana zararlılarından olan Toxoptera citricida’ nın önemli bir tristeza vektörü olduğunu bildirmekte ve zararlının morfolojisi, yaşayışı, ekonomik önemi ve beslendikleri diğer bitkiler hakkında bilgi vermektedir.

Kansu ve Uygun (1980), "Doğu Akdeniz Bölgesi’nde Turuçgil Zararlıları İle Tüm Savaş Olanaklarının Araştırılması" çalışmalarında Toxoptera aurantii’nin doğal düşmanlarının söz konusu bölgede oldukça yaygın olduğunu bildirmektedirler.

Hodjat and Eastop (1981), İran’da Aphis citricola’nın turunçgillerde yeni bir zararlı olarak tespit edildiğini, bunun harcinde turunçgillerde Aphis craccivora, A. gossypii, Myzus persicae ve Toxoptera aurantii yaprakbiti türlerinin bulunduğu bildirilmekte ve A. citricola’nın değişik formlarının morfolojileri hakkında bilgiler vererek, zararlının kışı sahil kesiminde döllemsiz çoğalarak geçirdiğini, Tahran çevresinde ise kışın yumurta bırakan cinsel formların görüldüğünü bildirmektedirler.

Lodos (1982), Toxoptera aurantii’nin çayda ve turunçgilde bulunduğunu ve ekonomik öneme sahip olmadığını, Aphis citricola’nın Türkiye’de varlığının son yıllarda anlaşıldığını ve bu türün Çukurova Bölgesi turunçgillerinden Ege Bölgesi’ne de bulaştığını bildirmektedir.

Düzgüneş vd., (1982), Ankara ili ve çevresinde bulunan Aphidoidea türlerinin parazitoid ve predatörlerinin saptanması üzerinde yaptıkları araştırmada, örnek alma ve preparasyon yapma yöntemlerini belirtmekte, Aphidoidea üst

6 familyasına bağlı 7 familyaya ait 51 cins, 11 alt cins, 112 tür ve 4 alt türün bulunduğunu, bunlardan 1 cins, 13 tür ve 1 alt türün Türkiye faunası için; 1 alt türünde dünya için yeni kayıt olduğunu bildirmişlerdir.

Stroyan (1984), İngiltere’de yapılan bu çalışmada, Aphidoidea üst familyasının genel özellikleri ve teşhis anahtarı, Aphididae familyasının alt familya, cins ve türleri hakkında bilgi verilmiş, teşhis anahtarları ilave edilmiştir. Aynı zamanda konukçu bitkiye göre dağılım belirtilmiştir.

Zeren (1989), Çukurova Bölgesinde sebzelerde zararlı olan yaprakbitleri konukçuları zararları ve doğal düşmanları üzerine yaptığı araştırmada Aphididae familyasından 11 cinse bağlı 18 tür saptanmıştır.

Elmalı (1993), Konya ili buğday alanlarında zarar yapan yaprakbiti türlerinin ve doğal düşmanlarının saptanması amacıyla yaptığı çalışmada 13 zararlı yaprakbiti türü ve bunların üzerinde beslenen 21 avcı ve beş parazitoit türü tespit etmiştir. Ayrıca buğdayda ekonomik öneme sahip yaprakbiti türlerini belirleyerek, bunların biyolojileri ile farklı buğday çeşitlerinin yaprakbitlerine dayanıklılığını araştırmıştır. Kıran (1994), Güneydoğu Anadolu Bölgesi hububat ekiliş alanlarında görülen yaprakbiti türleri ve doğal düşmanlarını tespit etmek amacıyla yaptığı çalışmada Sitobion avenae F., Rhopalosiphum padi L., R. maidis Fitch., Schizaphis graminum Rond. ve Myzus persicae Sulz. olmak üzere beş yaprakbiti türü saptamıştır.

Yumruktepe ve Uygun (1994), Doğu Akdeniz Bölgesi turunçgil bahçelerindeki Aphididae türleri, yayılışları, popülasyon dalgalanmaları, doğal düşmanları ve kimyasal mücadele olanakları üzerine araştırma yapmışlardır.

Akkaya ve Uygun (1996), Diyarbakır ve Şanlıurfa illerinde 1993-1994 yıllarında yazlık sebze alanlarında bulunan zararlı ve yararlı türleri belirlemek amacıyla yaptıkları çalışmada Aphidoidea üstfamilyasına bağlı Aphis craccivora Koch., A.

7 fabae Scopoli., A. gossypii Glover., Myzus persicae Sulz., ve Macrosiphum euphorbia Thom. olmak üzere beş yaprakbiti türü saptamışlardır.

Petrovic (1996), Yugoslavya'da 1989-1991 yılları arasında yaptığı bir çalışmada tahıllarda Diuraphis noxia Mord., Metopolophium dirhodum Walk., Rhopalosiphum maidis Fitch., R. padi L., Schizaphis graminum Rond., Sitobion avenae (F.), S. fragariae (Walker), Sipha elegans del Guercio ve Sipha maydis Passerini olmak üzere dokuz yaprakbiti türü saptamıştır.

Toros vd., (1996), Van ilinde Aphidoidae üst familyasına bağlı altı familyaya ait 41 yaprakbiti türünü belirleyerek bunların içinde kültür bitkilerinde zararlı ve bölgede en yaygın olan türleri belirtmişlerdir.

Özdemir ve Toros (1997), Ankara’da mevsimlik süs bitkileri üzerinde 2 tribus, 8 cinse bağlı 11 tür yaprakbiti belirlenmiş, morfolojik tanımları, zarar şekli, konukçu bitkileri ve virüs nakli hakkında bilgi verilmiştir. Çobanoğlu (2000), Trakya Bölgesi için ilk olarak yapılan bu çalışmada çeşitli konukçular üzerinde yaprakbiti bireyleri tespit edilmiştir.

Ölmez (2000), Diyarbakır ili ve çevresinde Aphidoidea türleri ve doğal düşmanlarını belirlemek amacıyla yapılan bu çalışmada Lachnidae, Chaitophoridae, Callaphididae, Aphididae, Pemphigidae ve Thelaxidae familyalarına bağlı Cinarinae, Lachninae, Chaitophorinae, Callaphidinae, Aphidinae, Pemphiginae ve Anoeciinae olmak üzere yedi altfamilyaya bağlı 32 cinsden 67 adet yaprakbiti türü belirlenmiştir.

Toros vd., (2002), Doğu Akdeniz Bölgesi’nde 1997-2000 yılları arasında yürüttükleri kapsamlı çalışmada Aphidoidea üst familyası Aphididae familyasından, 7 alt familyaya bağlı 12 tribus, 43 cinse bağlı toplam 120 tür tesbit edilmiş olup, bunların 93 adedi tür, 13 adedi alt cins ile 4 adedi alt tür olarak kesin tanıları belirlenmiştir.

3. MATERYAL VE YÖNTEM

Bu çalışmanın ana materyalini, Antalya merkez ve ilçelerindeki turunçgil bitkileri ve bitkilerinden toplanan kanatlı, kanatsız ve cinsel formlardan oluşan Aphidoidea’ya ait örnekler ve doğal düşmanları oluşturmuştur.

3.1. Örneklerin Toplanması

Turunçgil bahçelerinde zararlı yaprakbiti türlerini saptamak amacıyla, Antalya ili turunçgil bahçelerinde sürvey çalışmaları yürütülmüştür. Amaç turunçgillerde zararlı yaprakbiti türlerini saptamak olduğundan Antalya’da bulunan ticari amaçla kurulmuş bahçelerin yanı sıra, şehir içi yol kenarlarında ve ev bahçelerinde bulunan turunçgil ağaçlarından da örnekler alınmıştır (Çizelge 3.1). Örneklemeler, turunçgil ağaçlarının dal, sürgün, yaprak ve çiçekleri göz önüne alınarak yapılmıştır. Bu amaçla, turunçgil yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı ilçelere ve bağlı köylere arazi çıkışları yapılmıştır. Arazi çıkışları ilkbahar ve yaz aylarında iki haftada bir, sonbahar ve kış aylarında ise ayda bir yapılmıştır. Örnekler, sürgün çıkışı döneminde daha sık alınarak, mümkün olabildiğince farklı yöre ve bahçelere gidilmeye özen gösterilmiştir. Böylece zararlı ve yararlıların yanı sıra bunların dağılış alanları da saptanmıştır. Yaprakbitiyle bulaşık bitki organları, budama makası ile kesilerek önce nemi almak amacıyla bir kağıda sarılmış, sonra içerisine tarih, yer ve konukçu bitki numarası yazılarak, polietilen torbalara konulmuş ve bu torbalar, buz kutusu içerisine yerleştirilerek laboratuvara getirilmiştir. Getirilen örnekler içerisindeki erginler %70’lik alkol içerisine alınmış, nimfler ise ergin olana kadar üzerinde bulundukları bitki organı ile birlikte 25±2°C sıcaklık ve %70±10 orantılı neme ayarlı uzun gün aydınlatmalı (16:8) laboratuvar koşullarında kültür kafesleri içerisinde kültüre alınmıştır. Ergin döneme geçen kanatlı ve kanatsız bireyler %70'lik etilalkol içerisine sıfır numara fırça ile alınarak preparatı yapılmak üzere etiketlenmiştir.

Toplanan örneklere ait yaprakbitleri ile ilgili kayıtlar (numara, tarih, alındığı yer, konukçu bitki, yaprakbitinin hangi formda olduğu) deftere ayrı ayrı işlenerek, yaprakbitleri teşhis amacı ile %96’ lık etil alkol bulunan ependorf tüplere preparatı yapılmak üzere alınmıştır.

Çizelge 3.1. Arazi çıkışı yapılan ilçeler

DEMRE YAYLAKAYA İSKELE AKDAM KÖŞKERLER KAŞ MERKEZ FİNİKE MERKEZ KUMLUCA TURUNÇOVA MERKEZ HASYURT MURATPAŞA KEPEZ ALTINOVA KONYAALTI

Yaprakbiti örnekleri mayıs-eylül ayları arasında haftada iki, diğer aylarda ise iki haftada ya da ayda bir arazi çıkışları yapılarak, bitkinin yaprak, gövde ve kök aksamından toplanmıştır. Örnekleme işlemi 2011-2013 yılları arasında yapılmıştır.

3.2.Örneklerin Preparasyonu

Yaprakbiti preparasyonunda Hille Ris Lambers (1950)'in uyguladığı yöntemle preparasyon işlemleri gerçekleştirilmiştir.

3.2.1.Yaprakbitlerinin Temizlenmesi

6-7 mm genişlik ve 120 mm uzunluğundaki ince tüpler içine 4-5 ml %96’ lık etil alkol konulmuş ve içine yaprakbiti örnekleri (kanatlı ve kanatsız ergin) ilave edilmiştir. Kaynama noktasının altındaki su banyosunda 5-10 dakika ısıtılmıştır. Tüpteki alkol içindeki yaprakbitleri, dökülmeden dikkatlice boşaltılarak, içine 4- 5 ml %10’luk KOH eklenmiştir. Bu şekilde tüpler, içindeki örneklerin renklerine ve yaşlarına göre 3-5 dakika tekrar sıcak su banyosunda ısıtılmıştır. Bu aşamadaki amaç, iç organların dışarı çıkmaması ve abdomenin renginin açılması olmuştur.

İçinde KOH bulunan tüpler, su banyosundan alınarak KOH üzerine birkaç damla %96’lık etil alkol eklenmiş ve bu işlemle yaprakbitlerinin dibe çökmesi ve KOH’den temizlenmesi sağlanmıştır. KOH ve alkol karışımı boşaltıldıktan sonra örneklerin iyice temizlenmesini sağlamak için tüplere 4-5 ml etil alkol ilave ediliş ve birkaç dakika bekletilmiştir. Yaprakbitlerinin renklerini açmak amacıyla kristal haldeki fenol ve kloralhidratın oda sıcaklığında karıştırılması ile elde edilen sıvıda yaprakbitleri 60-70 ºC ‘de 5-10 dakika ısıtılmıştır. Bu karışıma osmotik parçalanmayı önlemek amacıyla %50 glikoz şurup ilave edilmiştir. Bu karışım Eastop ve Emden (1972)’in önerdiği şekilde aşağıdaki ölçülere göre hazırlanmıştır.

80 g Kloralhidrat 80 g Fenol 10 g %50 glikoz şurup

Kloralhidrat fenol karışımındaki örnekler bir cam kaba alınarak preparasyona hazır hale getirilmiştir. Preparat yapımı için bir lam üzerine bir damla Faure ortamı konulmuş ve lama yayılmıştır. Kloralhidrat fenol içinden bir iğne yardımıyla alınan yaprakbitleri dorsal yüzü üste gelecek şekilde ortam üzerine konulmuş ve vücudun büyük ekseni lamın uzunluğuna dikey olacak şekilde yerleştirilmiştir. Kanatlar, bacaklar, anten ve corniculuslara düzgün bir şekil verilmiş ve sonra üzeri lamelle kapatılmıştır.

Faure ortamının hazırlanması Düzgüneş vd. (1982)’ na göre aşağıdaki gibi yapılmıştır. Arap zamkı 12 g Konsantre gliserin 6,5 ml Kloralhidrat 20g Damıtık su 20 ml

Arap zamkı damıtık su ile bir gece ıslatılmış daha sonra diğer maddeler eklenmiş ve oda sıcaklığında bekletilmiştir. Bu maddelerin hepsi eridikten sonra süzülnüş ve yayvan bir kapta 30-40ºC’ lik bir ortamda uygun kıvama gelene kadar ağzı açık bir şekilde bekletilerek, kapaklı bir şişeye konulmuş ve muhafaza edilmiştir.

Preparat yapıldıktan sonra lamın sağ ve sol tarafına etiket yapıştırılmıştır. Sağ taraftaki etikete konukçu bitki adı, alındığı yer, toplama tarihi, toplama numarası, sol taraftaki etikete ise yaprakbitinin adı ve teşhis eden şahsın adı yazılmıştır. Hazırlanan preparat bir gün 50ºC kurutma dolabında bekletilmiştir. Kurutma dolabında kurutulduktan sonra preparatlara halkalama işlemi uygulanmıştır. Bu işlemde sıfır numara renksiz tırnak cilası kullanılmıştır. Halkalama işleminde lamelin etrafı 2 mm genişliğinde halkalanarak, kurumaya bırakılmıştır.

3.3. Koleksiyonun Hazırlanışı

Preparatlar yapıldıktan sonra oda sıcaklığında kuruyuncaya kadar bekletilmiştir. Sonra her bir preparatın etiket bilgileri yazılmıştır. Lamın solundaki boşluğa yapıştırılan etikete tanısı, yaprakbitinin bilimsel adı ve teşhisi yapan araştırıcının adı yazılmıştır. Sağdaki boşluktaki etiket üzerine ise yaprakbitinin üzerinde bulunduğu konukçunun bilimsel adı, toplama tarihi ve toplanan yer yazılmıştır. Teşhisleri yapılmış preparatlardan aynı cins altında toplanan türler, özel preparat kutularına, kutular da bölmeli rafları içeren dolaplarda harf sırasına göre yerleştirilmiştir.

3.4. Yaprakbitlerinin Teşhisi

Bu çalışma süresince toplanmış olan yaprakbitlerinin tanıları Bodenheimer and Swirski (1957), Hille Ris Lambers (1945, 1947a, 1947b, 1949, 1969, 1973), Remaudiere (1954), Börner ve Heinze (1957), Tuatay and Remaudiere (1964), Shaposhnikov (1964), Stroyan (1957, 1961, 1963, 1977, 1984), Eastop (1971, 1972), Bissel (1978) Blackman and Eastop (1984, 1994, 2000)’dan yararlanılarak yapılmıştır.

Yaprakbiti teşhisleri Dr. Işıl ÖZDEMİR (Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Ankara) tarafından kontrol edilmiştir.

Yaprakbitlerinin kullanılan geçerli son isimleri ile sinonimleri ve sistematik sınıflandırmasında Eastop and Hile Ris Lambers (1976) Remaudiere and Remaudiere (1997) esas alınmış, Aphidoidea içerisinde bulunan familya, alt familya ve her bir alt familyada bulunan Tribus, Cins, Alt Cins, Tür ve Alt Türler kendi grupları içerisinde alfabetik sıra ile ele alınmıştır.

3.5. Yaprakbitlerinin Predatör ve Parazitoitlerinin Saptanması

Antalya turunçgil bahçelerinde bulunan yaprakbitlerinin doğal düşmanlarının belirlenmesi için farklı yöntemler ile örneklemeler yapılmıştır. Avcıların belirlenmesi amacıyla gözle kontrol ve darbe yöntemi kullanılmıştır. Gözle kontrol yönteminde rastgele seçilen turunçgil ağaçlarının etrafında 2-3 dakika dolaşılmıştır. Bu gözlemler esnasında görülen doğal düşmanlar ağız aspiratörü yardımıyla toplanmıştır. Darbe yönteminde de örnekleme yapılan bahçelerde köşelemesine yürünerek ağaçların dallarına ucuna lastik boru geçirilmiş sopa ile iki kez, toplamda da 100 kez darbe vurularak yararlıların Steiner hunisine düşmeleri sağlanmıştır (Steiner, 1962).

Yaprakbiti ile bulaşık olan bitkilerden bol miktarda özellikle mumyalaşmış yaprakbiti bireylerinin bulunduğu koloniler alınıp laboratuvara getirilerek, parazitoit çıkarma kutularına konulmuştur. Buradan elde edilen parazitoitler

13 koleksiyon yapılma şekillerine göre iğnelenmiş ve ya %70’lik alkol içerisine alınıp etiket bilgileri ile preparat yapılmıştır.

