TÜRKİYE BİLİŞİM DERNEĞİ YIL 42 • SAYI 168 • EYLÜL 2014

AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ iye’de rk R ü o T b o

t

i k

İnternet’in yönetişimi İstanbul’da, konuşuluyor Etkileşimli Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz: BT politikalarını üretmek, çocuk parkları Kalkınma Bakanlığının görevi TÜRKİYE BİLİŞİM DERNEĞİ YIL 42 • SAYI 168 EYLÜL 2014

AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ

> TBD YÖNETİM KURULU Turhan Menteş, İ. İlker Tabak, Lütfi Varoğlu, Levent Berkman, Koray Özer, Erdem Erkul, Ersin Taşçı, İzzet Gökhan Özbilgin, Levent Karadağ, Melih Akyılmaz, Zeynep Keskin

> TÜRKİYE BİLİŞİM DERGİSİ ADINA Turhan Menteş Eser ve İmtiyaz Sahibi ve Sorumlusu, Müdür

> YAYIN YÖNETMENİ Koray Özer

> YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ Aslıhan Bozkurt

> EDİTÖRLER Fatma Ağaç Haber, İ. İlker Tabak Genel, Selçuk Özdemir Eğitim, Talat Postacı KOBİ, Mesut Orta Kamu BİB, Erdem Erkul E-Devlet, İzzet Gökhan Özbilgin Güvenlik, Nihal Sandıkçı Müzik, Arzu Kılıç.

> YAZI KURULU Atilla Yardımcı, Coşkun Dolanbay, Levent Karadağ, Makbule Çubuk, Nezih Kuleyin, Serdar Gunizi, Veysi İşler, Serdar Biroğul, Ersin Taşçı, Ayfer Niğdelioğlu, Ebru Altunok.

> GÖRSEL TASARIM Mehmet Pektaş

BİLİŞİM DERGİSİ’NDE YAYINLANAN YAZILARDAN YAZARLARI SORUMLUDUR. YAYINLANAN YAZILAR KAYNAK GÖSTERİLMEKSİZİN BAŞKA BİR YERDE YAYINLANAMAZ.

TÜRKİYE BİLİŞİM DERNEĞİ Ceyhun Atuf Kansu Caddesi 1246. Sokak No:4/17 Balgat/ANKARA Tel: +90 (312) 473 8215 (pbx) Faks: +90 (312) 473 8216 e-posta: [email protected] 8 Türkiye’de 50 bin site yasaklı Dosya: Türkiye’de robotik 10 Elektronik ürün ekranlarına Türkçe zorunluluğu 86 2025’te robotlar, insanlarla yaşayıp yardım edecek, peki 12 e-Defter zorunluluğu geliyor Türkiye’de- Aslıhan Bozkurt 14 “İnternet medyası” tasarısı, TBMM’den geçmedi 94 ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği’nden Yrd. Doç. Dr. Sinan Kalkan: İstikbal, şimdi robotbilimde ve robot teknolojilerinde 18 KOSGEB, inovasyonu destekleyecek yapıya dönüştürülecek 102 AKINSOFT Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Özgür Akın: Yeni 22 Endüstriden Haberler-SEO Rehberi- Eylem Cülcüloğlu prototiplerimizle dünyada bulunan örnekleri geçeceğimizi iddia 30 Söyleşi- Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz, tartışmalara son noktayı edebiliriz koydu: Bilgi toplumu politikalarının şekillenmesi ve koordinasyonu, İTÜ Robot Olimpiyatları Genel Koordinatörü Hüseyin Koç: bakanlığımızın görevi- Fatma Ağaç 110 Üniversite-devlet-sanayi üçlüsü, teknoloji ve robotik alanında uyum içerisinde çalışmalı Bir konu (IGF İstanbul’da) 118 YTÜ Robotik ve Otomasyon Öğrenci Kulübü Mentoru Gençay: Üniversitelerde bile bu konular ikinci hatta üçüncü plana atılıyor 42 İstanbul’da, İnternet’in yönetişimi konuşulacak- Aslıhan Bozkurt 128 Robotların 200 yıllık tarihi 44 BTK Başkanı Dr. Acarer -Türkiye, bilişimde uluslararası bir merkez haline geldi 134 Endüstriyel robotların tarihçesi 48 Prof. Dr. Osman Coşkunoğlu: Türkiye’nin, iddialısından vazgeçtim, 138 Yapay zekâ ve robotlar, çalışanlara ne kazandıracak, ne kayda değer bir çalışma veya önerisi yok kaybettirecek?

Gündem (İnteraktif çocuk parkları) 142 Üç Soru Üç Cevap - Ar-Ge konusunda iyi yetişmiş gençler 54 Dijital teknolojiden yararlanan interaktif oyuncaklar, parklardaki bulmak zor - Arzu Kılıç yerini alıyor - Fatma Ağaç 148 Ufkun Ötesi- Amsterdam’da dans- Nezih Kuleyin 58 AB’den, “Kodlama Eğitimimin Erken Yaşlarda Başlaması” mektubu 152 BTK’dan 2014 e-haberleşme raporu 60 Doç. Dr. Selçuk Özdemir- Melez oyun ortamları 156 Beyin bilişimindeki başarılı Türk bir bilim insanı 62 AKSAPARK Yönetim Kurulu Başkanı Ufuk Bayraktar : Çocuklarımız Söyleşi- Zekâ Vakfı Koordinatörü ve OYUN Çocuk Dergisi bilgisayar başında geçirdiği vaktin bir bölümünü parklarda geçirmek 158 Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Nihal Sandıkçı: Oynarken öğrenmek, en isteyecek keyifli yol 68 Minti Kids: İyi oyunlar yaratabilmek için çocuklarla birlikte Sektör STK’larından “TT Anayasal suç işliyor” tepkisi çalışıyoruz 164 166 Türkiye’nin ilk “bilim diplomatları” için 3. kez start verildi 72 Psikolog Avcı : Çocuk, sosyal interaktif oyunlara yönlendirilmeli 168 22. Balkan Bilgisayar Olimpiyatı, Türkiye’de yapıldı 170 Türkiye’nin ilk “akıllı stadı”, TT Arena oluyor İÇİNDEKİLER 76 Simge- Etkinlik etkisi - İlker Tabak 172 İnternet kafelere, “puanlama” sistemi geliyor 80 “Yerli harita uygulaması” GEZGİN, hizmette 174 İzmit-Gebze TEM Otoyolu, “akıllanıyor”! 82 Bilgi toplumuna dönüşümüne BİT destek programı 176 Büyüdükçe daha fazla on-line oyun oynanıyor 84 Erişim Sağlayıcıları Birliği, TBMM’ye taşındı eni bir yayın dönemi başı herkese merhaba. Yazın sıcaklarından, tatilden, cumhurbaşkanlığı seçimden, seçim sonrası olabilecek değişimlerden (yani sadece olasılıklardan) ve ani kamu bilişim atamalarından muzdarip sektörümüz için toparlanma vakti. Tutturulamayan hedefleri bir kenara koyup yeni yeni hedefler için çalışmanın sırası. Hoş yine bir seçim dönemine girdik Yama gereksinimleri de o kadar bekletmek olası değil! Etkinliklerle birbirlerinin arkasından takvimdeki yerlerini almaya başladı. 2-5 Eylül’de İstanbul’da düzenlenen Internet Yönetişim Toplantıları (İnternet Governance Forum) bunların ilki. Ülkemizden etkin katılım sağlanamadığı yönündeki eleştirilere karşın toplantıların İstanbul’da düzenlenmesi Koray Özer yine de bir prestij bizler için. Evet, çoğunlukla ilk söyleyen bizler olmuyoruz ama söylenenleri [email protected] duyarak bilince erme konusunda yetenek ve politika geliştirdiğimiz de kesin. Kendi küçük aldı- verdi gündemimizin yanında dünya sorunları üzerine düşünmemiz ancak uluslararası toplantılar Gelelim konularımıza. Robotik, başta biz Yayın Kurulu üyelerinin de merak eliyle olabiliyor. Diğer bir yol da başımıza bir sorun açıldığında oluyor (anımsarsınız, bundan beş ettiği bir konuydu. Özellikle ülkemizde gelinen yer açısından. Dosyadan da öğreneceğiniz gibi bu konuda yıl öncesine kadar kuraklık bilincimiz “lay lay lom” şeklindeydi Ne zamanki Konya ovasının altında tam Türkiye gibiyiz, küçümsenmeyecek çabalar var ama hedefimiz şimdilik sadece önde giden grubu bulunan su kaynağı tükendi, o zaman herkes su kaynağımızın sonsuz olmadığını anladı). göz mesafesinde izlemek… Tarihiyle gelişmesiyle robotiki anlattığımız dosyamız okunası oldu.

Bu yıl 6-9 Kasım’da yapılacak ve Türkiye’nin en büyüğü olacak TBD 31. Bilişim Kurultay’ı ve Ankara Etkileşimli elektronik oyunlar tablet çağı çocuğunun yeni çocuk bahçesi. Amaç, çocukların katılımını Bilişim Fuar’ı da bilişim bilincimizin ufuklarını öteye taşıyan bir etkinlik olacak. www.citex.org/ dan sağlayarak onları elektronik olarak eğlemek ve bu sırada da eğitmek. Çünkü içinde bulunduğumuz da erişilebilecek içerik, daha henüz hiç konuşulmamış hatta daha ilerisini söyleyeyim, ülkemizde çağda çocukların bilişim kodlamalarını öğrenmesinden kaçınma olasılığı ve lüksü yok. Çocuklar için muhatabı olmayan konuların tartışıldığı bir platform olacak. TBD’de altı yüze yakın uzman, bilişimle programlama ve tasarım “çocuk oyuncağı”. Öyleyse bunu öğrenen kuşakların gelecekte sağlayacakları katma değer de büyük olacak. Bakış açımız bu olmakla birlikte bu değişimin çocuk ruhuna uygun ilgili kırk kadar konu üzerinde (bunlar aynı zamanda Avrupa Birliğinin de yaşanması da en önemli koşulumuz. Zaten tartışma da buradan çıkıyor… gündemindeki konular) yaklaşık bir yıldır çalışıyor. Kurultay’da bu çalışmalar raporlanacak ve yurtdışından davetli uzmanların eşliğinde çalıştay, toplantı Haber ve köşe yazılarımızla yine sizler için dolu bir dergi hazırladık. Herkese iyi okumalar diliyorum… ve paneller düzenlenecek. Etkinliğin fuar kısmında da sektörün ve kamunun bilişim varlıklarını ve potansiyelini göreceğiz. Bazı kamu kuruluşlarının aylar Şen kalın… öncesinden fuarda yerlerini aldıklarını da biliyorum… İlerlemek için iddialı da olmak gerekiyor. Koray Özer

6 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 7 Engelli Web’in Bu arada TİB’in 2008’de verilerine göre, engellediği site sayısı 835 iken, Türkiye’de erişime bu sayı 2011’de 6,506’yı, 2013’te Türkiye’de engellenen 15,418’i bulması da dikkat çekici. internet sitelerinin The Wall Street Journal’dan sayısı 50 bini geçti. Çağan Koç’un sorularını 50 bin site TİB’in 2008’de yanıtlayan bir Engelli Web engellediği site yetkilisi bu sayının her yıl artış sayısı 835 iken, bu trendi gösterme nedenini “Gezi Hareketi’nde halkın İnternet sayı 2011’de 6,506, üzerinden örgütlenmesi de etkili 2013’te ise 15,418 oldu. Ayrıca bildiğiniz gibi yakın yasaklı oldu. zamanda torba yasa tasarısı ile TİB’in yetkileri de genişletildi” diye açıkladı.

Engelli Web

Engelleme sayısının her sene giderek Bu yıl için erişime engellenen İnternet artmasının bir diğer sebebi ise TİB’in engelleme site sayısını 50,918 olarak açıklanırken bu yöntemini değiştirmesi olarak görülüyor. siteler hakkında şimdiye kadar 51,043 erişime TİB’in 2012’den beri artık her web sitesine engelleme kararı verildiği belirtiliyor. tek tek girip içerik kontrolü yapmadığını ve erişime engellenecek web sitelerini otomatik Sistem şöyle işliyor: Bir site erişime olarak bulduğunu açıklayan yetkili bunun son engellendiğinde Engelli Web’e alan adı dönemlerde hatalı erişim engellemelerine sebep bildirimi yapılıyor. Bu bildirimin ardından site olduğunu da iddia etti. Engelli Web’de yer alan engellemenin hangi kurum tarafından, hangi bilgilere göre TİB, hatalı bir erişime kapatma karar tarihi ve numarası ile yapıldığını kayıt kararı aldığında, itirazlar sonucu bunu fark altına alıyor. Bazı durumlarda engellerin edince siteyi yeniden erişime açıyor. Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB) sitesinden de kontrolü sağlanıyor. Ekip erişim engelinin kaldırıldığını bildiği siteleri veri tabanlarından kaldırıyor.

6 kişiden oluşan ve anonim kalmak isteyen Engelli Web, ğustos ayı itibariyle Türkiye’de erişime Türkiye’de çeşitli sebeplerle erişime engellenen İnternet sitelerinin sayısı engellenmiş İnternet sitelerini ve 50 bini geçti. Engelli Web’in verilerine IP adreslerini listelemek amacıyla göre erişime engellenen sitelerin 2008 yılının sonunda kuruldu. Engelli A Web yetkilisi listenin ziyaretçilerin çoğunluğunu müstehcen siteler oluşturuyor. Engelli Web yetkilisi engellemelerin yüzde katkılarıyla oluşturulduğunu ve her 91.4’ünün Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na web sitesini tek tek kontrol ederek (BTK) bağlı Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı veri tabanına eklediklerini belirtti. (TİB) tarafından yapıldığını, diğer engellemelerin ise mahkemeler, savcılıklar ve Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından gerçekleştirildiğini bildirdi. Engelli Web

8 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 9 Elektronik ürün 1 Ocak 2015’ten itibaren elektronik ürünlerin kullanıcı dijital ekranında yer alan yazılı, sesli ekranlarına Türkçe ve görüntülü ifadeler Türkçe olacak.

ümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun çerçevesinde zorunluluğu hazırladığı “Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği”, “Garanti Belgesi Yönetmeliği” ve “Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Yönetmeliği”, Resmi Gazete’nin 13 Haziran 2014 Gtarihli sayısında yayımlandı. Yönetmeliklerle, tanıtma ve kullanma kılavuzları, garanti belgeleri ve satış sonrası hizmetlere ilişkin usul ve esasları belirledi. Buna göre, 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren elektronik ürünlerin kullanıcı arayüzünde (dijital ekran) yer alan yazılı, sesli ve görüntülü ifadeler Türkçe olmak zorunda. Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Yönetmeliği’ne göre, tüketicinin kullanımına sunulan mallar, Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzuyla satılacak. Tanıtma ve kullanma kılavuzu açık, sade, anlaşılabilir bir dilde ve okunabilir şekilde düzenlenecek ve kâğıt üzerinde yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısıyla tüketiciye verilecek. Kılavuzun kalıcı veri saklayıcısıyla tüketiciye sunulması halinde bu bilgiler ayrıca üretici veya ithalatçının İnternet sitesinde de yer alacak. Yönetmeliğe göre, ürünlerin kullanıcı arayüzünde yer alan yazılı, sesli ve görüntülü ifadelerin Türkçe olması zorunlu olacak. Bu hüküm, 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek.

Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği’ne göre ise, üretici veya ithalatçılar, ürünlerin kullanım ömrü süresince, satış sonrası hizmetleri sağlamak üzere belirlenen sayı ve özellikte yetkili servis istasyonunu, yeterli teknik kadroya sahip şekilde kurmak zorunda olacak. Üretici veya ithalatçılar, tüketicilerin talebi üzerine yedek parça satışından kaçınamayacak. Servis istasyonlarının, yedek parça fiyat listesini, tüketicilerin görebileceği bir yere asması veya katalog halinde ya da elektronik ortamda tüketiciye göstermesi zorunlu olacak.

10 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 11 20 bin kadar şirketi kapsayacak elektronik e-Defter defter tutma zorunluluğu, 1 Ocak’tan itibaren uygulamaya zorunluluğu girecek. Uygulamanın 500 milyon TL’lik tasarruf sağlaması geliyor bekleniyor.

aliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı yayımladığı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile şirketlere 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren elektronik defter (e-deft- er) tutma zorunluluğu getiriyor. 20 bine yakın şirketi kapsayacak uygulamayla MTürkiye ekonomisine 500 milyon TL’lik tasarruf sağlanması hedefleniyor. e-defter, noter tasdiki, kâğıt ve baskı maliyetleri, depolama maliyeti, basım ve denetim sırasında gereken iş gücü gibi çok ciddi maliyet avantajları sağlıyor. Firmalar açısından e-defter ile üretim ve denetim maliyetleri de azalacak. Sistem büyük ölçekli firma başına aylık yaklaşık 8 bin liraya yakın tasarruf sağlayacak. e-Defter, devlet açısından vergi denetimini kolaylaştıracak.

E-defter teknolojisi E-defterde kullanılan Genişletilebilir İşletme Ra¬porlama Dili (eXtensible Business Re- porting Language- XBRL) teknolojisi, aralarında, denetim şirketleri, yazılım şirketleri, devlet birimleri ve Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (The International Account- ing Standards Board -IASB) gibi kurumların da yer aldığı 600 katılımcının birleşimi ile kurulan kâr amacı gütmeyen uluslararası bir kon¬sorsiyum tarafından geliştirilmiş. Açık bir standart ve lisans gerektirmeyen XBRL, finansal bilgilerin raporlanması, iletilmesi ve analiz edilmesi için kulla¬nılan XML (eXtensible Markup Language – Genişletilebilir İşaretleme Dili) ta¬banlı genel bir işaretleme dili, elektronik bir dosya standardı. XBRL, XML veri öğelerini etiketleyerek tanımladığından bilgisayar yazılımları tarafından bu ver- iler verimli bir şekilde işlenebiliyor. XML teknolojisinin muhasebe işlemlerinde ve finansal bilgilerin raporlanmasında kullanılması XBRL olarak adlandırılıyor.

XBRL, finansal bilgi kullanıcılarına finansal bilgilerin hazırlanmasında, tüm tara- flara İnternet üzerinden veya diğer elektronik yöntemlerle transfer edilebilm- esinde ve raporlanmasında uluslararası bir standart sağlıyor. Dünya genelinde işletmecilikte kullanılan birçok farklı kavram (örneğin “stok” kavramı), XBRL teknolo- jisi ile daha standart hale getiriliyor. XBRL ile fi¬nansal verilerin etiketlenmesi ürün- lerin barkodlanması işlemine benzer. XBRL ile işaretlenmiş olan bir veri bilgisayarlar tarafından okunduğunda bu verinin hangi işletmeye ait olduğu, biriminin ne olduğu, hangi döneme ait olduğu gibi birçok bilgiye ulaşmak mümkün. XBRL finansal veriler için önce standart “etiketler” oluşturuyor, daha sonra bu etiketlerle finansal veriler etiketleniyor. Böylece bu veriler hem bilgisayarlar hem de insanlar tarafından anlaşılır hale geliyor.

12 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 13 aklaşık 25 yıldır İnternet ortamında Basın Kanunu kapsamında değerlendirilecek. “İnternet medyası” tasarısı, yayın yapan haber sitelerinin İnternet medyasında çalışan gazeteciler de, oluşturduğu “İnternet medyası”, diğer mecralardaki meslektaşlarının kıdem ve yıllardır beklediği yasaya yine izin hakları ile bazı akreditasyon süreçlerinde TBMM’den geçmedi kavuşamadı. İnternet medyasını şart koşulan “sarı basın kartı” alma olanağına 2004Y tarihli 5187 Sayılı Basın Kanunu ile 5953 sahip olacaklar. Tasarıda, resmi ilanların haber Sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlar ile Çalıştıranlar sitelerinde de yayımlanmasının önünün açılması Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında öngörülüyor. Kanun kapsamına alınmasını amaçlayan yasa Bilişim çağının yarattığı “İnternet medyası” tasarısı, 12 Mart 2014’te Türkiye Büyük Millet Alt komisyonda görüşülen tasarının bazı Meclisi’ne (TBMM) sevk edilmişti. 29 Nisan 2014’te maddelerinde değişikliğe gidilirken çok eleştiri kendine özgü bir basın yasasına yine ise İnternet haber sitelerinin Basın Kanunu alan “yayın durdurma müeyyidesi sebeplerinin kavuşamadı. “İnternet medyası” ile ilgili kapsamına alınmasıyla ilgili yasa tasarısı, Adalet ortaya çıkması veya yer sağlayıcılık faaliyet düzenlemeleri içeren kanun tasarısı, 9 Temmuz Komisyonu’nda görüşülüp alt komisyona sevk belgesinin iptali durumlarında İnternet haber edilmişti. Ancak tasarı gündemin yoğunluğundan siteleri için sağlanan haklar ortadan kalkar” 2014’te TBMM Adalet Komisyonu”ndan geçti yine bir türlü TBMM Genel Kurulu’na indirilemedi. şeklindeki 7’nci madde de kaldırıldı. ama genel kurula gelemedi. Tasarının Ekim’de Tasarının yasalaşması durumunda bugüne İnternet gazetecileri için imza Genel Kurul’a gelmesi bekleniyor. kadar sadece “ceza hukuku” bağlamında kampanyası “basın kuruluşu” sayılan haber siteleri, artık Bu arada Devrimci İşçi Sendikaları

14 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 15 Konfederasyonu’na (DİSK) bağlı Basın-İş Sendikası savunan Arslan, şunları söyledi: vergi ve sigorta ödeme gibi şartların yerine belirlenmesi gerektiği görüşündedir. da, İnternet gazetecilerinin Basın İş Kanunu ve “Milli savunma, milli eğitim, ulaştırma ve sosyal getirilmesinde olduğu gibi; İnternet medyasına Gazeteci bazen televizyonda, bazen gazetede, Basın Yayın işkolu kapsamına dahil edilmeleri için hizmetler nasıl bir kamu görevi ise kitle iletişim da tıklanma sayısı, vergi ödeme ve personel bazen bir dergide, bazen internette görev yapar. imza kampanyası başlattı alanı da kamu görevidir. Bu açıdan gazetecilik, çalıştırma gibi mecburiyetler de ortaya konularak İktidarın öngördüğü tanımlamayı reddeden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik’e mutlak suretle yapılması gereken bir iştir. Bu destek sağlanması gerektiğine işaret etti. gazeteciler ya da internet haber siteleri Tasarı’nın hitaben yapılan kampanya metninde İnternet görevin sağlıklı şekilde yerine gelebilmesi ve bu düzenlemesi karşısında Basın Kanunu ve Basın habercilerinin sendika işkolu yönetmeliğinde idarenin kendi denetim mekanizmalarını açık Gazeteciler Cemiyeti’nin itirazı İş Kanunu kapsamında sayılmayacaklardır. Basın-Yayın işkolunda değerlendirmeleri tutması, özellikle de yerel demokrasinin hayata Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) Yönetim Böyle bir düzenleme Türkiye Gazetecileri Hak ve gerektiğine dikkat çeken DİSK Basın-İş tekzip, Kurulu, bir açıklama yaparak Sorumluluk Bildirgesi’ndeki gazeteci tanımına da yayın yasağı gibi basın davalarında İnternet TBMM alt komisyonda aykırılık teşkil edecektir. haberciliğinin Basın Yasası kapsamında kabul edilen metne ilişkin değerlendirilirken çalışma yaşamında bu eleştirilerini bildirdi. Basın Bu tanıma göre ‘Düzenli bir şekilde, günlük kapsamda değerlendirilmemesini çifte Kanunu ve Bazı Kanunlarda yahut süreli bir yazılı, görüntülü, sesli elektronik standart olarak değerlendirdi. Sendika işkolları Değişiklik Yapılmasına Dair veya dijital basın ve yayın organında, kadrolu, yönetmeliğinde tüm internet sitelerinin “web Kanun Tasarısı’na ilişkin, sözleşmeli ya da telif karşılığı, haber alma, işleme, portalları” olarak değerlendirilmesini eleştiren Adalet Komisyonu görüşmeleri iletme veya görüş, fikir belirtme görevi üstlenen ve DİSK Basın-İş, bir şirketin kendi tanıtım sırasında itirazlarını bir asıl işi ile başlıca geçim kaynağı bu olup, çalıştığı sitesi ile bir haber portalının aynı kapsamda rapor halinde Komisyon’a işletme ile ilgili yasalar karşısındaki konumu bu değerlendirilmemesi gerektiğini, bunun medya sunduklarını anımsatan tanıma uygun olanlar gazetecidir.’ çalışanlarının örgütlülüğünü böldüğünü ifade etti. TGC, tasarının 7. Maddesinin Bu nedenle Tasarının 1. maddesi ile getirilen DİSK Basın-İş internet gazetecilerin de Basın İş metninden çıkarılmasını sadece beyanname vererek İnternet haber sitesi Kanunu kapsamında çalıştırılmasını talep etti. olumlu karşıladığını bildirdi. tanımı içine girecek ve sadece burada çalışan/ Düzenlemenin “ölçüsüz” çalışacak olan meslektaşlarımızın Basın İş Arslan: İnternet siteleri desteklenmek ve durumu ağırlaştırdığını Kanunu’na tabi olduğu yönündeki düzenlemenin isteniyorsa yeni kaynak oluşturulmalı belirten TGC, yeni tanımlanan Anayasa’nın eşitlik ilkesini ihlal ettiği Basın İlan Kurumu (BİK) Yönetim Kurulu Üyesi haber sitesi kavramının görüşündeyiz. Bu nedenlerle de ‘Alt Komisyonun’ ve BİK Genel Kurulu Anadolu Gazete Sahipleri “karışıklık ve eşitsizliklere” gerekçesine de katılmamaktayız. Temsilcisi Mustafa Arslan, İnternet haber neden olacağını vurguladı. Bunun dışında, kamuoyu tarafından yakından sitelerini Basın Kanunu kapsamına alan tasarıya TGC, TİB’e “sınırsız bilinen 5651 sayılı ‘İnternet Ortamında Yapılan ilişkin, “İnternet siteleri eğer desteklenmek yetki” verilmesinin basın Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar isteniyorsa, yeni kaynak oluşturulmak suretiyle özgürlüğünün önünde engel Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi desteklenmelidir” dedi. olduğuna işaret edip haber Hakkında Kanunda’ 06/02/2014 tarihinde yapılan Arslan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, İnternet sitelerinin “sadece basın değişiklikler hakkında da itirazlarımızı sunmuştuk. alanında düzenleme yapılmasının, bir taraftan kanunu’na tabi olmasını 5651 Sayılı Kanun’un idareye (özelikle TİB’e) cevap ve düzeltme haklarının kullanılması, önerdi. TGC, kabul edilen son verdiği sınırsız yetkilerin basın ve ifade diğer taraftan da İnternet alanında çalışanların metine ilişkin itirazlarını şöyle özgürlüğünün önündeki en büyük engeli “gazeteci” kimliğini kazanması açısından son geçmesi açısından yerel yayıncılık hayati öneme açıkladı: oluşturacağı, idarenin yapacağı müdahalelerin derece gerekli olduğunu söyledi. sahiptir. Zaten bu düşünceyle Basın İlan Kurumu “5187 sayılı Basın Kanunu kapsamında ölçüsüz olabileceği konusunda uyarılarımızı “Basın İlan Kurumunun önderliğinde, Basın kurulmuş, yazılı basın desteklenmiştir. İnternet tanımlanmaya çalışılan ‘İnternet Haber Sitesi’ yapmış ve kamuoyuyla da paylaşmıştık. Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü ile siteleri eğer desteklenmek isteniyorsa, yeni kavramı/tanımı karışıklıklara ve eşitsizliklere Uyarılarımızın haklılığı, İdarenin Twiter, Youtube ve Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı’nın da kaynak oluşturulmak suretiyle desteklenmelidir. neden olacak bir kavramdır. Sadece beyanname yargının bol miktarda uyguladığı yayın yasaklarıyla, dahil olduğu bir ekiple çıkacak yönetmelikte, Yazılı basının mevcut kaynağından pay ayrılması verilerek bu statüye hak kazanılacak ve sadece bu ortaya çıkmıştır. İnternet sitelerinde, haber portallarında da resmi yaklaşımı -ki o alan zaten sıkıntılı bir alandır- son internet haber sitelerinde çalışanlar/çalışacaklar Beyanname vermek suretiyle Basın Kanunu ilanların yayınlanabileceğine ilişkin bir hüküm derece yanlıştır. Yeni pay ayrılmak ve kaynak gazeteci sayılacaktır. kapsamına alınan ‘İnternet haber siteleri’ aynı var” diyen Arslan, bunun yazılı basın açısından; oluşturulmak suretiyle bu alanın da desteklenmesi Beyanname vermeden habercilik yapan zamanda Tasarı ile 5651 Sayılı Kanun ile kıskaç “Acaba mevcut ilanlarımızda azalma mı meydana gerekmektedir. Böylece yazılı basındaki ve İnternet ‘İnternet Haber Siteleri’ ise kanun kapsamında altına alınmıştır. Oysa internet haber sitelerinin gelecek?” endişesine, İnternet mecrası açısından medyasındaki meslek mensubu arkadaşlarımızın sayılmayacak ve bu haber sitelerinde çalışanlar da faaliyetlerini sadece Basın Kanunu’ndaki da; “Yazılı basının reklam ilan pastasından pay karşı karşıya gelmeleri önlenmelidir.” gazeteci sayılmayacaktır! yükümlülüklerini yerine getirmek kaydıyla alacağız” beklentisine neden olduğunu ifade etti. Arslan, yapılacak yeni düzenlemeyle, yazılı TGC, gazetecilik mesleğinin, yapılan mecraya yapabilmeleri yeterli olmalıdır.” Bunun temelden yanlış bir yaklaşım olduğunu medyadaki personel, yüz ölçümü, asgari satış, göre değil, mesleğin ifa ediliş biçimine göre

16 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 17 KOSGEB, inovasyonu destekleyecek yapıya dönüştürülecek

Türkiye’nin Ar-Ge ve inovasyon Ticaret ve Sanayi Şurası, Türkiye Bakanı Hayati Yazıcı, Maliye Bakanı Mehmet devrimi yapması gerektiğini Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Şimşek’in de katıldığı toplantıda, 7 bölge ve 3 Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu’nun büyük ilin sanayi ve ticaret odaları başkanları vurgulayan Bakan Işık, 7.ev sahipliğinde 7 Ağustos 2014’te ayrı ayrı sunum yaptı. 7. Ticaret ve Sanayi KOSGEB’in krediye aracılık TOBB Birlik Merkezi’nde gerçekleştirildi. Şurası’nda, ticaret ve sanayinin temsilcileri eden yapısından kurtarılıp Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın yanı sıra bütün sorunları ve çözüm önerilerini birinci Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, Bilim, ağızdan hükümetle paylaşma olanağı buldu. inovasyonu destekleyen bir Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık, Ekonomi Ticaret ve Sanayi Şurası’nda konuşan kurul olarak yeniden dizayn Bakanı Nihat Zeybekçi, Gümrük ve Ticaret Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık, edildiği bildirdi. 18 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 19 Organize sanayi bölgeleri (OSB) alanlarının kazandıracak büyük teknoloji şirketlerinin geliştirilmesi için yeniden düzenleneceğini ülkeye kazandırılacağını vurgulayan Işık, belirten Işık, OSB’lerin rant alanı olmaktan “Biz aslında geleceğin teknoloji şirketlerine çıkarılması gerektiğine işaret eden Işık, yatırım yapıyoruz. Yaptığımız çalışmaların “OSB’lerle ilgili yeni yasal düzenlemeler yerini bulmasını ve ülkemizden, tüm dünyanın yapacağız” dedi. tanıdığı teknoloji devlerinin çıkmasını Bakan Işık, şura toplantısında iş adamlarına istiyoruz” diye konuştu. bir de teklif götürdü. Marmara’nın nitelikli ve yüksek teknoloji ile üretim yapan bölge Işık, program kapsamındaki desteklere ilişkin olmasını arzuladıklarını belirten Işık, demir- de şu bilgi verdi: çelik gibi her bölgede üretilebilecek ürünlerin başka bölgelere kaydırılması önerisini sundu. “Bu programla, desteklenmeye değer bulunan Işık, biyoteknolojiyle üretim gibi nitelikli insan yatırım projelerinin makine teçhizat, taşıma, kaynağı gerektiren işletmelerin Marmara sigorta, montaj, fizibilite raporu giderleri Bölges’’nde bulunması gerektiğini vurguladı. ile birlikte yüzde 75 oranında ve bir yıl için personel, kira, enerji gibi işletme giderleri “Ülkemizden, tüm dünyanın tanıdığı karşılanacak. Destek almaya hak kazanan ve teknoloji devlerinin çıkmasını ileri teknoloji üretecek KOBİ’lerimize nakdi olarak 5 milyon liraya kadar ve kalan kısmı istiyoruz” da kredi faiz desteği olmak üzere toplamda 10 milyon lira hibe vereceğiz. Bu programın Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Işık, 17 yerli üretimin artırılması için yoğun gayret Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ülkemiz için hayırlı olacağını umuyor, Temmuz itibarıyla başvuruları başlayan gösterildiğini aktardı. (TÜBİTAK) ve Küçük ve Orta Ölçekli teknoloji düzeyimizin artmasına önemli katkı “Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı” İşletmeleri Geliştirme İdaresi Başkanlığı’nın sağlayacağına inanıyorum.” ile ise, ileri teknoloji üretecek KOBİ’lere Bakan Işık, kamunun alacağı dış kaynaklı (KOSGEB) destek bütçelerini tam olarak önemli desteklerin sağlanacağını açıklamıştı. üretimler için en az yüzde 50’sinin Türkiye’de harcayamadığından yakınan Işık, buna Programa başvurmak isteyenlerin, 3 Ekim Konuya ilişkin AA muhabirine açıklamalarda üretilmesini içeren Off-set uygulamasını gerekçe olarak da niteliksiz projeleri gösterdi. 2014’e Bakanlığın İnternet sitesindeki bulunup bu alanda faaliyet gösteren tüm hayata geçirdiklerini söyledi. Üreticiye seslenen Işık, “Kaliteli proje getirin, formu doldurmaları gerekiyor. Başvurular, ilgilileri programa başvurmaya davet eden Kamu ihalelerinde yerli ürüne artık pozitif destekleyelim” çağrısında bulundu. yine aynı siteden on-line olarak yapılacak. Işık, çalışmanın hedefinin, Ar-Ge sonucu ayrımcılık yapıldığını anımsatarak yerli Başvuru dokümanları alındıktan sonra ortaya çıkmış orta ve yüksek teknolojili ürünün fiyatının yüzde 15 pahalı dahi olsa alım KOSGEB’e yeni dizayn bir değerlendirme süreci olacak. Teknik ürünlerin yatırım ve üretimine destek vererek; zorunluluğu getiren düzenlemeye işaret etti. uzmanlardan oluşan heyet, başvuruları bu ürünleri üreten teknoloji tabanlı firmaların “Türkiye’nin araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) ve KOSGEB’in yeniden dizayn edildiğinin altını inceleyecek ve bir rapor hazırlayacak. Bu ortaya çıkması ve büyümesini sağlamak inovasyon devrimi yapması gerekiyor” vurgusu çizen Işık, kurumun krediye aracılık eden raporun sonucuna göre de Bakanlığın olduğunu bildirdi. yapan Işık, girişimcilere verilen desteklerdeki yapısından kurtarılıp inovasyonu destekleyen, oluşturacağı komisyon, programdan sıkıntılardan söz etti. KOBİ’lerin kurumsallaşmasını, kümelenmesini yararlanmaya hak kazanacakları belirleyecek. Bu destekle Türkiye’nin uluslararası rekabet ve rekabetini sağlayan kurul olarak devam gücünü artıracak ve ekonomiye dinamizm Bakanlığıyla bağlı kuruluşlar olan Türkiye edeceğini söyledi.

20 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 21 EndüstridenEndüstriden Haberler Haberler SEO rehberi Arama motorlarında rakiplerinizin önüne geçmek, ön sıralarda yer almak istiyorsanız bu yazıyı okuyun Eylem CÜLCÜLOĞLU [email protected]

undan 25 sene önce internette ne arama motoru vardı ne de web siteleri. O Bzamanlar internet üzerinde arama, FTP sitelerini arayan Archie ile yapılırdı. Günümüzde ise internet çok değişti. Şu an internet deyince akla hemen web geliyor. Hatta sokaktaki kişi için internet sadece web’den ve Google’dan ibaret.

İnternet üzerinde 1 milyarın üzerinde web sitesi bulunuyor. Bu web sitelerine erişim ise ağırlıklı olarak arama motorları üzerinden gerçekleşiyor. Hatta insanların çoğu web sitesi adresi bile yazmaya üşeniyor, arama motoru üzerinden adresin bir kısmını yazarak istediği siteye bağlanıyor. Dünyanın en büyük arama çok farklı kritere göre puanlıyor ve sıralıyor. motoru Google yüzde 68.1’lik bir pazar payına PageRank sayesinde kullanıcılara en uygun sahip ve Google üzerinde her saniyede 40 sonuçlar ulaştırılıyor. Google’un kullandığı bu bin üzerinde arama yapılıyor. 1998 yılında ise gelişmiş algoritma, firmayı rakipleri arasından Google üzerinden bütün bir günde sadece 10 sıyırıyor. bin arama yapılıyordu. İnternet büyüyor, arama motorlarının önemi artıyor. Arama motorlarında milyarlarca web sayfası bulunuyor. Bir arama binlerce farklı sonuç Stanford’da doğan algoritma getirebiliyor. Durum böyle olunca arama Arama motorlarında sonuçlar belli bir motorlarında ön sayfalarda yer almak algoritmaya göre listeleniyor. Google’un şirketler için hayati önem taşıyor. Şirketler kullandığı algoritmanın adı PageRank. Bu Google’un PageRank algoritmasını çözmek ve algoritma 1996 yılında Google’un kurucuları rakiplerinin önünde yer almak için faaliyetlerde Larry Page ve Sergey Brin tarafından Stanford bulunuyorlar. Bu faaliyetler SEO - Search Engine Üniversitesi’nde geliştirildi. PageRank, Google’a Optimization - Arama Motoru Optimizasyonu ait tescilli bir marka ama PageRank’ın patentini olarak adlandırılıyor. Stanford Üniversitesi elinde tutuyor. Stanford Üniversitesi bu patentin kullanım hakkını 1.8 Bundan 10-15 sene önce SEO adı hiç milyon hisse karşılığında Google’a vermişti. bilinmezken günümüzde ise SEO bir endüstri Üniversite 2005 yılında bu hisseleri 336 milyon haline gelmiş durumda. Saniyede 4 kişi dolar karşılığında sattı. Günümüzde Google’ı Google’da SEO kelimesini aratıyor. Twitter Google yapan bu PageRank algoritmasının üzerinde her ay 248 bin adet SEO konulu Tweet başarısı. PageRank algoritması siteleri bir atılıyor. SEO konulu 13 milyon üzerinde blog

22 2014 EYLÜL e-endüstri AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 23 EndüstridenEndüstriden Haberler Haberler

makalesi bulunuyor ve Amazon’da 2696 adet sitenin konusuyla alakalı popüler bir anahtar SEO konulu kitap var. kelimeyi içeriyorsa o sitenin rakiplerine göre İnternette sitesi olan neredeyse her şirket SEO daha fazla şansı oluyor. Örneğin “business” ile ilgileniyor ve SEO için ya şirket bünyesinde kelimesini arattığınızda ilk sayfada karşımıza çalışma yapıyor ya da dışarıdan hizmet satın çıkan sonuçlardaki alan adlarının çoğunun alıyor. “business” kelimesini içerdiğini görüyoruz: businessweek.com, businiessinsider.com, SEO faaliyetleri sayfa üzerindeki faaliyetler ve foxbusiness.com v.b. Bu siteler tabii ki sadece sayfa dışındaki faaliyetler olarak ikiye ayrılıyor. alan adlarıyla orada yer almıyorlar ama alan Google kuralları gereği sadece sayfa üzerindeki adlarında anahtar kelimenin geçmesi onlara SEO faaliyetlerine izin veriyor. Ama yüzbinlerce bir avantaj sağlıyor. Diğer taraftan alan adında site diğerlerinin önüne geçmek için sayfa anahtar kelime geçmese de sitelerin gücüne dışındaki faaliyetlerle algoritmayı kırmanın göre başlıkta anahtar kelimenin geçmesi de ön yollarını arıyor. sırada yer almaya yetebiliyor. Örneğin business kelimesinin arama sonucunda ilk sırada Sayfa üzerinde SEO wikipedia.com girişi çıkıyor. Wikipedia’nın çok Sayfa üzerinde SEO faaliyetleri web sitesinin ziyaret edilen bir site olması ve SEO anlamında optimize edilerek arama sonuçlarında önde güçlü olması domain alakasız bile olsa çıkması üzerine yapılıyor. Bu faaliyet ilk önce sonuçlarda ilk sırada çıkmasına olanak tanıyor. doğru alan adının seçilmesi ile başlıyor. Başlıkların önemi Alan adı seçimi Sayfa üzerinde SEO’da alan adından sonra Alan adlarının arama motorlarında önde önem verilmesi gereken ikinci konu sayfanın çıkmada çok büyük rolü var. Sadece alan adı başlığı. Arama motorları başlığa büyük önem ön sırada çıkma garantisi vermese de, alan adı veriyor. Konu ile alakalı ve konuda çok arama yapılan kelimeleri içinde bulunduran bir başlık seçmek çok büyük önem taşıyor. Hangi akılda tutmak gerekiyor. İçeriğin SEO’ya ne kopyalıyorsa site Google tarafından cezalandırılır kelimelerin daha çok arandığını bulmak içinse kadar uygun olduğunu ve anahtar kelimelerin hatta arama sonuçlarından bile çıkartılabilir. en iyi araç Google Adwords’ün Keyword Planner doğru kullanıp kullanılmadığını belirleyen online O yüzden içeriğiniz her zaman özgün olmalı. uygulaması. Adwords kullanıcılarına ücretsiz servisler bu konuda büyük kolaylık sağlıyor. Bir paragraf yazı bile kopya olmamalı. Ayrıca olarak sunulan bu araçla hangi kelimenin ne Seositecheckup.com, Woorank.com ve Moz.com içeriğin düzenli olarak güncellenmesi sitelere kadar arandığını, hangi kelimede ne kadar bu sitelerden en popüler olanları. arama sonuçlarında büyük artılar sağlar. Bu rekabet olduğunu görmek mümkün. Ayrıca alanda site sahibi tarafından düzenli girilen piyasada bu servisin verilerini kullanan onlarca Özgün içerik özgün içeriğin yanında kullanıcı tarafından özel yazılım ve online servis de bulunuyor. Google bir web sitesini değerlendirirken bir üretilen içerik de büyük önem taşır. Sitede Anahtar kelime araştırmalarında en popüler çok faktörü göz önüne alıyor. Bu faktörlerden forumlara ve yorumlara yer vermek her zaman siteler: WordStream.com, Ubersuggest.org ve en önemlilerinden birisi özgün ve güncellenen artı değer sağlayacaktır. Wordtracker.com. içerik. Eğer web sitenizin Google’da yüksek yerlere ulaşmasını istiyorsanız içeriğiniz Google son yıllarda multimedya içeriğine de Anahtar kelimeler kesinlikle kopya olmamalı. İçerik üretmede en önem vermeye başladı. Eğer sitenizde kendinize Anahtar kelimelerin önemi sadece başlık ve kolay yöntem diğer sitelerden kopyalama yapıştır ait Youtube videoları yayınlıyorsanız, arama alan adı ile de sınırlı değil. Anahtar kelimelerin yapmak gibi gözükebilir ama bu size yarardan motorlarında sıra kapma yarışında avantaj sitenin içeriğinde de bulunması gerekiyor. çok zarar sağlar. Google arama motoru sitenizi sağlayabilirsiniz. Sitenizin içeriğinde ne kadar çok popüler endekslerken içeriğin daha önce internette yer anahtar kelime bulunursa arama sonuçlarında alıp yer almadığını kontrol eder. Eğer içerik Sayfa üzerinde yapılan SEO faaliyetlerinde bir yer alma şansınız o kadar artıyor. Bu yüzden başka bir sitede varsa içeriği kopyalayan sitenin diğer önemli konu sitenin rahatlıkla arama içeriği yazarken anahtar kelimeleri her zaman sıralaması düşer. Eğer bir site sürekli içerik motorları tarafından endekslenebilir olması.

