Artikel Tekst: Neil Young • Vertaling en bewerking: Tonio van Vugt

Het arbeidsethos van Mark E Smith

Het begint zorgwekkend genoeg met gelach. ‘Ha-ha- ha-ha-ha-ha-haa.’ Niet echt gelach, maar een soort ze- vendelige benadering, ver- bannen uit de borstkas van Mark E Smith als een bij- tend, spottend waarschu- wingsschot. Een nors, bron- chiaal geblaf. En zo begint Over! Over! [tijd 4:03], de eerste track van The Falls 26e studioplaat (inclusief compi- laties, live-opnames en tussenvormen komt het aantal langspelers op meer dan 90; bezetting van de band rond MES als al- tijd onderhevig aan constante, vaak snelle wisselingen). Het internet meent: The Fall is een Engelse postpunkband, opgericht in Manchester in 1976 (knap ingewikkeld om postpunk te zijn tíjdens punk, maar voor- uit). Vernoemd naar de Engelse vertaling van Albert Camus’ roman La Chute (de linksige Smith zou volgens de overleve- ring de voorkeur hebben gehad voor The Death Sense of, bij wijze van sardonische provocatie, The Master Race). Kenmerkend zijn hun karakteristieke en vernieuwende muziek, de raadselachtige teksten van Mark Edward Smith, geboren in 1957 te Broughton, Salford, Lancashire, leider Mark E Smith en diens lijzige voor- Engeland. Beter bekend als Mark E Smith, oprichter en aanvoerder van The dracht. Smiths arbeidsethos wordt het Fall, een rockband waarvoor elke kwalificatie of genreduiding tekortschiet, beste verwoord door Lars von Trier, in en die de legendarische DJ John Peel tot grootste fan mocht rekenen. Met een interview op de Deense radio in 2002: een output van meer dan 90 platen kun je Smith van veel beschuldigen ‘Wanneer het slecht gaat met de mensen (onhandelbaarheid, agressie jegens medemuzikanten, alcohol- en amfe- om mij heen, gaat het met mij beter dan tamineverslaving), maar niet van luiheid. Wat drijft de man die sneller van ooit.’ Het geeft reden tot bezorgdheid over bandleden wisselt dan van onderbroek? De Engelse film- en muziekcriticus de huidige bezetting van de band (drie van – en Fallfan – Neil Young doet een poging het fenomeen Smith te verklaren hen Amerikaans, in allerijl gerecruteerd aan de hand van het recente album Reformation Post TLC. in Arizona en California in mei 2006):

Live At The Witch Trials (Step Forward, 1979) U begint het beste bij het begin: deze debuutelpee – in weerwil van de titel volledig in de studio opgenomen op 15 december 1978 door een nog geen 22-jarige Mark E Smith – is overduidelijk van groot historisch belang. En hoewel zelfs de grootste Fallfan moeilijk kan volhouden dat dit hun beste of meest consistente werk is, bevat de plaat op zijn minst een handvol parels, HOE-THE-FALL waardoor het méér is dan een curiosum voor completisten. In opener Frighte- TE-KOPEN ned snauwt Smith zich op briljante wijze door zijn paranoia heen (‘Someone’s always on my tracks!’), het ultrakorte Industrial Estate verdient zijn plekje in het pantheon van ‘back in the day’-punkliederen, en met de monumentale, acht minu- Een ietwat bedrieglijke topvijf ten durende afsluiter Music Scene, waarin de popbiz tot in chronologische volgorde: de grond wordt afgebrand, vestigt de Fallvoorman zijn reputatie als de meest vindingrijke, roekeloze en icono- clastische tekstschrijver van zijn generatie.

