ANDĚLSKÁ HORA

Obec byla založena při dolech na zlato Założona jako miasto górnicze około The settlement was founded as a mi- kolem roku 1540. Německý název 1540 r. Niemiecka nazwa Engelsberg ning town about 1540. The German Engelsberg dostala podle stejno- pochodzi od nazwy wzgórza – dzisiaj name Engelsberg comes from the hill’s jmenného vrchu - nyní Anenského. Anenskiego. Pod koniec XVII w. wybu- name – presently Anensky. There was Koncem 17. století na něm byla dowano na wzgórzu kapliczkę św. An- built the St Anne chapel from the end of postavena kaple sv. Anny a r. 1770 ny, a w 1770 r. kościół o tej samej naz- the 17th century and the church of the stejnojmenný kostel. Další památné wie. Do innych zabytków architektury same name in 1770. Among the other stavby jsou: barokní kostel Narození należą: kościół barokowy Narodzenia historical monuments there are: the Panny Marie se sochou sv. Jana Marii Panny z rzeźbą św. Jana Ne- baroque church of the Nativity of the Nepomuckého a památkově chráněné pomucena oraz zabytkowe domy na Blessed Virgin with St Jan Nepomucen domy na náměstí. Městské právo rynku. Prawa miejskie Andělskiej Hore sculpture and monumental houses on obdržela r. 1556 od Jana Bruntálského nadał w 1556 r. Jan Bruntalski z Vrbna. the market square. Jan Bruntalsky from z Vrbna. Stagnaci a úpadek těžby rud Skutkiem wojny trzydziestoletniej było Vrbno gave Andělská Hořa the city v Andělské Hoře způsobila třicetiletá zaprzestanie wydobycia rud. W Anděl- rights in 1556. Thirty Years War caused válka. Následně se rozvíjela výroba skiej Hore rozwijało się przędzalnictwo depression and stagnation in the ore nitěného a tkaného zboží. Průmyslové i tkactwo. Na przełomie XIX i XX w. mining industry. The commune had a provozy zde hlavně vznikaly na powstawały głównie zakłady przemys- well developed spinning and weaving přelomu 19. a 20. století. Ke zhoršení łowe. Nowoutworzona w 1872 r. droga industry. On the turn of the centuries místní ekonomické situace přispěla od kolejowa Morawsko-Śląska, wiodąca 19th and 20th a lot of factories deve- r. 1872 mimo město vedoucí nová poza miastem, przyczyniła się do loped. The new founded railway route železnice Moravsko - Slezská centrální pogorszenia sytuacji ekonomicznej lud- was located outside of the town and the dráha. Přesto ještě mezi I. a II. svě- ności. W okresie międzywojennym people’s economic situation got worse. tovou válkou zde byla tovární výroba działała tu fabryka szczoteczek drucia- Before the World War II there was a drátěných kartáčů, štětců, nití, provazů nych, pędzli, nici, sznurków oraz kart factory of the brushes, paintbrushes, a hracích karet. Andělská Hora byla až do gry. Andělská Hora była do 1990 r. threads, strings and cards. Andělská do roku 1990 součástí obce Světlá częścią gminy Světlá Hora. W skład Hora was a part of Světlá Hora Hora. V roce 1990 se osamostatnila a gminy wchodzą dwie miejscowości: commune until 1990. In 1990 it became tvoří ji 2 části – Andělská Hora a Pustá Andělská Hora i Pustá Rudná. Więcej an independent district. At present it Rudná. Další informace na internetu: informacji o gminie znajduje się na consists of 2 localities: Andělská Hora www.andelskahora.info/ stronie: www.andelskahora.info/ &Pustá Rudná. www.andelskahora.info/

BĚLÁ POD PRADĚDEM

Tvoří údolní vesnici ležící po obou Położona jest w dolinie, na dwóch The settlement is situated in the valley březích horního toku říčky Bělá. Obec brzegach rzeki Bělá. Gmina powstała on the Bělá River banks. The commune vznikla spojením původních osad a z połączenia osad i wsi Domašov, Bělá, was founded by connection of the vesnic Domašov, Bělá, Adolfovice a Adolfovice i Filipovice. Pierwotne osady localities: Domašov, Bělá, Adolfovice Filipovice, které dnes tvoří názvy částí założono około 1284 r. Nazwę Běla pod and Filipovice. The first settlements obce. Původní osady byly založeny Pradědem gmina posiada od 1964 r. were established about 1284. Bělá pod kolem roku 1284. Název Bělá pod Do 1918 r. mieszkały tu głównie rodziny Pradědem has had this name since Pradědem obec dostala v roce 1964 niemieckie. Po 1945 r., po wysiedleniu 1964. Until 1918 the German lived jako spojená obec, tzn., že se ne- Niemców liczba ludności znacznie się there mainly. In 1945 after the German vyvíjela jako celek, který vidíme zmniejszyła. Krajobraz gminy ma displacement the number of the dnešníma očima. Do roku 1918 zde žili charakter górski, znaczną część zaj- population went down. The landscape výhradně německé rodiny. Po odsunu mują lasy, należy do obszaru chro- of the commune has a mountainous Němců, po roce 1945, došlo k pod- nionego krajobrazu (CHKO) Jeseníky. character. Its area is covered by forests statnému poklesu obyvatel. Katastry Z Běli pod Pradědem prowadzą szlaki and belongs to the protected area obce mají horský ráz, jsou převážně turystyczne w kierunku Pradziada (CHKO) of Jeseníky landscape. The pokryty lesy a z velké části patří do i Czerwonogórskiego siodła. Obfitość region possesses numerous tourist CHKO Jeseníky. Obec je vstupní lasów sprzyjała rozwojowi przemysłu routes from Bělá pod Pradědem to branou do turistických center Praděda drzewnego. Bělá pod Pradědem była Praděd Mountain and the Červeno- a Červenohorského sedla. Vzhledem zniszczona w wyniku powodzi, horsky saddle. The commune had a k poloze i horským sedlům v okolí se z których największe były w latach: well developed wooden industry. Bělá zde dařilo dřevařskému průmyslu. Obec 1903, 1921 i 1997. Ostatnia powódź pod Pradědem was destroyed by floods často trpěla přírodními pohromami, całkowicie zniszczyła infrastrukturę. – the biggest ones happened in 1903, zejména bouřemi a povodněmi, z nichž Więcej informacji o gminie znajduje się 1921, 1997. The last flood damaged all největší přišly v roce 1903, 1921 na stronie internetowej: infrastructures. a 1997. Většina obyvatel má stále ještě www.bela.cz More information on: v živé paměti poslední povodeň, která www.bela.cz v roce 1997 zcela ochromila infrastruk- turu. Další informace na internetu: www.bela.cz

BERNARTICE

Se skládají ze tří místních částí obce W skład gminy wchodzą trzy miej- The commune consists of three Bernartice, Buková a Horní Heřmanice. scowości: Bernartice, Buková i Horní localities: Bernartice, Buková and Horní Obec leží v úrodné Vidnavské nížině a Heřmanice. Gmina jest położona na Heřmanice. It is situated on the fertile první písemná zmínka o obci je z roku urodzajnej nizinie Vidnavskiej. Pier- Vidnavské lowland. The first mention of 1291. Zeměpisná poloha předurčila wsza pisemna wzmianka o Bernar- the village dates from 1291. It is a úspěšný rozvoj zemědělství. Byl zde ticach pochodzi z 1291 r. Położenie typicall agricultural region. There was postaven jeden z prvních cukrovarů ve geograficzne sprzyja rozwojowi rol- founded the first sugar factory in Slezsku. Statkáři byli iniciátory při nictwa. Powstała tu jedna z pierwszych Silesia. In Bernartice and Buková the založení různých závodů, zejména cukrowni na Śląsku. Właściciele ziem- landowners initiated establishing varied lihovarů a likérky v Bernarticích a scy byli inicjatorami zakładania różnych working places, among others, spirit Bukové. Česká menšinová škola zakładów pracy, w tym wytwórni spiry- and liqueur factories. In Bernarticíe a v Bernarticích se udržela sílícím vlivem tusu i likierni w Bernarticích i Bukové. school for national minority was Němců jen do podzimu roku 1938. W Bernarticich założono szkołę founded and it existed to 1938. After Hospodářská struktura obce zůstala po mniejszości narodowej, która istniała do 1948 (the German were displaced from odsunu Němců do roku 1948 1938 r. Po 1948 r., tj. po wysiedleniu that area) most of factories were zachována. Poté došlo k zestátnění a Niemców upaństwowiono liczne zakła- nationalized and finally some of them mnohé provozy byly zrušeny, obec se dy, a część zlikwidowano, w gminie za- were closed. There are historical svými katastry nabyla opět zemědělský częło dominować rolnictwo. Ważniej- monuments like a baroque little castle ráz. Nejvýznamnější památkou je szym zabytkiem jest barokowy za- and St. Peter and St. Paul Church (the barokní zámeček a kostel sv. Petra a meczek oraz kościół św. Piotra i Pawła, oldest church in Javornick) rebuilt Pavla, který patří k nejstarším na który należy do najstarszych na Jawor- several times. Joseph Jiittner – the Javornicku. Kostel byl změněn nicku. W ostatnich stuleciach kościół famous author of the Prague plan was v posledních stoletích přístavbami, był kilkakrotnie przebudowywany. Stąd born in Bernartice in 1775. zejména věže a lodě. Významným pochodzi sławny kartograf Josef More information on: rodákem je kartograf Josef Jiittner, Jiittner, urodzony w 1775 r., autor www.bernartice.rychleby.cz narozený v roce 1775, autor známého znanego planu Pragi. plánu Prahy. Więcej informacji o gminie znajduje się Další informace na internetu: na stronie internetowej: www.bernartice.rychleby.cz www.bernartice.rychleby.cz

BÍLÁ VODA

Je nejsevernější obcí Jesenicka. Byla Bílá Voda jest gminą najbardziej Bílá Voda is situated on the založena ve 13. století. Největší částí wysuniętą na północ Jesioników. Zało- northernmost of the Jasienik moun- obce je městys Bílá Voda. Další části żona została w XIII w. Największą miej- tains. Bílá Voda was founded in the 13th nesou název Kamenička a Ves Bílá scowością gminy jest miasteczko Bílá century. It is the biggest settlement in Voda. Největšího rozkvětu obec Voda. Ponadto w skład gminy wchodzą: this commune. The commune consists dosáhla v 1. polovině 18. století, kdy Kamenička i Ves Bílá Voda. Największy of Bílá Voda, Kamenička and Ves Bílá Jakub Arnošt Lichtenštejn založil rozkwit gminy przypadł na I poł. Voda. The prime development of the piaristickou kolej a gymnázium. Obec XVIII w., kiedy Jakub Arnošt Lichten- commune occurred in the first half of se stala střediskem vzdělávání. štejn założył budynek kolegium Pijarów the 18th century when the Piarist Později, díky své poloze, se izolovanost oraz gimnazjum. Miejscowość stała się college and lower secondary school Bílé Vody prohlubovala. Po květnu ośrodkiem kształcenia. Położenie Bíli were founded by Jakub Arnošt 1945 došlo vlivem odsunu Němců Vody nie sprzyjało jej rozwojowi. Lichtenštejn. The locality became an k poklesu obyvatel. Smutným světovým W 1945 r. w wyniku opuszczenia tych education centre but the location of the unikátem se obec stala v roce 1950, terenów przez Niemców znacznie commune was not conducive to its kdy se 28. září na sv. Václava doslova zmniejszyła się liczba ludności. Miej- development. To the commune 146 přes noc ocitlo v obci 146 řeholních scowość stała się schronieniem dla nuns arrived from the five difference sester z pěti kongregací. Během wielu sióstr zakonnych. Światowym orders on St. Vaclav Day, on Sep- následujících 40 let se v obci vystřídalo wydarzeniem był przyjazd w nocy 28 tember 28th 1950. The settlement zhruba 1000 řádových sester. Z toho września 1950 r. na święto Wacława became a shelter for lots of nuns. There asi 700 odpočívá na místním hřbitově, 146 sióstr z pięciu różnych zakonów. W were about 1000 nuns. 700 nuns were který se stal kulturní památkou ČR. ciągu następnych 40 lat w gminie buried in the local cemetery (memorial of Významnou pamětihodností je i farní przebywało około 1000 sióstr, 700 z the ČR). Bílá Voda possesses the kostel Navštívení Panny Marie. Firma nich jest pochowanych na miejscowym Blessed Virgin church. In this com- Unita vyrábí hostie pro farnosti v celé cmentarzu (pamiątka kultury ČR). Do mune, the famous "lázeňské oplatky" ČR. V roce 2004 se výroba rozšířila zabytków gminy należy kościół Panny are produced by the firm Unita. o lázeňské oplatky, které se dodávají Marii. W gminie Bílá Voda produko- More information on: do lázní a prodejen v širokém okolí. wane są przez firmę Unita znane www.bilavoda.cz Další informace na internetu: „Lázeňské oplatky”. Więcej informacji o www.bilavoda.cz gminie znajduje się na stronie inter- netowej: www.bilavoda.cz

4

BOHUŠOV

Původně slovanské Porziczie (Poříčí). Początkowo była słowiańską osadą In the beginning Bohušov was the Po mongolském vpádu roku 1241 bylo Porziczie (Poříčí). Po najeździe Mon- Slavic settlement – Porziczie (Poříčí). obyvatelstvo vyhlazeno a znovu osíd- gołów w 1241 r. wyludniona miej- In 1241 after the invasion of Mongolian leno německými osadníky. Současné scowość została zasiedlona niemiec- warriors the village was depopulated jméno nosí obec až od roku 1950. Do kimi osadnikami. Nazwę Bohušov and settled by the German people. That té doby se jmenovala jako torzo hradu posiada od 1950 r. Wcześniej zmieniała locality has been called Bohušov since nad obcí - Fullstein, česky Fulštejn. nazwy od Fullstein (czeski Fullstein) – 1950. Before Bohušov was called Obec byla založena v 1. pol. 13. století od nazwy zamku Fullstein, poprzez Fullstein (Czech Fulštejn) from the a jako léno s hradem ji dostal roku Godeurisdorf (do 1561r.) i Gottfriesdorf name of Fullstein castle, Godeurisdorf 1255 od olomouckého biskupa Bruna (do 1752 r.). Miejscowość powstała w I (until 1561) and Gottfriesdorf (until jeho vazal Herbort z Vulmu. Až do roku poł. XIII w., jako lenno z zamkiem dostał 1752). The settlement was established 1561 měla obec název Godeurisdorf, ją od ołomunieckiego biskupa Bruna in the first half of the 13th century. do roku 1752 též Gottfriesdorf. Raně jego wasal Herbort z Vulmu (1255 r.). Olomuniesky bishop Bruno gave the gotický hrad byl zničen za česko-uher- Wczesnogotycki zamek został znisz- castle to Herbort from Vulm in 1255. ských válek. Od 18. století je hrad czony w czasie wojen czesko-wę- The early Gothic castle was destroyed uváděn jako zřícenina. Z kulturních gierskich oraz najazdu szwedzkiego. during the Czech and Hungarian Wars památek je zde původně gotický kostel Obecnie na wzgórzu wznoszą się ruiny as well as the Swedish invasion. At sv. Martina přestavěný po požáru roku zamku Fullstein. Do zabytków kultury present there are ruins of the Fullstein 1800, dále pak Gebauerova hrobka a należy gotycki kościół św. Marcina, castle on the hill. There are historical dvě sochy s lidovými prvky – Panny przebudowany po pożarze w 1800 r., monuments like a Gothic St. Martin Marie z r. 1842 a sv. Jana Nepo- grób Gebauera i dwie rzeźby z ele- church rebuilt after a fire in 1800, the muckého z r. 1864. Z místní pískovny mentami ludowymi – Panny Marii Gebauer’s grave and two sculptures of jsou historicky zajímavé nálezy zka- z 1842 r. i św. Jana Nepomucena Blessed Virgin (from 1842) and St. Jan menělin z doby ledové. 1 km od obce z 1864 r. W miejscowej żwirowni znale- Nepomucen (from 1864) with country se nachází bludný balvan. V roce 1960 ziono skamieniałości z epoki lodow- architectural elements. The stones from připojeny obce Karlov, Kašnice a Nová cowej. W 1960 r. przyłączono do gminy the Ice Age were discovered in the Ves. Zástavba je rozložena kolem cest Karlov, Kašnice i Nová Ves. local gravel pit. In 1960 Karlov, Kašnice a potoka - bez výrazného centra. Więcej informacji o gminie znajduje się and Nová Ves joined in the Bohušov Další informace na internetu: na stronie internetowej: commune. More information on: www.osoblazsko.com www.osoblazsko.com www.osoblazsko.com