Değişik takımlara bağlı çok farklı türleri kapsayan yaprakbiti predatörlerinin preparasyonları da farklı şekillerde yapılmıştır. Coleoptera takımının predatör türlerinden, iri olanlar sağ elytronun yukarı kısmından iğnelenmiştir, küçük olanlar ise üçgen şeklinde kesilmiş kartonların sivri kısmına yapıştırılmıştır.

Diptera takımının predatör türlerinin preparasyonunda 5 mm’den büyük türler çelik iğnelerle (No: 0, 1, 2 ve 3) thoraxın ortasından iğnelenerek, daha küçük boylardaki türler ise predatörler gibi yapıştırılmıştır.

Neuroptera takımına bağlı predatörler thorax ortasından iğnelenerek, torf üzerinde kanatları gerilmiştir.

Yaprakbiti parazitoitleri %70’lik alkol bulunan ependorf tüplere konularak, teşhisi yapıldıktan sonra koleksiyona alınmıştır.

4. ARAŞTIRMA BULGULARI

4.1. Zararlı Türler

4.1.1. Cins: Aphis Linnaeus, 1758

Vücut uzunluğu 1-2 mm’dir. Yeşil, sarı veya siyah yaprakbitleridir. Anten çıkıntısı fazla gelişmemiştir ve anten 6 segmentlidir. Bazen 5 segmentli olabilir. Kanatsız formunda sekonder sensorya yoktur. Kanatlı formunda dağınık bir şekilde yerleşmiştir. III. anten segmentinde 2-17; IV. anten segmentinde 0-7; V. anten segmentinde 0-1 adet sekonder sensorya bulunmaktadır. Anten kılları 7- 30μ uzunluğundadır.

Kanat damarlanması normaldir. Ön kanatta media 2 kez çatallanmıştır. Stigmalar normaldir. I. ve II. abdomen tergitinde yer almaktadır. I-VII. abdomen segmentleri üzerinde marjinal çıkıntı bulunmaktadır. Kanatlı bireylerde vücudun dorsali soluk renkli ya da mat siyah olup, 6. ve 8. segmentler hariç abdomen tergitinde dorsal pigmentasyon genellikle yoktur. Bazen koyu renkli bir band olabilir.

Erkek birey genellikle kanatlı, ovipar dişi ise kanatsızdır. Yaprak, sürgün ve köklerde yaşarlar (Avidov and Harpaz 1969, Palmer 1952).

4.1.1.1. Tür: Aphis craccivora Koch, 1854

Sinonim: Aphis artara G,-x. Zhang & Zhong, 1981; Aphis atronitens Cockerell, 1903; Aphis beccarii del Guercio, 1917; Aphis craccivora subsp. usuana G. –x. Zhang & Zhong, 1981; Aphis cistiella Theobald, 1923; Aphis citricola del Guercio, 1917; Aphis dolichi Montrouzier, 1861; Rhopalosiphum esculentum Raychaudhuri & Raychaudhuri, 1978; Aphis funesta Hottes and Frison, 1931; Aphis hordei del Guercio, 1913; Aphis isabellina del Guercio, 1917; Aphis kyberi Hottes, 1930; Aphis leguminosae Theobald, 1915; Pergandeida (Doralida) loti sub sp. gollmicki Börner, 1952; Anuraphis (Macchiatiella) medicaginea del

Guercio, 1930; Aphis medicaginis auctt. Prior 1950 nec. Koch, 1854; Aphis meliloti Börner, 1939; Aphis mimosae Ferrari,1872; Aphis onobrychidis Goureau, 1863 ; Aphis oxalina Theobald, 1925; Aphis papilionacearum van der Goot, 1918; Aphis robiniae Macchiati, 1885; Aphis robiniae subsp. canavaliae G,-x. Zhang & Zhong, 1981; Aphis craccivora subsp. pseudacaciae Takahashi, 1966; Aphis craccivora subsp. usuana G,-x. Zhang & Zhong, 1981.

Tanınması: Kanatsız vivipar dişi; vücut armut şeklinde tombul ve siyah renklidir. Vücudun parlak olan dorsal yüzeyinde ağ şeklinde bir tabaka görülür. Gözler siyaha yakın kırmızı, proboscis tabanda soluk yeşilimsi sarı olup, uç kısmında esmer renklidir. 1. ve 2. anten segmenti siyah, 3. ve 4. segment krem renginde, 5. segment esmer olup 6. segment siyahtır. Bacaklarda tarsus ve tibianın distali siyaha yakın koyu renkli, diğer kısımları krem bej rengindedir. Siphunculi, cauda ve genital plaka siyahtır. Boyu ortalama 1.88 (±0.31) mm’dir. Proboscis uzun olup 2. coxa’yı biraz geçer. Anten uzunluğu ortalama 1.27 (±0.04) mm olup, vücut uzunluğundan kısadır. Anten segmentleri üzerinde orta büyüklükte tüyler bulunur. Antenin 1. segmenti geniş olup, uzunluğu hemen hemen 2. segment uzunluğu kadardır. Diğer segmentler ise ince uzundur. 5. ve 6. segmentte 1’er adet primer rhinaria vardır. 3. segmentte sekonder rhinaria yoktur. Tarsus diğer yaprakbiti türlerinde olduğu gibi iki segmentli olup uçtaki segment bir çift tırnak taşır ve segmentler üzerinde 2-3 adet tüy bulunur. Siphunculi silindirik olup uç kısma doğru incelir ve dudak şeklinde bir kıvrım yapar. Cauda dikenimsi bir yapıda olup uzundur. Cauda üzerinde 5-8 adet kıl bulunur. Genital levha ise 11-18 kıl taşır (Şekil 4.1.).

Şekil 4.1. Aphis craccivora Koch kanatsız bireyi

Kanatlı vivipar dişi; vücut uzunca oval şekilli olup tamamı koyu kahverengimsi siyahtır. Gözler siyaha yakın kırmızı, proboscis tabanda soluk yeşilimsi olup uç kısımda esmer renktedir. Antenin ilk iki segmenti ile diğer segmentlerin distali koyu renkli, diğer kısımlar krem-bej rengindedir. Bacaklarda coxa ve tibianın distali hariç diğer kısımlar açık kahverengi-bej, rengindedir. Tarsus ise siyahtır. Siphunculi, cauda ve genital plakalar siyah renklidir. Kanat damarları siyaha yakın kahverengi, stigma daha açık kahverengidir. Boyu ortalama 1,79 (±0,262) mm uzunluğundadır. Proboscis uzun olup 2. coxa’ya kadar uzanır. Antenin ilk iki segmenti kısa, diğer segmentler ince ve uzundur. Anten uzunluğu ortalama 1.19 (±0,088) mm’dir. Antenin 2. segmenti iç yüzeyde pürüzlü bir görünümdedir. 5. ve 6. anten segmentlerinde birer primer rhinaria vardır. 3. segmentte 5-11 adet sekonder rhinaria bulunur. 4. anten segmenti genelde sekonder rhinaria taşımaz, fakat nadiren 1 rhinaria bulunabilir. Siphunculi silindirik şekilde olup önce orta kısma kadar incelir, sonra aynı genişlikte devam eder. Ucu kıvrımlıdır.

Cauda dikenimsi görünüşte olup, üzerinde 4-7 adet kıl bulunur. Genital plaka koyu renkli olup üzerinde 8-14 kıl yer alır (Blackman and Eastop, 1984, Stroyan, 1984) (Şekil 4.2).

Şekil 4.2. Aphis craccivora Koch kanatlı bireyi

Konukçuları: Bu tür Acacia sp., Amaranthus albus, Amorpha fruticosa, Anagallis arvensis, Anthemis melampodina, Arachus hypogea, Asparagus densiflorus, Asparagus sp., Astragalus forskahlei, A. sinicus, Astragalus sp., Atriplex halimus, Atriplex sp., Austrocylindropuntia subulata, Bougainvillea spectabilis, Butea frondosa, Calotropis procera Caragana sp., Cassia floribunda, Centaurea hyalolepis, C. pallescens, Ceratonia siliqua, Cestrum sp., Chenopodium album, Cicer arietinum, Citrus aurantium, C. sinensis, Colutea arborescens, Colutea sp., Crotalaria sp., Cucumis sativus, Cucurbita pepo, Cryptostegia grandiflora, Cynara scolymus, Cytisus laburnum, Diplotaxis hara, Eriobotrya japonica, Erodium bryoniifolium, Ervum cracca, Fagonia cretica, F. mollis, Fatsia japonica, Foeniculum vulgare, Genista canariensis, Gleditschia triacaatha, Glycrrhiza

18 glabra, Gossypium hirsutum, Gravillea alpina, Gymnocarpos decandra, Hedera helix, Hypericum calycinum, Kochia indica, Lactuca sativa var. crispa, Lens esculentum, Linum usitatissimum, Lotus lamprocarous, L. lanuginosus, Lycium shawii, Lycopersicum esculentum, Malus domestica, Malva sp., Mandevilla suaveolens, Medicago denticulata, M. hispida, M. laciniata, M. sativa, Medicago sp., Melilotus indicus, Melilotus indicus, Mesembryanthemum forskahlei, Nopalea dejecta, Oenothera speciosa, Onobrychis sp., Ononis antiquarum, Opuntia ficus indica, Panicum sanguinale, Pereskia sacharosa, Phaseolus aureus, P. lunatus, P. radiatus, P. vulgaris, Pisum sativum, Pittosporum tobira, Portulaca oleracea, Plantago ovata, Prosopis stephaniana, Prunus cerasifera, P. domestica, Pteranthus dichotomus, Punica granatum, Pyrus communis, P. malus, Retama roetam, Robinia hispida, R. pseudoacacia, Rubus sanguineus, Rumex vesicarius, Schimpera arabica, Solanum melongana, S. nigrum, S. tuberosum, Spartium junceum, Stetsonia coryne, Tamarix pseudo-pallasii, T. tetragyna, Tipuana speciosa, Tribulus terrestris, Tribulus sp., Trigonella arabica, T. stellata, Trifolium alexandrinum, T. pratense, Virgilia arboides, Vicia faba, V. sativa, V. sepetum, Vicia sp., Vigna sinensis, Visca spp., Wisteria sinensis ve Zygophyllum simplex gibi geniş bir konukçu dizisine sahiptir (Bodenheimer and Swirski 1957, Avidov and Harpaz 1969, Richards 1976; Eastop and Raccah, 1988; Tuatay, 1993; Boukhris- Bouhachem et al., 2007; Szpeiner, 2008).

Bu türün ülkemizde saptanan konukçuları ise; Acacia sp., Acantholimon sp., Ailanthus glandulosa, Alchemilla vulgaris, Alhagi pseudalhagi, A. camelorum, Alhagi sp., Amaranthus retroflexus, Anagallis sp., Anchusa sp., Anthemis sp., Arachis hypogaea, Astragalus verus, Begonville sp., Brassica oleracea, Bromus japonicus, B. sterilis, Callendula sp., Calluna vulgaris, Calluna sp., Camellia japonica, Capsicum annuum, Capsella bursa pastoris, Cardaria draba, Catalpa sp., Centaurae sp., Chenopodium album, Cheiranthus cheiri, Cichorium intybus, Cicer arientinum, Cirsium sp., Citrus aurantium, C. nobilis, Citrus sp., Colutea arborescens, Colutea sp., Convolvulus arvensis, Crepis foetida, Cucumis melo, C. sativus, Cucurbita pepo, Cydonia vulgaris, Dipsacus laciniatus, Dipsacus sp., Dolichos sp., Erodium cicutarium, Euphorbia sp., Galium aparine, Gleditschia triacanthos, Glycyrrhiza glabra, Glychiriyza sp., Gossypium herbaceum, G.

19 hirsitum, Heracleum sp., Hibiscus esculentus, H. syriacus, Lactuca sativa var. crispa, Lathyrus ochrus, Lens esculentum, Lycopersicum esculentum, Malus domestica, Malva sp., Medicago sativa, Medicago sp., Melilotus indicus, Mentha sp., Mespilus germenica, Onobrychis viciaefolia, Onobrychis sp., Phaseolus vulgaris, Portulaca oleraceae, Prunus amgydalus, P. armeniaca, P. avium, P. persicae, P. spinosa, Pyrus communis, P. malus, Ranunculus glacialis, Ribes rubrum, Robinia pseudoacacia, Robinia sp., Rosa sp., Rumex alpinus, R. patientia, Rumex sp., Sanguisorba minor, Scorzonera cana, Senecio vulgaris, Spiraea x vanhouttei, Solanum lycopersicum, S. melongena, S. nigrum, Sonchus sp., Spartium junceum, Syringa sp., Taraxacum officinale, Taraxacum sp., Tripleurospermum decipiens, Tribulus terrestris, Trigonalla sp., Trifolium sp., Ulex auauropaeus, Urtica urens, Verbascum sp., Vibirnum opulus sterile, Vicia angustifolia, V. sativa, V. faba, V. villosa, Vicia sp., Vigna sinensis, Viscaria sp. ve Vitex agnus castus olduğu belirtilmektedir. (Düzgüneş ve Toros, 1978; Tuatay, 1993; Ölmez, 2000; Toros vd., 2002; Ayyıldız ve Atlıhan, 2006; Kocadal, 2006; Kaygın vd., 2008).

Bu çalışmada Citrus sinensis, Citrus paradisi, Citrus limon, ağaçlarından alınan örnekler kullanılmıştır.

Virüs Nakli: Bu türün, yaklaşık olarak 30 kadar bitki virüsünün vektörü olduğu bilinmektedir (Blakman and Eastop, 1984, 2000). Bunlardan nonpersistent yolla naklettiği virüslere örnek olarak fasulye sarı mozaik virüsü, pancar mozaik virüsü, hıyar mozaik virüsü, bezelye mozaik virüsü, persistent yolla nakledebildiği virüslere örnek olarak da yerfıstığı rozet virüsü, yerfıstığı mottle virüsü örnek verilebilir (Kennedy et al., 1962).

4.1.1.2. Tür: Aphis fabae Scopoli, 1763

Sinonim: Aphis abivearia Walker, 1852; Aphis addita Walker, 1849; Aphis adducta Walker, 1849; Aphis adetna Walker, 1849; Aphis aperines Fabricius, 1775; Aphis aperinis Blanchard, 1840; Aphis apii Theob., 1925; Aphis apocyni Koch, 1854; Aphis atriplicis Fabricius, 1775; Aphis brevisiphona Theob., 1913; Aphis chaerophylli Koch,1854; Aphis cynariella Theob., 1924; Anuraphis dahliae

Mosley, 1841; Aphis erecta del Guercio, 1911; Aphis fumariae Blanch., 1840; Aphis hortensis Fabricius, 1781; Aphis indistincta Walker, 1849; Aphis inducta Walker, 1849; Aphis nerii Kalt., 1843; Aphis phlomoidea del Guercio, 1911; Aphis polyanthis Passerini, 1863; Aphis roseum Macchiati, 1881; Myzus rubra Macchiati, 1884; Myzus rubrum del Guercio, 1900; Myzus silybi Passerini, 1861; Aphis sinensis del Guercio, 1900; Aphis thlaspeos Schrank, 1801; Aphis translata Walker, 1849; Aphis tuberosae B+F; Aphis valerianina del Guercio, 1911; Aphis watsoni Theob., 1929

Tanınması: Kanatsız vivipar dişide vücut kahverengi, yeşilimsidir. Abdomen üzerinde düzensiz koyu pigmentli alanlar bulunur (Şekil 4.3).

Şekil 4.3. Aphis fabae Scopoli kanatsız bireyi

Kanatlı vivipar dişide vücut kahverengiden siyaha kadar değişen renklerdedir. Abdomen üzerinde koyu yeşil siyahımsı düzensiz desenli alanlar vardır.

Canlı bireylerde renk, mat siyah ya da çok koyu kahverenkli olan Aphis fabae’nin kanatsız bireylerinde hemen her zaman, genç bireylerde ise nadiren görülen beyaz renkli pleural mum salgıları, noktacıklar halinde bulunmaktadır. Kanatlı bireylerde abdomen 4. ve 5. tergitinde sklerit vardır ve kauda koyu renklidir (Blackman and Eastop, 1984, Stroyan, 1984).

Tüm dünyada yaygın olarak bulunan ve polifag bir zararlı olan Aphis fabae Scopoli grubu, ülkemizde ilk olarak 1938 yılında Florya/İstanbul’da Robinia pseudoacacia üzerinde saptanmıştır (Schmitschek, 1944). Bu çalışmada Citrus sinensis, Citrus paradisi, Citrus limon, ağaçlarından alınan örnekler kullanılmıştır.

Türkiye’de ayrıca Pimpinella anisum, Vitis vinifera, Solanum sp., Euonymus sp., Vibirnum sp., (Bodenheimer and Swirski, 1957), Solanum dulcamara (Tuatay and Remaudiere, 1964), Arbitus verachne, A. unedo (Çanakçıoğlu, 1967), Solanum lycopersicum, Cucurbita pepo, Ranunculus sp., Zea mais (Çanakçıoğlu, 1966, 1975), Papaver sp., Nicotiana tabacum, Vicia fabae, Philadelphus coronarius, Matricaria sp., Amaranthus sp., Lactuca sativa (Giray, 1974), Foeniculum vulgare ve Ferula sp. (Tuatay vd., 1972, Düzgüneş vd., 1982) üzerinde tespit edilmiştir.