48 .. Zone 5300 .. Artikel

spiratie, ergernis... De band, bang voor ontslag en/of de vol- Mark E Smith maakt Robert Barbato op bas, Orpheo McCord op gende felle ruzie, probeert zo vrienden (1) drums, Tim Pressley op gitaar (ook van de goed mogelijk het spel mee te partij: Dave Spurr op bass, Peter Green- spelen, totdat Smith de dodelij- ‘Weet je wat het is? Ik kan me niet aan muzikanten bin- way op leadgitaar, Gary Bennett op slag- ke slag toebrengt. De laatste den. Ik kan ze niet uitstaan, en het is mijn sterkste kant gitaar; plus mevrouw Smith, Eleni Poulou, jaren is Smith (beroemde/be- dat ik, wanneer ik met ze vastzit in een studio, hoor wat op keyboards). Over! Over! is overigens ruchte geestverwanten/gelij- zij niet kunnen horen.’ een lauwe semi-cover van Coming Down ken: W. Blake [1757-1827]; F. (halfvergeten, half af nummer van psy- Bacon [1909-1992], W. S. Bur- Over The Arctic Monkeys: chedelica’s The United States of America roughs [1914-1997], B. Clough ‘De Oost-Duitsers hadden het bij het rechte eind. Iedere uit 1967/68) en een opzettelijke, verwach- [1935-2004], R. Diggs [1969-]) band had een werkvergunning nodig. Dat zouden ze hier tingen smorende, valse start. meer dan eens vervallen in een ook moeten invoeren.’ Het wordt al snel beter: Reformation! raspend, gorgelend gebrul; [7:23] is 443 seconden vol strakke, kolken- voor het ongeoefend oor een ‘Ze werken harder, Amerikaanse musici – in tegenstelling de en zinderende herhaling, volgens ‘the ‘geluid’ dat nog het meest lijkt tot Mancunians (inwoners van Manchester, Smiths three R’s: repetition, repetition, repetition’ op een dronkaard (de eigen- woonplaats, red.) die alleen maar staan te huilen om hun (Repetition, 1978). ‘Black River...! Fall gereide, hardwerkende Smith mammie, zoals Noel Gallagher.’ Motel...! Black River! Fall Motel!’ En het heeft een voorkeur voor Joseph wordt nog beter: hoogtepunt (er volgt er Holt-bier, gebrouwen in Derby) ‘Als je naar Pavement luistert is het net The Fall in 1985. nog een) is Fall Sound [3:54], onheilszwan- die per ongeluk zijn valse tan- Er zit geen enkel origineel idee in hun hoofd.’ ger en euforisch tegelijk; vier hoekige den (Smith draagt een kunstge- minuten vol rammelende bassen waarin bit) heeft ingeslikt. De gorge- Over New Orders Peter Hook, die Smith in een interview Smith ons (of alle rip-offbands) nadrukke- lende brul verklapt, negen van met Johnny Rotten verwart: lijk waarschuwt/veracht omdat wij (of zij) de tien keer, op deprimerende ‘He’s a fucking idiot.’ ‘have – woken up – to... Fall Sound!’ wijze dat Smith zijn interesse, Alle platen zijn documentaires van hun ei- grip en/of bewustzijn heeft gen ontstaansproces, met name live-platen, verloren... Die tendens wordt voordracht een geconstipeerd, rauw, proletarisch ge- en Fallplaten in het bijzonder (live, studio op Reformation Post TLC ge- jank vol vitriool is, tegen beter weten in probeert te of daartussenin): Fallsongs zijn vaak ruwe lukkig binnen de perken ge- ‘zingen’. Het nummer vloeit over in een soort jamses- impressies van het wezen van The Fall (= houden: hij steekt even de kop sie, Insult Song [6:45], een onsamenhangende opvuller Marks gemoedstoestand) op het moment op aan het eind van track 4, vol inside-humor, waarin Smith maffiose schaterlachen dat die song wordt gecreëerd. Bandleden een quasi-opgelapte cover van voortbrengt tijdens het bedenken van een nieuwe in zorgelijke toestand; muziek die vaak op Merle Haggards White Line voordrachtsvorm: sprachgesang stand-up. elkaar lijkt; teksten die voor (minstens) Fever [3:00] waarop Smith, Het tempo wordt onder leiding van producer Tim 80% zijn geïmproviseerd; voor de rest in- wiens favoriete wijze van ‘Gracielands’ Baxter een paar tandjes opgeschroefd met My Door Is Never [3:39], waarin Smith tegen de Optreden van The Fall in Doornroosje, Nijmegen Mark E Smith en Brix in 1984 achtergrond van een woest voortrollende bas (met de (mei 1981) (Foto Michael Pollard) nodige vervorming) de woorden ‘My Door Is Always Open... To You’ herhaalt, om daarna de woorden ‘My Door Will Never Be Open... To You’ te herhalen totdat deze banale tekstflarden een kosmische, profetische betekenis krijgen: het nummer zou met gemak twee keer zo lang kunnen zijn (maar dat zou neerkomen op Systematic Abuse, zie verderop). Er volgen twee niemendalletjes, één overbodig (Coach And Horses [1:49], een overpeinzing over tijdreizen, een idee- schets die wellicht verder wordt uitgewerkt op een volgende plaat, of – waarschijnlijker – tijdens optre- dens), de ander onweerstaanbaar grappig: The Usher [1:18]. Smith klinkt treurig als hij een bescheiden to