BRANTICE

Obec se rozkládá na severozápadě Gmina leży w północno - zachodniej The commune is located in the north- Moravskoslezského kraje, na severu części regionu Morawsko - śląskiego, western part of Moravskoslezsky sousedí s městem Krnov. Osídlení je na północy sąsiaduje z miastem Krnov. subregion. It borders on Krnov town in řadového typu při pravém břehu řeky W Branticach występuje zabudowa the north. The settlement lies on the Opavy. Letopočet založení vsi Brantice szeregowa wzdłuż rzeki Opavy. Rok banks of the Opavá River. The date of (německy Bransdorf) není znám. První założenia wsi nie jest znany. Pierwsza establishment of Brantice is unknown. zpráva, která se o ní zmiňuje, pochází wzmianka o Branticach (niemiecki The first time Brantice (German z roku 1222. O místní části Radim je Bransdorf) pochodzi z 1222 r., a o Ra- Bransdorf) was mentioned in 1222 and první záznam z roku 1377. Téhož roku dimiu z 1377 r. Do zabytków należy Radim in 1377. The commune 1377 stála již v obci tvrz. Renesanční m.in. twierdza z wieku XIV, renesan- possesses historical monuments like a zámek byl dokončen roku 1576 a sowy zamek z XVI w., przebudowany fortress from the 14th century, a Renais- postupně pak byla přistavována další w wieku XIX w stylu barokowym oraz sance castle from the 16th century křídla v barokním slohu. Úpravy th park (z 1711 r.) rozciągający się wokół rebuilt in the baroque style in the 19 zámecké kaple a zřízení parku se datují zamku, gotycki kościół braci czeskich century (with a park extended around rokem 1711. Stavební památkou je také z 1449 r., przebudowany później w stylu the castle from 1711), a Gothic church původně gotický česko-bratrský kostel z roku 1449. Po barokní úpravě byl barokowym i w 1784 r. poświęcony na from 1449 rebuilt in the baroque style roku 1784 vysvěcen na katolický kostel katolicki kościół Wniebowzięcia Panny and consecrated to the Assumption of Nanebevzetí Panny Marie. Je zde také Marii. Znajdują się tu również rzeźby the Blessed Virgin in 1784. There are bývalá fara z 18. století. Z památek jsou Herkula i św. Jana Nepomucena. also sculptures of Herkul and St. Jan zde dále sochy Herkula a sv. Jana W gminie działały młyny, tartaki, ce- Nepomucen. There functioned a mill, a Nepomuckého. V obci byly mlýny, pily, gielnie, kamieniołomy i browar. W oko- sawmill, brickworks, a quarry and a cihelny, lomy a pivovar. Poblíž obce se licach znajdują się błędne kamienie brewery. Another attraction is bludné nacházejí bludné kameny a přímo na oraz źródło wody mineralnej bogate kameny (a kind of stone area) and a jejím území vyvěrá pramen železité w żelazo. W 1969 r. powstał rezerwat spring of ferro-mineral water. In 1969 kyselky. Na území obce byla v roce przyrody Radim. the nature reserve Radim was founded. 1969 vyhlášena přírodní rezervace Więcej informacji o gminie znajduje się More information on: Radim. na stronie internetowej: www.sweb.cz/oubrantice Další informace na internetu: www.sweb.cz/oubrantice www.sweb.cz/oubrantice

5

BRUNTÁL

Okresní město nacházející se Miasto powiatowe znajdujące się w za- This is the district city situated in the v západní části Nízkého Jeseníku. chodniej części Niskiego Jesenika. western part of the Low Jeseník called Umístěním do krajiny je Bruntál Z uwagi na położenie geograficzne "The enter gate of the Jeseník". Accor- nazýván „vstupní branou Jeseníků“. nazywany jest „bramą wejściową ding to the uničovsky document of the Podle Uničovské listiny krále Přemysla Jeseníka“. Według uničowskiego doku- King Přemyslav Otakar I the city was Otakara I. bylo město založeno mezi mentu króla Przemysława Otakara I founded in 1213 – 1223. Bruntál (Ger- lety 1213 – 1223. Prosperita Bruntálu miasto założone zostało w latach 1213 man Freudenthal) derived advantages (německy Freudenthal) až do 17. století – 1223. Do XVII w. Bruntál (niemiecki of the extraction of precious metals till vycházela z těžby drahých kovů a Freudenthal) czerpał korzyści z wy- the 17th century. Opava, Krnov, Bruntal dobycia metali szlachetnych. Łącznie přiřadila ho tím s Opavou, Krnovem a and Glubczyce formed known quartet z Opavą, Krnovem i Głubczycami two- Glubčicemi do významného kvarteta rzył znany kwartet miast księstwa of cities of the Opavsky dukedom. The měst Opavského knížectví. Hodnotnou Opavskiego. Cenną renesansową bu- most significant monument is a Ren- renesanční stavbou s trojúhelníkovým dowlą jest zamek bruntalski z trójkąt- aissance bruntálský castle with the nádvořím a arkádami je bruntálský nym dziedzińcem i arkadami. Począt- triangular courtyard and arcades. It was zámek. Vznikl z původního gotického kowo gotycki zamek, później prze- initially the Gothic castle rebuilt in the hradu pozdně barokní přestavbou. budowany w stylu barokowym. Baro- baroque style. There is also a baroque th Barokní je i empírově upravená radnice kowy jest również ratusz z XVIII w., town hall from 18 century rebuilt in the z 18. století. Z mnoha církevních przebudowany w stylu empire. Z wielu empire style. The commune possesses památek jsou to kostely Nanebevzetí zabytków sakralnych możemy wymienić also sacral monuments like a church of Panny Marie a Panny Marie Utěšitelky kościół Wniebowzięcia Panny Marii the Assumption of the Blessed Virgin s klášterem piaristů. V okolí města se i Panny Marii Pocieszycielki z klasz- and a church of Blessed Virgin of Com- nachází několik vyhaslých čtvrtohorních torem Pijarów. W okolicy znajduje się forting with a monastery. On country- sopek. Jednou z nejmladších sopek je kilka nieczynnych wulkanów czwar- side there are a few extinct quaternary přírodní památka Uhlířský vrch torzędowych. Jeden z nich jest pom- volcanoes. The youngest one is the s kostelem Panny Marie Pomocné. nikiem przyrody Uhlířskie Wzgórze, natural monument Uhlířský Hill with V 19. století byl Bruntál propojen z kościołem Marii Panny Pomocnej. a church of Blessed Virgin of Helping. In železnicí s městy Olomoucí a Opavou a W XIX w. Bruntál był połączony koleją the 19th century there was a rail route nastal rozvoj textilní výroby. Místní části z Ołomuńcem i Opavą, dzięki czemu from Olomouce to Bruntál and a textile zaczął się rozwijać przemysł tekstylny. jsou Bruntál, Karlovec a Kunov. industry could be developed. Karlovec Oprócz Bruntálu, w skład gminy wcho- Další informace na internetu: dzą: Karlovec i Kunov. Więcej infor- and Kunov are included to the www.mubruntal.cz macji: www.mubruntal.cz commune. www.mubruntal.cz

BŘIDLIČNÁ

Město se nachází na rozhraní Nízkého Miasto znajduje się na pograniczu The town is situated on borderline of a Hrubého Jeseníku a na soutoku řeky Nízkého i Hrubého Jeseníka, w dorze- the Nízký and Hrubý Jeseník in the Moravice a potoka Polička. Až do roku czu rzeki Moravicy i potoku Polička. Do valley of the Moravica River and the 1950 se jmenovalo Frýdlant nad Mora- 1950 r. nazywało się Frýdlant nad Polička Stream. Until 1950 the vicí (německy Friedland an der Mohra). Moravicí (niemiecki Friedland an der settlement was called Frýdlant nad Založení obce se váže kolem roku 1320 Mohra). Status miasta Břidličná otrzy- Moravicí (German Friedland an der k původní osadě Skalka, což je mała ponownie w 1973 r. Miasto zało- Mohra). Břidličná got the city rights in uvedeno v seznamu osídlených míst żono ok. 1320 r. Pierwsza pisemna 1973. The town was founded in about sovinecké oblasti statků a lén biskup- wzmianka o Frýdlandzie pochodzi 1320. The first written mention of ství olomouckého. První písemný záz- z 1492 r. Miasteczko zostało zniszczo- Břidličná comes from 1492. The town nam o Frýdlantu je z roku 1492. Měs- ne i wyludnione w czasie wojen węgier- was destroyed and depopulated during tečko zaniklo za uherských válek. Po skich. Po osiedleniu w 1573 r. ponow- the Hungarian Wars. In 1573 the town opětovném osídlení roku 1573 trpělo za nie zostało zniszczone w czasie wojny was destroyed once again during the třicetileté války průchody dánských a trzydziestoletniej. W 1290 r. urucho- Thirty Years War. In 1290 there was švédských vojsk dobývajících blízký miony został tu pierwszy zakład do founded the first firm of the iron ore hrad Sovinec. Roku 1290 byl uveden czyszczenia rudy żelaza, zamknięty cleaning and the finally closed at the do provozu první hamr a tato výrobní pod koniec XVIII w. W tym czasie end of the 18th century. There was also činnost zde byla ukončena koncem 18. działała huta szkła i browar. W latach a glasswork and a brewery. From 1852 století. Byla tu tehdy i skelná huť a 1852 – 1930 funkcjonowała w mieście to 1930 there was a flax-work. In iron- pivovar. V letech 1852 až 1930 fungo- przędzalnia lnu. W hutach żelaza works aluminium production is the vala ve městě přádelna lnu. Nejvýz- prowadzona jest dominująca w prze- predominant in the industry. The namnější průmyslovou činností novo- myśle produkcja aluminium. Do za- commune has a few historical dobé historie jsou Kovohutě na zpraco- bytków należy renesansowy kościół św. monuments like a Renaissance church vání hliníku. Z pamětihodností jsou zde Trzech Króli, nowogotycki kościół św. of St. Three Kings, a new-Gothic renesanční kostel sv. Tří králů, novogo- Józefa oraz barokowa rzeźba św. Jana St. Joseph church and a baroque tický kostel sv. Josefa a barokní socha Nepomucena. sculpture of St. Jan Nepomucen. sv. Jana Nepomuckého. Další infor- Więcej informacji o gminie znajduje się More information on: mace na internetu:www.rymarovsko.cz na stronie internetowej: www.rymarovsko.cz www.rymarovsko.cz

6

ČAKOVÁ

Podhorská obec v západní části Podgórska gmina położona w zachod- The mountain - foot commune is Moravskoslezského kraje, ležící sever- niej części regionu Morawsko- situated in the western part of Morav- ně od okresního města Bruntál, śląskiego, w dolinie rzeki Čakovka, na skoslezský subregion, in the Čakovka je rozložena v délce pěti km údolím północ od miasta Bruntál. Zabudowa River valley, in the north of Bruntál potoka Čakovka. Nečlení se na žádné domków jednorodzinnych rozciąga się town. The terraced houses are spread další místní části. Zástavba jednodomů wzdłuż drogi komunikacyjnej. Čaková along the communication road. Čaková je rozptýlená kolem silniční komuni- należy do najstarszych miejscowości is one of the oldest settlement on the kace. Letopočet založení obce není na Bruntálsku. Rok założenia nie jest Bruntálsk region but the date of the doložen, ale patří k nejstarším na znany. Początkowo było to słowiańskie establishment is unknown. Initially it Bruntálsku. Původní slovanské osídlení osiedle Darkowitz, które przestało was a Slavic settlement called vsi Darkowitz zaniklo po roce 1242. istnieć po 1242 r. Miejscowość praw- Darkowitz and it disappeared after Existovala tedy již zřejmě ve 13. století. dopodobnie była założona już w XIII w. 1242. Čaková was probably founded in První písemný záznam o Čakové Pierwsza pisemna wzmianka o Čakovej the 13th century. The first written (německy Friedersdorf) je z roku 1498. (niemiecki Friedersdorf) pochodzi mention of Čaková (German Frieder- Značně utrpěla za válek česko- z 1498 r. Została zniszczona w czasie sdorf) comes from 1498. The settle- uherských a historicky později i za wojen czesko – węgierskich oraz wojny ment was destroyed during the Czech třicetileté. V letech 1558 – 1620 patřila trzydziestoletniej. W latach 1558 – and Hungarian Wars. In the years: do knížectví Krnovského a po vzniku 1620 należała do księstwa krnovskiego, 1558 – 1620 the settlement belonged to nové územní správy od poloviny 19. a po powstaniu nowej struktury admi- the Krnovsky dukedom and then to the století pak do stejnojmenného okresu. nistracyjnej od połowy XIX w. do Krnovsky district after the trans- Od roku 1990 je samostatnou obcí. powiatu krnovskiego. Od 1990 r. jest formation of new administrative struc- Jedinou chráněnou památkou na území samodzielną gminą, wcześniej przez 10 ture from the 19th century. Since 1990 obce je dřevěná hranolovitá zvonice - lat należała do gminy Zátor. Jedynym the commune has become indepen- lidová architektura z roku 1754. chronionym zabytkiem na terenie gminy dent. It previously belonged to the Zátor Další informace na internetu: jest drewniana dzwonnica w formie commune for 10 years. There is only www.obec-cakova.bruntalsko.com graniastosłupa – ludowa architektura one protected historical monument – a z 1754 r. wooden bell-tower in the folk archi- Więcej informacji o gminie znajduje się tecture from 1754. na stronie internetowej: More information on: www.obec-cakova.bruntalsko.com www.obec-cakova.bruntalsko.com

ČERNÁ VODA

Leží na východním okraji Žulovské Černá Voda jest położona we wschod- Černá Voda is situated in the eastern pahorkatiny. Její historie je spojovaná niej części gór Žulovskich. Historia wsi part of the Žulovské Mountains. The s hradem Kaltenštejnem v roce 1284. związana jest z zamkiem Kaltenštejn history of this commune is related with Hrad byl v roce 1505 vykoupen z 1284 r. Zamek ten był w 1505 r. the Kaltenštejn castle from 1284. In vratislavským biskupstvím a jako wykupiony przez biskupstwo wroc- 1505 the castle was redeemed by nepotřebný zbořen. Traduje se, že část ławskie, a następnie zburzony. Część vratislavský bishopric and then it was stavebního materiálu byla použita při odzyskanego materiału budowlanego destroyed. The constructional materials přestavbě hradu na Jánském Vrchu była wykorzystana przy przebudowie were used for rebuilding a castle on the v Javorníku. Koncem 18. století po- zamku na Jánskim Wzgórzu w Javor- Jánsky Hill in Javorník. At the end of slední majitel Černé vody z význam- níku. Pod koniec XVIII w. ostatni właści- the 18th century Arnošt Urban Mikusch ného rodu Mikuschů (Arnošt Urban ciel Černé Vody ze znanego rodu the last owner of the Černá Voda from Mikusch) začal jako první na Frýval- Mikusch – Arnošt Urban Mikusch famous Mikusch family cultivated dovsku pěstovat brambory a jetel. Po zaczął jako pierwszy na Frývaldovsku potatoes and a clover. After 1870 roce 1870 se obec stala jedním uprawiać ziemniaki i koniczynę. Po Černá Voda became one of the first z prvních a nejvýznamnějších středisek 1870 r. Černá Voda stała się jedną and the most important centre of dobývání i zpracování žuly a mramoru z pierwszych i najważniejszych ośrod- granite and marble mining and v Žulovské pahorkatině. Pro lepší odbyt ków wydobycia i obróbki granitu oraz processing in the Žulovské Mountains. a dopravu byla postavena železniční marmuru w górach Žulowskich. W celu The granite and marble industry vlečka z Frýdberku do Černé Vody. Po zwiększenia zbytu i łatwiejszego tran- develops up to now. There was built a roce 1945 se žulový i mramorový sportu wybudowano bocznicę kolejową rail siding from Frýdberk to Černá průmysl udržel. Významnou památkou z Frýdberku do Černéj Vody. Przemysł Voda. There is a church of the Blessed v obci je kostel Panny Marie, který byl granitowy i marmurowy przetrwał do Virgin from 1787 with a wall decorated postavený v letech 1787 až 1788, dzisiaj. Ważnym zabytkiem w gminie by sculptures of St. John Evangelist s ohradní zdí se sochami Evangelisty jest kościół Panny Marii z 1787 r. z mu- and the Blessed Virgin of Suffering. sv. Jana a Bolestné Panny Marie, který rami ozdobionymi rzeźbami św. Jana More information on: se stal farním kostelem. Za kostelem Ewangelisty i Panny Marii Bolesnej. www.cernavoda.rychleby.cz byla vybudována i škola. Więcej informacji o gminie znajduje się Další informace na internetu: na stronie internetowej: www.cernavoda.rychleby.cz www.cernavoda.rychleby.cz

