Van Verlangen Naar Verbinden
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Van verlangen naar verbinden Een praktisch-theologisch onderzoek naar de toekomstmogelijkheden voor de krimpende Hervormde gemeente te Sebaldeburen Van verlangen naar verbinden naar verlangen Van WERK & WAARDE Onderzoek naar werkbeleving van christelijke werkers in een seculiere context Dorothée Berensen - Peppink Lectoraat Geestelijk leiderschap – Academie Theologie Johans Brink onderzoeksrapport Harri van de Ruitenbeek april 2015 Dr. R. Erwich Djarno Wiegman m.m.v. S. Bethlehem, Dr. J. Barentsen, Dr. J. Hoek, Dr. R.J.A. Doornenbal, Dr. M. Klaver, Drs. T. van de Lagemaat, Dr. J. M. Praamsma, D. van Schepen MA Februari 2013 Protestantse Theologische Universiteit Onderzoeksplatform Connecting Churches and Cultures Van verlangen naar verbinden Een praktisch-theologisch onderzoek naar de toekomstmogelijkheden voor de krimpende Hervormde gemeente te Sebaldeburen Dorothée Berensen - Peppink Johans Brink Harri van de Ruitenbeek Djarno Wiegman onderzoeksrapport april 2015 Protestantse Theologische Universiteit Onderzoeksplatform Connecting Churches and Cultures Het is een groot en heilig woord, ’t geen gij bewaren moet, hebt God lief en uw medemenschen als u zelven! O mogt dit gebouw steeds aan deze waarheden, steeds aan de verbreiding van derzelver kracht geheiligd, en aan de heilzame bedoelingen van onzen Heer Jezus Christus toegewijd zijn. Mogt zijn Geest steeds hier leven, hier werken! Bidden wij God, dat hij hetzelve daartoe heilige, en tot eenen overvloedigen zegen zette. N. Westendorp, Eerste leerrede gehouden in de nieuwe kerk te Sebaldeburen, 1807 De kerk heeft behoefte aan een concrete utopie. (...) Zo’n utopie omvat drie elementen: 1) een visie; ‘dáár willen we naar toe’; 2)een begaanbare en passende weg; 3) vertrouwen, hoopvolle verwachting. J. Hendriks, Verlangen en Vertrouwen, 2008 2 3 Inhoudsopgave Woord vooraf ............................................................................................................... 7 1 - Inleiding ................................................................................................................ 11 1.1 Aanleiding ............................................................................................................................. 11 1.2 Relevantie voor Sebaldeburen en regio.................................................................. 12 1.3 Doelstelling en onderzoeksvraag............................................................................... 13 1.3.1 Doelstelling .................................................................................................................. 13 1.3.2 Hoofdvraag .................................................................................................................. 13 1.3.3 Onderzoeksroute ...................................................................................................... 14 1.4 Structuur van het onderzoek ....................................................................................... 15 1.5 Afbakening en begrippen............................................................................................... 15 2 - Sebaldeburen in beeld ...................................................................................... 19 2.1 Demografische gegevens van het dorp ................................................................... 19 2.2 Geschiedenis van Sebaldeburen en haar kerk ..................................................... 24 2.3 Secularisatie in een dorpscontext ............................................................................. 30 2.3.1 Secularisatie ................................................................................................................ 31 2.3.2 Dorpscontext en kerk in het dorp ..................................................................... 31 2.3.3 De kerk binnen de geseculariseerde samenleving ................................... 35 2.4 De dorpscontext in Sebaldeburen ............................................................................. 37 2.4.1 Samplebeschrijvingen ............................................................................................ 38 2.4.2 De perceptie van dorpelingen ............................................................................ 39 2.4.3 De betrokkenheid bij de kerk ............................................................................. 41 2.5 Met het oog op de toekomst… ..................................................................................... 43 4 3 - Kerken in de regio in beeld ............................................................................. 45 3.1 Inleiding ................................................................................................................................. 