24 2014 EYLÜL e-endüstri AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 25 EndüstridenEndüstriden Haberler Haberler

Geri linkler SBWire.com gibi profesyonel bir basın bülteni Mükemmel bir dünyada geri linkler tamamen dağıtım servisi ile dağıtabilirsiniz. Ayrıca bir organik bir şekilde oluşur ve sitelere başka halkla ilişkiler ajansı ile çalışıp bültenlerinizin siteler geri link verirler. Google algoritmasını ilk gazetecilere ve elektronik yayıncılara kez geliştirirken bu mükemmel dünyayı temel ulaşmasını sağlayabilirsiniz. Burada yapacağınız almıştı. Ama insanlar ne zamanlar geri linklerin harcamalar size arama motorlarında yükselme önemini öğrenip parayla veya spam yoluyla geri olarak geri dönecektir. Basın bülteniniz haber linkler yaratmaya başladılar, işin rengi değişti. sitelerinde yer alır size link verilirse Google Google algoritmasında köklü değişikliklere gitti bunu her zaman mükafatlandırır. ve geri linklerin sayısı kadar, niteliği de önem taşımaya başladı. Yapay bir şekilde yaratılan geri Google’ın sevdiği geri linklerden diğerleri ise linkler Google tarafından tespit edildi ve geri link sosyal medyadan gelen geri linklerdir. Sitenizi satın alan siteler cezalandırıldı. Twitter’da, Facebook’ta, LinkedIN’de tanıtmak, Facebook’da sitenize ait bir sayfa yaratmak Günümüzde geri linkler hala çok büyük önem çok faydalı olacaktır. Ayrıca sitenize link veren taşıyor. Bu noktada seçebileceğiniz iki strateji Youtube videolarının da etkisi büyüktür. bulunuyor. Birinci strateji hiç risk almayıp herhangi bir geri link yaratma faaliyetinde Son zamanlarda popüler olan makale paylaşım bulunmamak. İkinci strateji ise Google’un sitelerinin de geri link konusunda katkısı hoşlanacağı tarzda geri linkler yaratmak. büyüktür. Sitenizi anlatan, servislerinizi Birinci strateji en kolay olanıdır ama geri link tanıtan makaleler yazıp bunları Squidoo. yaratmazsanız, servisiniz çok popüler değilse, com, Hubpages.com gibi makale paylaşım mutlaka rakiplerinizin arkasında kalırsınız. sitelerinde paylaşırsanız değerli geri linkler elde Çünkü organik geri linkler kolay elde edilmez. edebilirsiniz. Organik geri link kazanmak için öncelikle bir şekilde diğer sitelerin sizden haberdar olması gerekir. Bu noktada kısır bir döngü Kara şapka teknikler içine girersiniz. Arama sonuçlarında sonlarda Basın bültenleri, sosyal medya geri linkleri, gözüktüğünüz için geri link kazanamazsınız, geri makaleler Google’ın sevdiği geri linklerdir. link kazanamadığınız için de arama sonuçlarında Bunların dışında yarattığınız geri linkler ise Arama motorları siteleri endekslemede gelişmiş Tools, SEO ile ilgilenen her web yöneticisinin sonlarda gözükürsünüz. Elinizde ciddi reklam size yarar da sağlayabilir, zarar da. Kara şapka teknolojilere sahipler ama bazen yeterli kullanması gereken bir servistir. bütçeleri yoksa ve rakiplerinizin önünde (blackhat) olarak adlandırılan bu geri linkler olamıyorlar. Bu yüzden sitede bozuk linkler yer almak istiyorsanız ikinci stratejiyi seçip genelde spam teknikleri ve özel yazılımlar bulunmamalı. Tüm sayfalara link verilmeli ve Sayfa dışı SEO Google’un istediği şekilde geri link yaratmanızı kullanarak yaratılır. Bloglarda yorum yapıp ayrıca bir site haritası (sitemap) oluşturulmalı. Web siteniz ne kadar güncel, özgün ve SEO için tavsiye ederim. Gerçi aslında Google her türlü link yaratmak, sosyal yer imleri üzerinden link Site haritaları XML formatında sitelerdeki optimize edilmiş olsun bu sizin ön sayfalarda yapay geri link yaratılmasına karşıdır. Bunu yaratmak, forumlarda profil sayfalarında link linklerin dizinini sergiler ve arama motorlarının çıkacağınızın garantisini vermez. Google’un cezalandıracağını her yerde söyler ama bazı geri yaratmak kara şapka linklerine örneklerdir. kolayca tüm linklere ulaşmasını sağlar. Site web sitelerini değerlendiren PageRank linkleri de çok sever. Google son zamanlarda bu tarz linkleri haritalarını xmlsitemapgenerator.org gibi algoritmasının temelini geri linkler (backlink) cezalandırma yoluna başladı. Bir site kısa ücretsiz servisler kullanarak oluşturabilirsiniz. oluşturuyor. Basit olarak söylemek gerekirse Basın bültenlerinin önemi zamanda çok fazla geri linke sahip olursa bir siteye link veren siteler ne kadar çoksa Basın bültenleri bunların başında gelir. İyi otomatik olarak cezalandırılıyor ve arama Daha sonra bu haritanın Google tarafından o sitenin değeri artar. Sitelerin popüler olup yazılmış ve iyi dağıtılmış bir basın bülteni size sonuçlarında gerilerde yer alıyor. Bu yüzden işleme alınması için Google Webmaster Tools olmadığını başkalarının onlara verdiği değer çok fazla sayıda değerli geri link kazandırabilir. kara şapka link tekniklerini kullanmamanızı servisine ücretsiz abone olmanız gerekiyor. Bu ve paylaşımlarla değerlendiren Google, geri Burada önemli olan sitenizin konusu ile ilgili, tavsiye ederim. serviste site haritalarını gönderebilir, sitenizin linklere çok önem veriyor. anahtar kelime bakından zengin, profesyonel indekslenmesi konusunda herhangi bir sorun ve haber değeri taşıyan bir basın bülteni Blog ağları var mı görebilirsiniz. Google Webmaster yazmaktır. Daha sonra bu basın bültenini Kara şapka geri linklerin en popüler olanı

26 2014 EYLÜL e-endüstri AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 27 EndüstridenEndüstriden Haberler Haberler

ise blog ağlarıdır. Sadece SEO için yaratılmış Yazılımı 3-4 hafta kullandıktan sonra arama yüzlerce blogdan oluşan ağlar sitelere hızlı bir sonuçlarında belirgin iyileşmeler gözlemleniyor. ivme kazandırabilir. Bu sistemde bir makale Bu teknik geri link yaratmaktan daha güvenli yazılır. Makalenin içeriği değiştirilerek (spin) ağ olsa da arama sonuçlarını değiştirmeye üzerindeki bloglarda yayınlanır. Google arama yönelik her hareketin bir risk olduğunu akıldan motoru bir anda bir çok blogta site hakkında çıkarmamak gerek. Yazılım hakkında daha fazla yazılıp çizildiğini görünce arama sonuçlarında bilgiyi www.googlesearchbot.org/offer adresinde siteyi yükseltir. Bu teknik bundan 1-2 sene önce bulabilirsiniz. çok etkin bir şekilde kullanıyordu. Buradaki adaletsizliği gören Google blog ağlarını SEO’nun geleceği avlamaya başladı. Büyük blog ağları tespit Önümüzdeki dönemde SEO’nun önemi daha da edildi ve bu ağlar üzerindeki sitelerin hepsi artacak. Daha şimdiden bir çok büyük şirket cezalandırıldı. Günümüzde hala blog ağları var. bünyesinde SEO uzmanı çalıştırmaya başladı. Ama bunların çoğu yeraltına inmiş durumda. Kariyer sitelerinde bir çok SEO pozisyonu Bu ağlar kendilerinin reklamlarını sadece özel ilanı görmek mümkün. İnternette rekabet forumlarda yapıyorlar ve sadece sınırlı sayıda arttıkça, sitelerin sayıları arttıkça, rakiplerin kişiye hizmet veriyorlar. Bu tarz ağlar sizi çok önüne geçmek daha da önem taşıyacak. kısa bir zamanda üstlere taşıyabilir ama fark Önümüzdeki dönemde klasik anlamda edildiği zaman aynı hızda gerilere düşersiniz. geri link yaratmaya dayalı SEO anlayışının O yüzden bu tarz ağları da kullanmanızı tavsiye değişeceğini öngörüyorum. Arama motorları etmem. İlla kullanacaksınız farklı IP’ler üzerinde sosyal medyadan gelen sinyallere ve kullanıcı kendi blog ağınızı kurup, sadece kendiniz için davranışlarına daha çok önem verecekler. kullanın derim. Ama unutmayın kara şapka Twitter, Facebook ve Youtube aktiviteleri tekniklerinde her zaman risk vardır. algoritmalarda daha fazla değer taşıyacak. Ayrıca sitelerin yükleme hızı, kullanıcıların site Organik trafiğin gücü içerinde durma süreleri, girdikleri sayfalar gibi Google PageRank algoritması sadece sayfa bir çok etmen sayfaların derecelendirmesinde içindeki içerik ve geri linklerle de sınırlı değil. yer alacak. İnternette var olmak isteyen her Google aynı zamanda kendi kullanıcılarının şirket, her site bir şekilde SEO’ya dokunacak. hareketlerini takip edip popüler siteleri Kiminin bilgisizlikten ve tecrübesizlikten eli ödüllendiriyor. Örneğin “bilişim” kelimesi yanacak. Kimi ise bir yükselip bir düşecek. aratıldığı zaman kullanıcının önüne bir çok sonuç Doğru zamanda doğru karar alan, doğru SEO çıkar. Kullanıcı Türkiye Bilişim Derneği sitesine stratejilerini doğru ekiplerle yönetenler ise her tıkladığı zaman bu tıklama TBD’ye bir artı puan zaman kazanacak... yazar. Ne kadar çok kişi arama yapar ve arama sonucunda siteye tıklarsa, sitenin PageRank değeri yükselir. Kullanıcıların tercihlerini dikkate alan Google, arama sonuçlarında daha çok tercih edilen, daha çok tıklanan siteyi ödüllendirir. Google Algoritmasının bu özelliğini kullanan özel yazılımlarla kullanıcı davranışlarını taklit edip farklı IP’ler kullanarak sitenize trafik yaratabilirsiniz. Google Search Bot adı verilen bir yazılım bu iş için geliştirilmiş en iyi yazılımlardan birisi. VPN ağlarındaki IP’leri kullanan bu yazılım, tamamen gerçek kullanıcıymış gibi Google’da arama yapıyor ve istenen linke tıklıyor.

28 2014 EYLÜL e-endüstri AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 29 on dönemde kamuoyunda “bilgi toplumu Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz, çalışmalarının dağınık olduğu ve farklı roller üstlenen kurumlarımız arasında koordinasyon olmadığı” yönünde bir algının mevcut olduğunun altını çizen tartışmalara son noktayı koydu: Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz, “Mevzuatımız, ülkemizin bilgi toplumu politikalarının şekillenmesinde veS bu politikaların uygulamasının koordinasyonunda merkezi kurum olarak Kalkınma Bakanlığını işaret ediyor” dedi. Bilgi toplumu Bilgi toplumu çalışmalarının dağınık olduğu konusunun tartışmalı bir konu olduğunu öne süren Kalkınma Bakanı Yılmaz, önümüzdeki dönemde yeni stratejilerin uygulamaya konmasıyla birlikte bu konuda daha toparlayıcı ve bilgi toplumu açısından politikalarının şekillenmesi farklı roller üstlenen kurumların çabalarını ortak bir yöne sevk edici müdahaleleri olacağını ifade etti.

Bakan Yılmaz, hâlihazırda 2014-2018 döneminde uygulamayı ve koordinasyonu, öngördükleri strateji ve eylem planına ilişkin hazırlık çalışmalarını son aşamaya getirdiklerine dikkati çekerek kısa vadede yeni Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planımızı ilan edeceklerini bildirdi. Bakanlığımızın e-Devlet proje ve uygulamalarının bütünsel bir yaklaşımla ele alınması ve kamuya ait bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) yatırım projelerinin kurumlar arası koordinasyon ve birlikte çalışabilirliği esas alan bir anlayışla yürütülmesi gerektiğine değinen Yılmaz, görevi kamu hizmetlerinin bütünleşik ve etkin şekilde sunulması için Türkiye’nin kamu yönetimi yapısına uygun politika, strateji ve uygulama önerilerinin geliştirilmesinin amaçlandığını dile getirdi. Yılmaz, bu çerçevede;” Kurumsal Bilişim Stratejisi, Kamu Bilişim Personeli, Kamuda Açık Kaynak Kodlu Yazılım Kullanımı, Kamu Bilişim Yetkinlik Merkezi, Kamu Bulutu, Türkiye Coğrafi Bilgi Önümüzdeki dönemde yeni Stratejisi ve Eylem Planı, Kent Yönetimi Bilgi Sistemi, Etkin Kamu stratejinin uygulamaya Bilişim Tedariki” gibi başlıklarda kapsamlı çalışmaları hayata konmasıyla birlikte bu geçireceklerini belirtti. konuda daha toparlayıcı ve bilgi toplumu açısından farklı Bilgi ve iletişim teknolojilerinin etkin biçimde kullanılmasının en roller üstlenen kurumların az bu teknolojilerin yaygınlığı kadar önemli olduğunun üzerinde çabalarını ortak bir yöne duran Yılmaz, sayısal okuryazarlık olarak nitelendirilen BİT sevk edici müdahaleleri yetkinliklerinin topluma kazandırılması gerektiğine işaret etti. olacağını vurgulayan Yılmaz, BİT’in etkin kullanımı konusunda üzerinde durulması gereken bilgisayar ve internetin ikinci konunun ise bilinçli kullanım olduğuna dikkati çeken Yılmaz, bilinçli kullanımını temel “Maalesef ülkemizde bilgisayar ve internet kullanım alışkanlıkları eğitim müfredatının önemli toplumun önemli bir kesiminde bu teknolojilerin gerekliliği bir parçası haline getirip konusunda soru işaretleri oluşturuyor. Bilinçli kullanım konusunu öğrencilerin farkındalık temel eğitim müfredatının önemli bir parçası haline getirerek düzeyini arttırmayı özellikle öğrencilerin BİT konusundaki farkındalık düzeyini hedeflediklerini belirtti. arttırmayı hedefliyoruz” diye konuştu. Fatma Ağaç

30 2014 EYLÜL SÖYLEŞİ AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 31 Yılmaz, bilişim sektörünün katma değeri yüksek, dinamik ve nitelikli insan kaynağı yapısıyla da yatırım programı. Biliyorsunuz, ülkemizin İnternet sitelerimizden taslağı yayımlayarak özel önem verdikleri sektör olduğunun altını çizerek, “Bilişim sektörümüzün iç ve dış pazarlara, yatırım bütçesi kurumlarımızın proje teklifleri ilgi duyan herkesin görüşlerini paylaşmasına hem dünya bilişim pazarından daha fazla pay alacak, hem de ekonomimizin genelinde değerlendirilerek Bakanlığımız tarafından imkân tanıdık. Şu anda bu son süreçte gelen rekabetçiliği artıracak şekilde katma değerli ürün ve hizmetler sunması gerekiyor” dedi. şekillendiriliyor ve önce Hükümetimize ilave görüşlerin değerlendirmesini yapıyoruz. Yılmaz, bu amaçla, öncelikle, bilgi ve iletişim teknolojilerinden yararlanan kamu kesimi ve başta sonra da Meclisimize sunuluyor. Bu anlamda Kısa vadede de strateji ve eylem planımızı KOBİ’ler olmak üzere özel kesimin talebinin, bu sektörün gelişimine imkân tanıyacak şekilde özellikle 2003 yılından bu yana içlerinde çok Yüksek Planlama Kurulu kararı ile yürürlüğe yönlendirilmesi gerektiğine vurgu yaptı. büyük projelerin de olduğu yüzlerce bilişim koymayı ümit ediyoruz. 2014-2018 dönemi Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı çalışmalarında son aşamaya projesine kaynak aktardık. Son yıllarda yıllık Bu vesileyle danışmanlık süreci dâhil olmak geldiklerini aktaran Yılmaz, danışmanlık çalışmasının oldukça verimli olduğunu, bu süreçte bazda bu projeler için ayırdığımız kaynak 3 üzere çalışmalarımıza katılan ve bir şekilde hem stratejinin şekillenmesine altyapı teşkil edecek rapor ve çıktıların üretildiğini hem de kamu milyar TL’nin üzerine çıkmış durumda. görüşlerini bizlerle paylaşan herkese kurumları, üniversiteler, yerel yönetimler, sivil toplum ve özel kesimden 300 civarında kurumun Son olarak şunu ifade etmek istiyorum; teşekkürlerimi ifade etmek istiyorum. 700’e yakın temsilcinin katkılarının alındığını kaydetti. mevzuatımız, ülkemizin bilgi toplumu Strateji ve eylem planı taslağını oluşturduklarını belirterek, taslağı 271 kurumun görüşüne politikalarının şekillenmesinde ve bu -Bilgi Toplumu Stratejisi’nde bilişim açtıklarını ifade eden Yılmaz, gelen ek görüşlerin değerlendirmesinin yapılmaya devam ettiğini, politikaların uygulamasının koordinasyonunda sektörüne özel önem verildiğini kısa vadede de strateji ve eylem planının Yüksek Planlama Kurulu kararı ile yürürlüğe koymayı merkezi kurum olarak Kalkınma Bakanlığını açıklamıştınız. Türkiye, dünya bilişim ümit ettiklerini söyledi. Bakan Yılmaz, Bilişim Dergisi’nin sorularını yanıtladı: işaret ediyor. Son dönemde kamuoyunda pazarından daha fazla pay almak için neler bilgi toplumu çalışmalarının dağınık olduğu yapmalı? ve farklı roller üstlenen kurumlarımız arasında koordinasyon olmadığı yönünde bir Bilişim sektörü katma değeri yüksek, dinamik algı mevcut. Bunun ne derece doğru olduğu ve nitelikli insan kaynağı yapısıyla özel önem - Bilişim teknik bilimini ülke kalkınması için planları da hazırlıyoruz ki bilgi toplumu da bu tartışmalı. Ancak her halükarda önümüzdeki verdiğimiz bir sektör. Bilişim sektörümüzün iç bir araç olarak kullanma noktasında Bakanlık alanların en önemlileri arasında. dönemde yeni stratejimizin de uygulamaya ve dış pazarlara, hem dünya bilişim pazarından olarak bugüne kadar neler yaptınız? Bundan Dolayısıyla Bakanlığımızın bilişimin konmasıyla birlikte bu konuda da daha daha fazla pay alacak, hem de ekonomimizin sonra önümüzdeki dönemde neler yapmayı kalkınmanın aracı olarak kullanılması toparlayıcı ve bilgi toplumu açısından farklı genelinde rekabetçiliği artıracak şekilde planlıyorsunuz? noktasında en temel fonksiyonunu ülkemizin roller üstlenen kurumlarımızın çabalarını katma değerli ürün ve hizmetler sunması bilişim politikalarını temel politika metinlerine ortak bir yöne sevk edici müdahalelerimizin gerekiyor. Bu amaçla, öncelikle, bilgi ve Kalkınma Bakanlığı olarak temel layıkıyla yansıtmak olduğunu ifade edebiliriz. olacağını ifade etmek istiyorum. iletişim teknolojilerinden yararlanan kamu fonksiyonumuz ülkemizin ekonomik, sosyal ve Bu meyanda özellikle Sekizinci, Dokuzuncu kültürel kalkınma politikalarının planlanması ve son olarak da Onuncu Kalkınma Planında - Büyüme ve istihdam odaklı olacağı ve bu planlar çerçevesinde uygulamanın hem bilişimi bizatihi kendi değeri açısından açıklanan “Bilgi Toplumu Stratejisi”ne ilişkin koordinasyonu konularında yoğunlaşıyor. hem de diğer politikalar arasında doğru çalışmalar sonuçlandırıldı mı? Stratejinin Bu fonksiyonları icra ederken kamuoyuna konumlandırılması açısından önemli katkı hazırlanmasında hangi kurum ya da yansıyan, görünür olan çıktılar üretiyoruz. sağladığımızı düşünüyorum. kuruluşlarla işbirliği yapıldı? Diğer yandan, kamuoyunun gözü önünde Bakanlığımızın koordinasyonunda bilgi gerçekleşmemekle birlikte bu planların hayata toplumuna yönelik strateji ve eylem planlarının 2014-2018 dönemi Bilgi Toplumu Stratejisi geçirilmesi, projelendirilmesi ve uygulanması hazırlanmasına ve bunların uygulamasının ve Eylem Planı çalışmalarında son aşamaya aşamasında kamu kurumları arasında çok koordinasyonuna büyük önem veriyoruz. geldik. 2012 yılının sonunda başladığımız sayıda koordinasyon faaliyetini de üstleniyoruz. Bu güne kadar 2003-2004 döneminde Kısa ve 2013 yılı boyunca devam ettirdiğimiz Bu anlamda kalkınma planı, orta vadeli Dönem Eylem Planını, 2005 yılında 2005 Eylem danışmanlık çalışması oldukça verimli oldu. program, yıllık program, yatırım programı Planını ve 2006-2010 döneminde de Bilgi Bu süreçte hem stratejinin şekillenmesine gibi temel politika metinleri Bakanlığımızın Toplumu Stratejisi ve Eylem Planını hazırladık altyapı teşkil edecek rapor ve çıktılar üretildi ülkemizin neredeyse bütün kamu kurum ve uygulamasını koordine ettik. Hâlihazırda hem de kamu kurumları, üniversiteler, yerel ve kuruluşları ile hatta özel kesim ve sivil da 2014-2018 döneminde uygulamayı yönetimler, sivil toplum ve özel kesimden 300 toplumla işbirliği içerisinde yürüttüğü öngördüğümüz strateji ve eylem planına ilişkin civarında kurumun 700’e yakın temsilcinin kapsamlı çalışmalar. Bu çalışmalara benzer hazırlık çalışmalarımızı son aşamaya getirdik. katkıları alındı. şekilde bazı politika alanlarına has olmak Kısa vadede yeni Bilgi Toplumu Stratejisi ve Bu sürecin ardından da strateji ve eylem planı üzere daha detaylı strateji belgeleri ve eylem Eylem Planımızı ilan edeceğimizi umuyorum. taslağımızı oluşturduk. Daha önce yoğun bir Yine değinmeden geçemeyeceğimiz bir konu katılımcılık süreci işletmemize rağmen bu taslağı da ayrıca 271 kurumun görüşüne açtık.

32 2014 EYLÜL SÖYLEŞİ AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 33 kesimi ve başta KOBİ’ler olmak üzere özel ile on yıllık 2023 serüvenimizin ilk yarısını internet kullanım alışkanlıkları toplumun kesimde yüzde 28,6. Benzer farklılıklar yaş, kesimin talebini, bu sektörün gelişimine imkân planlamış olduk. Bu arada Bilgi Toplumu önemli bir kesiminde bu teknolojilerin eğitim düzeyi, işgücü durumu, gelir seviyesi tanıyacak şekilde yönlendirmek gerekiyor. Stratejisi gibi nitelikli politika dokümanları ile gerekliliği konusunda soru işaretleri gibi diğer demografik değişkenler açısından Strateji kapsamında, 2013 yılında ayrılan de bu planlamayı daha da kuvvetlendiriyoruz. oluşturuyor. Bilinçli kullanım konusunu da gözleniyor. Örneğin, en dezavantajlı kesim ödenek itibarıyla 3,6 milyar TL’yi bulan Kamu 2023 hedeflerinin sözde kalmaması için bize ve temel eğitim müfredatının önemli bir parçası olarak nitelendirilebilecek engellilerde BİT yatırımlarının sektörün gelişimine imkân toplum kesimlerine düşen, ortaya koyduğumuz haline getirerek özellikle öğrencilerin BİT bilgisayar, cep telefonu ve internetten tanıyacak şekilde yapılması, KOBİ’lerde bulut politika dokümanlarının arkasında durmak konusundaki farkındalık düzeyini arttırmayı herhangi birini kullanmayanların oranı yüzde bilişim hizmetlerinin yaygınlaşması gibi ve belirlenen politikalar doğrultusunda doğru hedefliyoruz. 60,6. Tüm bu oranlar, ülkemizdeki sayısal konulara özel önem verdik. Diğer yandan, stratejilerle doğru projeleri hayata geçirmek. Günümüzde özellikle internete erişim pek bölünmenin derecesi adına ipuçları veriyor. özellikle küresel pazarlara erişimimizi İnancımızı kaybetmediğimiz ve gayretimizi çok ülkede temel bir insan hakkı olarak TÜİK’in düzenli olarak yaptığı araştırmalarda artırabilmek için, uluslararası piyasalara esirgemediğimiz müddetçe ben bu hedeflere değerlendiriliyor. Bunun nedeni internete bireylerin BİT kullanımının önündeki başlıca erişimi olan firmalar etrafında ekosistem ulaşacağımızı ümit ediyorum. erişimi olmayan bireylerin bilgiye erişim engeller arasında cihaz ve internet bağlantısı oluşturulması, BİT sektöründeki küresel başta olmak üzere pek çok faydadan mahrum fiyatlarının yüksekliği, internet üzerindeki oyuncuların, küresel değer zincirinde yüksek - Bilgi Toplumu Stratejisi yalnızca kalması. BİT ve özellikle internetin önem ve içeriğin yetersizliği ile sayısal becerilerin katma değerli hizmetlerden pay almamızı ekonomik değer yaratmayacak sosyal işlevinin bu denli arttığı bir çağda, toplumun eksikliğinin başta geldiği görülüyor. sağlayacak şekilde Türkiye’ye çekilebilmesi değer yaratılmasına da katkı Bu sorunların çözümü için geliştirmiş gerekiyor. sağlayacak. Strateji doğrultusunda olduğumuz politikalardan bazıları oldukça bireylerin ve toplumun bilişim olumlu sonuçlar verdiyse de bazı alanlarda Bir diğer konu, sektöre yönelik teşvik uygulamalarını etkin biçimde hala atılacak adımlar bulunuyor. Örneğin, ve destekler konusu. Bilgi teknolojileri kullanmaları nasıl sağlanacak? özellikle mobil pazarda artan rekabet ile firmaları; Ar-Ge ve yenilikçilik, KOBİ’ler Sayısal bölünme denilen toplum Özel İletişim Vergisinde yapılan indirim mobil için kurumsallaşma, girişimcilik ve ihracat kesimleri arasındaki erişim ve internet bağlantı ücretlerini aşağı çekti. Bu destekleri gibi birçok yatay teşvik ve kullanım farkı nasıl giderilecek? kapsamda, yeni stratejide internet bağlantı desteklerden yararlanıyor. Son dönemde, ücretlerini daha da aşağı çekmek için kablo bilişim sektörünün ihtiyaçlarına göre Bilgi ve iletişim teknolojilerinin TV ve internet altyapısının özelleştirilmesi, özelleşmiş, belirli alanlara odaklı teşvik ve etkin biçimde kullanılması, en haberleşme sektöründe bölgesel bazda destekler de verilmeye başladı. Önümüzdeki az bu teknolojilerin yaygınlığı düzenleme yaklaşımına geçilmesi, fiber erişim dönemde sektöre özel ve odaklı teşvik ve kadar önemli. Burada üzerinde destekleme programı oluşturulması gibi desteklerin yaygınlaşması ve en önemlisi durulması gereken birkaç eylemlere yer verdik. verilen teşvik ve desteklerin etkileri ölçülebilir husus var. İlk olarak, sayısal Yerli sayısal içeriğin geliştirilmesi ve internetin şekilde dinamik bir yapıda uygulanması okuryazarlık diye tabir edilen bireyler açısından daha cazip ve yararlı gerekiyor. temel BİT yetkinliklerinin topluma bir mecra haline getirilmesi amacıyla ise -Strateji ile Türkiye’nin 2023 yılında dünyanın kazandırılması gerekiyor. özellikle FATİH Projesinin bir kaldıraç olarak en büyük 10 ekonomisinden biri olma hedefi Temel eğitim seviyesinde BİT kullanılarak yerli içerik üretiminin teşvik gerçekleştirilebilecek mi? yetkinliklerinin öğrencilere edilmesi hedefleniyor. Erişim yaygınlığını kazandırılması ve gençlerin artırmak için aldığımız önlemler arasında 2023 hedefleri ülkemizi hak ettiği yerlere bu teknolojilere olan ilgisi, belli bir yaşın farklı kesimleri açısından BİT’e erişim ve KİEM’lerin faaliyetlerine devam etmesi, yerel taşımayı amaçlayan iddialı hedefler. Sevinerek altındaki bireylerde sayısal okuryazarlığı sorun kullanımda oluşan farklılıkları ifade eden yönetimler bünyesinde KBM’lerin kurulması ve ifade ediyorum ki bu hedefler yalnızca olmaktan çıkarmış olsa da özellikle orta yaş ve sayısal bölünme önemli bir sorun alanı olarak internet kafelerin şartlarının iyileştirilmesini hükümetimizin ortaya koyduğu hedefler üstü bireylerde bu husus sorun oluşturmaya ortaya çıkıyor. Yeni stratejimizin hazırlıkları planlıyoruz. Ayrıca sosyal devlet ilkesi olarak kalmadı. Aynı zamanda toplumun çok devam ediyor. 2006-2010 dönemini kapsayan kapsamında önce net bir fotoğraf çekilmeye gereğince engellilere yönelik yazılım ve farklı kesimlerinin kendi çalışmalarında çıpa Bilgi Toplumu Stratejisi’nde yer alan Kamu çalışıldı, sonrasında ise sorun alanları tespit donanımları bu vatandaşlarımıza temin etmek kabul ettikleri bir benimsenme düzeyini de İnternet Erişim Merkezleri (KİEM) ve yeni edilerek çözüm önerileri getirilmeye çalışıldı. strateji kapsamındaki önceliklerimiz arasında. yakaladı. Zaten bu hedeflerin gerçekleşmesi stratejimizde yer verdiğimiz Kamu Bilişim Bu kapsamda, sayısal bölünme açısından de ancak toplumumuzun bu hedeflere olan Merkezleri (KBM) ile bu sorunun üstesinden gösterge niteliğinde olan internet kullanımı -e-Devlet çalışmaları Bilgi Toplumu inancı ve gayretlerimizi bu inanç etrafında gelmeye çalışıyoruz. ele alındığında, 2013 yılı itibarıyla Türkiye Stratejisi’nin önemli bir ayağını oluşturmaya sebatla sürdürmekle mümkün. Bu anlamda BİT’in etkin kullanımı konusunda üzerinde genelinde yüzde 43,2 olan internet kullanım devam ediyor. Son birkaç yılda geçirilen atmış olduğumuz en önemli adımlardan birisi durulması gereken ikinci husus ise bilinçli oranı erkeklerde yüzde 53,1, kadınlarda 33,4. e-devlet projeleri, kamu hizmetlerinden Onuncu Kalkınma Planı oldu. Onuncu Plan kullanım. Maalesef ülkemizde bilgisayar ve Aynı oran, kentlerde yüzde 58 iken, kırsal yararlanmada büyük maliyet avantajları

34 2014 EYLÜL SÖYLEŞİ AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 35 ve kolaylıklar sağlıyor. Bu bağlamda kamu ise kamuda bilgi ve iletişim teknolojileri ürün program olduğunu rahatlıkla ifade edebilirim. ortaya çıkaracak Ar-Ge ve yenilik programları hizmetlerinin daha verimli ve nitelikli ve hizmeti tedarikinde maliyeti azaltmak için Avrupa Birliği 2014-2020 bütçe dönemi için hayata geçirilecektir. sunumuna yönelik ne gibi çalışmalar talep toplulaştırması ve benzeri ortak tedarik yeni bir yaklaşım benimsedi ve Ar-Ge desteği Ar-Ge desteklerinde koordinasyon sağlanacak yapılıyor? yöntemleri geliştirilmesi; ihale mevzuatında sağladığı çerçeve programlarla inovasyon ve mevcut destek programları etki analizi kamu BİT ürün ve hizmet alımlarında etkinliği ve uygulama desteği sağladığı programları çalışmaları yapılarak gözden geçirilecektir. 2014-2018 Bilgi Toplumu Strateji ve Eylem arttırmak üzere gerekli değişikliklerin Horizon 2020 - AB Araştırma ve Yenilik Başta enerji ve imalat sanayi olmak üzere Planı kapsamında belirlediğimiz 8 temel yapılması düşünülüyor. Çerçeve Programı adıyla tek bir program tüm sektörlerde, doğal kaynakların etkin eksenden biri bu amaca yönelik “Kamu altında birleştirerek ilk çağrılara 2013 yılının kullanımını ve çevresel bozulmaların Hizmetlerinde Kullanıcı Odaklılık ve Etkinlik” -Avrupa Birliği Bilgi ve İletişim Teknolojileri sonunda çıktı. Biz de ülke olarak gerekli önlenmesini sağlayacak temiz teknolojiler ekseni. Bu eksen altında yapılan çalışmalarda, Politika Destek Programı (ICT PSP) müzakereleri yürüttükten sonra bu programa ile katma değeri yüksek yeşil ürünler yerel yönetim hizmetleri de dâhil kamu çerçevesinde yürütülen çalışmalar da ne gibi katılım sağlamaya karar verdik. geliştirilmesine yönelik Ar-Ge ve yenilik hizmetlerinin sunumunda; kullanıcıların gelişmeler var? Hem çerçeve programlardaki deneyimimizi faaliyetleri desteklenecektir. talep ve ihtiyaçlarına odaklanılması ve hem de ICTPSP programında elde ettiğimiz Üniversite ve özel sektör işbirliğini daha etkinliği sağlayacak yüksek geri dönüşleri göz önünde kolaylaştırıcı ve teşvik edici önlemler alınacak tedbirlerin alınması bulundurduğumda Horizon ve ara yüzler oluşturulacaktır. ilkeleri gözetiliyor. Benzer 2020’den üst düzeyde fayda Araştırmacı insan gücünün sayısı ve niteliği şekilde, e-devlet proje ve sağlayacağımızı umut ediyor ve daha da artırılacak, özel sektörde araştırmacı uygulamalarının bütünsel bekliyorum. istihdamı teşvikine devam edilecektir. bir yaklaşımla ele alınması Kamu tedarik sistemi yeniliği, yerlileşmeyi, ve kamuya ait BİT yatırım -Bilgi ve teknoloji gelişmiş çevreye duyarlılığı, teknoloji transferini ve projelerinin kurumlar arası ülkelerde önemli; yükselen yenilikçi girişimciliği teşvik edecek şekilde koordinasyon ve birlikte bir ekonomi olarak Türkiye’de iyileştirilecektir. çalışabilirliği esas alan bir bilim ve teknoloji nasıl ön plana Ar-Ge faaliyetleri, araştırma altyapıları ve anlayışla yürütülerek kamu alınmalıdır? Bunun için neler araştırmacı insan gücü bakımından bölgesel hizmetlerinin bütünleşik ve yapılmalıdır? Türkiye gelişmiş ve küresel düzeyde işbirliği geliştirilecektir. etkin şekilde sunulması için ülkelerle bu alanda nasıl rekabet Bu kapsamda kritik teknolojilerin transferinin Türkiye’nin kamu yönetimi edebilir? kolaylaştırılmasına, içselleştirilmesine ve yapısına uygun politika, dünyadaki emsal teknolojilerle rekabet strateji ve uygulama önerilerinin geliştirilmesi Türkiye, Avrupa Birliği’nin Rekabet Edebilirlik 2014-2018 yılları arasına kapsayan 10. edebilecek şekilde geliştirilmesine önem amaçlanıyor. Bu çerçevede; Kurumsal Bilişim ve Yenilik Çerçeve Programı (CIP) altındaki Kalkınma Planının 3 temel ekseninden verilecektir. Stratejisi, Kamu Bilişim Personeli, Kamuda üç programdan biri olan Bilgi ve İletişim birisi yenilikçi üretim ve istikrarlı yüksek Ayrıca, yine 10. Kalkınma Planı kapsamında Açık Kaynak Kodlu Yazılım Kullanımı, Kamu Teknolojileri Politika Destek Programı’na (ICT büyümedir. Bu kapsamda Ar-Ge ve yenilik ülke açısından önem taşıyan sektörlerde, Bilişim Yetkinlik Merkezi, Kamu Bulutu, PSP) 2009-2013 döneminde katılım sağladı. politikamızın temel amacı; teknoloji ve uluslararası rekabetçi teknolojik ürün ve Türkiye Coğrafi Bilgi Stratejisi ve Eylem Planı, CIP ve ICTPSP Programı 2013 yılı itibarıyla yenilik faaliyetlerinin özel sektör odaklı markaların ortaya çıkarılmasını amaçlayan Kent Yönetimi Bilgi Sistemi, Etkin Kamu sona erdi. artırılarak faydaya dönüştürülmesine, “Öncelikli Teknoloji Alanlarında Ticarileştirme Bilişim Tedariki gibi başlıklarda kapsamlı 2007-2013 yılları arasında uygulanan ICT PSP yeniliğe dayalı bir ekosistem oluşturularak Öncelikli Dönüşüm Programı” ile kamu tedarik çalışmaları hayata geçireceğiz. Programı yaklaşık 730 milyon Avro bütçeli bir araştırma sonuçlarının ticarileştirilmesine sisteminde yeniliği, yerlileştirmeyi ve teknoloji Öte yandan, Kurumsal Bilişim Stratejilerinin programdı. Ülkemiz 2009-2013 yılları arasında ve markalaşmış teknoloji yoğun ürünlerle transferini teşvik edecek düzenlemeleri Oluşturulması eylemi kapsamında kamu açılmış olan çağrılar için ulusal bütçeden ülkemizin küresel ölçekte yüksek rekabet amaçlayan “Kamu Alımları Yoluyla Teknoloji kurumlarının, belirlenecek bir program yaklaşık 8,7 milyon Avro katkı payı öderken gücüne erişmesine katkıda bulunmaktır. Bu Geliştirme ve Yerli Üretim Öncelikli Dönüşüm dâhilinde mevcut kurumsal stratejik bu dönemde ülkemizden 26 katılımcı kurum çerçevede temel politikalarımız ise şunlardır: Programı” oluşturulmuştur. planlarına uyumlu, dönemsel bilişim ve kuruluş 24 ayrı projede yer aldı ve yaklaşık Üniversite ve kamu kurumları bünyesindeki stratejileri hazırlamasını öngörüyoruz. Bilişim 5 milyon Avro hibe almaya hak kazandı. araştırma merkezleri, özel sektörle yakın - İhracat yapan KOBİ sayısını artırmak için stratejilerinin, kurumların e-devlet hizmetleri Bu durum birebir bir geri dönüş anlamına işbirliği içinde çalışan, nitelikli insan gücüne KOBİ’lerin yenilik ve Ar-Ge politikalarına sunumu amacıyla yapacakları yatırım, gelmese de oldukça yüksek bir değer ifade sahip, tüm araştırmacılara kesintisiz öncelik verilmesi gerektiğini biliyorsunuz. teknoloji tercihleri, kurumsal kapasite, etmektedir. Bu açıdan programa katılımın hizmet veren ve etkin bir şekilde yönetilen Bilim ve teknoloji ile yenilik faaliyetlerinin tasarruf planları, fayda, maliyet, iş planı ve ülkemizden temsilcilerin projelerde yer sürdürülebilir yapılara dönüştürülecektir. özel sektör odaklı geliştirilmesi konusunda gibi unsurları kapsaması planlanıyor. Etkin almasının getirdiği dışsal faydaları da hesaba Uluslararası düzeyde rekabetçi ve yüksek hükümetiniz ne gibi adımlar atıyor? Kamu Bilişim Tedariki başlıklı eylemimizde kattığımızda ülkemiz açısından faydalı bir katma değerli yeni sektörler, ürün ve markalar

36 2014 EYLÜL SÖYLEŞİ AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 37 2014-2018 yıllarını kapsayan 10. Kalkınma Planı döneminde bilim, teknoloji ve yenilik faaliyetlerinin özel sektör odaklı geliştirilmesi hususunda uygulanacak politikaları şu şekilde özetleyebiliriz: Kuluçka, iş geliştirme merkezleri ve hızlandırıcıların nicelik ve nitelikleri artırılarak etkin bir şekilde hizmet vermeleri sağlanacaktır. Girişim sermayesi, bireysel katılım sermayesi, kredi garanti fonu, mikro kredi uygulamaları ve sermaye piyasası imkânları geliştirilerek, yeni girişim ve KOBİ’lerin finansmana erişimi kolaylaştırılacaktır. KOBİ’lerin hem kendi aralarında hem de büyük işletmeler, üniversiteler ve araştırma merkezleriyle işbirliği halinde daha organize faaliyet göstermeleri ve kümelenmeleri desteklenecektir. KOBİ’lerin markalaşmaları, kurumsallaşmaları ve yenilikçi iş modelleri geliştirmeleri sağlanacaktır. OSB, TGB, KSS ve Endüstri Bölgeleri uygulamaları geliştirilecek, daha nitelikli hizmet verebilmeleri için kurumsallaşmaları ve etkin bir biçimde yönetilmeleri sağlanacaktır.

- Araştırma altyapılarının daha etkin kullanımını ve sürdürülebilirliğini sağlamak üzere desteklenmesine ilişkin konuları düzenleyen Araştırma Altyapılarının Desteklenmesine dair Kanun Tasarısı Meclis’te. Kanun neleri getiriyor?

Bakanlığımız tarafından yatırım programları Ar-Ge harcamalarının 2002 yılında 2007-2013 yıllarını kapsayan 9. Kalkınma Planı sayısı 35 binden yaklaşık 46 bine yükselmiştir. kapsamında kamu kurumlarına ve yüzde 28,7’si özel sektör tarafından döneminde KOBİ’ler, esnaf ve sanatkârlar TGB sayısı ise 22’den 52’ye çıkmış; tüm üniversitelere araştırma altyapısı desteği gerçekleştirilmekte iken bu oran 2012 yılı ile kooperatiflere yönelik strateji ve eylem TGB’lerde faaliyet gösteren işletme sayısı verilmektedir. Bu desteklerle belirli alanlarda itibarıyla yüzde 45,1’e yükselmiştir. 2002 planları hayata geçirilmiş, girişimcilik konseyi 604’den yaklaşık 2.500’e yükselmiştir. Ayrıca uzmanlaşmış tematik araştırma altyapıları yılında TZE (Tam Zaman Eşdeğer) Ar-Ge oluşturulmuş, girişimcilere yönelik çeşitli Plan döneminde Ceyhan ve Karapınar Enerji ile üniversitelerdeki araştırmacıların temel personelinin yüzde 20’si özel sektör tarafından destek ve ödül programları başlatılmış İhtisas Endüstri Bölgeleri ile Filyos Endüstri ihtiyaçlarını karşılamak üzere merkezi istihdam edilmekte iken bu oran 2012 yılında ve kümelerin desteklenmesine yönelik Bölgesi kurulmuştur. İhracat yapan KOBİ araştırma laboratuvarları kurulmaktadır. Bu yüzde 49,7’ye yükselmiştir. Özel sektör Ar-Ge mevzuat ve kapasite oluşturma çalışmaları sayısı 2012 yılında 50 bin seviyesinde ve kapsamda kamu kurumları ve üniversitelerde faaliyetlerinin ve Ar-Ge personel istihdamının sürdürülmüştür. Ayrıca, sanayi ve teknoloji ihracat miktarları ise yaklaşık 90 milyar dolar oluşturulan araştırma altyapılarına 2003-2014 artmasında Ar-Ge destekleri, Teknoloji bölgelerinde önemli gelişmeler sağlanmıştır. seviyesindedir. 2018 yılında ihracat yapan KOBİ yılları arasında yaklaşık 3 milyar TL kaynak Geliştirme Bölgelerindeki (TGB) gelişmeler 2006-2013 döneminde; organize sanayi sayısının 60 bin seviyesine, ihracat miktarının sağladık. ve özel sektörün Ar-Ge merkezi kurmasına bölgesi (OSB) sayısı 130’dan 155’e çıkmış; ise 150 milyar dolar seviyesine çıkması Bugüne kadar araştırma altyapılarının yönelik teşvikler de etkili olmuştur. tüm OSB’lerde faaliyet gösteren işletme planlanmaktadır.

38 2014 EYLÜL SÖYLEŞİ AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 39 kurulumu için ayrılan kamu kaynağının yükseköğretim kurumlarıyla özel sektör hizmet vermesi Tasarının temel ilkelerinden -Kalkınma Bakanı başkanlığında, Bilim, miktarı ve kurulan ve kurulmakta olan ve/veya sivil toplum kuruluşu ortaklığında biridir. Tasarıyla, araştırma altyapıları Sanayi ve Teknoloji Bakanı ile Milli Eğitim araştırma altyapılarının nitelikleri göz önüne kurulabilmesine imkân sağlayan Tasarı arasında işbirliklerinin geliştirilmesi Bakanı’ndan oluşacak Araştırma Altyapıları alındığında, ülkemizde araştırma altyapısının altyapıların üniversite yerleşkelerinin yanı amacıyla platformların oluşturulması ve Kurulu’nun görevleri neler olacak? güçlendirilmesi için önemli adımların atılmış sıra teknoloji geliştirme bölgesi, organize platform faaliyetlerinin desteklenmesi de olduğu görülmektedir. Ancak son yıllarda sanayi bölgesi, endüstri bölgesi ve özel hedeflenmektedir. Bu kurulun temel görevleri; araştırma yapılan çalışmalar, kurulmuş olan merkezlerin sektöre ait alanlarda kurulmasını da mümkün altyapılarına yönelik strateji ve öncelikleri yönetiminde, işleyişinde, personel yapısında kılmaktadır. Araştırma altyapılarına, teknoloji geliştirme belirlemek, yeterlik, izleme ve değerlendirme birtakım yetersizlikler olduğunu ve buralarda Yeterlik verilen araştırma altyapılarının bölgeleri ve özel sektör Ar-Ge merkezlerine karar sürecini yönetmek ve Tasarı yapılan Ar-Ge çalışmalarının yeterince belirlenecek ilkeler doğrultusunda sağlanan muafiyet ve istisnalara benzer kapsamındaki diğer stratejik kararları vermek ticarileşemediğini ortaya koymuştur. yükseköğretim kurumları, kamu kuruluşları imkânlar sağlanması Tasarının getirdiği olarak belirlenmiştir. Araştırma altyapılarının yaşadıkları ve özel sektörden araştırmacı ve diğer düzenlemeler arasında yer almaktadır. sorunlara çözüm sunabilmek ve bu yapıları kullanıcılara açık olması ve kesintisiz Kurulun görev alanına giren konularda teknik sürdürülebilir ve etkin düzeyde çalışmalar yapmak üzere “İzleme çalışan mekanizmalar haline ve Yeterlik Değerlendirme Komitesi” de getirmek amacıyla Araştırma kurulacaktır. Komite ise Kalkınma Bakanlığı Altyapılarının Desteklenmesine Müsteşarının başkanlığında Millî Eğitim Dair Kanun Tasarısını Bakanlığı Müsteşarı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji hazırlamış bulunmaktayız. Bakanlığı Müsteşarı, YÖK Başkanı ve TÜBİTAK Tasarının özünde araştırma Başkanından oluşacaktır. altyapılarının çeşitli performans kriterleri dikkate alınarak -Kanunun araştırma ve geliştirmeyi (Ar-Ge) yeterlik değerlendirmesine düzenleyen diğer kanunlarla benzer ya da tabi tutulması ve yeterlik ayrılan yanları neler? verilen araştırma altyapılarının performans bazlı olarak Araştırma ve geliştirme faaliyetlerine ilişkin desteklenmesi yer almaktadır. destekleri düzenleyen gerek 5746 sayılı Bunun yanı sıra Tasarı, Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin yeterlik alan araştırma Desteklenmesi Hakkında Kanun gerekse 4691 altyapılarına tüzel kişilik sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kazandırarak kendi bütçelerinin doğrudan veya dolaylı olarak özel sektör ve yönetimlerinin olmasını Ar-Ge faaliyetlerine yönelik düzenlemeleri sağlamaktadır. Nitelikli kapsamaktadır. personeli esnek ücretlerle istihdam etme yanında Tasarıda düzenlemeye konu olan yükseköğretim kurumları ve üniversitelerdeki araştırma altyapıları ise kamu kurumlarından geçici temel ve uygulamalı araştırmalar ile rekabet görevlendirmeler yoluyla öncesi Ar-Ge faaliyetlerinde bulunmakta olup, araştırma altyapılarında oluşturdukları bilgi birikimi ile özel sektördeki çalışma imkânı getirilmektedir. Ar-Ge faaliyetlerini destekleyici ve tamamlayıcı Araştırma altyapılarıyla özel bir rol üstlenmektedir. sektör arasındaki ilişkilerin geliştirilmesine büyük önem Kanun tasarısı ile insan gücü yetiştirilmesi ve verilmiş, bu amaca yönelik bilgi birikiminin oluşturulması gibi hususlarda olarak araştırma altyapılarında önemli görevler üstlenen bu altyapılara 5746 özel sektörün de temsil edildiği ve 4691 sayılı kanunlarla benzer muafiyet ve yönetim ve danışma kurullarının istisnalar getirilmektedir. oluşturulması öngörülmüştür. Araştırma altyapılarının

40 2014 EYLÜL SÖYLEŞİ AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 41 İnternetin geleceğine ilişkin temel konulardaki yaklaşımlar, 2 -5 Eylül’de İstanbul’da toplanacak olan İstanbul’da, İnternet Yönetişim Forumu’nda (IGF) tartışılacak. Birleşmiş Milletler öncülüğünde geleneksel olarak düzenlenen IGF 2014’ün ana teması, “Çokpaydaşlı Güçlendirilmiş İnternet İnternet’in Yönetişimi için Kıtaları Birleştirmek” olarak belirlendi. Aslıhan Bozkurt yönetişimi irleşmiş Milletler (BM) öncülüğünde geleneksel olarak düzenlenen İnternet Yönetişim Forumu (Internet Governance Forum- IGF), Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın daveti üzerine İstanbul’da gerçekleştiriliyor. IGF 2014, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun konuşulacak (BTK)B koordinasyonunda 2-5 Eylül 2014’te, İstanbul Lütfi Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergi Sarayı’nda yapılacak. Dünya Bilgi Toplumu Zirvesi’nin (World Summit on the Information Society-WSIS) 2003 ve 2005 yıllarındaki toplantılarının ardından, İnternet’in sürdürülebilirliği, güvenlik, istikrar ve kalkınma gibi kamu politikalarının tüm paydaşlar tarafından düzenli olarak tartışılabilmesi amacıyla Birleşmiş Milletler öncülüğünde İnternet Yönetişimi Forumu’nun yapılması kararı alındı. Her yıl farklı bir tema ile düzenlenen IDF’nin İstanbul’da yapılacak bu 9’uncu toplantısının teması, Çokpaydaşlı Güçlendirilmiş İnternet Yönetişimi için Kıtaları Birleştirmek (Connecting Continents for Enhanced Multistakeholder Internet Governance) olarak belirlendi. Dünyanın değişik bölgelerindeki ülkelerden büyük ilgi gören ve sivil toplum kuruluşlarının (STK) da katılabildiği forumda internet yönetişimine ilişkin konularda açık ve kapsamlı diyaloglar ve fikir alışverişleri, en iyi uygulamalar ve deneyimlerin paylaşılması, internetin geleceğine ilişkin temel konulardaki yaklaşımlar tartışılıyor. Ana temanın altında, alt temalar ise, “Erişim Sağlayan Politikalar; İçerik Oluşturma, Yayma ve Kullanma, Büyüme ve Kalkınmanın Motoru Olarak İnternet, IGF ve İnternet Ekosisteminin Geleceği, Dijital Güveni Artırmak, İnternet ve İnsan Hakları, Kritik İnternet Kaynakları ve Yeni Ortaya Çıkan Konular” başlıklarında toplanıyor. IGF daha önce 2006’da Yunanistan (Atina), 2007’de Brezilya (Rio de Janeiro), 2008’de Hindistan (Haydarabad), 2009’da Mısır (Şarm El Şeyh), 2010’da Litvanya (Vilnius), 2011’de Kenya (Nairobi), 2012’de Azerbaycan (Bakü) ve 2013’te Endonezya’da (Bali) düzenlenmişti. İstanbul’da yapılacak IGF 2014 konusunda toplantıyı koordine eden Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Başkanı Dr. Tayfun Acarer ve İnternet yönetişimi konusundaki uluslar arası toplantılara katılan ve yakından izleyen CHP Uşak eski Milletvekili Prof. Dr.Osman Coşkunoğlu ile görüştük.

42 2014 EYLÜL Bir konu (IGF Başlıyor) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 43 BTK Başkanı Dr. Acarer: Türkiye, bilişimde uluslararası bir merkez haline geldi irleşmiş Milletler (BM) öncülüğünde geleneksel olarak düzenlenen İnternet Yönetişim Forumu’nun (Internet Governance Forum - IGF) B9’uncusunun İstanbul’da yapılmasını koordine eden Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Başkanı Dr. Tayfun Acarer ile bir söyleşi gerçekleştirdik. IGF’nin tarihsel süreci ve önemine değinen Acarer, “Türkiye’nin bilişim alanında uluslararası bir merkez haline geldiğini söylersek abartmış olmayız” dedi. IGF’nin İstanbul’da yapılmasının da iddiayı güçlendirdiğini vurgulayan Acarer, ana temanın da, İstanbul’un kıtaların birleştiği müstesna bir konumu nedeniyle “Çok Paydaşlı Güçlendirilmiş İnternet Yönetişimi İçin Kıtaları Birleştirmek” olarak belirlendiğinin altını çizdi. Yaklaşık 2 bini yabancı olmak üzere 2 bin 500’den fazla katılım olması beklenen IGF 2014’te ana oturumlar, BM’nin 6 dili + Ev sahibi ülke dilinde gerçekleştirilecek. Aynı anda 12 salonda eş zamanlı farklı formatlarda oturumların yapılacağı IGF süresince, 120 civarında oturum düzenlenecek. Tüm ana oturum ve çalıştaylara, İnternet ortamında uzaktan katılım olanağı da var. Türkiye’de İnternet yönetimi konusunda gelişmiş ülkelerdeki gibi uygulamalar yapıldığını belirten Acarer, İnternetin temel insan haklarından biri olarak kabul edilip, yaygın bir şekilde kullanılması için gerekli desteklerin verildiğini bildirdi. Genişbant erişim olanaklarının artırılmasıyla İnternet’in ülke ekonomisine olumlu katkısının artırıldığını kaydeden Acarer, kişisel hakların ve özel hayatın gizliliğinin ihlali gibi konularla suç sayılan içeriklerden korunma amacıyla yapılan çeşitli düzenlemelerin kullanıcılar tarafından itibar gördüğünü söyledi.