7

DĚTŘICHOV NAD BYSTŘICÍ

Obec je rozložena pod úpatím nejvyšší Miejscowość położona jest u podnóża The locality is situated at the foot of the hory Nízkého Jeseníku Slunečné najwyższej góry Niskich Jeseników – highest mountain of the Nízký Jeseník (800 m nad mořem). Dětřichovem Slunečné (800 m n.p.m.). Przez Dětři- – Slunečné (800 m above the sea protéká říčka Bystřička, která je na chov przepływa rzeka Bystřička. Pier- level). The Bystřička River flows rozhraní mezi Dunajem a Odrou, hlav- wsze historyczne wzmianki pochodzą through the town. Dětřichov nad ním evropským předělem vod. První z lat 1317 – 1318, kiedy wieś była len- Bystřičí was noted for the first time in historické záznamy pocházejí z let nem zarządzanym przez ołomuniec- 1317 – 1318 when the village belonged 1317 – 1318, kdy byla ves lénem pod kiego biskupa Bruna ze Schauenburgu. to the Olomouc Bishop Bruno from správou olomouckého biskupa Bruna Od 1410 r. do poł. XIX w., tj. do zmiany Schauenburg. From 1410 to the first ze Schauenburgu. Okolo roku 1410 struktury administracyjnej, Dětřichov half of 19th century – until the new připadl Dětřichov (německy Dietrichs- (niemiecki Dietrichsdorf, Dittersdorf) administrational structure Detrichof dorf, Dittersdorf) Šternberskému pan- należał do właściciela Šternberskiego. (German Dietrichsdorf, Dittersdorf) ství a patřil k němu až do vzniku nové Miejscowość była wyludniona w 1420 r. belonged to the Sternbersky owner. územní správy v polovině 19. století. i po ponownym osiedleniu opuszczona The settlement was depopulated in Obec byla opuštěna roku 1420 a po po wojnie trzydziestoletniej, a w 1660 r. 1420 and after the Thirty Years War. In znovuosídlení zpustla za třicetileté znowu zasiedlona. Przez długi okres 1660 it was settled again. The locality války. Od roku 1660 byla opět osídlena. czasu ważną rolę w gospodarce odgry- had a well developed wooden pro- Těžba dřeva pro stavební účely a pro- wało produkcja drzewa do celów budow- duction for building and the charcoal dukce dřevěného uhlí byly v obci histo- lanych oraz produkcja węgla drzew- production. Dětřichov and formerly the ricky dlouhodobě významné výrobní nego. W skład gminy wchodzą: Dětři- independent Krahulčí commune – činnosti. Místní části jsou Dětřichov a chov oraz wcześniej samodzielna mountain settlement (635 m above the dříve samostatné Krahulčí, horská osa- gmina Krahulčí – górska osada (635 m sea level) are included into the da v nadmořské výšce 635 m. Stavební n.p.m). Zabytkiem budowlanym jest commune. There is a brick (previously památkou je původně dřevěný kostel początkowo drewniany kościół św. Je- wooden) St. George church from 1532 sv. Jiří z roku 1532, nahrazený kamen- rzego z 1532 r., przebudowany na rebuilt in 1771 – 1773 with the onion- nou stavbou z let 1771 - 1773 s cibulo- murowany w latach 1771 – 1773 shaped tower and a picture of Jan vitou věží a s oltářním obrazem Jana z cebulową wieżą i obrazem Jana Amler from Šternberk. Amlera ze Šternberka a pozdně barok- Amlera ze Šternberka. Więcej informacji More information on: ními varhanami. Další informace na o gminie znajduje się na stronie inter- www.rymarovsko.cz internetu: www.rymarovsko.cz netowej: www.rymarovsko.cz

DÍVČÍ HRAD

První zmínka o této obci je z roku 1267 Pierwsza wzmianka o tej miejscowości The first mention of the locality was uvedena v závěti olomouckého biskupa znajduje się w testamencie ołomuniec- noted in a will of the Olomouc Bishop Bruna ze Schauenburgu jako Deuziz kiego biskupa Bruna ze Schauenburgu Bruno from Schauenburgu in 1267 (německy později Maidelberg, Maid- z 1267 r. jako Deuziz (później niemiecki (German Maidelberg, Maidburg). That burg). První osídlení bylo již v mladší Maidelberg, Maidburg). Tereny te za- area was already settled in the Stone době kamenné. Z té doby se na katas- siedlone były już w epoce kamienia łu- Age. In 1539 it was documented as tru obce zachoval kamenomlat. Obec je panego, o czym świadczą zachowane Diwezij. There is a Gothic castle from poprvé doložena až v roce 1539 ślady. Pod nazwą Diwezij po raz pier- 1385 (called Děvčice or Děvice), rebuilt pod názvem Diwezij. Původně gotický wszy jest udokumentowana w 1539 r. at the end of the 16th century as a hrad z roku 1385 se jmenoval Děvčice W Dívčí Hrad zachował się pierwotnie Renaissance castle. In 1768 – 1918 it nebo Děvice. Koncem 16. století byl gotycki zamek z 1385 r. (nazywał się was belonged to the order of the přestavěn na renesanční zámek. Od Děvčice lub Děvice), przebudowany Maltese knights. During the World War roku 1768 do roku 1918 patřil Řádu pod koniec XVI w. w stylu renesanso- II the castle was destroyed and burned. maltézských rytířů. Během 2. světové wym. W latach 1768 – 1918 należał do In the years 1957 –1969 it was restored války byl zámek poškozen a následně zakonu rycerzy maltańskich. Podczas II and used to supply the health service. vyhořel. V letech 1957 – 1969 byl wojny światowej zamek był zniszczony, There are some remains of the castle rekonstruován a sloužil Zdravotnickému a następnie spłonął. W latach 1957 – like a wall with three cylindrical towers, zásobování. Dochována je hradební 1969 został zrekonstruowany i służył ruins of wall-castle, a gate, a stone zeď se třemi válcovitými baštami a zaopatrywaniu służby zdrowia. Zacho- bridge and a baroque granary. There is zbytky valů, brána, kamenný most a ba- wana jest ściana zamku z trzema wal- also a park, the baroque sculpture of St. rokní sýpka. U zámku je park a v pod- cowatymi basztami i ruinami murów Jan Nepomucen and two monuments in hradí stojí barokní plastika sv. Jana obronnych, brama, kamienny most i ba- honour of victims the World War I. On Nepomuckého a dva pomníky obětem rokowy spichlerz. Przy zamku znajduje the hill stands a chapel, it had the 1. světové války. Nad vesnicí na návrší się park, a w podzamczu stoi barokowa Cross Way (Calvary). stojí kaple. Původně k ní vedla křížová rzeźba św. Jana Nepomucena oraz 2 More information on: cesta. Severozápadně od zámku se pomniki ku czci ofiar I wojny św. Na www.sweb.cz/info.dh nachází chráněné území Oblík. wzgórzu stoi kapliczka, do której kiedyś Další informace na internetu: wiodła droga krzyżowa. Więcej infor- www.sweb.cz/info.dh macji o gminie znajduje się na stronie internetowej: www.sweb.cz/info.dh

8

DOLNÍ MORAVICE

Pod tímto názvem (německy Nieder W skład gminy oprócz Dolní Moravice The commune consists of Dolní Mohrau, Gross Mohrau) jsou spolu se (niemiecki Nieder Mohrau, Gross Moravice (German Nieder Mohrau, stejnojmennou obcí integrovány i dříve Mohrau) wchodzą wcześniej samo- Gross Mohrau), Horní Moravice (in- samostatné Horní Moravice (do roku dzielne miejscowości: Horní Moravice dependent to 1960) and Nová Ves (to 1960) a Nová Ves (do roku 1961). (do 1960 r.) i Nová Ves (do 1961 r.). 1961). Presently the commune’s Území obce je součástí chráněné Tereny gminy są dzisiaj chronionym territory is a nature reserve Jeseníky krajinné oblasti Jeseníky a je rozloženo rezerwatem przyrody Jeseníky. Gmina located 600 – 820 m above the sea v nadmořské výšce 600 – 820 m. Hi- położona jest na wysokości 600 – 820 level. The first mention of Dolní Mora- storicky první záznamy se datují rokem m n.p.m. Pierwsze historyczne wzmian- vice comes from about 1351. Jan 1351. Roku 1492 ji koupil Jan Pňovský ki o Dolní Moravice pochodzą z ok. Pňovský from Sovince bought it in 1492 ze Sovince a od roku 1623 byla vla- 1351 r. W 1492 r. kupił ją Jan Pňovský and from 1623 it was a property of the stnictvím Řádu německých rytířů. Hlav- z Sovinca, a od 1623 r. była własnością German knight order. The population ní ekonomickou činností bylo země- zakonu rycerzy niemieckich. Ludność earned for their living from agriculture dělství, ale také specifická produkce zajmowała się głównie rolnictwem, and production of cannons. In 1599 a děl. Škola zde byla činná od roku 1599 rozwijała się również produkcja armat. school was established and in 1712 a od roku 1712 byly zbudovány pila, W 1599 r. założono tu szkołę, a w there was built a sawmill, a factory drátovna, řetězárna, hřebíkárna, mlýn 1712 r. zbudowano tartak, druciarnię, producing chains and nails as well as a a papírna. Z památek je zde kostel sv. zakłady produkujące łańcuchy, gwoź- mill and a paper factory. The most Jakuba Staršího s renesančním kněži- dzie oraz młyn i papiernię. Do zabytków significant historical monuments are: a štěm a věží z roku 1593, dále pak należy barokowy kościół św. Jakuba baroque St. Jacob the Elder church ukázka lidové architektury 19. století - Starszego z renesansowym prezbite- with a Renaissance presbytery and a dům čp. 17 - kamenný most švédského rium i wieżą z 1593 r.; dom nr 17 z XIX tower from 1593, the 19th century typu ze 17. století, sloup sv. Trojice w., kamienny most z XVII w., słup św. house no 17, the 17th century stone z roku 1752 a socha Immaculaty z roku Trójcy z 1752 r. i rzeźba Immaculaty bridge, a column of the Holy Trinity 1764. Na katastru Nové Vsi je do z 1764 r. Na terenie Novej Vsi znajduje from 1752 and a sculpture of hloubky 100 m v oblasti severní Moravy się największa w północnych Mora- Immaculate from 1764. On the Nová největší historický důl na stříbronosný wach zabytkowa kopalnia srebra. Ves’s territory there is the biggest galenit. Więcej informacji o gminie znajduje się historical silver-mine in the northern Další informace na internetu: na stronie internetowej: Moravy region. More information on: www.rymarovsko.cz www.rymarovsko.cz www.rymarovsko.cz

HLINKA

Obec se rozkládá v severozápadním Rolnicza gmina leżąca na urodzajnej The commune is situated in the north- výběžku Moravskoslezského kraje. Na równinie, na północno - zachodnim west of the Moravskoslezský region. In západě sousedí s Polskem, severní cyplu regionu Morawsko - śląskiego. Na the west it borders on Poland, in the hranici tvoří katastr obce Slezské zachodzie sąsiaduje z Polską, na north Slezské Pavlovice commune, in Pavlovice, na východě katastr obce północy z gminą Slezské Pavlovice, na the east Osoblaha commune and in the Osoblaha a na jihu katastr obce Dívčí wschodzie – z Osoblahą, a na południu south Dívčí Hrad commune. The Hrad. Jde o zemědělskou obec z gminą Dívčí Hrad. Jej nazwa pocho- agricultural commune is located on v úrodné rovině. Název získala ve spo- dzi od wydobywania gliny. W Hlince fertile lowland. Its name comes from jitosti s těžbou hlíny. Nejstarší nálezy znaleziono siekierki i pazurkowate extracted clay. There were discovered kamenné sekyrky a pazourkových šipek strzały z późnej epoki kamienia łupa- hatchets and arrows from the late i nástrojů z území obce jsou ze starší nego oraz z epoki brązu. W IX w. na Stone Age and the Bronze Age. In the doby kamenné a bronzové. V 9. století tych terenach znajdowała się sło- 9th century there was a Slavic se v těchto místech nacházela slovan- wiańska osada. Pierwsze historyczne settlement. The first historical mention ská osada. První historické záznamy o wzmianki o wsi Hlinka (polski Glynek, of the village (Polish Glynek, German obci Hlinka (polsky Glynek, německy niemiecki Glemkau) pochodzą z 1267 r. Glemkau) was dated in 1267 from the Glemkau) jsou z roku 1267 v závěti olo- z testamentu ołomunieckiego biskupa olomouc bishop’s will from Schauen- mouckého biskupa Bruna ze Schauen- Bruna z Schauenburgu. W 1389 r. burg. Hlinka was a bishop fief in 1389 burgu. V roce 1389 byla biskupským Hlinka była lennem biskupim, a od and from 1403 it was a property of lénem a v roce 1403 byl jejím držitelem 1403 r. jej właścicielem był Konrad Conrad from Hlinka. A historical fortress Konrád z Hlinky. Na území obce se z Hlinki. Na tym terenie znajdowała się (mentioned in 1539) stood on the nacházela v roce 1539 tvrz, která twierdza wspominana w źródłach village’s territory and the fire burned it vyhořela roku 1626. Ve vsi byl dvůr historycznych w 1539 r., która spłonęła in 1626. There was also a mansion of velkostatku Divčí Hrad a od roku 1862 w 1626 r. We wsi znajdował się dwór Divčí Hrad, a sugar - actory and a mill. cukrovar a mlýn. Ze stavebních pa- folwarczny Divčí Hrad, a od 1862 r. St. Valentine’s church from the 17th mátek je zde filiální kostel sv. Valentina cukrownia i młyn. Do zabytków archi- century could be seen in the village. se základy ze 17. století. tektury należy kościół św. Walentyna More information on: Další informace na internetu: z fundamentami z XVII w. www.sweb.cz/info.dh www.sweb.cz/info.dh Więcej informacji o gminie znajduje się na stronie internetowej: www.sweb.cz/info.dh