Slates (Rough Trade, 1981) This Nation’s Saving Grace (Beggars Banquet, 1985) (Rough Trade, 1983) De toegankelijkste en nog immer populairste van alle Fallplaten, De 10”-ep Slates, met elke van de zes tracks een absolute winnaar, vormt wel- met een van ’s bands ‘klassieke’ bezettingen (Smith, Brix, , licht de zuiverste, meest compromisloze essentie van The Fall. Het was de eer- , Simon Rogers en ), verdient een plaats in welke best ste Fallplaat die ter ore kwam van de Amerikaanse zangeres/gitariste Laura of-lijst dan ook, dankzij de track die algemeen wordt gezien als het beste dat Salenger, beter bekend als ‘Brix’. Ondersteboven van minimeesterwerkjes de band ooit op single uitbracht: Paintwork is een hallucinair, zeseneenhalf als Middle Mass, Slates Slags Etc en Leave The Capitol bezocht Brix een Fall- minuten durend meesterwerk van vrije associatie, een cut-up-experiment met concert in Chicago, werd verliefd op Mark E Smith, trouwde met hem en kwam behulp van bandrecorders waarin Smith niet alleen zoals gebruikelijk fulmi- in de band. Met haar komst kreeg The Fall een tot dan neert, maar ook zingt, neuriet en praat – vaak tegelijker- toe ongekende popestethiek en glamour, met grotere tijd. Maar dat is niet alles: op de plaat staan ook nog roem en bijval als gevolg. Perverted By Language was de vernietigende opener Bombast en het duistere Can- de eerste plaat waarop Brix meespeelde: openingssong eerbetoon I Am Damo Suzuki. De cd-versie van This Eat Y’self Fitter zou zo’n impact op de legendarische Nation’s Saving Grace bevat zes essentiële extra tracks, BBC-DJ en Fallsupporter John Peel hebben gehad dat waaronder de apocalyptische rockabillystomper Crui- hij flauwviel toen hij het voor de eerste keer hoorde. ser’s Creek.

zomer 2007 .. Zone 5300 .. 49

Mark E Smith maakt drieën opgedeeld experiment vrienden (2) met gemompelde/geïmprovi- seerde telefoongesprekken ...en dit keer is het menens. Als we Andi Toma en Jan St (een onofficieel vervolg wel- Werner mogen geloven, tenminste. De heren van het licht op het sublieme Last Duitse Mouse On Mars maakten met Smith onder de Commands of Xyralothep Via naam Von Südenfed onlangs het elektronica-album M.E.S. uit 2003?), dat tot de Tromatic Reflexxions (Domino), en voor een keer heeft laatste seconde zijn gewicht Smith zich naar het schijnt niet gedragen als de gevrees- in de schaal legt. Smith eindigt de controlfreak. Het resultaat: electrodiscopunk, met de met een hoogtepunt: Systema- herkenbare Mouse On Mars-sound als warm bad voor tic Abuse [8:39], waarin 95 se- de uit duizende herkenbare lijzige stem van de Fall- conden verstrijken voor de ti- voorman. De Northern tel wordt genoemd, hoewel die Smith en Eleni Poulou tijdens een optreden in het Soul-goes-techno van tenslotte nog 31 keer wordt Engelse Holmfirth in maart ’07 (Foto Michael Pollard) track The Rhinohead herhaald in de resterende ze- laat zelfs een – bijna – ven minuten - een berouwvolle (er staan zes of zeven tracks op die de lichtvoetige Smith ho- (of wellicht hatelijke/neerbui- moeite waard zijn) en het resultaat is spec- ren. En er zijn plannen gende) verwijzing naar een taculair. Het probleem is dat Smith (50, voor meer Von Süden- boos ex-Fall-lid dat vertrok stopte met zijn kantoorbaan te Salford in fed-platen. Zolang de vanwege Marks ‘systematic 1976) regelmatig inkomsten nodig heeft: vriendschap duurt, bullying and abuse’. Antwoord: dat betekent bijna elk jaar een plaat, bijna uiteraard. ‘Systematic abuse – it is the elke maand optredens. De kwaliteitscon- truth. Systematic abuse – it is trole daalt. Maar wanneer The Fall in the whole truth...’, totdat ook vorm is (en op Reformation Post TLC is do-lijst opzegt, die hem herinnert aan de lessen die hij deze woorden een kosmische, daar meer dan eens bewijs van), vraag je heeft geleerd (50e verjaardag: 5 maart j.l.) in de afge- profetische betekenis krijgen. je af waarom anderen het überhaupt nog lopen decennia. Maar klinkt hij werkelijk berouwvol, Anticlimax: Outro (0:36) is een proberen. In Twister (1988) verklaart of is de song een grote Smithiaanse middelvinger naar niemendalletje, een instrumen- Smith: ‘...I dictated my / Autobiography to hen die hem liever veilig binnen de lijntjes zien kleu- tale grap, één keer horen en my biographer / When I heard this tune / ren? Wie zal het zeggen. dan nooit meer. My title was Renegade Genius / But was Smiths abstracte/kubistische raspstem verdwijnt bij Reformation Post TLC is voor interrupted much too soon.’ Twee decennia hoge uitzondering op de achtergrond (of misschien de helft een geweldige plaat later zijn de in- zelfs wel helemaal) als Eleni Poulou de lead zingt op (een fan op het net bespeurt terrupties over- het vrolijke, sixties-achtige kijkje in de celebritycul- ‘een verhaallijn die zoals ge- wonnen. Viking tuur The Wright Stuff [5:48]: ‘It’s the wettest woonlijk half verstopt zit’): Penguin maakt weather for – in his memory at least – ever.’ Hoewel Reformation!... Fall Sound... My bekend: Mark E onveranderlijk omschreven als Grieks (‘the mad Greek Door Is Never... The Usher... Smiths autobio- woman... the hydra’ – Insult Song) onthullen Poulou’s The Bad Stuff... Systematic grafie, lente/ Teutonische tonen haar lange verblijf in Berlijn: ze is Abuse. (Wat betreft de rest: zomer 2007: Re- geen Lotte Lenya (zelfs geen Nico), maar het nummer Insult Song, The Wright Stuff negade (£18,99 is een aangenaam tijdverdrijf. en Scenario zijn overbodig. hardcover). En Het saai getitelde Scenario [3:24] “eert” Captain Beef- Over! Over! en Coach And Hor- zo komt ons ver- hearts Veteran’s Day Poppy, maar maakt op eigen ses het best te vergeten. White haal, voorlopig, kracht weinig indruk. Das Boat [10:30] sleept zich elf Line Fever en Das Boat een ten einde. lange minuten voort: onderzeese, ondermaatse ge- slecht idee. Outro zo goed als luidscollages met kleuterteksten, als je het al teksten nietbestaand.) Hou deze zes, kunt noemen. Gelukkig dan maar dat The Bad Stuff voeg de beste tracks van Fall Reformation Post TLC verscheen op [2:23] het gemiddelde weer omhoogkrikt: een in Heads Roll uit 2005 eraan toe Slogan/PIAS.