- İnternet Yönetişim Forumu (Internet düzenleniyor. İnternet Yönetişim Forumu, Governance Forum- IGF) bu yıl Ulaştırma, İnternetin sağladığı olanaklardan daha iyi Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın yararlanmak ve başta siber suçlar olmak daveti üzerine İstanbul’da düzenleniyor. üzere meydana gelen olumsuzlukları IGF’in yapılış amacından söz eder misiniz? asgariye indirmek amacıyla BM Genel Ana teması, “Çok Paydaşlı Güçlendirilmiş İnternet Yönetişimi İçin İnternet Yönetişimi Forumu’nun katılımcıları Kurulu’nun verdiği yetkiyle oluşturuldu. Kıtaları Birleştirmek” olarak belirlenen IGF 2014’e, 2 bin 500’den kimlerdir? BM Genel Sekreteri tarafından seçilen fazla katılım olması bekleniyor. Aynı anda 12 salonda eş zamanlı farklı temsilcilerden oluşan Çok Paydaşlı formatlarda yaklaşık 120 oturum düzenlenecek. Tüm ana oturum ve -Dünya Bilgi Toplumu Zirvesi’nin 2003 Danışma Grubu (Multistakeholder ve 2005’te aldığı kararla oluşturulan IGF, Advisory Group-MAG), IGF’in ana çalıştaylara, İnternet ortamında uzaktan katılım da mümkün. BM Genel Kurulu’nun verdiği ve uzattığı teması ve alt-temalarının belirlenmesi, 5 yıllık yetki ile 2006 yılından itibaren düzenlenecek oturumların seçimi ve

44 2014 EYLÜL Bir konu (IGF Başlıyor) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 45 programın oluşturulması konusunda abartmış olmayız. BM öncülüğünde bireysel olarak da katılım sağlanabilecek. issues). BM’ye danışmanlık ve destek sağlamayı gerçekleştirilen İnternet Yönetişim Yapılacak oturumlarda İnternet erişimine Türkiye tarafından ise şu beş oturum amaçlıyor. Genel olarak her IGF öncesinde Forumu’nun İstanbul’da yapılacak olması, ilişkin politikalar, içerik oluşturma, yayma düzenlenecek: yılda 2-3 toplantı yapılırken sanal ortamda bu iddiamızın önemli bir göstergesi. ve kullanım, kalkınma ve büyüme için da çok sayıda toplantı gerçekleştiriliyor. “İnternet alanında Türkiye’ye duyulan internet, IGF ve İnternet ekosisteminin 1) Child Online Protection: Roles and Grubun, devlet (Kamu kurum ve güven IGF ile ortaya çıktı” diyebilirim. geleceği, sayısal güvenin arttırılması, Responsibilities, Practices and Challenges kuruluşları), özel sektör, sivil toplum İnternetin devletler arasındaki sınırları İnternet ve insan hakları, kritik İnternet 2) National & International Information kuruluşları, akademik ve teknik kaldıran, kıtaları birleştiren bir özelliği kaynakları gibi konular her yönüyle Sharing Model in Cybersecurity & CIRTs topluluklar, uluslararası kuruluşların de var. İstanbul da kıtaların birleştiği masaya yatırılacak. 3) Policies for Enabling Broadband : temsilcilerinden oluşan 56 üyesi müstesna bir konuma sahip. IGF’in ana Special Focus on OTTs and Level Playing bulunuyor. temasının belirlenmesi amacıyla yapılan IGF 2014’te ana oturumlar, BM’nin 6 dili + Fields istişareler sonucunda, İstanbul’un Ev sahibi ülke dilinde gerçekleştirilecek. 4) Privacy and Right to be Forgotten -BTK koordinasyonunda 9.cusu bulunduğu eşsiz konumu çağrıştıracak Aynı anda 12 salonda eş zamanlı farklı 5) Perspectives on Internet Governance gerçekleştirilecek olan IGF 2014’ün önemi şekilde geliştirilen tema önerimiz 100’ü formatlarda oturumların yapılacağı Research and Scholarship (Open Forum) nedir? Toplantının Türkiye’de olması kararı aşkın öneri arasından en beğenilen öneri IGF süresince 120 civarında oturum nasıl alındı? Türkiye IGF’e başkanlık etmesi olarak IGF 2014’ün ana teması olarak düzenlenecek. Tüm ana oturum ve - Türkiye, İnternetin yönetimini konusundaki ne anlama geliyor? seçildi. Tema önerimiz “Çokpaydaşlı çalıştaylara, İnternet ortamında uzaktan gelişmeler açısında hangi noktada? Güçlendirilmiş İnternet Yönetişimi katılım olanağı da var. Toplantılar -IGF Türkiye, Ulaştırma, Denizcilik ve için Kıtaları Birleştirmek” (Connecting İnternet’ten yayımlanırken metin -Türkiye’de İnternet yönetimi konusunda Haberleşme Bakanlığı’nın (UDHB )BM Continents for Enhanced Multistakeholder çözümleri (scribing) de yapılacak. gelişmiş ülkelerdeki gibi uygulamalar Genel Sekreteri Ban-Ki Moon’a muhatap Internet Governance) olmuştu. Ayrıca istenildiğinde daha sonra izleme yapılıyor. İnternetin temel insan 23 Ağustos 2013 tarihli mektubu ile IGF’in Forum kapsamında gerçekleştirilecek olanağı da (video on demand) bulunuyor. haklarından biri olarak kabul edilip, İstanbul’da yapılması davetiyle gündeme olan her oturum tamamlandıktan sonra Konferans merkezinde fuar alanı (IGF yaygın bir şekilde kullanılması için geldi. rapor hazırlanacak. Bunlar daha sonra Village) da yer alıyor. gerekli destekler veriliyor. Kamu İnternet BM heyetinin Türkiye heyeti ile yürüttüğü hem İnternet ortamına konulacak hem erişim merkezleri, okullarda ücretsiz “Değerlendirme Misyonu” çalışmalarının de kitap haline getirilerek ilgi duyanların Ana oturumlar, Çalıştaylar, En İyi İnternet erişimini buna örnek olarak ardından, BM tarafından hazırlanan kullanımına sunulacak. Her bir oturum Uygulamalar, Açık Forumlar, Grup gösterebiliriz. Genişbant erişim olanakları olumlu raporun akabinde BM, 24 Aralık için ön çalışma dokümanı ve sonrasında Çalışmaları ve Açık Alanlar formatında artırılarak, İnternet’in ülke ekonomisine 2013’te bu kararı aldı. UDHB ise 19 Kasım raporlama/sonuçlar hazırlanıyor. IGF oturumlar gerçekleştirilecek. olumlu katkısı da artırılıyor. İnternet 2013’te IGF’in organizasyonu BTK’ye verdi. sonucunda kitap oluşturulacak. vasıtası ile kişisel hakların ve özel hayatın Düzenleyeceğimiz foruma, devletler, IGF 2014’ün ana teması, biraz önce gizliliğinin ihlali gibi konular ile evrensel özel sektör, sivil toplum kuruluşları, -Forumun bu yılki ana tema ile alt temalar de belirttiğim gibi, “Çok Paydaşlı olarak suç sayılan içeriklerden özellikle akademisyenler, tüketiciler gibi internete ve ele alınacak konular hakkında bilgi verir Güçlendirilmiş İnternet Yönetişimi İçin çocuklar, gençler ve ailelerin korunması ilişkin alınan kararlardan etkilenen tüm misiniz? IGF 2014’e hangi ülke ve sivil toplum Kıtaları Birleştirmek” olarak belirlendi. Alt amaçlarıyla çeşitli düzenlemeler yapıldı paydaşların eşit şartlarda katılımını kuruluşları katılacak? Kaç toplantı, oturum, temalar ise şu başlıklarda toplanıyor: ve bunlar kullanıcılar tarafından itibar sağlayacağız. çalıştay ve açık forum yapılacak? Katılımcı Erişime ilişkin politikalar (Policies gördü. Türkiye’de İnternet’in her geçen İnternet, günümüzde ekonomik, sayısı ve profili ile ilgili bilgi verir misiniz? Enabling Access); İçerik oluşturma gün kullanıcı sayısı, kullanım alanları sosyal, kültürel gelişmenin en önemli (Content Creation); Yayma ve kullanım ve kullanım sürelerinin artması oldukça aracı haline geldi. Artık İnternetsiz -Bakan ve üst düzey katılımlar ile birlikte (Dissemination and Use); Kalkınma ve sevindirici bir durum. Bu İnternet bir dünya düşünülemez. Türkiye’de toplantıya yaklaşık 2 bini yabancı olmak büyüme için internet (Internet as an yönetiminin olumlu yansımaları. de bilişim alanında önemli gelişmeler üzere 2 bin 500’den fazla katılım olmasını Engine for Growth & Development);IGF ve yaşanırken ses getirecek organizasyonlar bekliyoruz. İnternet Ekosistemin geleceği (IGF & The gerçekleştiriliyor. Daha önce de Siber Uluslararası alanda gerçekleştirilen en Future of the Internet Ecosystem);Sayısal Kalkan Tatbikatı ve 9. Uluslararası önemli etkinliklerden biri olan IGF’de güvenin artırılması (Enhancing Digital Elektronik Haberleşme Düzenleyiciler dünyanın her tarafından üst düzey devlet Trust );İnternet ve insan hakları ( Internet Konferansı düzenlemiştik. Türkiye’nin yetkilileri, uluslararası kuruluşların and Human Rights);Kritik internet bilişim alanında uluslararası bir temsilcileri, özel sektör yöneticileri ve kaynakları (Critical Internet Resources) ve merkez haline geldiğini söylersek akademisyenler bir araya gelecek. Ayrıca Yeni gelişmekte olan konular (Emerging

46 2014 EYLÜL Bir konu (IGF Başlıyor) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 47 Prof. Dr. Osman Coşkunoğlu: Türkiye’nin, iddialısından vazgeçtim, kayda değer bir çalışma veya önerisi yok

stanbul’da yapılacak IGF 2014 hakkında, İnternet yönetişimi konusundaki uluslar arası toplantılara katılan ve yakından izleyen CHP Uşak eski İMilletvekili Prof. Dr. Osman Coşkunoğlu ile de görüştük. Dünya nüfusunun yüzde 40’ının kullandığı İnternetin yönetişiminde, hem ekonomik hem de siyasi güç odaklarının söz sahibi olma arzusunun birkaç yıldır ciddi tartışmalar yarattığına dikkat çeken Coşkunoğlu, İnternet Tahsisli İsimler ve Sayılar Kurumu’nun (ICANN) ABD merkezli olduğu iddiasının İstanbul ve Singapur’da ofis açılması ile Mart 2014’te mutabakat sözleşmesinin feshedilmesiyle ortadan kalktığını belirtti. İnternet yönetişimi için çok paydaşlı bir yapılanma istenilip önerildiğini anımsatan Coşkunoğlu, ancak bunun somut ayrıntılarının belirlenmesinden çok uzak olunduğunu anlattı. İş dünyası ve hükümetlerle karşılaştırıldığında paydaşlardan birisi olan sivil toplum kuruluşlarının maddi olanaklarının son derecede yetersiz olduğunun altını çizen Coşkunoğlu, “Bu eşitsizliği önleyecek mekanizmalar nelerdir?” ve “Ülkeler arası sivil toplum dayanışması nasıl sağlanabilir?” sorularının henüz yanıtlanamadığını vurguladı. Türkiye gündemindeki IGF, dünya gündemindeki “NET MUNDIAL” olarak adlandırılan toplantılarda “İnternetin yönetişimi” tartışılırken Coşkunoğlu, bu iki toplantıya ilişkin kısa bir değerlendirme yapıp gelişmeler, teknik tartışmalar ve tarihsel süreci özetledi. İnternetin yönetişimi ve geleceğine ilişkin Türkiye’nin iddialı görüş ve önerilerinin bulunmadığı, STK’lar, iş dünyası, uzman ve akademisyenlerin bu konuda bir çalışma içerisinde olmadıklarını iddia eden Coşkunoğlu, IGF 2014 için, “Ayağımıza kadar gelmiş bu fırsatı değerlendirmek ve bundan yararlanmak konusunda üstümüze düşen yapılmadı. Öyle görünüyor ki, medyanın da atacağı abartılı başlıklarla, toplumumuzun egosunu okşayıcı ‘ünlüler geldi’ dışında bir yarar sağlanamayacak” değerlendirmesi yaptı. Coşkunoğlu, Türkiye’deki STK, uzman ve akademisyenlerin küresel önem Küresel önem taşıyan İnternetin yönetişimi konusuna Türkiye’deki taşıyan İnternetin yönetişimi konusundan çok uzak olduğundan yakınırken STK, uzman ve akademisyenlerin çok uzak olduğundan yakınan BTK’nın bazı karar verici mekanizmalarda yer aldığı ancak konuya herhangi bir Coşkunoğlu, BTK’nın bazı karar verici mekanizmalarda yer aldığı katkı yapıp yapmadığının bilinmediğini kaydetti. ancak herhangi bir katkı yapıp yapmadığının bilinmediğini söyledi.

48 2014 EYLÜL Bir konu (IGF Başlıyor) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 49 - Küreselleşen İnternet’in yönetimi neden görevlerden sorumlu kuruluş İnternet ekonomik güç odağının kontrolü altına olanakları son derecede yetersizdir. gün geçtikçe daha önemli hale geliyor? Şu Tahsisli İsimler ve Sayılar Kurumu’dur geçmesin, İnternetin tüm paydaşlarının eşit Katıldığım tüm uluslararası toplantılarda bu anki mevcut yönetim nasıl? Kontrol kimde? (Internet Corporation for Assigned Names and ağırlıklı temsil edildiği ve konsensüs ile karar durumu dile getirip, ortaya iki soru koydum: Kim, hangi gerekçeyle bu duruma karşı? Numbers-ICANN). Somut olarak ama birçok veren kuruluş niteliğini korusun. Somut “Bu eşitsizliği önleyecek mekanizmalar İstenen ve önerilen yapılanma hakkında kısa ayrıntıyı dışarıda bırakarak, ICANN’in görevleri olarak bunun nasıl sağlanabileceğine ilişkin nelerdir?” ve “Ülkeler arası sivil toplum bir bilgi verir misiniz? İnternetin yönetimi arasında şunları sıralayabiliriz: İnternet alan konular çeşitli uluslararası platformlarda dayanışması nasıl sağlanabilir?” Bunlar henüz önümüzdeki yıl hangi kurum/kurullara adları sisteminin teknik yönetimi, IP adres tartışılıyor ve birkaç yıl daha tartışılacağa yanıtlanamamıştır. devredilecek? alanlarının tahsisi, protokol parametrelerinin benziyor. Şu ana kadar yapılan tartışmalar, karar yetkisi İnternet olmayan platformlarda yapıldı. Bu yılın Kasım -Şu anda (http://www.internetlivestats. yönetişiminin ikinci ayında, Güney Kore’nin Busan kentinde, tüm com/internet-users/) dünyada 3 milyar boyutu, İnternetin BM üyesi ülkelerin katılacağı ITU Tam Yetkili kişinin, yani toplam dünya nüfusunun regülasyonu ve Temsilciler Konferansı (ITU Plenipotentiary yüzde 40’ının kullandığı İnternet’in yönetişimine Conference) toplanacak. Bu toplantıda yönetişiminde, hem ekonomik hem de egemen olması bağlayıcı karar alma yetkisi var. Eğer burada siyasi güç odaklarının söz sahibi olma gereken ilkeler bir karar çıkmazsa, önümüzdeki yıl ICANN arzusu birkaç yıldır ciddi tartışmalar ile ilgilidir. Ağ görevine devam edecek. Konferansta ITU yarattı. Ekonomik güç savaşı, telekom tarafsızlığından, Genel Sekreterliği’ne bir Çinli seçilecek. Bu firmaları ile İnternet firmaları arasında. fikri mülkiyet durumda, artık ITU’nun İnternet yönetişimi Giderek kârları düşen büyük telekom hakları ile erişim üzerindeki herhangi bir iddiası demokratik firmaları, altyapılarını kullandığı için hakları arasındaki ülkelerin sert tepkisi ile karşılaşacak. İnternet firmalarının giderek artan çelişkilere, kârlarına ortak olmak istiyor. Siyasi internette neyin -“İnternetin yönetişimi” tartışılırken güç savaşı ise, İnterneti kendi amaçları nasıl sansür Türkiye’nin gündeminde IGF, dünyada yönünde şekillendirmek, gözetleme edilebileceğinden ise “NET MUNDIAL” olarak adlandırılan için kullanmak ve sansürlemek isteyen kişisel verilerin toplantı var. Bu iki toplantıya ilişkin kısa otokratik ülke yönetimleri ile İnternet’in korunmasına bir değerlendirmenizi alabilir miyiz? özgür kalmasını isteyen kullanıcı kitleler kadar çok sayıda ITU’nun devreye girmesi, gelişmeler, teknik arasında yaşanıyor. İnternet yönetişimine komu hakkında tartışmalar ve tarihsel süreci ile özetler ilişkin tartışmaların kabaca özü budur. alınacak kararlarda misiniz? Alınan kararlar ve gelinen nokta Doğal olarak, güç odakları arasında küresel olarak nedir? zaman zaman veya kalıcı ittifaklar sonucu geçerli olması daha kompleks güç savaşları ortaya çıkar. belirlenmesi ve İnternet ana servis sağlayıcı gereken ilkeler üzerinde yoğun tartışmalar -1991 yılında www icat edilinceye kadar, Ekonomik alanda bir sektör (örneğin müzik (root server) sisteminin idaresini koordine süregidiyor. Önemli bir gerginlik, ABD İnternet’te yönetişim sadece teknik konularla sektörü) baskısı ile hükümet İnternet’te etmek. İş dünyası, teknik, akademik merkezli veya ağırlıklı yönetişime ve ICANN’e sınırlıydı dolayısıyla teknoloji düşkünlerinin erişimi aşırı sınırlayıcı olabilir, dolayısıyla ve kullanıcı gruplarının –yani, internet karşı, Rusya, Çin, Türkiye, Afrika gibi ilgi alanındaydı. Web ile beraber İnternet kullanıcıların erişim hakkını savunan paydaşlarının– geniş katılımıyla oluşturulmuş otokratik yönetimlerin çoğunlukta olduğu kullanımında bir patlama yaşanınca ve 90’ların kuruluşlarla sektör-hükümet ittifakı arasında kâr amacı gütmeyen bir özel sektör kuruluşu BM’nin bir organizasyonu olan Uluslararası ortalarında bazı hükümetler İnternet’i regüle bir mücadele başlar. Siyasi alanda bir İnternet olan ICANN’in merkezi Los Angeles’de olduğu Telekomünikasyon Birliği (International etme fikrine kapıldı. Yeni ortaya çıkan İnternet firması bir hükümetin gözetleme amacına için ve ICANN ile ABD hükümeti adına Ticaret Telecommunications Union- ITU) arasında firmaları bundan endişelenerek, sektörün hizmet edebilir veya bir hükümet baskısı ile Bakanlığı arasında 2009 yılında bir mutabakat oluşmuş durumda. Ayrıca, ekonomik ve siyasi önderliğinde bir oto-regülasyon modeli sansür uygulayabilir, dolayısıyla kullanıcıları sözleşmesi imzalanmış olduğundan, İnternet güç odakları arasında yukarıda değindiğim savunmaya başladı. Bunun üzerine 1998 temsil eden sivil toplum kuruluşları ile firma- yönetişiminin ABD merkezli olduğu iddiası gerginlikler de süregidiyor. yılında ABD hükümeti, Ticaret Bakanlığı’nın devlet ittifakı arasında bir mücadele başlar. vardı. Kısmen doğru olan bu iddia, önce İnternet yönetişimi için çok paydaşlı bir sadece danışman rolü üstleneceği, özel Bunlar şu anda dünyanın hemen her yerinde ICANN’in İstanbul ve Singapur’da iki ofis yapılanma isteniliyor ve öneriliyor. Ne var ki, ICANN’i kurdu. farklı nitelikte de olsa süregidiyor. daha açma kararı, sonra da 14 Mart 2014’de bunun somut ayrıntılarının belirlenmesinden Başta Çin, birçok ülke bundan memnun İnternet yönetişiminin şu anki mevcut ABD Ticaret Bakanlığı’nın aralarındaki çok uzağız. Örneğin, paydaşlardan birisi, olmadı. BM’nin 2002 yılında başlattığı durumunu iki farklı boyutta ele almak gerekir. mutabakat sözleşmesini feshetmesi üzerine toplumu ve kullanıcıları temsil eden sivil Enformasyon Toplumu Dünya Zirvesi’nde Birincisi, merkezi bir koordinasyon gerektiren ortadan kalkmıştır. Şimdiye kadar ICANN toplum kuruluşlarıdır. Fakat diğer iki (World Summit on Information Society -WSIS) teknik, idari ve politika geliştirme görevlerini ne yapıyorduysa, bundan sonra da aynisini paydaşla, iş dünyası ve hükümetlerle Çin, İnternet yönetişiminin özel kesimin koordine etme boyutudur. Bu bağlamdaki yapacaktır, yeter ki herhangi bir siyasi veya karşılaştırılırsa, sivil toplumun maddi değil hükümetlerin kontrolünde olmasını

50 2014 EYLÜL Bir konu (IGF Başlıyor) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 51 savundu. Üç yıl boyunca konu tartışıldıktan yönetişiminin geleceğini tartışmak üzere isimler İstanbul’da olacak. Ulaştırma, -İnternet’in yönetişimi konusunda Türkiye’nin sonra, 2005 yılında Tunus’da 150’nin üstünde bir toplantı çağrısı yaptı. İlginç bir şekilde, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Lütfi rolü nedir? Karar verici mekanizmalarda yer ülkenin katılımıyla toplanan WSIS II sonunda ABD hükümeti ile bağını sürdüremeyeceğini Elvan’a göre ünlü isimlerin geliyor olması, alıyor mu? BTK, sivil toplum kuruluşları ve tüm ülkelerce kabul edilen Tunus Gündemi anlayan ve bu bağı koparmak isteyen ICANN İnternet konusunda Türkiye’ye verilen akademisyenlerin durumu nedir? belgesinde, ilk kez çok paydaşlı – özel kesim, de bu çağrıya katıldı ve toplantıyı beraber önemi gösteriyor. Tabii, IGF’in bundan hükümet, sivil toplum – yönetişim sistemi düzenlemeye karar verdiler. önce toplandığı ülkelere bakarsak (2013’te -İnternetin yönetişimi konusunda Türkiye’nin, kavramı yer aldı. Tunus Gündemi spesifik bir Nisan 2014’de Brezilya’nın Sao Paulo Endonezya, 2012’de Azerbeycan, 2011’de iddialısından vazgeçtim, kayda değer bir regülasyon önermiyordu. Sadece “İnternet’in kentinde dünyanın her yerinden gelen Kenya) böyle bir iddianın geçerliliğinin çalışma veya önerisi yok. STK’larımız, uzman evrimini ve kullanımını şekillendirecek İnternet paydaşlarıyla toplanan NETmundial olmadığını görebiliriz. ve akademisyenlerimiz bu gibi küresel önem ilkeler, normlar, kurallar, karar yöntemleri sonunda yayımlanan “NETmundial Paydaşlar IGF’e gelen önemli isimlerden iki şekilde taşıyan konulardan maalesef çok uzak. BTK ve programların” belirlenmesinde tüm Beyanatı”, Suudi Arabistan, Rusya, Küba ve yararlanabilirdik. Birincisi, İnternetin bazı karar verici mekanizmalarda yer alıyor paydaşların katkısını öngörüyordu. Bu, Hindistan dışında tüm ülke ve paydaşların yönetişimine ve geleceğine ilişkin iddialı ama konuya herhangi bir katkı yapıyor mu İnternet yönetişimi için çok paydaşlı bir imzasını aldı. Bu belge, şimdiye kadar en görüşlerimiz, önerilerimiz olsaydı, bunları bilmiyoruz… modele dayanan regülasyon çerçevesinin güçlü uluslararası destekle yayımlanmış IGF’de masaya yatırıp tartışarak, dünyada başlangıç noktasıydı. bir ilkeler listesi olarak, öncekilerin hepsini gerçekten bu konuda önemli olduğumuzu -IGF’in Eylül ayındaki toplantısında WSIS II’nin bir diğer sonucu da, bu konunun artık gereksiz kıldı. Ayrıca İstanbul’daki gösterirdik. İkincisi, özellikle 5651 sayılı “Türkiye’nin başvuru yapılan panellerinin tartışılmasının devamı için her yıl toplanması IGF toplantısının tartışma gündeminin de kanunun yeni değiştirilen haliyle, ülkemizde hiçbirinin kabul edilmediği” şeklinde iddialar öngörülen İnternet Yönetişim Forumu’dur belirleyicisi olacak. İnternet üzerine olan olumsuz baskıları var. Bu doğru mu? Neden kabul edilmedi? (IGF). 2006’da birincisi yapılan IGF’in Sadece ilkeleri değil, İnternet’in geleceği bu önemli toplantıda dünya kamuoyunun dokuzuncusu 2-5 Eylül’de İstanbul’da için yol haritası da içeren belgenin tam dikkatine getirerek, hükümet üzerinde bir Bunun için neler yapılması gerekiyor? gerçekleşecek. metni için http://netmundial.br/wp- baskı oluşturabilirdik. Ayrıca, her iki konuda 2011 yılına gelindiğinde, artık iyice büyüyen content/uploads/2014/04/NETmundial- da uluslararası ilişkiler ve dayanışma -Panel ve çalıştay önerilerinin yapılması için İnternet’te siber-saldırıların da ortaya Multistakeholder-Document.pdf adresine gerçekleştirilebilirdi. yılbaşında çağrılar yapıldı. Maalesef, koskoca çıkmasıyla, yönetişim tartışmaları iyice bakabilirsiniz. Türkiye’den sadece 5-6 öneri, son dakikada alevlendi. Bir yandan IGF toplantılarında Maalesef, STK’larımız, iş dünyası, uzman aceleyle hazırlanıp sunuldu ve hepsi IGF’deki “genel ve katı olmayan ilkeler” ile “kâğıt - IGF toplantılarında gündeme getirilen ve ve akademisyenlerimiz birinci konuda bir değerlendirme komitesi tarafından reddedildi. üstünde bağlayıcı kararlar” arasındaki “İnternetin Anayasası” olarak tanımlanacak çalışma içerisinde değil. “Biz bilmeyiz, Çünkü istenen kriterleri sağlamıyorlardı. tartışmalar sürerken bir yandan 2012 yılında çalışmalar konusunda ne gibi gelişmeler büyüklerimiz bilir” yetersizliği içerisinde. Örneğin, her panel veya çalıştayın Dubai’de bağlayıcı karar yetkisiyle toplanan oldu? İkinci konuda, Alternatif Bilişim Derneği’nin konuşmacılarının farklı paydaşlardan ITU Uluslararası Telekomünikasyon Dünya hazırlıkları var, başka bir çalışma veya oluşması gibi kriterler vardı. Konferansı’ında (ITU World Conference -Bu yıla kadar yapılan, karar yetkisi olmayan çabadan haberim yok. Bir de, ifade ve on International Telecommunications- IGF toplantılarından süzülen ve bir “Anayasa” iletişim özgürlüklerinin dünyada önde Ana teması “Çok Paydaşlı Güçlendirilmiş WCIT) ABD, AB ve çoğunluğu demokratik niteliği alması beklenen belgenin, bu yıl gelen savunucularından Freedom House’un İnternet Yönetişimi İçin Kıtaları Birleştirmek” ülkelerle, Çin, Rusya, Türkiye ve çoğunluğu İstanbul’da toplanacak IGF’de son halini benden talebi üzerine hazırladığım, İnternet olan bu IGF için kabul edilmiş çalıştay otokratik ülkeler arasında ciddi bir çarpışma alarak, Kasım’da bağlayıcı karar yetkisi olan ve telekom altyapımızın neden arzu edilen önerilerinden birkaç örnek: İran’dan gelen yer alırken, 2013 itibariyle diğer çeşitli ITU Tam Yetkili Temsilciler Konferansı’na düzeyde olmadığını açıklayan ve IGF’de “Kıtaları fiber ile bağlamak”, Yeni Zelanda’dan platformlarda da “ilkeler” üzerine 30’a yakın (ITU Plenipotentiary Conference) öneri dağıtılacak bir rapor var. “İnternette insan hakları: İlkelerden deklarasyonları yayınlandı. olarak sunulması planlanıyordu. Fakat, şu (http://freedomhouse.org/report/ uygulamalara”, Etiyopya’dan “Büyüme ve Haziran 2013’de, Edward Snowden’in sızdırdığı anda “NETmundial Paydaşlar Beyanatı,” special-reports/struggle-turkeys- gelişmenin motoru internet”. Bunlar veya ABD Ulusal Güvenlik Ajansı (National Security en güçlü uluslararası desteğe sahip belge internet#.U_1ucvmSy_E). benzerleri neden Türkiye’den çıkamaz? Agency -NSA) dinlemeleri dünya gündemine olarak ön plana çıktı. Dolayısıyla, önümüzdeki bomba gibi düşünce, tam bir keşmekeş IGF’de bu belge gündemi belirleyecektir diye Özetle, ayağımıza kadar gelmiş bu fırsatı Türkiye, tüm toplumsal kesimleriyle, giderek içerisindeki İnternet yönetişimi tartışmaları da düşünüyorum. Ondan sonra da Kasım’daki değerlendirmek ve bundan yararlanmak dünyadan kopuk, içine kapalı bir ülke haline farklı bir mecraya yöneldi. Gerçi NSA skandalı ITU konferansında kabul edilerek bağlayıcı bir konusunda üstümüze düşen yapılmadı. geliyor. Uluslararası nitelikte etkinlik olarak, ile İnternet yönetişimi arasında herhangi bir “Anayasa” niteliği alabilir. Öyle görünüyor ki, medyanın da atacağı on binlerce dolar verip “guru” davet edilmesi ilişki yoktu, ama ABD güvenilirliğini tamamen abartılı başlıklarla, toplumumuzun egosunu dışında ne yapılıyor? Hangi görüş, bilgi, proje, yitirmişti. Kendisinin de dinlendiği ortaya -Türkiye’nin IGF’e ev sahipliği yapmasının okşayıcı “ünlüler geldi” dışında bir yarar ürün veya öneri ile dünya gündeminde yer çıkan Brezilya Başkanı Dilma Rousseff, Eylül yararlarını kısaca özetler misiniz? sağlanamayacak. 2013’de BM’de yaptığı sert bir konuşmayla alabiliyoruz? Üzücü bir durumdayız. ABD’yi eleştirdikten sonra Brezilya’da İnternet -İnternet konusunda dünyada önde gelen

52 2014 EYLÜL Bir konu (IGF Başlıyor) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 53 Bilgisayar oyunlarının gelişmesiyle Dijital teknolojiden birlikte “oyun oynamak” sadece çocuklara özgü bir etkinlik yararlanan interaktif olmaktan çıkarken kaydırak ve salıncak gibi oyuncaklar yeni neslin beklentilerini artık karşılamıyor. oyuncaklar Artık interaktif oyuncaklar parklarda tercih ediliyor. parklardaki Fatma Ağaç yerini alıyor

yun, çocuğun hiç kimseden öğrenemeyeceği konuları, Çocukların hayatta yapmaktan en çok keyif çıkmasıyla oyun oynamak sadece çocuklara özgü kendi deneyimleriyle öğrenmesi yöntemi. Çocuklar için aldığı şey, “oyun oynamak”. Oyun, insanlar için bir etkinlik olmaktan çıktı. doğduktan sonra başlayıp hayatın büyük bir Önceki nesillerin yetindikleri düz platformlar, oyun, sonucu düşünülmeden, zevk almak, eğlenmek bölümünde, hatta bazı insanlar için yetişkinlikte salıncaklar, tutunarak kayılan direkler ve amacıyla girişilen bir etkinlik. Fakat oyun oynamanın çocuk bile devam eden bir etkinlik. Doğumdan sonra kaydıraklar, yeni neslin beklentilerini artık gelişiminde önemli katkıları var. Çünkü oyun, hem zihinsel yeni doğan bebeğin taklit etme yeteneğine bağlı karşılamıyor. Dijital teknolojiden yararlanan olarak geliştirilen oyunlar varken bebeklik, ilk interaktif oyuncaklar parklardaki yerlerini alıyor. gelişimin aynası, hem sosyal becerilerin öğrenildiği ve çocukluk ve son çocukluk dönemlerinde farklı Bilişim Dergisi’nin Eylül 2014 sayısının gündem duygusal boşalımın sağlandığı bir ortam. oyun türleriyle karşılaşırız. Teknolojinin ilerlemesi konusunu “İnteraktif Oyun Parkları” olarak ve play station gibi bilgisayar oyunlarının da belirledik.

Gündem (Etkileşimli çocuk parkları) 54 O2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 55 “İçeriğinde rekabet ve yarış kültürü olan; rekabetin Bayraktar, “Ülkemiz için henüz çok yeni bir olgu. bir eğitim stratejisi olarak ele alınıyor. Buna Yalnızca belirli yaş gruplarındaki çocukların bir şekilde puanlaması ve duyurulması internet Ancak ülkemiz gençlerinin internet kullanımı ve paralel olarak, özellikle son zamanlarda yaygın aktif etkileşimi ve iletişimi için oluşturulması üzerinden sosyal medyadan yapılan” parklara oyun kültürünü göz önüne aldığımızda çok hızla olarak kullanılmaya başlanan, sanal platformların, hedeflenen bu internet platformu sayesinde, interaktif oyun parkları deniyor. Günümüzün gelişecek bir konu olarak görüyoruz” diye konuştu. dünya çapında interaktif ortamın sağlanmasındaki çocukların mental ve etik gelişimlerini göz yapıları olan “Akıllı Şehirler”de, oyun ile 2-6 yaş gurubundaki çocuklar için eğlenceli, etkisi de kanıtlandı. önünde bulundurarak, internet dünyasından daha teknolojinin kesişiminde yenilikçi interaktif oyun interaktif mobil oyunlar üreten Minti Kids Oyun Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) çocuklara sağlıklı bir şekilde faydalanmaları sağlanacak. parkları ortaya çıkıyor. Stüdyosu’nun yetkilileri de iyi oyunlar yaratabilmek interaktif bir ortam sağlayacak “Çocuk Platformu Oluşturulacak platform, günümüz popüler “Melez oyun ortamları” başlığıyla konumuza için çocuklarla birlikte çalıştıklarını bildirdiler. Projesi”ni ortaya çıkardı. Ebeveynlerin, eğitim sosyal paylaşım ağlarının teknik özelliklerini, katkı veren Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Minti Kids yetkilileri, çocukların hem bilişsel hem bilimcilerin ve pedagogların kontrolünde hedeflenen yaş grubunun zekâ ve beceri seviyesine ve Bilişim Garaj Akademisi Kurucusu Doç. de duygusal gelişimine destek olmaya çalıştıklarını geliştirilmesi planlanan, içerisinde oyun, hikâye, indirgeyerek sunmayı planlıyor. Dr. Selçuk Özdemir, ilk önce video oyunlar, kaydedip sadece çocuklara odaklandıklarını, anı defteri, vb. içeriklerin yer alacağı, farklı Platform teknik açıdan hedeflenen yaş grubu arından PC/dizüstü bilgisayarlar, ardından da reklam ve uygulama içi satın almalara kesinlikle ülkelerden farklı dilleri konuşan çocukların için kullanım kolaylığı (user friendly) ile internet ve şimdi de sürekli internete bağlı mobil yer vermediklerini kaydettiler. interaktif olarak konuşabileceği ve paylaşımlarda oluşturulacak. Kullanıcı, kendi oluşturacağı cihazların çocuklarda oyun kavramını tamamen Madalyon Psikiyatri Merkezi Psikologlarından bulunabileceği bu platformun hayata geçirilmesi altyapı profil sayfasından platformu rahatlıkla değiştirdiğine değindi. Hasra Ayten Avcı ise, çocukların sosyal interaktif ile ülkemizde eğitim alanında yeni bir girişim kontrol edebilecek, istediği tüm fonksiyonlara “Tahmin ediyorum, kısa bir zaman içerisinde oyunlara yönlendirilmesi gerektiğine işaret ederek, başlatılmış olacak. Proje, farklı ülkelerden ve yine bu profil sayfasından kolaylıkla ulaşabilecek. belediyelerin gelen çocuğu tanıyacak, ona katıldığı anne babaların özellikle çocuklarının zihinsel kültürlerden, belirli yaş grubundaki çocukların Örneğin, tek sayfa üzerinde oyun oynarken isterse oyun etkinlikleri için puan/bonus/ödül verecek gelişimine, dikkat ve bellek süreçlerine katkıda (5-13 yaş) iletişim kurabilecekleri; yazılı ve görsel oyuna arkadaşlarını davet edebileceği gibi oyun türden dijital özelliklerin de eklendiği oyun bulunabilecek digital oyunlara izin vermelerinin içerikli materyalleri paylaşabilecekleri, aktif sonu aldığı puanı arkadaşları ile paylaşabilecek; parkları kurduğunu duymaya başlayacağız” diyen uygun olacağını bildirdi. bir etkileşim içerisinde eğitici ve zekâ geliştirici on-line olarak görsel içerikler depolayabilecek; Özdemir, çocukların oyun oynaması için teknoloji Oyun oynamanın çocuğa gerçek dünya yönlerine önem verilen yeni ve özgün etkinliklerin bu görselleri, hikayelerine veya günlüğüne ile harmanlanmış (melez) oyun parklarına olan deneyimlerini daha güvenli yaşayabileceği bir gerçekleştirildiği bir web platformu oluşturmayı ekleyebilecek; aynı zamanda çocuk TV üzerinden ihtiyacın giderek belirginleştiğini belirtti. ortam sağladığına değinen Avcı, bu nedenle hedefliyor. videolar izleyebilecek. Yaklaşık 20 yıldır oyun parkları tasarlayan ve çocukların sadece elektronik cihazlarla vakit Projede, internet ve bilişim teknolojilerini “bilim Hedeflenen yaş grubu için yaratılacak olan üreten AKSAPARK A.Ş Yönetim Kurulu Başkanı geçirmesine izin verilmemesi gerektiğini kaydetti. eğitimi” için etkin bir araç olarak kullanmak; platformda bulanacak olan “çocuğunuz internette” Ufuk Bayraktar, interaktif oyun parklarını çocukları internetin olumsuz etkilerinden ve bilgi arayüzü ile de ebeveynler, çocuklarının tüm geleneksel oyun parklarından ayıran en önemli Çocuk Platformu Projesi kirliliğinden korumak; çocukların zihinsel, etik aktivitelerini takip ederken, pedagojik formasyon farkın, bu parkların çağın bilişim teknolojilerini Teknoloji, günümüzde hayatımızın hemen hemen ve kültürel gelişimine katkı sağlamak; kültürel altyapısına sahip uzmanlar tarafından hazırlanan kullanması ve kullanıcısı ile iletişim kurması her alanında kullanılan; teknolojiyi kullanma etkileşimi artırmak; ebeveynlerin arka planda analiz raporlarına ulaşabilecek, çocuklarının her olduğunu söyledi. becerisi ise ülkelerin gelişmişlik düzeylerinde kontrol sahibi oldukları sanal bir çocuk platformu türlü gelişimini geçmişe dönük sorgulayabilme İnteraktif oyun parklarının Avrupa ve Amerika önemli bir gösterge haline geldi. Bu nedenle, kurmak amaçlanıyor. imkanlarına kavuşacaklar. da yaklaşık 5 yıldır kullanıldığının altını çizen teknolojiyi kullanabilen bireyler yetiştirmek önemli

56 2014 EYLÜL Gündem (Etkileşimli çocuk parkları) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 57 Avrupa Birliği’nden (AB) üye ülke Eğitim Bakanlarına “Kodlama Eğitimimin Erken Yaşlarda Başlaması”na yönelik tavsiye mektubu

Sayın Bakan, Genç işsizlik Avrupa’nın en büyük sorunlarından birisi. Bunun yanında, 2020 yılı itibariyle Avrupa’da yaklaşık 900.000 civarında bilişim becerilerine sahip insan ihtiyacının ortaya çıkacağı hesaplanmaktadır. Avrupa’da kodlama becerilerinin desteklenmesi çözümün bir parçası olacaktır. Ayrıca, Avrupa’da bilişim becerileri gerektiren iş sayısı artarken, bilgisayar bilimleri alanından mezun sayısı durağan seyretmektedir. Burada bir fırsat kaçıyor ve Avrupa’nın gelecekteki rekabet edebilirliği üzerinde bir baskı meydana gelmektedir. Bu sorunlara çözüm olmak üzere çocuklarımızın dijital çağda hayatta kalabilecekleri bilgi ve becerilerle donatılmasını sağlamalıyız. Bir yıldan kısa bir zaman önce, Eğitim ve Sayısal Gündem Komisyonu olarak, dijital becerilere öncelik verdiğimiz “Eğitim Açılımı Girişimi”ni başlattık. Bu gereksinim daha önce Eğitimi Tekrar Düşünmek adlı çalışmada da vurgulanmıştı. Bu beceriler arasında, her bir çocuğun daha güçlü ve bilgili dijital vatandaş olabilmesi için temel seviyede kod yazma becerisine sahip olması gerekliliği bulunmaktadır. Kodlama becerileri sadece öğrencilerin matematik, fen, teknoloji ve mühendislik becerilerinin gelişmesine yardımcı olmaz aynı zamanda çocukların analitik düşünme, problem çözme, takım çalışması ve yaratıcılık gibi becerilerinin gelişmesine de yardımcı olur. Kodlama çalışmalarına erken yaşlarda başlayarak bilgisayar bilimleri ve bilişimle ilgili alanlara olan eğilimleri artacaktır. Avrupalı öğrencilere kodlama becerisi kazandıracak eğitimlerin verilmesinin önemi gün geçtikçe artmaktadır. Kodlama eğitimleri zaten 2012’den beri Estonya okullarında verilmektedir. Birleşik Krallık bu yıl kodlama eğitimlerini ulusal müfredata ekleyecek. Fransa ilkokullarda seçmeli programlama dersi koyacağını duyurdu. Finlandiya ve İtalya genç nesiller için kodlama ile ilgili bir girişimde bulunmayı planlıyor. Bunlara ek olarak CoderDojo ve RailGirls gibi gönüllü girişimlerin sayısı da mantar gibi çoğalıyor. Bunlar çocuklara okul sonrası, hafta sonu ve yaz tatillerinde eğlenceli kodlama eğitimleri vermektedir. Bu çalışmaların tamamını destekliyoruz. Sizi, öğretmen, çocuk ve velileri dijital eğitim konusunda desteklemeye davet ediyoruz. Çocuklarımıza okullarında kodlama öğrenme fırsatı sunalım.

Neelie Kroes Androulla Vassiliou Vice-President of theEuropean Member of theEuropeanCommission Commission Education, Culture, Multilingualismand DigitalAgenda Youth “Ülkedeki herkes programlamayı öğrenmeli, çünkü insana nasıl düşünmesi gerektiğini öğretiyor.” Steve Jobs Orijinal Mektup: http://ec.europa.eu/information_society/newsroom/image/kroes_vassiliou_letter_6597. pdf

58 2014 EYLÜL Gündem (Etkileşimli çocuk parkları) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 59 Doç.Dr. Selçuk Özdemir

Melez oyun ortamları Bilişim Garaj Akademisi Kurucusu

John Dewey’in “Teknoloji girdiği her ortamı değişime zorlar” sözü sosyal Tahmin ediyorum, kısa bir zaman içerisinde belediyelerin gelen çocuğu tanıyacak, ona katıldığı bilimlerde nadiren karşılaştığımız matematik formülleri gibi. Her yerde ve her oyun etkinlikleri için puan/bonus/ödül verecek türden dijital özelliklerin de eklendiği oyun parkları kurduğunu duymaya başlayacağız. Çocuk fiziksel olarak katıldığı bir grup oyunu zaman çalışıyor. Babalarımızdan, çocukluklarında çorapları iç içe geçirerek sonucunda elde ettiği puanları belki de akşam bilgisayar başına geçince kullanabilecek ve yaptıkları maçları duyardık. Bizim zamanımızda arada kablosu olduğu halde oyununa sanal dünyada devam edebilecek. “uzaktan kumandalı” denilen bir pilli araba sahibi olmak erkek çocukları için bir ayrıcalıktı. Hele bir de elinde vurduğun yönün tersine gitse bile plastik topun Eğitimcilerin son yıllarda geleneksel yüz yüze öğrenme ortamları ile web tabanlı uzaktan eğitim ortamlarının beraber kullanıldığı yeni öğretim tasarımı “harmanlanmış (melez) öğrenme varsa, mahallenin kralı olurdun! Bu cümleleri kadın okurlarımız kendilerine göre ortamlarına” benzer şekilde çocuklarımızın oynaması için de harmanlanmış (melez) oyun değiştirerek yorumlayabilirler. parklarına olan ihtiyaç belirginleşiyor.

lk önce video oyunlar, arından PC/dizüstü bilgisayarlar, ardından internet ve şimdi de sürekli internete bağlı mobil cihazlar çocuklarda oyun kavramını tamamen değiştirdi. Bu kavram değişikliği ister istemez bugünün teknolojilerinden yoksun büyüyen anne-babaları ciddi bir sorunla karşı karşıya bıraktı: “Peki, çocuğumun fiziksel İhareketliliğini nasıl sağlayacağım?” Günümüz anne-baba ve eğitimcilerinin ortak şikâyeti: “Çocuklar bilişim araçları ile daha fazla zaman harcarken fiziksel olarak hareketli oldukları oyunları daha az oynar oldular.” Çocuklar dışarıdaki oyun parkları yerine içerideki bilgisayar oyunlarını veya sosyal medyayı tercih edebiliyorlar. Acaba bu çocuklar fiziksel olarak katılabilecekleri dijital oyunların da bulunduğu çocuk parklarından hoşlanırlar mı? Arkadaşları ile beraber koşarak oynayabilecekleri dijital oyunların bulunduğu çocuk parkları?

Çocukların erken yaşlarda oynadıkları oyunların ilerleyen yıllarda özellikle diğer insanlarla girecekleri etkileşimlerin türünü belirlemede etkili olduğu biliniyor. Varolan teknolojiler, çocukların motivasyonunu sağlayacak, oyun içinde yer almaktan mutlu olacakları, diğer çocuklarla da oynamak isteyebilecekleri türden özellikler barındırmaktadır. Bu durumda, acaba interaktif dijital oyunların entegre edildiği oyun parkları, çocukların arkadaşlarıyla beraber koşarak, zıplayarak ve düşerek zaman geçirmekten mutluluk duyacakları alanlar haline gelir mi?

60 2014 EYLÜL Gündem (Etkileşimli çocuk parkları) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 61 AKSAPARK Yönetim Kurulu Başkanı İnteraktif çocuk parklarını, “21. yüzyıl çocuğunun internet ve bilgisayar karşısında geçirdiği vakti ve Ufuk Bayraktar : Çocuklarımız oyunlardan beklentisini, yeni ve cazip çözümlerle çocuğa verebilecek yeni bir dış mekan park ve oyun bilgisayar başında kültürü” olarak tanımlayan Bayraktar, konunun çok hızla gelişeceğini belirtip bir devlet politikası geçirdiği vaktin bir olarak uygulanması gerektiğine dikkat çekti.

bölümünü parklarda “Gündem: İnteraktif parklar” sayfalarımız kapsamında AKSAPARK Kent Mobilyaları İnş. San. ve Tic. A.Ş. Yönetim geçirmek isteyecek Kurulu Başkanı Ufuk Bayraktar ile görüştük. İnteraktif oyun parkları ile geleneksel oyun parkları arasındaki en önemli farkının bu parkların çağın bilişim teknolojilerini kullanması olduğuna dikkat çeken Bayraktar, “Bu parklar, kullanıcısı ile iletişim kuruyor” dedi. Ankara’da yaklaşık 20 yıldır oyun parkları tasarlayıp üreten AKSAPARK’ın ürünlerinin dünyanın 55 ülkesinde kullanıldığını ifade eden Bayraktar, interaktif oyun parkları konusunun henüz yeni bir konu olduğuna işaret etti. Avrupa ve Amerika da yaklaşık 5 yıldır kullanılan ürünler bulunduğunu vurgulayan Bayraktar, “Ülkemiz için henüz çok yeni bir olgu. Ancak ülkemiz gençlerinin internet kullanımı ve oyun kültürünü göz önüne aldığımızda çok hızla gelişecek bir konu olarak görüyoruz” diye konuştu. Bayraktar, İnteraktif çocuk parklarını, “21. yüzyıl çocuğunun internet ve bilgisayar karşısında geçirdiği vakti ve oyunlardan beklentisini, yeni ve cazip çözümlerle çocuğa verebilecek yeni bir dış mekân park ve oyun kültürü” şeklinde tanımladı. İnteraktif çocuk parklarının içeriğinde muhakkak rekabet ve yarış kültürü olması gerektiğini belirten Bayraktar, rekabetin bir şekilde puanlama ve duyurulmasının da internet üzerinden, sosyal medyadan yapılacağını bildirip sözlerini şöyle sürdürdü: “Cep telefonları yeni nesil oyun parklarının bir parçası olacak. Internete bağlanan parklar vasıtasıyla artık çocuklar için

62 2014 EYLÜL Gündem (Etkileşimli çocuk parkları) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 63 ülke sınırları ortadan kalkacak. Çocuklarımız bilgisayar başında geçirdiği vaktin bir bölümünü parklarda geçirmek isteyecek.” Tasarım ofislerinin gerek çağın gerçekleri ve gerekse ülkelerin talep ve gereksinimlerine göre oyun alanları tasarladığına değinen Bayraktar, İnteraktif oyun grupları ile ilgili Ar-Ge çalışmalarının yaklaşık 5 yıldır devam ettiğini kaydetti. Son yıllarda artık çocukların ilgisini çeken tüm parkların bu tarz parklardan oluştuğuna değinen Bayraktar, özellikle çep telefonu ile bağlantılı uygulamalarla iletişim içinde olan parklar; yarış kültürü ile kendi oyununu kuran parklar ile bu yarışın sonucunu internet üzerinden gören ve yarışın bazı etaplarınıda oradan devam ettirebilen parklar tasarladıklarını söyledi. İnteraktif oyun parkları önemli bir konu olduğunu vurgulayan Bayraktar, sözlerini şöyle tamamladı: “Doğru uygulanır ise çocuklar ve gençlerimizin gelişimine, sağlıklarına büyük katkıları olacaktır. Madde kullanımı gibi konulara çözüm olabilecek bir projedir. Bir devlet politikası olarak uygulanması gereken ve çocuklarımızla iletişim kurabileceğimiz sanal bir kanaldır. Konu sadece oyun konusu olarak kalmayacak farklı etkileri içeriğe eklenebilecek bir proje olarak değerlendirilmelidir.”