9

HORNÍ BENEŠOV

Město, původně Benešov, od r. 1926 Początkowo zwany Benešov, od In the beginning, it was called Benešov, s přívlastkem Horní. První historické 1926 r. Horní Benešov. Pierwsze histo- from 1926 Horní Benešov. The first záznamy uvádějí existenci města v r. ryczne wzmianki o mieście, jako gór- historical mentions about the town as a 1226 jako hornickou osadu při dolech niczej osadzie przy kopalniach srebra mining settlement (with silver- and lead na stříbro a olovo. Zakládací listina i ołowiu pochodzą z 1226 r. Dokument mines) come from 1226. A document datovaná 11. dubnem 1253 byla zniče- o powstaniu miasta z 11 kwietnia 1253 about founding of the town (11th April na při česko – uherských válkách, kdy r. został zniszczony w czasie czesko- 1253) was destroyed during Czech – město bylo v roce 1474 vypáleno voj- węgierskich wojen, podczas których Hungarian wars. In that time, the town sky uherského krále Matyáše Korvína. miasto zostało spalone (1474 r.). Prawa was burnt in 1474. The civil rights were Městská práva potvrdil Benešovu roku miejskie Benešovu potwierdził czeski given by Czech King Premyslaw Otakar 1271 český král Přemysl Otakar II. król Przemysł Otakar II w 1271 r. Mias- II in 1271. The town was destroyed Město opakovaně utrpělo za třicetileté to zostało zniszczone podczas wojny during the Thirty Years War. It was also války a roku 1627 bylo vypáleno vojsky trzydziestoletniej, a w 1627 r. spalone burnt by the army of Albrecht from Albrechta z Valdštejna. Od 16. století przez wojska Albrechta z Valdštejna. Valdštejn in 1627 and by great fires in byla ve městě tkalcovská výroba. Velké Od XVI w. w mieście istniały zakłady 1717, 1767 and 1820. There were požáry postihly město v letech 1717, tkackie. W latach 1717, 1767 i 1820 weaving-mills in the 16th century. In the 1767 a 1820. V 19. století byly ve miasto dotknęły wielkie pożary. 19th century the town had got textile městě průmyslové provozy textilního W XIX w. w mieście funkcjonowały factories, a brewery, an alcohol průmyslu, pivovar, lihovar, knihtiskárna m.in. zakłady tekstylne, browar, go- distillery, a printing-firm. There mined a další. Těžba rud byla v letech 1830 – rzelnia, drukarnia. W latach 1830 – ores in the years: 1830 – 1887, 1902 – 1887, pak 1902 – 1914 a opět 1951 – 1887, 1902 – 1914 oraz 1951 – 1992 na 1914 and 1951 – 1992. There are 1992. V okolí města se nacházejí po- tych terenach wydobywano rudy. W o- traces of mining of silver and historical vrchové stopy dolování stříbra a pozůs- kolicy miasta znajdują się ślady wydo- remains of the Thirty and Seven Years tatky vojenského opevnění z třicetileté bywania srebra, pozostałości budowli War. The most important monument is nebo sedmileté války. Z památek je obronnych po wojnie trzydziestoletniej St. Catherine church. známý původně gotický, pak barokně i siedmioletniej. Do najważniejszych za- More information on: přestavěný kostel sv. Kateřiny, barokní bytków należy kościół św. Katarzyny. www.hbenesov.cz socha sv. Jana Nepomuckého a novo- Więcej informacji o gminie znajduje się gotická kaple sv. Anny. Další informace na stronie internetowej: na internetu: www.hbenesov.cz www.hbenesov.cz

HORNÍ MĚSTO

Obec je rozložena v nadmořské výšce Gmina jest położona na wysokości 570 The commune is situated 570 – 700 m od 570 do 700 m n. m. v rozhraní do 700 m n.p.m. na pograniczu above the sea level on the borderland Hrubého a Nízkého Jeseníku. České Hrubého i Nízkého Jeseníka. Czeska of Fat and Low Jeseník. The name of jméno z německého Bergstadt dokládá nazwa pochodzi z Niemieckiego the town comes from German name její historické kořeny. Z původně Bergstadt. Początkowo była osadą Bergstadt. During Rudolf’s II rule, it was hornické osady Hankštejn bylo za górniczą Hankštejn za panowania an independent mining settlement císaře Rudolfa II. založeno roku 1580 cesarza Rudolfa II, założona w 1580 r. Hankštejn established in 1580. In the svobodné císařské horní město. jako samodzielne, cesarskie miasto. Middle Age there mined ores of silver, Středověká těžba stříbrných rud pokra- W średniowieczu wydobywano tu rudy then precious metals until the 20th čovala dolováním barevných kovů až srebra, później aż do połowy XX w. (do century (to 30th September 1970). The do poloviny 20. století. Poslední vozík 30. IX 1970 r.) metale kolorowe. Do town possesses number monuments zde byl vytěžen v roce 1970. Z památek zabytków należy renesansowy kościół like a Renaissance St. Mary Magdalene jsou známé původně renesanční kostel św. Marii Magdaleny z 1611 r., prze- church from 1611 rebuilt in baroque sv. Marie Magdaleny z roku 1611 budowany w XVII w. w stylu baro- style in the 17th century, a baroque přestavěný koncem 17. století a kowym, barokowa kaplica cmentarna cemetery St. Václav chapel, St. barokní hřbitovní kaple sv. Václava. św. Wacława oraz kościół św. Kata- Catherine church with St. Immaculate Místní části jsou Horní Město, rzyny w Rešovie z rzeźbą Immaculaty sculpture and a cross from 1860 in Dobřečov, Skály, Stříbrné Hory a i krzyżem z 1860 r. W skład gminy Rešově. The commune consists of Rešov. V Rešově je kostel sv. Kateřiny wchodzą miejscowości: Horní Město, Horní Město, Dobřečov, Skály, Stříbrné a u něj kamenická díla z roku 1860 - Dobřečov, Skály, Stříbrné Hory i Rešov. Hory and Rešov. A nature attraction is socha Immaculaty a kříž. Přírodními Do ciekawostek przyrodniczych należy scenery along the Huntava River with zajímavostmi jsou unikátní krajinný krajobraz wzdłuż rzeki Huntavi, prze- the Rešov waterfalls in a gorge (200 m prvek na říčce Huntavě. Ta protéká pływającej przez wąwóz o długości long). v 200 metrů dlouhé soutěsce v podo- 200 m, w którym znajdują się More information on: bách vývařišť, tůňek a dominantních Wodospady Reszowskie. www.hornimesto.cz 10 m vysokých Rešovských vodopádů. Więcej informacji o gminie znajduje się V okolí obce jsou povrchové stopy po na stronie internetowej: těžbě stříbra. www.hornimesto.cz Další informace na internetu: www.hornimesto.cz

1 0

HORNÍ ŽIVOTICE

Obec je poprvé zmiňována roku 1265 Po raz pierwszy miejscowość wspo- The first mention of the settlement was jako statek velehradského kláštera. mniana jest w 1265 r. jako folwark dated in 1265 as a velehradskéhy farm Založení Horních Životic (německy klasztoru velehradskiego. Założenie land of monastery. The mining of iron- Seitendorf) bylo motivováno těžbou Horních Životic (niemiecki Seitendorf) ores enabled to establish Horní Životice železné rudy, která se zde těžila hlavně było związane z wydobywaniem rudy (German Seitendorf) in years the 1531 v letech 1531 – 1680. Obnovena byla żelaza. Eksploatacja rud odbywała się – 1680. Rotschild returned to mine but Rotschildem roku 1850 a pro głównie w latach 1531 – 1680. W 1850 the excavating proved unprofitable in nerentabilnost ukončena roku 1904. r. Rotschild wznowił wydobycie, ale ze 1904. There were quarries, an alcohol Z dalších hospodářských činností byly względu na nierentowność zakończył distillery, a mill and a dairy. Horní v obci kamenolomy, a také potra- eksploatację w 1904 r. Działały tu Životice belonged to a velkoheralticky vinářské provozy – lihovar, mlýn a również kamieniołomy oraz gorzelnia, landed proprietor in the 19th century. mlékárna. Do poloviny 19. století patřily młyn i mleczarnia. Do połowy XIX w. After the new administrative structure of Horní Životice k velkoheraltickému Horní Životice należały do vielko- the territory, the commune has been panství a po zavedení nové územní heraltickiego ziemianina, a po wpro- located in Bruntál district. In 1949 – správy až dosud k okresu Bruntál. wadzeniu nowej struktury adminis- 1960 it was situated in Opava district. Přerušením této více než stoleté tracyjnej należą do powiatu Bruntál. The commune is the western border of kontinuity byla v letech 1949 – 1960 W latach 1949 – 1960 Horní Životice Opava district – Velké Heraltice příslušnost obce k okresu Opava. Obec należały do powiatu Opava. Gmina commune. Its territory is covered by Horní Životice na západě hraničí s obcí Horní Životice na wschodzie graniczy forests (25 %) and arable lands (57 %). Velké Heraltice z okresu Opava. Její z gminą Velké Heraltice w powiecie The commune possesses monuments katastr tvoří více než 25 % lesní půda a opawskim. W strukturze powierzchni like the 19th century St. Nicholas church přes 57 % tvoří orná půda. Z památek dominują grunty orne (57 %) i tereny and a wooden windmill from about je v obci filiální kostel sv. Mikuláše leśne (25 %). Do zabytków gminy 1882. z poloviny 19. století. należy kościół św. Mikołaja z połowy Nad obcí stojí dřevěný větrný mlýn XIX w. oraz drewniany wiatrak wybu- postavený okolo roku 1882. dowany około 1882 r.

HRADEC – NOVÁ VES

První zmínka o obci Hradec je z roku Pierwsza wzmianka o gminie pochodzi The first mention of the settlement was 1351. Obec Nová Ves vznikla roku z 1351 r. Nová Ves powstała w 1685 r. dated in 1351. Nová Ves was 1685 dělením jednoho ze tří przez podział jednego z trzech Miku- established by dividing one of three Mikulovických dvorů. Český název lovickich dworów. Czeska nazwa i ruiny Mikulovice houses. The Czech name of i zbytky opevnění dokazují, že zde murów obronnych dowodzą, że znaj- the village and remains of fortress walls stávalo menší hradisko. Po roce 1848 dował się tutaj gród. Po 1848 r. are the proof being the setllement with byly obě obce administrativně spojeny mieszkali tu przede wszystkim Niemcy. a castle. After 1848 among the v rámci tehdejšího soudního a poli- Do 1938 r. zwiększała się liczba lud- inhabitants the German were in the tického uspořádání. Žili zde především ności. Po wysiedleniu Niemców po majority. The number of population Němci. Až do roku 1938 se počet II wojnie światowej ludność gwałtownie used to increase until 1938. After the obyvatel v obou téměř stejně velkých zmniejszyła się i zakończyły działalność World War II the German were lokalitách zvyšoval. Po odsunu Němců zakłady przemysłowe. Pomimo prób desolated and the population was on po 2. světové válce počet obyvatel zasiedlenia liczba ludności utrzymała the halved decrease. An industrial and prudce poklesl a veškeré aktivity się na poziomie połowy stanu początko- agricultural activity did not exist. In the průmyslové i zemědělské zanikly. Po wego. W latach 1976 – 1990 Hradec – years 1976 – 1990 Hradec – Nová Ves pokusech o dosídlení se počet obyvatel Nová Ves była częścią Mikulovic, was a part of Mikulovice and in 1990 it ustálil asi na polovině původních. a w 1990 r. usamodzielniła się. Cieka- became independent. The interesting V roce 1976 se obec stala součástí wym zabytkiem sakralnym jest kaplica sacral monument is St. Ann chapel. Mikulovic až do roku 1990, kdy se opět św. Anny. Dzwony były wykorzystane During the World War I, arms were osamostatnila jako celek. Zajímavou do produkcji broni w czasie I wojny made from chapel bells. A new bell was církevní památkou je kaple sv. Anny. światowej. W 1926 r. zakupiono nowy bought in 1926. It weighted 111 kg but Všechny postupně instalované zvony dzwon, który ważył 111 kg, ale podczas it was destroyed during the World byly použity na výrobu zbraní v 1. svě- II wojny światowej był zniszczony. War II. tové válce. V roce 1926 byl zakoupen Więcej informacji o gminie znajduje się More information on: nový zvon, který vážil 111 kg, ale na stronie internetowej: www.hradec-novaves.cz během 2. světové války byl shozen www.hradec-novaves.cz z věže a rozbit. Další informace na internetu: www.hradec-novaves.cz

11

JANOV

Obec svým rozložením připomíná Gmina swoim kształtem przypomina The commune looks like a long podobu dlouhého obdélníku, polože- długi prostokąt, położony w kierunku rectangle lying toward the south ného jižním směrem příčně podél południowym przecinający rzekę i dro- crossing a river and a road. The first potoka a silniční komunikace. Je po- gę komunikacyjną. Pierwsze wzmianki written mention of the settlement was prvé písemně citována roku 1267 v zá- pisemne znajdują się w testamencie dated in 1267 from the Olomouc věti olomouckého biskupa Bruna ze ołomunieckiego biskupa Bruna ze bishop’s will from Schauenburg. The Schauenburgu, a to tak, že byla zalo- Schauenburgu z 1267 r., z którego wyni- village was established in 1251 and žena asi roku 1251. Dostala jméno ka, że miejscowość ta powstała was called Janova Ves (Janesdorf) Janova ves (Janesdorf) podle lokátora w 1251 r. i otrzymała nazwę Janova from the name of the chief of a village Jana, který se stal v obci fojtem. Od- Ves (Janesdorf) po wójcie Janie. Jan. After the discovery of precious had, že se v okolí nacházejí rudy vzác- Odkrycie rud metali szlachetnych spo- metals, Bishop Thurz made Janov the ných kovů, zapůsobil na olomouckého wodowało, że biskup Thurz mianował independent mining town in 1535. The biskupa Thurza tak, že povýšil obec Janov w 1535 r. na samodzielne gór- mining was stopped in 1581. Janov roku 1535 na svobodné horní měs- nicze miasteczko. W 1581 r. zakoń- (German Johannesthal) belonged to tečko. Roku 1581 byla těžba ukončena czono wydobycie rudy i Janov (nie- Jindřichovsky estate. It lost its civil a Janov (německy Johannesthal) při- miecki Johannesthal) został przejęty rights and became the dependent padl jako poddanské městečko k Jindři- jako podległe miasteczko przez mają- village after josefínských reforms. chovskému panství. Po josefínských tek Jindřichowski. Po reformach jose- During the Thirty Years War the reformách ztratil městská práva a klesl finskich Janov stracił prawa miejskie inhabitants had to supply soldiers with na úroveň poddanské vsi. Obec trpěla i stał się wsią podległą. W czasie wojny food. In 1741 Janov was burnt by the ve válkách. Během třicetileté války mu- trzydziestoletniej ludność musiała żywić Prussian army. The floods destroyed selo obyvatelstvo živit válčící vojska walczące wojsko, a w bitwach o aus- the commune very often in the 19th and a v bitvách o dědictví rakouské byl triackie dziedzictwo w 1741 r. Janov zo- 20th century – the last one in 1997. Janov r. 1741 vypálen pruským voj- stał spalony przez pruskie wojsko. Gmi- There is here a baroque church of the skem. Obec postihla řada povodní na na była dotknięta szeregiem powodzi Holy Trinity from 1780 – 1783. konci 19. a ve 20. století, poslední v pod koniec XIX i w XX w., ostatnio – w More information on: roce 1997. Z památek to jsou barokní 1997 r. Do zabytków należy barokowy www.sweb.cz/oujanov kostel Nejsvětější Trojice z let 1780 – kościół Najświętszej Trójcy z lat 1780 – 1783 a socha Panny Marie z r. 1739. 1783. Więcej informacji o gminie znajduje Další informace: www.sweb.cz/oujanov się na stronie: www.sweb.cz/oujanov

JAVORNÍK

Se skládá ze čtyř částí obce s názvy W skład gminy wchodzą miejscowości: The commune consists of the Javorník, Bílý Potok, Horní Hoštice a Javorník, Bílý Potok, Horní Hoštice i settlements: Javorník, Bílý Potok, Horní Travná. Nad městem se tyčí zámek Travná. Nad miastem wznosi się zamek Hoštice i Travná. The Jánský Hill castle Jánský vrch. První písemná zmínka o Janskie wzgórze. Pierwsza wzmianka o is dominated by the town. The first městě je z roku 1291. Původní hrad se Javorniku pochodzi z 1291 r. Pierwotny mention of Javorník comes from 1291. po husitských válkách ocitl v rozvali- zamek po wojnach husyckich został The original castle was destroyed nách a na přelomu 15. a 16. století zde zniszczony, na jego miejscu na prze- during the Hussies wars. On that place, byl postaven renesanční zámek, který łomie XV i XVI w. wybudowano rene- the Renaissance castle was built in the sloužil jako letní sídlo vratislavských sansowy zamek, który służył jako letnia turn of 15th and 16th century. It was the biskupů. Těžila se zde železná a stří- rezydencja biskupom wrocławskim. summer residence of Vratislav bishops. brná ruda. Město i s okolím leží stranou Wydobywano tutaj rudy srebra i żelaza. There were a gold-mine and a iron- důležitých dopravních tepen, silnice Miasto wraz z okolicą leży na uboczu mine. The town and its surrounding is mají místní význam. Také železnice má ważnych dróg komunikacyjnych. Za- located far away important trans- lokální význam a spojuje město s přes- równo drogi, jak i kolej mają charakter portation routes. Both roads and tupní stanicí Dolní Lipová. Do kulturní lokalny. Do historii kultury zapisał się railways are local routes. The well- historie se nejvíce zapsal skvělý hudeb- znany muzyk i kompozytor Karol Ditters known musician and composer Karl ník a skladatel Karel Ditters z Ditters- z Dittersdorfu, autor wielu komicznych Ditters from Dittersdorf, the author of dorfu, autor řady komických oper i dal- oper i innych dzieł. Miasto ma wiele lots of comic operas lived there. The ších skladeb. Město má spoustu interesujących zabytków, m.in.: town possesses numerous interesting významných historických památek, barokowy kościół Najświętszej Trójcy z monuments like: a baroque church of např. barokní kostel Nejsvětější Trojice 1723 r., wczesnogotycki kościół cmen- the Holy Trinity from 1723, a Gothic, z roku 1723, raně gotický hřbitovní tarny św. Krzyża z 1260 r. W Travné cemetery church of the Holy Cross from kostel sv. Kříže z roku 1260. Na Travné znajduje się kaplica dla pielgrzymów 1260. In Travné there is a chapel of the je poutní kaple P. Marie Saletské Panny Marii Saletskiej ze źródłem Blessed Virgin of Saletské with a s pramenem „zázračné“ vody a křížo- „cudownej“ wody i drogą krzyżową. miraculous water spring and the Cross vou cestou. Więcej informacji o gminie znajduje się Way (Calvary) for pilgrims. Další informace na internetu: na stronie internetowej: More information on: www.javornicko.cz/javornik www.javornicko.cz/javornik www.javornicko.cz/javornik