Aphis fabae, dünyada Aizoaceae, Amaranthaceae, Amaryllidaceae, Apocynaceae, Cactaceae, Campanulaceae, Caprifoliaceae, Celastraceae, Chenopodiaceae, Compositae, Crassulaceae, Cruciferae, Ficoideae, Fumariaceae, Iridaceae, Leguminosae, Liliaceae, Lythraceae, Malvaceae, Moraceae, Musaceae, Orchideae, Papaveraceae, Piperaceae, Polygonaceae, Primulaceae, Ranunculaceae, Rosaceae, Rubiaceae, Saxifragaceae, Solanaceae, Tiliaceae, Tropaeolaceae, Umbelliferae, Urticaceae, Valerianaceae, Vitaceae, Papaver sp., Phaseolus sp., Pimpinella anisum, Vicia faba, Beta vulgaris, Vitis vinifera, Solanum sp., Evonymus sp., Viburnum sp., Arbutus andrachne, Arbutus unedo, Digitalis sp., Phaseolus vulgaris, Solanum dulcamara, Solanum lycopersicum, Solanum nigrum, Urtica urens, Heracleum sphondylium, Beta vulgaris, Portulaca oleracea, Anthemis arvensis, Cucurbita pepo, Ranunculus sp., Zea mays, Prenolepis nitens, Euonymus europaeus, Papever somniferum, Nicotiana tabacum, Ammi sp., Urtica dubia,

Foeniculum vulgare, Philadelphis coronarius, Matricaria sp., Amaranthus sp., Lactuca sativa, Chrysanthemum sp., Chrysanthemum segetum, Veronica sp., Citrillus vulgaris, Hibiscus sp. Ageratum mexicanum, Aster sp., Dahlia hybrida, Dianthus sp., Impatiens balsamina, Kniphofia hybrida, Portulaca grandiflora ve Zinnia elegans bu türün konukçuları olarak kaydedilmiştir (Schmitschek, 1944; Palmer, 1952; Bodenheimer and Swirski, 1957; Börner and Heinze, 1957; Tuatay and Remaudiere 1964, Çanakçıoğlu 1967, Giray 1974, Çanakçıoğlu 1975, Van Harten 1975, Düzgüneş vd., 1982, Zeren 1989, Akkaya ve Uygun 1996, Toros vd., 1996; Özdemir ve Toros, 1997; Ölmez, 2000; Toros vd., 2002).

Avrupa koşullarında Euonymus europaeus, Viburnum opulus ve Philadelphus coronarius gibi diğer odunsu çalıları primer konukçu olarak seçmekte ve çok sayıda otsu sekonder konukçuya geçmektedir (Stroyan 1984). Düzenli olarak karıncalar tarafından ziyaret edilmektedir (Blackman and Eastop 1984). Koloniler halinde konukçularının genç sürgün uçlarına, çiçekler üzerine ve belirgin olarak kıvırdığı yapraklar üzerine yerleşen Aphis fabae, yoğun popülasyonda bitkinin tüm yapraklarında bulunmaktadır.

Otuzdan fazla bitki virus hastalığının vektörü olarak bilinmektedir (Blackman and Eastop 1984, 2000). vektörü olduğu ve nonpersistent yolla nakletme durumunda olduğu virüslere örnek olarak fasulye sarı mozaik, şeker pancarı mozaik, Dahlia mozaik, hıyar mozaik virüsleri, persistent yolla naklettiği virüslere örnek olarak da pancar sarı ağ virüsü, patates yaprak kıvırcıklığı virüsleri verilmektedir (Kennedy vd., 1962).

4.1.1.3. Tür: Aphis gossypii Glover, 1877

Sinonim: Aphis affinis var. gardeniae del Guercio, 1913; Toxoptera aurantii var. limonii del Guercio, 1917; Aphis bauhiniae Theobald, 1918; Aphis bryophyllae Shinji, 1922; Aphis calendulicola Monell in Riley &Monell, 1879; Aphis chloroides Nevsky, 1929; Aphis circezandis Fitch, 1870; Aphis citri Ashmead, 1887; Aphis citrulli Aschmead, 1882; Aphis colocasiae Matsumura, 1917; Aphis commelinae Shinji, 1922; Cerosipha commelinae Shinji, 1924; Aphis convolvulicola Ferrari,

1872 ?; Aphis cucumeris Forbes, 1882; Aphis cucurbiti Buckton, 1879; Aphis ficus Theobald, 1918; Aphis flava Nevsky, 1929; Aphidula flava Nevsky, 1929; Aphis gossypii var. callicarpae Takahashi, 1921; Aphis gossypii var. lutea Nevsky, 1929; Aphis gossypii var. obscura Nevsky, 1929; Aphis gossypii var. viridula Nevsky, 1929; Aphis hederella Theobald, 1915; Aphis helianthi del Guercio, 1916; Aphis heliotropii Macchiati, 1885; Aphis hibiscifoliae Shinji, 1922; Aphis inugomae Shinji, 1922; Toxoptera leonuri Takahashi, 1921; Aphis ligustriella Theobald, 1914; Aphis lilicola Williams, 1911; Aphis malvacearum van der Goot, 1918; Aphis malvaoides Das, 1918; Aphis minuta Wilson, 1911; Aphis monardae Oestlund, 1887; Aphis oxalis Macchiati, 1884; Aphis parvus Theobald, 1915; Aphis perillae Shinji, 1922; Aphis pomonella Theobald, 1916; Aphis pruniella Theobald, 1918; Aphis shirakii Takahashi, 1921; Aphis solanina Passerini, 1863; Aphis tectonae van der Goot, 1917; Aphis tridacis Theobald, 1929; Aphis vitifoliae Shinji, 1922.

Tanınması: Kanatsız vivipar dişi; vücut uzunca oval şekilli olup, grimsi siyah renktedir. Baş küçük ve koyu renkli, gözler koyu kırmızı, proboscis tabanda soluk sarı renkli olup uca doğru koyulaşır. Anten açık tonda yeşilimsi sarı renkte olup son segmenti koyu renktedir. Thorax grimsi, yeşilimsi siyahtır. Siphunculi ve cauda siyah renklidir. Bacak açık sarımsı-gri olup, tibianın uç kısmı ve tarsus siyah renktedir. Genital levha genellikle koyu esmer renktedir. Vücut uzunluğu ortalama 1,64 (±0,347) mm’dir. Proboscis 2. coxa’yı geçer. Anten boyu 1.11 (±0,099) mm olup, vücuttan kısadır. Anten 6 segmentlidir ve segmentler üzerinde birkaç tane kısa tüy bulunur. Antende ilk segment geniştir ve uzunluğu hemen hemen ikinci segmentin uzunluğu kadardır. Diğer anten segmentleri ince ve uzundur. Kanatsız vivipar dişide 3. anten segmentinde sekonder rhinaria bulunmaz. 5. ve 6. anten segmentinde 1’er adet primer rhinaria vardır. (Şekil 4.4.)

Şekil 4.4. Aphis gossypii Glover kanatsız bireyi

Tarsus iki segmentlidir ve uçtaki iki segment iki adet tırnak taşır. Siphunculi silindirik şekilde ve kiremitimsi desenli, kaidede geniş olup yarısından sonra tedrici olarak incelir ve uç kısmında dışa doğru bir kıvrılma yapar. Cauda dikenli görünümde olup orta kısmında hafif büzülme gösterir. Genelde her bir yanda 3’er adet olmak üzere caudada 5-6 kıl bulunur. Genital plakada 8-14 kıl vardır .

Kanatlı vivipar dişi; baş ve thorax siyah, gözler siyaha yakın koyu kırmızı, proboscis soluk yeşilimsi olup, uca doğru koyulaşır. Anten grimsi- kahverengimsi renktedir. Bacaklarda tibianın uç kısmı hariç diğer kısımları açık kahverengimsi bej renginde olup, tarsus siyahtır. Abdomen yeşilimsi ve grimsi siyah, siphunculi siyah, cauda ve genital levhalar esmer renktedir. Vücut uzunluğu ortalama 1,63 (±0,277) mm’dir. Proboscis uzun olup 2 coxa’yı geçer ve son segmenti üzerinde sekonder kıllar bulunur. Anten vücuttan kısa, 6 segmentli ve üzerinde kısa ince kıllar bulunur. Uzunluğu ortalama 1,14 (±0,144) mm’dir. Antenler kiremitimsi desene sahip olup, 3.anten segmentinde 5-10 adet sekonder rhinaria bulunur. 4. anten segmentinde sekonder rhinaria ya hiç

25 bulunmaz ve ya 1-2 tane bulunur. 5. ve 6. anten segmentlerinde 1’er adet primer rhinaria vardır.

Tarsus iki segmentli olup, 1. tarsus segmenti üzerinde düzensiz tüyler vardır. Son tarsus segmenti ucunda bir çift tırnak bulunur.

Siphunculi silindirik olup, taban kısmı geniştir. Tabandan sonra yarıya kadar incelir ve uca kadar aynı genişlikte devam ederek uç kısımda hafifçe kıvrılır. Siphunculi kiremitimsi desene sahiptir. Cauda dikenli görünümde olup orta kısımda hafif bir büzülme gösterir ve üzerinde 4-6 kıl bulunur. Genital plakada 8-19 kıl vardır (Blackman and Eastop, 1984, Stroyan, 1984).(Şekil 4.5.)

Şekil 4.5. Aphis gossypii Glover kanatlı bireyi

Konukçuları: Polifag bir tür olup dünyada Aizoaceae, Amaranthaceae, Anacardiaceae, Annonaceae, Araceae, Asclepediaceae, Bignoniaceae, Boraginaeae, Cannaceae, Caryophyllaceae, Chenopodiaceae, Compositae,

Cucurbitaceae, Dipsaceae, Gramineae, Guttiferae, Labiatae, Leguminosae, Liliaceae, Lythraceae, Malpighiaceae, Malvaceae, Moraceae, Myrtaceae, Passifloraceae, Pedaliaceae, Polygonaceae, Portulacaceae, Punicaceae, Ronunculaceae, Rosaceae, Rutaceae, Salicaceae, Scrophulariaceae, Solanaceae, Umbelliferae, Violaceae ve Vitaceae familyalarına bağlı bitkilerle beslenmektedir (Toros vd., 2002).

Dünyada bu tür; Abutilon pictum, A. megapotamicum, Acacia sp., Acanthus sp., Achyranthes vershafeltii, Ageratum sp., Albizzia lebbek, Althaea rosea, Alliaria sp., Allium cepa, Allium sp., Amaranthus sp., Anchusa sp., Annona squamosa, Antirrhinum sp., Apium graveolens, Aquilegia vulgaris, Arabis sp., Aralia elegantissima, Aristolochia sp., Asclepias sp., Asparagus sp., Aster sp., Astragalus punjabicus, Bauhinia candicans, B. purpurea, B. variegata, Bauhinia sp., Begonia sp., Beta sp., Bidens sp., Bignonia capensis, Bignonia sp., Borago officinalis, Borago sp., Bougainvillea spectabilis, Brassica oleracea, Buddleia davidii, Bursera simaruba, Caesalpinia gilliesii, Caladium sp., Callistemon speciosus, Canna sp., Capsella bursa pastoris, Capsella sp., Capsicum annuum, Carica sp., Cassia floribunda, Cassia sp., Catalpa bignonioides, Catalpa sp., Cavanillesia platanifolia, Cecropia peltata, Cedrela odorata, Ceibe pentadra, Celastrus orbiculatus, Centaurea sp., Cestrum nocturnum, Chaenomeles japonica, Chenopodium sp., Chrysanthemum sp., Cicuta douglasi, Cineraria sp., Citrus aurantium, C. sinensis, Citrullus vulgaris, Clerodendron sp., Clitoria sp., Cnicus walichii, Colocasia sp., Convolvulus arvensis, Commeline sp., Codyline sp., Cornus sp., Cotoneaster salicifolia, Coussapoa araneosa, Crataegus sp., Crocus sp., Crotalaria sp., Cryptostegia sp., Cucumis melo, C. sativus, Cucurbita pepo, Cuphea ignea, Cuphea sp., Cyclamen sp., Dahlia sp., Datura sp., Daucus carota, Delphinium sp., Descurainia sp., Desmodium sp., Dianthus sp., Diervillea sp., Dipcadi sp., Dodonaea sp., Duranta spp., Echinocystis lobata, Eriobotrya japonica, Eupatorium sp., Euonymus japonicus, Fagonia glutinosa, Ficus retusa, F. sycomorus, Fragaria sp., Frangula sp., Forsythia sp., Fuchsia sp., Gaillardia pulchella, Galinsoga sp., Galium sp., Gladiolus sp., Gardenia jasminoides, Gossypium herbaceum, Gossypium sp., Grewia asiatica, Hebe speciosa, Helenium sp., Helianthus sp., Heliotropium sp., Hibiscus rosasinensis, H. liliflorus, H. syriacus, H. esculentus,, H. cannabinus,

Humulus sp., Hypericum canariense, H. moserianum, Indigofera sp., Inula viscosa, Jacaranda mimosifolia, Lactuca sativa, Lafoensia speciosa, Lagerstroemia indica, Lamium sp., Lantana camara, Langenaria vulgaris, Lavatera punctata, Lawsonia alba, L. inermis, Lilium candidum, Lilium sp., Lonicera sp., Luffa sp., Magnolia purpurea, Magnolia sp., Malpighia sp., Malus royalt, M. domestica, Malva parviflora, M. crispa, Malva sp., Malvastrum coromandelianum, Malvastrum sp., Mangifera indica, Maribium sp., Matthiola sp., Medicago sp., Mentha longifolia, M. viridis, Mercurialis sp., Mesembryanthemum sp., Monarda sp., Mucuna sp., Musa sp., Myosotis sp., Nasturtium sp., Nerium indicum, Nepata sp., Nicotiana tabacum, Nicotiana sp., Ocimum basilicum, Ocinum sp., Oenothera speciosa, Passiflora sp., Perilla sp., Petasites sp., Petunia sp., Phaseolus sp., Philadelphus sp., Pirus sp., Pistacia palaestina, Pittosporum sp., Plantago sp., Plumeria sericifolia, Podranea ricasoliana, Polygonum aubertii, Portulaca oleracea, Portulaca sp., Potentilla aurea, P. fruticosa, Prunus amygdalus, P. salicina, Psidium guajava, Punica granatum, Pyracantha coccinea, Pyrus malus, P. communis, Raphanus sativus, Rhamnus dahurica, R. japonica, Rhamnus sp., Richardia sp., Robinia pseudoacacia, Rosa polyantha, Rosa sp., Rosmarinus officinalis, Rubai sp., Rumex crispus, R. dentatus, Rumex sp., Russelia juncea, Salix matsudana, Salvia clevelandii, S. splenders, Scabiosa sp., Scutellaria sp., Sedum sp., Senecio sp., Solanum tuberosum, S. melongena, S. nigrum, S. jasminoides, S. surattense, Sonchus oleraceus, Spathodea sp., Spinacia sp., Stachytarpheta sp., Stetsonia coryne, Sellaria sp., Symphatum sp., Sysirinchium sp., Tabebuia argentea, Tecoma stans, T. capsensis, Tecomaria capensis, Tipuana speciosa, Tournefortia cylindrostachia, Trifolium alexandrinum, Trifolium sp., Trichodesma indicum, Tulipa sp., Typha sp., Valeriana sp., Verbascum thapsus, Verbana bipinnatifida, Verbena sp., Veronica sp., Viburnum odoratissimun, Vicia sp., Vigna sinensis, Vitis vinifera, Wistaria sp., Withania somnifera, Woodforidia fruticosa, Zea mays ve Zinnia sp. konukçularında kaydedilmiştir (Düzgüneş ve Tuatay, 1956; Eastop and Raccah, 1988; Tuatay, 1993; Blackman and Eastop, 1994; Boukhris-Bouhache et al., 2007; Szpeiner, 2008).

Ülkemizde ise bu türün konukçuları olarak; Abutilon sp., Acacia sp., Achryranthes vershafeltii, Annona squamosa, Albizia julibrissin, Amaranthus sp.,

Anchusia sp., Allium cepa, Aquilegia vulgaris, Asparagus sp., Ageratum sp., Alliaria sp., Bauhinia sp., Borago officinalis, Begonia sp., Bideus sp., Bromus japonicus, Callendula sp., Canna sp., Capsella bursa-pastoris, Capsella sp., Capsicum annuum, C. annuum var. longum, Cardaria draba, Carduus sp., Carthamus tinctorius, Catalpa bignonioides, Chrysanthemum leucanthemum, Chrysanthemum sp., Cineraria sp., Citrus bigardia, C. nobilis, C. sinensis, Citrus sp., Citrullus lanatus, C. vulgaris, Colocasia sp., Convolvulus arvensis, Convolvulus sp., Crepis foetida, Cryptostegia sp., Cucumis flexunsus, C. melo, C. melo var. chate, C. sativus, Cucumis sp., Cucurbito pepo, Crategus sp., Crocus sp., Daucus carota, Dipcadi sp., Eucaliptus camaldulensis, Eriobotrya japonica, Erodium cicutarium, Euphorbia sp., Erythaea sp., Ficus carica, Ficus sycomorus, Gaillardia pulchella, Gossypium herbaceum, G. hirsitum, Gossypium sp., Hibiscus esculentus, H. syriacus, H. japonica, Hypericum canariense, Lactuca sativa, Lilium sp., Lycopersicon esculentus, Mangifera indica, Malus communis, Malus sp., Malva sp., Mentha piperita, M. viridis, Musa sp., Nicotiana tabaccum, Nicotiana sp., Nigella sp., Ocimum basilicum, Passiflora sp., Phaseolus vulgaris, Phoenix dactylifera, Pistacia palaestina, Portulaca oleracea, P. solanacae, Psidium guajava, Pyracantha coccinea, Punica granatum, Polygonum sp., Preunia sp., Prunus amygdalus, P. domestica, Pyrus communis, P. malus, Punica granatum, Rhamnus sp., Raphanus sativus, Robinia pseudoacacia, Rosa polyantha, Rumex sp., Russelia juncea, Salvia splendes, Salix alba, Salix sp., Scorzonera cana, Sesamum indicum, Sonchus oleraceus, Solanum lycopersicum, S. melongena, S. tuberosum, Spathodea sp., Teucrium polium, Tribulus terrestris, Tulipa sp., Vicia fabae, Vitis vinifera, Vitex agnes-castus, Viola sp. ve Zinnia sp. saptanmıştır. (Düzgüneş ve Tuatay 1956; Bodenheimer and Swirski 1957; Tuatay and ve Remaudiere, 1964; Giray, 1974; Çanakçıoğlu, 1975; Düzgüneş vd., 1982; Zeren, 1989; Tuatay, 1993; Yumruktepe ve Uygun 1994; Özdemir ve Toros, 1997; Blackman and Eastop 2000; Ölmez, 2000; Toros vd., 2002; Görür,2004; Atalay ve Uysal, 2005; Kaygın vd., 2008).