-Firma olarak sizin bu alanda yaptığınız kazandırılıyor. Yine fiziki aktiviteyi dinamolar çalışmalardan sözeder misiniz? vasıtası ile elektrik enerjisine çeviren oyun -Yeni yeni duymaya başladığımız “interaktif iş ve aile hayatlarında ki başarı ve mutluluk elemanları üretiyoruz. Bunun yanı sıra çocuk- çocuk parkı” kavramı nedir? süreçlerini de etkilemekte. Konunun diğer -Firmamız AKSAPARK yaklaşık 20 yıldır oyun lar ve yetişkinler için dış mekan kondisyon bir yönüde bu şeklilde bir oyun ve hayat kül- parkları tasarlıyor ve üretiyor. Ürünlerimiz aletleri üretiyoruz. Bu aletlerde kullanıcısına -İnteraktif çocuk parkları, 21. yüzyıl çocuğunun türü çocukların sağlık sorunları yaşaması ve dünyanın 55 ülkesinde kullanılıyor. Tasarım kullanım şekli ve zamanlaması ile ilgili bilg- internet ve bilgisayar karşısında geçirdiği hareketsiz yaşam tarzı ile özellikle obezit- ofisimiz gerek çağın gerçekleri ve gerekse ileri çep telefonu üzerinden bilgilendiriyor. vakti ve oyunlardan beklentisini yeni ve ca- eye bağlı rahatsızlıkların gelişmesine neden ülkelerin talep ve gereksinimlerine göre oyun Kısacası parklarımız internete bağlanıyor ve zip çözümlerle çocuğa verebilecek yeni bir olabilmektedir. İnternet hayatı kolaylaştıran alanları tasarlıyor. İnteraktif oyun grupları kullanıcısı ile bu y olla iletişim kuruyor. dış mekân park ve oyun kültürüdür. Öyle ki bir buluş ancak her konuda olduğu gibi ile ilgili ar-ge çalışmalarımız yaklaşık 5 yıldır geldiğimiz noktada artık çocuklar merdiv- faydalı yönleri yanında zararlı pek çok etkisi devam ediyor. Son yıllarda artık çocukların -İnteraktif oyun parklarını, geleneksel oyun enden çıkıp kaydıraktan kayarak oyun oynam- var. Doğru ve yerinde kullanılması gereken ilgisini çeken tüm parklar bu tarz parklardan parklarından ayıran özellikler nelerdir? ak istemiyorlar. Evlerinde dünyanın öbür bir çözüm. Sonuç olarak biz çocuklarımızı oluşuyor. Özellikle çep telefonu ile bağlantılı ucundaki birbirlerini hiç tanımadıkları çocuk- bir şekilde dışarıya çıkarmalı, fiziki aktivit- uygulamalarla iletişim içinde olan parklar, -En önemli farkı bu parklar çağın bilişim larla tamamiyle sanal bir dünyada saatlerce eyi geliştirici ve sosyalleşmeyi artırıcı oyun yarış kültürü ile kendi oyununu kuran parklar teknolojilerini kullanıyor. Kullanıcısı ile bilgisayarın başında çoğu zaman yemek bile parkları tasarlamalıyız. İçeriğinde muhakkak ve bu yarışın sonucunu internet üzerinden iletişim kuruyor. Yer ve mekan kavramını yemeden vakit geçiriyorlar. Arkadaşları ve rekabet ve yarış kültürü olmalı. Tüm bu reka- gören ve yarışın bazı etaplarını da oradan ortadan kaldırıyor. Çocuğun yaratıcı zekasını aileleri ile vakit geçirmek artık çok kısıtlı. Bu betin bir şekilde puanlaması ve duyurulması devam ettirebilen parklar tasarlıyoruz. Özel- tahrik ediyor. Takım kurmak, liderlik gibi durum çocukların sosyal gelişimini ve to- yine internet üzerinden sosyal medyadan likle aile içi takımlar kurarak sahada oynanan kavramları çocuğa öğretiyor. Işbirliği ve bir- plumla iletişimlerini menfi yönde etkilemekte. paylaşılmalı. İşte bu tarz parklara biz interaktif oyunlar ve arkadaşlarla birlikte oynanan likte çalışma duygusunu ortaya koyuyor. Fiziki Tabi bu süreç ileriki hayatlarında çocukların oyun parkları diyoruz. oyunlarla takım kültürü olgusu çocuklara aktiviteyi geliştiriyor. Bilgisayar kullanımını

64 2014 EYLÜL Gündem (Etkileşimli çocuk parkları) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 65 azaltarak çocuğun sosyalleşmesine katkıda ronik aksamları nedeni ile yoğun bir vandal- bekliyor. İlk aşama mevcut oyun parkları bu oyun parkları önemli bir konudur ve doğru bulunuyor. izme maruz kalabileceği unutulmamalıdır. Bo- içerikleri bünyelerine ekleycek ve artarak uygulanır ise çocuklarımızın ve gençlerimi- zulan kırılan ve istendiği gibi kullanılamayan devam edecektir. Cep telefonları yeni nesil zin gelişimine, sağlıklarına büyük katkıları -İntraktif oyun parklarının pazar gelişim ürünler kullanıcılar ve yerel yönetim- oyun parklarının bir parçası olacak. Internete olacaktır. Madde kullanımı gibi konulara durumu nedir? Bu tür parklara dünyada ve ler nezdinde ürünün yaygınlaşmasını bağlanan parklar vasıtasıyla artık çocuklar için çözüm olabilecek bir projedir. Bir devlet ülkemizde nasıl bir talep var? engelleyebilir. Bu sebeple bu tarz ürünlerin ülke sınırları ortadan kalkacak. Çocuklarımız politikası olarak uygulanması gereken ve kullanılacağı alanlar çok sıkı korunmalı ve bilgisayar başında geçirdiği vaktin bir çocuklarımızla iletişim kurabileceğimiz sanal -Henüz yeni bir konu denilebilir. Avrupa ve periyodik bakımları aksatılmadan yapılmalıdır. bölümünü parklarda geçirmek isteyecek. bir kanaldır. Konu sadece oyun konusu olarak Amerika da yaklaşık 5 yıldır kullanılan ürün- Yine kullanıcılar nezdinde çok iyi tanıtım ve Çocuklara yönelik ürün üreten firmalar yepy- kalmayacak farklı etkileri içeriğe eklenebi- ler var. Ülkemiz için henüz çok yeni bir olgu. bilgilendirmeler yapılmalıdır. Özellikle elektrik eni bir reklam şekli ile tanışacaklar. Sosyal lecek bir proje olarak değerlendirilmelidir. Ancak ülkemiz gençlerinin internet kullanımı enerjisi kullanılması durumunda güvenlik çok medya oyun parkının doğal bir uzantısı haline ve oyun kültürünü göz önüne aldığımızda çok sıkı sağlanmalı kazalara sebep verilmemelidir. gelecek. Kısacası değişim kaçınılmaz ve bu hızla gelişecek bir konu olarak görüyoruz. alanda da değişim biz tasarımcıların hayal Talep noktasında yerel yönetimlerin farklı -Çocukları gelecekte ne tür oyun parkları dünyaları ve teknoloji ile her geçen gün arta- ürün grupları beklentisi var. Bu beklenti arz bekliyor? cak. talep dengesi içinde çok kısa bir süre içinde yoğun bir şekilde bu tarz oyun parklarını sıkça -Çocukları gelecekte fiziki ve zihinsel aktiv- -Eklemek istediğiniz başka konular var mı? görebileceğimizi gösteriyor. Ayrıca özellikle itelerini birleştirebilecekleri, takım ruhunu gelişmiş ülkelerde bu yönde artan bir talep ortaya koyabilecek, oyun içinde kendi strete- -Öncelikle böyle bir konuyu gündeminize yaşanmakta. Ancak bu tarz oyun gruplarının jilerini oluşturabilecekleri ve en önemlisi hayal taşıdığınız için sizleri tebrik ederim. İnteraktif yapıları itibariyle içerdikleri mekanik ve elek- güçlerini kullanabilecekleri oyun parkları

66 2014 EYLÜL Gündem (Etkileşimli çocuk parkları) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 67 Minti Kids: İyi oyunlar Türkiye pazarında ailelerin mobil dünya ve oyunlar konusunda çok bilinçli olmadığına yaratabilmek için çocuklarla dikkat çeken Minti Kids yetkilileri, ebeveynlere ulaşarak çocukların gelişimi noktasında onları birlikte çalışıyoruz bilinçlendirmeye çalıştıklarını belirttiler.

2-6 yaş gurubundaki çocuklar Minti Kids yetkilileri, üretecekleri için eğlenceli, interaktif mobil oyunları fikir aşamasından sürecin oyunlar üreten bir stüdyo tamamlanmasına kadar sürekli olan Minti Kids yetkilileri, olarak çeşitli çocuk guruplarının çocukların hem bilişsel hem kullanımına açtıklarını ve onlardan de duygusal gelişimine destek gelen yorumlar, tepkiler sonucunda olmaya çalıştıklarını kaydettiler. oyunları şekillendirdiklerini Yetkililer, “Bu doğrultuda belirttiler. oyunlarımızda sadece çocuklara Türkiye pazarında ailelerin “henüz odaklanıyor, reklamlara ve mobil dünya ve oyunlar” konusunda uygulama içi satın almalara ise “çok bilinçli” olmadıklarının kesinlikle yer vermiyoruz” diye altını çizen yetkililer, “Birçok aile konuştular. çocuklarının bilinçsiz bir şekilde, Başarının “çocukların gerçekten hiç çocuklara uygun olmayan ilgisini çekebilecek, ailelerinin oyunlar oynayarak yeni teknolojileri de rızasını alarak onları memnun kullanmasına izin verebiliyor. edebilecek bir oyun” yaratmak Ülkemizde çocukların genellikle olduğunu söyleyen yetkililer, anne ve babalarının oynamakta oyunlarını tanıtmak ve ailelere olduğu, çocuklara hitap etmeyen ulaştırmak için Minti Kids olarak ve çocukların gelişimine herhangi dünyadaki önemli aile, ebeveyn ve bir katkı sağlamayan oyunlarla çocuk siteleriyle iş birliktelikleri uyuşmakta olduğunu görmek üzücü” içerisinde olduklarını bildirdiler. değerlendirmesinde bulundular.

68 2014 EYLÜL Gündem (Etkileşimli çocuk parkları) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 69 -Çocukların hem bilişsel hem de duygusal çocukların kullanımı için basit olması ve kolay -İnteraktif çoçuk oyunlarının dünya oyun web siteleri ve guruplar üzerinden ailelere gelişimine hitap eden interaktif oyunlar nedir? ulaşılabilir olması neticesinde de çocukların pazarındaki yeri, önemi ve payı nedir? ulaştırmaya çalışıyoruz. Bu oyunlar ne zaman ve hangi amaçlarla bu cihazlara artan ilgisi eğitici çocuk geliştirilmeye (üretilmeye) başlandı? oyunlarının da benzer bir şekilde gelişimini -Malesef bu konuda net rakamlar söylemek -Eklemek istediğiniz başka konular var mı? tetiklemiş oldu. mümkün değil ancak yaklaşık 13 milyar -İnteraktif eğitici çocuk oyunları, oyun pazarı Eğitici çocuk oyunlarındaki amaç çocuklara Dolar büyüklüğe sahip olan mobil oyun pazarı -Minti Kids, 2-6 yaş gurubundaki çocuklar için içerisinde uzun bir süredir yer alıyor aslında. yönelik onların kişilik ve benlik bilinci içerisinde çocuk ve genç segmentin en hızlı eğlenceli, interaktif mobil oyunlar üreten bir Ancak son yıllarda mobil cihazların gelişimi ve gelişimini, temel bilgi ve becerilerini, büyümeye sahip alan olduğunu söyleyebiliriz. stüdyo. Biz, oyunlarımızda eğlencenin yanı sıra mobil cihazlar üzerinde oyun oynanabilirliğinin yaratıcılıklarını ve problem çözme merak, yaratıcılık, keşfetme arzusu gibi temel artmasıyla birlikte tüm oyun pazarında olduğu yeteneklerini desteklemektir. Bu anlamda -İyi oyun üretebilen herkesin çok çabuk duygulara da hitap ederek çocuklarımızın hem gibi eğitici çocuk oyunları pazarında da yeni temel amaç çocuklara oyunla, eğlenceli bir pazarda yer edinebildiğini söylüyorsunuz. bilişsel hem de duygusal gelişimine destek bir dönem başlamış oldu. Mobil cihazların şekilde eğitim ve öğretim desteği sağlamaktır. Dünya pazarında firmanızın adını duyurmak olmaya çalışıyoruz. için neler yapıyorsunuz? Ekibinizin bu hedefe ulaşmak için seçtiği yol nedir? Bu doğrultuda oyunlarımızda sadece çocuklara odaklanıyor, reklamlara ve -Minti Kids olarak biz sadece mobil cihazlara uygulama içi satın almalara ise kesinlikle yer ve 2-6 yaş arası çocukların gelişimine vermiyoruz. Sadece onların gelişimleri ve daha odaklanıyoruz. Bu anlamda da iyi oyunlar fazla eğlenmeleri için çalışıyoruz. Bununla yaratabilmek için çocuklarla birlikte birlikte bizim bir misyonumuz da aileleri çalışıyoruz. Yani üreteceğimiz oyunları fikir bilinçlendirmek aslında. Türkiye pazarında aşamasından sürecin tamamlanmasına kadar maalesef aileler henüz mobil dünya ve oyunlar sürekli olarak çeşitli çocuk guruplarının konusunda çok bilinçli değiller. Birçok aile kullanımına açıyor ve onlardan gelen çocuklarının bilinçsiz bir şekilde, hiç çocuklara yorumlar, tepkiler neticesinde oyunlarımızı uygun olmayan oyunlar oynayarak yeni şekillendiriyoruz. Bu anlamda da, sadece teknolojileri kullanmasına izin verebiliyor. ülkemize değil dünyaya yönelik oyunlar geliştirmekte olduğumuz için sadece Ülkemizde çocukların genellikle anne ve ülkemiz çocuklarıyla değil dünyanın çeşitli babalarının oynamakta olduğu, çocuklara noktalarındaki çocuklarla bu çalışmalarımızı hitap etmeyen ve çocukların gelişimine yürütüyoruz. herhangi bir katkı sağlamayan oyunlarla uyuşmakta olduğunu görmek maalesef Elbette ki başarı için en önemli kriter iyi üzücü. Aslında bu noktada bizler ebeveynlere bir oyun, yani çocukların gerçekten ilgisini ulaşarak çocukların gelişimi noktasında onları çekebilecek ve bununla birlikte ailelerinin de bilinçlendirmeye çalışmaktayız. rızasını alarak onları memnun edebilecek, oyun yaratmak. Ancak iş bu kadarla kalmıyor tabi ki. Oyununuzu tanıtmanız ve ailelere ulaştırmanız gerekiyor. Bunun içinse Minti Kids olarak biz dünyadaki önemli aile, ebeveyn ve çocuk siteleriyle iş birliktelikleri içerisindeyiz. Oyunlarımızı sosyal medya ve bahsetmiş olduğum özel içerikli çeşitli

70 2014 EYLÜL Gündem (Etkileşimli çocuk parkları) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 71 Psikolog Avcı : Çocuk, sosyal Anne-babaların özellikle çocuklarının zihinsel gelişimi ile dikkat ve bellek süreçlerine katkıda bulunabilecek interaktif oyunlara digital oyunlara izin vermelerini öneren Avcı, 3 yaşından küçük çocuklara elektronik hiçbir cihazla oyun yönlendirilmeli önermediklerinin altını çizdi.

adalyon Psikiyatri Merkezi bulunabilecek digital oyunlara müsade Psikologlarından Hasra etmeleri uygun olacaktır” diyen M Ayten Avcı, “duygusal ve Avcı, savaş ve şiddet içerikli oyunlar sosyal beceri yönünden” oyunun çocukların duygusal gelişimini olumsuz sağladığı katkının ölçülemeyeceğini etkileyebildiği, bu oyunlardaki davranış belirtip “Oyun oynamak çocuğa kalıpları ve iletişim şekilleri sosyal gerçek dünya deneyimlerini daha hayata da olumsuz aktarılabileceğine güvenli yaşayabileceği bir ortam işaret etti. sağlıyor” dedi. Çocukların masa başında pasif şekilde geçirdikleri ekran oyunlarıyla Çocuğun bilişsel düzeyde dile gerçek ve hayal dünyasını ayırt getiremediği birçok duygusunu etme becerilerinde, sosyal iletişim oyunlara aktardığına değinen Avcı, becelerini kullanmakta, sınır süre oyunun ebeveynlerin çocukları ile zaman kavramlarını algılamakta kaliteli zaman geçirebilecekleri ve motor becerilerinin gelişiminde önemli bir araç olduğunu, birçok sorunlara neden olabileceğini dikkat ebeveynin zorlanabileceği bu noktada çeken Avcı, “Bu nedenle çocukların kendini geliştirmek isteyen anne sadece elektronik cihazlarla vakit babalara yönelik eğitim ve seminer geçirmesine müsaade edilmemeli, faaliyetlerinden yararlanmalarını çocuğun merakını diğer sosyal önerdi. interaktif oyunlara yönlendirecek şekilde davranmalı. Ayrıca 0-3 yaş arası “Anne babaların özellikle çocuklar için elektronik hiçbir cihazla çocuklarının zihinsel gelişimi, oyun önermiyoruz” diye konuştu. dikkat ve bellek süreçlerine katkıda

72 2014 EYLÜL Gündem (Etkileşimli çocuk parkları) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 73 -Çocukların hem bilişsel hem de duygusal oyununa müdahale etme noktasında özenli gelişimine hitap eden interaktif oyunların davranmalarını önerebiliriz. Çocuğun oyun çocuklar üzerindeki pozitif ve negatif etkileri oynarken hem deneyimlerinden hem de hayal nedir? dünyasından yararlandığını unutmamalıyız. Çocuğun oyun içerisindeki davranışlarına -Oyunlar çocukların bilişsel ve fiziksel eleştirel veya ilgisiz davranmak çocuğun bu gelişimini sağlamaya yönelik olsa da duygusal noktada saplanmasına sebebiyet verebilir. ve sosyal beceri yönünden oyunun sağladığı katkı ölçülemez diye düşünüyorum. Oyun -Dijital teknolojiden yararlanan interaktif oynamak çocuğa gerçek dünya deneyimlerini oyuncaklar çocuk parklarındaki yerlerini daha güvenli yaşayabileceği bir ortam alıyor. Ebeveynlerin çocukların elektronik sağlıyor. Ayrıca çocuğun bilişsel düzeyde dile cihazlarla geçirdiği süreye nasıl dikkat getiremediği birçok duygusunu da oyunlara etmeli? aktardığını biliyoruz. Böylelikle çocuk kafasında onu etkileyen bir durumu oyuna -Sınırlı süre içerisinde geçirdikleri zamanın aktararak bu durumla ilgili duygusal ya da çocuklara elbette ki bir katkısı olabilir. Anne davranışsal gelişim sağlayabilir. babaların özellikle çocuklarının zihinsel gelişimi, dikkat ve bellek süreçlerine katkıda -Ebeveynler çocuklarının ne tip interaktif bulunabilecek digital oyunlara müsade oyunlar oynadığı konusunda nasıl etmeleri uygun olacaktır. Bunun haricinde davranmalıdır? savaş oyunları, şiddet içerikli oyunlar çocukların duygusal gelişimini olumsuz -Ebeveynler iyi birer gözlemci etkileyebilmektedir. Bu oyunlardaki davranış olmalıdırlar. Oyun yolu ile çocuklarının kalıpları ve iletişim şekilleri sosyal hayata da duygusal ve bilişsel gelişimleri yanı sıra olumsuz aktarılabileceğini düşünüyorum. bedensel gelişimlerini takip edebilir ve çocukların beceri kazanımlarını Ayrıca çocukların masa başında pasif şekilde değerlendirip gerekli katkıları geçirdikleri ekran oyunlarıyla gerçek ve hayal sağlayabilirler. Oyun oynama dünyasını ayırt etme becerilerinde, sosyal çocukların yaş gruplarına göre iletişim becelerini kullanmakta, sınır süre değişiklik gösterebilir. Bu zaman kavramlarını algılamakta ve motor sebeple ebeveynlerin çocuğun becerilerinin gelişiminde sorunlara neden gelişimine uygun beklenti olabileceğini düşünüyorum. içerisinde olmasının önemi büyüktür. Örneğin Bu nedenle çocukların sadece elektronik 2 yaşındaki bir cihazlarla vakit geçirmesine müsaade çocuğun kurallı edilmemeli, çocuğun merakını diğer sosyal oyun oynayan interaktif oyunlara yönlendirecek şekilde bir gruba davranmalı. Ayrıca 0-3 yaş arası çocuklar için dahil olmasını elektronik hiçbir cihazla oyun önermiyoruz. beklemeyiz. Ebeveynlerin çocuğun

74 2014 EYLÜL Gündem (Etkileşimli çocuk parkları) AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 75 ETKİNLİK ETKİSİ İ. İlker Tabak* [email protected] Bir organizasyonun gücü etkilediği kitle ile doğru orantılıdır. Etkinlikler ise etki alanı oluşturmayı amaçlamak üzere gerçekleştirilir. Eylül ayıyla birlikte başlayan etkinlik fırtınası içinde yolumuzu bulmaya çalışacağımız 23-25 Eylül’de, İzmir’de Uluslararası Engelsiz Bilişim 2014 Kongresi yapılacak. Eylül ayının son günler yine başlıyor. Bilişim sektöründe yer alan birçok kurum, kuruluş, günü ile Ekim ayının ilk gününde ise, yine İstanbul’da Bilişim Zirvesi’14 Etkinliği var. örgüt ve oluşum düzenleyecekleri etkinliklerde etkilerini artırmak, Eylül ayında sektörün önde gelen firmalarının ürün tanıtım amaçlı etkinlikleri olduğunu amaçlarını paylaşmak ve gerçekleştirmek üzere bir araya gelecek. görüyoruz. Bu etkinlikler de İstanbul’da...

İstanbul’da havaların soğumaya başladığı dönemde, yurdumuzun ılıman ikliminde buluşmak irmaların yapacağı tanıtım etkinliklerini bir kenara bırakırsak, eylül ayının ilk üzere yola çıkılıp Antalya’ya uzanıyoruz. Ekim ayında, Kurban Bayramı’nın hemen sonrasında haftasında, 2-5 Eylül’de, İstanbul’da, İnternet Yönetişimi Forumu yapılacak. Bu etkinlikler sürüyor. etkinlikle eşzamanlı olarak, 4-5 Eylül’de, “Internet Ungovernance Forum”, İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde “Açık, güvenli ve özgür bir internet isteyenlerin buluşma Türkiye Bilişim Derneği (TBD) olarak her yıl mayıs ayında gerçekleştirdiğimiz TBD KamuBİB noktası” sloganıyla gerçekleştirilecek. Eylül ayının ikinci haftasında ise, 11-14 – Kamu Bilişim Merkezleri Yöneticileri Birliği Etkinliği’ni bu yıl Soma’da yaşadığımız maden Eylül’de CeBIT Uluslararası Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Uydu İletişimi, Yayıncılık, Kablo ve TV felaketi nedeniyle ertelemiştik. Ertelenen TBD 16. KamuBİB Etkinliği, güçlerini birleştiren IDC Sektörü Fuarı kapılarını açacak. Bu yıl işdünyasının katılımı ile kısıtlı olarak düzenlenecek fuar ve TBD’nin işbirliği ile 13-15 Ekim’de Antalya’da yapılacak. da İstanbul’da.

76 2014 EYLÜL SİMGE AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 77 Cumhuriyet Bayramı’nın hemen ardından başlayacak olan ITP’2014 Bilişim Profesyonelleri Semineri de 30 Ekim ile 2 Kasım 2014 tarihleri arasında Antalya’da gerçekleştirilecek. Yine gelenekselleşmiş etkinliklerden olan XIX. Türkiye’de İnternet Konferansı etkinliği, INETD Bilişim’2014 TBD 31. Ulusal Bilişim Kurultayı ve CITEX’2014 Ankara Bilişim Fuarı 6-9 Kasım İnternet Teknolojileri Derneği tarafından bu yıl 26-29 Kasım 2014 tarihleri arasında İzmir’de 2014 tarihlerinde ATO Congresium Fuar ve Kongre Merkezi’nde yapılacak. Yaşar Üniversitesi’nin ev sahipliğinde gerçekleştirilecek. Dün olduğu gibi, bugün de geleceğe dönük konuların ele alınacağı, gelecek teknolojilerinin sergileneceği bir ortamda, Türkiye’nin Sayısal Gündemi tartışılacak. Avrupa Birliği’nin Sayısal Gündem (Digital Agenda) 2020 ile ortaya koyduğu, yedi ana başlıktaki 132 çalışmadan ilk etapta Ankara unutuldu mu? belirlediği 40 çalışmayı yeni oluşturulan çalışma grupları ile gündeme taşıyan TBD konunun Ankara’daki bilişimcilerin büyük bir çoğunluğunun bütün bu etkinliklerin Ankara’dan uzakta uzmanlarını Bilişim’2014 Etkinliğinde buluşturacak. Ülkemizin 2023 hedefleri ile örtüşen yapılması nedeniyle izleyemeceği ortada. Türkiye Bilişim Derneği, 1976 yılından beri yapageldiği politikaların ve eylemlerin belirlenmesindeki güçlü etkisini üyeleriyle birlikte sürdürmeye Ulusal Bilişim Kurultayları başta olmak üzere, Bilişim Teknolojileri Işığında Eğitim (BTIE), TBD devam edecek... Genç Bilişimciler Kurultayı, Çocuklar için Bilişim etkinliklerini, Bilimkurgu Öykü Yarışması, Oyun Yazılımı Yarışması gibi etkinlikleri Bilişim Etkinlikleri ana başlığı ile uzun süredir Ankara, 31.08.2014 Ankara’da gerçekleştirmekte. On bini aşkın üyesiyle etkisi kendiliğinden ortaya çıkan TBD, bu İ. İlker Tabak (*) yıl Bilişim’2014 Etkinliği’ni, Ankara’da eksikliği hissedilen büyük ve kapsamlı bir bilişim fuarı ile birlikte gerçekleştirecek. (*) Bs. Müh., Bilişim Ltd. Paz. ve Satış Md. Türkiye Bilişim Derneği Yönetim Kurulu II. Başkanı

78 2014 EYLÜL SİMGE AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 79 “Yerli harita uygulaması” GEZGİN, hizmette… Uzayda 3. yılını dolduran Türkiye’nin ilk yerli gözlem uydusu RASAT’ın elde ettiği görüntüler, GEZGİN tarafından son kullanıcıya ulaştıracak. Kamu ve üniversitelerle paylaşılacak görüntüler, şehir planlaması, ormancılık, tarım ve afet yönetimi gibi alanlarda kullanabilecek.

yönetimi gibi alanlarda kullanabileceğini, indirilen ham görüntüler geometrik ve böylece kurumların uzay teknolojisinden radyometrik düzeltmelerin ardından yararlanacağını belirtti. koordinatlandırma işlemleri yapılarak güncel Işık, RASAT ve GÖKTÜRK 2’deki yerli üretim görüntüler GEZGİN Portalı’na aktarılıyor. teknolojinin ekonomi ve endüstriye büyük Kamu kuruluşları ve üniversiteler gov.tr, edu. bir güç katacağını ve ivme kazandıracağına tr, pol.tr, tsk.tr, k12.tr, bel.tr uzantılı e-posta değinerek, Bakanlık olarak” yerli, teknolojik ve adresleri ile GEZGİN Portalı’na üye olabilecek temiz üretim” olmak üzere üç ana hedeflerinin ve 18 Ağustos 2014’ten itibaren www.gezgin. olduğunu söyledi. gov.tr adresinden tüm görüntülere ücretsiz TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Yücel Altunbaşak, olarak ulaşabilecek. dünya devletlerinin uzay serüveninin ÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma TÜBİTAK Uzay Enstitüsü ODTÜ Yerleşkesi’nde 1950’lerde başladığını, Türkiye’nin ise bu RASAT’tan elde edilen görüntüler haritacılık, Enstitüsü (TÜBİTAK UZAY) tarafından tören yapıldı. Rasat Uydusu 3. yıl kutlaması yarışa 2001’de girdiğini söyledi. 50 yıl geç afet izleme, tarım, çevre, şehircilik ve planlama yerli olarak tasarlanıp üretilen ve GEZGİN Geoportalı açılış toplantısında kalınmasına rağmen şu ana kadar çok büyük çalışmalarında kullanılacak. Daha önce yabancı TTürkiye’nin ilk yerli gözlem uydusu konuşan Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı atılım yapıldığını belirten Altunbaşak, “Türkiye uydulardan alınan uydu görüntülerinin RASAT RASAT’ın görüntülerinin son kullanıcıya Fikri Işık, RASAT’ın yörüngesinde 16 bin 480 uzay konusunda 1. lige taşındı” dedi. ile yerli olarak karşılanması amacıyla TÜBİTAK ulaşmasını sağlayan GEZGİN (GErçek tur atarak, toplam 6 milyon kilometrekare alan Altunbaşak, 1 ay içinde Türkiye’nin ilk yerli UZAY, kamu kurumları, üniversiteler ve özel Zamanda Görüntü İşleyeN) Portalı, 19 Ağustos görüntülediğini bildirdi. haberleşme uydusu projesini başlatacaklarını sektör ile çalışmalar yapıyor. Başbakanlık Afet 2014’te törenle açıldı. RASAT Uydusu’nun açıkladı. ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Türkiye görüntülerinin kullanılacağı Geoportal Elde edilen görüntülerin milli ölçekte Petrolleri Anonim Ortaklığı, Maden Tetkik Projesi’yle hayata geçirilen www.gezgin.gov. kullanılmaya başlanmasının başlangıçta RASAT’ın Türkiye haritası İnternette ve Arama Kurumu olmak üzere çok sayıda tr portalı, kamu kuruluşları ve üniversitelerin belirlenen hedeflere ulaşıldığını TÜBİTAK UZAY, Kalkınma Bakanlığı desteği kamu kurum ve kuruluşuna uydu görüntüsü hizmetine sunuldu. göstermesi açısından önemsediklerini ile başlattığı Geoportal Projesi kapsamında sağlanıyor. Düzenli olarak görüntü sağlanan kaydeden Bakan Işık, kamu kurumları ve gözlem uydularından elde edilen görüntülerin bu kurumların yanı sıra farklı kamu kurumu ve RASAT’ın uzayda üçüncü yılını doldurması üniversitelerle paylaşılacak görüntülerin internet ortamında paylaşılabilmesi için üniversite ile onlarca özel sektör kuruluşunun ve Gezgin Portalı’nın açılışı dolayısıyla şehir planlaması, ormancılık, tarım ve afet GEZGİN Portalı geliştirildi. RASAT uydusundan da uydu görüntüsü talepleri karşılandı.

80 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 81 Bilgi toplumuna dönüşümüne BİT destek programı

15 Milyon TL’lik bir destek için proje teklif çağrısı yaptı. İnternet üzerinden yapılacak başvuruların son tarihi 12 Eylül iken proje dosyaları 19 Eylül’de teslim edilecek.

zmir Kalkınma Ajansı (İZKA), “Bilgi Toplumuna Dönüşüm ve Bilgi İletişim Teknolojileri” başlıklı 15 Milyon TL’lik bir Mali Destek Programının Proje Teklif Çağrısını 26 Haziran 2014’te İbaşlattı. Program kapsamında kâr amacı güden ve gütmeyen başvuru sahiplerine toplamda 15 Milyon TL’lik bir kaynağın başarılı projelere kullandırılması planlanıyor. Bilgi Toplumuna Dönüşüm ve Bilgi İletişim Teknolojileri Mali Destek Programının amacı, “İzmir’in bilgi toplumuna dönüşüm sürecinin hızlandırılması ve bu süreci destekleyecek uygulamalarının yaygınlaştırılması, bu amaca hizmet edecek şekilde, İzmir’de işletmelerin belirlenen öncelikli alanlarda kaliteli bilgi iletişim teknolojileri üretmelerinin sağlanması” olarak belirlendi. Programın kâr amacı güden ve gütmeyen bileşenleri için Destekten yalnızca merkezi veya yasal aşağıdaki öncelikler kapsamındaki şubesi İzmir il sınırları içinde bulunan projeler desteklenecek. başvuru sahipleri yararlanabilecek. Proje başına verilebilecek asgari ve azami destekler ise şöyle: Program kapsamında kâr amacı gütmeyen bileşeninde, belediyeler Başvurular Kalkınma Ajansları Yönetim veya tüzel kişiliği haiz bağlı Sistemi Proje ve Faaliyet Destek Modülü kuruluşları, kamu kurumları, (KAYS) üzerinden çevrimiçi (on-line) olarak gerçekleştirilecek. KAYS sistemi 10 Temmuz üniversite rektörlükleri, kamu 2014’ten itibaren başvurular için aktif hale geldi. kurumu niteliğinde meslek kuruluşları, organize sanayi bölgeleri, dernekler, vakıflar, İnternet Üzerinden Son Başvuru Tarihi: kooperatifler ve birlikler 12 Eylül 2014 Saat: 17.00 başvurabilecek. Programın kâr amacı güden bileşeninde ise Proje Dosyası Son Teslim Tarihi: KOBİ vasfı taşıyan işletmeler ile 19 Eylül 2014 Saat: 17.00 kamu kontrolündeki işletmeler başvurabilecek.

82 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 83 Kanun Hükmündeki Kararnamede ESB’nin nasıl kurulduğu, kimlerin yer aldığı, tüzüğünün Erişim Sağlayıcıları Birliği, Değişiklik Yapılmasına İlişkin nasıl hazırlandığı, neleri içerdiği, gerekli altyapıya katılma Yasa” torba yasaya eklenerek zorunluluğunun neye göre belirlendiğinin bilinmediğinin altını değiştirildiğini anımsattı. çizen Aksünger, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Lütfi Elvan’dan aşağıdaki 10 soruyu yanıtlamasını istedi: 5651 sayılı yasanın yeni düzenlemesinde yapılan 1. 19 Mayıs 2014 tarihi itibariyle, Erişim Sağlayıcıları TBMM’ye taşındı değişiklikle 85. Maddenin (n) olarak faaliyet yürüten ve BTK tarafından yetkilendirilmiş bendinde ESB’nin kurulmasının işletmeci sayısı kaçtır? 19 Mayıs 2014 tarihinde kurulan zorunlu hale getirildiğine değinen Erişim Sağlayıcıları Birliğine ait tüzük kaç işletmeci tarafından Aksünger, ilgili düzenlemenin, imzalanmıştır? Bu sayı ilgili yasa gereği erişim sağlayıcılarının “kabul edilemez” olduğunu, sayısının en az dörtte birini kapsamakta mıdır? “dünyada örneğinin olmadığını” 2. Bu tüzük herhangi bir şekilde kamuoyu ve işletmeciler komisyonlar ve TBMM Genel ile paylaşılmakta mıdır? Kurullarında ısrarla ifade Birliğin web sayfası www.esb.org.tr ne zaman yayına başlayacak etmelerine karşın önerilerinin ve bu adreste tüzük ve uygulanan erişim engellemelerine ait kabul edilmediğini belirtti. bilgilendirme yapılacak mıdır? 3. 116 Erişim sağlayıcı tarafından imzalanmış olan ESB’nin kuruluşu ve mevcut TELKODER Tüzük teklifi neden dikkate alınmamıştır? Bugüne internet servis sağlayıcıları ile kadar kaç işletmeci kurulan Erişim Sağlayıcılar Birliğine erişim hizmeti veren işletmecilerin üye olmuştur? Üye olmayanlara yönelik hangi yaptırım en az dörtte birinin katılımıyla uygulanmıştır? imzalamasıyla oluşturulacak 4. Bugüne kadar Erişim Sağlayıcılar Birliği tarafından Birlik tüzüğünün “bir oldu-bittiye uygulanması için İşletmecilere gönderilen erişim engellemeleri getirilerek” halktan kaçırdığını nelerdir? Bu engellemelerin içerisinde basın yayın organlarına Devletin “İnternette kaydeden Aksünger, soru ait haberler bulunmakta mıdır? önergesinde şu ifadeleri kullandı: 5. Erişim Sağlayıcılarına gönderilen listelerde URL polislik” yaptığını engellemesi var mıdır? Bunların tam adresleri nelerdir? Erişim ileri süren CHP’li “Artık internet polisimiz de oldu. Sağlayıcılara engellemesi için gönderilen adreslere ulaşılmaya Türk halkının bundan sonra özgür çalışıldığında nasıl bir uyarı ile karşılaşılmaktadır? Aksünger, Birliğin haber alma dönemi bitmiştir. 6. Erişim Sağlayıcılar Birliği aracılığıyla iletilmesi gereken yasaya aykırı olarak Türk halkının interneti ve sosyal erişim engellemelerinin kaçı TİB tarafından gönderilmiştir? Bir kurulduğuna işaret medyayı özgürce kullanması manada STK gibi gösterilen Erişim Sağlayıcılar Birliği ile TİB mümkün değildir. Yapılan bu arasında organik bir bağ bulunmakta mıdır? etti. Aksünger, değişikliklerle AKP, Türkiye’deki 7. İşletmecilere Erişim Sağlayıcılar Birliği Erişim torba yasadaki internet kullanımını ve sosyal sağlayıcılarının uygulayacağı erişim engellemeleri konusunda İnternete ilişkin İzmir Milletvekili Erdal Aksünger, Erişim Sağlayıcıları medyayı zapturapt altına aldı. bilgilendirme ilk olarak TİB tarafından mı bildirilmiştir? CHPBirliği’nin (ESB) yasaya aykırı olarak kurulduğu Türkiye’ye ancak üçüncü dünya 8. İşletmecilerle Erişim Sağlayıcılar Birliği arasında erişim maddelerin ve tüzüğünün sektör temsilcilerinin görüşlerinin alınmadan ülkelerindeki görülebilecek bir engellemelerine ilişkin veriler oldukça güvensiz olan mail yürürlüğünün hazırlandığını açıklayarak konuyu Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne uygulama getirildi. Devlet hiçbir ortamında mı paylaşılmaktadır? iptali için Anayasa (TBMM) taşıdı. ESB’nin gizli bir biçimde kurulduğu ve ESB’yle zaman İnternette polislik yapamaz. 9. İşletmecilere Derin Paket İnceleme konusunda İnternet’te polis döneminin başladığını belirten Aksünger, “Devlet altyapı kurmaları yönünde baskı yapılmakta mıdır? Bu Kişisel Mahkemesi’ne internette polislik yapamaz” dedi. Bütün bunların önüne geçebilmek, veri mahremiyeti ve haberleşme güvenliği açısından sıkıntı yaptıkları yaşam alanlarımızı daha özgür, doğurmakta mıdır? başvurunun bir önce 4 Temmuz 2014’te TBMM’ye bir soru önergesi veren Aksünger, daha yaşanabilir kılmak için 10. Hangi işletmecilerde Derin Paket İnceleme altyapısı 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Anayasa Mahkemesi CHP olarak bulunmaktadır? TTnet tarafından uygulanmaya çalışılan Phorm değerlendirilmesini Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında yaptığımız iptal başvurusunu hizmeti Derin Paket İnceleme sistemi olduğu için mi BTK istedi. Kanun’un 6 Şubat 2014’te TBMM’de kabul edilen 6518 sayılı “Aile bir an önce değerlendirmeli ve tarafından cezalandırılmıştır? ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında bu yasanın ilgili maddelerini yürürlüğünü iptal etmelidir.”

84 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 85 Teknoloji günlük hayatın birçok anında 2025’te robotlar, vazgeçilmezler arasında yer alırken bu alandaki en önemli gelişmeler, yapay zekâlı robot teknolojilerinde yaşanıyor. Artık bir zamanlar insanlarla birlikte birçoğumuza “uzak” gibi görünen robot teknolojileri, şimdi aslında akıllı telefonlar, uzaktan kumanda edilebilen beyaz eşyalar, akıllı temizlik robotları, kendi kendine park eden yaşayıp onlara otomobiller, hatta akıllı evlerle hayatın tam ortasında Tyer alıyor. Bugün robot teknolojisi, başta otomotiv endüstrisi ve yan sanayileri, uzay çalışmaları, endüstri, yardım edecek, tarım, askeri ve tıp alanında çok yoğun bir şekilde olmak üzere birçok sanayi dalında kullanılıyor. Giderek sayıları çoğalan robotların, kalite ve güvenirlikleri de hızla artıyor. Özellikle gelişmiş ülkelerdeki endüstriyel robotlar, üretim peki Türkiye’de? sistemlerinde etkin bir şekilde kullanılan otomasyonun ayrılmaz bir parçası haline geldi. Günümüzde sadece belirlenmiş eylemleri sistemli bir şekilde tekrarlayan mekanik varlıklar olmadıklarını kanıtlayan robotlar, insan gibi algılıyor, öğreniyor, iletişim Dünya robot sektörü, her yıl kuruyor, farklı durumlara göre tepki gösterip karar yaklaşık 150 bini aşkın yeni veriyor, fikir yürütüp problem ve sorun çözüyor. Robotların hızla yaygınlaşmasına iyimser yaklaşanlara göre, çok üretimle, yıllık 25 milyar Dolarlık yakında bazı işler, insan müdahalesine gerek kalmadan yapılabilecek. Tüm dünyada profesyonel kullanım amaçlı büyüklüğe sahip. Pazarda servis robotu satışları da hızla artıyor. Önümüzdeki üretim anlamında “yok” sayılan yıllarda robotların hayatın her alanında, özellikle hizmet ve sağlık sektöründe çok daha yaygın bir şekilde görüleceği Türkiye’deki robot sayısı, belirtiliyor. Kişisel bilgisayar devriminin tanınmış öncüsü Bill Gates’e göre, “Robotlar yaşlılara fiziksel yardım dünyadakinin ancak binde biri sağlama ve hatta arkadaşlık etme alanlarında önemli bir oranında. Yakın bir gelecekte 70 rol oynayacak.” Uluslararası Robotik Federasyonu (International milyar dolara çıkması beklenen Federation of Robotics-IFR), 2013-2016 yılları arasında dünyada, toplam değeri 12,3 milyar Avro’yu aşan en az 95 sektörde Türkiye’nin “sembolik bin yeni profesyonel robotunun satılacağını öngörüyor. ötesi” bir pay alabilesi için, devlet- Federasyon, 2015’ten itibaren satış rakamlarında artış yaşanması, 2016 sonuna kadar da dünya çapında satılan özel sektör ve üniversitelerin daha robot sayısının 1,7 milyon olmasını bekliyor. IFR’nin verilerine göre, dünya çapındaki robot sistemleri satışının çok yol alması gerekiyor. yüzde 70’i beş ülkede gerçekleşiyor: Japonya, Çin, ABD, Kore ve Almanya. Aslıhan Bozkurt “Seri üretimin insansız her aşamasının vazgeçilmezi olan robot teknolojileri”, mesaiden bağımsız bir şekilde kaliteli ve hızlı üretim sağlıyor. www.celikservismerkezleri.com

DOSYA: Türkiye’de robotik 86 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 87 sitesinde yer alan bir haberde, 26 Şubat oyunlarının yanı sıra bir de robot olimpiyatları yavaş yavaş robotların kullanılmaya Bilgisayar, Yazılım, Elektronik, Makine, Uçak, 2014’te İstanbul’da düzenlenen AUTOMATICA düzenlenmesini önerirken How Stuff Works başladığını görüyoruz. Ancak Türkiye’deki Uzay ve Kontrol mühendisliklerinin ortak Konferansı’nda, WDMA Robotik Automation teknoloji sitesinin kurucusu Marshall Brain, robot kullanımını sanayileşmiş ülkelerle çalışma alanı olan “Robotik” konusuna” yer Genel Müdür Yardımcısı Patrick Schwarkof, 2040’ta robotların dünyadaki işlerin yarısını karşılaştırdığımızda “sembolik” olduğunu veriyoruz. Bu kapsamda, “Robot üretiminden Avrupa, Kuzey Amerika ile Asya’da robot alacağını öngörüyor. söylemek yanlış olmaz. Genç nüfusu söz eden ilk firmalardan biri” olan ve otomasyon sistemlerinin, endüstri nedeniyle ilgi çeken robot teknolojileri AKINSOFT, “hafif ve ağır sanayi robotları, sektörünün rekabet gücünde kilit rol oynadığı Bu arada ABD Ulusal Havacılık ve Uzay konusunda yapılacak her türlü çalışmanın, hareket denetleyicileri, otomasyon sistemleri ve bu eğilimin gelecekte daha da artacağını Dairesi (National Aeronautics and Space sadece bu alana değil, bilginin, bilimin ve ve gerekli donatım/yazılım ürünleri üreten bir vurguladı. Konferansta; robot, montaj/ Administration -NASA), uzayda tehlikeli teknolojinin her alanına olumlu yansıyacağı şirket” olan ALTINAY ile “Havacılık, otomotiv robot sistemleri (Integrated Assembly görevler yapabilecek bir insansı robot yadsınamaz. Otomobil endüstrisinin yanında ve savunma sanayine endüstriyel robotlar Solutions) ve endüstriyel görüntü işleme “robonot” üzerinde çalışıyor. kauçuk ve plastik, gıda ile metal endüstrisi üretip Avrupa pazarına girmeyi hedefleyen” sistemlerinin daha yoğun kullanılmasının ve tıbbi alandaki uygulamalar (ameliyat ve Teknodrom üst düzey yetkililerinin yanı sıra üretim maliyetlerini düşürmesi ve yüksek Peki, Türkiye, bu pazarın neresinde? tedavilerde), robot sistemleri için büyüyen Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ ve kalite standartları ile yenilikçi ürünlere Robotik, Türkiye’de bir endüstri oluşturuyor sektörler olarak öne çıkıyor. Uludağ Robot Topluluğu, “Yıldız Savaşları olanak sunması nedeniyle dünyanın çeşitli mu? Robot Yarışması”nı yapan Yıldız Teknik yerlerindeki endüstri merkezlerinin, üretim Türkiye Bilişim Derneği’nin (TBD) aylık yayını Üniversitesi (YTÜ) Robotik ve Otomasyon sistemlerini optimal hale getirmek için büyük Ülkemizde de büyük sanayi kuruluşlarında olan BİLİŞİM Dergisi olarak EYLÜL 2014 Kulübü, “Robot Olimpiyatları” düzenleyen miktarda yatırım yaptığı bildirildi. Hızla yoğun, orta ölçekli kuruluşlarda ise sayımızın (168.), “Dosya” sayfalarımızda İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Kontrol ve büyüyen ülkelerde otomasyon sistemlerine Otomasyon Kulübü yetkililerine ulaştık. olan ihtiyacın oldukça fazla olduğu göze çarpıyor. Akademisyen olarak ODTÜ Mühendislik Fakültesi, Bilgisayar Mühendisliği “İnsansı robot” yapma hayali Bölümü’nden Yrd. Doç. Dr. Sinan Kalkan, AKINSOFT Yönetim Kurulu Başkanı, İnsanlığın yüzyıllardır süren insansı robot Bilgisayar Yüksek Mühendisi Dr. Özgür (humanoid) yapma hayalini, milyonlarca Akın ile İTÜ Robot Olimpiyatları Genel dolar harcanıp 11 yıl gibi çok uzun süren Koordinatörü Hüseyin Koç ile YTÜ Robotik araştırma geliştirme çalışmalarının ve Otomasyon Öğrenci Kulübü Mentoru sonunda Japon mühendisler Eylül 1997’de Kaan Gençay, sorularımızı yanıtlayarak gerçekleştirdi. Artık insansı robotlar sayfalarımıza katkı verdi. Altınay Robotik ve merdiven çıkabiliyor, koşabiliyor, dans Otomasyon San. ve Tic. A.Ş. Yönetim Kurulu edebiliyor, tepside eşya taşıyabiliyor, el Başkanı ve Genel Müdürü Hakan Altınay ile arabası itebiliyor, düştüklerinde kendi Teknodrom Robotik ve Otomasyon A.Ş. Genel kendilerine ayağa kalkabiliyor. Müdür ve Yönetim Kurulu Başkanı Gökhan Vargın Gök, işlerinin yoğunluğu nedeniyle Japon hükümetinin yayımladığı bir raporda, sorularımıza yanıt veremediler. 2025 yılında robotların insanlarla birlikte yaşayıp onların ihtiyaçlarıyla ilgilendiği, Bu arada 2012’de Türkiye’nin ilk insansı çocuklarını yetiştirmelerine yardım ettiği, robotu SURALP’in (Sabancı Üniversitesi ev işlerini yaptığı bir toplum hayal ediliyor. Robot Araştırmaları Laboratuar Platformu) Araştırmacılar 2050’ye gelindiğinde tümü tasarımını yapan ve geliştiren Sabancı robotlardan oluşan bir futbol takımının, Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri insanlardan oluşan bir takımı yenmesini ümit Fakültesi Mekatronik Mühendisliği yetkilileri ediyor. Ayrıca kırk-elli yıl içinde, insanın beyin ile yoğunluğumuz nedeniyle iletişime gücünden üstün makineler geliştirilmesi geçemediğimiz için kendilerinden özür bekleniyor. Japonya Başbakanı Shinzo Abe, diliyoruz. 2020 yılında Tokyo’da düzenlenecek Olimpiyat