1 2

JESENÍK

Má tři části obce s názvy Jeseník, W skład gminy wchodzą trzy miej- The commune consists of localities: Bukovice a Dětřichov. Město je nazý- scowości: Jeseník, Bukovice i Dět- Dětřichov, Bukovice and Jeseník. váno „perlou Jesenicka“. Leží na sou- řichov. Jesenik zwany „perłą Jese- Jeseník is called "Pearl of the Jeseník". toku horských říček Bělé a Staříče. ników“, położony jest w dorzeczu rzek It is situated in the basin Bela and První zmínka o městě je z roku 1267 a Bělá i Staříč. Pierwsza wzmianka Staric Rivers. Jasenik originally called osadníci ho začali nazývat Frývaldov. o mieście pochodzi z 1267 r. wówczas Frývaldov was established in 1267. V roce 1622 právě v tomto městě byla nazywano je Frývaldov. W 1622 r. roz- This town started a lot of processes of započata série čarodějnických procesů, poczęto tu serię procesów czarownic, the witches in 1622 and it caused která si vyžádala mnoho obětí. Při wynikiem których było wiele ofiar. Przy numerous victims on that area. Near the cestě vedoucí do lázní byl obětem drodze prowadzącej do sanatorium road leading to a Sanatorium there is postaven kamenný pomník ve tvaru postawiono pomnik w kształcie pło- the monument in the shape of flame, šlehajících plamenů. Od 16. století se mieni ku ich czci. Od XVI w. rozpoczęto founded in honour of those victims. datuje tradice plátenictví, která pře- tu produkcję płótna, która przetrwała There was a factory produced the linen trvala po staletí. Městu vtisknul nesma- stulecia. Miasto zyskało rozgłos dzięki in the 16th century. The town rose to zatelný punc Vincenz Priessnitz (1799 - Vincentemu Priessnitz (1799 – 1851), fame when Vincent Priessnitz (1799 – 1851), který svou vodoléčbou získal którego metoda leczenia wodą zyskała 1851) popularized his method of water v celé Evropě a také v Americe neví- popularność w całej Europie oraz therapy. He became famous in Europe danou popularitu. Na Gräfengerku nad w Ameryce. W Gräfengerku nad Jesení- and America. He built sanatoriums with Jeseníkem zbudoval lázeňské objekty, kiem zbudował on obiekty sanatoryjne healthy springs in Gräfengerk. They are dnes světoznámé lázně s mnoha léči- z uzdrawiającymi źródłami, znane presently known in the whole world. On vými prameny. Z mnoha památek dzisiaj na całym świecie. Na terenie the territory of the town there is a uvádíme středověkou vodní tvrz, která miasta znajduje się średniowieczna medieval fortress probably from the 15th byla v 18. století upravena na zámek a twierdza, prawdopodobnie z XV w., po century. After the fire it was rebuilt as a v současné době je sídlem Vlasti- pożarze przebudowana na zamek, a w castle and in the 20th century it was vědného muzea Jesenicka, barokní XX w. adoptowana na muzeum; adapted as a museum. A baroque town radnici, přestavěnou v 19. a 20. století, barokowy ratusz, przebudowany w XIX hall was rebuilt in the 19th and 20th a novorenesanční kostel Nanebevzetí i XX w.; neorenesansowy kościół p.w. century. There is also the neo- Panny Marie. Další informace na Wniebowzięcia N.M.P. Więcej infor- Renaissance church of the Assumption internetu: macji o gminie znajduje się na stronie: of the Blessed Virgin. More information www.jesenik.org/mesto www.jesenik.org/mesto on: www.jesenik.org/mesto

JINDŘICHOV

Obec je rozložena ve výšce 321 - 400 Gmina leży na północnym zachodzie The commune is situated 321 – 400 m metrů nad mořem na severozápadě powiatu Bruntál, na wysokości 321 – above the sea level in the north- okresu Bruntál a severní částí hraničí 400 m n.p.m. W północnej części gra- western part of Bruntál district. In the s Polskou republikou. Místní části jsou niczy z Polską. W skład gminy wchodzą north the commune borders on Poland. Arnultovice a Jindřichov. Obec byla Arnultovice i Jindřichov. Jindřichov był It includes Arnultovice and Jindřichov. založena roku 1256 podle magde- założony w 1256 r. na podstawie prawa This village was founded in 1256 in the burského práva jako Henrikestorp, nyní magdeburskiego jako Henrikestorp basis of the Magdeburský Law and it Jindřichov (německy Hennersdorf). (niemiecki Hennersdorf). Należał do was called Henrikestorp (German Náležel olomouckým biskupům, ale od biskupów ołomunieckich, a od 1288 r. Hennersdorf). It belonged to the roku 1288 byl dáván do lenní držby. został oddany w lenno. Jindřichov był Olomoucký Bishops and then it was Z mnoha šlechtických rodů, které własnością wielu szlacheckich rodów, given back as a fief in 1288. Lot of the Jindřichov následně měly v držení, byl m.in. Jana Jiří Maxmiliána z Hodic (od nobility’s family owned Jindřichov, for majitelem od roku 1633 Jan Jiří 1633 r.). W drugiej połowie XVII w. example John Jiří Maxmilián from Hodic Maxmilián z Hodic. Hodičtí ve 2. polo- Hodicowie rozpoczęli budowę repre- (from 1633). In the 2nd half of the 17th vině 17. století zahájili výstavbu repre- zentacyjnego, jednopiętrowego, cztero- century the Hodičt family built the zentačního jednopatrového čtyřkřídlo- skrzydłowego zamku w stylu baroko- representative, one-floor, baroque vého zámku v barokním stylu. Po požá- wym, który po pożarze w 1844 r. został castle. It was rebuilt in the classical ru roku 1844 byl klasicistně přestavěn. przebudowany w stylu klasycystycz- style after the fire in 1844 (with a park Patří k němu přilehlý zámecký park nym. Do zamku przylega park z rzeź- and sculptures in it). There are also s plastikami. Další památkou je farní bami. Z innych zabytków można historical monuments like a baroque St. kostel sv. Mikuláše z konce 17. století, wymienić kościół barokowy św. Miko- Nicholas church from the end of the taktéž opravený po uvedené živelné łaja z końca XVII w., odbudowany po 17th century rebuilt after the fire and a události a kaple. Obec se rozvíjela wspomnianym wcześniej pożarze oraz chapel. Before the World War II there i v hospodářské sféře a před II. Světo- kaplicę. Jindřichov rozwijał się również was a brewery, a sawmill, two mills and vou válkou byla velkou obcí s několika gospodarczo, przed II wojną światową a power-plant. významnými podniky. Byly v ní provozy znajdował się tu m.in.: browar, słodow- More information on: jako např. pivovar, sladovna, pila, dva nia, tartak, dwa młyny oraz elektrownia. www.obecjindrichov.cz mlýny, elektrárna a další. Więcej informacji znajduje się na Další informace na internetu: stronie internetowej: www.obecjindrichov.cz www.obecjindrichov.cz

1 3

JIŘÍKOV

Obec se nachází v Nízkém Jeseníku a Gmina leży w Niskim Jeseníku, w jej The commune is situated in the Nízký je složena z místních částí Jiříkov skład wchodzą miejscowości: Jiříkov Jeseník. The commune consists of (německy Giersieg), Sovinec, Křížov, (niemiecki Giersieg), Sovinec, Křížov, Jiříkov (German Giersieg), Sovinec, Těchanov, Kněžpole a Valšův Důl. Těchanov, Kněžpole oraz Valšův Důl. Křížov, Těchanov, Kněžpole and První záznamy o obci pocházejí z roku Pierwsze wzmianki o Jiříkovie pocho- Valšův Důl. This village was founded in 1264. Z památek je nejvýznamnější dzą z 1264 r. Do najważniejszych za- 1264. The most important historical hrad Sovinec ve stejnojmenné místní bytków należy zamek Sovinec znaj- monument is Sovinec castle situated in části. Rozlehlý gotický hrad na dujący się w Sovińcu. Rozległy gotycki Sovinec. The Gothic castle stands on skalnatém výběžku v horském údolí zamek leży na skalistym cyplu w gór- the rocky hill in the mountainous Nízký Nízkého Jeseníku byl založen na skiej dolinie niskiego Jeseníku, był wy- Jeseník valley. The castle was built at počátku 14. století, renesančně upra- budowany na początku XIV w. i prze- the beginning of the 14th century and vován v 16. století a v letech 1627 – budowany w stylu renesansowym w rebuilt in the Renaissance style in the 1643 barokně opevněn. Od roku 1624 XVI w., a w latach 1627 – 1643 16th century, and next in 1627 – 1643 it byl v majetku Řádu německých rytířů. przebudowano fortyfikacje w stylu baro- was rebuilt in the baroque style. It be- V letech 1867 - 1896 zde sídlila první kowym. Od 1624 r. należał do majątku longed to the German order of knights lesnická škola v českých zemích. Za II. zakonu rycerzy niemieckich. W latach since 1624. In the years 1867 – 1896 světové války byli na hradě vězněni 1867 – 1896 miała tutaj swoją siedzibę there was founded the first school of francouzští důstojnici. V roce 1945 hrad pierwsza szkoła leśnicza w Czechach. forestry in Czech. During the World vyhořel. Postupně je rekonstruován. W czasie II wojny światowej na zamku War II there was a prison for French V okolí hradu je sovinecký přírodní więziono francuskich oficerów. officers in the castle. In 1945 it burnt park. Pamětihodností je kostel sv. W 1945 r. zamek spłonął. Obecnie jest down. Presently the castle is recon- Michala z roku 1605, který je stopniowo rekonstruowany. W okoli- structed. Nearby the castle is a natural dominantou obce. Všemi místními cach zamku znajduje się park przyrod- park. There is St. Michael church from částmi vedou cykloturistické trasy, které niczy. Do innych zabytków należy 1605. The countryside possesses jsou řádně značené. Od května do října kościół św. Michała z 1605 r. We wszy- numerous bicycle routes. The attractive jsou na hradě Sovinci pořádány různé stkich miejscowościach znajdują się shows are organised in Sovinci castle. akce, např. jarmarky, rytířská klání a ścieżki rowerowe, a na zamku Soviniec More information on: turnaje. organizowane są różne imprezy. Wię- www.jirikov.obec.cz Další informace na internetu: cej informacji o gminie znajduje się na www.jirikov.obec.cz stronie: www.jirikov.obec.cz

KARLOVA STUDÁNKA

Obec se nachází na východní straně Gmina leży po wschodniej stronie góry The commune is situated in the eastern Pradědu v nadmořské výšce okolo 760 Pradziad, na wysokości 760 m n.p.m. part of Pradziad Mountain on the height metrů. Lázeňská obec Karlova Uzdrowiskowa miejscowość Karlová 760 m above the sea level. This is the Studánka je známa pod tímto jménem Studánka jest znana pod tą nazwą od healthy settlement. Karlova Studánka is od roku 1803. Předtím se nazývala 1803 r., poprzednio nazywała się called this name since 1803, before that Hinnewieder. Lázně byly založeny roku Hinnewieder. Uzdrowisko było założone it was called Hinnewieder. The health 1785 na místě železářské osady w 1785 r. na miejscu osady Hubertov. resort was founded on the Hubertov Hubertov. Železitá minerální kyselka se Tutejsza woda mineralna, bogata settlement area in 1785. The ferro- původně používala ke koupelím i k pit- w żelazo była wykorzystywana do mineral water was used for bath and né léčbě v kombinaci s pitím žinčice. kąpieli i leczenia. Klimat oraz inten- the treatment. The climate and Podhorské až horské čisté povětří sywne promieniowanie słoneczne intensive sun radiation has a positive s intenzivním slunečním zářením pro- dobrze wpływają na leczenie układu influence for treatment of breathing spívá léčbě dýchacího ústrojí, srdeč- oddechowego, chorób serca, naczyń system, heart diseases, blood and ních, cévních i krevních nemocí a krwionośnych i chorób krwi oraz niektó- blood vessel diseases. The German některých chorob z povolání. S počá- rych chorób zawodowych. Na rozwój order of knights had an important tečním rozvojem Karlovy Studánky Karlovej Studánki (niemiecki Karls- influence on the development of (německy Karlsbrunn) je spjat Řád brunn) miał wpływ zakon rycerzy Karlova Studánka (German Karlsbrunn). německých rytířů, kterému bruntálské niemieckich, który przejął posiadłości They captured Bruntalskie estates as a panství připadlo jako konfiskát po bruntálskie jako konfiskatę po klęsce confiscation when the insurrection was porážce stavovského protihabsbur- powstania w 1620 r. Domy uzdrowis- defeated in 1620. Sanatoriums were ského povstání v roce 1620. Lázeňské kowe wybudowane zostały w stylu built in classical and empire style in domy byly postaveny v klasicistním a klasycystycznym i empire w latach 1803 – 1893. Above the Hubertus hotel empírovém stylu v letech 1803 – 1893. 1803 – 1893. Nad hotelem Hubertus there is St. Hubert chapel from 1757 – Nad hotelem Hubertus je kaple sv. znajduje się kaplica św. Huberta z lat 1758 as well as a small hunting lodge Huberta z let 1757 – 1758. Ze stejného 1757 – 1758. Z tego samego okresu also from the same years. Another období výstavby je také lovecký zá- pochodzi zameczek łowiecki. Unikatem attraction is the "Geological stones meček. Unikátní je místní „Geologická jest miejscowa „Geologiczna ekspozycja exhibition". expozice kamenů“. kamieni“. Więcej informacji o gminie More information on: Další informace na internetu: znajduje się na stronie internetowej: www.kstudanka.cz www.kstudanka.cz www.kstudanka.cz