Ülkemizde Aphis gossypii ile ilgili ilk kayıt 1937 yılında Ege bölgesinde Citrus sinensis üzerinden Euphorbia sp., Hibiscus esculentus, Rhamnus sp., yapılmıştır (İyriboz, 1937).

Bu çalışmada Citrus sinensis, Citrus paradisi, Citrus limon, ağaçlarından alınan örnekler kullanılmıştır.

Virüs Nakli: Bu türün yaklaşık olarak 50 kadar virüs hastalığının vektörü olduğu bilinmektedir. Bunlardan nonpersistent yolla muz mozaik virüsü, hıyar mozaik virüsü, patates acuba mozaik virüsü, bezelye mozaik virüsü, tütün yanıklık virüsü ve karpuz mozaik virüsü gibi virüsleri, persistent yolla ise bezelye enasyon mozaik virüsü, zambak rozet virüsü ve zambak simptomsuz virüsü gibi bitki virüslerini nakledebilmektedir (Kennedy et al., 1962).

4.1.1.4. Tür: Aphis spiraecola Patch, 1914

Sinonim: Aphis bidentis Theobald, 1929; Aphis citricola van der Goot, 1912; Aphis croomiae Shinji, 1922; Aphis deutziae Shinji, 1922; Anuraphis erratica del Guercio, 1917; Aphis eupatorii Oestlund, 1886; Aphis mitsubae Shinji, 1922; Aphis nostras Hottes, 1930; Aphis pirifoliae Shinji, 1922; Aphis pseudopomi Bertels, 1973; Aphis pseudopomi E.E Blanchard, 1939; Aphis viburnicolens Swain, 1919. Tanınması: Kanatsız vivipar dişi; vücut ovalimsi şekilde ve tombulca olup, limon sarısı ve ya elma yeşilindedir. Baş gri, bileşik gözler siyah, proboscis tabanda gri, uç kısımda daha koyu renkli olup, anten genel olarak koyudur. Thorax gri, renklidir. Bacaklarda tibianın distali hariç diğer kısımlar açık renkli, tüm tarsi koyu renkli, abdomen sarımsı yeşil, siphunculi ve cauda siyah, anal plaka gri renklidir. Boyu ortalama 1,75 (±0,24) mm uzunluğundadır. Proboscis uzun fakat 2. Coxa’ya kadar uzanmaz. Anten vücuttan kısa olup ortalama 1,19 (±0,11) mm uzunluğundadır. Anten 6 segmentli ve üzeri ince tüylüdür. Antende ilk segment geniş olup uzunluğu yaklaşık 2.segmentin uzunluğu kadardır.diğer anten segmentleri ince ve uzundur. 5. ve 6. anten segmentlerinde 1’er adet primer rhinaria bulunur. Kanatsız vivipar dişilerde 3.segmentte sekonder rhinaria yoktur. 4. anten segmentinde 0-5 arasında değişen sayıda sekonder rhinaria bulunur.

Tarsus iki segmentlidir. Uç segment basal segmentten daha uzun olup, iki adet tüy ve iki adet tırnak (claws) taşır. Siphunculi noktalı olarak görünür ve uca doğru incelir. Siphunculi boyu caudadan daha uzundur. cauda ortada hafif büzülmüş gibi olup, 9 adet kıl taşır. Anal plaka çok sayıda tüylerle kaplıdır (Şekil 4.6).

Şekil 4.6. Aphis spiraecola Patch kanatsız bireyi

Kanatlı vivipar dişi; vücut uzunca oval şekildedir. Baş koyu renkli, birleşik gözler siyah, proboscis tabanda gri, uç kısımda daha koyu renklidir. Anten genel olarak grimsi renktedir. Thorax koyu renkli, bacaklarda tibianın distali hariç diğer kısımlar gri, Tarsus siyahtır. Abdomen yeşilimsi olup, lateralde koyu renkli benekler bulunur. Siphunculi koyu renkli olup, cauda siyahtır. Anal plaka koyudur.

Vücut uzunluğu ortalama 1,67 (±0,23) mm’dir. Proboscis uzun fakat 2. Coxa’ya kadar uzanmaz. Proboscisin son segmenti üzerinde sekonder tüyler bulunur.

Anten vücuttan kısa, 6 segmentli, kısa ince tüylü ve ortalama 1,16 (±0,07) mm uzunluktadır. İlk segment geniş ve uzunluğu hemen hemen 2. Segmentin uzunluğundadır. Diğer segmentler ince ve uzundur. Bunlarda 2 adet primer rhinaria mevcut olup, biri 5. anten segmentinde, 5. segmentin ucuna doğru, diğeri 6. segmentin basal parçasının uç kısmında yer alır. Rhinaria takımının küçük bir grubu son anten segmentinin yan kısımlarında bulunur. 3. anten segmentinde 4-10 adet arasında sekonder rhinaria vardır. 4. segment üzerinde rhinaria ya hiç yoktur ve ya 1-3 tane bulunur. Sekonder rhinaria halka şeklindedir.

Tarsus iki segmentlidir. Uçtaki segment ilk segmentten daha uzun olup, uçtaki segment iki yüy ve iki tırnak taşır (Şekil 4.7).

Şekil 4.7. Aphis spiraecola Patch kanatlı bireyi

Siphunculi uca doğru hafif incelmiş olarak olarak görünür. Boyu caudadan daha uzundur. cauda orta kısmında hafif büzük olarak görünür ve 8-9 kıl taşır. Anal plakada 8-12 adet kıl bulunur (Blackman and Eastop, 1984, Stroyan, 1984).

Konukçuları: A. spiraecola kozmopolit bir tür olup, Aceraceae, Apocynaceae, Bignoniaceae, Boraginaceae, Cactae, Caprifoliaceae, Celastraceae, Compositae, Cornaceae, Cucurbitaceae Polygonaceae, Ranunculaceae, Rosaceae, Rubiaceae, Rutaceae, Saxifragaceae, Umbelliferae, Vitaceae familyalarındaki bitkileri konukçu olarak seçtiği görülmüştür (Çanakçıoğlu, 1975; Stroyan, 1984).

Dünyada Abelia floribunda, Acacia saligna, Agonis flexuosa, Asclepias curassavica, Bauhinia purpurea, B. variegata, Bidens pilosa, Bougainvillea glabra, B. spectabilis, Buddleia madagascariensis, Bursera simaruba, Buxus sempervivens, Casearia sp., Celtis australis, C. bungeana, Cestrum nocturnum, C. sphaerocarpum, C. purpureum, Cinchona sp., Cirus sp., Citrus aurantium, C. sinensis, Citrus sp., Chaenomeles japonica, Chrysanthemum indicum, Combretum krausii, Cordia jamaicensis, Coronilla valentina, Cotoneaster franchetii, C. frigidus, C. henryana, C. horizontalis, C. pannosa, Crataegus aronia, C. monogyna, C. oxyacantha, Crataegus sp., Dodonaea viscosa, Dovyalis caffra, Eriobotrya japonica, Euonymus japonica, Eupatorium sp., Exostema caribaeum, Fatsia japonica, Ficus bengalensis, F. microcarpa, F. religiosa, Gardenia jasminoides, Gardenia sp., Hedera helix, Hibiscus rosasinensis, H. syriacus, Hoya carnosa, Hypericum canariense, Iochroma fuchsioides, Jacaranda mimosifolia, Jasminum mesnyi, Lantana camara, Levisticum officinale, Malus royalt, Melia sempervirens, Mikania scandes, Morus nigra, Murraya paniculata, Myrtus communis, Paulownia tomentosa, Persea americana, Photinia serrulata, Phytolacca dioica, Pittosporum tobira, Pittosporum sp., Plumbago capensis, Podranea ricasoliana, Potentilla aurea, Prunus lyonii, P. pissardii, Pyracantha angustifolia, P. coccinea, P. crenato-serrata, P. crenulata, P. koidzumii, Pyrus malus, Raphiolepis umbellata, Rhamnus alaternus, Robinia pseudoacacia, Ruta sp., Solanum tuberosum, Spiraea cantoniensis, Spiraea sp., Tecomaria capensis, Theobrona cacao, Thymophylla tenuiloba, Ulmus canescens, Uncaria sp., Viburnum odoratissimum, V. opulus, V. suspensum, V. tinus ve Vitis vinifera bitki türlerinde kaydedilmiştir (Tuatay, 1993; Boukhris-Bouhachem vd., 2007; Szpeiner, 2008).

Ülkemizde bu türün konukçuları olarak; Cotoneaster franchatii, C. salicifolia, Citrus aurantium, C. limonum, C.limon, C. grveis, C. nobilis, C. sinensis, C. paradisi, C. reticulata, Cydonia oblonga, Eriobotrya japonica, Hibiscus esculentus, H. rosa chinensis, Hoya carnosa, Hydrangea hortensia, Hydrangea sp., Lavandula sp., Malus spp., Mespilus germenica, Onopordum davisii, Paliurus spinachristi, Pyracantha coccinea, Pyrus communis, Prunus domestica, Spiraea bumalda, S. vanhouetti, Spiraea sp., Viburnum opulus, V. tinus, Taraxacum officinale tespit edilmiştir (Tuatay ve Remaudiere, 1964; Düzgüneş vd., 1982; Tuatay, 1993; Ölmez, 2000; Toros vd., 2002; Görür, 2004; Satar ve Uygun, 2007, Çota, 2007).

Ülkemizde ilk olarak 1955 yılında Adana’da Citrus limonum üzerinden toplandığı belirtilmektedir (Tuatay ve Remaudiere, 1964). Ülkemizde ilk olarak 1955 yılında Adana’da Citrus limonum üzerinden toplandığı belirtilmektedir (Tuatay ve Remaudiere, 1964 ). Bu çalışmada Citrus sinensis, C. paradisi, C. limon, ağaçlarından alınan örnekler kullanılmıştır. Virüs Nakli: Bu türün Citrus tristeza virüsü, hıyar mozaik virüsü, patates Y virüsü, papaya halkalı leke virüsü, kabak sarı mozaik virüsü, karpuz mozaik 2 virüsü, sharka virüsü,şeker pancarı mozaik virüsü gibi virüslerin vektörü olduğu belirtilmektedir (Kennedy vd., 1962; Blackman ve Eastop, 2000).

4.1.2. Cins: Brachycaudus Van Der Goot, 1913

Bu cinste bulunan türlerde vücut uzunluğu genelde 1-3 mm, renk yeşil, parlak kahve yada parlak siyahtır. Anten çıkıntısı küçüktür veya yoktur. Anten genellikle 6 segmentlidir. Rostrumun uç segmentinde 4-10 adet sekonder kıl bulunmaktadır. Kanat damarlanması normaldir. Kanatsız formlarda bazen, kanatlı formlarda daima abdomenin dorsalinde hücresel renklenme vardır. Kornikılın silindirik ve yassı bir görünüşü vardır. Kauda kısa, semisirkular ve 4- 13 adet kıla sahiptir. 44 palaerktik ve 1 nearktik türü bulunmaktadır (Eastop, 1966; Blackman and Eastop 2000). Brachycaudus cinsinden teşhisi yapılan bir tür, cins düzeyinde bırakılan bir tür ve bu cinse bağlı Acaudus alt cinsinden iki tür olmak üzere toplam 4 tür belirlenmiştir.

Alt cins: Acaudus Van Der Goot, 1913

4.1.2.1. Tür: Brachycaudus (Acaudus) cardui (Linnaeus, 1758)

Sinonim: Aphis alemedensis Clarke, 1903; Brachycaudus asselbergsi Hille Ris Lambers, 1931; Aphis capsellae Koch, 1854; Anuraphis cardui Shinji, 1941; Anuraphis cardui subsp. turanica Mordvilko ex Nevsky, 1929; Brachycaudus cardui subsp. yoshiii Takahashi, 1966; Aphis chamomillae Koch, 1854; Aphis chrysanthemi Koch, 1854; Aphis cnici Schrank, 1801; Anuraphis (Macchiatiella) flavicephala del Guercio, 1930; Aphis insita Walker, 1852; Aphis instabilis Buckton, 1879; Aphis lata Walker, 1850; Aphis lateralis Walker, 1848; Aphis leucanthemi Scopoli, 1763; Aphis onopordi Schrank, 1801; Aphis opima Buckton, 1879; Anuraphis (Macchiatiella) pectinata del Guercio, 1930; Anuraphis petherbridgei Theobald, 1929; Aphis phelipaeae Passerini, 1879; Anuraphis (Macchiatiella) projacobeae del Guercio, 1930; Aphis pruni Koch, 1854; Anuraphis (Macchiatiella) pruniphila del Guercio, 1930; Anuraphis pruniphila var. cefaliflava del Guercio, 1930; Anuraphis (Macchiatiella) senecii del Guercio, 1930.

Tanınması: Brachycaudus cinsinin en geniş alt cinsi olan Acaudus içerisinde yer alan cardui’nin kanatsız bireylerinde renk, yeşil, sarı ya da kızılımsı olup, sekonder konukçu üzerindeki yaz jenerasyonlarında, abdomen dorsalinde parlak siyah renkli geniş sklerotik leke bulunmaktatır. Primer konukçu üzerindeki bahar jenerasyonlarında ise renk, daha mat bir görünüm almaktadır. Bu koyu leke Prunus’ta görülmemektedir. Bazen toprak altında, köklerde de bulunmaktadır. Vücut uzunluğu kanatsız bireylerde 1,9-2,6 mm, kanatlı bireylerde ise 1,6- 2,3 mm civarında olmaktadır (Blackman and Eastop 2000) (Şekil 4.8).

Şekil 4.8. Brachycaudus (Acaudus) cardui Van Der Goot kanatsız bireyi

Konukçuları: Bu türün konukçuları olarak; Achillea millefolium, Althea rosae, Amygdalus communis, Archum lappa, Armeniaca vulgaris, Artemisia vulgaris, Borago officinalis, Borago sp., Carduus acanthoides, C. crispus, Carduus sp., Cerasus microcarpa, Chrysanthemum lencanthemum, Chrysanthemum sp., Cineraria sp., Circium lanceolatum, C. obvallatum, C. vulgare, Circium sp., Cnicus wallichii, Cynara scolymus, Cynoglossum sp., Matricaria inodora, Onopordon sp., Prunus divaritaca, P. domestica, P. insititia, P. spinosa, Prunus sp., Senecio erucifolius, S. jacobaea, S. vulgaris, Solanum tuberosum, Symphytum sp. ve Tanacetum sp. bildirilmiştir (Çanakçıoğlu, 1975; Boukhris-Bouhachem vd., 2007).

Bu türün ülkemizdeki konukçuları olarak; Achillea sp., Amygdalus communis, Anchusa leptophylla, Anchusa sp., Artemisia sp., Carlina crymbosa, C. vulgaris, Carlina sp., Carduus acanthoides C. crispus, C. pycnocephalus, Carduus sp., Carthamus laracus, Centaurea sp., Cirsium acarna, C. arvense, C. arvense var. inconium, C. cephalotes, C. spinasissinum, Cirsium sp., Circus benedicus, Cistus

36 crveicus, Convolvulus sp., Cynara scolymus, Cynoglossum creticum, Echinops sp., Eryngium compestre, Eryngium sp., Gundelia tournefortü, Heliotropium sp., Isatis glauca, Notobasis syriaca, Onapordium illyricum, Onopordium sp., Picris sp., Prunus armeniaca, P. domestica, P. mahalep, P. spinosa, Salix sp., Silybum marianum, Sisymbrium altissimum, Sonchus asper tespit edilmiştir (Bodenheimer and Swirski, 1957; Tuatay and Remaudiere, 1964; Çanakçıoğlu, 1967, 1975; Giray, 1974; Düzgüneş vd., 1982; Tuatay, 1988; Ölmez, 2000; Toros vd., 2002).

Ülkemizdeki ilk kayıt 1939 yılında Ankara’da Prunus domestica ve Carduus sp. üzerinden yapılmıştır (Bodenheimer and Swirski, 1957).

Bu çalışmada Citrus sinensis, Citrus paradisi, Citrus limon, ağaçlarından alınan örnekler kullanılmıştır.

Virüs Nakli: Bu türün nonpersistent yolla fasülye sarı mozaik virüsünü, lahana siyah halkalı leke virüsünü, hıyar mozaik virüsünü, soğan sarı cücelik virüsünü ve Sharka virüslerini naklettiği bildirilmektedir (Kennedy vd., 1962; Blackman ve Eastop, 1984; 2000).

Yayılışı: Avrupa, Slovenya, Orta Asya, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Avrupa ve Kuzey Amerika ülkeleri, İsrail, Japonya, Fas, Tunus, Hindistan, Pakistan, Kanada, Çin ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ nde bulunduğu bildirilmiştir (Çanakçıoğlu, 1975; Blackman and Eastop, 1984; Kocadal, 2006; Boukhris-Bouhachem vd., 2007).