45 3.2 De Gereformeerde en Gereformeerd-vrijgemaakte inwoners .................... 46 3.3 De samenwerking met Leek en Een ......................................................................... 48 3.4 De Hervormde streekgemeente Noordhorn-Saaksum .................................... 49 3.5 De Gereformeerde kerk buiten verband te Grootegast .................................. 51 3.6 Een netwerk van geloofsgemeenschappen? ......................................................... 52 4 - Geloofsgemeenschap in beeld ........................................................................ 57 4.1 Situatiebeschrijving .......................................................................................................... 59 4.1.1 De levenscyclus van de Hervormde gemeente ........................................... 59 4.1.2 Identiteit en cultuur ................................................................................................ 61 4.1.3 Leiding ........................................................................................................................... 65 4.1.4 Structuur en middelen ........................................................................................... 68 4.1.5 Context ........................................................................................................................... 73 4.1.6 De samengevoegde SWOT .................................................................................... 77 4.2 Gewenste situatie in beeld ............................................................................................ 79 4.2.1 Samen in gesprek over ‘verlangen’ .................................................................. 80 4.2.2 Samen in gesprek over toekomstscenario’s ................................................ 81 4.3 Met oog op de toekomst… ............................................................................................. 89 4.3.1 Bijbels-theologische bezinning .......................................................................... 89 4.3.2 Focusgroepen nader beschouwd ...................................................................... 91 4.3.3 De vier perspectieven in de nieuwe situatie ............................................... 97 5 – Evaluatie, conclusies en aanbevelingen ................................................... 105 5.1 Evaluatie en conclusies ................................................................................................ 105 5.2 Concrete utopie en aanbevelingen ......................................................................... 114 5 Literatuur en websites ......................................................................................... 121 Bijlage 1 – Semi-gestructureerd interview voor het dorp ........................ 125 Bijlage 2 - Enquête voor het dorp ..................................................................... 127 Bijlage 3 - Schema persoonseigenschappen .................................................. 131 Bijlage 4 - Interview geloofsgemeenschap .................................................... 133 Bijlage 5 - Opzet focusgroep-gesprekken geloofsgemeenschap ............. 137 Bijlage 6 - Kerkordelijke mogelijkheden ....................................................... 139 6 7 Woord vooraf Voor u ligt het onderzoeksrapport als een verslag van vier onderzoekers die zich - op uitnodiging van de de Geert Jan Smeding Oostermeer stichting (GJSO) - hebben verdiept in de situatie van de krimpende dorpskerk in Sebaldeburen, een dorp in het Westerkwartier in Groningen. Zowel de geloofsgemeenschap zelf, als de kerken in de regio en het dorp Sebaldeburen, haar bewoners en haar demografie werden aan nader onderzoek onderworpen met als doel aanbevelingen te kunnen doen voor de toekomst van de Hervormde gemeente te Sebaldeburen. Het rapport is vooral bedoeld als uitgebreidere uitwerking en verdieping van de gedane constateringen en aanbevelingen. Daarnaast hebben we ook een samenvattende praktische handreiking geschreven, met oog op de kerkenraad en de gemeenteleden van Sebaldeburen. U kunt er natuurlijk ook voor kiezen om in dit rapport meteen door te bladeren naar het vijfde samenvattende en evaluerende hoofdstuk. Misschien nog wel belangrijker dan de geschreven vorm van dit onderzoeksrapport is onze hoop dat door de verschillende gesprekken, interviews en focusgroepen die er gedurende het onderzoek zijn geweest er deels een nieuwe manier van denken, van vragen stellen en gericht bezig zijn met de toekomst is aangereikt, waar de gemeente mee verder kan. Gaandeweg het onderzoek, wat liep van april 2014 tot en met april 2015, kwam de vraag bij ons en de gemeenteleden zelf op of het nu vijf vóór, of vijf over twaalf was voor de gemeente. Op zondag 4 mei 2014, mochten we kennismaken met de Hervormde gemeente van Sebaldeburen.