1 4

KARLOVICE

Karlovice představují rozsáhlou obec Karlovice są rozległą, uzdrowiskową Karlovice is a widespread commune s tradicí letoviska s dobrými klimatic- gminą z dobrymi warunkami klima- with good climatic conditions. Karlovice kými podmínkami. Území dnešních tycznymi. Karlovice (początkowo nazy- (initially called Hutě) lies in valley of the Karlovic (původní název Hutě) bylo wane Hutě) leżą w dolinie rzeki Opava, Opava River, under mountain massif of osidlováno až kolem roku 1527 pod górskim masywem Hrubého the Hruby Jeseník. People began to soustředěnou zástavbou v údolí řeky Jeseníka. Okolice te były zasiedlone settle on this territory around 1527. On Opavy, pod horským masivem Hrubé- ok. 1527 r. Na terenie miejscowości Hütten territory (known as Hütten since ho Jeseníku. Na místě obce Hütten, Hütten (znanej pod tą nazwą od 1558 r.) 1558) which was destroyed during the známé roku 1558 a zaniklé v důsledku zniszczonej i wyludnionej w wyniku Thirty Years War about 1720 Karlovice třicetileté války, vznikla kolem roku wojny trzydziestoletniej, powstała około was established (German Karlsthal). 1720 spolu s železnými hamry i ves- 1720 r. wieś Karlovice (niemiecki Until the beginning of the 17th century nice, pojmenovaná po majiteli krnov- Karlsthal), nazwana po właścicielach there worked a smithy, sawmills, mills, ského knížectví Karlovi z Lichtenštejna księstwa krnovskiego Karlovi z Lichten- carpenters as well as other manu- – Karlovice (německy Karlsthal). Hamr štejna. W Karlovicach aż do początku factures. Forestry, woodworking and byl činný až do počátku 19. století. XIX w. działała kuźnia, rozwijało się paper-working industry were also well V obci se rozvíjelo lesnictví, dřevařství, również leśnictwo, przemysł drzewny developed. After 1870 the commune výroba papíru a lepenky a byly zde pily, oraz papierniczy, funkcjonowały tartaki, became an important recreation centre. mlýny, stolařství. Po roce 1870 až do młyny, stolarnie i inne zakłady. Po There are historical monuments – the současnosti se stalo území obce 1870 r. gmina stała się ośrodkiem baroque St. Jan Nepomucen church atraktivní rekreační oblastí. Z památek rekreacyjnym. Z zabytków można built in 1777 – 1779, house from 1745, dominuje barokní kostel sv. Jana wymienić barokowy kościół św. Jana a smithy and a wooden building of mill. Nepomuckého z let 1777 – 1779 a po- Nepomucena, wybudowany w latach There is presently a museum of forestry blíž také dům z roku 1745. V dřevěném 1777 – 1779 oraz pobliski dom z roku and metallurgy. objektu mlýna a kosárny (upravené do 1745, kuźnię i drewniany budynek More information on: dnešní podoby počátkem 18. století) se młyna, w którym obecnie znajduje się www.karloviceveslezsku.cz nachází muzeum historie lesnictví muzeum leśnictwa i przemysłu hut- a hutnictví na Bruntálsku. niczego. Další informace na internetu: Więcej informacji o gminie znajduje się www.karloviceveslezsku.cz na stronie internetowej: www.karloviceveslezsku.cz

KOBYLÁ NAD VIDNAVKOU

První zmínka o obci je v listině pro Pierwsza wzmianka o miejscowości The first mention of the settlement vidnavského fojta z roku 1291. Svou pochodzi z 1291 r. z dokumentu comes from 1291 and was noted in a rozlohou byl významný kobylský statek. vidnawskiego wójta. Ze względu na document of the vidnawsky village- Pro práci na statku byl za II. světové dużą powierzchnię znany był kobylski mayor. For the sake of a large area války zřízen menší tábor sovětských folwark. W czasie II wojny światowej there was a well known farm. During zajatců. V obci se nachází zámeček, w folwarku założono obóz jeńców the World War II there was a prison který byl po válce využíván nejrůz- sowieckich, których wykorzystywano do camp for the Soviet people. They were nějšími způsoby. V posledních letech pracy w gospodarstwie. Znajduje się forced to work on the farm. There are slouží jako domov důchodců. Je to tutaj pierwotnie renesansowy zame- historical monuments – the nepříliš velká obdélníková stavba se czek, przebudowany w późniejszym Renaissance castle rebuilt and used for sedlovou střechou. Z původní podoby okresie i wykorzystywany po wojnie do different purposes. There is a house for zůstal jen vstupní portál. Kostel sv. różnych działalności. W ostatnich latach elders now. There is also the St. Jáchyma pochází z roku 1787, součástí służy jako dom starców. Znajduje się Joachim church from 1787 with a jeho interiéru je socha sv. Jana tutaj także Kościół św. Joachima z roku sculpture of St. Jan Nepomucen from Nepomuckého z 2. pol. 18. století. 1787 z rzeźbą św. Jana Nepomucena the 2nd half of the 18th century and a Památkově chráněná je i hřbitovní z II poł. XVIII w. Chronionym zabytkiem preserved monument – a cemetery kaple. Obdiv si zaslouží i památný jest również kapliczka cmentarna. chapel. In Kobyla there is a historical strom - Maděrův jilm. Od roku 1970 W Kobyle zachowało się zabytkowe tree – elm Maděrův. Since 1970 there jsou národní přírodní památkou drzewo – wiąz Maděrův. Od 1970 r. do are some natural monuments Venušiny misky s rozlohou 3,9 ha, které zabytków przyrody zalicza się również "Venušiny misky" (a geomorphology se nacházejí na kopci Smolný. Jde o je- „Venušiny misky” (geomorfologiczny granite piece) on area 3,9 ha in dinečný geomorfologický výtvor s kulo- granitowy okaz) o powierzchni 3,9 ha, Mountain Smolný. Shapes of bowls, vitou odlučností žuly. Ve skalních które znajdują się na górze Smolny. chairs and niches were formed in the útvarech se vytvořily skalní mísy, křesla W formacjach skalnych wytworzyły się rocks as a result of rainwater and a výklenky, jejichž vznik je způsoben miski, krzesła, wnęki na skutek erozji splitting off granite. erozí dešťové vody a odlučností žuly. wodą deszczową i odłupywaniem More information on: Další informace na internetu: granitu. Więcej informacji o gminie www.kobyla.rychleby.cz www.kobyla.rychleby.cz znajduje się na stronie internetowej: www.kobyla.rychleby.cz

1 5

KRASOV

Obec Krasov patří mezi obce středně Krasov jest małą gminą ze względu na Krasov is a small commune by number velké svou rozlohou, ale s malým liczbę ludności (300 mieszkańców), a of population (over 300) but for the počtem obyvatel. Lesní půda zaujímá ze względu na powierzchnię (2580 ha) sake of its area (about 2580 ha) is a přes 58 % rozlohy, zemědělská přes zaliczana jest do średnich. Tereny medium-large commune. Its territory is 36 %. Rozkládá se na západě od leśne zajmują ponad 58 % powierzchni, covered by forestry land – over 58 % Krnova a severně od okresního města a użytki rolne – 36 %. Gmina leży na and arable land – 36 %. The commune Bruntál. Obec byla založena okolo roku zachód od Krnova i na północ od is located in the west of Krnov and in 1450. První písemné záznamy zmiňují miasta Bruntál. Miejscowość była the north of Bruntal town. Krasov was Krasov (německy Kronsdorf) roku założona około 1450 r. Pierwsze founded about 1450. The first written 1502. Od roku 1523 náležel k panství pisemne wzmianki wymieniają Krasov mention dates (German Kronsdorf) krnovské komory. Z památek je výz- (niemiecki Kronsdorf) w 1502 r. Od from 1502. From 1523 the village namný barokní farní kostel sv. Kateřiny 1523 r. miejscowość należała do belonged to the property of Krnovska z roku 1677, renovovaný v roce 1867. posiadłości Izby Krnovskiej. Z zabytków Chamber. There are lots of historical Další je českobratrský kostel z třicátých na uwagę zasługuje barokowy kościół monuments like the baroque St. let minulého století. Mezi kulturní św. Katarzyny z 1677 r., odnowiony w Catherine church from 1677 renovated památky patří také dvě usedlosti - 1867 r. Znajduje się tu również in 1867. There are also church from the domy č.p. 15 z roku 1856 a 85, typ czeskobraterski kościół z lat trzy- 30th years the last century. There are jesenický dům, taktéž z 19. století. Asi dziestych ubiegłego wieku. Do zabyt- cultural monuments – house no 15 from 2,5 km severně od obce se nachází ków kultury należą dwie posiadłości: 1856 and house no 85 – jesenický type přírodní rezervace Krasovský kotel. dom nr 15 z 1856 r. i dom nr 85 – typu from the 19th century. In the north about Rezervací byla vyhlášena roku 1989 a jesenickiego, również z XIX w. Około 2,5 kilometres from Krasov is the je to druhově bohatá mezofilní louka 2,5 km na północ od miejscowości nature reserve Krasovski Kociol. It was v nadmořské výšce 660 m. Roste zde znajduje się rezerwat przyrody founded in 1989. On 660 elevation chráněný mečík střecholistý a jsou zde Krasovski Kocioł, który został utwo- above sea level in meters rare kinds of k vidění vzácní motýli soumračník rzony w 1989 r. Na wysokości 660 m plants grow e.g., gladiolus as well as jitrocelový, perleťovec dvanáctitečný n.p.m. rosną rzadkie gatunki roślin, rare kinds of butterflies could be seen a babočka síťkovaná. m.in. mieczyk oraz można zobaczyć there. rzadkie gatunki motyli.

KRNOV

Město se nachází v podhůří Nízkého Miasto znajduje się u podnóża Niskiego The town is situated at the foot Low Jeseníku, na soutoku řeky Opavy Jesenika, w dorzeczu rzek Opavy Jeseník in basin of the Opavá River s Opavicí a hraničí s Polskou repu- i Opavici oraz graniczy z Polską. and the Opavicí River. Krnov borders blikou. Území bylo osídleno bez Tereny te były zasiedlone bez przerwy on Poland. These areas were inhabited přerušení již asi 30 tisíc let. Do 7. století przez 30 tys. lat. Do VII w. należały do by 30 thous. years. That territory bylo výhradně slovanské. Datum Słowian. Data założenia Krnova nie jest belonged to Slavs till 7th century. The založení Krnova není známo. První znana. Pierwsze pisemne wzmianki date of establishment of Krnov is písemné záznamy českého názvu czeskiej nazwy Kyrnow pochodzą unknown. The first written mention (Kyrnow) jsou z r. 1240. Městská práva z 1240 r. Prawa miejskie Krnov otrzy- about Kyrnow comes from 1240. In byla přidělena Krnovu před rokem mał przed rokiem 1269. Miasto ode- 1269 Krnov was given the city rights. 1269. Město sehrávalo významnou roli grało ważną rolę podczas wojen. Przez The city was a very important area při válečných událostech. Přes Krnov przechodziły obce wojska, m.in. during wars. The foreign armies such as Krnovsko vstupovala do země cizí Tatarzy, Duńczycy, Szwedzi i Prusacy. Tatars, Danes, Swedes and Prussians vojska, např. Tataři, Dánové, Švédové, Na gospodarczy rozwój miasta wpły- passed by Krnov. The end of the Thirty Prusové. Na ekonomický rozvoj města nęła wojna trzydziestoletnia oraz spa- Years War and decrease of political dopadly důsledky třicetileté války a dek politycznego znaczenia po wojnie meaning after the end of Prussian and politický pokles jeho významu prusko – austriackiej (po zawarciu Austrian war had an important influence po prusko - rakouské válce rozdělením traktatu pokojowego we Wrocławiu on the economic development of the Slezska roku 1742 mírem uzavřeným w 1742 r., w wyniku którego doszło do city (after the peaceful treaty in ve Vratislavi. Roku 1849 zaniklo kní- podziału Śląska). W 1849 r. zostało zli- Wroclaw in 1742 – it was a partition of žectví krnovské a vznikl stejnojmenný kwidowane księstwo krnovskie i pow- Silesia). In 1849 Krnovsky dukedom okres. V hospodářství byl rozhodující stał powiat. W gospodarce decydujące was liquidated and a district was textilní průmysl. Z mnoha památek jsou znaczenie miał przemysł tekstylny. established. The city had well developed významné hohenzollernský zámek ze Z licznych zabytków wymienić możemy: textile industries. There are lots of 16. století a hradby ze 14. století, zamek Hohenzollernów z XVI w. i mury historical monuments like a hohen- gotický děkanský chrám sv. Martina, obronne z XIV w., gotycki dziekański zollernský castle from the 16th century, barokní poutní kostel a rozhledna na kościół św. Marcina, barokowy kościół castle walls from 14th century, a Gothic vrchu Cvilín. oraz wieża widokowa na wzgórzu dean St. Martin church, baroque church Další informace na internetu: Cvilín. Więcej informacji na stronie and a lookout tower on Cvilín Hill. More www.krnov.cz internetowej: www.krnov.cz information on: www.krnov.cz

1 6

LESKOVEC NAD MORAVICÍ

Obec se nachází v nadmořské výšce Gmina znajduje się na wysokości The commune is situated on 510 m 510 m, na břehu přehrady Slezská 510 m n.p.m., nad zaporą wodną Slez- elevation above sea level and above Harta. Její výstavbou v letech 1987 – ská Harta. W czasie budowy zapory w the Slezská Harta dam. When the dam 1997 byla postižena místní část do roku latach 1987 – 1997 część gminy (do was built in 1987 – 1997 some parts of 1946 samostatné obce Slezská Harta, 1946 r. miejscowość Slezska Harta) the commune (until 1946 the settlement která dala novému přehradnímu jezeru została zniszczona. Zbiornik wodny Slezská Harta) was destroyed. The název. Výstavbou jezera polovina obce przyjął nazwę miejscowości Slezská reservoir was called like the Slezská zanikla. Leskovec je jedním z nejstar- Harta. Leskovec jest jednym z najstar- Harta settlement. Leskovec is one of ších osídlení jesenické oblasti, histo- szych zasiedlonych terenów jesenic- the oldest settlements in the Jeseník ricky doložené zakládací listinou z roku kich. Miejscowość założono w 1224 r. Mountains. The village was founded in 1224. Původní název obce - Lechsdorf, Początkowa nazwa gminy – Lechsdorf, 1224. In the beginning the commune vycházel z prastarého pojmenování slo- pochodziła od imion Słowian z Polski. was called Lechsdorf from Slavics’ Mieszkało tu wielu Polaków utrzymu- vanských bratrů Poláků. Usadilo se zde names from Poland. There lived many jących się z górnictwa i płukania złota. mnoho polských osídlenců živících se Polish people supported on mining and Po najeździe i zniszczeniu terenów hornictvím a rýžováním zlata. Po zpu- gold extracting. After the invasion the przez wojska mongolskie, ołomuniecki stošení kraje mongolskými nájezdníky biskup Bruno powołał nowych kolonis- Mongolian army bishop Bruno ap- povolal olomoucký biskup Bruno nové tów ze Śląska. Po zmniejszeniu się pointed Silesian people as new kolonisty ze Slezska. Úbytek obyva- ludności w 1556 r. w wyniku epidemii colonists. In 1556 after plague the telstva roku 1556 v důsledku morové dżumy, miejscowość dosiedlono lud- settlement was settled by people from epidemie vrchnost doplnila osídlenci nością z Brandenburgii i Śląska. Od Braniborsk and Silesia. From 1623 the z Braniborska a Slezska. Od roku 1623 1623 r. miejscowość należała do mająt- settlement belonged to landed property přešla obec do majetku rodu Lichten- ku rodu Lichtensteinů i przez dłuższy of Liechtenstein. Leskovec nad steinů. Obec nesla dlouho německý okres czasu posiadała niemieckie naz- Moravici was called in German název Spachendorf (do r. 1920 a wy Spachendorf (do 1920 r. i w latach Spachendorf (until 1920 and in 1938 – v letech 1938 – 1945), Špachov 1938 – 1945) i Spachov (1921 – 1925). 1945) and Spachov (1921 – 1925). (v letech 1921 – 1925). Z památek to Do zabytków należy barokowy kościół There are historical monuments like the jsou barokní kostel sv. Vavřince z roku św. Wawrzyńca z 1768 r., kaplica St. Vavřince church from 1768, Rocha 1768, Rochova kaple z roku 1717 a kříž Rocha z 1717 r. i krzyż z 1882 r. Więcej chapel from 1717 and Crucify from z roku 1882. Další informace na informacji o gminie znajduje się na 1882. More information on: internetu: www.sweb.cz/obecleskovec stronie: www.sweb.cz/obecleskovec www.sweb.cz/obecleskovec