4.1.3. Cins: Myzus Passerini, 1860 55 kadar türü olan bu cinsde bulunan bireyler değişen renklerde karşımıza çıkmaktadır. Beyaz, sarı, yeşil, kırmızı, kahverengi ve siyah olabilir. Anten çıkıntısı çok iyi gelişmiştir, kambur gibidir. Anten genellikle 6 segmentlidir. Kanatsız formunda sekonder sensorya bulunmaz. Kanatlı formunda 3. anten segmentinde 4-48, 4. anten segmentinde 0-24, 5. anten segmentinde 0-11 adet sekonder sensorya dağınık olarak bulunmaktadır. Çoğu türde sadece 3. anten

37 segmentinde 4-23 adet sensoryaya rastlanır. Bazen 4. segmentte 1-3 adet sensorya görülmektedir. Anten ve vücutta 7-20 μ uzunluğunda göze çarpmayan kıllar bulunmaktadır. Processus terminalis kaideden 4-6 kez daha uzundur. Son rostral segment normal boydadır ve 2-15 adet sekonder kıl bulundurur. Kornikıl distal uca doğru hafifçe şişkinleşerek, uçta daralan bir yapıya sahiptir. Kanatlı formlarında abdomenin dorsalinde iyi gelişmiş koyu desenler vardır (Eastop, 1966; Blackman and Eastop, 2000).

Alt cins: Nectarosiphon Schouteden, 1901

4.1.3.1. Tür: Myzus (Nectarosiphon) persicae (Sulzer, 1776)

Sinonim: Aphis convolvuli Kaltenbach, 1843; Siphonophora achyrantes Monell, 1879; Siphonophora antirrhinii Macchiati, 1883; Rhopalosiphum betae Theobald, 1913; Mysuz callae Koch, 1854; Siphonophora calendulella Monell, 1879; Aphis consors Walker, 1848; Aphis cymbalariae Schouteden, 1900; Aphis cynoglossi Williams, 1911; Aphis deposita Walker, 1848; Aphis derelicta Walker, 1849; Aphis dianthi Schrank, 1801; Aphis dubia Curtis, 1842; Myzus dyslycialis Müller, 1955; Aphis egressa Walker, 1849; Rhopalosiphum galeactitis Macchiati, 1883; Rhopalosiphum lactucellum Theobald, 1914; Macrosiphum lophospermum Theobald, 1914; Macrosiphum lycopersicella Theobald, 1914; Myzus malvae Oestlund, 1886; Siphonophora nasturtii Koch, 1855; Mysuz nicotianae Blackman, 1987; Aphis particeps Walker, 1845; Mysuz pergandii Sanderson, 1901; Aphis persicae Morren, 1836; Aphis persicae subsp. dyslycialis F. P. Müler, 1955; Aphis persicae var. portulacella Theobald, 1926; Aphis persicae var. sanguisorbiella Theobald, 1926; Aphis persicae var. tuberoscellae Theobald, 1922; Aphis persicophila Passerini, 1860; Aphis persola Walker, 1848; Aphis rapae Curtis, 1842; Aphis redundans Walker, 1849; Myzodes tabaci Mordvilko, 1914; Rhopalosiphum trilineatum del Guercio, 1920; Rhopalosiphum tulipae Thomas, 1879; Aphis vastator Smee, 1846; Aphis vulgaris Kyber, 1815.

Tanınması: Vücut mekik şeklinde olup, soluk sarı, sarımsı yeşil, açık yeşil, pembemsi ve ya grimsi yeşil, renklerde olabilmektedir. Gözler siyaha yakın koyu

38 kırmızıdır. Proboscis çok açık renkte olup, proksimal yarısında soluk yeşilimsidir. Antenler soluk gri renkte olup, 4. anten segmenti biraz daha koyudur. Siphunculi soluk bej renginde olup uç kısmı daha koyudur. Cauda sarımsı-yeşil renkte ve ya renksizdir. Genital plaka sarımsı-yeşil bazen biraz daha koyu renktedir. Bacaklar renksiz, soluk yeşilimsi olup, tarsus siyahtır.

Vücut uzunluğu ortalam 2,23 (±0,24) mm’dir. Başta belirgin olarak görülen bir anten çıkıntısı vardır. Ayrıca başın dorsal ve ventral yüzünde çok sayıda diş gibi çıkıntılardan oluşan pürüzlenmeler göze çarpar. Proboscis 2. coxa’ya kadar uzanır. Antenler vücuttan kısa olup ortalama uzunluğu 2,12 (±0,01) mm’dir. Antenin ilk segmenti kısa ve genişçe olup, uzunluğu 2. anten segmentinden biraz fazladır. Diğer anten segmentleri ince ve uzundur. 5. ve 6. anten segmentlerinde 1’er adet primer rhinaria vardır. 3. anten segmentinde sekonder rhinaria yoktur (Şekil 4.9). Anten segmentleri üzerinde kıllar bulunur. Tarsus iki segmentli olup uçtaki segment bir çift tırnak taşır.

Şekil 4.9. Myzus (Nectarosiphon) persicae Sulzer bireyi

Siphunculi silindirik yapıda olup uç kısımda hafif bir genişleme olduğundan şişkin olarak görünür ve bu kısmda yaka şeklinde kıvrılır. Ancak siphunculi genel olarak ince ve uzun görünümlüdür. Cauda dikenli bir yapıda olup, her bir yanda 3’er adet olmak üzere 6 kıl taşır. Caudanın uç kısmı sivricedir. Genital levha üzerinde 10-17 adet kıl bulunur.

Kanatlı vivipar dişi; vücut uzunca şekilli ve sarımsı yeşilimsi renktedir. Baş siyah, gözler siyaha yakın koyu kırmızıdır. Proboscis soluk sarı renkte olup, uç kısmı esmerdir. Anten genelde grimsi renkte olup, 3.segmentin taban kısmı biraz daha açık renktedir. Prothorax siyah, kanatlar renksiz ve ya soluk yeşilimsi renkte ve kanat damarları koyu esmerdir. Bacaklarda tibia ve tarsus grimsi renkte olup diğer kısımlar daha soluk renktedir. Ancak femurun taban kısmında koyu bir bölüm göze çarpar. Siphunculi koyu gri, cauda soluk yeşil, sarımsı-yeşil renktedir.

Boyu ortalama 2,19 (±0,09) mm uzunluğundadır. Proboscis 2. coxa’ya kadar uzanır. Antenin boyu vücuttan kısa, uzunluğu ortalama 2,05 (±0,028) mm’dir. Anten segmentleri üzerinde çok kısa kıllar bulunur. 5. ve 6. segmentte birer adet primer, 3. anten segmentinde ise 11-15 adet sekonder rhinaria bulunur. Başın dorsal kısmında kanatsızlardakine benzeyen fakat daha belirsiz olarak görünen pürüzlenmeler ile kısa kıllar bulunur (Şekil 4.10).

Şekil 4.10. Myzus (Nectarosiphon) persicae Sulzer kanatlı bireyi

Siphunculi silindirik yapıda ince uzun ve uca doğru şişkince olup uç kısmı yaka şeklinde kıvrılmıştır. Cauda dikenli görünümde olup uca doğru sivridir. Her iki yanda 3’er adet olmak üzere 3’er kıl bulunur. Genital plaka üzerinde 10-14 kıl vardır (Düzgüneş ve Tuatay, 1956; Blackman and Eastop, 1984) (Şekil 4.11).

Şekil 4.11. Myzus (Nectarosiphon) persicae Sulzer kanatlı bireyi

Konukçuları: Bu türün konukçu sayısı oldukça zengindir. İsrail' de bu zararlının 34 familyaya bağlı 80'den fazla bitki türünde beslendiği belirtilmiştir (Avidov and Harpaz, 1969). Acanthaceae, Aizoaceae, Amaranthaceae, Apocynaceae, Araceae, Araliaceae, Aroideae, Asclepiadaceae, Balsaminaceae, Bignoniaceae, Boraginaceae, Campanulaceae, Caricaceae, Cactaceae, Caryophyllaceae, Celastraceae, Chenopodiaceae, Compositae, Convolvulaceae, Crassulaceae, Cruciferae, Cucurbitaceae, Dipsacaceae, Euphorbiaceae, Geraniaceae, Gramineae, Iridae, Labiatae, Leguminaceae, Liliaceae, Loganiaceae, Malvaceae, Magoliaceae, Marsileaceae, Myrtaceae, Nyctaginaceae, Onagraceae, Orabanchaceae, Oxalidaceae, Papaveraceae, Pittosporeae, Plantagineae, Pedaliaceae, Polemoniaceae, Polygonaceae, Portulaccaceae, Primulaceae, Ranunculaceae, Rhamnaceae, Rosaceae, Rubiaceae, Rutaceae, Saxifragaceae, Scrophulariaceae, Solanaceae, Styraceae, Thymeleaceae, Tropaeolaceae, Umbelliferae, Urticaceae, Valerianeae, Verbanaceae ve Violaceae familyalarındaki bitkilerde bulunan polifag bir türdür (Cottier 1953, Bodenheimer and Swirski 1957, Çanakçıoğlu 1975).

Primer konukçu olarak seçtiği Prunus persica ve diğer Prunus türleri ile çok sayıda sekonder konukçusu üzerinde heteroecious holosiklik yaşam göstermekte, ılıman bölgelerde ve sera koşullarında parthenogenetik vivipar çoğalmayla yıl boyu yaşamına devam etmektedir. Konukçularının yeni gelişen dokularında, yaprakların altlarında ve yaşlı yapraklarda yoğun koloniler oluşturarak kıvrılmalar meydana getirmektedir.

Bu türün konuçuları olarak; Aronsohnia faktorovskyi, Abutilon sp., Acalypha wilkesiana, Acer sp., Aconitum sp., Aleurites triloba, Alliaria sp., Althaea rosae, Althaea sp., Amantocuma sp., Amaranthus sp., Anagallis sp., Anthemis melampodina, Anchusa strigosa, Anchusa sp., Anthemis nobilis, Antigonon leptopus, Antirrhinum sp., Apium graveolens, Apocynum sp., Aquilegia sp., Arabis sp., Aranaria sp., Armoracia lapathifolia, Asclepias sp., Asclepias syriaca, Asparagus sprengeri, Asparagus sp., Astericus graveolens, Astragalus sp., Atriplex sp., Atropa belladona, Aubrietia sp., Avena barbata, Azolla filiculoides, Barbarea sp., Bauhinia variegata, B. rapa, Beta vulgaris, B. vulgaris var. cicla, Beta sp., Begonia sp., Bellis sp., Bignonia capensis, Billbergia sp., Boehmeria sp., Borrago sp., Bougainvillea spectabilis, Bougainvillea sp., Brassica oleracea, B. napus, B. campestris, B. rapa, Bromus villosus, Bryophyllum sp., Buddleia davidi, B. madagascariensis, Brunella sp., Cakile sp., Calendula officinalis, Calendula sp., Calceolaria sp., Calla sp., Calonyction aculeatum, Caltha sp., Cana sp., Capsella bursa-pastoris, Capsicum annuum, Caryophyllus sp., Carthamus tinctorius, Cassia fistula, Catalpa bignonioides, Catalpa sp., Celosia sp., Centaurea lanulata, C. pallescens, Cerastium glomeratum, Cestrum pseudoquina, Chaerophyllum sp., Chenopodium album, Chrysanthemum annuum, C. carinatum, C. leucanthemum, Chrysanthemum sp., Cichorium sp., Cineraria sp., Circium sp., Citrus sinensis, Citrullus vulgaris, Citrullus sp., Clarkia sp., Cleome amblyocarpa, Cleome sp., Cochlearia sp., Convallaria sp., Convolvulus arvensis, Convolvulus sp., Coleus sp., Colocasia sp., Coriandrum sativum, Cordyline sp., Coronopus sp., Crassula sp., Crataegus sp., Crepis sp., Crosus sp., Crotolaria laburnifolia, Croton sp., Cucumis melo, Cucumis sp., Cucurbita maxima, Cuscuta sp., Cyclamen sp., Cydonia oblonga, Cydonia sp., Cynara sp., Cynoglossum sp., Cytisus sp., Dacus carota, Dahlia sp.,

Datura sp., Dianthus caryophyllus, Dianthus sp., Digitalis sp., Dipsacus sp., Diplotaxis harra, Diplotaxis sp., Duranta plumieri, Echinops sp., Echium sp., Emex spinosus, Epilobium sp., Erodium sp., Eremocitrus glauca, Erucaria boveana, Eruca sp., Erythronium sp., Euphorbia peplus, E. helioscopia, Euphorbia sp., Eunoymus sp., Fagonia bruguieri, F. cretica, F. mollis, Fagopyrum sp., Fragaria sp., Freesia sp., Foeniculum vulgare, Fuchsia sp., Fumaria sp., Gardenia jasminoides, Geranium sp., Gerbera sp., Gladiolus sp., Gloxinia sp., Glycine sp., Gnaphalium sp., Gossypium sp., Gymnocarpos decandra, Gynandropsis sp., Hedera helix, H. napalensis, Hedera sp., Helianthus annuus, Helichrysum sp., Hemerocallis sp., Hibiscus rosasinensis, H. rosae, Hordeum sp., Humulus sp., Hydrangea sp., Hyoscyamus sp., Hypericum sp., İmpatiens sp., İnula sp., Iochroma fuchsioides, Ipomoea batatas, I. litoralis, I. purpurea, I. palmata, İris sp., Jacaranda mimosifolia, Jatropha integerrima, Juaniulloa aurantiaca, Justicia alba, Kickxia ramosissima, K. spartioides, Kleinia sp., Lactuca sativa, L. spicata, Lamium sp., Lathyrus odoratus, Lepidium draba, L. repens, Lepidium sp., Lilium sp., Linaria sp., Lupinus termis, Lycium shawii, Lycium sp., Lycopersicum esculentum, Malus sp., Malva neglectus, M. parviflora, Malva sp., Mandavilla suaveolens, Matricaria sp., Matthiola livida, Matthiola sp., Melandryum sp., Melaleuca megallphala, Mentha sp., Mercurialis sp., Mimulus sp., Mirabilis sp., Mveevilla suaveolens, Markhamia platycalyx, Mesembryanthemum sp., Moricandia nitens, Myosotis sp., Nasturtium sp., Nepeta sp., Nemophila sp., Nerium oleander, Nicotiana tabacum, Nicotiana sp., Nievera physaloides, Orobanche sp., Odontonema strictum, Oreopanax guatemalis, Papaver rhoeas, Papaver sp., Pastinae sp., Periploca graeca, Petasites sp., Petroselinum hortense, Petunia hybrida, Petunia sp., Pharbitis sp., Phaseolus sp., Philadelphus sp., Phlox sp., Physalis sp., Pisum sp., Pittosporum sp., Plantago sp., Poa sp., Polycarpea repens, Polygonum sp., Portulaca sp., Potentilla sp., Primula sp., Pyrus sp., Prunus amygdali, P. armeniaca, P. avium, P. besseyi, P. cerasus, P. cerasifera, P. domestica, P. americana, P. japonica, P. persica, P. persica var. nectarina, P. nigra, P. tenella, P. salicina, P. serotina, Pyrus communis, P. malus, Ranunculus sp., Raphanus sativus, Reboudia pinnata, Reseda muricata, Rheum sp., Ribes sp., Rhicinus communis, Rhicinus sp., Robinia sp., Rosa sp., Rubus sanctus, Rumex cyprius, R. vesicarius, Rumex sp., Russelia juncea, Salix acmophylla, Salsola sp., Salvia aegyptiaca, Salvia sp., Sambucus sp., Sanguisorba

44 sp., Sanvitalis sp., Savignya parviflora, Saxifraga sp., Sataria sp., Schimpera arabica, Scopolia sp., Scorzonera sp., Secale sp., Sedum sp., Senecio flavus, S. vernalis, Silene sp., Sinapis sp., Sisymbrium sp., Solandra grandiflora, Solanum melongana, S. nigrum, S. surttense, S. tuberosum, Sonchus oleraceus, Spergularia diandra, Sphenogyne sp., Spinacia sp., Stellaria sp., Streptocarpus sp., Symphytum sp., Tagates africana, Taraxacum sp., Tecomaria sp., Thalictrum sp., Tournefortia cylindrostachia, Tradescantia sp., Tragopogon sp., Tribulus terrestris, Trifolium pratensis, T. repens, Trifolium sp., Triticum durum, T. vulgare, Tropaeolum majus, Tulipa sp., Typha sp., Urtica dioica, U. urens, Venidium decurrens, Verbena sp., Verbena hybrida, Veronica sp., Viburnum sp., Vicia faba, Vicia sp., Victoria cruciana, Vinca sp., Viola tricolor var. hortensis, Viola x witrokiana, Viola sp., Vitis sp., Zantedeschia sp., Zea sp., Zilla spinosa ve Zinnia sp. belirtilmiştir (Düzgüneş ve Tuatay, 1956; Bodenheimer and Swirski, 1957; Avidov and Harpaz, 1969; Eastop and Raccah, 1988; Tuatay,1991; Blackman and Eastop, 2000; Szpeiner, 2008).