DOSYA: Türkiye’de robotik 88 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 89 “İstikbal, şimdi robotbilimde ve robot üniversiteler robot geliştirdi bile. Bu teknolojilerinde” diyen Yrd. Doç. Dr. Kalkan, umut vaat verici gelişmelere karşın Türkiye’nin, robot üretimi ve kullanımında hâlâ alınması gereken çok zor ve uzun dünyada oldukça gerilerde olduğuna dikkat bir yol olduğu biliniyor. Ciddi maliyetler çekti. Her yıl 160 bin yeni robotun üretildiğini nedeniyle belli bir yatırım isteyen, uzun belirten Kalkan, yıllık 25 milyar Dolarlık bir zaman alan, özverili ve Ar-Ge uzmanlığı hacim oluşturan sektörün yakın gelecekte gerektiren robot teknolojilerinde 70 milyar dolara çıkacağına işaret ederek gönüllü, uzman ve vizyon sahibi kişiler bu konuda geri kalma lüksümüz olmadığını önemli rol alıyor. vurguladı. Kalkan, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Ülke genelinde talep ve altyapı Bakanlığı ile TÜBİTAK’ın, “Robotlar ve Robot eksikliği, finansal güçsüzlük, sermaye Teknolojileri Platformu” oluşturulmasını da potansiyelinin azlığı, teşvik ve önerdi. desteklerin yokluğu, yetişmiş kalifiye 2015’te seri üretime geçecek robot insan sıkıntısı yaşayan Türkiye’nin, fabrikalarının altyapısının oluşturulduğunu “geleceğin teknolojisi” olarak gösterilen açıklayan Akın, devlet ve üniversitelere büyük ve en fazla gelecek vaat eden araçlardan sorumluluklar düştüğüne işaret edip uzun biri olan robot ve robotik teknolojisini, vadeli stratejiler gerektiren bu sektörde, Ar- sadece “yeni nesil oyuncak” olarak Ge’ye ciddi zaman ve bütçe ayrılması, yeterli görmemesi, aksine bu alana çok ciddi donanıma sahip mezunlar verilmesinin yatırım ve hazırlık yapma zorunda önemini vurguladı. olduğunun altı çiziliyor. Türkiye, İTÜ Robot Olimpiyatları Genel Koordinatörü özellikle endüstriyel robotlar için, Koç, üniversite-sanayi işbirliğinin hâlâ büyüyen yeni bir pazar olarak görülüyor yeterli düzeyde olmadığına dikkat çeken ama yerli bir endüstri oluştuğu, Koç, devletin eğitimdeki kaliteyi yükseltmesi, hatta ayak izlerinin bile görüldüğünü bu alanda çalışanlara daha fazla olanak söylemek söz konusu değil. sunulması ile üniversitelerde robotiğe yönelik proje ve araştırmalara gerekli “Düş gücüne bağlı” olan yeni robot sermaye desteği verilmesini istedi. uygulamalarının üretilmesi ve robot YTÜ Robotik ve Otomasyon Öğrenci Kulübü teknolojisinin yaygınlaştırılması Gençay ise, Türkiye’de bu alandaki altyapının için öncelikle farkındalık yaratılıp yeterli seviyeye gelemediğine işaret edip her düzeydeki eğitim kurumlarında üniversitelerde bile bu konuların ikinci hatta bu konuda daha fazla çalışmalar üçüncü plana atıldığının altını çizdi. yapılmasını sağlamak, uzun vadeli strateji ve politikalar geliştirmek, Ciddi yatırım ve hazırlık farklı sektörleri kullanım konusunda bilinçlendirmek, insanların yaratıcılık gerekiyor yeteneklerini doğru bir şekilde yönlendirip desteklenmek, üniversite- Robot kullanımı, ülkelerin rekabet gücü devlet-sanayi işbirliği mekanizmalarını ile üretkenliğine önemli katkılar sağlarken oluşturmak, yeterli bütçe özel teşvikler gelişmiş ülke olma yönündeki ilerleyişini vermek gerekiyor. de hızlandırıyor. Oysa Türkiye’de tüm dünya Dünya robot nüfusunun binde biri ile aynı standartlarda robot teknolojileri oranına sahip olan Türkiye’de robot geliştiren, üreten ve yurtdışına satış kullanımı yaklaşık 10 yıl ile fazla eski yapabilen firma sayısı yok denecek kadar tarihlere dayanmıyor. Daha çok insanın az. Son yıllarda özellikle üniversitelerde bu başarmasının güç olduğu, hassasiyet alanda önemli çalışmalar yapılırken bazı

DOSYA: Türkiye’de robotik 90 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 91 ve kalitenin önem taşıdığı işlerde robot çalabilseydi, yöneticilerin elemanlara ihtiyacı kullanıldığı görülüyor. kalmazdı” diye yazmış. Bir robot için 100 bin ila 600 bin Dolar Türkçe’ye İngilizce’den geçen “robot” arasında yatırım gerektiğinden Türkiye’deki sözcüğü, İngilizce’ye Çek yazar Karel firmaların bu kadar yatırımı yapmak yerine Capek’in “Rossum’un Evrensel Robotları- işçi çalıştırma, ödemeleri bazen zamana Rossum’s Universal Robots (RUR)” adlı yayma ve basit yapılı makineleri kullanmayı tiyatro eserinden girdi. 1921’de yazılan tercih ettikleri belirtiliyor. tiyatro oyununda Capek, bu kelimeyi Çek dilinde “hizmet eden” anlamında kullanılan “Robot” kelimesi ilk kez 93, “robota”dan türetti. Tiyatro oyunu, “İnsan makineyi yapar, makine de insanı öldürür” “Robotik” ise 73 yıl önce teması üzerine kuruluydu. kullanıldı Robot düşüncesi, 1926 Alman yapımı “Metropolis” adlı filmde sinemaya yansıdı. 1939’da New York dünya fuarında, MÖ 285-222’de yaşayan, Yunan mühendisliği yürüyebilen robot “Electra” sergilendi. ekolünün ilk ve önemli temsilcilerinden olan 1940’ta Massachusetts Teknoloji Ktesibius, çağını aşan pek çok çalışmasıyla Enstitüsü’nde (MIT) radar teknolojisi sibernetik ve “Robotik biliminin babası” geliştirilmesi, cisimleri insan etmeni sayılıyor. İlk otomasyon kavramını ise olmadan algılama konusunda en önemli Aristo’nun ortaya attığı kabul ediliyor. adımlardan birisi oldu. Aynı yıl Grey Walter M.Ö. 4. Yüzyılda Aristo, “Eğer her araç ışığa yönelen ilk gezer robotları (machina kendi işini görebilseydi, insan eline ihtiyaç speculatrix) üretti. 1941’de ise Isaac Asimov duymadan mekik kendi dokuyabilse, lir kendi “Robot” kelimesinden “Robotik” kelimesini süreçlerinde esnek üretim birimleri Robot toplulukları oluşturacak biçimde düzenlenmesi hızla türeterek ilk kez yaygınlaşıyor. Hatta tümüyle bilgisayar Profesyonel ve ileri düzeyde bir çalışma kullandı. denetiminde fabrikalar kurulmasında gerektiren robot teknolojisi, özel ve kamu Makine, uçak, uzay, son aşamaya gelindiği, deneme sektörünün ilgi alanına girdiği gibi üniversite, yazılım, elektronik, çalışmaların yapıldığı bildiriliyor. lise ve kişisel hobi düzeyinde ilgi görüyor. bilgisayar ve kontrol Türkiye’de şimdilik tıp ve sağlıkta Robot teknolojisinin öğrenilmesi ve insan mühendisliği robotik (Robotik protezler ve ameliyat yaratıcılığını birleştirmesiyle ortaya başarılı dallarının ortak robotları) kullanımına tanık oluyoruz. örnekler çıkabiliyor. Bu kapsamda Türkiye’de çalışma alanı olan birçok üniversitede, robot teknolojisi eğitimi robotlar, “bir yazılım Türkiye’deki uygun ücret ile işgücünün almasa da robot tasarımı ve üretiminde aracılığıyla yönetilen çok kolay bulunabilmesi, sermaye çalışmak isteyen öğrencilerden oluşan robot ve yararlı bir amaç potansiyelinin azlığı ve imalathanelerin toplulukları bulunuyor. Bazı üniversiteler için iş ve değer düşük üretim hacimleri robot tarafından da düzenlenen robot yarışmaları üreten karmaşık kullanmayı engelleyici etmenlerin bu konuya ilginin yüksek olduğunun makineler” olarak başında geliyor. Oysa gelişmiş ülkelerin göstergesi. Türkiye’de robot yarışmalarını tanımlanıyor. teknolojisine ayak uydurabilmek için ilk kez ODTÜ düzenledi. Daha sonra Milli Büyük ilgi gören Türkiye’nin çağımızın otomasyon Eğitim Bakanlığı da “Robot Yarışması” Robotik, Türkiye’de yöntemi olan iş robotları ve esnek yaptı. Artık, ODTÜ, İstanbul ve Yıldız Teknik, Mekatronik adıyla üretim birimleri konusunda politika, Uludağ, Bilkent, Çankaya, Sakarya, Süleyman anılıyor. strateji ve hedefler belirlemesi Demirel üniversiteleri ile İzmir Yüksek Günümüzün gerekiyor. Teknoloji Enstitüsü gibi kurumlar robot gelişmiş ülkelerinde yarışmaları düzenliyorlar. robotların çeşitli üretim

DOSYA: Türkiye’de robotik 92 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 93 Bilgisayar, Yazılım, Elektronik, Makine, Uçak, Üniversitelerde son teknoloji robotların ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği’nden Yrd. Doç. Dr. Uzay ve Kontrol mühendisliklerinin ortak araştırma projelerinde kullanıldığı, hatta bazı çalışma alanı olan “Robotik” konusuna” yer üniversitelerin robot geliştirdiğini belirten verdiğimiz “Dosya” sayfalarımıza Orta Doğu Kalkan, bunların umut vaat eden gelişmeler Sinan Kalkan: İstikbal, şimdi robotbilimde Teknik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, olduğunu ancak hâlâ kat edilmesi gereken çok Bilgisayar Mühendisliği Bölümü’nden Yrd. Doç. yol olduğunun görüldüğünü söyledi. ve robot teknolojilerinde Dr. Sinan Kalkan, sorularımızı yanıtlayarak Türkiye’nin, robot üretimi ve kullanımında katkı verdi. Tanım, robot teknolojilerinin hangi dünyada oldukça gerilerde olduğundan yakınan ihtiyaçtan doğduğu, temel özellikleri ve en çok Kalkan sözlerini şöyle devam etti: hangi sektörlerde kullanıldığını anlatan Kalkan, “Türkiye’nin pek çok konuda potansiyeli var ve dünyaya hükmedecek ülkelerin ekonomilerinin bunlardan birisinin robot üretimi ve kullanımı Dünyada büyüklüğü, halkının güvenliği ve hayat olduğu kesin. Türkiye gibi gelişen ekonomilerin, halen 1.2 standartları ile silahlı kuvvetlerinin gücünü gelişmiş ekonomileri yakalayabilmesinin robotların belirleyeceğinin öngörüldüğünü tek yolunun robot teknolojileri olduğunu milyondan açıklayarak “İstikbal robotlarda” dedi. söyleyebiliriz. Robot teknolojileri hem fazla Şu anda dünyada yaklaşık 1.2 milyondan fazla üretimde, hem günlük hayatta, hem de askeri endüstriyel endüstriyel robotun kullanıldığı ve her yıl 160 uygulamalarda çok yaygın kullanılacak; bu binden fazla yeni endüstriyel robotun üretim nedenle, robotlar ve teknolojileri konusunda geri robotun bandında yerini aldığını söyleyen Kalkan, her kalma lüksümüz bence yok.” kullanıldığı yıl 25 milyar Dolarlık bir hacim oluşturan Robot teknolojilerinde birçok çözülmesi gereken ve her yıl endüstriyel robot teknolojileri sektörünün problem ve aşılması gereken engel bulunduğunu 160 bin yeni robotun yakın gelecekte hızla artarak 70 milyar dolar ifade eden Kalkan, endüstriyel robot teknolojileri seviyelerine çıkacağını vurguladı. özelinde, aşılması gereken önemli engellerden üretildiğini belirten Gelecekte robotlarınhizmet ve sağlık sektöründe birinin insan-robot iletişimi, etkileşimi ve Kalkan, yıllık 25 milyar de yaygın bir şekilde görüleceğine değinen güvenliği olduğuna işaret etti. Dolarlık bir hacim Kalkan, “Yakında restoranda yemeğimizi bir Robotların Türkiye’de “pahalı, çok kırılgan ve robot servis edecek, evlerimizde yemeği bir tamirinin zahmetli olması” ile “yeterli seviyede oluşturan sektörün robot hazırlayacak. Hatta insan hata payının en üretimin olmaması” nedeniyle yaygın olarak yakın gelecekte 70 pahalıya mal olduğu bir alanda, hastanelerde kullanılmadığını bildiren Kalkan, en önemli milyar dolara çıkacağını robot doktorlar ve hemşireler, bizimle nedenin ise, “özel teşviklerin eksikliği” olduğunu bildirdi. Türkiye’nin, ilgilenecek ve en hassas ameliyatlarda yer vurguladı. alacak” diye konuştu. Kalkan, dünyada geride olduğumuz bu alanda robot üretimi ve “Bu teknolojinin dünyayı daha yaşanılabilir yapılabilecekleri ise şöyle sıraladı: kullanımında dünyada bir yer yapacağından emin olamasak “Robot ve teknolojileri için üniversite oldukça gerilerde da, hayatlarımızı kolaylaştıracağı, bazı ve firmaların belirli öncelik alanlarında problemlerimizi çözeceği aşikâr” diyen kullanılmak üzere robotlar ve robot teknolojileri olduğuna dikkat çeken Kalkan, bilgisayar ve yazılım teknolojilerinin üretilebilmesi için teşvik edilmesi; robot ve robot Kalkan, “Robotlar ve gelişmesinin robot teknolojisi için oldukça teknolojilerinin kullanımı için farklı sektörlerin teknolojileri konusunda önemli olduğunun altını çizdi. bilinçlendirilmesi; robotların kullanımını geri kalma lüksümüz Türkiye’de ufak çapta robot teknolojileri özendirme amaçlı pilot uygulamaların geliştiren birkaç firma dışında bir üretim gerçekleştirilmesi, teşvik edilmesi; Bilim, yok” dedi. Kalkan, olmadığına işaret eden Kalkan, “Bu Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile TÜBİTAK Bilim, Sanayi ve kaçırmamamız gereken bir tren. İstikbal nasıl tarafından ortaklaşa ‘Robotlar ve Robot Teknoloji Bakanlığı ile bir zamanlar göklerde idiyse, şimdi robotbilimde Teknolojileri Platformu’kurulması, tüm Ar-Ge ve robot teknolojilerinde” uyarısında bulundu. faaliyet ve teşviklerin bu platform güdümünde TÜBİTAK’ın, “Robotlar Kalkan, ODTÜ, Boğaziçi, İTÜ, Sabancı, Koç olmak yürütülmesi.” ve Robot Teknolojileri üzere pek çok üniversitede lisans ve lisansüstü Platformu” seviyelerinde dersler verildiği, Mekatronik oluşturmasını önerdi. programları ve bölümleri olduğunu anımsattı.

DOSYA: Türkiye’de robotik 94 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 95 -Robot teknolojileri ve “robotik”i nasıl ve sağlık sektörüdür. Yakında restoranda tanımlayabiliriz? Günümüz otomasyon yemeğimizi bir robot servis edecek, sistemlerinden birini oluşturan robot evlerimizde yemeği bir robot hazırlayacak. teknolojileri hangi ihtiyaçtan doğdu ve Hatta, insan hata payının en pahalıya mal temel özellikleri nelerdir?İşgücü maliyeti, olduğu bir alanda, hastanelerde robot üretim, verimlilik ve rekabet açısından ülke doktorlar ve hemşireler, bizimle ilgilenecek ekonomilerinde ne gibi roller üstleniyor? ve en hassas ameliyatlarda yer alacak.

-“Robot” kelimesi, ilk defa 1920’de bir Çek - Robot teknolojisi dünya ve Türkiye’de yazar tarafından yazdığı bir oyunda, basit, öncelikle hangi alan, sektör ve sanayi dallarında seri-üretilmiş, insan gibi görünen köleler için kullanılıyor? kullanılmış ve “roboti”, “robota” gibi benzer kelimeler, Çek ve orta Balkan ülkelerinde -Robot teknolojisi dünyada daha çok “emek”, “iş”, “hizmet” gibi anlamlar taşıyor. endüstride üretime destek amacıyla “Robotik” kelimesi ise, başka bir yazar kullanılıyor ve sivil (sağlık, hizmet, eğlence Isac Asimov, tarafından dağarcığımıza sektörlerinde) amaçlı ve savunma sanayiinde kazandırılmış ve “robot alanı” veya “robot kullanımı daha geride kalıyor. Ülkemizde bilimi” anlamına geliyor. ise durum farklı değil; hazır parçalardan otomotiv birleştirme konusunda önemli Günümüzde ise, robotlar ve robot bir üs olan ülkemizde robotlar daha çok teknolojileri, iş gücü gerektiren her sektörde, endüstriyel amaçlı kullanılıyor. İnsansız hava maliyeti, insan kaybını, üretim zamanını araçları, yarı-otonom mobil platformlar, düşürmek ve genel olarak, bizlerin güvenliği, kısıtlı yeteneklere sahip insansı robotlar ile rahatı ve refahını artırmak için kullanılıyor; yavaş yavaş farklı sektörlerde de robotların yakın gelecekte çok daha fazla kullanılacak. kullanımı filizleniyor. Hatta öngörülere göre, geleceğe yön verecek, dünyaya hükmedecek ülkelerin Dynamics gibi büyük firmaların da desteği gelecekte hızla artarak 70 milyar dolar - Elektronik sektörü ile kullanılan robot ekonomilerinin büyüklüğü, halkının güvenliği, ve ülke olarak bu alana yaptıkları yatırım ve seviyelerinde bir ticaret hacmi oluşturacağı oranı arasında nasıl bir ilişki var? Elektronik silahlı kuvvetlerinin gücü, halkının hayat teşvikler nedeniyle, bu alanda daha ileride öngörülmektedir . sektörünün gelişmiş olması, bu alanda standartlarını robotlar belirleyecek. Bir olan ülkelerin Japonya ve ABD olduğunu kullanılan robot oranını düşürür mü, artırır mı? anlamda, “İstikbal robotlarda” diyebiliriz. söyleyebiliriz. ABD, özellikle savunma Robot teknolojilerine ve robot bilime yön sanayiinde, yük taşımadan, arama-kurtarma veren en önemli sektörlerden birisi, savunma -Bir robotu oluşturan önemli bileşenler -Bugün dünyada hangi ülkeler en fazla robota çalışmalarına, gözetlemeden, silahlı sanayiidir. Gelecekte arama kurtarma (elektronik, mekanik, yazılım vs.) var sahip? Dünyada bu alana hangi ülkeler hangi çatışmalara vs. robot teknolojileri geliştirip çalışmalarında, yük taşımada, insan hayatı ve bunların gelişmesi, doğal olarak oranda yatırım yapıyor? Robot endüstrisinin kullanıyor. için tehlike arz eden çatışmalarda, barışçıl robot teknolojileri ve kullanımını da dünyadaki pazar büyüklüğü, robotiğin önemi ve amaçlı operasyonlarda veya tamamen saldırı yaygınlaştıracak. geleceğine ilişkin öngörüler nelerdir? Özellikle fabrikalarda üretim bantlarında yeteneğine sahip, silahlarla donatılmış farklı görevler için destek olan endüstriyel robotlar göreceğiz. Yine savunma sektörüne -Ülkeler, üniversiteler ve firmalar robot -ABD, Japonya, Güney Kore, Almanya, robotlar dediğimiz robotlar, oldukça yaygın yön veren ülkelerden olan ABD, bu konuda da teknolojisine neden ilgi gösteriyor? Fransa, İngiltere, Danimarka gibi ülkelerin, kullanılıyor. Şu anda dünyada yaklaşık lider durumda. ABD, hâlihazırda yük taşımak robotlar ve teknolojileri konusunda daha iyi 1.2 milyon adetten fazla endüstriyel robot için, çatışmalarda barışçıl veya saldırı amaçlı -Çünkü gelecek, robotlarda. Hayatımızın olduğunu, daha fazla robota sahip olduklarını kullanılmakta ve her yıl 160 binden fazla robotlar kullanılıyor. Hatta yakın gelecekte her aşamasında robotlar yer alacak; söylemek mümkün. Bunun asıl nedenini yeni endüstriyel robot fabrikalarda üretim ABD ordusunun en az 3’te birinin otonom hastanelerde, restoranlarda, marketlerde, tahmin etmek çok da zor değil;bu ülkeler, bandında yerini alıyor. Her yıl, donanımı, robotlardan oluşması planlanıyor . fabrikalarda; karada, denizde; sivilde, en çok teknoloji üreten ve ihraç eden ve aynı bakımı, yazılımı vs. ile birlikte, endüstriyel savunma sanayiinde. Bu teknolojinin dünyayı zamanda, kendi halkının refahını, güvenliğini robot teknolojilerinin 25 milyar Dolarlık bir Gelecekte robotları yaygın görmeyi daha yaşanılabilir bir yer yapacağından emin en üst düzeyde tutan ülkeler. Japonya’da hacim oluşturduğu ve bu sektörün yakın beklediğimiz diğer sektörler ise, hizmet olamasak da, hayatlarımızı kolaylaştıracağı, Honda; Amerika’da Google, Boston bazı problemlerimizi çözeceği aşikâr.

DOSYA: Türkiye’de robotik 96 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 97 Bu türden gelişen ve çağa yön veren bir durumlarda da çalışabilen işgücü olmasıdır. üniversiteler olmak üzere pek çok - Türkiye, robot kullanımında nerede? Dünya teknolojide, alanda doğal olarak her ülke, Ancak, robotlar hâlâ yeterli seviyede otonom üniversitemizde lisans ve lisansüstü pazarındaki yeri ve konumu nedir? Ülkemizde üniversite ve firma en iyi olmak istiyor, söz olamadıkları ve orta-uzun vadede böyle seviyelerinde dersler verilmekte, robotlar hangi alan, sektör ve sanayi dallarında, sahibi olmak istiyor. kalmaya devam edecekleri için, insanlar hatta Bilgisayar Mühendisliği, Makine hangi oranlarda kullanılıyor? tarafından yönlendirilmeleri, yönetilmeleri, Mühendisliği, Elektrik-Elektronik -Robotik teknolojisindeki çalışmaların programlanmaları ve insanlarla beraber Mühendisliği bölümleri ortaklığında -Türkiye, robot üretimi ve kullanımında bilgisayar teknolojisindeki gelişmelerle çalışmaları kaçınılmazdır. Mekatronik programları hatta bölümleri dünyada oldukça gerilerde. Ülkemizde ilişkisi konusunda bilgi verir misiniz? yürütülüyor. Üniversitelerimizde son en çok kullanımın, otomotiv sanayiinde - Türkiye’de çok belirgin üretimi olmayan bu teknoloji robotlar araştırma projelerinde üretim bantlarında ve savunma sanayiinde, -Temelde bir robotu, kolları, bacakları alana, hangi üniversiteler nasıl bir eğitim ve kullanılıyor, hatta bazı üniversitelerimiz kendi özellikle insansız hava araçlarında olduğunu veya farklı uzuvları ve sensörleri olan bir üretim desteği veriyor? robotlarını geliştiriyor. Örneğin, Sabancı söyleyebiliriz. TÜBİTAK ve Sanayi Bakanlığı bilgisayar kasasına benzetebiliriz; robotun -Belirttiğiniz gibi, Türkiye’de ufak çapta robot Üniversitesi, Türkiye’nin ilk insansı robotunu; destekleri ile sivil uygulamalar da yavaş içinde de bir bilgisayardakine benzer bir teknolojileri geliştiren birkaç firma dışında ODTÜ, bacaklı mobil bir robot geliştirdi. yavaş filizlenmekte. şekilde parçalar (işlemci, hafıza, sabit (örneğin, Akınsoft tarafından üretilen Akıncı Bunlar umut vaat eden gelişmeler, fakat son disk vs.) var. Robotlar için gerçek zamanlı robotu) pek bir üretim maalesef yok ve bu teknoloji ile geliştirilen ve dünya çapında - Robot üretimi ve kullanımı açısından çalışma; çok büyük miktarda veriyi anında kaçırmamamız gereken bir tren. İstikbal binlerce satılan robotlar ile kıyasladığımızda, Türkiye’nin büyük bir potansiyeli olduğu işleyip doğru karar vermek önemli olduğu nasıl bir zamanlar göklerde idiyse, şimdi hâlâ kat etmemiz gereken çok yol olduğunu ve gelecekte bu alanda önemli yatırımlar için, üzerindeki bilgisayar teknolojisi oldukça robotbilimde ve robot teknolojilerinde. görüyoruz. yapacağı belirtiliyor. Robotiğin ülkemizin önemli. Bir o kadar önemli olan kısım da, Bu konuda geri kalmamak adına, başta geleceğindeki önemi konusundaki görüş ve bu kasayı bizim için kullanılabilir yapan, ODTÜ, Boğaziçi, İTÜ, Sabancı, Koç gibi değerlendirmelerinizi alabilir miyiz? üzerinde çalışan yapay zekâdır, yazılımdır. Bu nedenle, bilgisayar ve yazılım -Türkiye’nin pek çok konuda potansiyeli teknolojilerinin gelişmesi robot var ve bunlardan birisinin robot üretimi teknolojisi için oldukça önemlidir. ve kullanımı olduğu kesin. Türkiye gibi gelişen ekonomilerin, gelişmiş ekonomileri - İlk robot kullanma fikri ortaya yakalayabilmesinin tek yolunun robot atıldığında, “işsizlik oluşturacağı” teknolojileri olduğunu söyleyebiliriz. Robot endişesiyle gösterilen tepkiler neden teknolojileri hem üretimde, hem günlük azaldı? Endüstride robot kullanımının hayatta, hem de askeri uygulamalarda çok başlıca nedenleri ve robotun neden yaygın kullanılacak; bu nedenle, robotlar ve insan yerine tercih edildiğini açıklar teknolojileri konusunda geri kalma lüksümüz mısınız? bence yok.

-Tepkilerin azalmasının temel -Araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) ile robot gerekçelerini, gelişen teknolojinin teknolojisi arasında nasıl bir ilişki var? aynı zamanda yeni iş dalları da Endüstriyel robot teknolojisini sürekli olarak oluşturması, işgücünün yeni geliştirmek ve sanayinin ihtiyacına yönelik oluşan dallara kayması nedeniyle uluslararası standartlarda robotlar yapmak oluşturduğu işsizliğin aslında üzere ne gibi çalışmalar yapılması gerekiyor? büyük bir oranda olmaması ve teknolojin getirilerinin, -Robot teknolojileri son 10 yılda hızla götürülerinden daha fazla olması ilerlemiş olsa da, çözülmesi gereken olarak sayabiliriz. pek çok problem, aşılması gereken pek çok engel var. Bunları da ancak yeni Endüstride robot kullanımının yöntemler, yeni teknolojiler araştırılarak- başlıca nedeni, daha az hata payı geliştirilerek aşabiliriz. Endüstriyel robot ile daha verimli, hızlı ve insanlar teknolojileri özelinde, aşılması gereken için hayati tehlike de arz edebilen önemli engellerden biri, insan-robot iletişimi,

DOSYA: Türkiye’de robotik 98 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 99 etkileşimi ve güvenliği. Robotlar ne kadar gelişmiş olsa da, orta ve uzun vadede çoğu işleri kendi başlarına halledemeyecekler ve insan operatörlere, ustalara, mühendislere ihtiyaç duyacaklar, beraber çalışmak, bir işi başarmak sol: ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği durumunda kalacaklar. Bunu sağlayabilmek için ise, robotların insanları KOVAN Araştırma Laboratuvarında algılayabilmesi, anlayabilmesi, insanlarla iletişim kurabilmesi, bir işi bir insanla bulunan iCub insansı robotu beraber yapabilmesi gerekiyor. Tabi burada, güvenlik işin içine giriyor – bir alt: ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği robotun en ufak yanlış bir hareketi, bir insanı yaralayabilir, hatta canına mal KOVAN Araştırma Laboratuvarında olabilir. Bu nedenle, kısa ve orta vadede endüstriyel robotlarda çözülmesi bulunan iCub insansı robotu gereken problemler, güvenlik, iletişim ve etkileşim olacak. (Fotoğraflar: Sinan Kalkan)

-Robotların Türkiye’de yaygın olarak kullanılmamasının nedenlerini nasıl sıralayabiliriz?

-Birinci nedeni aslında robotların hâlâ pahalı, çok kırılgan ve tamirinin zahmetli olması. İkinci nedeni, yeterli seviyede üretimin (hem robot üretimi, hem de robotları kullanarak belirli uygulamaların yapılması, insanların problemlerinin çözülmesi) yapılmıyor olması. Otomotiv ve savunma sanayi dışında, en çok robotları üniversitelerde görüyoruz ve bunlar da genel olarak sadece araştırma amaçlı kullanılıyor. Bunların yayılabilmesi için, özel teşviklerle gerçek hayat problemlerine uygulanması ve kullanılması gerekiyor. En önemli neden ise, özel teşviklerin eksikliği.

-21. yüzyılın gerektirdiği robot teknolojisini üretip tabana yaymak üzere hangi ulusal politika, hedef ve standartların belirlenmesi gerekiyor? Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu, bu alana ilişkin hedef, strateji, öncelik ve kararlar alıyor mu?

-Dünyada bu konuda o kadar gerideyiz ki, bu konuda yapılabilecek çok şey var. Örneğin, robot ve teknolojileri için üniversitelerin ve firmaların belirli öncelik alanlarında kullanılmak üzere robotlar ve robot teknolojileri üretilebilmesi için teşvik edilmesi; robot ve robot teknolojilerinin kullanımı için farklı sektörlerin bilinçlendirilmesi; robotların kullanımını özendirme amaçlı pilot uygulamaların gerçekleştirilmesi, teşvik edilmesi; tüm bunlar için Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile TÜBİTAK tarafından ortaklaşa “Robotlar ve Robot Teknolojileri Platformu” oluşturulması ve tüm Ar-Ge faaliyetlerinin ve teşviklerin bu platform güdümünde yürütülmesi gerekiyor.

BTYK kararlarında, hedeflerinde daha öncelikli problemlere (örneğin, su, enerji, sağlık) daha çok yer ayrılıyor, bunun yansımalarını da doğal olarak TÜBİTAK çağrılarında görüyoruz. Robotlar ve robot teknolojileri farklı hedeflere ulaşmak için kullanılan araçlar olarak geçiyor yer yer.

-Endüstriyel teknolojik birikimleri gerçekleştirmek, akademik altyapıyı da destekleyip insan yetiştirmek ve sonunda bilimsel bilgiden teknoloji üreterek ekonomik faydaya dönüştürme konusunda ulusal bir sinerji oluşturmak için ne yapılması gerekiyor?

-Biraz önce de değindiğim gibi, bu güdümde, TÜBİTAK, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, sektör temsilcileri ve üniversitelerin iştiraki ile bir “Robotbilim ve robot teknolojileri” platformu oluşturulabilir.

DOSYA: Türkiye’de robotik 100 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 101 “Robotik” konulu “Dosya” sayfalarımıza Ar-Ge çalışmalarının tamamlandığı, gerçek Türkiye’de ilk ticari insansı robot üretimi arazi üzerinde ilk ekimini gerçekleştiren Tarım çalışmalarını başlatan AKINSOFT Yönetim Robotu Prototipi PNCR-2’nin AKINSOFT ve dünya AKINSOFT Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Akın: Kurulu Başkanı Dr. Özgür Akın da katkı verdi. tarihindeki yerini aldığını kaydetti. Akın, AKINCI- Sorularımızı yanıtlayan Akın, Konya’da 1995’te 3’te büyük sürprizlerin gündeme geleceğini Yeni prototiplerimizle dünyada bulunan kurulan AKINSOFT’un, insanlık yararına robotik açıkladı. teknolojiler alanında yapay zekâ ve “İnsansı robotlar” üzerindeki Ar-Ge çalışmalarını Ürettikleri robotların, insanların üzerindeki fiziki örnekleri geçeceğimizi iddia edebiliriz yürüttüğünü anlatıp 2015’te seri üretime iş yükünü alacağını bu nedenle daha çok zekâya geçecek robot fabrikalarının altyapısının yönelik işlerde yoğunlaşabileceğinin altını çizen oluşturulduğunu açıkladı. Akın, özel sektöre ciddi maliyetler getiren bu tür çalışmaların, özveri ve bu yola gönül vermiş, İlk ticari insansı robot AKINCI-1 ve mobil alanında uzman, vizyon sahibi kişiler tarafından robot AKINCI-2 prototiplerinin tamamlandığı yapılabileceği vurgusu yaptı. ve AKINCI-3 ile ilgili çalışmaların da ivme kazandığını anlatan Akın, AKINSOFT’un Konya ve Kalifiye insan kaynakları istihdamını sağlamak, İstanbul’da 100’ün üzerinde personeliyle 81 il ve sanayi alanındaki tedarik zincirindeki etmenler dünya genelinde birçok ülkede 2 binin üzerinde ciddi sorunlar arasında yer aldığına işaret çözüm ortaklarından oluşan yapılanması ile eden Akın, olumsuz etkenler aşıldığında hizmet ve üretim gerçekleştirerek teknolojinin pek çok kurumun bu sahada yerini alacağını nabzını tuttuğunu belirtti. düşündüğüne değindi.

“Teknolojiyle aynı seviyede ilerlemeyi ilke Son yıllarda üniversite-sanayi iş birliktelikleri edindik ve bu doğrultuda tüm çalışmalarımızı oluşturulmaya çalışıldığını anımsatan Akın, şekillendirdik” diyen Akın, global rekabette Türkiye’de sanayi merkezlerinde tam olarak teknoloji üreten Türkiye temsilcisi olma adına uygulamaya geçilememesinin bilinçlendirmenin yol haritasını yıllar önce belirlediklerini ve yeterli olmamasından kaynaklandığının altını disipline olduklarına değinerek teknoloji ithal çizdi. eden değil, ihraç eden ülkeler arasında olmayı hedeflediklerini bildirdi. Çalışmalarıyla çok yol Pazarda satışa sunulan robot ürünleri aldıklarını söyleyen Akın, “Dünyada geliştirilen bulunmadığı, seri üretimin 2015’te başlayacağını robotlarla eş değerde prototipler tasarladığımızı ilan eden Akın, “Teknoloji tüketicisi olmak diğer hatta yeni prototiplerimizle dünyada bulunan uluslara bağımlılığı getirecek. Bu nedenle devlet örneklerini geçeceğimizi iddia edebiliriz” dedi. politikaları, başarıya ulaştıracak bileşenler üzerine kurulmalı” dedi. Projelerini kendi öz sermayeleriyle gerçekleştirdikleri ve hiçbir destek almadıklarını Devlet ve üniversitelere büyük sorumluluklar ifade eden Akın, düştüğüne inanan Akın, uzun vadeli stratejiler 2015’te seri üretime geçecek robot fabrikalarının altyapısının değerli pek çok üniversiteye rağmen, çok az gerektiren bu sektörde, Ar-Ge’ye ciddi zaman oluşturulduğunu açıklayan Akın, hiçbir destek almadıkları projelerini sayıda üniversitenin laboratuarlarında bu ve bütçe ayrılması, uzmanlık gerektiren kendi öz sermayeleriyle gerçekleştirdiklerini söyledi. Devlet ve teknolojilere yer verilmesine bir bilim adamı insan kaynaklarının üniversitelerden yeterli üniversitelere büyük sorumluluklar düştüğüne işaret eden Akın, uzun olarak üzdüğünü söyledi. donanıma sahip olarak mezun edilmesi, sanayi sahasında; üretim alanını genişletmesi malzeme vadeli stratejiler gerektiren bu sektörde, Ar-Ge’ye ciddi zaman ve Son yıllarda yapılan girişimlerin umut verici tedarik zincirinin zamanında sağlanmasının bütçe ayrılması, yeterli donanıma sahip mezunlar verilmesi, sanayide olduğuna işaret eden Akın, şeker pancarında projelerin başarı ile tamamlanmasında etkin rol üretim alanının genişletmesi ve malzeme tedarik zincirinin zamanında verimi artıracak tarım robotu AS-PNRC-1’in oynayacağını vurguladı. sağlanmasının önemini vurguladı.

DOSYA: Türkiye’de robotik 102 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 103 -AKINSOFT, robot teknolojisi alanında ne zaman ve hangi ihtiyacı nesneyi tanımlayabiliyor. Dışarıdan aldığı fiziksel etkilere karşı dengesini karşılamak üzere çalışmaya başladı? Hedefiniz neydi? Kaç çalışanınız, koruyabiliyor, bulunduğu ortamı 3 boyutlu olarak algılayabiliyor, yakınında ofis ve merkeziniz bulunuyor? Bu alanda ne gibi Ar-Ge çalışmaları bulunan kişilere doğru odaklanabiliyor. Ellerini kullanarak cisimleri tutup ve yatırımlarda bulundunuz? Yeni teknolojileri üretme ve gelecek kavrayabiliyor, kendisinden araştırması istenen şeyleri interneti kullanarak teknolojileri alanlarında nasıl bir yapılanmaya gittiniz? Yurtdışı ansiklopedik veri bankalarından tarayabiliyor ve anlatabiliyor, ses işleme projeleriniz ve hedefleriniz nelerdir? ve kablosuz ağ aracılığıyla kontrol edilebiliyor ve durumu izlenebiliyor. 65 kilogram ve 1.60 boyunda olan AKINCI-2, gövde üzerinde 26, ellerde 20 -1995 yılında kurulan AKINSOFT, eklem olmak üzere toplamda 46 eklemden 30 yıla dair vizyonlarını belirledi oluşan insansı bir yapıya sahip. Herhangi bir ve vizyonlarıyla büyüyüp gelişti. desteğe bağlı olmadan ayaklarının üzerinde Bugün insanlık yararına robotik durabilen AKINCI-2, benim verdiğim komutları teknolojiler alanında yapay zekâ ve harfiyen yerine getiriyor ve enerjisini üzerinde “İnsansı robotlar” üzerindeki Ar- bulunan lityum-polimer bataryalardan alıyor. Ge çalışmalarını yürüttüğünü 2009 Kısa bir süre sonra laboratuarda Ar-Ge’leri yılında Konya’da konumlanmış tamamlanmış olan AKINCI-3 Prototipimizle plazasında düzenlediği basın çalışmalarımızın hangi aşamada olduğuna açıklaması ile duyurdu. şahitlik edebilirsiniz.

AKINSOFT, robotik teknolojileri AKINSOFT; Konya ve İstanbul Plazalarında, alanındaki çalışmalarını belli 100’ün üzerinde personeli ve Türkiye periyotlarla basına servis ediyor. genelinde 81 il ve dünya genelinde birçok 2015’te seri üretime geçmek adına ülkede 2 binin üzerinde çözüm ortaklarından kurulacak robot fabrikalarımızın oluşan yapılanması ile hizmet ve üretim altyapısını oluşturmuş gerçekleştirerek teknolojinin nabzını tutuyor. bulunuyoruz. Bugüne kadar AKINCI-1 ve AKINCI-2 prototipleri Teknolojinin önünde gitmek mümkün değil tamamlandı, AKINCI-3 ile ilgili (hayallerimiz hariç), gerisinde kalmakta çalışmalar da ivme kazandı. kazanım sağlamayacağına göre biz teknolojiyle aynı seviyede ilerlemeyi ilke 18. yılında AKINSOFT, AKINCI- edindik ve bu doğrultuda tüm çalışmalarımızı 2’yi kamuoyu ile buluşturdu. şekillendirdik. Mevcut yapımız içerisinde Özellikleri sayesinde her sektörde kurulan laboratuarlarımız genişletildi. Robot kullanılması amaçlanan AKINCI-2, teknolojilerinde çalışan kalifiye personel insan hayatını kolaylaştırmayı, iş sayımız artırıldı. Türkiye geneli ve yurt dışı yükünü üstlenmeyi hedef aldı. sanayileri olmak üzere malzeme tedariğini sağlamaya çalışırken karşılaşılan zorluklar, Türkiye’nin ticari anlamda ilk yetersizlikler seri üretim robotlarımız insansı robotu olan AKINCI-1; için tamamen kendi öz kaynaklarımızı sorulan sorulara cevap kullanarak, CNC dik işlem ve CNC C eksen verebiliyor, matematiksel Torna tezgâhı, Üniversal torna, 3D Printer’ı işlemleri kolayca yapabiliyor, laboratuarlarımıza dahil etme gereksinimini görüntü takibi yapıp verilen ortaya çıkardı ve kullanılacak parçalar kendi komutları yerine getirebiliyordu. bünyemizde üretilmeye başlandı. Bunların haricinde insan kas sistemini ve hareketlerini birebir taklit etme yeteneğine de sahip Mevcut yazılımlarımızı yurt içinde olduğu durumda idi. Türkiye’de üretilmiş ilk ticari insansı mobil robot olan kadar yurt dışında da çözüm ortaklarımızla birçok ülkeye ihraç ediyoruz. AKINCI-2 ise; AKINCI-1’in gerçekleştirdiği özelliklerin yanı sıra, ayakları AKINSOFT, global rekabette teknoloji üreten Türkiye temsilcisi olma adına üzerinde durabiliyor, yürüyebiliyor, odaklama yaparak birden fazla yol haritasını yıllar önce belirledi ve disipline oldu. Teknoloji ithal eden değil, ihraç eden ülkeler arasında olma hedeflerimiz arasında…

DOSYA: Türkiye’de robotik 104 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 105 -2010 yılında, basında “Çalışmalarımız bilen bir ulusuz. Bu -Günlük hayatımızda, iş yerlerimizde planladığımız şekilde devam ederse 2015 değerleri beslemek ve her saniyesinde iç içe yaşadığımız yılında Türkiye’de robot fabrikaları kurulacak. bu değerlere yön vermek teknoloji vazgeçilmezlerimiz arasında. Robotların seri üretimine başlanacak” gerekmekte. Alışkanlıklarımızdan kaynaklı olarak robot şeklinde bir açıklamanız yansımıştı. İlk Ar-Ge teknolojileri, bize uzak gibi görünse de; akıllı çalışmalarının başlamasından bugüne Ağustos -AKINSOFT olarak telefonlardan tutunda, kendi kendine park 2014’e kadarki harcamanız ve yatırımınızın bugüne kadar hangi robot eden otomobillere, yaşadığımız akıllı evlere büyüklüğü ne oldu? teknolojisi ürünlerini kadar hayatımızın tam ortasında. Robot geliştirip pazara teknolojilerinin, ülkemizde üretimi ile birlikte hayatımızda yerini fazlası ile alacak. Devletin -AKINSOFT’un kurulduğu yıllarda 2015 sundunuz? Bu alanda yıllık uygulayacağı stratejiler ile ülkede üretilen vizyonunda gerçekleştirilmesi planlanan robot ne kadar gelir ve ciro elde teknoloji, sektörler arasında da yaygınlık teknolojilerinin üretilip uygulanmaya geçilmesi, ediyorsunuz? Önümüzdeki gösterecek. İnsanlar arasında “Robotlar yaklaşık 5 yıl oldu. Bu zaman zarfında çok yol yıllara ilişkin şirket gelirse işimizi elimizden alır” kaygısı var, ancak kat edildi. Bu kısa sürede dünyada geliştirilen öngörüleriniz nelerdir? bunun yersiz olduğu kurulan fabrikalarda robotlarla eş değerde prototipler tasarladığımızı çalışan insan sayısı ile gözlemlenebilir. Bizim hatta yeni prototiplerimizle dünyada bulunan -Robotik departmanımızda, üretimlerimiz, insanların, üzerindeki fiziki iş örneklerini geçeceğimizi iddia edebiliriz. şeker pancarında verimi yükünü alacak daha çok zekâya yönelik işlerde artıracak tarım robotu yoğunlaşabilecekler. Elektronik Birimi, Mekanik Birimi ve Yazılım AS-PNRC-1’in devam Birimi ile şekillenen robotik departmanımıza eden Ar-Ge çalışmaları Özel sektöre ciddi maliyetler getiren bu tür her geçen gün yeni görev ve birimler ekleniyor. tamamlandı. Tarım Robotu çalışmalar, oldukça özveri gerektiren bu yola Prototipi AS-PNRC-2 ile gönül vermiş, alanında uzman, vizyon sahibi Teknolojinin bilindiği üzere maliyeti oldukça gerçek arazi üzerinde ilk kişiler tarafından yapılabiliyor. Bu sahada Ar-Ge yüksek. Hele bir de üretim kanalında yer ekimi gerçekleştirildi. uzmanlığı gerekiyor. Kalifiye insan kaynakları alıyorsanız. Bütçenizi bu doğrultuda kanalize Bu çalışmalar başarı istihdamını sağlamak, sanayi alanındaki tedarik etmeniz gerekiyor. Biz projemizi kendi öz ile sonuçlandı ve Tarım zincirindeki etmenler ciddi sorunlar arasında sermayemiz ile gerçekleştirirken hiçbir Robotu Prototipi PNCR- yer alıyor. Olumsuz etkenler aşıldığında pek destek almadık. Öngörülerimiz doğrultusunda 2, AKINSOFT ve dünya çok kurumun bu sahada yerini alacağını ayrılmış olan bütçemizin oldukça yüksek tarihindeki yerini aldı. düşünüyorum. rakamlara ulaştığını altyapısını tamamladığımızı söylediğimiz robot fabrikalarımız için sayılı AKINCI-1 ve Türkiye’de -Bu alandaki üniversite-sanayi işbirliği yeterli günlerin kaldığını buradan sizlere iletebilir ve üretilmiş ilk ticari insansı mi? Herhangi bir üniversite ile işbirliğiniz söz net rakamları çalışmalarımız sonunda sizlerle mobil robot olan AKINCI-2 paylaşabiliriz. prototiplerinin Ar-Ge’leri konusu mu? yapılarak, AKINSOFT, -Robotik konusunda Türkiye, altyapı, AKINCI-3’te büyük -Sanayisi güçlü bir ulusuz, bilgi ile sistemlerin üniversitelerdeki akademik ve teknolojik sürprizlerle gündeme buluşturulması, inovasyonel açıdan gelişime, bilgi ile projeleri gerçekleştirmek için yeterli gelecektir. rekabette söz sahibi olmaya yol açacak faktörler arasında bulunuyor. sermayeye sahip mi? Mevcut duruma ilişkin Son yıllarda üniversite-sanayi iş birliktelikleri genel bir değerlendirme yapabilir misiniz? Henüz bu çalışmalarımız pazar oluşturamadı. oluşturulmaya çalışılıyor. Türkiye’de sanayi merkezlerinde tam olarak uygulamaya -Değerli pek çok üniversitemiz olmasına Belirlediğimiz vizyon geçilememesi, bilinçlendirmenin yeterli rağmen, çok az sayıda üniversitelerimizin tarihinde sizlerle olmamasından kaynaklanıyor. Geçilen bazı laboratuarlarında bu teknolojilere yer verildiğini buluşacak. Türkiye’de projelerde ise başarılı sonuçlar alındığını söylemek bir bilim adamı olarak beni derinden bir ilki yapmanın; pek çok kişi ve kuruma -Robot teknolojisi Türkiye’de neden daha görüyoruz. Üniversiteler ve kurumlar arasında üzmekte. Son yıllarda yapılan girişimlerin umut öncülük etmenin gururunu yaşıyoruz. Bu yaygın kullanılamıyor? Özel sektör neden bu dönem dönem iş birlikteliklerimiz oluyor. Ülke verici olduğunu görmezlikten de gelemeyiz. tür çalışmaların başta insanlığa ve ülkemize alana ilgi gösterip yatırım yapmıyor? gelişimi ve kalkınmasında olumlu rol üstlenmek Türk gençliğinin, deha zekâlara sahip olduğunu maksimum fayda sağlayacağı reel bir sonuçtur. firmamızın prensipleri arasında yer alıyor.