The Infotainment Scan (Permanent, 1993) 50,000 Fall Fans Can’t Be Wrong - 39 Golden Greats (Sanctuary, 2004) The Fall is altijd voornamelijk een cultband geweest, zoals de The Complete Peel Sessions, 1978-2004 (Castle, 2005) sardonische titel van hun ‘greatest hits’-compilatie 50,000 Fall Tezamen bieden deze twee compilaties een beknopt en toegankelijk Fans Can’t Be Wrong al aangeeft. Een enkele single scheerde overzicht van een ontstellend overvloedig en angstaanjagend eclec- nog wel eens langs de onderste regionen van de Engelse top- tisch oeuvre. 50,000 Fall Fans is de ideale introductie voor nieuwko- veertig, maar in mei 1993 schudde de wereld op zijn grondves- mers: twee cd’s met zowat alle bonafide Fallklassiekers, waaronder ten toen The Infotainment Scan binnenkwam op #9. Voor één een rijke verzameling singles en de belangrijkste albumtracks, van keer toonde het Britse publiek een on- Repetition uit 1978 tot Green Eyed Loco-Man uit 2003. Maar The berispelijke smaak: met een ongewoon Complete Peel Sessions is het ultieme Fallhebbeding - 26 jaar sa- hoge ‘all killer, no filler’-ratio is de plaat mengebald op 6 cd’s die 24 sessie’s omvatten; een totaal van 97 tracks (met talloze hoog- met gemak de meest coherente en be- tepunten zoals de enige opname van het legendarische Words of Expectation) in ruim 7 uur. vredigende Fallrelease van de jaren ’90. Overeenkomstig de titel bevat het bescheiden kartonnen doosje alle sessies voor John Openingstrack Ladybird (Green Grass) Peels Radio One-shows tot aan zijn vroegtijdige dood in 2004. Elk huishouden zou er een legt de lat torenhoog, en in songs als moeten bezitten. Liefst drie. Paranoia Man In Cheap Sh*t Room (sic), Service en A Past Gone Mad toont de tekstschrijver Smith zich – om een van die num- Ook aanbevolen (alfabetisch): Bend Sinister (1986), (1988), Hex mers te citeren – in de ‘zenith of his powers’. Enduction Hour (1982), Palace of Swords Reversed (1987), The Twenty Seven Points (1995).

50 .. Zone 5300 .. Artikel