Ülkemizde bu tür Allium sativum, Althea rosa, Amygdalus sp., Antirrhinum majus, Antirrhinum sp., Asparagus sp., Atropa belladona, Begonia sp., Beta vulgaris, B. vulgaris altissima, B. vulgaris var. cicla, Boreava orientalis, Bougainvillea sp., Brassica oleraceae, B. napus, B. rapa, B. campestris, Capsella bursa-pastoris, Capsicum annuum, C. annuum var. longum, Cardaria draba, Carduus pycnocephalus, Carthamus tinctorus, Chrysanthemum sp., Cirsium arvense, Cirsium sp., Citrus nobilis, Citrus sp. Coleus sp., Convolvulus sp., Crataegus sp., Cucurbita pepo, Cucumis melo, C. sativus, Cydonia vulgaris, Cynara scolymus, Daucus carota, Dianthus sp., Duranta repens, Foeniculum vulgare, Fuchsia sp., Gazania sp., Gossypium sp., Hedera sp., Helianthus annus, Hibiscus sp., Hordeum vulgare, Hordeum sp., Lactuca sativa, Linaria genistifolia, Lycopersicum esculentum, Maclura pomifera, Malus communis, Malva neglacta, M. slyvestris, Malva sp., Mentha sp., Mercurialis annua, Nicandra physaloides, Nicotiana tabacum, Onopordos armenum, Petroselinum hortense, Petunia hybrida, Phaseolus vulgaris, Portulago oleraceae, Prunus avium, P. amygdali, P. domestica, P. persicae, Pyrus communis, Ranunculus chius, R. marginatus var. trachycarpus, Rhaphanus raphanistrum, R. sativus, Rubus sp., Rumex obtusifolius, Scorzonera

45 sp., Senecio vulgaris, Senecio sp., Sesamum indicum, Sisymbrium sp., Solanum melongena, S. tuberosum, Sonchus oleraceae, Spinacia oleracea, Triticum sp., Tulipa sp., Verbana sp., Veronica sp., Vicia sp., Viola tritocolar ve Zea mays üzerinde bulunduğu bildirilmiştir (Düzgüneş ve Tuatay, 1956; Bodenheimer and Swirski, 1957; Tuatay and Remaudiere, 1964; Giray, 1974; Çanakçıoğlu, 1975; Düzgüneş ve Toros 1978; Düzgüneş vd., 1982; Karaat ve Göven, 1986; Zeren, 1989; Tuatay, 1991; Önuçar ve Ulu, 1992; Kıran, 1994; Akkaya ve Uygun, 1996; Toros vd., 1996; Özdemir ve Toros, 1997; Ölmez, 2000; Çobanoğlu, 2000; Toros vd., 2002; Ayyıldız ve Atlıhan, 2006; Kocadal, 2006).

Çalışmada bu türün konukçuları olarak Abelia grandifolia, Anemone sp., Campsis sp., Catalpa bignonioides, Ficus iyrata, Hedera helix, Hibiscus mutabilis, Hibiscus syriacus, Hibiscus rosachinensis, Hirschfeldia incana, Jacaranda mimosifolia, Jasminum fruticans, Lagerstroonia indiaca, Malvaviscus penduliflorus, Pittosporum tobira, Rumex sp., Solanum sp., Schefflera sp. ve Viburnum tinus tespit edilmiştir.

Virüs Nakli: Bu türün persistent ve nonpersistent yolla 100’ den fazla bitki virüs hastalığını nakledebildiği belirtilmektedir. Bunlardan özellikle ekonomik zarar oluşturan patates ve tütün virüslerini nakletmesi ile önem kazanmaktadır. Polifag bir tür olan M. persiace’ nin persistent yolla naklettiği virüslere tütün yaprak bükülme virüsü, domates sarı ağ virüsü, nonpersistent yolla naklettiği virüslere ise patates acuba mozaik virüsü, patates A virüsü, patates Y virüsü ve tütün solgunluk virüsünün örnek olarak verilebileceğini bildirmişlerdir (Kennedy et al., 1962).

Yayılışı: Asya orjinli olduğu düşünülen bu türün kozmopolit bir yayılış gösterdiği belirtilmiştir (Blackman and Eastop, 2000). Avrupa, İspanya, Yunanistan, Slovenya, Afrika, Kuzey Amerika, Arjantin, Venezuella, Asya, Güney ve Batı Avustralya, Tasmanya, Yeni Zelanda, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Mısır, Tunus, Pakistan, Irak, Israil ve Lübnan’ da bulundugu bildirilmistir (Bodenheimer and Swirski, 1957; Tuatay, 1991; Kocadal, 2006; Boukhris- Bouhachem, 2007; Szpeiner, 2008).

Myzus (Nectarosiphon) persicae’ye ait ülkemizdeki ilk kayıt 1938 yılında Ankara’da Spinacia oleracae üzerinden yapılmıştır (Bodenheimer and Swirski 1957).

Bu çalışmada Citrus sinensis, Citrus paradisi, Citrus limon, ağaçlarından alınan örnekler kullanılmıştır.

4.1.4. Cins: Rhopalosiphum

4.1.4.1 Rhopalosiphum maidis (Fitch, 1856)

Tanınması: Kanatsız viviparların antenleri kısa, vücutları uzunca, sarımsı yeşilden koyu zeytin yeşili ve ya mavimsi griye kadar değişen renkte, bazen ince tozlu bir madde ile örtülüdür. Kornikılların kaidesi esmer yuvarlak bir leke ile gölgelenmiştir. Kanatlı viviparların abdomenleri kirli sarımsı yeşil renktedir. 2., 3. ve 4. abdomen segmentleri üzerinde lateral esmer leke, kornikıl kaidesinde ise geniş esmer bir leke mevcuttur. Apikal segmentlerde ise enine esmer bant mevcuttur. Kanatsız viviparlar 1,23± 0,16 (1-1,6) mm eninde 2,47± 0,08 (2,35- 2,60) mm boyundadır. Kanatlı viviparlar ise 1,01± 0,04 (0,9-1,1) mm eninde 2,32± 0,09 (2,05-2,45) mm boyundadır (Şekil 4.12).

Şekil 4.12. Rhopalosiphum maidis Fitch Kanatsız bireyi

Hem kanatsız hem de kanatlı viviparlarda; anten çıkıntısı küçüktür. Anten 6 segmentli, vücudun yarısı uzunluğundadır. Terminal uzantı düz ve son anten segmentinin kaidesinden 2.5 kat daha uzundur. Kanatsız viviparın 3. anten segmentinde sekonder sensoria bulunmaz, kanatlı viviparın 3. anten segmentinde 14-18, 4. Anten segmentinde 0-8 ve 5. Anten segmentinde 0-3 adet sekonder sensoria mevcuttur. Kornikıllar silindirik ve kaba desenlidir. Cauda, dikenimsi yapıda parmak şeklinde olup proksimal yarısında hafifçe daralma gösterir. Kanatlılarda, orta kısmı biraz basık ve 2 çift dorso-lateral kıla sahiptir (Şekil 4.13).

Şekil 4.13. Rhopalosiphum maidis Fitch kanatlı bireyi

Blackman ve eastop (1984) R. Maidis’in kozmopolit bir tür olup Gramineae familyasından 30’dan fazla cinse ait bitki türleri üzerinde beslendiğini kaydetmektedir. Türkiye’de bu türle ilgili ilk kayıt olan İyriboz (1937), mısır ve buğdayın afidin önemli konukçuları olduğunu bildirmekte; Altınayar (1981) ise türü Orta Anadolu’da Afyon ve Burdur illerinde buğday ve arpa üzerinde bulunduğunu belirtmektedir.(Düzgüneş ve Tuatay 1956, Bodenheimer and Swirski 1957, Tuatay and Remaudiere 1964, Giray 1974, Düzgüneş vd 1982), Echinochloa crus-galli, Setaria verticillata, Triticum vulgare ve Zea mays’ı türün konukçusu olarak vermektedir.

R.maidis’in BYDV (Arpa Sarı Cücelik Virüsü), MLLV (Mısır Yaprak Benekliliği Virüsü) ve MRLV (Darı Kırmızı Yapraklılık Virüsü)’yi persistent yolla taşıdığı, ayrıca bir çok nonpersistent virüsüde taşıma yeteneğinde olduğu bilinmektedir (Blackman and Eastop 1984).

Konukçu Bitkiler: Zea mays L., Triticum sp., Hordeum sp., Secale cereale L., Triticale, Avena sativa L., Lolium sp., Hordeum murinum L.

Bu çalışmada Citrus sinensis, Citrus paradisi, Citrus limon, ağaçlarından alınan örnekler kullanılmıştır.

4.1.5. Cins: Toxoptera Koch, 1856

4.1.5.1. Tür: Toxoptera aurantii (Boyer de Fonscolombe, 1841)

Sinonim: Aphis aurantii Boyer de Fonscolombe,1841; Toxoptera aurantiae Koch, 1856; Toxoptera alaterna del Guercio, 1909; Aphis aphoides van der Goot,1917; Aphis camelliae Kaltenbach, 1843; Toxoptera citrifoliae Maki, 1913; Toxoptera clematidis del Guercio, 1900; Aphis coffeae Nivener, 1861; Toxoptera coffeae subsp. thomensis Seabra, 1921; Toxoptera djarani van der Goot, 1917; Aphis papaveris var. buxi del Guercio, 1919; Toxoptera schlingeri Tao,1961; Ceylonia theaecola Buckton, 1891; Toxoptera theobromae Schouteden, 1906; Toxoptera variegata del Guercio, 1909.

Tanınması: Kanatsız vivipar dişi; vücut genişçe, oval ve siyahımsı yeşil ile koyu kahverengi arasında değişen renktedir. Baş koyu kahverengi, birleşik gözler geniş ve siyahtır.proboscis tabanda açık renkli olup uca doğru koyulaşır. Antende ilk iki segment ile diğer segmentlerin uç kısımları koyu, diğer kısımlar soluk kahverengidir. Thorax yeşilimsi siyahtır. Bacaklar bej renginde olup tibia ve femurun uç kısımları koyu renkli, tarsus kahverengimsi siyahtır. Siphunculi, cauda ve genital plaka genelde siyah renklidir.

Boyu ortalama 1,82 (±0,04) mm uzunluğundadır. Proboscis oldukça uzun olup 3. coxa’ya kadar uzanır. Anten vücuttan biraz kısa, 6 segmentli ve üzeri ince seyrek tüylüdür. Antende 1. segment geniş fakat uzunluğu 2. segment uzunluğu kadardır. Diğer anten segmentleri ince ve uzundur. 5. ve 6. anten segmentlerinde 1’er primer rhinaria mevcuttur. Sekonder rhinaria yoktur.

Tarsus iki segmentli olup, uçtaki segmentte bir çift tırnak bulunur. Tarsus segmentleri üzerinde seyrek olarak göze çarpan tüyler yer alır. Siphunculi silindirik şekilde ve uzuncadır. Siphunculinin arkasında abdomenin latero-ventral kısmında çok belirgin bir alan vardır ve bu kısımda karakteristik olan testere dişi şeklinde oyuntular bulunur. Bu testere dişi şeklindeki kenarlar dişler boyunca sklerotize olmuştur. Arka tibialarda, dorsal kısımda çok kısa kalın, konik şekline dönüşmüş bir sıra tüy bulunur. Testere şeklindeki kenar ile değişikliğe uğramış konik tüyler ses çıkaran bir organ görevi görür. Bu organ, bu türün insan kulağı tarafından duyulabilecek nitelikte bir ses çıkarmasını sağlar. Cauda topuz şeklinde ve üzerinde 8-16 adet kıl bulunur. Genital plaka üzerinde 10-14 kadar kıl vardır (Şekil 4.14).

Şekil 4.14. Toxoptera aurantii Boyer de Fonscolombe kanatsız bireyi

Kanatlı vivipar dişi; vücut uzunca oval şeklindedir. Baş, thorax ve abdomen koyu kahverengindedir. Birleşik gözler geniş olup, siyah renklidir. Antenin ilk iki segmenti ile diğer segmentlerin uç kısmı koyu, diğer kısımlar açık kahverengi bej rengindedir. Bacaklarda tibianın distali hariç diğer kısımlar soluk

51 kahverengi olup tarsus siyahtır. siphunculi ve cauda siyahtır. Genital plaka koyu renklidir (Şekil 4.15).

Vücut uzunluğu ortalama 1,82 (±0,104) mm’dir. Proboscis uzun ve 3. coxa’ya kadar uzanır. Anten vücuttan biraz uzun ve üzerinde kısa ince tüyler bulunur. Antenin ilk iki segmenti kısa diğer segmentler ince ve uzundur. Antende 5. ve 6. Segmentte 1’er adet primer, 3. segmentte ise 5-8 adet sekonder rhinaria vardır. Tarsus iki segmentli olup son segment bir çift tırnak taşır.

Şekil 4.15. Toxoptera aurantii Boyer de Fonscolombe kanatlı bireyi

Siphunculi silindir şeklinde olup uca doğru incelir. Kanatsızlerda bulunan karakteristik ses çıkarma organı bunlarda da bulunur. Fakat kanatsızlardaki kadar gelişmemiştir. Cauda topuz şeklinde olup 8-14 arasında kıl taşır. Genital plakada 13-18 adet kıl bulunur.

T. aurantii ‘nin Anonaceae, Apocynaceae, Aquifoliaceae, Bixineae, Buxaceae, Caesalpinioideae, Calycanthaceae, Caprifoliaceae, Combrataceae, Compositae, Convolvulaceae, Flacourtiaceae, Goodenovieae, Graminae, Lauraceae, Laurineae, Malvaceae, Moraceae, Oxalidaceae, Phytolaccaceae, Rhamnaceae, Rhamneae, Rosaceae, Rubiaceae, Rutaceae, Santalaceae, Simaroubaceae, Sterculiaceae, Theaceae, Tiliaceae ve Urticaceae familyalarına bağlı bitkileriden konukçularını seçmektedir (Çanakçıoğlu, 1975).

Ülkemizde ilk olarak 1939 yılında Citrus sinensis üzerinden İçel’de saptanmıştır (Bodenheimer and Swirski, 1957). Bodenheimer and Swirski (1957) tarafından elma ve armutta da saptandığı bildirilen T. aurantii, ülkemizde daha önceleri Citrus sp. (Alkan, 1946), Thea sp. (Düzgüneş ve Tuatay, 1956) ve Citrus spp. (Yumruktepe ve Uygun, 1994) üzerinde de kaydedilmiştir.

Konukçularının uç sürgün yapraklarının altlarına yerleşerek yoğun koloniler oluşturmakta ve yapraklarda orta damar boyunca kıvrılma ve burulmalar meydana getirmektedir. Karınca tarafından ziyaret edilmektedir.

Blackman and Eastop (1984), Citrus tristeza virüsünün ve ayrıca limonlarda küçük yaprak ve limon yaprak damarlanma virüsü ile Citrus vulgaris üzerine citrus bulaşıcı beneklilik virüsünü nakledebilme kapasitesinde olduğunu bildirmektedirler. Bu çalışmada Citrus sinensis, Citrus paradisi, Citrus limon, ağaçlarından alınan örnekler kullanılmıştır.

4.2. Doğal Düşmanlar

Antalya turunçgil alanlarında saptanan ve yaprakbitleri ile ilişkili olduğu bilinen doğal düşmanlar Çizelge 4.1’de verilmiştir.

Çizelge 4.1. Antalya turunçgil alanlarında saptanan doğal düşmanlar

Takım Familya Tür

Coleoptera Coccinellidae Adonia variegata

Coleoptera Coccinellidae Coccinenella septempunctata

Diptera Syrphidae Epistrophe ochrostoma

Hymenoptera Braconidae Aphidius colemani

Neuroptera Chrysopidae Chrysoperla carnea

Çizelgede görüldüğü gibi Antalya ili turunçgil alanlarında yaprakbitleri ile beslenen 5 tür saptanmıştır. Bu türler aşağıda ayrı ayrı ele alınmıştır.

4.2.1. Coccinenella septempunctata L., 1758

Oval, 6-8 mm boyunda ve çok yaygın bir türdür. Elitra kırmızı renkli ve üzerinde 7 adet siyah leke vardır. Yaprakbitlerinin önemli bir avcısı olup, Türkiye’nin hemen her yerine yayılmıştır (Uygun, 1981). Hanımböceği, Gelinböceği, Uğurböceği veya Uçuçböceği olarak da bilinirler. Bu çalışmada da ziyaret edilen tüm bahçelerde alınan örneklerde C. septempunctata bulunmuştur (Şekil 4.16).

Xue vd. (2009) C. septempunctata’nın ergin dişilerinin bir günde ortalama 115 soya yaprakbiti (Aphis glycines)’ni, Singh and Singh (2014) ise söz konusu avcının ergin dişilerinin günde ortalama 87-54 adet hardal yaprakbiti (Lipaphis erysimi)’ni tükettiğini bildirmektedirler. Ölmez ve Ulusoy (2002), bu türü Diyarbakır ilinde, Aslan ve uygun (2005), Kahramanmaraş’da, Daşcı ve Güçlü (2008) ise Iğdır ovasında farklı yaprakbiti türleri üzerinde saptamışlardır.

Şekil 4.16. Coccinenella septempunctata ergini

4.2.2. Hippodamia (Adonia) variegata (Goeze 1777)

Populasyon yoğunluğu bir önceki tür kadar olmamakla birlikte silkme yapılan bahçelerde yaygın olarak H. variegata bireyleri toplanmıştır. Toplanan bu bireylerde renk değişimleri söz konusudur (Şekil 4.17 ve 4.18). Yine yapılan ölçümlerde bu türün ortalama 7.81 mm boyunda olduğu saptanmıştır

Şekil 4.17. Hippodamia (Adonia) variegata ergini

Şekil 4.18. Hippodamia (Adonia) variegata ergini

Uygun (1981), bu türün 3-5,5 mm boyunda, kırmızı elitralı ve üzerinin siyah lekelere sahip olduğunu bildirmektedir. Elitra üzerinde bulunan nokta şeklindeki siyah lekelerin sayısının da bireyler arasında oldukça farklılık gösterdiğini vurgulamaktadır. Uygun (1981)’in bildirdiğine göre, ülkemizde daha önce yapılan çalışmalarda; Giray (1970) bu avcının 7 farklı yaprakbiti türü, Düzgüneş vd. (1982) ise 11 farklı yaprakbiti türü üzerinde beslendiğini ifade etmektedirler. Ölmez ve Ulusoy (2002), bu türü Diyarbakır ilinde, Aslan ve Uygun (2005) Kahramanmaraş’da, Daşcı ve Güçlü (2008) ise Iğdır ovasında farklı yaprakbiti türleri üzerinde saptamışlardır

4.2.3. Chrysoperla carnea (Steph. 1836)

Polientomofag bir tür olan C. carnea, örnekleme yapılan tüm turunçgil alanlarında saptanmıştır (Şekil 4.19). Erginleri 12 mm boyunda, uzunca, yeşil renkli, ince damar yapılı kanatlıdır. Yumurtaları yeşil olup, bir sapçık üzerine bırakılır. Larvaların boyu 2-10 mm kadardır. Dünyanın hemen her bölgesinde yaygın olarak bulunan bu türün, özellikle sebze ve meyve yetiştiriciliği yapılan alanlarda bir çok zararlı üzerinde beslendiği ve ticari olarak da üretiminin yapıldığı bildirilmektedir (Tauber et al., 2000). Bu avcının 23°C, %50-60 orantılı nem ve 18:8 aydınlık, karanlık aydınlanma periyoduna sahip koşullarda yumurtadan ergine gelişmesini ortalama 28.5 günde tamamladığı (Amarasekare and Shearer, 2013), 3. dönemde bulunan bir avcının dönem boyunca ortalama 9131.7 adet pamuk unlubiti (Phenacoccus solenopsis) bireyini tükettiği bildirilmektedir (Hameed et al., 2013).