LIPOVÁ - LÁZNĚ

Obec se skládá ze tří místních částí – W skład gminy wchodzą trzy miejsco- The commune includes three localities: Bobrovník, Horní Lipová a Lipová- wości: Bobrovník, Horní Lipová i Lipová Bobrovník, Horní Lipová, and Lipová– lázně. Dnešní obec Lipovou - lázně – lázně. Dzisiejsza gmina Lipová – Lázně. In 1960 the commune was tvoří dvě původně samostatné obce lázně została utworzona w 1960 r. founded from two settlements: Dolní Dolní Lipová a Horní Lipová. K jejich z miejscowości: Dolní Lipová i Horní Lipová and Horní Lipová. It is the sloučení došlo teprve v roce 1960. Je to Lipová. Jest to górska, położona ma- mountainous commune with a lot of malebná horská a současně lázeňská lowniczo, uzdrowiskowa gmina leżąca health resorts. The commune is obec ležící na rozhraní Rychlebských na pograniczu gór Rychlebskich i Hru- situated on borderland Rychlebský and hor a Hrubého Jeseníku, která je cen- bého Jeseníka. Jest jednocześnie Hrubého Jeseník mountains. This is the trem letní i zimní turistiky. Lázně jsou ośrodkiem letniej i zimowej turystyki. W summer and winter recreational center. spjaty s jeho zakladatelem Johannem Lipová – lázně znajduje się sanatorium Lipová – Lázně possesses a sanatorium Schrothem, který začal praktikovat związane z jego założycielem Johan- established by Johann Schroth. He léčebné metody v roce 1837. V těchto nem Schrothem, który rozpoczął swoją started treating people from 1837. They proslulých lázních se lečí obezita, praktykę lekarską w 1837 r. W sana- treated patients for overweight, dia- diabetes a kožní choroby. V období II. torium tym leczy się nadwagę, cukrzycę betes and diseases of the skin. During světové války byl provoz lázní omezen, i choroby skórne. W czasie II wojny the World War II there was a military neboť zde existoval vojenský lazaret. światowej działalność uzdrowiska była hospital. One of the most important Mezi významné památky v obci patří ograniczona, ponieważ funkcjonował tu monuments is the St. Václav church např. kostel sv. Václava z roku 1787. wojskowy lazaret. Do ważniejszych from 1787. The most popular tourist Turistickou atrakcí lokality jsou krápní- zabytków gminy należy m.in. kościół attractions are infiltrative caves Na kové jeskyně Na Pomezí. V železniční św. Wacława z 1787 r. Atrakcją turys- Pomezí. A small museum is situated in zastávce Horní Lipová je umístěno tyczną tego regionu są jaskinie na- the railway station. The railways track menší muzeum železniční trati tzv. ciekowe Na Pomezí. Na stacji kolejowej called “Silesian semmering” (for the Slezského semmeringu. Obcí od roku Horní Lipová znajduje się małe sake of numerous bends and a high 1888 prochází železniční trať, jenž je muzeum linii kolejowej. Przez gminę od elevation above the sea level) runs pro své zákruty a značné převýšení 1888 r. przebiegają tory kolejowe, ze through the commune from 1888. nazývaná právě jako Slezský semme- względu na liczne zakręty i wysokie More information on: ring. położenie n.p.m. są nazywane „śląski www.lipova-lazne.cz Další informace na internetu: semmering”. Więcej informacji znajduje www.lipova-lazne.cz się na stronie: www.lipova-lazne.cz

1 7

LIPTAŇ

Obec má název z německého Liptaň przyjęła nazwę od niemieckiego The name of Liptaň comes from Liebenthal. Z původně slovanského Liebenthal. Pierwotną słowiańską naz- German Liebenthal. At first the Pastvin osídlení zůstal název potoka Pastvina. wę osady przyjął potok Pastvina. Stream took its name from the original První písemná zmínka o obci je z roku Pierwsze wzmianki o miejscowości Slavic name of the settlement. The first 1256. Ve 13. a 14. století měla pochodzą z 1256 r. W XIII i XIV w. mention of the settlement was dated in německé pojmenování Leuenthal nebo nosiła niemiecką nazwę Leuenthal lub 1256. It had German names Leuenthal též Löwenthal. Leží v osoblažském Löwenthal. Gmina leży na Osoblažskim and Löwenthal in the 13th – 14th výběžku. Z památek na jejím území cyplu. Do zabytków na terenie gminy century. Liptaň lies on the Osoblažsky jsou významné novogotický kostel należy: nowogotycki kościół Wniebo- cape. The most significant historical Nanebevzetí Panny Marie z let 1866 – wzięcia Marii Panny z lat 1866 – 1870, monuments are a neo-Gothic church of 1870, chalupa č.p. 146 s kapličkou - chałupa nr 146 z kapliczką (dzieło the Assumption of the Blessed Virgin jako dílo lidové architektury a bývalá ludowej architektury) – pamiątka po from 1866 – 1870, the shack no 146 četnická stanice a památník šesti sześciu zabitych „Strażnikach” obrony with a little chapel (folk architecture) – příslušníků Stráže obrany státu kraju w 1938 r. W Bučávkach znajduje in remembrance of six killed people in zabitých v roce 1938 henleinovci. się kapliczka z 1844 r., a w Horních 1938 called “Guards” of the defence of V místních částech Bučávka je kaple Povelicích barokowy zamek. W Strá- the country. In Bučávka there is a z roku 1844 a v Horních Povelicích stojí žnicach znajduje się wieża widokowa chapel from 1844 and a baroque castle barokní zámek. V místní části Strážnice umożliwiająca obserwację niziny opol- in Horní Povelicíe. Strážnice has a je rozhledna umožňující pohled na skiej, miasta Prudnik, a przy dobrej lookout tower with a view of the opolskou nížinu, na město Prudnik a při widoczności również kominów fab- Opolska Lowland and also factory dobré viditelnosti i tovární komíny rycznych w Opolu. Z ciekawostek przy- chimneys in Opole (Poland). A natural v Opole. Z přírodních zajímavostí se rodniczych wymienić możemy jeden attraction is one of the largest stone zde nachází jeden z největších z największych błędnych kamieni (Bludné balvany) in the Czech Republic bludných balvanů v České republice. w Republice Czeskiej, który znajduje about 1 km from a church. It is Jeho stáří se odhaduje na 920 – 1010 się około 1 km od kościoła (wiek ok. approximately 920 – 1010 mln years milionů let, obvod má 567 cm a 920 – 1010 mln lat, obwód – 567 cm, old, its girth is 567 cm thick and it hmotnost cca 4,7 tun. waga ok. 4,7 t). weights about 4,7 t. Další informace na internetu: Więcej informacji o gminie znajduje się More information on: www.liptan.cz na stronie internetowej: www.liptan.cz www.liptan.cz

LUDVÍKOV

Obec Ludvíkov leží v Jeseníkách. Na Ludvíkov leży w Jesenikach. Na pół- Ludvíkov is located in Jesenik district. severovýchodě sousedí s obcí Vrbno nocnym wschodzie sąsiaduje z gminą In the north-east it borders on Vrbno pod Pradědem, na jihozápadě s Karlo- Vrbno pod Pradědem, na południowym pod Pradědem commune, in the south- vou Studánkou a na jihovýchodě s Ma- zachodzie z Karlovą Studanką, a na west Karlova Studánka, in the south- południowym wschodzie z Malą Morav- east Mala Morávka. The total lou Morávkou. Má rozlohu 2 221 ha, ką. Powierzchnia gminy wynosi z toho 93,9 % pozemku zaujímá lesní commune’s territory is 2221 ha. Forests 2 221 ha, z czego 93,9 % stanowią cover 93,9 % of its area. The commune půda. Obec vznikla při železných ham- lasy. Miejscowość powstała przy kuź- rech založených roku 1672. Ludvíkov was set up next to forges established in niach założonych w 1672 r. Ludvíkov 1672. Ludvíkov (German Ludwigsthal) (německy Ludwigsthal) byl pojmenován (niemiecki Ludwigsthal) został nazwany was called from the name of Grand podle Ludwiga, velmistra Řádu němec- po Ludwiku – Wielkim Mistrzu zakonu Master of the German knight order – kých rytířů. Johann Kaspar von Amprin- niemieckich rycerzy. Johann Kaspar von Ampringen wybudował tu piec do Ludwig. Johann Kaspar von Ampringen gen zde vybudoval tavicí pec a dva built a blast-furnace and two anvils. buchary. Celý terén obce je pozna- wytopów oraz dwa kowadła. Na tym terenie intensywnie rozwijało się gór- There were deposit of gold in the menán intenzivní hornickou činností, nictwo, co związane było z pobliskimi territory of Suchá Rudná – Vrbno pod která souvisí patrně s nedalekým złotonośnymi złożami znajdującymi się Pradědem. Mining industry was zlatonosným revírem Suchá Rudná – na terenie Suchá Rudná – Vrbno pod developed very quickly. Some pieces of Vrbno pod Pradědem. Ukázky mala- Pradědem. Okazy malachitu z tego malachite were the most beautiful in chitu z této lokality patřily v minulosti regionu należały kiedyś do najpięk- Czech and brochantyte pieces from k nejhezčím u nás. Ukázky brochantitu niejszych w Czechach, a okazy bro- Ludvíkov are exhibited in Moravsky z Ludvíkova jsou uloženy v Moravském chantytu z Ludvíkova są eksponowane Museum in Brno. There are copper muzeu v Brně. Ložisko měděných rud w Morawskim Muzeum w Brnie. Złoża ores in the south-west slope of Vysoká je na jihozápadním svahu Vysoké hory rudy miedzi znajdują się na połud- Mountain (1031 m) on the left bank of niowo-zachodnim zboczu Wysokiej (1031 m n.m.) nad pravým břehem Bílé the Bílé Opava River close to a forestry Góry (1031 m n.p.m.) nad prawym way to Suchá Rudná. The village Opavy, nedaleko lesní silnice do Suché brzegiem Bílé Opavy, niedaleko leśnej Rudné. Z památek se v Ludvíkově possesses monuments like a church of drogi do Suché Rudné. Z zabytków the Nativity of the Blessed Virgin from nachází filiální kostel Narození Panny można wymienić kościół p.w. Naro- Marie z roku 1720. Jako památník dzenia Najświętszej Marii Panny 1720 and a wooden chapel – in obětem slouží dřevěná kaple. z 1720 r. oraz drewnianą kaplicę – pa- remembrance of victims. Nowadays, the commune is the tourist and rec- Obec je v současnosti převážně miątkę ofiar. Obecnie w gminie przewa- reational centre. rekreačního charakteru. ża działalność turystyczno-rekreacyjna.

1 8

MALÁ MORÁVKA

Malá Moravka spolu s místní částí Górska gmina, wspólnie z Karlovem This is a mountainous commune. Malá Karlov pod Pradědem, je největším pod Pradziadem jest największym Morávka with Karlov pod Pradědem is turistickým, rekreačním a lyžařským turystycznym, rekreacyjnym i narciar- the biggest tourist, recreational and ski střediskem v Jeseníkách. První písem- skim ośrodkiem w Jesenikach. Pier- sport centre in Jeseník. The first written ný záznam o obci je z roku 1524, území wsza pisemna wzmianka o miejsco- mention of the village dates from 1524 však bylo osídleno již na přelomu 13. a wości pochodzi z 1524 r. Tereny te były but the territory was already desolated 14. století. V okolí se těžila železná zasiedlone już na przełomie XIII i XIV in the turn of 13th and 14th century. ruda, pálilo se v milířích dřevěné uhlí a w. W okolicy wydobywano rudę żelaza, There mined iron-ores, produced vznikaly hamry a hutě. Místní železárny produkowano węgiel drzewny oraz charcoal and were smithies and se ve své době proslavily výrobou powstawały kuźnie i huty. Miejscowe metallurgic works. Forges were famous lodních řetězů, děl a dělových koulí. zakłady metalurgiczne słynęły z pro- for their shipping chains, cannons and Z památek to jsou: barokní farní kostel dukcji łańcuchów okrętowych, armat cannonballs. Among the most signifi- i kul armatnich. Do zabytków należy Nejsvětější Trojice z roku 1790, kaple cant monuments are: a church of the kościół Najświętszej Trójcy z 1790 r., sv. Huberta z roku 1765 a vesnická Holy Trinity from 1790, St. Hubert kaplica św. Huberta z 1765 r. oraz památková zóna lidové architektury. chapel from 1765 and constructions of budowle ludowej architektury. Naj- Nejstarší chalupa je z roku 1621. starsza chałupa pochodzi z 1621 r. Do the local architecture. The oldest shack Historickou zajímavostí je také hraniční historycznych ciekawostek należy gra- is dated from 1621. A historical attraction kámen na Vysoké holi, osazený roku niczny kamień w Vysokiej Holi posta- is a border-stone in Vysoká Hola. It was 1624 Řádem německých rytířů po wiony w 1624 r. przez zakon niemiec- placed by German order of knights after zkonfiskování majetku pánů z Vrbna. kich rycerzy po konfiskacie majątku the confiscation of an estate of owners Významově ceněnou hodnotou Malé właścicieli z Vrbna. W Maléj Morávce from Vrbno in 1624. Malé Morávka Morávky (německy Klein Mohrau) je (niemiecki Klein Mohrau) zachowała się (German Klein Mohrau) has rich nature zachovalé přírodní prostředí. Patří sem wysoko ceniona przyroda, a Velka Kot- with its charming scenic and wildlife také Velká kotlina, jako součást lina jest częścią rezerwatu przyrody beauty. Velká Kotlina is a part of Praděd Národní přírodní rezervace Praděd. Praděd. Z wielu przedstawicieli flory nature reserve. There are a lot of Z mnoha zástupců flóry a fauny je i fauny żyje tu kamzik górski, który był species of flora and fauna like mountain nepůvodní, ale již místně zdomácnělý, przywieziony do Malé Morávky z Alp kamzik which was brought from the kamzík horský. Byl do Malé Morávky austriackich w 1913 r. Więcej informacji Austrian Alps in 1913. přivezen z Rakouských Alp roku 1913. o gminie znajduje się na stronie inter- More information on: Další informace: www.malamoravka.cz netowej: www.malamoravka.cz www.malamoravka.cz

MALÁ ŠTÁHLE

Obec leží v oblasti Nízkého Jeseníku Położona jest na terenie Niskiego The commune is located in the Low v nadmořské výšce okolo 560 metrů Jesenika na wysokości ok. 560 m Jesenik 560 m above the sea level – nad mořem. Nejvyšší bod na jejím n.p.m. Najwyższy punkt znajduje się na the highest point 690 m. The first území je 690 metrů nad mořem. První wysokości 690 m n.p.m. Pierwsza written mention comes from 1574. It písemný záznam je z roku 1574. pisemna wzmianka pochodzi z 1574 r. borders on Dolní Moravice and Horní Katastr obce hraničí na severu Gmina na północy graniczy z gminą Václavov commune in the north, in the s katastrem obcí Dolní Moravice a Dolní Moravice i Horní Václavov, na east Dolní Václavova commune, in the Horní Václavov, na východě s katas- wschodzie z gminą Dolní Václavov, a south Velké Štáhle commune. In the trem Dolního Václavova a na jihu s obcí na południu z Velké Štáhle. Na zachod- western border the Moravice River Velká Štáhle. Na západě tvoří hranici niej granicy płynie rzeka Moravice, separates the Vysoký (Fat) Jeseník říčka Moravice, která zde odděluje która rozdziela Vysoký (Hrubý) Jeseník from the Low Jeseník. The total area of Vysoký (Hrubý) Jeseník od Nízkého od Niskiego Jeseníka. Powierzchnia commune is 282 ha. It is mainly gminy wynosi 282 ha, z czego 128 ha Jeseníku. Katastr má cca 282 ha, covered by arable lands 128 ha, forests to grunty orne, 31 ha lasy, a 102 ha – z čehož je 128 ha orné půdy, 31 ha – 31 ha and meadows, pastures – 102 łąki i pastwiska. Malá Štáhle (niemiecki lesa a 102 ha luk a pastvin. Malá Štáhle ha. Malá Štáhle (German Klein Stohl) Klein Stohl) była założona około 1540 r. (německy Klein Stohl) byla založena przez Józefa Pňovskiego z Sovinca. was established by Josef Pňovský from kolem roku 1540 Josefem Pňovským W swojej historii największe straty po- Sovinca about 1540. It was most na Sovinci. Historicky obec nejvíce niosła w XVII w. w czasie wojny trzy- destroyed during the Thirty Years War utrpěla v 17. století, nejprve průchody dziestoletniej oraz w latach 1661 – and the plague epidemic in the years vojsk za třicetileté války, a pak následky 1663 w wyniku epidemii dżumy. 1661 – 1663. The inhabitants focussed moru v letech 1661 – 1663. Obyva- Ludność zajmowała się rolnictwem. Do on agriculture. There are historical telstvo se živilo zemědělstvím. Z pamá- zabytków należy kaplica barokowa remains like a baroque chapel tek je zde barokní kaple z roku 1759 poświęcona 14 „Pomocnikom” z 1759 r. consecrated to 14 “Pomocnicy” from zasvěcená 14 Pomocníkům. Asi 1 km W okolicy znajdują się ruiny małej 1759, ruins of a small Walhubel fortress od obce se nalézá ruina malé tvrze twierdzy Walhubel, później nazywanej called later Bahnhubel. The interesting Walhubel, později Bahnhubel. Z přírod- Bahnhubel. Z ciekawostek przyrodni- natural attraction is a Ferro-mineral ních zajímavostí je tu pramen železité czych znajduje się tu źródło wody mine- water spring. kyselky. ralnej, z dużą zawartością żelaza. More information on: Další informace na internetu: Więcej informacji o gminie znajduje się www.rymarovsko.cz www.rymarovsko.cz na stronie: www.rymarovsko.cz