DOSYA: Türkiye’de robotik 106 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 107 Tarafımıza ulaşan güzel projelerde yer almak sektöre ne gibi sorumluluklar düşüyor? bizleri mutlu eder. -Günümüzde teknoloji savaşlarının yapıldığı, - Robot üretim maliyetleri ve pazara sunulan robot teknolojilerinin dünyanın merkezini fiyatı arasında Türkiye’de firmalar açısından oluşturmaya başladığını görüyoruz. Teknoloji avantajlı bir durum söz konusu mu? Geliştirip tüketicisi olmak diğer uluslara bağımlılığı ürettiğiniz robotları sizi de memnun edecek getirecek. Bu nedenle devlet politikaları, başarıya fiyatlarla müşterilere satabiliyor, müşteriyi ulaştıracak bileşenler üzerine kurulmalı. kolay bulabiliyor musunuz? Uzun vadeli stratejiler gerektiren bu sektörde, -Yerli üretimlerde ürünler, daha cüzi fiyatlara Ar-Ge’ye ciddi zaman ve bütçe ayrılması, raflarda yerini almakta ve müşteri portföyü de bir uzmanlık gerektiren insan kaynaklarının o kadar geniş yelpazeye sahip olmakta. üniversitelerden yeterli donanıma sahip olarak mezun edilmesi, sanayi sahasında; üretim Henüz pazarda satışa sunulan robot ürünlerimiz alanını genişletmesi malzeme tedarik zincirinin bulunmuyor, çalışmalarımız geliştirme zamanında sağlanması projelerin başarı ile aşamasında. Seri üretimlerimiz 2015 yılında tamamlanmasında etkin rol oynar. başlayacak. Kurum olarak ne yapmak istediğimizi Bu noktada devlet ve üniversitelere büyük bilmemiz bize pek çok kapıyı araladı. Basın sorumluluklar düşüyor. ile çalışmalarımızı paylaşmaya başladığımız tarihten itibaren bu konu üzerinde oldukça AKINSOFT olarak, tüm çalışmalarımızı hiçbir farklı alan ve sektörlerden robot teknolojileri kurum ve kuruluştan destek almadan kendi öz talepleri tarafımıza ulaştı. Türkiye ve dünyada sermayelerimizle sürdürüyoruz. pazar payının en büyüğüne sahip olabileceğimizin Devlet tarafından sağlanan desteklerin sinyallerini bu taleplerin parametresi bize etüdünü yapmamamızdan dolayı, Türkiye’de gösteriyor. devlet desteğinin ne aşamada olduğunu yorumlamamız yanlış olur. Geleceğimizi refah -Sektörün önündeki en önemli engel nedir? içinde sürdürebilmek adına hepimiz çalışmalıyız. Robotiğin Türkiye’de de önemli bir sektör Teknoloji ülkesi Türkiye’yi hedeflemeliyiz. olabilmesi için, devlete, üniversitelere ve özel

DOSYA: Türkiye’de robotik 108 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 109 İTÜ Robot Olimpiyatları Genel Koordinatörü Hüseyin Koç:

Üniversite-devlet-sanayi üçlüsü, “Dosya” sayfalarımız kapsamında bu alanda olimpiyat organize eden teknoloji ve robotik alanında uyum İstanbul Teknik Üniversitesi(İTÜ) Robot Olimpiyatları Genel Koordinatörü Hüseyin Koç da, sorularımızı yanıtladı. içerisinde çalışmalı 2004’te kurulan İTÜ Kontrol ve Otomasyon Kulübü’nün Robot Olimpiyatları’nı organize ettiğini söyleyen Koç, özellikle son yıllarda düzenlenen robotik yarışmalarının sayısının arttığını, yarışmaların robotik alanında çalışma yapan kişilerin sayısının artmasına katkıda bulunduğu, ilgi ve bilgi birikimini arttırdığı, robotik ve robotiğin sanayideki uygulama alanları konusunda ilerleme kaydedildiğini belirtti. Türkiye’de robotik konusunda bazı devlet ve özel üniversitelerinin ileri bir konumda bulunmalarına karşın halen birçok üniversitede gerekli teknik, bilgi ve sermaye altyapısının “yeterli” olmadığına dikkat çeken Koç, “Robotik ve uygulama alanları gibi teknolojik konulardaki çalışmalara daha fazla önem vermeli ve üniversitelerimizdeki imkânları olabildiğince arttırmalıyız” dedi. Robotik sektörünün ülkemizde yaygınlaşamamasının birçok nedeni olduğuna değinen Koç, nedenleri şöyle sıraladı: Teknik anlamda tam anlamıyla gerekli donanıma sahip olan ve akademik eğitim verebilen kurumların sayısının az olması; özel sektörün üretim ve uygulama alanı olarak robotik sektörüne gerekli önemi vermemesi; özel sektörde yurtdışı kaynaklı büyük firmalar haricinde Ar-Ge çalışmalarına gerekli bütçe ve ilginin ayrılmaması ile bu sektör hakkında gerekli donanım ve bilgiye sahip olunmaması. “Bu alandaki üniversite – sanayi işbirliği son zamanlarda gelişme gösterse de hâlâ yeterli düzeyde değil” diyen Koç, robotiğin yaygınlaşması ve uygulama alanlarının arttırılabilmesi için mutlaka daha fazla ortak proje ve çalışmanın yapılması, gerekli etkileşimin ve uyumun sağlanması gerektiğinin altını çizdi. Robotik teknolojisi başta olmak üzere tüm teknolojik uygulamaların daha yaygın kullanılabilmesi ve bu alanlarda yapılan çalışmaların arttırılabilmesi için konuya daha fazla ilgi gösterilmesi gerektiğini anlatan Koç, devletin sistematik bir şekilde eğitime daha fazla önem vermesi, bu alanda çalışanlara daha fazla olanak sunulmasını önerdi. Koç, değerlendirmelerini şöyle sürdürdü: Son zamanlarda gelişme gösterse de bu alandaki üniversite-sanayi “Üniversitelerde teorik eğitimlerin yanı sıra öğrencilere imkânlar sağlanarak bu bilgileri gerçek işbirliğinin hâlâ yeterli düzeyde olmadığına dikkat çeken Koç, hayatta pratikte uygulama imkânı getirilmeli. Devlet ve üniversiteler tarafından robotik gibi uygulama alanlarındaki Ar-Ge projeleri, yapılan bilimsel çalışmalar, sermaye ve akademik devletin eğitimdeki kaliteyi yükseltmesi, bu alanda çalışanlara daha yönden daha fazla desteklenmeli. Özel sektör ise robotik alanında gerekli altyapıyı oluşturmalı ve fazla olanak sunulması ile üniversitelerde robotiğe yönelik proje ve bünyesinde mutlaka Ar-Ge çalışmalarına yer vermeli. Ayrıca özel sektör ve üniversite, daha fazla etkileşim halinde olmalı ve birlikte ortak projeler yürütebilmeli. Üretim sektörü sadece montaj araştırmalara gerekli sermaye desteği verilmesini istedi. yapmaktan ibaret olmamalı, yapılan çalışmalara ek olarak geliştirme ve uygulamalı bilimlere önem verilmeli.” Robotiğin hem sanayi hem de teknolojik anlamda hayatta daha fazla yer alması için çalışmaların

DOSYA: Türkiye’de robotik 110 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 111 teşvik edilmesini isteyen Koç, özel sektördeki İTÜRO hem ulusal hem de uluslararası alanda boy firmalara devlet tarafından teşvik sağlanması, gösteren organizasyon. Buna ek olarak Kontrol yeterli bütçe ayrılması ve robotik altyapıyı ve Otomasyon Kulübü bünyesinde yıl boyunca kullanmalarını sağlayacak düzenlemeler birçok teknik proje yapılıyor. Projelerde robotik, yapılması gerektiğine işaret etti. kontrol uygulamaları, gömülü sistem yazılımı, Koç, ayrıca üniversitelerde, Ar-Ge ve devre tasarımı, haberleşme, görüntü işleme, robotiğe yönelik proje ile araştırmalara güç elektroniği vb. konular üzerinde çalışılıyor. yönelik çalışmaların arttırılması için gerekli Geçmiş yıllarda merdiven çıkan robot, dc motor hız sermaye desteği verilmesi; bilim altyapısının kontrolü, renk seçen robot, top taşıma robotları ve oluşturulup eğitimdeki kalitenin yükseltilmesi sürü robotları gibi konularda teknik projelerimiz ve “üniversite-devlet-sanayi” üçlüsü teknoloji ve oldu ve bunlar başarıyla sonuçlandırıldı. robotik alanında uyum içerisinde çalışmasının Yürüttüğümüz proje ve yarışmalardaki temel önemini vurguladı. hedefimiz, teknolojinin uygulama alanları üzerine çalışan kişi ve öğrencileri bir araya getirerek ülkemizdeki teknolojik gelişime katkıda bulunmak ve üyelerimizin daha yetkin birer mühendis -İstanbul Teknik Üniversitesi Kontrol ve olabilmelerini sağlamak. Önümüzdeki yıllarda Otomasyon Kulübü, ne zaman ve hangi ihtiyacı özellikle uluslar arası alanda kulüp olarak karşılamak üzere kuruldunuz? Bu alanda ne gibi daha fazla proje ve yarışmada yer almak ve çalışmalar yaptınız? organizasyonlarımızdaki seviyeyi her geçen yıl bir üst düzeye çıkarabilmeyi hedefliyoruz. -İTÜ Kontrol ve Otomasyon Kulübü, 2004 yılında kuruldu ve İTÜ Elektrik-Elektronik Fakültesi’nde İTÜ Kontrol ve Otomasyon Kulübü tarafından her yer alıyor. Öncelikle teknolojik ilerlemenin yıl İTÜ Süleyman Demirel Kültür Merkezi’nde gerisinde kalmayan yetkin mühendisleri düzenlenen İTÜ Robot Olimpiyatları (İTÜRO), ülkemize kazandırmak ve ayrıca geleceğin yurtiçi ve yurtdışında robotik alanında çalışma mühendisleri olan öğrenciler için sosyal ortamın yapan öğrenci, akademisyen ve endüstri geliştirilmesini hedefliyoruz. Bu doğrultuda temsilcilerini, etkinlikler aracılığıyla bir araya başta İTÜRO olmak üzere seminer, söyleşi, getirmeyi hedefleyen ve meydana gelen teknolojik yarışma, kariyer günleri gibi organizasyonlar, gelişmeler ışığında bu alanda yapılan çalışmaları teknik projeler, eğitimler, teknik geziler ve sorgulamayı planlayan bir oluşum. Her yıl Türkiye sosyal aktiviteler düzenlemekteyiz. Böylece ve yurtdışından binlerce lise ve üniversite öğrencisi, tüm kulüp üyelerimize önemli bir bilgi aktarımı İTÜRO’ya yarışmacı veya izleyici olarak katılıyor. sağlanmış olmaktadır. Ayrıca üyelerimiz İTÜ İTÜRO’nun amaçlarını şöyle sıralayabiliriz: Robotik Kontrol ve Otomasyon Kulübü etkinliklerinde alanındaki gelişmeler ve robotiğin uygulama ve alt kollarında görev alarak, liderlik deneyimi alanlarını katılımcılara tanıtmak; düzenlenecek kazanma, kişisel yeteneklerini geliştirme, yarışmalara Türkiye genelinden katılım sağlayarak disiplinler arası çalışmalarda tecrübe edinme robotik alanında çalışma yapan insanları bir araya imkânı bulur. getirmek; Türkiye’de ortaöğretim ve yükseköğretim öğrencilerini robotik alanında düzenlenen -Ulusal ve uluslar arası hangi proje, hedef konferans ve söyleşilerle bilgi ve deneyim ve yarışmalarınız var? Yürüttüğünüz proje ve yönünden desteklemek; organizasyon boyunca ve yarışmalardaki hedefiniz neydi? Önümüzdeki organizasyon sonrasında oluşturulan verimli üretim yıllara ilişkin öngörüleriniz nelerdir? İstanbul ortamıyla sorunlara somut çözümler üretmek ve Teknik Üniversitesi Robot Olimpiyatları (İTÜRO) üretilen bu çözümlerin hayata geçmesini sağlamak; hakkında bilgi verir misiniz? Türkiye’de robotik teknolojileriyle ilgilenen öğrenciler ile aynı konuyla ilgili akademisyenler ve -Öncelikle kulübümüzün düzenlediği en büyük şirketler arasındaki iletişime yardımcı olmak. organizasyon İTÜ Robot Olimpiyatları (İTÜRO).

DOSYA: Türkiye’de robotik 112 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 113 - Robot yarışmaları ülkemizde hangi üniversite -Robotik sektörünün ülkemizde ve kuruluşlar tarafından düzenleniyor? Bu yaygınlaşamaması birçok nedenle açıklanabilir. yarışmaların önemi ve ülkeye katkısı nedir? Bu nedenlerin başında teknolojiye verilen önemin az olması başta geliyor. Ülkede teknik anlamda -Robot yarışmaları, ülkemizde Milli Eğitim tam anlamıyla gerekli donanıma sahip olan ve Bakanlığı (MEB), belediyeler ve birçok üniversite akademik eğitim verebilen kurumların sayısının tarafından düzenleniyor. Bu üniversitelerin az olması; özel sektörün üretim ve uygulama başlıcaları, Orta Doğu Teknik, Yıldız Teknik alanı olarak robotik sektörüne gerekli önemi (Yıldız Savaşları), Süleyman Demirel (SDÜ Robot vermemesi; özel sektörde yurtdışı kaynaklı Olimpiyatları), Gediz, Mevlana, Karabük, Fırat, büyük firmalar haricinde Ar-Ge çalışmalarına Aydın, Celal Bayar, Ordu üniversiteleri ile İzmir gerekli bütçenin ve ilginin ayrılmaması ve bu İleri Teknoloji Enstitüsü (IZTECH Roboleague) sektör hakkında gerekli donanım ve bilgiye olarak görülüyor. sahip olunmaması başlıca nedenler olarak Özellikle son yıllarda düzenlenen robotik gösterilebilir. Bu alandaki üniversite – sanayi yarışmalarının sayısında büyük bir artış oldu. Bu işbirliği son zamanlarda gelişme gösterse de hâlâ da ülkemizdeki robotik alanında çalışma yapan yeterli düzeyde değil. Robotiğin yaygınlaşması ve kişilerin sayısının artmasına katkıda bulunuyor. uygulama alanlarının arttırılabilmesi için mutlaka Böylece robotik ve robotiğin sanayideki uygulama daha fazla ortak proje ve çalışmanın yapılması, alanları konusunda ilerleme kaydetmiş gerekli etkileşimin ve uyumun sağlanması oluyoruz. Bu yarışmalar, robotiğe olan ilgiyi gerekiyor. arttırıyor, özellikle gençlerin bu teknolojiye ilgi göstermesi ve küçük yaşlardan itibaren çalışma -Robotiğin Türkiye’de de önemli bir sektör yapmasına teşvik edici bir özelliğe sahip. Ayrıca olabilmesi için, devlete, üniversitelere ve özel robotik yarışmaları, ülkedeki robotikle ilgilenen sektöre ne gibi sorumluluklar düşüyor? akademisyenleri, sanayi kesimini ve yarışmacıları bir araya getirerek bilgi birikiminin artması ve -Ülkemizdeki robotik teknolojisi başta olmak teknolojik ilerlemenin hızlanmasını sağlıyor. üzere tüm teknolojik uygulamaların daha yaygın kullanılabilmesi ve bu alanlarda yapılan - Türkiye, robotik konusunda altyapı, çalışmaların arttırılabilmesi için bu konuya daha üniversitelerdeki akademik ve teknolojik bilgi ile fazla ilgi göstermemiz gerekiyor. Bu doğrultuda projeleri gerçekleştirmek için yeterli sermayeye devlet özellikle alt seviye eğitimlerden üniversite sahip mi? Mevcut duruma ilişkin genel bir kurumlarındaki eğitimlere kadar sistematik bir değerlendirme yapabilir misiniz? şekilde eğitime daha fazla önem verilmeli, bu alanda çalışma yapan kişilere mutlaka daha -Türkiye’de robotik konusundaki bilgi, tecrübe ve fazla imkân sunulmalı. Bu alanda çalışma sermaye altyapısı her geçen gün artış gösteriyor. yapılması için robotiğe olan ilgi arttırılmalı Bu altyapı konusunda ülkemizin bazı devlet ve ve üniversitelerde teorik eğitimlerin yanı sıra özel üniversiteleri diğerlerine göre şu an daha öğrencilere imkânlar sağlanarak bu bilgileri ileri konumda bulunuyor. Ama halen birçok gerçek hayatta pratikte uygulama imkânı üniversitede gerekli teknik, bilgi ve sermaye getirilmeli. Devlet ve üniversiteler tarafından altyapısı bizce yeterli durumda değil. Bu durumu robotik gibi uygulama alanlarındaki araştırma- daha iyi bir hale getirebilmek için ülke olarak geliştirme (Ar-Ge) projeleri, yapılan bilimsel robotik ve uygulama alanları gibi teknolojik çalışmalar sermaye ve akademik yönden daha konulardaki çalışmalara daha fazla önem vermeli fazla desteklenmeli. Özel sektör ise robotik ve üniversitelerimizdeki imkânları olabildiğince alanında gerekli altyapıyı oluşturmalı ve arttırmalıyız. bünyesinde mutlaka Ar-Ge çalışmalarına yer vermeli. Ayrıca özel sektör ve üniversite daha -Robot teknolojisi Türkiye’de neden daha yaygın fazla etkileşim halinde olmalı ve birlikte ortak kullanılamıyor? Bu alandaki üniversite-sanayi projeler yürütebilmeli. Üretim sektörü sadece işbirliği yeterli mi?

DOSYA: Türkiye’de robotik 114 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 115 daha fazla yer almasını istiyorsak mutlaka sağlamalı. Özellikle üniversitelerde, Ar-Ge bu alandaki çalışmalar teşvik edilmeli. Özel çalışma ve robotiğe yönelik proje, araştırmalara sektördeki firmalar Ar-Ge ve robotik konusunda yönelik çalışmalar arttırılmalı, gerekli sermaye çalışmalar yapmaya devlet tarafından teşvik desteği verilmeli. Üniversitelerdeki akademik, sağlanmalı, gerekirse firmalara bütçeden yeteri laboratuar, bilim altyapısı oluşturulmalı ve kadar miktar ayrılmalı. Ayrıca firmalar üretimde böylece eğitimdeki kalite arttırılmalı. Üniversite- mutlaka robotik altyapıyı kullanmaya teşvik devlet-sanayi üçlüsü teknoloji ve robotik alanında edilmeli ve bu konuda gerekli düzenlemeler bir uyum içerisinde çalışmalı. yapılmalı. Buna ek olarak devlet üniversitelerdeki robotik ve teknolojik alanlardaki çalışmaları daha fazla desteklemeli gerekli ortamı ve desteği

montaj yapmaktan ibaret olmamalı, yapılan ve bu alanda eğitim görmüş olan insanlara daha çalışmalara ek olarak geliştirme ve uygulamalı iyi çalışma koşulları sağlanıp en yüksek verim bilimlere önem verilmeli. elde edilmeli. Bu sayede robotik ile paralel olarak teknolojik anlamda gerekli kalkınma başlatılmış -21. yüzyılın gerektirdiği robot teknolojisini olur. üretip tabana yaymak üzere hangi ulusal politika, hedef ve standartların belirlenmesi -Endüstriyel teknolojik birikimleri gerekiyor? Bu alana ilişkin devlet hangi hedef, gerçekleştirmek, akademik altyapıyı da strateji, öncelik ve kararlar almalı? destekleyip insan yetiştirmek ve sonunda bilimsel bilgiden teknoloji üreterek ekonomik -Bu konuda devlet öncelikle temelden başlayıp faydaya dönüştürme konusunda ulusal bir sinerji ülkedeki eğitim sistemine mutlaka daha fazla oluşturmak için ne yapılması gerekiyor? önem verilmeli ve ilkokuldan üniversiteye doğru gelişim sürecinde eğitimde teknoloji eğitimine -Teknolojik olarak kalkınma gereksinimi daha fazla özen göstermeli. Bütçenin gerekli konusunda farkındalığa varıp bu konuda kısmını eğitime, akademik altyapıyı oluşturmaya daha önceki sorularda bahsetmiş olduğumuz ve gerekli Ar-Ge çalışmalarının yapılmasına sorunlara yönelik çözümler planlı ve uyumlu zemin hazırlamaya harcamalı. bir şekilde uygulanırsa bu alanda gerekli sinerji oluşturulabilir. Bu sinerji özel sektör-akademi- Devlet, politika olarak bütçesinin yeterli devlet kurumlarında paralel bir şekilde olmalıdır. olacak kadar olan kısmını bu alanda yapılacak çalışmaları arttırmaya yönelik kullanmalı. Bu -Sektörün önündeki en önemli engel nedir? doğrultuda bilim ve teknolojiyi, robotiği ileriye Devletin bu alana ilişkin bir destek ve teşviki götürecek kurumlar kurulup bu kurumlarda var mıdır? Destek ve teşvik için ne gibi yasal düzenli ve sistematik bir biçimde gerekli teknik düzenlemeler yapılmalı? bilgi birikimi ve altyapı oluşturulmalı ve bu birikim sanayi kesimine uyumlu bir şekilde -Sektörün önündeki en önemli engeller, aktarılmalı. Özel sektördeki Ar-Ge çalışmalarının eğitim kalitesi ve Ar-Ge çalışmalarına yapılan yükseltilmesi ve robotik teknolojisinin yatırımların az olması denilebilir. Robotiğin hem kullandırılması teşvik ve yardımlarla arttırılmalı sanayi hem de teknolojik anlamda hayatımızda

DOSYA: Türkiye’de robotik 116 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 117 YTÜ Robotik ve Otomasyon Öğrenci Kulübü Mentoru Gençay: “Dosya” sayfalarımıza Yıldız Teknik Üniversitesi(YTÜ) Robotik ve Otomasyon Öğrenci Kulübü Mentoru (*) Kaan Gençay da, sorularımızı yanıtlayarak katkı verdi. Üniversitelerde bile bu konular Kulübün, 2000’de kurulduğunu söyleyen Gençay, üniversite-sanayi işbirliği amacıyla çeşitli seminerler ve Otomasyon Günleri düzenlendiklerini, sadece yurt ikinci hatta üçüncü plana atılıyor içi değil, yurt dışındaki yarışmalara da katılıma özen gösterdiklerini bildirdi. Türkiye’de ilk defa yapılan “Yıldız Savaşları Robot Yarışması”nı, gelenekselleştirerek üniversiteler arası saygın ve bilinir yarışması olmasını hedeflediklerini belirten Gençay, “Amacımız, insanların herhangi bir işini robotlara yaptırmak, hedefimiz ise ürettiğimiz bir robotu 10 yıl sonra, günlük yaşamda her insanın kullanıyor olmasıdır” dedi. İnsanların Robot yarışmalarının, ülke çapında aynı ilgi alanındaki meraklı herkesi aynı platformda buluşturduğuna değinen Gençay, bu tür organizasyonlarla ülkenin herhangi bir her köşesindeki üniversitelerin birbiriyle iletişimde olacağı ve sektörden uzak işini robotlara kalmayacağını kaydetti. yaptırmayı Türkiye’de bu alandaki altyapının yeterli seviyeye gelemediğine işaret eden Gençay, “Burada teknoloji geliştirmeye ilgisiz genç mühendisler ya da öğrenciler kadar, amaçladıklarını üniversitelerin kendini geliştirmeyen akademik kadroları da, Ar-Ge’ye gerekli anlatan Gençay, yatırımı yapmayan, bu konudaki çalışmalara gereken desteği vermeyen kuruluşlar ürettikleri bir da firmalar da suçludur” diye konuştu. Dünyada yazılım ve robotiğin paralel ilerlediği, bu alana ciddi yatırımlar yapıldığına robotu, 10 yıl dikkat çeken Gençay, Türkiye’de üniversitelerde bile bu konuların ikinci hatta üçüncü sonra günlük yaşamda plana atıldığı, yeterli sermaye ve bilince sahip olunmadığının açıkça görüldüğünün her insanın kullanmasını altını çizdi. Gençay, Türkiye’de öğrencilerin robotik konusunda teşvik edilememesi ve hedeflediklerini belirtti. üniversitelerin bu konuda akademik kadrolarını güncel tutmamalarını da robot Gençay, ilk kez yaptıkları teknolojisinin gelişmesinin önündeki en büyük engel olarak gördüğünü ifade etti. “Yıldız Savaşları Devlete düşen sorumluluklar konusunda ise Gençay, şunları söyledi: Robot Yarışması”nı, “Üniversitelerini bilim odaklı, inovatif konularda geliştirmek, öğretim üyelerinin sadece bilimi düşünmesini sağlamak için sorunlarını çözmek, öğrencilere çeşitli gelenekselleştireceklerini destekler vererek değerli ve taze fikirlerini heyecanları ile bir arada gerçeğe duyurdu. dönüştürmek devletin birincil olarak alması gereken sorumluluklardır.” Girişimcilerin sayısının hızla arttığını, zorluklar içinde olsa da çok güzel buluş ve ürünler ortaya çıktığını anlatan Gençay, “Çok güzel yerlere gelineceğine inanıyorum. Yeter ki ‘Devrim’ arabası gibi, ufak bir aksilikte yalnız kalmayalım” siteminde bulundu.

DOSYA: Türkiye’de robotik 118 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 119 - Yıldız Teknik Üniversitesi Robotik ve amaçlarla öğrencileri tek bir organizasyonla -Ulusal ve uluslar arası hangi proje, hedef sonraki projelerimiz de yine aynı doğrultuda Otomasyon Kulübü olarak ne zaman ve hangi aynı platformda toplamak fikri ortaya atıldı ve yarışmalarınız var? Yürüttüğünüz proje ve olacak. Amacımız, insanların herhangi bir ihtiyacı karşılamak üzere kuruldunuz? Bu alanda Sadece yurt içi değil, yurt dışındaki yarışmalardaki hedefiniz neydi? Önümüzdeki işini robotlara yaptırmak, hedefimiz ise ne gibi çalışmalar yaptınız? yarışmalara da katılıma özen gösteriliyor. yıllara ilişkin öngörüleriniz nelerdir? Bu yıl ürettiğimiz bir robotu 10 yıl sonra, günlük Kulüp her yılbaşında bir büyük proje ortaya ilk kez düzenlediğiniz robot yarışması “Yıldız yaşamda her insanın kullanıyor olmasıdır. -YTÜ Robotik ve Otomasyon Kulübü, 2000 çıkarmak için fikirler belirliyor ve bu fikirler Savaşları” hakkında bilgi verir misiniz? 15-16 Mart 2014’te düzenlediğimiz YTÜ yılında, üniversitenin öncelikle öğrenci doğrultusunda bir projeye başlanıyor. Biten- Yıldız Savaşları, kulübümüzün göz bebeği bazında teknoloji ile olan ilgi ve alakasını bitmeyen projeler ile çok çeşitli deneyimler, -Bir proje için ortaya attığımız fikirler hep, oldu. Üniversitenin ilk robot etkinliği olan arttırmak, sanayi-öğrenci işbirliğini kurmak, kazanımlar elde ediliyor. Ekip çalışması, eksik gördüğümüz yerleri doldurmak, bu etkinlik, Türkiye’de bir ilki bünyesinde üniversitenin sektördeki bilinirliğini arttırmak zamanlama, bilgi ve deneyim paylaşımı gibi hayatı kolaylaştırmak için oldu. Yaptığımız barındırıyor. gibi amaçlarla kuruldu. konularda öğrenciler kendilerini geliştiriyor. depo robotları bu eksiği karşılamak içindi Kulübün en değer verdiği nokta eğitim. Kulüp olarak; MCU Design Contest, ABU mesela. Gökdelen camı temizleyen robot, Üniversitemizin bu konudaki eksiği Bünyesine yeni katılan öğrencilere teorik Robocon, XPLORE New Automation Award o işi yapan insanların artık bu tehlikeye gün geçtikçe belli olmaya başlamıştı. eğitimler verilerek hızla gelişen teknolojiye gibi yurt dışı yarışmalarında yer aldık, ayrıca maruz kalmalarını engellemek içindi. Bu gibi Üniversitesinde böyle etkinlikler yapılan ayak uydurmaları sağlanır ve araştırma önemli dereceler elde ettik. konularda robotları devreye sokarak hayatı öğrencilerin bu konulara çok daha istekli konusuna yatkınlıkları geliştirilir. Çeşitli kolaylaştırmak için uğraşıyoruz. Bundan olduğunu gözlemledik. Bu yıl üniversitenin pratik eğitimlerle mühendisliğin temeli olan sektörde bilinirliğini arttırmak, marka ürün ortaya çıkarma yetisi kazandırılır. Bu değerini yükseltmek, yurt genelindeki ikisi birleştiğinde; ülkemizin bugün en çok öğrencilerin robotik alanındaki gelişimlerini gelişime ihtiyaç duyulan Ar-Ge alanında takip etmek, fikir alışverişinde bulunmak, yetkin mühendislerin gelişimine üniversite ülkemizin bu konuda dünyadaki yerini yıllarında bir adım atmış olunur. öğrenmek gibi amaçlarla öğrencileri tek bir Üniversite-sanayi işbirliği amacıyla çeşitli organizasyonla aynı platformda toplamak seminerler düzenleniyor. Bunlardan biri de fikri ortaya atıldı. Bu konuda yurtiçinde bazı 2005-2008 yılları arasında 4 kez düzenlenen üniversitelerin yaptığı gibi bir robot yarışması Otomasyon Günleri’dir. Bu etkinlik ile düzenlenmek istendi. Ancak ülkemizin alanında uzman kişiler ve firmaların okula önde gelen üniversiteleri yıllardır bu tarz gelmesi, öğrenci ile buluşması sağlanıyor. yarışmalar organize ediyorlardı. Farklılık Öğrencilerin teknolojiye olan ilgi ve alakasını yaratmak isteği ile de değişik bir kan arandı. arttırmak amacıyla, her yıl üniversitelerin düzenlediği robot yarışmalarına çeşitli Yarışmanın adı, “Star Wars” filminden kategorilerde katılım oluyor. Öğrencilere esinlenerek “Yıldız Savaşları” olarak belli belli bir sürede eğitim veriliyor, belli bir oldu. İçinde savaş kelimesinin geçmesi ile sürede robot yaptırılıyor ve bu robotlar yarışmaya Türkiye’de ilk olacak Robot Savaşı yarışmalarda yarışıyor. Bu şekilde, planlı kategorisini ekledik. Bu kategoride 5m * bir çalışma sonucunda ürettikleri robotlar 3m’lik kapalı arenada üst ağırlık sınırı 12 kg ile yarışma heyecanı yaşayan öğrenciler, olan uzaktan kumandalı robotlar ikili düello mühendislik olgusu ile bir ürün ortaya yaparak silah ekipmanları ile savaştı. Tabi ki çıkarmış, bu ürünü yarışmaya sokarak silahlarına çeşitli sınırlar koyduk fakat ateş ürününden bir geri dönüş almış ve böylece püskürtebildiler, çekiç ile vurup testere ile üretimin tadına varmış oluyor. birbirlerine saldırabildiler vb. Yarışmada 2014 yılında üniversitenin sektörde bu kategoriden başka, diğer üniversitelerin bilinirliğini arttırmak, marka değerini düzenledikleri yarışmalarda bulunan yükseltmek, yurt genelindeki öğrencilerin olmazsa olmaz robot yarışması kategorileri robotik alanındaki gelişimlerini takip etmek, de vardı; Çizgi İzleyen, Sumo, Mini Sumo ve fikir alışverişinde bulunmak, ülkemizin bu Serbest Kategori. konuda dünyadaki yerini öğrenmek gibi Büyük ilgi gören “Yıldız Savaşları Robot

DOSYA: Türkiye’de robotik 120 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 121 Bu tür organizasyonlar ile okul desteği alarak organizasyonlara gelebilir, ülkenin her yerinden öğrenciler ile buluşup bilgi alışverişinde bulunabilirler. Bu sayede ülkenin her köşesindeki üniversiteler birbirleri ile iletişimde olacak ve teknolojiden, sektörden uzak kalınmayacaktır.

- Türkiye, robotik konusunda altyapı, üniversitelerdeki akademik ve teknolojik bilgi ile projeleri gerçekleştirmek için yeterli sermayeye sahip mi? Mevcut duruma ilişkin genel bir değerlendirme yapabilir misiniz?

-Ülkemizde bu konuda altyapı maalesef yeterli seviyeye gelememiştir. Burada teknoloji geliştirmeye ilgisiz genç mühendisler ya da öğrenciler kadar, üniversitelerin kendini geliştirmeyen akademik kadroları da, Ar-Ge’ye gerekli yatırımı yapmayan, bu konudaki çalışmalara gereken desteği vermeyen kuruluşlar da firmalar da suçludur. Bugün dünya; yazılım ve robotik ile paralel ilerliyor, bu alanda ciddi yatırımlar yapılıyor. ABD Başkanı Barack Obama yazılım geliştirmenin önemini anlatıyor, bu eğitimin zorunlu eğitim süresine dahil edilmesi gerektiğinden söz ediyor. Ülkemizde ise üniversitelerde dahi bu konular ikinci hatta üçüncü planlara atılabiliyor, hatta sorumlular Yarışması”, gelenekselleşerek üniversiteler kez düzenlenen ve çok fazla maddi destek Bu tarz organizasyonlar, ülke çapında aynı bu konulara çok kafa yormamamızı tavsiye arası en saygın ve en bilinir yarışma olmayı bulamadığımız bir yarışma için çok başarılı ilgi alanındaki öğrencileri, öğretmenleri, edebiliyor. Bunlar göz önüne alındığında hedefliyor. geçtiğini düşünüyorum. çalışanları kısacası meraklı herkesi aynı yeterli sermayeye ve bilince sahip platformda buluşturuyor. Binlerce ilgili olmadığımız açıkça görülebiliyor. Adında savaş kelimesi geçmesinden dolayı - Robot yarışmaları ülkemizde hangi üniversite birbirlerinin yaptığı robotları görüyor, sponsorluk ve destek konusunda çok sıkıntı ve kuruluşlar tarafından düzenleniyor? Bu gelişimlerinden haberdar olabiliyor, liseler -Robot teknolojisi Türkiye’de neden daha yaygın yaşadık. Şiddeti temsil ettiği gerekçesi yarışmaların önemi ve ülkeye katkısı nedir? ve üniversiteler olarak teknolojiyi ne kadar kullanılamıyor? Bu alandaki üniversite-sanayi ile destek olmak istemeyen birçok şirket kullandığımıza ilişkin farkındalık oluşuyor, işbirliği yeterli mi? oldu. Fakat vazgeçmedik ve hayalimizi -Robot yarışması geleneğini ülkemizde dünyayla kıyaslandığında yerimizi görebiliyor, gerçekleştirdik. Bu konuda bize güvenip başlatan üniversite ODTÜ’dür. 11 yıldır şirketlerle buluşurken en önemlisi de bilgi -Üniversite-sanayi işbirlikleri gün geçtikçe destek olan sponsorlarımıza, üniversitemiz başarıyla ve üstüne katarak ilerliyor. İTÜ, alışverişinde bulunabiliyoruz. artıyor. Özellikle teknoparkların kurulmasıyla bünyesindeki tüm çalışanlara, hocalarımıza Sakarya Üniversitesi, Süleyman Demirel Erzurum’da okuyan bir öğrencinin İstanbul- sanayi üniversitenin içine girmeye başladı. Bu ve rektörümüze çok teşekkür ediyorum. Üniversitesi gibi üniversiteler de yarışma Ankara şirketleri ile bir araya gelmesi, çok takdir ettiğimiz ve daha da gelişmesini İki gün süren Yıldız Savaşları’na 3000’in düzenliyor. Bunların dışında Milli Eğitim İstanbul’daki aynı branştaki öğrencilerin istediğimiz bir konu. Yeterli olmasa bile üstünde katılımcı ve izleyici, 400’e yakın Bakanlığı da bu konuya önem verip yarışma nelerle ilgilendikleri, teknolojiyi nasıl takip büyük çabalar harcandığı aşikâr. robot sergi ve yarışma amacıyla katıldı. İlk yapıyor. ettikleri ve ürettiklerini bilmesi çok zordur. Türkiye’de öğrencilerin robotik konusunda teşvik edilememesini ve üniversitelerin

DOSYA: Türkiye’de robotik 122 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 123 de bu konuda akademik kadrolarını -Gözlemlerime dayanarak şunu öğretim üyelerine desteğin Üniversitelerini bilim odaklı, inovatif konularda geliştirmek, güncel tutmamalarını, robot teknolojisinin söyleyebilirim; Türkiye’deki firmalar piyasa büyük ölçülerde artması öğretim üyelerinin sadece bilimi düşünmesini sağlamak için gelişmesinin önündeki en büyük engel olarak mühendisi yetiştirilmesini istiyor ve hep gerekiyor. Öğretim sorunlarını çözmek, öğrencilere çeşitli destekler vererek görüyorum. Biraz önce bahsettiğim gibi o tür etkinliklere destek oluyorlar. Çünkü üyeleri, ülkenin bilim değerli ve taze fikirlerini heyecanları ile bir arada gerçeğe dünya yazılım ve robotik alanında ilerliyor. Türkiye’de üretim yok denecek kadar az. insanı, geleceğidir. Bilim dönüştürmek devletin birincil olarak alması gereken Google bile robotik departmanı kurdu ve Bunun geliştirilebilmesi için öncelikle üretecek kişilere destek sorumluluklardır. çok çeşitli robotlar geliştirdi. Dünya, yarının üniversitelerin kendilerini üretim konusunda sağlanmazsa, düşünmesi, robotlar ile iç içe olacağının farkında. ispatlaması lazım. Yeni ürünler geliştirip, araştırması, geliştirmesi, -21. yüzyılın gerektirdiği robot teknolojisini üretip tabana yaymak Ülkemizde ise maalesef bu konuda gerekli yeni patentler alıp neler yapabileceğini üretmesi beklenemez. üzere hangi ulusal politika, hedef ve standartların belirlenmesi adımlar atılmış değil. Üniversiteler hızla insanlara göstermesi lazım. Ancak bu Aynı şekilde öğrenciler gerekiyor? Bu alana ilişkin devlet hangi hedef, strateji, öncelik ve gelişen teknolojiyi takip etmekte zorlanıyor, olduktan sonra özel sektör üniversitelere için de proje destekleri, kararlar almalı? öğrencilerini bu yarıştan koparıyor. güvenip öğrencilerine destek olabilir, destek girişim destekleri olmadığı kazandıkça da üretim arttırılabilir. takdirde yeni fikirler -Teknolojinin yakın takibi ile ilgili adımların atılması şart. -Robotiğin Türkiye’de de önemli bir sektör Üniversitelerin üretim yapabilmesi, patent kendilerine yer bulamaz. Ülke olarak en büyük eksiğimiz bu. Üretim yapamadığımız olabilmesi için, devlete, üniversitelere ve özel geliştirebilmesi için ise, son on yılın aksine İşte bu noktada devlete gibi teknolojiyi takip etmekte bile güçlük çekiyoruz ki bu da sektöre ne gibi sorumluluklar düşüyor? sorumluluklar düşüyor. üniversitelerin üzerinde durması gereken bir konu. Örneğin şu an Amerika’da robot kurye dönemi için hazırlıklar yapılıyor. Artık kargo şirketleri robotlar aracılığı ile kargoları sahiplerine teslim edecek. Bu aşamaya Türkiye’nin gelme sürecini ele alalım:

-Ülke olarak dünyanın teknolojide hangi konumda olduğu, üniversitelerin akademik kadrolarından komisyonlar kurarak araştırılması gerekir. Böylece, dünyanın geldiği nokta ve Türkiye’nin bulunduğu nokta tespit edilebilir. -Aradaki farkı kapatmak için bir takım stratejiler belirlenmelidir. Bu stratejiler, üniversitelerin eğitim programlarının geliştirilmesini, pratik eğitimler ve atölyeleri, analitik düşünme becerilerini geliştirmeye yönelik çalışmaları, genç girişimcilere teşvik programlarını içerebilir.

-3 ile 5 yıl arasındaki bir süreç ile yeni mezunlarını veren sistem, ayrıca yeni bakış açılı bilim insanlarını da geliştirmiş olacaktır. Artık bu insanlar meraklı, araştırmaya yönelik, yeni ürünler geliştirmeye açık, teknolojinin yakın takipçisi insanlar olacaklardır. Dünyanın ne yöne gittiğinin farkında olan, hayatı analiz edebilen mühendisler, bir isteği gerçekleştirebilecek konuma gelmiş olacaklar. Robot kurye eksiğini gören bir mühendis artık onu projelendirebilecek, gerekli desteği alabilecek ve hayata geçirebilecektir.

-Devlet böyle projelerin gelişmesine destek olarak üretim aşamasına getirecek ve gerekirse önce kendi kurumlarında kullanmak üzere satın alacak, böylece hem önce devlet robotikleşecek, cesaret edemeyen özel sektör için ön

DOSYA: Türkiye’de robotik 124 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 125 ayak olacak, hem de bu projeye imza atan girişimciler için teşvik olacak.

Sektörün mevcut durumunu göz önüne aldığımızda saydıklarım ütopik olarak görünebilir. Ancak robotik alanda dünyayı yakalayabilmemiz için büyük ve önemli adımlar atmamız şart.

-Endüstriyel teknolojik birikimleri gerçekleştirmek, akademik altyapıyı da destekleyip insan yetiştirmek ve sonunda bilimsel bilgiden teknoloji üreterek ekonomik faydaya dönüştürme konusunda ulusal bir sinerji oluşturmak için ne yapılması gerekiyor?

-Bu soruyu şu şekilde anlıyorum; bizim bu konudaki heyecanımızı diğer insanlara nasıl aktarabiliriz? Çünkü heyecan olmadan hiçbir şey olmaz. Bizler aklımıza bir fikir geldiğinde hemen onun üzerinde beyin fırtınaları yapıp geliştirmeye çalışırız. Uygulamaya geçilip prototip oluştuğundaki heyecanımızı görmelisiniz. Bu heyecanı bir kere yaşayan bir daha kopamaz zaten. Üretmenin, yeni bir ürün geliştirmenin keyfi paha biçilemez. Bu heyecanı tüm üniversite öğrencilerine yaşatabilirsek, işte o zaman ulusal bir sinerji oluşur. Gözleri heyecanla parlayan genç bir mühendisten daha yaratıcı kimse olamaz. yarışmaları olsa da, zor. Çünkü var olan Bu da hiç samimi gelmiyor açıkçası. bu konuda bilgilenerek ilgilerini bu yöne -Sektörün önündeki en önemli engel nedir? bir ürünün ismini değiştirip buralara Bu tür desteklerin, kesinlikle üniversiteler kaydırabiliyorlar. Ülke çapında aynı bölümü Devletin bu alana ilişkin bir destek ve teşviki başvurursanız destek alabiliyorsunuz. Fakat arası, alanında uzman kişilerden oluşan okuyan öğrenciler aynı platformda bir araya var mıdır? Destek ve teşvik için ne gibi yasal yepyeni bir alanda çalışma yapmak, daha komisyonlarca denetlenmesi ve bu şekilde gelebiliyorlar. düzenlemeler yapılmalı? önce hiç denenmemiş bir şeyi denemek verilmesi gerekiyor. Ayrıca sadece maddi Genç Türk girişimcilerin sayısı hızla artıyor isterseniz çok fazla destek bulabileceğinizi destek değil, akademik destek de projenin ve her ne kadar zorluklar içinde olsa da çok -Bu konudaki en büyük engel, biraz önce sanmıyorum. Bunun nedeni, destek veren sağlığı açısından oldukça önemli. güzel buluşlar, ürünler ortaya çıkıyor. Söz de söz ettiğim gibi üniversitelerin akademik kurumların konuya hâkim olmamaları ve Bu kadar olumsuzluktan söz edip olumlu ettiğimiz sinerji yavaş yavaş oluşuyor aslında, yetersizliği. Akademik kadroların kendini cesaretlerinin olmayışı diye tahmin ediyorum. şeyleri de görmezden gelmek istemem. buna güzel destekler ve akademik yetkinlik sürekli yenilemesi, bilgilerini güncellemesi Bununla ilgili örnek bile verebilirim: TÜBİTAK Üniversitelerin öğrencilerine güveni çok de eklenince çok güzel yerlere gelineceğine gerek. Bir de inanılmaz gelişme gösteren İnsansız Hava Aracı (İHA) prototipi yapan güzel, destekleri çok güzel, sanayi işbirliği inanıyorum. Yeter ki “Devrim” arabası gibi, robotik biliminde akademisyenseniz, arkadaşıma destek vermedi, İHA için görüntü için atılan adımlar çok güzel. ufak bir aksilikte yalnız kalmayalım. öğrencilerinizi teknolojinin yakın takipçisi işleme konusuna destek verdi. Öğrencilerin robotik bilimine ilgisi alakası da yapmak sizin elinizde ve bunun için önce siz Türkiye kendi İHA’sını henüz yeni yeni gün geçtikçe artmaya devam ediyor. Yıldız (*) Rehber, akıl hocası, öğretmen, yol yakın takipçisi olmalısınız. üretebilirken TÜBİTAK İHA’lar için ek Savaşları gibi organizasyonlar veya sektör gösterici. Destek bulmak da, her ne kadar birçok donanımlar sunan projelere destek veriyor. ile ilgili çeşitli etkinlikler ile öğrenciler kurumun proje desteği, inovatif fikir

DOSYA: Türkiye’de robotik 126 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 127 1961 –Robert Calloway tarafından üretilen bu 16 kişilik robot grubu, birer ses kaydedicisine sahipti ve bu sayede herhangi bir etkinlikte önceden kaydedilmiş olan sesleri ziyaretçilere dinletebiliyordu.

1964 – 1964’te Japon öğrencilerin en çok hayranlık duyduğu Goro, omzundan çıkan devasa antenlere gelen sinyallerle çevresindekileri Robotların başıyla selamlıyor, hatta göz kırpıyordu. obotların geçmişi, endüstri devriminin de öncesine gidiyor diye.1810’dan 3 yıl öncesine kadar dikkat çeken farklı robotlardan (*) Rbazıları... 200 yıllık tarihi

1810 - Dünyanın ilk robotu, 1810 yılında 1960 -Hughes Aircraft şirketi tarafından Dresden, Almanya’da Frederich Kauffman Kaliforniya’daki Culver City’de geliştirilen 1961 - Şikagolu oyuncak tasarımcısı Marvin 1966 - Sahnelerde boy gösteren bu robot tarafından geliştirildi ve trompet çalıyordu!.. 1960 üretimi Mobot Mark II isimli robot, film Glass tarafından geliştirilen “Robot Commando grubu, ikisi davulcu, kalanı da trompet ve çekimlerinde kullanılan kameralardan alınmış Soldiers” sesle kontrol edilebiliyordu. Kablolu klarnetçilerden oluşan özel bir müzik grubu gözleri ve uzaktan kumanda edilebilmesiyle mikrofonuna gelen emirleri eksiksiz uygulayan olarak sahnelerdeki yerini almıştı. fotoğraftakinin aksine insanlık için bir tehlike bu asker robot, gelen talimatla sırtındaki minik olarak tanımlanmıştı. roketleri fırlatabiliyordu.

DOSYA: Türkiye’de robotik 128 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 129 1977 - Sam Struggle Gear isimli robot, Starwars 1984 -Daha bilgisayarlar bile yeni yeni 2000 - Planet of Visions isimli bu robot, 2004 –Sony’nin QRIO isimli bu robotu, - Yıldız Savaşları serisinde kullanılan uyarı sistemiyle yaygınlaşırken bu robot, New York akvaryumunda Almanya Hanover’de düzenlenen Expo 2000 üretildiği zamanın teknolojileriyle yetinmek donatılmıştı ve filmde bu amaçla kullanılan sesleri fokları eğitmek için çalışıyordu. Fuarı’nda ziyaretçileri karşılamakla meşgul. zorunda kalsa da, eğlenceli özellikleriyle birebir çıkarabiliyordu. medyanın en çok okunanlar sıralamasında üst sıralarda yer almayı başarmıştı.

2002 -Sony tarafından geliştirilen 58 santim 1991 - Güney Kore sokaklarının 2005 - Japon Kokoro Corp. ve Advanced 1973 – İngiltere’nin teknoloji dünyasına boyundaki robot grubu, robotların mekanik 1991 yılında özel bir konuğu vardı. Şekli Media tarafından geliştirilen “Actroid” isimli bu armağanı Robbie isimli bu robot, üzerindeki yürüyüşlerinin dansla buluşmaya başladığı itibariyle insanımsıdan çok ekranımsı olarak robotun görevi, Japonya’nın önemli fuarlarından analog göstergeleri bir kenara bırakırsak döneme start vermesiyle de ses getirdi. SDR- niteleyebileceğimiz bu robot, bilek güreşi Aichi Expo’ya gelen 120 farklı milletten çocukların eğitimine yardımcı olmak gibi 4C isimli bu robot grup, çalan müziğe ayak sevenlerin dışında kol kaslarını güçlendirmek ziyaretçileri bilgilendirmekti. zamanının ötesinde bir beceriyle donatılmıştı. isteyenler için de eğlenceli bir seçenekti. uydurmakla kalmıyor, tüm dansı sorunsuz bir senkrasyonla da gerçekleştirerek alkışları topluyordu.