Şekil 4.19. Chrysoperla carnea ergini ergini

4.2.4. Epistrophe ochrostoma (Zetterstedt, 1849)

Çalışma bölgesinde Demre ilçesinde bir turunçgil bahçesinde yine silkme sonucunda toplanmıştır. Bu türün teşhisi Prof.Dr. Faruk ÖZGÜR tarafından yapılmıştır (Şekil 4.20). Yapılan ölçümler sonucunda türün 7,0-7,5 mm boyunda olduğu saptanmıştır. Diptera takımı içinde avcı türleri bünyesinde barındırması ile tanınan bu familyanın larvaları özellikle yaprakbitleri ile beslenmektedir. Bu familya, erginleri havada süzülerek uçmaları, çiçekler tarafından cezbedilmeleri ve canlı renkleri ile dikkati çekerler (Özgür, 2014). Avcı syrphidlerin Syrphinae alt familyasında yer aldığı bildirilmektedir (Özgür, 1996). Bu bölgede ilk defa saptanan bu türün, ülkemizde ilk kez Anamur (Mersin) ilçesinde saptandığı bildirilmektedir (Özgür, 1986). Daha sonra yapılan bir çalışmada yine Mersin ilinde bulunduğu vurgulanmaktadır (Sarıbıyık, 2014).

Şekil 4.20. Epistrophe ochrostoma

4.2.5. Aphidius colemani Viereck

Bu asalak tür özellikle Demre ve civarında sera yakınlarındaki turunçgil alanlarında yakalanmıştır (Şekil 4.21). Bu türün turunçgillerde birçok yaprakbiti üzerinde etkili olduğu bildirilmektedir (Boukhris-Bouhachem, 2011; Kavallieratos et al., 2004; Kavallieratos and Lykouressis, 1999; Yoldaş vd., 2011; Zamora Mejias et al., 2011). A. colemani’nin özellikle kapalı alanlarda yaprakbitlerine karşı ticari boyutlarda salımı yapılmaktadır.

Şekil 4.21. Aphidius colemani Viereck

5. TARTIŞMA VE SONUÇLAR

Bu tez çerçevesinde yapılan çalışmalar sonucunda Antalya bölgesinde turuçgil bahçelerinde saptanan Aphis craccivora Koch’nın, 1854, ülkemizde saptanan konukçuları; Acacia sp., Acantholimon sp., Ailanthus glandulosa, Alchemilla vulgaris, Alhagi pseudalhagi, A. camelorum, Alhagi sp., Amaranthus retroflexus, Anagallis sp., Anchusa sp., Anthemis sp., Arachis hypogaea, Astragalus verus, Begonville sp., Brassica oleracea, Bromus japonicus, B. sterilis, Callendula sp., Calluna vulgaris, Calluna sp., Camellia japonica, Capsicum annuum, Capsella bursa pastoris, Cardaria draba, Catalpa sp., Centaurae sp., Chenopodium album, Cheiranthus cheiri, Cichorium intybus, Cicer arientinum, Cirsium sp., Citrus aurantium, C. nobilis, Citrus sp., Colutea arborescens, Colutea sp., Convolvulus arvensis, Crepis foetida, Cucumis melo, C. sativus, Cucurbita pepo, Cydonia vulgaris, Dipsacus laciniatus, Dipsacus sp., Dolichos sp., Erodium cicutarium, Euphorbia sp., Galium aparine, Gleditschia triacanthos, Glycyrrhiza glabra, Glychiriyza sp., Gossypium herbaceum, G. hirsitum, Heracleum sp., Hibiscus esculentus, H. syriacus, Lactuca sativa var. crispa, Lathyrus ochrus, Lens esculentum, Lycopersicum esculentum, Malus domestica, Malva sp., Medicago sativa, Medicago sp., Melilotus indicus, Mentha sp., Mespilus germenica, Onobrychis viciaefolia, Onobrychis sp., Phaseolus vulgaris, Portulaca oleraceae, Prunus amgydalus, P. armeniaca, P. avium, P. persicae, P. spinosa, Pyrus communis, P. malus, Ranunculus glacialis, Ribes rubrum, Robinia pseudoacacia, Robinia sp., Rosa sp., Rumex alpinus, R. patientia, Rumex sp., Sanguisorba minor, Scorzonera cana, Senecio vulgaris, Spiraea x vanhouttei, Solanum lycopersicum, S. melongena, S. nigrum, Sonchus sp., Spartium junceum, Syringa sp., Taraxacum officinale, Taraxacum sp., Tripleurospermum decipiens, Tribulus terrestris, Trigonalla sp., Trifolium sp., Ulex auauropaeus, Urtica urens, Verbascum sp., Vibirnum opulus sterile, Vicia angustifolia, V. sativa, V. faba, V. villosa, Vicia sp., Vigna sinensis, Viscaria sp. ve Vitex agnus castus olduğu belirtilmektedir. (Düzgüneş ve Toros, 1978; Tuatay, 1993; Ölmez, 2000; Toros vd., 2002; Atalay ve Uysal, 2005; Ayyıldız ve Atlıhan, 2006; Kocadal, 2006; Kaygın vd., 2008).

Aphis fabae Scopoli, 1763, tüm dünyada yaygın olarak bulunan ve polifag bir zararlı olan Aphis fabae Scopoli grubu, ülkemizde ilk olarak 1938 yılında Florya/İstanbul’da Robinia pseudoacacia üzerinde saptanmıştır (Schmitschek, 1944).

Aphis gossypii Glover, 1877, ülkemizdeki Aphis gossypii ile ilgili ilk kayıt 1937 yılında Ege bölgesinde Euphorbia sp., Hibiscus esculentus, Rhamnus sp., Citrus sinensis üzerinden yapılmıştır (İyriboz, 1937).

Aphis spiraecola Patch, 1914’nın, ülkemizde ilk olarak 1955 yılında Adana’da Citrus limonum üzerinden toplandığı belirtilmektedir (Tuatay ve Remaudiere, 1964). Ülkemizde ilk olarak 1955 yılında Adana’da Citrus limonum üzerinden toplandığı belirtilmektedir (Tuatay ve Remaudiere, 1964 ).

Brachycaudus (Acaudus) cardui (Linnaeus, 1758)hakkında, ülkemizdeki ilk kayıt 1939 yılında Ankara’da Prunus domestica ve Carduus sp. üzerinden yapılmıştır (Bodenheimer and Swirski Myzus (Nectarosiphon) persicae (Sulzer, 1776), Myzus (Nectarosiphon) persicae’ye ait ülkemizdeki ilk kayıt 1938 yılında Ankara’da Spinacia oleracae üzerinden yapılmıştır (Bodenheimer and Swirski, 1957).

Rhopalosiphum maidis (Fitch, 1856), Türkiye’de bu türle ilgili ilk kayıt olan İyriboz (1937), mısır ve buğdayın afidin önemli konukçuları olduğunu bildirmekte; Altınayar (1981) ise türü Orta Anadolu’da Afyon ve Burdur illerinde buğday ve arpa üzerinde bulunduğunu belirtmektedir.(Düzgüneş ve Tuatay, 1956; Bodenheimer and Swirski, 1957; Tuatay and Remaudiere, 1964; Giray, 1974; Düzgüneş vd., 1982), Echinochloa crus-galli, Setaria verticillata, Triticum vulgare ve Zea mays’ı türün konukçusu olarak vermektedir.

Toxoptera aurantii (Boyer de Fonscolombe, 1841), ülkemizde ilk olarak 1939 yılında Citrus sinensis üzerinden İçel’de saptanmıştır (Bodenheimer and Swirski, 1957). Bodenheimer and Swirski (1957) tarafından elma ve armutta da saptandığı bildirilen T. aurantii, ülkemizde daha önceleri Citrus sp. (Alkan,

1946), Thea sp. (Düzgüneş ve Tuatay, 1956) ve Citrus spp. (Yumruktepe ve Uygun, 1994) üzerinde de kaydedilmiştir.

Aphis craccivora Koch, 1854 ,Aphis fabae Scopoli, 1763, Aphis gossypii Glover, 1877, Aphis spiraecola Patch, 1914, Brachycaudus (Acaudus) cardui (Linnaeus, 1758), Myzus (Nectarosiphon) persicae (Sulzer, 1776), Rhopalosiphum maidis (Fitch, 1856), Toxoptera aurantii (Boyer de Fonscolombe, 1841) türleri olmak üzere sekiz tür bulunmuştur.

Bu türler içinde en yaygın Aphis craccivora en nadir ise Brachycaudus (Acaudus) cardui türü gözlenmiştir. Yine aynı bölgede bulunan doğal düşmanlardan Coccinella septempunctata, Hippodamia (Adonia) variegata, Chrysoperla carnea, Syrphus sp. ve Aphidius colemani türleri saptanmış. Özellikle Coccinella septempunctata türü yaygın olarak bulunmuştur. Bugüne kadar yapılan çalışmalardan da görüldüğü gibi üretim alanlarında doğal düşmanlar korunup desteklendiği zaman yaprakbitlerini baskı altına alabilmektedirler.

KAYNAKLAR

Akkaya, A. Uygun, N. 1996. Diyarbakır ve Şanlıurfa İlleri Yazlık Sebze Ekosistemindeki Insecta Faunası. Türkiye 3. Entomoloji Kongresi Bildirileri, Ankara, s.423-431.

Alkan, B. 1946. Rize Çaylarında Zararlı Böcekler, Ankara. Yüksek Ziraat Enstitüsü Dergisi, 7 (1) 2: 122-135.

Alkan, B., 1953. Türkiye'nin Zoosesid (Zoocecid)'leri (kökeni hayvansal bitki urIan) Üzerinde çalısmalar, Ankara Ziraat Fakültesi Yayınları, 185-291.

Altınayar, G. 1981. Orta Anadolu Bölgesi tahıl tarlalarındaki böcek faunasının saptanması üzerinde çalışmalar. Bitki Koruma Bülteni, 21(2); 53-88.

Amarasekare, K.G., Shearer, P. W., 2013. Life History Comparison of Two Green Lacewing Species Chrysoperla johnsoni and Chrysoperla carnea (Neuroptera: Chrysopidae) Entomol. 42(5)(2013); DOI: http://dx.doi.org/10.1603/EN13070.

Anonim, 2010. Kaynak: T.C. Antalya Valiliği İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Antalya İli Tarım Stratejik Planı 2012- 2016.

Aslan M.M. and N. Uygun 2005. The aphidophagus Coccinellid (Coleoptera: Coccinellidae) species in Kahramanmaraş, Turkey. Turkish Journal of Zoology, 29: 1-8.

Avidov, Z.,Harpaz, I. 1969. Plant Pests of Israel. Israel University. Press, Jerussalem, 549 pp.

Ayyıldız, Y. ve Atlıhan, R. 2006. Balıkesir İli Sebze Alanlarında Görülen Yaprakbiti Türleri ve Doğal Düşmanları Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 2006, 16(1): 1-5.

Biase, L., 1976. The Aphids (Homoptera: Aphididae) of Citrus in Calabria. Bollettino del Laboratoria di entomologia Agraria "Filippo Silvestri", Portici (1975) 32, 111- 124 (Abstr. in) R.A.E. (A), 64, No:1, Abst. 6746.

Bissel, T. L. 1978. Aphids on Juglandaceae in North America. Maryland Agricultural Experiment Stationpp: 78.

Blackman, R.L,. Eastop, V.F. 1984. Aphids on The World’s Crops: An Identification quide. A Wiley. Intenscience Publication, pp: 466.

Blackman, R.L., Eastop, V.F. 1994. Aphids on The World’s Trees. An Identification ve information quide CAB International, pp: 986+16.

Blackman, R.L.,Eastop, V.F. 2000. Aphids on The World’s Crops: An Identification quide. Second Edition. A Wiley. Intenscience Publication, pp:414.

Blackman, R.L., Eastop,V.F., 2006. Aphids on the World’s Herbaceous Plants and Shrubs. Department of Entomology, Host List And Keys. The Natural History Museum London.

Bodenheimer, F.S., Swirski, E. 1957. The Aphidodea of the Middle East. The Weizmann Science Press of Israel, Jerusalem, pp: 378.

Bodenheimer, F.S., 1951. Citrus Entomology in the Middle East With Special References to Egypt. Iran, Irak, Palestin, Syrian, Turkey. Dr. W. Junk. Publ., The Hagueb, Holland, 663 pp.

Boukhris-Bouhachem ,S., Souissi, R., Turpeau, E., Rouzé-Jouan, J., Fahem, M.,Ben Brahim, N., Hulle, M., 2007. Aphid (Hemiptera: Aphidoidea) diversity in Tunisia in relation to seed potatoproduction, Annales de la Société entomologique de France N.S.: International Journal of Entomology, 43:3, 311-318.

Börner, C., Heinze, K. 1957. Aphidina. Ed: Sorauer, Handbuch der Pflanzen krankheiten. 5 th. Ed., Part 4 (Homoptera II) Aphidoidea, pp: 1-402.

Cottier, W. 1953. Aphids of New Zealand. N.Z.Dept. Sci. Industr. Res.Bull., 106. pp: XI+382.

Çanakçıoğlu, H. 1966. Türkiye’de orman ağaçlarına arız olan bitki bitleri (Aphidoidea) üzerine araştırmalar (A study of the Forest Aphidoidea of Turkey). İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri A, XVI (2): 131-90 (English, pp.172- 85), İstanbul.

Çanakçıoğlu, H. 1967. Türkiye'de Orman Ağaçlarına Arız Olan Yaprakbitleri (Aphidoidea) Üzerine Araştırmalar. T.C. Tarım Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü Yayınlarından, 466, 22, VIII. pp: 151.

Çanakçıoğlu, H. 1975. The Aphidoidea of Turkey. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, O.F.Yayın Seri A, XXII,1.

Çobanoğlu, S. 2000. Aphididae (Hom.) Species of Edirne Province (Thrace part of Turkey). Entomologist's monthly magazine. 45-52s.

Çota, F. 2007. Investigation on Aphidoidea Species in Bartın District, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Bartın Faculty of Forestry, M.Sc. Thesis, pp. 120 Bartın.

Daşcı, E., Güçlü, Ş., 2008. Iğdır Ovasında Meyve Ağaçlarında Bulunan Yaprakbiti Türleri (Homoptera: Aphididae) ve Doğal Düşmanları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 39 (1), 71-73, 2008.

Denmark, H.A., 1979. The Brown Citrus Aphid, Toxoptera citricida (Kirkaldy) (Homoptera: Aphididae). R.A.E. (A).67, 8, Abst. 3323.

Düzgüneş, Z ve Tuatay, N. 1956. Türkiye Aphidleri. Ziraat Vekaleti, Ankara Zirai. Enstitü Müdürlüğü, 4 pp: 63.

Düzgüneş, Z. ve Toros, S. 1978. Ankara İli ve Çevresinde Elma Ağaçlarında Bulunan Yaprakbiti Türleri ve Kısa Biyolojileri Üzerinde Araştırmalar. Türkiye Bitki Koruma Dergisi, 1 (3): 151-175.

Düzgüneş, Z., Toros, S., Kılınçer N., Kovancı, B. ,1982. Ankara İlinde Bulunan Aphidoidea Türlerinin Parazit ve Predatörlerinin Tespiti. Tarım ve Orman Bakanlığı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Genel Müdürlüğü Yayın Şubesi, pp: 251.

Eastop, V.F. 1966. A taxonomic Study of Australian Aphidoidea (Homoptera). Australian Jour. Zool. 14, 399-592.

Eastop, V.F. 1971. Keys for The Identification of Acyrtosiphon (Hemiptera: Aphididae). Bull. of British Museum (Natural History), Entomolgy, 26, No: 1, pp: 115.

Eastop, V.F. 1972. A Taxonomic Review of The Species of Cinara Curtis Occuring in Britain (Hemiptera: Aphididae). Bull. Of British Museum (Natural History), Entomolgy. 27, No: 2, pp: 186.

Eastop, V.F., H.F. Van Emden, 1972 "The Insect Material 1-45" Editor Van H.F. Emden, Aphid Tecnology. Academic Press, London and Newyork, XIV 344pp.

Eastop, V.F., Hille Ris Lambers, D. 1976. Survey of The World’s Aphids. The Hague: W. Junk. pp: 573.

Eastop, V.F., Raccah, B., 1988. Aphid and host plant species in the Arava Valley of Israel: Epidemiological aspects Phytoparasitica March 1988, 16, 1, pp 23-32.