2005 -Güney Kore’nin robot dünyasına 2005’te kazandırdığı Albert Hubo isimli robot, 1997 - 2000 yılı öncesinde, humanoid Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği Teşkilatı 1977- Illinois şehrinde görücüye çıkan (insanımsı) robotlar arasında Japonya’daki (APEC) toplantısı için Güney Kore’ye gelenleri Apple’ın, “iAroki” isimli robotu, farklı görevler Waseda Üniversitesi’nde geliştirilen Hadaly 2004 – ABD’deki Carneige Mellon kapıda karşılarken, bölgenin gelecekte dünya için yeniden programlanabilmesinin dışında 2, bir bilgisayara bağlı olarak çalışabilse Üniversitesi’nde geliştirilen bu robot, hassas ekonomisinde nasıl bir rol oynayacağıyla ilgili evdeki çöpleri dökebilme ya da köpeğinizi de 10 yaşındaki bu maymunla oldukça iyi ayaklarıyla su üzerinde hareket edebilmesiyle fikir sahibi olmalarını da sağlamıştı. gezintiye çıkarabilme gibi üstün meziyetlere de anlaşabiliyordu. casus istihdam eden güvenlik teşkilatlarının sahipti. oldukça ilgisini çekmişti. Özel mikro kamerası onun etraftan görüntü almasını sağlarken, su üzerinde bile durabilmesi her ortamda kullanılabilmesinin yolunu açıyordu.

DOSYA: Türkiye’de robotik 130 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 131 2007 - Simroid (Simulator Humanoid) isimli 2009 - Japonya’daki Waseda Üniversitesi’nde 2010 –Japonya’daki Showa Üniversitesi’nde 2011 – IBM’in süper bilgisayarı Watson, bu robot, diş hekimliği öğrencilerine yardımcı Dr. Shigeki Sugano liderliğindeki ekip tarafından geliştirilen Hanako isimli bu robotun tek amacı, şeklen insanımsı robotlara benzemese olan özellikleriyle kendisinden üç yıl sonra geliştirilen bu robot, oldukça hassas parmaklara üniversitenin diş hekimliği öğrencilerinin de yapay zekâsı ve işlem hızıyla Jeopardy geliştirilen Hanako’ya da öncülük etmişti. sahip... eğitimine yardımcı olmak. (Riziko) yarışmasının şampiyonu Ken Jennings’i geçerek 1 milyon dolarlık büyük ödülün sahibi (!) olmayı başarmıştı.

2009 –Tokyo’daki Waseda Bilim ve Mühendislik Okulu’nda geliştirilen KOBIAN isimli 2008 -HAL adı verilen bu akıllı yardımcılar, bu robot, yedi farklı duyguyu algılamasıyla yürüme zorluğu yaşayan hastaların tedavisinde duyurulduğu tarihte oldukça ses getirmişti. (*) Bilgi Çağı, 25 Temmuz 2011 kullanılmıştı. Bu özel yardımcıdan faydalanmak isteyenler, 1500 ila 2200 dolar arasında değişen fiyatlarla HAL’ı kiralayabiliyordu.

2009 - Japonlar için robot demek, insanlığa her alanda hizmet edebilecek cihazlar anlamına geliyor. 2009’da dünyayı kasıp kavuran ve halk arasında domuz gribi olarak tanımlanan H1N1 virüsüyle mücadelede, Swine isimli bu robotun önemli bir görevi bulunuyordu.

DOSYA: Türkiye’de robotik 132 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 133 90 yıllara gelindiğinde robotlar Bu gün robot kullanımı hayatımızın birçok artık çok çeşitli alanlarda ve özellikle alanına girmiş olup, özellikle insan sağlığını aşırı insanların rahatlıkla yapamayacağı derecede tehdit eden iş kollarında, yüksek ısı, işleri kusursuz yaparak insanoğlunun titreşim, kimyasal ve nükleer enerji ile çalışılan yaşam sürecinde yerlerini aldılar. yerler vb. kullanımı çok daha yaygındır. İnsanoğlunun inemediği derin sularda araştırma yapabilen, hiçbir mola vermeden yıllarca çalışabilen montaj robotları, cerrahların hata yapmasını engelleyen hatta cerrahlık mesleğini ortadan kaldıracak kadar iddialı olan ameliyat robotları, insan kolunun yerine takılabilen yapay kol bu gelişmelere en iyi örneklerdir.

Fakat asıl gelişme Sony firması tarafından evlerimize kadar sokulan robot köpek “Aibo” olmalıdır. Yapılan robotta algılama karar verme ve de komut doğrultusunda uygulama yetileri mevcut olmakla beraber geniş açılı bir hafıza ile sahibini tanımlama kadar birçok özellik yer almaktadır.(1998) Robot kullanımının avantaj ve dezavantajları Robotik teknolojisindeki çalışmalar Endüstriyel artık büyük oranda bilgisayar Endüstride robot kullanımının başlıca teknolojisindeki gelişmelere nedenleri şöyle sıralanabilir: dayanmaktadır. Robotik endüstrisi doğduğunda bilgisayarlar mevcut olmasına rağmen 1970’lerin - İşçilik maliyetini azaltmak, sonuna kadar boyutları nedeniyle robot - Tehlikeli ve riskli yerlerde çalışanların yerini robotların almak, kontrolünde kullanmaya elverişli değildi. Bugün pazardaki tüm robotlar bilgisayar kontrolü - Daha esnek bir üretim sistemi sağlamak, kullanılmaktadır. Fakat halen Robotik biliminin - Daha tutarlı bir kalite kontrol sağlamak, (*) alanının makine ve de bilgisayar bilimlerini - Çıktı miktarını artırmak, tarihçesi kapsadığı kesindir. - Vasıflı işçilik sıkıntısını karşılayabilmek, - Üç vardiya boyunca aralıksız çalışma kabiliyeti, - İnsana göre daha fazla yük kaldırma kabiliyeti, Yy.’da tekstil endüstrisinde otomatik makinelerin kullanılmaya başlaması, robotlar Robotları endüstride ilk olarak kullanan ülke - İnsana göre daha çabuk sonuca ulaşma bakımından teknoloji alanında atılan ilk adımdır. Bu anlamda Jacquard’ın dokuma Japonya’dır. İlk robot kullanma fikrinin ortaya kabiliyeti, 18.tezgâhını kontrolde kullandığı delikli kart ilk adım olarak bilinmektedir. atılması ile birlikte, işsizlik oluşturacağı endişesi - Usandırıcı ve tekrarlı işlerde yeterlilik, ile büyük tepkiler almıştır. Ama kullanılmaya - Tehlikeli ortamlarda çalışabilme kabiliyeti, 20.Yy’da ise kendi kendini kontrol eden ve ölçebilen programlanabilir makineler icat edilmiştir. başlandıktan sonra kaygıların yersiz olduğu - İnsan hatalarını elimine etme, 1950’lerde otomasyonun, elektroniğin ve haberleşmenin gelişmesi ile birlikte Robot teknolojisinde anlaşılmıştır. Robot kullanımı ile birlikte birçok iş - Kalite kontrol hatalarını minimuma indirme, büyük gelişmeler yaşanmıştır. Bunlardan ilk üretilen robot “Sammie” dir. Bu robot araştırma amacı kolu türemiş ve işsizlik daha çok azalmıştır. - Kendini hızla amorti etme, ile insanın değişik ortamlara nasıl uyum sağladığını anlayabilmek için tasarlanmıştır. - Yüksek hareket esnekliği, - Yüksek kâr eldesi.

DOSYA: Türkiye’de robotik 134 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 135 Robotlar için söyleyebilecek sakıncalar ise ülkelerde robot sayısının artmasındaki en önemli kaynağının hızlı yapılması ısı yayılımını -Her idarecinin birbirleriyle sürekli rekabet şunlardır: unsurlardan biri üretim maliyetlerinin robot önleyerek parçalardaki çarpılmaların azalmasını eden ve her söyleneni yapan çalışanları tercih kullanımıyla düşürülmesidir. Sosyal, sağlık sağlayacaktır. Ayrıca hızın kontrol edilmesiyle edeceği aşikârdır. Aslında böyle bir durum - Düşünemez, ve emeklilik gibi yardımların da göz önüne homojen bir kaynak dikişi elde edilecektir. her idarecinin hayalidir. Bazıları bir robot - Vision System, ile yalnızca kendisine öğretilen alınmasıyla ortaya çıkan maliyet robot için sistemi oluşturarak ve diğer ekipmanları da bu cisimleri görebilir, harcanan paranın 3-4 katını bulabilmektedir. sisteme uydurarak bu hayali gerçekleştirmeye - Programlanmadan çalışamaz, Ancak, emeğin ucuz olduğu ülkelerde tam tersi -Sıcak dövme preslerinde tezgâh yüklenmesi başlamışlardır. Yapılacak işlemler çok hassas - Kendisine öğretilenleri yapabildiğinden bir durum ortaya çıkmaktadır. ve boşaltılması robotların ilk uygulama biçimde programlanabilir ve malzemeler hareketleri kısıtlıdır, alanlarından biri olmuştur. Yüksek sıcaklıktaki robot iş hücrelerine bilgisayar kontrolü altında - Yüksek yatırım maliyeti gerektirir, -İşçilerin görevde olduğu sürecin yüzde dövme esnasında parça belirli bir konumda ulaştırılabilir. - Boşa geçen bakım ve onarım zamanları 15-20’lik bir bölümü ortaya çıkan yorgunluğun tutulmalıdır. Önceleri bu işi, iki kişi uzun maşalar bulunmaktadır[2]. giderilmesi ve diğer ihtiyaçların karşılanması vasıtasıyla yaparken robot uygulanmasıyla tutma için geçer. Bu süre robotlarda yüzde 2’yi işi tutucu yardımıyla robot tarafından yapılmaya -Robotlar, önceden programlanmış geçmemektedir. başlanmıştır. Böylece daha büyük hızlara hareketleri büyük bir doğrulukla Robot kullanım nedenleri ulaşılırken çalışanlar da sıcak parça ve kıvılcım gerçekleştirdikleri gibi ne yapıldığını da büyük sıçrama tehlikesinden uzaklaştırılmış olurlar. bir doğrulukla kaydedebilirler. Bu kayıtlar -Robotlarda yorgunluk ve dikkat kaybı Daha iyi bir konumlamayla da ürün kalitesi programlama, planlama ve kontrol işlemlerinin söz konusu olmadığından hatalı imalat sayısı Günümüzde robot, değişen iş şartlarına göre artırılmış olur. iyileştirilmesinde önemli bilgileri teşkil eder. insanlar tarafından tekrardan programlanabilen insanın neden olduğu hatalı imalat sayısına göre hareketler yardımıyla az bir maliyetle kendisini neredeyse 0’dır. Böylece hatalı imalatın üretim maliyetindeki yeni şartlara uydurabilen çok fonksiyonlu bir -Robotlar, yeniden programlanma hatalarının payı çok düşük kalır. cihaz anlamına gelmektedir. Endüstriyel, askeri, düzeltilmesi işleminin basitliği dolayısıyla değişik sağlık, eğitim, araştırma alanlarında, ayrıca şov işlere adaptasyonda önemli güçlük doğurmazlar veya promosyon, kişisel ve hobi amaçlı olarak ve işlemler uzun süreli üretim durmasına -Robotun insanlar gibi robotların kullanımı mümkün olmaktadır. neden olmaz. Oysa sabit otomasyonda değişiklik haftalık 40 saat çalışma süresi yapmak, uzun süreli üretim aksamalarına neden Robot, genelde bir insanın yapacağı işleri kısıdı yoktur. Tüm hafta gece olmaktadır. yapmak için programlanır. Isaac Asimov’a göre gündüz çalışabilir. Dolayısıyla bir robot; insanlar bir işte vardiyalar -İnsana zarar veremez ya da sonuçta insanın halinde çalışıp sürekli değişim -Çeşitli uygulama durumlarında yeniden zarar görmesine sebebiyet verecek bir hareket olurken o işte aynı robot devamlı programlanabilme yeteneği, tutucunun içerisine giremez. çalışmaktadır. Bu yönüyle değiştirilebilme özelliği, sistem ömrünü uzatır. de birim üretim maliyeti çok -Birinci koşula uymak şartıyla mutlaka insan Sabit otomasyon sistemlerinde değişiklik yapmak düşmektedir. emrini yerine getirir. önemli bir harcamayı gerektirir ki bu harcama -Bu iki koşula uymak kaydıyla kendisini, -Robotlar bazı işlerde zaman zaman sistemin yeniden oluşturulma meydana gelebilecek bir zarara karşı korur. insanlara kıyasla çok daha maliyetine yakın olabilir. hızlı çalışırlar. Örneğin bir ark kaynağı robotu dakikada 75cm. Bir diğer önemli soru; bu işi insanların kaynak yapabilirken ortalama bir Robot işgücü ve insan arasında tercih yapmaya gönüllü olup olmadıklarıdır. Çünkü kaynak ustası dakikada ancak 25 yapılırken maliyetler de mutlak olarak göz insan bir çeşit en esnek makinedir. Çok değişik cm. kaynak yapabilir. Hacimlerin ve ekipmanların -Bazı boyama işlerinde asit boyalar kullanılır önünde bulundurulmalıdır. Sonuçta robotların koşullara uyum sağlama becerisi vardır. Eğer daha etkin kullanımı ile belirli bir program ve bu boyalar da boyama görevlisinin sağlığı da makineden bir farkı yoktur. Çalışma alanının bir iş insan tarafından yapılabilecekse, insan dâhilinde üretkenlik artmaktadır. açısından çok tehlikelidir. Personelin sızdırmaz maksimum kullanımı, robot parkını kurmak tarafından yapılması daha iyidir, fakat eğer iş zor giysileri ve başlıklarla çalışmaları gerekir. için gerekli yatırım, diğer maliyetler işletme ve çok tekrarlı bir işse insanlar bu işi yapmaya Takılan başlıklara sürekli hava beslemesi açısından hayati önem taşırlar. Yatırımın geri gönüllü olmayacaklardır ve işi robot işgücü -Robotların pozisyonlama yeteneği insana gerekir. Bu koşullar altında çalışmak verimsiz dönüş süresi de göz ardı edilmemesi gereken bir yardımıyla halletmek daha mantıklı olacaktır. göre daha yüksektir. Robot ile gerçekleştirilen ve yorucudur. Oysa aynı iş ortamında bulunan ve konudur. bir kaynak dikişi genellikle taşlanmaya ihtiyaç daha önceden programlanmış hareketleri yapan Robotun insan yerine tercih edilme duymaz ve robot ile üretilen parçalar insanın bir robot vasıtasıyla daha hızlı olarak daha yüksek sebeplerinden bazıları şöyle gösterilmektedir: ürettiklerinden daha iyi toleranslara sahiptirler. kalitede gerçekleştirilebilir. (*) Endüstri Mühendisleri İletişim Portalı Bazen operasyon hızının yüksek olması http://endustrimuhendisligi.blogspot.com.tr/ -Emek maliyetlerinin yüksek olduğu kaliteyi artırabilir. Örneğin ince parçaların

DOSYA: Türkiye’de robotik 136 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 137 Yapay zekâ ve robotlar, çalışanlara ne kazandıracak, ne kaybettirecek?

Giderek aratan oranda robot kullanımı, çalışma yaşamını tehdit mi ediyor? Bu konuda değişik araştırmalar farklı sonuçlar ortaya koyuyor.

xford Üniversitesi’nin yaptığı katıldığı araştırmada Pew Araştırma Merkezi, bir araştırma, teknoloji Avrupa sadece bir soru sordu: Birliği’nde (AB) gelecek 10 ile 20 yıl içerisinde çalışanların yüzde “Robot teknolojilerindeki gelişim ve yapay 47’sini işsiz bırakacağını ortaya zekânın ekonomik etkisi istihdama nasıl koydu. Araştırmanın 28 AB ülkesi yansıyacak? Bu yenilikler 2025 yılında daha çok Oiçin yapılan hesaplamaları, teknolojinin yakın istihdama mı imkân verecek yoksa iş kaybına gelecekte çok sayıda kişiyi işsiz bırakacağını mı?” gösterdi. London School of Economics (LSE) tarafından yapılan araştırmaya göre Araştırmaya katılan uzmanların yarısı, (yüzde de, gelecek 10-20 yıl içerisinde teknoloji, 48) robotların mavi ve beyaz yakalı istihdamı her iki Alman’dan birinin (yüzde 51,1) işsiz yerinden edeceğini düşünüyor. Bu da gelir kalmasına neden olacak. AB’nin lideri dağılımında eşitsizliği artıracak, sosyal düzende Almanya gibi Fransa da robotlaşmadan bozulmayı beraberinde getirecek. Katılımcıların etkilenecek ülkeler arasında. Teknolojinin kalan diğer yarısına (yüzde 52) göre ise teknoloji Fransa’da çalışanların yüzde 49, 5’ini işsiz 2025’te fazla iş kaybına yol açmayacak. bırakması bekleniyor. Araştırmaya göre İsveç’te yüzde 46,7, İngiltere’de yüzde “Teknoloji, temelde her zaman net 47,2, Portekiz’de yüzde 59, Romanya’da ise istihdam yaratıcısı oldu” yüzde 61,9 oranında kişi teknolojik gelişme Araştırmaya göre, 2025 yılına yönelik nedeniyle işsiz kalacak. beklentide iyimser olmayı sağlayan bir gerçek, teknolojinin temelde “Yapay zekâ, robotlar ve işlerin geleceği” her zaman net istihdam yaratıcısı Pew Araştırma Merkezi’nin Ağustos 2014 olması. İyimserlere göre teknoloji, açıkladığı “2025’te Sayısal Hayat: Yapay zekâ, üzerimizdeki gündelik iş yükünü robotlar ve işlerin geleceği -Digital Life in hafifletecek, işimizi yeniden tanımlamamızı, 2025: AI, Robotics and the Future of Jobs” dolayısıyla kendimize ve işimize daha araştırması da, robot teknolojileri ve yapay verimli olmamızı sağlayacak. 2025’e zekânın 2025 yılındaki konumunu ortaya iyimser bakanlara göre, otomasyon koydu. Bin 896 teknoloji yetkilisi ve analistin özellikle mavi yakalı istihdamını

DOSYA: Türkiye’de robotik 138 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 139 olumsuz etkilerken, inovasyon dalgasının zekâ ve robot teknolojilerindeki gelişim, da kötü olacak: Birebir insan gücü gerektiren bir hayata hazırlamaktan başka bir işe büyümesi beyaz yakalı istihdamını da insanların üzerindeki yükü hafifletecek ve bebek bakıcılığı, boyacılık, koçluk gibi işler de yaramıyor. Eğitim sistemi, bu haliyle, olumsuz etkilenmesine yol açabilecek. enerjilerini fark yaratabilecekleri başlıklara dışında her şey, yetenek zengini otomasyona makinelerle yarışma konusunda insanlara Üst seviyede yetkin çalışanlar bu dalgadan yönlendirebilmelerini sağlayacak. emanet hale geliyor. Her şeyin otomasyona gerekli nitelikleri katmaktan çok uzak. olumsuz etkilenmeyecek belki, ama - Teknoloji gelecek 10 yılda, istihdam tabi tutulabileceği üzerinde duran uzmanlara - “İş” konsepti gelecek 10 yıllık süreçte onların da büyük bir bölümü düşük ücretli piyasasını etkileyecek kadar gelişim göre, önceki teknolojik atılımlar çok daha önemli bir değişim sergileyecek: Daha az hizmet sektörü alanlarında iş bulabilecek. göstermeyecek: Bu yorumu yapan uzmanlara ağır gerçekleşti. Bu nedenle insanların angarya ve buna karşılık daha fazla boş Araştırmaya göre eğitim sistemi insanları göre, istihdamın geleceği konusunda bugünkü gelişmelere uyum için daha hızlı zaman beklentisinin öne çıktığı araştırmaya geleceğin iş hayatına hazırlamak konusunda endişelenmeye pek gerek yok. Çünkü davranabilmesi şart. Robotlar ve yapay göre, robotlar insanlara destek verecek. hiç de başarılı değil. Hatta politik ve otomasyonun fabrikalardan çıkıp gündelik zekâ, bazı yetkinlik gerektiren işleri tehdit Böylece insanlar zihinsel güçlerini çok ekonomik yapılar da geleceğe kesinlikle bu hayatta daha da fazla yer edinmesi için 10 ediyor. İşi otomatize edilemeyen ve buna daha etkili ve verimli kullanma fırsatı şekilde bakmıyor. yıl aslında çok kısa bir süre. Bunun yerine, uygun yetenekleri olan insanlar ile diğerleri bulabilecek. Sanayi döneminin “iş” tanımı “Yapay zekâ ve robot teknolojileri 2025 hizmet alanındaki işlerde otomasyonun arasındaki gelir uçurumu da doğal olarak da yine bu dönemde değişecek. Öte yandan, yılında istihdam pazarında olumlu bir etki payının artması, insan kaynağında yetkinliğin büyüyecek. Örneğin tarım araçlarının bazı uzmanlara göre, gelişen otomasyon gösterecek veya etkisi olmayacak” diyen artmasını gerektirecek. Bu gelişimi çiftçilere sağladığı kolaylığa karşılık, kültürüne karşı küçük ölçekli ve el işi üretim “iyimserler”, gerekçelerini şöyle sıralıyor: başaramayan kişilerin işsiz kalacağı robotların ve yapay zekânın farklı olduğuna modellerine geçiş gündeme gelebilecek. - Teknoloji, tarih boyunca hep istihdam ihtimalini yadsımayan uzmanlara göre, dikkat çeken uzmanlara göre, bu yapının - Teknoloji kader değil, geleceğin kontrolü yarattı, iş fırsatlarını yok etmedi: Bu bankacılık, perakende ve ulaştırma gibi sektörler arasında yayılımında ekonomik bizde: Tüm ütopyaların merkezinde insan yorumu yapan uzmanlara göre teknoloji yok temel sektörler her zaman teknolojik gelişim verimlilik belirleyici olacak. var. Politik, sosyal ve ekonomik sistemlerin ettiğinden daha fazla istihdam fırsatlarını ve bunların kullanımında başı çekecek. -Gelir dağılımında eşitsizlik büyüyecek: Yapay kontrolü insanlarda ve teknolojik değişimin tarih boyunca beraberinde getirdi. Yani Ama bu gelişimin istihdama etkisi için tüm zekâ ve robot teknolojilerindeki gelişim istihdam üzerinde olumlu veya olumsuz otomasyonla artan verimliliğin istihdam sektörlerde güç kazanması gerekiyor ve işsizliği artırırken, gelir eşitsizliğini de etkisini de yine insanlar belirleyecek. piyasasını etkilemediği açık ve bu sefer farklı uzmanlara göre, en azından gelecek 10-15 körükleşecek. Bu yorumu yapan ve ankete Uzmanlara göre teknolojik gelişimin kendisi bir seyir olmasını beklemenin de gereği yok. yılda bu kadar hızlı sektörel dönüşümler katılan uzmanlara göre, sosyal huzursuzluk istihdam için olumlu veya olumsuz olabilir Bir tarafta da teknolojik gelişim, iş fırsatlarını beklememek gerek. dinmeyecek, kalıcı bir “‘işsiz alt sınıf” yapısı ve sosyal yapının bütününe bağlı olur. Ama öldürmekten ziyade, iş yapılarını, iş yapış - Sosyal hayat, yasal düzenleme yapıları, oluşacak. unutmamak gerekir ki, bu da teknolojik bir şekillerini değiştirecek. Asıl önemli olan istihdam üzerindeki etkisini koruyacak: sonuç değil, sosyolojik ve politik bir yönetim istihdamın buna uyum sağlaması. Araştırmaya katılan uzmanlara göre Eğitim sistemi gelecek nesil kararı. Bu nedenle değerli iş tanımını - Teknolojik gelişim, devre dışı bıraktığından ekonomik, politik ve sosyal mevzuatlar istihdamını hazırlamakta yeterli belki yeniden yapmak, istihdamı yeniden daha fazla istihdam ve sektör yaratır: Birçok işsizliğin artmasını engelleyen faktörler değil sınıflandırmak gerekebilecek. uzmana göre gelecek 10 yıl içinde istihdamın olacak. Şirketler için tüm istihdamı Araştırmaya katılanların hemfikir bir bölümü iş piyasasının dışında kalacak. Bu bırakmanın maliyetine karşılık, tümüyle oldukları başlıklar ise şunlar: bir gerçek. Ama 20 yıl öncesine baktığımızda, robotik bir üretime geçme yatırımının - Günümüz eğitim sistemi gelecek “arama motoru optimizasyonu” gibi bir iş geri dönüşü arasında büyük farklar var. nesil istihdamını hazırlamakta alanı ve bunun uzmanlığı söz konusu bile Araştırmaya katılan uzmanlara göre, yeterli değil: Uzmanlara göre, değildi. Yani teknolojik gelişim, yeni iş teknoloji ne kadar hazır olursa olsun, robotların değil insanların fırsatları yaratmakta birebir. insanlar ve kurumların hala biraz zamana yapacağı işler bilgi ve yetenek - Bazı işler var ki, sadece insanlar bunları ihtiyacı olduğu açık gerektirecek. Yani sadece en iyi yapabilir: Araştırmaya katılan bazı eğitimi almış insanlar makinelerle uzmanlara göre birçok iş alanı empati, Kalıcı bir “işsiz alt sınıf” yapısı oluşacak rekabet edebilecek. Oysa dünyanın yaratıcılık, karar vericilik gibi insani “Bardağın yarısı boşalacak”’ diyen, yapay birçok ülkesinde sıralarda karakteristik özellikleri gerekli kılıyor zekâ ve robot teknolojisinin, istihdam sessizce oturması istenen, verileni ve bu iş alanları otomasyon dalgasından yaratmaktan çok 2025’te daha çok işsizliğe ezberleyen ve bu ezberlediklerini pek etkilenecek gibi gözükmüyor. yol açacağına inanan karamsarlara göre ise hatırında tutması istenen Makinelerin yapamayacağı çok şey var: riskler şöyle sıralanıyor: insanlar eğitim alıyor. Araştırma Düşünmek, yaratmak, problem çözmek, - İnsan kaynağı otomasyon yüzünden katılımcılarına göre bu sistem, inovasyon gibi. Uzmanlara göre, yapay halihazırda işini yitiriyor ve bu durum daha onları 20’inci yüzyıl fabrikasında

DOSYA: Türkiye’de robotik 140 2014 EYLÜL AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 141 Gençler neden akademisyen Arzu Kılıç [email protected] olmak istemiyor?

eğerli okurlar, Uzun mu uzun bir aranın ardından herkese merhabalar… Yoğun ve stresli bir dönemin ardından herkesin tatile ihtiyacı var tabii. Siz de benim gibi hâlâ tatile çıkamayanlardan mısınız bilemiyorum ama umarım tatilde gönlünüzce gezmiş, yazın, güneşin ve denizin tadını çıkarmışsınızdır. Dergimizin yeni yayın döneminde köşemde sizlere Türkiye Bilimler D Akademisi (TÜBA) tarafından “Üstün Başarılı Genç Bilim İnsanı Ödülü”ne layık görülen Anadolu Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Cem Sevik’i tanıştırmak istiyorum. Akademik alanda böyle başarılara imza atmış kişileri duyunca çok mutlu ve gururlu oluyorum Neyse beni bir yana bırakalım… İlk olarak sizlere Üstün Başarılı Genç Bilim İnsanlarını Ödüllendirme Programı (GEBİP) hakkında kısa bir bilgi vermek istiyorum. GEBİP, uluslararası nitelikte bilimsel çalışmalarıyla öne çıkan genç bilim insanlarını, araştırmalarında ve kendi araştırma gruplarını geliştirmede desteklemek ve ülkemizdeki genç bilim insanlarını üstün başarılı araştırmalara özendirmek amacıyla yürütülen bir program. Ödül her yıl farklı alanlarda Türkiye Bilimler Akademisi tarafından genç bilim adamlarına veriliyor. Genel olarak seçme kriterleri arasında, bu programa başvuru yapan genç bilim insanlarının kendi alanlarında yapmış oldukları bilimsel katkılar yer alıyor. Cem Sevik, yaptığı çalışmalar doğrultusunda TÜBA’nın 2014 yılı “Üstün Başarılı Genç Bilim İnsanı Ödülü”ne layık görülmüş. Sevik ile ona bu ödülü almasını sağlayan çalışması ve Türkiye’deki nanoteknolojik çalışmaları konuştuk. Söyleşide iki önemli konunun altını çizmek isterim. Sevik’in de belirttiği gibi, Türkiye’nin en önemli sorunlarından biri tabiî ki beyin göçü. Bizim gibi gelişmekte olan ülkelerin mesleki ve teknik insan gücü açığı olduğu biliniyor. Bunun birçok nedeni olabilir ama en önemli nedeninin “Bilim ve teknoloji politikalarındaki yanlışlıklar” olduğunu söylemek yanlış olmaz. Yani Ar-Ge’ye, bilim ve teknolojiye önem ve değer vermemek de diyebiliriz. Söyleşide Sevik, geçmişe göre akademik araştırmaların daha iyi olmasına rağmen gençlerin akademik dünyaya ilgisinin az olduğu ve temel bilimlerde lisans düzeyinde öğrenci bulmakta zorlandıklarını belirtti. Bu durumda aklımıza şu soru geliyor: Türkiye’de üniversite mezunu gençler, akademisyen olmak istiyor mu, istemiyorsa neden?” Gelin bunun nedenlerini hep birlikte düşünelim… Son olarak; Türkiye’de genç bilim adamlarımızın desteklenmesi, ödüllendirilmesi ve yeni araştırmalara teşvik edilmesi çok önemli. Bu ödülü alan tüm genç bilim insanlarını tebrik ediyorum. Türkiye’nin ekonomik ve sosyal alanlarda gelişip kalkınmasına, toplumun gelişimine büyük katkılarının olacağı genç bilim insanlarının Türkiye’de kalarak başarılarına başarı katmasını ve Atatürk’ün de belirttiği gibi “memleketin geleceğini oluşturan gençlerin” daima ileriye, daima doğruya, daima faydalıya yönelmesi, çağdaş uygarlık düzeyine erişmesi, daimî bir gelişmenin içinde olması dileğiyle…

142 2014 EYLÜL ÜÇ SORU ÜÇ CEVAP AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 143 Ar-Ge konusunda iyi yetişmiş gençler bulmak zor - Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) tarafından uygulanan sıcaklık farkı, malzeme içerisindeki “Üstün Başarılı Genç Bilim İnsanı Ödülü” yüklerin sıcak taraftan soğuk tarafa yayılmasına, aldınız. Ödül ile ilgili sorulara geçmeden önce dolayısı ile elektrik akımına neden olur. Bu kendinizden biraz bahseder misiniz? malzemeler son yıllarda kuramsal çalışma alanımızın ana odağı oldu. Özellikle verimliliği 2014 yılı -Bursa/Büyükorhan ilçesi, 1978 doğumluyum. yüksek özgün nano termoelektrik malzemeler TÜBA“Üstün 2001’de Abant İzzet Baysal Üniversitesi Fizik önermek üzere çalışmalarımızı yürüttük. Dünya Bölümü’nden mezun oldum. Yüksek Lisans çapında ilgi çeken iki boyutlu nano malzeme olan Başarılı Genç Bilim ve doktora eğitimimi Bilkent Üniversitesi’nde grafen ile ilgili termoelektrik performans ve termal İnsanı Ödülü”ne layık tamamladım. 2008-2010 yılları arasında Texas iletkenlik çalışmalarımız oldukça ilgi gördü. A&M Üniversitesi’nde Kimya Mühendisliği Türkiye geçmişe göre nanoteknolojik araştırmalar görülen Doç. Dr. Sevik, Bölümü’nde araştırmacı olarak çalıştım. Daha konusunda oldukça iyi noktada. Ülkemizde iyi alanda iyi yetişmiş sonra da Anadolu Üniversitesi Mühendislik enstitüler ve laboratuvarlar var. Üniversiteler gençler olmadan farklı Fakültesi, Makine Mühendisliği Bölümü’nde de çok iyi noktalara gelmiş durumda. Bilkent Öğretim Üyesi olarak çalışmaya başladım. Halen Üniversitesi, Koç Üniversitesi, Sabancı Üniversitesi, projeler yürütmek de Anadolu Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’nde Anadolu Üniversitesi’ni örnek verebilirim. ve özgün bilimsel Öğretim Üyesi olarak çalışmaktayım. Ar-Ge konusunda geçmişe göre imkanlar daha iyi ancak dünya ile karşılaştırdığımızda yeterli değil. çıktıları üretmenin -“Üstün Başarılı Genç Bilim İnsanlarını Özellikle nanoteknolojisi konusunda dünyada zor olduğunu belirtti. Ödüllendirme Programı (GEBİP)” kapsamında gelişmiş ülkeler çok ciddi yatırımlar. Biz henüz o ödül almanızı sağlayan çalışmanızdan söz yatırımlara yakın değiliz şuan. Sevik, gençlerin eder misiniz? Son zamanlarda Türkiye’de Nanoteknolojik ürünlerin denetlenmesi akademisyenliği nanoteknolojik ürünlerin sayısı giderek artıyor. kendiliğinden oluşacak bir mekanizma. Bu kapsamda Türkiye’deki nanoteknolojik Nanoteknolojik ürünlerin kullanımı arttıkça ileride meslek olarak tercih çalışmaları nasıl değerlendiriyorsunuz? bunu denetlemeye yönelik kurum/kuruluşlar etmeleri için akademik Ülkemizde nanoteknolojik ürünleri denetleyen olacaktır. Şuan için çok gerekli olduğunu bir mekanizma var mı? düşünmüyorum. Çünkü nanoteknolojik ürünler çalışma şartlarının günlük hayatımızın içine çok fazla girmiş değil. gözden geçirilmesi ve -Ödül genel bir değerlendirme sonucu verildiği için Araştırma boyutundan endüstri boyutuna ciddi sorunları temelden özel bir çalışmadan dolayı aldığımı söylemek pek anlamda geçmiş değil. doğru olmaz. Fakat son yıllarda araştırmalarım çözecek uygulamaların genel olarak termoelektrik malzemeler üzerinde -Söz konusu çalışmanızdan gelecekte hayata geçirilmesinin yoğunlaştı. Kısaca termoelektrik, etki malzeme hangi alanlarda/sektörde insanların üzerinde oluşan ısı farkının doğrudan elektrik yararlanabileceğini öngörüyorsunuz? Son olarak şart olduğunu enerjisine veya tam tersi olarak elektrik enerjisinin sizin gibi başarılı gençlerin Türkiye’de istihdam vurguladı. malzeme üzerinde ısı farkına dönüşmesidir. edilmesi ve beyin göçünün engellenmesi için Termoelektrik malzemelerde atomik boyutta nasıl politikalar yürütülmelidir?

144 2014 EYLÜL ÜÇ SORU ÜÇ CEVAP AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 145 -Bahsettiğim üzere termoelektrik malzemelerin enerji dönüşümü ve katı-hal soğutma alanlarında kullanılma potansiyelleri var ve bazı özel uygulamalarda hali hazırda kullanılmakta. İleride bizim kuramsal olarak elde ettiğimiz birtakım sonuçlar deneysel olarak gerçekleştirilebilirse elektronik cihazlarda mekanik soğutma yerine termoelektrik malzemeler kullanılabilir ve böylece mekanik soğutma ile kaybedilen enerji geri kazanılabilir. Bu sadece bir örnek tabii. Potansiyeli oldukça yüksek olan bu malzemeler elektronik cihazlardan otomobillere ve hatta uydulara kadar birçok farklı alanda gelecekte kullanılabilir. Beyin göçü, ülkemiz açısından çok temel ve ciddi sorunlardan bir tanesi. Sorunun iki tane önemli boyutu olduğunu düşünmekteyim. Birincisi; akademik alandaki çalışma ortamları. Üniversitelerin araştırma yapılabilecek daha özgür, daha disiplinlerarası etkileşimle araştırma yapılabilecek ortamlara dönüşmesi gerekiyor. İkincisi ise, ekonomik boyut. Birçok insan kendisine sağladığı maddi kazanç ve araştırmalarını sürdürebilecek kaynakları bulmak açısından yurtdışına gidiyor. Geçmişe göre akademik imkânlar daha iyi olmasına rağmen maalesef gençlerin akademik dünyaya ilgisi çok az. Özellikle temel bilimler ve mühendislik alanında. Temel bilimlerde lisans düzeyinde öğrenci bulmak zor olmaya başladı. Bunun üniversitedeki standartlarla paralel olduğunu düşünüyorum. Öğrenciler yüksek lisans ve doktora yapmayı pek tercih etmiyorlar. Öğrenci sıkıntısı özellikle araştırmalar konusunda bizi zorluyor. Gençlerin, yani yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin akademik çalışmaların ana unsurlarından biri olduğunu düşünüyorum. Alanda iyi yetişmiş gençler olmadan farklı projeler yürütmek ve oldukça keskin olan rekabet ortamında özgün bilimsel çıktılar üretmek çok zor. Gençlerin lisansüstü eğitimi ve meslek olarak akademisyenliği tercih etmeleri için akademik çalışma şartlarının gözden geçirilmesi ve sorunları temelden çözecek uygulamaların hayata geçirilmesi şart.

146 2014 EYLÜL ÜÇ SORU ÜÇ CEVAP AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 147 Nezih KULEYIN Amsterdam’da Dans [email protected] ulunduğum odanın camından içeriye giren notalar odanın sessizliğinde Ahizeyi kaldırınca biraz uzak tutmam gerektiğini anladım. kendilerine yeni bir harmoni yaratarak duvarlar arasında danslarına devam –Sayın Başkan –Buyurun. ediyorlardı. Müzik her geçen dakika aldığı tempo desteği ile giderek büyüyordu. –Sayın Başkan, biliyorsunuz ki Amsterdam Belediye yasaları sokaklarda dans edilmesine izin YerimdenB kalkıp dışarı bakmak artık bir zorunluluk haline gelmişti, masamın vermemektedir. üzerindeki açık havada konser vermek üzere izin isteyen dilekçenin en üst –Evet biliyorum. köşesindeki tarih gözüme takıldı 5 Temmuz 1926. Demek ki belediye başkanı olarak –O halde sizi yasayı uygulamaya davet ediyorum. Önce gemileriyle geldiler, sonra orkestralarını Şehir Meydanı’na indirdiler, şimdi ise topluca dans ediyorlar. seçildiğimden bu yana tam bir yıl geçmişti. –Türkler mi? Balkon camına doğru ilerlerken müziğin bu kadar uzaktan geliyor olmasına rağmen –Türkler ve Hollandalılar hep beraber. Hemen müdahale etmezseniz siz suçlu olursunuz. nasıl olup da bu kadar güçlü bir ses çıkarabildiğine hâlâ aklım ermiyordu. –Savcı Bey uyarınız için teşekkür ederim. Hemen inceleyeceğim. Dilekçeyi bir hafta önce vermişler, açık havada müzik yapmak için getirecekleri Telefonu kapattığım gibi odamdan dışarı fırladım. Yardımcılarım kapının önüne gelmiş beni orkestra ile biz Hollandalılara çok sesli müzik ziyafeti vermek, sonra da Seyyar Sergi bekliyorlardı. Önde ben, arkada iki yardımcım, yanlarında Emniyet Müdürü ve İtfaiye Müdürü, caddede hızla ilerliyorduk. olarak düzenledikleri gemiyi gezdirmek üzere bizi davet etmişlerdi. Birden sağımızdan solumuzdan temiz elbiselerini giymiş her yaştan insanın bizimle aynı tempoda Yangın alarmının bir kademe altından çalan telefon sesi balkona çıkmamı engelledi. rıhtıma doğru koşar adım ilerlediklerini fark ettim. İlan edilmemiş bir bayram günü gibiydi ortalık. Kimi çocuklarını omzuna almıştı. Kimi dans ediyor ve beni gördüklerinde durup alkışlıyorlardı.

148 2014 EYLÜL UFKUN ÖTESİ AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 149 Bir süre sonra zaten ilerleyemez olduk. Bana yol açmaya çalışan yardımcılarımdan biri, “Efendim yandık, hepimizi görevden alırlar,” diyor, bu arada itfaiye müdürü çözüm bulmuş, usta bir yönetici edasıyla yanıma yaklaşmaya çalışıyordu. –Efendim! –Söyle. –Ben bu kalabalığı hemen dağıtırım. –Nasıl? –Biliyorsunuz meydanın her köşesinde yangın tehlikesine karşı yerleştirilmiş vanalar var. –Evet. –Takarız hortumları, basarız tazyikli suyu. Kimse kalmaz. –Kalabalığı görmüyor musun? On dakikada o hortumları senin adamlarının elinden alırlar. Bu arada Emniyet Müdürü “Efendim, megafonu getirdim. Sizi yüksekçe bir yere çıkartalım…” gibi bir şeyler söylemeye çalışıyor, biz ite kaka orkestra ile halk arasında kalan boşluğa ulaşmaya çalışıyorduk. Sonunda başardık. Tam müzik bittiği anda alkışlar sürerken halk ile orkestra arasında biraz kalabalıktan ayrı kalakalmıştık. Binlerce Hollandalı bir tarafta, diğer tarafta ise tüm Avrupa’yı dolaşmak üzere yola çıkmış olan “Mustafa Kemal’in Seyyar Sergisi” dedikleri gemi yolcuları ve aramızda kırk altı kişilik Türklerin Riyaseti Cumhur Musiki Heyeti…

Büyük bir sessizlik! Orkestra şefi olan ve adının sonradan Ekrem Zeki Üngör olduğunu öğrendiğim çok saygılı ve kibar birisinin yanıma doğru yaklaştığını ve elimden tutarak beni bir konuşma yapmak üzere platforma çıkartmak için elini uzattığını fark ettim.

–Sayın Başkan Willem de Vlugt, şeref verdiniz. Müzik yapmamız için sağladığınız izinden dolayı size minnettarız. Herkes sizin bir şeyler söylemenizi rica ediyor. Bunları bana kusursuz bir Fransızca ile söylemişti. Platforma çıktığımda Şehir Meydanı ve meydana açılan tüm yolların doluluğuna inanamadım. En kalabalık mitingimizde bile bu kadar insan bir araya gelememişti. Emniyet müdüründen megafonu aldım. Bir dolu şiddetindeki alkış yeri göğü inletiyordu. Buraya niçin geldiğimi biliyordum. Hollandalıların tümü bana tezahürat yapıyorlardı. Savcı ise nasıl yapıp bu kalabalığı dağıtacağımı merak ediyordu. Başta Orkestra şefi ve şık kıyafetleri ile Türkiye’den gelen kadınlar ve takım elbiseli erkekler, herkes ama herkes nefesini tutmuştu.

–Değerli misafirler! Hoş geldiniz. Sunduğunuz müzik, saatlerdir çakıl taşlarına vuran dalgaların tınısıyla şehrimizde yankılanıyor ve hep beraber bir dostluk dansı yapıyorsunuz. Ama biliyorsunuz, Hollanda Belediye yasası sokaklarda dans etmeyi yasaklamıştır. Benim görevim… Kulakları sağır eden bir uğultu… Büyük bir sessizlik ve gözlerini gözlerime dikmiş binlerce yüz. Meydan merakla doğacak olan hayal kırıklığını bekliyordu ama içimdeki ses kulağımı sağır edecek kadar yüksek bir biçimde bağırıyordu: “Yanılt onları, haydi yanılt onları!” Durdum ve derin bir nefes aldım. –Evet, şu anda tek bir görevim var. O da Amsterdam Belediye Başkanı olarak sokaklarda dans etme yasağını kaldırmaktır! Dediğim tam anlaşılmamış olacak ki binlerce insan hem birbirlerine hem de bana bakıyordu. –Baylar ve Bayanlar! Yanlış duymadınız. Sokaklarda dans etme yasağı şu andan itibaren kaldırılmıştır!

150 2014 EYLÜL UFKUN ÖTESİ AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 151 BTK’dan 2014 e-haberleşme raporu

142 sayfa ve altı ana bölümden oluşan raporda, elektronik haberleşme sektöründe yaşanan gelişmeler ve eğilimler değerlendirildi.

ilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), Haziran 2014’te “Elektronik Haberleşme Sektöründe Teknolojik Gelişmeler Ve Eğilimler” Raporu’nu yayınladı.

Toplam 142 sayfa ve altı ana bölümden oluşan çalışmada, elektronik haberleşme sektöründe yaşanan gelişmeler ve eğilimlerden; elektronik haberleşme sektöründeki spektrum ihtiyacı olarak “Televizyon Beyaz Boşluk Haberleşmesi”, yeni nesil şebekelerde genişbant erişim sağlayan “Femtocell Uygulamaları”, genişbant ve hızın önemsendiği internetin geleceği olan “5’inci Nesil Mobil Haberleşme Sistemleri”,B geleceğin haberleşme uygulamaları yanında sektörün bağlı konuları enerji ihtiyacı ve sürdürülebilir enerji için modern şehirlerde “Akıllı Binalar”, internet alan adı sisteminde “Yeni Jenerik Üst Seviye Alan Adları” ve elektronik haberleşmede üstel bir artış seyreden veri trafiğinde önemli hale gelen “Büyük Veri” konuları teknoloji ve düzenleme boyutlarında işleniyor. Son bölüm olan yedinci bölümde tüm bölümlerin sonuçları değerlendirilerek bölümlerle ilgili öneriler veriliyor.

Bilgi teknolojileri, yayıncılık, elektronik içerik, siber güvenlik, veri koruma, gizlilik ve çevre sorunları gibi konuların da bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) düzenleyicilerinin yetki ve görevleri arasına girdiğine dikkat çekilen raporda, “Elektronik haberleşmede, iletişim ve iş alanında sürekli artan ve gelişen elektronik bankacılık, sosyal medya gibi internet tabanlı hizmetler ve uygulamalar bütün sektör paydaşları için yeni bir dizi araştırma ve düzenleme konularını öne çıkarmaktadır” deniliyor.

152 2014 EYLÜL SEKTÖRDEN YANSIMALAR AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 153 Rapordaki değerlendirmelere göre, sosyal medya ve mobil bankacılık hizmetleri gibi internet tabanlı arz etmekte, ayrıca gelişmiş ülkelerde geleceğin projesi olarak kurulmaya başlanan “akıllı şehirler” uygulamaların artması, mobil genişbant hizmetlerinin kullanımı ve mobil genişbant yaygınlık oranında uygulamasına entegre olabilecek şekilde tasarımlanması gerekiyor. önemli artışları beraberinde getiriyor. Sadece mobil alanda değil sabit alanda da genişbant kullanım büyük Yeni gTLD Programı kapsamında kullanıma sunulacak olan yeni adlarla birlikte özel sektör; devletler oranda artış gösteriyor. Genişbanta olan yoğun talep nedeniyle, bugün küresel seviyede genişbantı teşvik ve topluluklar ile internetin kullanıcılarının bu durumdan etkileneceği belirtiliyor. Buna göre yeni gTLD’ler edici ulusal politikalar ve stratejiler uygulanmasına, böylece ülke çapında genişbant altyapısını oluşturmaya, özel sektör açısından yeni bir yatırım fırsatı sağlayacağı, yeni iş modelleri için platform oluşturacağı, marka internet hizmetlerinin ve uygulamalarının benimsenmesiyle evrensel erişimin sağlanmasına çalışılmasına yönetimi ve çevrimiçi pazarlama konusunda yeni fırsatlar sunacağı bildiriliyor. rağmen; özellikle gelişmekte olan birçok ülkede, genişbant hizmetlerine erişim sorunu genişbant kullanım Yeni gTLD Programı başvurularının ilk turu sona ermiş olmakla birlikte ICANN; GNSO’nun politika yaygınlığı ve sosyal medya hizmetlerinin kullanımı için önemli bir engel teşkil ediyor, bölgeler arasında tavsiyelerine göre yeni gTLD başvurularını gelecek yıllarda turlar halinde tekrarlayacağını duyurdu. Bu önemli farklılıklar doğuruyor. kapsamda Türkiye’de ilgi duyan tarafların yeni gTLD başvuru süreçlerini takip ederek önemli iş fırsatları yaratma imkânını değerlendirmesinin gerek ülkemiz gerekse de Türkiye’deki internet kullanıcıları açısından 2020’de sayısal veri, 40 milyar terabayta ulaşacak yararlı olacağı değerlendiriliyor. Büyük veri uygulamalarının birçok alanda hayatımızı kolaylaştırması ve sağlık, eğitim, bankacılık ile BİT Geleneksel veri kaynakları yanında cihaz, sensör, coğrafi uygulamalar, web ve sosyal medyadan sektöründe önümüzdeki yıllarda giderek öneminin artması bekleniyor. elde edilen sayısal veriler her geçen yıl katlanarak artıyor. 2020 yılında sayısal verinin 40 milyar terabayt Büyük veri elbette ki zorluklar barındırıyor, ancak aynı zamanda büyümeyi yönetmek için eşsiz fırsatlar seviyesine ulaşacağı öngörülüyor. Bu artış, büyük veri kavramının ortaya çıkmasına neden oldu ve bütün bu da sunuyor. Bu fırsatlardan yararlanmak için, iş yöneticilerin mevcut büyük miktardaki veriden, değeri ayırt verilerden anlamlı sonuçlar çıkarılmasını sağlayacak teknolojik gelişmeleri ve yatırımları da tetikledi. etmelerini sağlayacak teknolojileri ve örnek uygulamaları benimsemeleri gerekiyor.

Büyük veri çözümleri bugün bilimsel araştırmalardan sağlık sektörüne kadar birçok farklı alanda kullanılıyor. Telekomünikasyon, perakende, finans ve bankacılık alanları diğer iş analitiği çözümlerinde olduğu gibi, büyük veri alanında da öncü konumda bulunuyor. Büyük verinin depolanmasından, işlenmesine, verilere hızla ulaşılmasına ve bu verilerin gizliliğinin korunmasına kadar süreçler, sektör ve kullanım alanlarına göre farklılık gösteriyor. Büyük verinin öneminin artması ile birlikte söz konusu verileri işleyecek farklı analiz yöntemlerini yerine getirebilecek kabiliyete sahip analistlere ihtiyaç da artıyor. Büyük veri birçok ihtiyaca yanıt verirken gizlilik ve siber güvenlik, veriye bağımlılık, yanlış karar verebilme gibi riskler de taşıyor.

Başta Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği olmak üzere dünya genelinde artan bir ilgiyle izlenen ve düzenleme çalışmaları sürdürülen büyük veri kavram ve teknolojilerine ilişkin çalışmaların ülkemizde de hızla yürütülmesi büyük önem taşıyor.

Femtocell, e-haberleşmenin gelişimine yeni fırsatlar sunabilir

Raporun “Sonuç ve Öneriler” bölümünde yer alan değerlendirmelerin bir bölümü şöyle: Kıt kaynak olan frekans spektrumunun daha etkin ve verimli kullanılması açısından desteklenmesi gereken Femtocell’in elektronik haberleşme sektörünün gelişimine yeni fırsatlar sunabileceği değerlendiriliyor. Kullanıcı taleplerine göre geliştirilebilecek yeni uygulamaları bulunan Femtocell uygulaması makro şebekelerin yüksek maliyeti sebebiyle hizmet götürülmesinde sıkıntı duyulan kırsal alan ve düşük nüfuslu yerleşim yerlerinde çözüm olarak kullanılabiliyor. Dünya ile paralel olarak mobil cihaz kullanımı, özellikle akıllı telefonların ve tablet bilgisayarların yaygınlaşması ile ülkemizde de mobil işletmeciler tarafından abonelere Femtocell uygulamalarının sunumunun desteklenmesinin; işletmeciler, aboneler ve elektronik haberleşme sektörünün gelişmesi açısından fayda sağlayacağı değerlendiriliyor. Evrimini 2020’li yıllarda tamamlaması beklenen 5N mobil sistemlerin temel hedefi herkesin, her yerde her türlü bilgiye sınırsız erişimi ve her türlü veriyi paylaşabilmesi olarak ifade ediliyor. Halihazırda ITU tarafından 2020 ve ötesinde kullanılacak IMT şebekelerinin spektrum ihtiyaçları üzerinde çalışmakta olup, 2015 Dünya Radyokomünikasyon Konferansı’nda (WRC-15) yeni IMT spektrumu üzerinde mutabık kalınması bekleniyor. WRC-15’ten sonra ise ITU tarafından, altyapı sistem ve teknolojilerinin ihtiyaçları için açık bir yol belirleneceği öngörülüyor. 5N sistemlerine yönelik olarak dünyada farklı kuruluşlar tarafından yapılan çalışmalar ve 5N’ye yönelik standardizasyon çalışmaları devam etmekle birlikte, söz konusu gelişim sürecinin devam etmesi, diğer bir ifade ile konunun halen “kavramsal” olarak tartışma safhasında bulunması, bu konuda çalışma yapmak isteyen kuruluşlar açısından bir fırsat olarak görülüyor. Akıllı bina tasarımlarının; çok hızlı gelişen BİT teknolojilerine yönelik olarak planlanması önem

154 2014 EYLÜL SEKTÖRDEN YANSIMALAR AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 155 Beyin bilişimindeki başarılı bir Türk bilim insanı

Stanford araştırmacısı Duygu Kuzum, beyin bilişimi

alanındaki assachusetts Teknoloji Enstitüsü’nün olan teknolojilerin nasıl daha iyi kullanılabileceğini çalışmaları (Massachusetts Institute of Technology- gösterenleri “Vizyonerler -Visionaries”; teknolojik MMIT) aylık teknoloji Dergisi Technology fırsatları kamusal politikalar için kullananları nedeniyle, Review’in her yıl düzenli olarak yayımladığı “35 “İnsancıllar -Humanitarians”; geleceğin altındaki 35 yenilikçi-35 Innovators Under 35” inovasyonu için zemin hazırlayacak çalışmalara MIT “35 listesi, 19 Ağustos 2014’te açıklandı. imza atanları “Önderler -Pioneers” ve son olarak Innovators da yeni teknoloji işleri kuranları “Girişimciler Odaklandıkları alanların geleceğini etkileyebilecek -Entreprenurs” kategorilerinde listeliyor. Under 35” çalışmalar/yaklaşımlar/girişimlere imza atan 35 Bilkent Üniversitesi’nde Elektrik ve Elektronik yaş altındaki yenilikçiler listesine bu yıl Türk bir Mühendisliği lisans eğitimini tamamlayan, listesine bilim insanı da girdi. Beyinden esinlenen bilgisayar 2006 yılında Stanford Üniversitesi’nde Elektrik seçildi. çiplerine odaklanan çalışmalarıyla Duygu Kuzum, Mühendisliği alanında yüksek lisans ve Doktora “Önderler- Pioneers” kategorisine alındı. Kuzum, (PhD) eğitimine başlayan Kuzum, beynin çalışma insan beyninin dokusu ve sinaptik hesaplama prensibini daha iyi anlamaya çalışarak bunu becerisini taklit eden nanoelektronik sinaptik bilgisayarlara uyarlamaya çalışan beyin bilişimi cihazlar geliştiriyor. University of Pennsylvania Litt şeklinde çevirebileceğimiz “brain computing” Lab of Translational Neuroengineering’de doktora alanına odaklanmış. sonrası araştırmacısı olarak çalışan Kuzum, aynı zamanda Stanford Üniversitesi’nde misafir öğretim Kuzum’un Stanford’dan meslektaşlarıyla üyesi olarak görev yapıyor. birlikte geliştirdiği nörosinaptik bilgisayar çipi prototipi, enerji verimliliği ve işlem kabiliyeti Alanlarındaki problemlere önerdikleri farklı yüksek bilgisayarların yanında nöral implantlar çözümlerle dikkat çeken 35 yaş altı 35 yenilikçi ve protez cihazlara uyarlanabilme potansiyeli karakteristiklerine göre 5 farklı kategoriye taşıyor. Nörosinaptik bilgisayar çipleri geleceğin ayrılıyor. MIT, geliştirdikleri yeni teknolojilerle bilgisayarlarının yapıtaşı olabilecek gelişmelerden listeye alınan yetenekleri “Mucitler -Inventors”; var biri olarak görülüyor.

156 2014 EYLÜL SEKTÖRDEN YANSIMALAR AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 157 Zekâ Vakfı Koordinatörü ve OYUN Çocuk Dergisi OYUN Çocuk Dergisi ile her yaştan insanın zekâ ve yetenek gelişimlerine destek olmaya çalıştıklarını belirten Sandıkçı, Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Nihal Sandıkçı: vakıf olarak, bıkmadan usanmadan soru sorma, düşünme, sorgulamanın önemini vurguladıklarını, ancak böyle daha doğru kararlar verilebileceğine dikkat çekti. Oynarken Arzu Kılıç

öğrenmek, ürkiye Zekâ Vakfı’nın (TZV) OYUN dergisi, artık “OYUN Çocuk” adı ve yeni içeriğiyle okuyucuyla buluşuyor. Bu nedenle TZV Koordinatörü ve OYUN Çocuk Dergisi Sorumlu T Yazı İşleri Müdürü Nihal Sandıkçı ile söyleşi yaptık. en keyifli TZV yöneticileri 6 yaş ve üstü çocukların zekâ ve yetenek gelişimlerine destek olmak amacıyla, OYUN dergisinin hedef kitlesini değiştirme ve OYUN Çocuk başlığı altında, özellikle ilkokul dönemindeki çocuklara yönelik bir zekâ, matematik ve mantık oyunları dergisi yayımlamaya yol… karar vermiş. OYUN Çocuk Dergisi’nde birçok zekâ oyunları var. Çocuklar eğlenerek öğreniyorlar. Bu oyun- lar düşünebilme, tahmin yürütebilme, problem çözebilmenin yanında sabrı, zaman yönetimini, işbirliğini de öğretmekte; eğitim hayatına da olumlu anlamda katkılar sağlıyor.

“Çocuğun gelişim döneminde yetersiz ve verimsiz uyarılmışlığı, zihinsel kapasitesini yavaşlatıyor” diyen Sandıkçı, bunun hayati; sonradan önüne geçilmez, tamir edilemez bir durum olduğuna işaret edip “Hedefimiz çocuklarımızın zekâ ve yetenek gelişimlerine destek olmak” dedi.

Anne-babaları da çocuklarıyla birlikte bu sürece dâhil etmek isteğinde olduklarına değinen Sandıkçı, derginin sıradanın dışında zihin geliştirici bir içeriği olduğu, çocukların düşünme yet- eneklerini geliştiren, farklı bakış açıları kazandıran çok sayıda eğlenceli soru ve oyunla egzer- siz yapma olanağı bulunduğunu anlattı.

Sandıkçı, söyleşiyi şu değerlendirmeyle tamamlandı:

“Çocuklarımıza sıkça söylememiz gereken şey şu; Okulda veya dışarıda kendi öğrenme ve an- lama yöntemlerini bilmeleri, ilgi duydukları, yetenekli oldukları alanları fark edip geliştirmeleri çok önemli. Ve başarı… Tüm bunları yaparken başarısız olmaktan korkmamak gerek. Çünkü öğrenmek her zaman doğru cevabı vermek değildir. Her zaman sınavlardan en iyi puanı almak, sürekli birinci olmak demek değildir. Öğrenmek, öğrendiklerini kullanabilmek ve yeni şeyler üretebilmektir. Öğrenmek, hata yapmaktan kaçmadan, keyif alarak çalışabilmekle müm- kündür. Denemek, yanılmak ve tekrar denemek, en sonunda başarıyı getirecektir.”

158 2014 EYLÜL SÖYLEŞİ AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 159 Bu arada 29-30 Kasım tarihlerinde II. Zekâ ve Yetenek Kongresi, yapılacak. Akademiden, sivil toplumdan, kamudan, üstün zekâlı / yetenekli bireyler ve ailelerinden her düzeyde katılımcıya açık olacak kongrenin tartışacağı sorular şunlar:

Zekâ ve yetenek dendiğinde her birimizin zihninde ortak çağrışımlar mı uyanıyor? Bu kavram- lara yüklenen anlamlar toplumdan topluma, dönemden döneme, kişiden kişiye değişiyor mu, nasıl değişiyor, neden dönüşüyor? Evrensel bir zekâ ve yetenek tanımına ulaşabilir miyiz, yoksa elimizde olan tanımları duruma göre, zamana göre yenilemeli, güncellemeli miyiz? Kimleri zeki olarak kabul ediyoruz, kimleri yetenekli buluyoruz? Zeki ve yetenekli olanlardan hayata, bizlere ne katmalarını bekliyorduk, şimdi neler bekliyoruz? Zeki ve yetenekli olarak kabul edilenler hayattan, toplumdan neler bekliyor? Üstün zekâlı, üstün yetenekli bireyler, dünyamızın ner- esinde duruyor, biz onların dünyasında nerede duruyoruz? Bu bireylerin tespitine, eğitimine, desteklenmesine yönelik neler yapıldı, neler yapılacak, neleri bekliyoruz? Ülke olarak zekâya dair, yeteneğe dair neyi denedik, neyi başarabildik, neredeydik, şimdi ne aşamadayız? Ayrıntılı bilgi için: www.kongre.tzv.org.tr

- Türkiye Zekâ Vakfı (TZV) tarafından sekiz ve düzeyine uygun biçimde seçilen uyarı ve yıldır yayımlanan OYUN dergisi, yayın hayatına etkinliklerin belirleyici değişimler sağladığı bundan böyle “OYUN Çocuk” olarak devam yönünde.” edecek. Bu değişimin nedenini kısaca anlatır mısınız? Çocuğun gelişim döneminde yetersiz ve verimsiz uyarılmışlığı, zihinsel kapasitesini -Zekâ kavramı herkesin ilgisini çeken ama yavaşlatıyor. Bu o kadar hayati ki; sonradan özellikle bugünlerde anne-babaların üzerinde önüne geçilmez, tamir edilemez bir durum. daha da dikkatle durduğu bir konu oldu. Bizim vizyonumuz, “Çocuklar her zaman en Geçtiğimiz birkaç yıl içindeyse vakıf olarak bir güzeli hak eder”. Şu anda onlar için gerçekten gözlemimiz var. Bizi üzen, endişelendiren… çok çok özel ve güzel bir dergi yapıyoruz. Anne-babaların, eğitim kurumlarının çocuklarının zekâsına, yeteneğine, bunların - OYUN Çocuk Dergisi’nin yeni içeriğinde ne geliştirilmesine atfettiği önem sebebiyle gibi değişlikler var, bu yeni dergi ile hedef mağdur olduğu. Bu alanın son dönemde kitleniz kimler olacak? dikkat çekici ölçüde popülerlik kazanmasıyla birlikte, sadece maddi kaygılarla geliştirilen -Biliyorsun, ana hedefimiz çocuklarımızın uygulama ve yayınların yaygınlığının arttığını zekâ ve yetenek gelişimlerine destek olmak. görüyoruz. Ve bu oluşumların çoğu gerekli Konuyu dağıtmak istemem ama aslında her temel niteliklerden yoksun. Bu kapsamda yaştan insanımızın zekâ gelişimine destek oluşan ciddi bir niteliksel boşluk var. OYUN olmaya çalışıyoruz, bunun önemine, gereğine Çocuk bu boşluğu ortadan kaldırma çabasıyla dikkat çekmeye çalışıyoruz. Bununla ilgili dünyaya geldi diyebiliriz. Diğer yandan, “çocuk yaptığımız çalışmaları sonra konuşuruz. gelişimiyle ilgili olarak gelinen ortak nokta, Derginin hedefinde çocuklar var ama biz anne zihinsel gelişim için çocukluk çağında, yaşına babaları da çocuklarıyla birlikte bu sürece

160 2014 EYLÜL SÖYLEŞİ AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 161 dâhil etme isteğindeyiz. “Hadi çocuğum, çöz diğer yandan matematikte 100 alan bir çocuk bunu, git kendi kendine oyalan?” yaklaşımını “zaten iyi” diye kendi haline bırakılıyor. bir kenara bırakıp “Gel, birlikte yapalım, Eğitim sistemimiz ve aile yaklaşımımız, çözelim” demelerini istiyoruz. Özellikle bu açıdan ciddi bir eleştiriyi hak ediyor. ilkokul dönemindeki çocuklar hedef kitlemizi Matematiği iyi olan çocuğa yatırım yapılması oluşturuyor. Dediğim gibi öğretmen/eğitimci, daha doğru galiba… Bunu çeşitlendirelim anne-babalar da. İçeriğe gelince; sıradanın hatta dans edebilen, dansı seven çocuk dans dışında zihin geliştirici bir içeriği var derginin. etsin. Müzikle ilgilenen çocuğun piyanoya Çocukların düşünme yeteneklerini geliştiriyor ilgisini hobi düzeyinde bırakmayalım. Edebiyat ve onlara farklı bakış açıları kazandırıyor. seven bir çocuğun diğer derslere de eşit Çok sayıda eğlenceli soru ve oyunla egzersiz düzeyde yakınlık duyması gerektiği fantezisini yapma olanağı buluyor çocuklar. Bu kurmayalım. kapasitelerini geliştiren bir şey. - Günümüzde çocuklar sürekli bir rekabet - OYUN Dergisi, içeriği ile matematiği ve maraton halindeler. Kazandıkları eğlenceli bir hale getirirken düşündürmeye başarı ise, sınavlarda aldıkları puanlar de sevk ediyor. Bu doğrultuda rakamları ile doğru orantılı. Çocukları “Hayattaki karıştıran, matematiksel alanda başarı başarı ve ödül sayısı çok az olduğu için gösteremeyen çocuklarda, öğrenme güçlüğü diğer insanlardan daha iyi olman ve bu olup olmadığını nasıl öğrenebiliriz? başarıları kapman gerekir” düşüncesinden kurtarıp, başarıyı gerçekleştirebilecekleri -Öğrenme güçlüğü soruna yanıt işleri yaparak duydukları mutluluk ve haz veremeyeceğim, bir uzmanın yorumlaması ile değerlendirmeleri gerektiğini nasıl gerekir. Benim öğrendiğim ve inandığım öğretebiliriz? şey şu; oynarken öğrenmek en keyifli yol. Düşünmek, düşünmeye vakit ayırmak, hayal -Biz vakıf olarak, bıkmadan usanmadan soru kurmak vs. hayatımızın her dönemi için sormanın, düşünmenin, sorgulamanın önemini kıymetli. Bilimsel düşünmenin önemine dikkat vurguluyoruz. Ancak böyle yaparsak daha iyi çekiyoruz. Farklı bakış açısının, mantıksal düşünebilir, daha doğru kararlar verebiliriz. çıkarım yapabilmenin, matematiksel beceri Hem bireysel hem de toplumsal olarak. kadar dil becerisinin/gücünün de önemini Çocuklarımıza sıkça söylememiz gereken biliyor ve buna göre bir içerik hazırlıyoruz. şey şu bence; Okulda veya dışarıda kendi öğrenme ve anlama yöntemlerini bilmeleri, - Matematik, bazı çocuklar için tam bir ilgi duydukları, yetenekli oldukları alanları işkence. Rakamlar, semboller, formüller, fark edip geliştirmeleri çok önemli. (Burada sayılar ve çarpım tablosu birçok çocuğu baş asıl görev anne-babaya düşüyor tabii yine.) belası. Bazılarının kâbusu olan matematiği Ve başarı… Tüm bunları yaparken başarısız çocuklara sevdirmek için OYUN Çocuk Dergisi olmaktan korkmamak gerek. Çünkü öğrenmek olarak önerileriniz nelerdir? Anne babalara her zaman doğru cevabı vermek değildir. Her bu konuda neler önerirsiniz? zaman sınavlardan en iyi puanı almak, sürekli birinci olmak demek değildir. Öğrenmek, -Her birimiz çok farklı şekillerde öğreniyoruz. öğrendiklerini kullanabilmek ve yeni şeyler Birimizin severek ve merakla yaptığı bazı üretebilmektir. Öğrenmek, hata yapmaktan konuları diğerimiz hiç sevmeyebiliyor. Birimiz kaçmadan, keyif alarak çalışabilmekle matematikte iyiyiz, diğerimiz çok güzel hikâye mümkündür. Denemek, yanılmak ve tekrar yazabiliyor. Talim Terbiye Kurulu eski Başkanı denemek, en sonunda başarıyı getirecektir. Prof. Dr. Ziya Selçuk’un şöyle bir eleştirisi var; “Varacağın yerden daha kıymetlidir ya yaptığın Bir çocuk matematikte kötüyse sistem, kendini yolculuk.” onun matematiğini iyileştirmeye adıyor. Ve

162 2014 EYLÜL SÖYLEŞİ AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 163 BIG VPN, VPN Direct, VPN Express, VPNOneClick, “Türk Telekom Anayasal Suç İşliyor” başlıklı Freedome, TunnelBear, Hotspot Shield, Ultrasurf, Sektör STK’larından ortak bildiride, kurulacak sistemin whats app, TOR, Freegate, Gtunnel, GappProxy, Your G-Talk, Telegram, Skype gibi iletişim araçlarını Freedom, Hykproxy, Tunnelier, Gpass vb.) analiz gözetlemeyi hedeflediği belirtildi. “Sistem tüm edebilecek ve yönetebilecek kabiliyette olacaktır. bu servisleri izleyebilecek, dilediği gibi manipüle • Sistem, müşteri DNS sorgusundaki “TT Anayasal suç işliyor” edebilecek ve engelleyebilecek yeteneğe sahip hedef DNS IP adresini farklı bir IP adresi ile olacaktır” denilen açıklamada TT’nin birçok servisi değiştirebilecektir (DNS Overwrite özelliği) takip etme yetkisi almasıyla temel hakların ihlal • Sistem erişim engelleme kararı verilen edilebileceği uyarısında bulundu. TT’nin “anayasal yayınlarla ilgili olarak alternatif erişim yollarını tepkisi TT’nin “istihbarat amaçlı” bir suç işlediğini” iddia eden bilişim STK’larının, engelleyici tedbirleri alacaktır. kullanılabilecek cihaz alımına tepki AİHM’e gitmeye kadar varabilecek eylemlere • Sistem erişim engelleme kararı verilen gösteren sektör STK’ları, TT’nin anayasal gireceklerini belirttikleri açıklama şöyle: yayınlarla ilgili olarak URL bazlı HTTPS trafiğini engelleyecektir. bir suç işlediğini iddia ederek, AİHM’e “Türk Telekom’un MA-0051-03-2014 numaralı • Sistemin tüm Multimedia, mesaj sistemleri, gitmeye kadar her türlü mücadeleyi sözleşme ile ihale yaptığı ve gözetim donanımları P2P, tüm servis ve uygulamaları analiz, izleme satın aldığı çeşitli basın kuruluşlarında yer aldı. yetenekleri de var. Bunların arasında e-posta, uygulayacaklarını açıkladılar. Sözleşmede belirtilen hedefler, yurttaşların ftp, DHCP, Skype, Whatup, Gtalk, MSN, VPN, Tor, anayasal hakları, temel hak ve özgürlükleri, Hotspot Shild gibi uygulamalar var. hukukun evrensel ilkelerini çiğniyor. ürkiye’deki İnternet altyapısının tamamına yakınını kuran Türk Telekom’un (TT), Temmuz 2014 Yukarıda adı geçen servisler; iletişim, haber başında İnternet’te istihbarat toplayan cihazları satın alması tartışma yarattı. Aynı günlerde Sözleşmede satın alınacak donanımın amacı, alma, bilgiye erişme, örgütlenme gibi temel basına TT’nin, vatandaşların bilgisayar ve cep telefonuna sızmaya hazırlandığına ilişkin haberler ‘şebeke üzerinden taşınan trafiğin paket bazında özgürlüklerimizi kullandığımız araçlardır. Sistem yansıdı. detaylı olarak analiz edilmesi, yatırım plan ve tüm bu servisleri izleyebilecek, dilediği gibi T önceliklerinin belirlenmesi, taşınan trafiğin manipüle edebilecek ve engelleyebilecek yeteneğe TT’nin ABD’li Procera Networks adlı şirketten satın aldığı donanım sayesinde, HTTPS trafiği, Whatsapp mesajları, Skype görüşmeleri, ziyaret edilen İnternet sayfaları ve VPN hizmetleri de dâhil pek çok uygulama bazında analiz edilmesi, şebeke sahip olacaktır. Böyle bir sistemin temel hak ve işlemi analiz edeceği isterse sansürleyeceği bilgisi verildi. Hatta Taraf Gazetesi’nde yayınlanan bir kaynaklarının optimum olarak kullanılması, özgürlüklerimiz üzerinde bir tehdit olarak durması şebeke performansının arttırılması, art niyetli kabul edilemez. haberde, Bilgi Teknolojileri ve uygulama ve kullanıcıların tespit edilerek önlem İletişim Kurumu’na (BTK) bağlı alınmasının sağlanması. Haberleşme gizliliği esastır, haberleşmeyi Telekomünikasyon İletişim izlemek ancak yeterli nedenlerle mahkeme Başkanlığı’nın (TİB) Türkiye’deki 5651 Sayılı İnternet ortamında yapılan yayınların kararıyla mümkün olabilir. Tüm bu servislerin internet servis sağlayıcılara gizli düzenlenmesi ve bu yayınlar yoluyla işlenen de esas olarak bir telefon konuşmasından farkı bir mail göndererek kullanıcıların suçlarla mücadele edilmesi hakkında kanun yoktur. Son yapılan düzenlemelerle telefon neler yazıp çizdiğini öğrenmek değişiklikleri ile birlikte mevcut kanun gereği olan dinlemeleri zorlaştırılmıştır. Aynı korumanın için gerekli donanımları hazır yükümlülükleri kati suretle yerine getirmektir’ İnternet üzerinden haberleşme için geçerli olması etmelerini istediği bildirilmiş, şeklinde ifade edilmekte. Bu amaçla, gerekir. Normal posta hizmetlerinde, mektubun HTTPS’nin açılmak istendiğine içeriğine bakmak nasıl suçsa, e-postanın içeriğine dair direktife de dikkat çekilmişti. • Sistem aynı İnternet sitesine ait HTTP bakılması, pek çok e-posta Web üzerinden gittiği TİB, bu mailin gönderildiğini ve HTTPS protokollerinin ayrımını yapabilecek, için HTTP ve HTTPS’nin izlenmesi de suçtur. kabul etmiş ancak HTTPS ile ilgili ayrım bazlı politika (shaping, drop, marking ve Bu kapsamdaki izleme çabası da anayasal uygulamayı yalanlamıştı. redirection) uygulayabilecektir. suç, bunu teşvik eden BTK ve uygulayan TT’nin • Sistem; WAP, HTTP, MMS, E-Mail, DHCP, anasayal suç işlemesi anlamına gelmektedir. Bu haber sonrasında aralarında FTP, HTTP Browsing, HTTP Streaming, MMS Gözetime ek olarak sözleşmede adı geçen DNS Alternatif Bilişim; İnternet (Microsoft streaming), NNTP, POP3, RTSP, Overwrite özelliği ise iletişime sahtekârlık yoluyla Teknolojileri; İnternet Yayıncıları; Streaming, SIP, Vonage, MGCP, Messenger müdahaledir. Bu, bir kullanıcının kendi iradesi ve Linux Kullanıcıları; Pardus (MSN,Yahoo v.s), SMTP, H323, Ultrasurf, Hotspot, bilgisi dışında, erişmek istediğinin dışında başka Kullanıcıları dernekleri, Ankara TOR, Opera Mini gibi servis tiplerini destekleyecek, bir yere yönlendirilmesidir. Bu da küresel İnternet Barosu Bilişim Kurulu; Demokrat analizi, sınıflandırması ve kontrolünü yapacaktır. standartlarının ihlalidir. Bilgisayar Mühendisleri ile • Sistem; WhatsApp, Lime, Telegram, Elektrik Mühendisleri Odası; CoverMe, Google+, Tango, ICQ, Instant Bilişim/Bilgi/iletişim alanında faaliyet gösteren Korsan Parti Türkiye Hareketi ve Messaging, Jabber, Open MMS, Skype, Messenger demokratik kitle örgütleri olarak, BTK ve TT’yi Türk Kütüphaneciler Derneği’nin (MSN, Yahoo v.b) gibi mesaj uygulamalarını açıklama yapmaya ve bu suçtan vazgeçmeye bulunduğu bilgi, iletişim ve destekleyecek, analizi, sınıflandırması ve davet ediyoruz. Bu konularda suç duyurusunda bilişim alanında faaliyet gösteren kontrolünü yapacaktır. bulunmaktan, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne on sivil toplum kuruluşu (STK) • Sistem, VPN Tünel Prokollerini (Spotflux, (AİHM) gitmeye kadar her türlü mücadele 8 Temmuz 2014’te bir açıklama Hotspot VPN, Mobile VPN, Safe Tun VPN, vpn Bitz, yöntemini uygulayacağımızı kamuoyuna saygıyla yaptılar. ibVPN, SecureLine, Onavo, HMA, VirtualBrowser, duyururuz.”

164 2014 EYLÜL SEKTÖRDEN YANSIMALAR AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 165 ve ataşeler, büyükelçilikler bünyesinde “bilim ilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı diplomasisi” faaliyetlerini yürütecek. Türkiye’nin tarafından yazın başında (Haziran Türkiye’nin ilk “bilim “bilim diplomatları”, ilk aşamada Almanya’da 2014) Almanya, ABD, Güney Kore, Berlin’e, ABD’de Washington ve Los Angeles’a, Japonya ve Çin’e daimi bilim ve Güney Kore’de Seul’e, Japonya’da Tokyo’ya ve teknoloji müşaviri ile ataşesi Çin’de Pekin’e atanacak. diplomatları” için atanacağıB açıklandı. AA muhabirinin Bakanlık yetkililerinden edindiği bilgiye göre bilim ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Personel teknoloji transferinde önemli bir adım olarak Dairesi Başkanlığı’nın İnternet sayfasındaki görülen “bilim diplomatları” için gereken adımlar (personel.sanayi.gov.tr) sınav duyurusuna göre, bir kez daha atılacak. adaylarda en az lisans mezunu olmak, yabancı dil 3. kez start verildi Bakanlık, görevli bulunduğu ülkedeki bilimsel ve bilmek ve yapılacak mesleki yeterlilik sınavında teknolojik gelişmeleri anında Ankara’ya bildirecek, başarılı olmak şartları aranacak. Bakanlık bilimsel ve teknolojik akademilerde, sanayide bünyesinde en az 3 yıl süreyle çalışmak ya da ve devlet kurumlarında Türkiye’yi temsil edecek doktora unvanına sahip olma şartlarının da müşavir ve ataşeleri belirlemek için başvuruları isteneceği atamalar sonrasında adaylar, diplomasi almaya başladı. Gerekli yeterliliği sağlayanlar eğitimine de tabi tutulacak. İlk bilim ve teknoloji arasında yapılacak sınavda başarılı olarak, müşaviri ise Berlin’e atanacak. görevlerine başlayacak diplomatik unvanlı müşavir

İki yıldır gündemde…

Ancak aynı konu, Şubat 2013’te ve 2012’de de gündeme gelmiş, dönemin bakanları açıklamalarda bulunmuşlardı. Hatta geçen yıl bir Bakanlar Kurulu kararına eklenen 19 sayılı cetvele göre, ABD-Washington Büyükelçiliği, Almanya- Berlin Büyükelçiliği, Güney Kore-Seul Büyük Büyükelçiliği, Büyükelçilik ve başkonsolosluklar Çin-Pekin Büyükelçiliği ve Los Angeles Başkonsolosluğu’na birer bilim ve teknoloji müşavirliği kadrosu verilmişti. Ve bünyesinde sürekli olarak görev “bilim diplomasisi” faaliyetlerini yürütmekle görevli kişilerin yapmak üzere Bilim, Sanayi ve yükümlülüklerine ayrıntılı bir şekilde söz konusu cetvelde yer verilmişti. Teknoloji Bakanlığı’nın Nisan 2012’de ise dönemin Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı atayacağı bilim ve Nihat Ergün, yurt dışında “Bilim ve Teknoloji Müşavirleri” teknoloji müşaviri atanacağını, gönüllü “Bilim ve Teknoloji Temsilcileri” görevlendirileceğini bildirmişti. Dışişleri Bakanı Ahmet ile ataşeleri “Bilim Davutoğlu ile “Bilim Diplomasisi” protokolü imza töreni öncesinde konuşan Ergün, protokolün amacını diplomasisi” açıkladıktan sonra Türkiye ve yurt dışındaki sivil ve kamusal güçleri bilim, teknoloji ve yenilik faaliyetleri zemininde bir araya getirmek amacıyla, Bilim ve Teknoloji Konseyi oluşturacaklarını da duyurmuştu. faaliyetlerini Bir akademisyen ve bilim adamı olarak, bilim dünyasıyla siyaset yapıcıları ve diplomatlar arasında çok yakın işbirliği kurulmasına önem verdiğini belirten Dışişleri Bakanı Davutoğlu ise imzalanan protokolün yürütecekler. diplomasi ve bilim dünyasının geleceğini etkileyecek büyük bir adım olduğuna işaret etmişti. Bilim ve teknoloji alanında dünyadaki gelişmeleri her an takip edebilecek bir kadro oluşturmayı hedeflediklerini söyleyen Davutoğlu, yurt dışındaki kadrolarda bilim ataşeliğinin, bilim müşavirliklerinin bulunmaması, bilim diplomasisinde gerekli adımların atılmamasının büyük bir eksiklik olduğunu vurgulamıştı.

166 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 167 ürkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı tarafından organizasyonu Tyürütülen ve bu yıl 22.si düzenlenen Balkan Bilgisayar Olimpiyatı’na 12 ülkeden 46 öğrenci katıldı. 10-17 Ağustos 2014 tarihleri arasında Ankara’da gerçekleşen olimpiyatta dereceye giren öğrenciler, ödüllerini 16 Ağustos tarihinde TOBB ETÜ Sosyal Tesisleri’nde düzenlenen törenle aldılar.

Akademik yöneticiliğini Doç. Dr. Osman Abul’un yaptığı 22. Balkan Bilgisayar Olimpiyatı’na; Arnavutluk, Bosna Hersek, Bulgaristan, Kıbrıs, Yunanistan, Makedonya, Moldova, Karadağ, Romanya, Sırbistan, Türkiye (2 ekip) ve misafir ülke statüsü ile Türkmenistan katıldı. Katılımcı ülkelerin 4 öğrenci, bir lider ve bir lider yardımcısından oluşan ekiplerle temsil edildiği olimpiyatta, bu yıl ev sahibi olması nedeniyle Türkiye, iki ekiple temsil edildi. Türkiye’nin ilk ekibinde bulunan öğrencilerden; Abdullah Enes Öncü altın, Muhammed Emin Ayar ve Harun Günaydın gümüş, Çelik Şavk bronz; ikinci ekipte yer alan öğrencilerden Burak Yüksel gümüş, Ferhan Halil Ercan, Ahmet Fethullah Gedemenli ve Emirhan Doğan bronz madalya kazandı. Yarışmanın birincisi, toplamda 490 puan toplayan Bulgar öğrenci Hristo Venev oldu. 22. Balkan Bilgisayar Olimpiyatı, Balkan Bilgisayar Olimpiyatı, lise çağındaki yetenekli öğrencileri informatik alanında çalışmalar yapmaya özendirmek amacıyla 22 yıldır düzenleniyor. Yarışmalarda derece alan öğrenciler, Balkan Olimpiyatları’nda Türkiye’de yapıldı kazandıkları bilgi birikimi ve tecrübeyle sonraki yıllarda Uluslararası Bilgisayar Olimpiyatları’na hazırlanıyor. Bu öğrenciler, Uluslararası Matematik Olimpiyatları’nda derece almaları durumunda ise 10-17 Ağustos tarihleri arasında on iki ülkenin katılımıyla Ankara’da gerçekleşen 20 bin TL’yi bulan para ödülleri, ilgili alanlarda olimpiyatta Türkiye, 1 altın 3 gümüş ve 4 bronz madalya kazandı. devlet üniversitelerine sınavsız geçiş hakkı ve temel bilimlerde lisans eğitimlerine devam etmeleri durumunda aylık 2 bin TL burs gibi olanağı kazanıyor.

168 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 169 Türkiye’nin ilk “akıllı stadı”, TT Arena oluyor

Galatasaray ile TTNET’in yaptığı işbirliğiyle statta, Wi-Fi servisi verilecek, 50 bin kişi kablosuz ağ üzerinden aynı anda İnternet’e girebilecek ve İnternet tabanlı dijital uygulamalar sunulacak.

ürkiye’nin en büyük spor kulüplerinden ve “en büyük TTNET Wi-Fi noktası” olacağının Galatasaray ile TTNET, önemli bir altını çizdi. Galatasaray Sportif AŞ Genel işbirliğine imza attı. Yapılan işbirliği; Koordinatörü ve İcra Kurulu Başkan Vekili Işık, TGalatasaray Spor Kulübü Başkanı Ünal “50 bin kişi kapasiteli stadımızda dileyen herkese, Aysal, TTNET Genel Müdürü Abdullah Orkun Kaya, gerek akıllı taşınabilir cihazlarından, gerekse de Galatasaray Sportif AŞ Genel Koordinatörü ve İcra bilgisayarlarından İnternet erişimini kolaylıkla Kurulu Başkan Vekili Faruk Işık, TTNET Pazarlama 2014-2015 sezonunda başlayacak ve 2019- bağlanacak. Taraftarlar, TTNET kablosuz İnternet yapabilmeleri için 335 adet erişim noktası Genel Müdür Yardımcısı N. Mert Başar’ın 2020 futbol sezonu bitimine kadar sürecek altyapısı üzerinden TT Arena için özel olarak kurulmuştur. Bu ağ üzerinde kuracağımız ‘Online katılımıyla 19 Ağustos 2014’te düzenlenen ortak işbirliği ile “GS TTNET Wi-Fi” kablosuz internet geliştirilecek uygulamalarla, Galatasaray’dan Platform ve Uygulamalar’ ile taraftarlarımız bir basın toplantısı ile açıklandı. Futbolseverlere hizmeti, TT Arena Stadyumu’nda oynanacak tüm güncel haberleri anında alabilecek, takımlarının mobil akıllı iletişim cihazları ile Galatasaray’dan yüksek kapasite ve hızda internet erişimi sağlamak karşılaşmalarda aktif olacak. Basın tribünü ve son dakika videolarını izleme şansına sahip olacak, güncel haberleri anında alabilecek, takımımızın üzere yapılan işbirliği ile Ali Sami Yen Spor localardaki misafirlerin ücretsiz kullanacağı “GS sunulacak özel fayda ve fırsatlardan yararlanarak son dakika videolarını izleme şansına sahip Kompleksi-Türk Telekom Arena, tüm tribünlerinde TTNET Wi-Fi” hizmetinden TTNET aboneleri, akıllı stat deneyimini yaşayacak. olacak, sunacağımız fayda ve fırsatlar dünyası ile Wi-Fi servisi verilen ve İnternet tabanlı dijital İnternet paketleri dahilindeki hediye Wi-Fi Galatasaray Spor Kulübü Başkanı Aysal basın hayatlarına keyif katılacak” diye konuştu. uygulamaların sunulacağı Türkiye’nin ilk akıllı dakikaları ile yararlanabilecekler. TTNET toplantısında yaptığı konuşmada, “GS TTNET Wi- futbol stadyumu olacak. İşbirliğiyle TT Arena, abonesi olmayan kullanıcılar da kredi kartları Fi ile Ali Sami Yen Spor Kompleksi TT Arena’da “GS TTNET Wi-Fi” hizmeti hakkında bilgiler veren binlerce kişinin aynı anda İnternet’e bağlandığı en ile ön ödemeli paket satın alarak bu servisi taraftarımız dijital platformları ve sosyal medyayı TTNET Pazarlama Genel Müdür Yardımcısı Başar, büyük TTNET Wi-Fi noktası olurken, taraftarların kullanabilecek. daha kolay ve etkin bir biçimde kullanacaktır” dedi. kurulan 5. nesil Wi-Fi altyapısıyla, TT Arena’daki maç izlerken en büyük sorunlarından olan maçın 5. nesil Wi-Fi teknolojisi sayesinde TT Arena’da, tüm taraftar ve ziyaretçilere, maç günlerinde 400 özel anlarını sevdikleri ile paylaşma sıkıntısı sona aynı anda binlerce taraftar, birçok farklı cihaz TTNET Genel Müdürü Kaya da yapılan işbirliğiyle, Mbps’e kadar hızda Wi-Fi hizmeti sunulacağını erecek. ile 400 Mbps’ye kadar varan hızlarda internete TT Arena’nın, Türkiye’nin ilk akıllı futbol stadyumu anlattı.

170 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 171 İnternet kafelere, “puanlama” sistemi

geliyor yıldız sistemine geçilebileceği” örneği verildi. marifetiyle İnternet kafelerde oynanan oyunlara İlgili bakanlıkların koordinasyonunda yürütülecek ilişkin izin ve yaş kriterleri belirlenecek ve gerekli taslak çalışmada şu ayrıntılar yer aldı: önlemler alınacak. İnternet kafelerin kullanımını “İnternet kafelerin mekân, personel, hizmet teşvik etmek için kadınlara özel, 16 yaş altı sunumu gibi konularda işyeri açma ve faaliyet çocuklara yönelik, sadece İnternet gibi farklı standartları belirlenecek. Bu standartları işletme modelleri değerlendirilecek. İnternet kafe 22 bini bulan taşıyan İnternet kafeler belirli kriterlere göre işletmecileri, uzmanlar tarafından belirlenen bir sınıflandırılacak. İnternet kafelerde oynanan eğitim içeriği üzerinden sertifikalı eğitimlerden İnternet kafeleri oyunlar için yaşa bağlı belirli izin mekanizmaları geçirilecek. Yapılan sınıflandırmanın ardından getirilecek. İnternet kafelerin eğitim kapsamında İnternet kafelerin, ihtiyaç olan bölgelerde kamu, “iyileştirmek” için kullanılabilmesi için tedbirler alınacak.” yerel yönetimler veya sivil toplum kuruluşları Komisyon oluşturulacak tarafından verilen yaygın bilişim eğitimleri için otellerde olduğu İlgili tarafların katılımıyla oluşturulacak bir mekân olarak kullanılabilmesine yönelik önlemler komisyon marifetiyle İnternet kafe açmak ve alınacak. gibi yıldız sistemi işletmek için mekâna ilişkin fiziki koşullar, 2012 yılında Avrupa genelinde 9-16 yaş grubundaki geçilecek. işletmecilerde aranan nitelikler, hizmet sunumu çocuklar üzerinde gerçekleştirilen araştırma ve kalitesi ile mesleki ve etik kurallara dair sonuçlarına göre, Avrupa genelinde çocukların standartlar belirlenecek. Belirlenen standartları yüzde 12’si İnternet kafeleri kullanırken, bu oran taşıyan İnternet kafeler, kurulan komisyon Türkiye’de yaklaşık yüzde 50’yi buluyor. Çocukların ürkiye’de sayıları 22 bini bulan İnternet kafelerle ilgili standartlar değişiyor. Büyük tarafından belirlenen mekâna ilişkin aydınlatma, bulunduğu hanelerde İnternet erişimi sahipliği çoğunluğunu çocukların oluşturduğu, günde yaklaşık 5 milyon kişinin ziyaret ettiği havalandırma ve metrekare büyüklüğü gibi fiziki oranı Türkiye’de yüzde 52 iken, Avrupa ülkelerinde İnternet kafelere yeni standartlar geliyor. Tüm bireylere hizmet verilebilmesi koşullar bilgisayarların donanım ve yazılım bu oran yüzde 94. Yapılan saha araştırmaları da için iyileştirilecek kafelerin otellerde olduğu gibi yıldız sistemine geçebileceği kapasitesi, engellilere uygunluk gibi kriterlerine İnternet kafelerin fiziksel ortamının başta kadınlar T göre sınıflandırılacak. Örneğin, otellerdekine olmak üzere toplumun bazı kesimleri tarafından belirtiliyor. Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanarak görüşe açılan 2014-2018 dönemini kapsayan benzer bir yıldız sistemi. Bu sınıflandırma, kullanılmaya müsait olmadığı ortaya çıkıyor. Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Planı taslağına göre İnternet kafelerin şartları, başta fiziksel rahatlıkla görünecek şekilde müşterilerin bilgisine Yine 2012 yılı TÜİK araştırmasına göre, İnternet koşullar olmak üzere, tüm bireylere hizmet verilebilmesi için iyileştirilecek. Buna göre, sunulacak. kafelerin kullanma oranı erkeklerde yüzde 22.2 eylem planı taslağında okullardan sonra İnternet kafelerde de “otellerdekine benzer bir Uzmanların katılımıyla oluşturulacak bir komisyon iken kadınlarda yüzde 6.1 oldu.

172 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 173 İzmit-Gebze TEM Otoyolu, “akıllanıyor”!

Kazaları en aza indirmek için TEM Otoyolu’nun en yoğun olduğu bölge İzmit-Gebze arasında akıllı yol uygulamasına başlanacak.

kılı evlerden sonra sıra “akıllı yol” uygulamalarında. Otoyollardaki ilk “akıllı yol” uygulaması Gebze-İzmit Batı Kavşakları arasında gerçekleştirilecek. Askeri Elektronik Sanayi (ASELSAN) ile Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) arasında , “Gebze-İzmit Batı Kavşakları Arasına Trafik AYönetim Sistemi Tesisi Projesi” için 12 Ağustos 2014’te sözleşme imzaladı. İmzalanan 18.7 milyon TL’lik sözleşme ile otoyollardaki ilk “akıllı yol” uygulaması Gebze-İzmit batı kavşakları arasında gerçekleştirilecek.

Çalışmalarına başlanan “Gebze-İzmit Batı Kavşakları Arasına Trafik Yönetim Sistemi Tesisi Projesi’ ile yoğun trafiğin yaşandığı bu yolda, trafiğin güvenli biçimde akışını sağlamak için sürücülerin hava ve yol durumu meselesinde bilgilendirilmesi, hız limitlerinin yoğunluğa göre otomatik şekilde düzenlenmesi ve kurallara uymayan sürücülerin cezalandırılmasının akıllı sistemlerle sağlanması hedefleniyor. “Akıllı yol” yardımıyla, karayolundan en fazla aracın uyumlu ve konforlu bir şekilde yararlanması ile birlikte ölümlü ve yaralanmalı kazaların önüne geçilmesi sağlanacak.

ASELSAN’dan Kamuoyunu Aydınlatma Platformu’na (KAP) yapılanan açıklamada, Türkiye’de en çok trafik kazasının Gebze-İzmit batı kavşakları arasındaki 40 kilometre uzunluğundaki yolda gerçekleştiği belirtildi. Geçen yılın verilerine göre, TEM Otoyolunun Gebze-İzmit kesimi, 25 bini ağır vasıta olmak üzere günlük ortalama 70 bin araç geçişi ile boğaz köprülerinden sonra en fazla araç trafiğinin yaşandığı yol kesimi olarak dikkat çekiyor.

174 2014 EYLÜL BİLİŞİM AJANDASI AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 175 Büyüdükçe daha fazla yun şirketi Joygame, Anadolu Üni- ilişkin endişelerini ölçüyor. Oyun dünyasında versitesi ile birlikte, Türkiye’deki fiziksel görünüşünü beğenmeyen kişilerin in- on-line oyun oyuncuları için hangi ternette ve özellikle oyun ortamlarında güzel, on-line oyun oynanıyor motivasyon türlerinin daha önemli güçlü fiziksel özelliklere sahip karakterlere olduğunu araştırdı. Türkiye’nin bürünerek gerçek dünyadaki eksiklerini gi- enO çok oynanan oyunu Wolfteam oyuncuları dermeye çalıştıklarına inanılırdı. Fakat yapılan üzerinden gerçekleşen araştırmaya 5380 kişi araştırmada bunun doğru olmadığı ortaya katıldı. Yüksek bir katılımın olduğu araştırma, çıkıyor. Kısacası bireyler dış görünüşlerini Joygame, Anadolu şaşırtıcı sonuçları ortaya koydu. kötü bulduğu için ve bu durumu telafi etmek Üniversitesi’yle Joygame’in en çok oynanan oyunu Wolfteam için on-line oyun oynamıyor. Türkiye’deki on-line üzerinden gerçekleştirilen araştırmanın ilk kısmında oyunculara yaşı, cinsiyeti, eğitim Genel öz-yeterlilik anketi ise bireylerin gün- oyun oyuncuları için seviyesi, iş durumu ve haftada toplam kaç lük yaşamlarında sorunların üstesinden gel- hangi motivasyon saat oyun oynadıkları soruldu. Araştırmanın mede kendilerini ne kadar yeterli gördüklerini ikinci kısmında ise oyunculara “oyun ölçüyor. Kamuoyunda bilgisayar oyunlarının türlerinin önemli motivasyonları”, “Dış görünüş endişesi”, akademik başarıyı olumsuz etkilediği, akade- olduğunu “Genel öz-yeterlilik”, “Akademik yeterlilik”e mik olarak başarısız öğrencilerin bilgisayar araştırdı. 5380 ilişkin sorular soruldu. oyunlarına yöneldiği gibi bir izlenim var. Fakat Oyunculara yapılan ilk anket olan dış görünüş yapılan araştırmada bunu doğru olmadığı kişiyle yapılan anketi, oyuncuların fiziksel görünüşlerine tam tersine gerçek yaşamlarında kendilerini araştırmaya başarılı gören bireylerin oyunda da başarılı olduğu görülüyor. Ayrıca araştırmanın sonu- göre, yaş cunda özgüveni yüksek bireyler oyunda hem büyüdükçe daha iyi sosyalleşebiliyor, hem de daha başarılı oyun oynama oluyor. saati artıyor. Oyun çocuk işi mi?

Araştırmanın bir diğer konusu ise yaş, cinsiyet, eğitim vb. oyuncu özelliklerinin oyun oynama saatini artırıp artırmadığı. Gerçekleştirilen anket sonucu yaş arttıkça on-line oyun oyna- ma saatlerinin arttığını gösterdi. Araştırmaya ilişkin Joygame Pazarlama Direktörü Ozan Aydemir şunları söyledi:

“Bu çalışmayı yapmamızdaki temel amaç, bazı zamanlar, bazı konu ve sektörlerin karşısına çıkan ön yargıları kırmak içindi. Söz uçar yazı kalır mantığından yola çıkarak ve özel- likle konunun uzmanları ile çalışarak bazı soru işaretlerini ortadan kaldırmak istedik. Bu tarz çalışmaları her zaman yapmaya de- vam edeceğiz ve Joygame olarak sonucun olabildiğince objektif olması adına bu tarz iş birlikteliklerine de her zaman açığız.”

176 2014 EYLÜL SEKTÖRDEN YANSIMALAR AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 177