Ebeling, V., 1951. Subtropical Entomology. Lithotype Process Co. Publ. San Francisco. U.S.A. 747 pp.

Ebeling, V., 1959. Subtropical Fruit Pests. University of California, Division of Agricultural Sciences, 436 pp.

Elmalı, M. 1993. Konya İlinde Buğdaylarda Zarar Yapan Yaprakbiti Türleri ve Faydalı Faunanın Tespiti ile En Yaygın Türlerin Biyoekolojisi Üzerinde Araştırmalar, (Doktora tezi), Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, pp: 156.

Elmalı, M. ve Toros, S. 1996. Konya İlinde Buğdaylarda Aphidoidea Türleri ve Bulunuş Oranları. Ankara Üniversitesi. Ziraat Fakültesi Yayın, 1454. Bilimsel Araştırmalar ve İncelemeler, 802, pp: 40.

Erkin, E., 1983. Investigations on the Hosts, Distribution and Efficiency on the Natural Enemies of the Family Aphididae (Homoptera) Harmful to Pome and Stone Fruit Trees in İzmir Province of Aegean Region. Türkiye Bitki Koruma Dergisi, 7(1), 29-49.

FAO, 2010. www.fao.org. Erişim Tarihi 23.05.2012

Giray, H. 1974. İzmir İli Çevresinde Aphididae (Homoptera) Familyası Türlerine Ait İlk Liste ile Bunların Konukçu ve Zarar Şekilleri Hakkında Notlar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 Sayı:1, 39-69.

Gürbüz NA. 2001. Determination aphid species feding on pome fruits in Niğde Province of Turkey (Insecta:Homoptera: Aphidoidea). Master Thesis, Niğde University,Science Enstitute, Niğde, 68 pp. (Turkish, with English summary).

Görür G. 2004. Aphid Species of Niğde Region (Insecta: Homoptera:Aphidoidea). Nigde University Press, No: 17 (Turkish, with English summary).

Görür, G., Abdullah, M. I., Işık, M. 2008. Insecticidal activity of the Thymus, Veronica and Agrimonia’s essential oils against the cabbage aphid, Brevicoryne brassicae Acta Phytopathologica et Entomologica Hungarica, 43(1): 203-210.

Hille Ris Lambers, D., 1945. De Bloedvlekkenluis van Appel, Sappaphis devecta (Wlk). Tijdschr. Ov. Plantenziekt. 51: 57-66.

Hille Ris Lambers, D., 1947 a). Contributions to A Monograph of The Aphididae of Europe. III. Temminckia 7: 179-319.

Hille Ris Lambers, D., 1947 b). On Some Mainly Western European Aphids. Zoologische Mededeelingen. XXVIII, 291-333.

Hille Ris Lambers, D., 1949. Contribution to a monograph of the Aphididae of Europe. Temminckia, III. P. 282-285.

Hille Ris Lambers, D., 1950. On Mounting Aphids and Other Softskinned Insects. Entomologische Berichten, XIII, 55-58.

Hille Ris Lambers, D., 1969. Four New Species of Cavariella del Guercio, 1911 (Homoptera: Aphididae). Estratto Dalle Memorie Della Sociate Entomologica Italiana, XLVIII, 285-299.

Hille Ris Lambers, D., 1973. Notes On Some Oriental Aphids. Orient. Insects 7, 239-258.

Hameed, A., Saleem, M., Ahmad, S., Ijaz Aziz, M., Karar, H.,2013. Influence of Prey Consumption on Life Parameters and Predatory Potential of Chrysoperla carnea against Cotton Mealy Bug. Pakistan J. Zool., 45(1), pp. 177-182.

Hodjat, S.H, Eastop, V.F., 1981. Aphis Citricola Van Der Goot, ANex Aphid Pest of Citrus Iran. Ent. Phyt. Applig., 50, No 182.

İyriboz, N., 1937. Pamuk Hastalıkları. Ziraat Vekaleti Neşriyatı U.S. 237, Pamuk Bürosu S.1, pp: 85.

Kansu, İ.A., Uygun, N., 1980. Doğu Akdeniz Bölgesinde Turunçgil Zararlıları ile Tüm Savaş Olanaklarının Araştırılması. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları,141. Bilimsel Araştırmalar ve İncelemeler.

Kavallieratos, N., Lykouressis, D.,1999. Parasitoids (Hymenoptera: Braconidae) emerged from aphids (Homoptera: Aphidoidea) on citrus and their frequency in Greece. Agricultural University of Athens, Laboratory of Agricultural Zoology and Entomology, 75, 118 55 Athens, Greece. Bollettino del Laboratorio di Entomologia Agraria "Filippo Silvestri" 1999., 55 pp. 93-104

Kavallieratos, N. G., Stathas, G. J., Tomanovi, E., 2004 Seasonal abundance of parasitoids (Hymenoptera: Braconidae, Aphidiinae) and predator (Coleoptera: Coccinellidae) of aphids infesting citrus in Greece. Biologia, Bratislava, 59/2: 191|196, 2004

Kaygın, A.T., Görür, G., Çota F., 2008. Contribution to the Aphid (Homoptera: Aphididae) Species Damaging on Woody Plants in Bartın, Türkiye. International Journal of Engineering Sciences 2(1): 83- 86.

Kennedy, J.S., Day M.F., Eastop, V.F. 1962. A Conspectus of Aphids as Vector of Plant Viruses. Commonwealth Inst. Ent. London. pp: 114.

Kıran, E. 1994. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Hububat Ekiliş Alanlarında Görülen Yaprakbiti Türleri ve Doğal Düşmanları Üzerinde Çalışmalar. 3. Biyolojik Mücadele Kongresi Bildirileri, Ankara, s.29-37.

Knor, L.C., 1961. World Citrus Problems. Food and Agriculture Organization Plant Protection Bulletin, 9, No 7, 115-120.

Knor, L.C., Vaughn, J.A., 1964. World Citrus Problems. Food and Agriculture Organization Plant Protection Bulletin, 12: 37-41.

Kocadal, E.,2006 The determination of aphidoidea (homoptera) species and their host plants, parasitoids and predators in the Turkish Republic of Northern Cyprus. Çukurova Üniversitesi. Adana. 82pp.

Lodos, N., 1982. Türkiye Entomolojisi II. Genel, Uygulamalı ve Faunistik. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınlar, 429, İzmir, 591s.

Mohsan, A.U., 1997. Ankara İlinde Yoncalarda Bulunan Aphidoidea Türlerinin ve Doğal Düşmanlarının Saptanması ve En Yaygın Olan Yaprakbiti Türünün Biyo- ekolojisi Üzerinde Araştırmalar (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri. Enstitüsü, pp: 187.

Ölmez, S., 2000. Diyarbakır İlinde Aphidoidea (Homoptera) Türleri ile Bunların Parazitoit ve Predatörlerinin Saptanması. (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü pp: 109.

Ölmez, S., Ulusoy, R. M., 2002. Diyarbakır ilinde Aphidoidea üst familyasına bağlı türlerin predatörlerinin saptanması. Türkiye 5. Biyolojik Mücadele Kongresi (4- 7 Eylül 2002, Erzurum), 237-245.

Özdemir, I., Toros, S., 1997.The Betula aphids of Turkey. Anzeiger für Schädlingskunde Journal of pest science December 2003, 76, 6, pp 173-175.

Özdemir, I., Toros, S., 1997. Ankara Parklarında Mevsimlik Süs Bitkilerinde Zararlı Aphidoidea (Hom.) Türleri. Türkiye Entomoloji Dergisi 21 (4): 283-298.

Özder, N. ve Toros, S., 1999. Tekirdağ İlinde Buğdaylarda Zarar Yapan yaprakbiti (Homoptera: Aphidoidea) Türlerinin Saptanması Üzerinde Araştırmalar. Türkiye Entomoloji Dergisi, 23 (2): 101-110.

Özgür, A. F., 1986. Akdeniz Bölgesi avcı Syrphidae türleri. Türkiye I. Biyolojik Mücadele Kongresi (12-14 Şubat 1986) Bildirileri, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki koruma Bölümü, Adana, 293-303

Özgür, A.F., 2014. http://www.biyolojikmucadele.org.tr/uploads/Syrphidae.pdf, erişim tarihi 5,1,2014.

Palmer, M.A., 1952. Aphids of the Rocky Mauntain Region. The Thomas Say Found. 5, pp: 452.

Petrovic, O., 1996. Aphids (Aphididae, Homoptera) on Cereal Crops. Review of Research Work at the Faculty of Agriculture (Yugoslavia), 41 (2) p. 159-168.

Remaudiere, G., 1954. Deuxieme addition a la liste des DactynotinaeveMyzinae (Hom. Aphidoidea) de la Faune Française. Revue de Pathologie végétale ve d’entomologie Agricole de France T.XXXIII-4, p.232-240.

Remaudiere, G.et Remaudiere, M., 1997. Catologue des Aphididae du Monde (Of the World’s Aphididae) Homoptera, Aphidoidea, Preface Par V.F. Eastop, INRA Editions, pp: 473.

Richards, W. R., 1976. A Host Index For Species of Aphidoidea Described During 1935 to 1969. Can. Ent. 108: 499-550.

Sarıbıyık, S., 2014. Check List of Turkish Flower Flies (Diptera: Syrphidae). Mun. Ent. Zool. 9 (1): 570-585.

Schimitschek, E., 1944. Forstinsekten der Türkeiveigre Umwelt. Volk., Reich, Prag, Berlin, 371 pp.

Shaposhnikov, G.K., 1964. Suborder Aphidinea-Plant Lice. (In Keys to The Insects of The European Part on The USSR. Editör: G. Bei-Bienko. Moscow and Leningrad, 616- 799.

Singh, K., Singh, N.N., 2014. Biology and devouring propensity of lady bird beetle, Coccinella septempunctata Linnaeus on rapeseed-mustard aphid, Lipaphis erysimi Kaltenbach. African Journal of Agricultural Research, 9(1), pp. 61-64, 2 January, 2014. http://www.academicjournals.org/AJAR.

Soylu, O.Z., 1978. Turunçgillerde Zararlı, Faydalı Böcekler ve Mücadele Sistemi. Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Çiftçi Broşürü, No 46.

Steiner, H., 1962. Methoden zur Untersuchung des Populationdinamik in Obstenlagen. Entomophaga, 7: 207–214.

Stroyan, H.L.G., 1957. The British Species of Sappaphis Matsumura, Part 1, Introduction and Subgenus Sappaphis Sensu Stricto. Her Majestry’s Stationery Office, London, pp: 59.

Stroyan, H.L.G., 1961. Identification of Aphids Living on Citrus. FAO Plant Protection Bull. 9, 4, 45-65.

Stroyan, H.L.G., 1963. The Britisch Species of Dysaphis Börner (Sappaphis auctti nec Mats.) Part II. Her Majestry’s Stationery Office, London, pp: 119.

Stroyan, H.L.G., 1969. Transaction of the Society for British Entomology. Published for the society by the British Trust for Entomology Ltd. 18, 10, p.246.

Stroyan, H.L.G., 1977. Homoptera, Aphidoidea (Part), Chatophoridae and Callaphidae. Handbooks for The Identification of British Insects. II, Part 4 (a). Royal Entom. Soc. of London, pp: 130.

Stroyan, H.L.G., 1984. Aphids–Pterocommatinae and Aphidinae (Aphidini) Homoptera: Aphididae. Handbooks for The Identification of British Insects. V, II, 6. Royal Entom. Soc. of London, pp: 232.

Szpeiner, A., Aphididae (Hemiptera) on ornamental plants in Cordoba (Argentina) ISSN 0373-5680 Rev. S(x\ Entomol. Argent. 67 (1-2): 49-56, 2008.

Tauber, M. J., Tauber, C. A., Daane, K. M., Hagen, K. S., 1999. Commercialization of predators recent lessons fromgreen lacewings (Neuroptera: Chrysomelidae: Chrysoperla). American Entomologist. 46(1):26-38.

Toros, S., 1991-1992. Gül (Rosa sp.) Yaprakbitleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı, 42, 1-2-3-4, 31-38.

Toros, S., Yaşar, B., Özgökçe M.S., Kasap, İ., 1996. Van İlinde Aphidoidae (Homoptera) Üst familyasına Bağlı Türlerin Saptanması Üzerine Çalışmalar. Türkiye 3. Entomoloji Kongresi, 24-28 Eylül 1996, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara- Türkiye, pp: 549-556.

Toros, S., Uygun, N., Ulusoy, R., Satar, S., Özdemir, I., 2002. Doğu Akdeniz Bölgesi Aphidoidea Türleri. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, 108 s.

Tuatay, N., 1988. Türkiye Yaprakbitleri (Homoptera: Aphididae): I. Aphidinae: Macrosiphini (I. Kısım). Bitki Koruma Bült. 28, No: 1-2, 1-28.

Tuatay, N. 1990. Türkiye Yaprakbitleri (Homoptera: Aphididae): II. Aphidinae: Macrosiphini (II. Kısım). Bitki Koruma Bülteni 30, No: 1-4, 29-44.

Tuatay, N., 1991. Türkiye Yaprakbitleri (Homoptera: Aphididae) III. Aphidinae: Macrosiphini (III. Kısım). Bitki Koruma Bülteni 31, No: 1-4, 3-18.

Tuatay, N., 1993. Türkiye Yaprakbitleri (Homoptera: Aphididae) IV. Aphidinae: Macrosiphini (I. Kısım). Bitki Koruma Bülteni 33, 3-4, 83-106.

Tuatay, N., 1999. Türkiye Yaprakbitleri (Homoptera: Aphididae) V. Chaitophinae, Lachninae ve Thelaxinae. Bitki Koruma Büleni. 39, No: 1-2, 1-21.

Tuatay, N., Gül, S., Demirtola, A., Kalkandelen A., Çağatay, N., 1967. Nebat Koruma Müzesi Kataloğu (1961-1966). T.C. Tarım Bakanlığı Zirai Mücadele Zirai Karantina Genel Müdürlüğü Yayınları, Mesleki Kitaplar Serisi. Ayyıldız Matbaası, Ankara, pp: 66.

Tuatay, N., Kalkandelen A., Aysev, N., 1972. Nebat Koruma Müzesi Böcek Kataloğu (1961-1971). T.C. Tarım Bakanlığı Zirai Mücadele Zirai Karantina Genel Müdürlüğü Yayınları, Mesleki Kitaplar Serisi. Yenigün Matbaası, Ankara, pp: 119.

Tuatay, N., Remaudiere, G., 1964. Premiere Contribution au Catalogue des Aphididae (Hom.) de la Turquie. Rev. Path. Vegveale et D’entomologie Agricole de France. 43 (4), 243-278.

Uygun N., Satar, S., 2007. The Current Situation of Citrus Pest and Their Control Methods in Turkey. Integrated Control in Citrus Fruit Crops IOBC/wprs Bulletin 38, 2008 pp.2-9.

Uysal M, Şahbaz A, Özdemir I., 2006. Aphid species (Homoptera:Aphididae)on poplar trees in Konya Region.Selçuk University, Journal of Agriculture Faculty.20 (38): 143-149.

Van Harten, A., 1975. Notes on a small collection of Aphids from continental portugal (Homoptera, Aphidoidea). Agronomia lusit. 36 (3): 217-222.

Xue, Y.,. Bahlai, C.A., Frewin, A., Sears, M.K., Schaafsma, A. W., Hallett, R.H., 2009. Predation by Coccinella septempunctata and Harmonia axyridis (Coleoptera: Coccinellidae) on Aphis glycines (Homoptera: Aphididae) Environmental Entomology, 38(3):708-714.

Yoldaş, Z., Güncan, A., Koçlu,T.,2011. Seasonal occurrence of aphids and their natural enemies in Satsuma mandarin orchards in Izmir, Turkey1 Türk. entomol. derg., 2011, 35 (1): 59-74 ISSN 1010-6960

Yumruktepe, R., Uygun, N., 1994. Doğu Akdeniz Bölgesi Turunçgil Bahçelerinde Saptanan Yaprakbiti (Hom., Aphididae) Türleri ve Doğal Düşmanları. Türkiye 3. Biyolojik Mücedele Kongresi Bildirileri, İzmir, s.1-12.

Zamora Mejias,D., Hanson, E.P.,Star ,P., Rakhshani, E., Parasitoid (Hym., Braconidae, Aphidiinae) Complex of the Black Citrus Aphid, Toxoptera citricidus (Kirkaldy) (Hem., Aphididae) in Costa Rica and Its Relationships to Nearby Areas.

Zeren, O., Düzgüneş, Z., 1983. Çukurova Bölgesinde Sebzelerde Zararlı Olan Aphidoidea Türlerinin Doğal Düşmanları Üzerinde Araştırmalar. Türkiye. Bitki Koruma Dergisi, 7 (3): 199-211.

Zeren, O., 1989. Çukurova Bölgesinde Sebzelerde Zararlı Olan Yaprakbitleri (Aphidoidea) Türleri, Konukçuları, Zararları ve Doğal Düşmanları Üzerinde Araştırmalar. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Araştırma Yayınları Serisi,59, 205 s.

EKLER

Şekil A.1. Yaprakbitinin Dorsal Ve Ventral Görünümü

ÖZGEÇMİŞ

Adı Soyadı : Işıl SARAÇ

Doğum Yeri ve Yılı : Ankara, 1988

Medeni Hali : Bekar

Yabancı Dili : İngilizce

E-posta : [email protected]

Eğitim Durumu

Lise : Ankara Kocatepe Mimar Kemal Lisesi, 2006

Lisans : SDÜ, Ziraat Müh. Bitki Koruma Bölümü(2007-2011)

Mesleki Deneyim

KOPPERT Biyolojik Müc. ve Pol. Sist. LTD. ŞTİ 2012-2013