1 9

MĚSTO ALBRECHTICE

První písemná zmínka o Albrechticích Pierwsza pisemna wzmianka The first mention of Albrechticíce was je v listině z roku 1377, a to o rozdělení o Albrechticach pochodzi z 1377 r. noted in a document about the opavského knížectví po smrti knížete z dokumentu o rozdzieleniu księstwa Opavsky dukedom separation in 1377 Mikuláše II. Roku 1492 povýšil český opawskiego, po śmierci księcia Miko- after the prince’s Nicholas death. The král Vladislav II. obec na město. Roku łaja. W 1492 r. król Władysław II nadał King Vladislav II gave the city rights for 1563 dal městu znak císař Ferdinand I. miejscowości prawa miejskie. W 1563 that town in 1492. The arms of the town Historicky město utrpělo za válek o dě- r. cesarz Ferdynand I ustanowił dla was introduced by the emperor dictví bavorské. Roku 1779 bylo miasta herb. W swej historii miasto Ferdinand I in 1563. The town was ostřelováno pruským vojskem ze Šibe- poniosło największe straty w czasie destroyed most during the Bavarian níku z houfnic a děl a bylo touto armá- wojen o dziedzictwo bawarskie. Heritage wars. In the 1779 it was dou obsazeno. Z památek je významný W 1779 r. zostało zajęte przez pruskie occupied by the Prussian army. There pozdně barokní kostel Navštívení wojska. Do zabytków należy m.in. are historical monuments like the Panny Marie postavený na místě kościół barokowy N.M.P. postawiony na baroque church of the Blessed Virgin původního kostela z roku 1610, který miejscu oryginalnego kościoła z 1610 r., built on the place of an original church zanikl požárem v roce 1746. Pak jsou który spłonął w 1746 r.; barokowy słup from 1610 which burnt down in 1746, to barokní sloup sv. Anny samotřetí św. Anny Samotrzeciej z 1719 r., the baroque St. Anne Samotřetía pillar z roku 1719, empírový Nový zámek zamek z 1837 r. w stylu empire from 1719, and a castle in the empire z roku 1837 s parkem anglického typu, z parkiem angielskim, ruiny zamku style with a park in the English style, zřícenina hradu Luginsland, budova Luginsland, budynek urzędu miejskiego ruins of the Luginsland castle, and městského úřadu z počátku 20. století z pocz. XX w. W skład gminy Město building of the town hall from the a mnoho dalších památných staveb. Albrechtice (niemiecki Stadt Olbersdorf) beginning of the 20th century. The Město Albrechtice (německy Stadt wchodzą miejscowości: Burkvíz, Česká commune Město Albechtice (German Olbersdorf) tvoří 10 místních částí: Ves, Dlouhá Voda, Hynčice, Linhartovy, Stadt Olbersdorf) consists of localities: Burkvíz, Česká Ves, Dlouhá Voda, Město Albrechtice, Opavice, Piskořov Burkvíz, Česká Ves, Dlouhá Voda, Hynčice, Linhartovy, Město Albrechtice, Valštejn i Žáry. Hynčice, Linhartovy, Město Albrechtice, Opavice, Piskořov, Valštejn a Žáry. Więcej informacji na stronie inter- Opavice, Piskořov, Valštejn and Žáry. Další informace na internetu: netowej: More information on: www.mesto-albrechtice.cz www.mesto-albrechtice.cz www.město-albrechtice.cz

MIKULOVICE

Leží v údolí řeky Bělá. Historicky jsou Mikulovice są położone w dolinie rzeki Mikulovice is situated in the Bělá River doloženy z roku 1263. Obec má tři Bělá. Pierwsze historyczne wzmianki o valley. The first mention of the místní části Kolnovice, Mikulovice a miejscowości pochodzą z 1263 r. commune comes from 1263. The Široký Brod. Území bylo předmětem W skład gminy wchodzą trzy miejsco- commune consists of localities: zájmů prospektorů drahých kovů. Zlato wości: Kolnovice, Mikulovice i Široký Kolnovice, Mikulovice and Široký Brod. bylo získáváno z náplavů řeky Bělé a Brod. W przeszłości tereny te były There was a popular area for precious říčky Olejnice. Pozůstatky této činnosti miejscem zainteresowania zbieraczy metals collectors. Gold was mined from se zde nacházejí dodnes. Za shlédnutí metali szlachetnych. Złoto pozyskiwano the Bělá and Olejnica River. Remains stojí kostel sv. Mikuláše z roku 1550, z nanosów rzeki Bělé i rzeczki Olejnicy. of that activity stay there until který byl v roce 1903 přestavěn v histo- Pozostałości tej działalności znajdują nowadays. There is a historical rizujícím stylu. Obec je zajímavá také się tu do dziś. Do zabytków należy monument – St. Nicholas church from impozantními, památnými stromy. Na kościół św. Mikołaja z 1550 r., prze- 1550 rebuilt in 1903. There are some dvoře rodinného domu čp. 9 se nachází budowany w 1903 r. Na terenie gminy historical trees. On the backyard of the chráněný tis, jehož stáří se odhaduje na rosną zabytkowe drzewa. Na podwórzu house no 9 there is a protected yew- 700 až 800 let, obvod kmene má téměř domu nr 9 znajduje się cis chroniony, tree; it is about 700 – 800 years old and 3 m. Pomník sv. Jana Nepomuckého którego wiek szacuje się na około 700 – 3 meters around the trunk. The obklopují 2 statné lípy s obvodem kme- 800 lat, obwód pnia osiąga prawie 3 m. monument of St. Jan Nepomucen is nů přes 3 m. Další přírodní dominantou Pomnik św. Jana Nepomucena surrounded by two limes – (3 meters obce je Dub u Dlabačů, který svým otaczają dwie lipy o obwodzie pnia around the trunk). There is also an oak stářím cca 250 let dosáhl obvodu kme- ponad 3 m. Do innych pomników przy- Dlabačů. It is 250 years old and 4,5 ne 4,5 m. Místní likérka Trul se mimo rody w gminie należy dąb Dlabačů meters around trunk. The local factory jiné zabývá výrobou likéru Vincence o obwodzie pnia 4,5 m, mający ponad Trul produces the liqueur of Vincent Priessnitze, zakladatele lázní v Jesení- 250 lat. Miejscowa likiernia Trul Priessnitz (the founder of the ku. Železniční trať je zajímavá tím, že produkuje m.in. likier Vincenta sanatorium in Jeseník). More se obloukem z Jeseníku přes polské Priessnitza, założyciela sanatorium information on: Glucholazy vrací zpět na české území a w Jeseníku. www.mikulovice-jes.cz vede dále do Krnova. Więcej informacji o gminie znajduje się Další informace na internetu: na stronie internetowej: www.mikulovice-jes.cz www.mikulovice-jes.cz

20

MORAVSKOSLEZSKÝ KOČOV

Obec se nachází na historickém Miejscowość położona jest na The settlement is situated on moravsko - slezském pomezí, pod morawsko – śląskim pograniczu, pod moravsko-slezsky borderline, at the Uhlířským vrchem, asi dva kilometry od Uhlířskim wzgórzem, około 2 km od foot of Uhlířský Hill about 2 km from Bruntálu. V současné podobě vznikla Bruntálu. Dzisiejsze granice gminy Bruntal. The borders of the commune roku 1949 spojením tehdy powstały w 1949 r., z połączenia gmin: originated in 1949 as a result of joining samostatných obcí Moravského a Moravski i Śląski Kočov (niemiecki Moravský and Slezský Kočov (German Slezského Kočova (německy Mährisch Mährisch Kotzendorf – Schlesisch Mahrisch Kotzendorf – Schlesisch Kotzendorf – Schlesisch Kotzendorf). Kotzendorf). Data powstania Kocova Kotzendorf). The date of establishment Doba založení není známa. První nie jest znana. Pierwsze pisemne of Kočov is unknown. First written písemný záznam o Kočově je z roku wzmianki pochodzą z 1405 r., kiedy mentions were dated in 1405 when 1405 v listině, kterou si krnovská krnovscy książęta Mikołaj i Jan II krnovsky princes Nicholas and Jan II knížata Mikuláš a Jan II. dělili Bruntál podzielili Bruntál i okolice. W 1474 r. divided Bruntál and regions. The s okolím. Roku 1474 byla zničena u- miejscowość została zniszczona przez settlement was destroyed by Hungarian herskými vojsky a jako pustá byla wojska węgierskie i wyludniona. Po- army and depopulated in 1474. That uváděna v roce 1504. Opět osídlena nownie zasiedlona w 1538 r. Należała territory was settled once again in byla před rokem 1538. Patřila do do majątku różnych właścicieli, a po 1538. It belonged to different owners majetku různých vlastníků a v pobě- bitwie na Białej Górze przeszła na but finally it became a property of the lohorské době přešly Moravský i Slez- własność zakonu rycerzy niemieckich. German order of knights after a battle. ský Kočov pod vlastnictví Řádu Z zabytków możemy wymienić kościół There is a St Michael church with the německých rytířů. V obci stála tvrz, św. Michała z zachowaną wieżą rene- Renaissance tower. It was rebuilt in která zanikla za třicetileté války. sansową, odbudowany w latach 1658, 1658 and in 1793 – 1795 and then Z památek je významný farní kostel sv. 1793 – 1795 i przebudowany w 1823 r. reconstructed in the empire style in Michaela s dochovanou renesanční w stylu empire. Znajdują się tu także 1823. There are also: St. Mary Chapel, věží, obnovený v letech 1658, 1793 – kaplice Panny Marii, św. Antoniego, św. St. Antonio Chapel, St. Joseph Chapel 1795 a empírově upravený roku 1823. Józefa oraz św. Krzyża. and St Cross Chapel. Dále jsou to kaple Panny Marie, Więcej informacji o gminie znajduje się More information on: sv. Antonína, sv. Josefa a sv. Kříže. na stronie internetowej: www.sweb.cz/oumskocov Další informace na internetu: www.sweb.cz/oumskocov www.sweb.cz/oumskocov

NOVÁ PLÁŇ

Obec v podhůří Jeseníků leží poblíž Leży u podnóża Jesenika, przy ujściu Nová Pláň is located at the foot of místa, kde se řeka Moravice vlévá do rzeki Moravica do zapory wodnej Jesenik Mountain by the estuary of the přehrady Slezská Harta. Při založení Slezská Harta. Od początku istnienia, Moravice River near the Slezská Harta obce Nová Pláň, dříve Karlova Pláň na jej terenie przetwarzano oraz dam. Probably, the copper was mined (německy Neurode), již zde stál od prawdopodobnie wydobywano miedź. and processed there. The local roku 1640 měděný hamr. V místě Miejscowej ludności wydano w 1662 r. population got an approval for building svého zpracování se také pravděpo- zgodę na budowę domów nad of new houses near Karlovec on a new dobně měď těžila. Lidem z hamru byl Karlovcem, czyli na nowej równinie plain (nová pláň) in 1662. The dán souhlas roku 1662 k výstavbě (nová pláň). Ludność utrzymywała się inhabitants supported from mining and domů nad Karlovcem, tedy na nové z górnictwa i rolnictwa. Był tu tartak agriculture. The commune possessed a pláni. Obyvatelstvo se živilo prací i garbarnia skór. W Nowej Plani znaj- sawmill and a tannery. There was a v dolech a v zemědělství. Byla zde také dowało się źródło wody mineralnej. Na spring of mineral water. Slezská Harta pila a koželužna. V obci se vyskytoval obecną infrastrukturę mieszkaniową dam had an important influence on the pramen železité kyselky. Existenci ob- istotny wpływ miała budowa zapory present residential infrastructure. Most ce radikálně ovlivnila výstavba přehra- wodnej Slezská Harta. Większa część of the area was flooded and the dy Slezská Harta. Velká část osídlení obszaru została zalana a budynki se ocitla v zátopové oblasti a většina wyburzono. W 2000 r. zostało ich 10 buildings were demolished. In 1945 domů byla zbourána. V roce 2000 jich z 62 w roku 1945. Po wybudowaniu there were 62 buildings, in 2000 – only zůstalo pouze 10 z původních 62 v roce zapory miejscowość stała się znanym 10. After the dam building that locality became a well-known recreation centre. 1945. Po vybudování přehrady se obec centrum rekreacyjnym. W latach th stala významným rekreačním centrem. sześćdziesiątych XX w. Nová Pláň In the sixties of the 20 century Nová V šedesátých letech 20. století se Nová połączyła się z Karlovcem i powstała Pláň joined Karlovec and Karlova Pláň Pláň sloučila s Karlovcem na Karlovu gmina Karlova Pláň, 20 lat później była commune was created. Twenty years Pláň. O necelých dvacet let později se częścią gminy Bruntál. Od 1993 r. Nová later it was a part of Bruntal commune. staly místní částí Bruntálu. Od roku Pláň ponownie się usamodzielniła. Nová Pláň was independent again in 1993 se Nová Pláň opět osamostatnila. Powierzchnia gminy wynosi ponad 171 1993. The total area of commune is Obec má výměru přes 171 ha, z toho je ha, w tym 95 ha stanowią lasy, 37 ha – over 171 ha, of which forests – 95 ha, přes 95 ha lesa, přes 37 ha pole a grunty orne, a 19 ha łąki. arable lands – 37 ha and meadows – téměř 19 ha luk. Więcej informacji znajduje się na stronie 19 ha. Další informace na internetu: internetowej: More information on: www.novaplan.cz www.novaplan.cz www.novaplan.cz

2 1

OBORNÁ

Obec přímo sousedí s okresním Oborná sąsiaduje z miastem Oborná is situated next to Bruntál. It is městem Bruntál. Oborná je položena powiatowym Bruntál. Położona jest located at the foot of the Hruby Jesenik v podhůří Hrubého Jeseníku, v nad- u podnóża Hrubého Jesenika, na wy- 495 m above the sea level. It is a small mořské výšce 495 m. Malá obec jak sokości 495 m n.p.m. Jest małą gminą commune for the sake of number of počtem obyvatel, tak rozlohou. Z cel- ze względu na liczbę ludności oraz population and area. Its territory (533 kové výměry 533 ha je zde 54 % powierzchnię. Z ogólnej powierzchni ha) is covered by meadow and travních porostů a luk a jen 8,4 % orné (533 ha) 54 % stanowią łąki i past- pastures (54 %), forests (26,4 %) and půdy. Lesní půdy je 26,4 %. Původní wiska, 8,4 % – grunty orne, a 26,4 % – arable lands (8,4 %). In the beginning, název zněl Špilndorf (německy lasy. Oborná początkowo nazywała się it was called Špilndorf. It has its present Spillendorf). Pojmenování Oborná nosí Špilndorf (niemiecki Spillendorf). name since 1947. This name originated obec od roku 1947 a je vztaženo od Obecną nazwę posiada od 1947 r., from the word obora. The commune slova obora. Pravděpodobný vznik wywodzi się ona od słowa obora. was probably founded in 1405. The first obce je roku 1405. První písemná Miejscowość prawdopodobnie powstała mention of the settlement comes from zpráva pak z roku 1408. Obyvatelé se w 1405 r. Pierwsza pisemna wzmianka 1408. The inhabitants focussed on živili převážně zemědělstvím. V letech o tym pochodzi z 1408 r. Ludność agriculture. In 1964 – 1991 Oborná was 1964 - 1991 byla součástí města Bruntálu a od roku 1992 se opět zajmowała się głównie rolnictwem. the part of commune of Bruntál and in osamostatnila. S městem Bruntál sou- W latach 1964 – 1991 Oborná była 1992 it became independent. The sedí na jihu a západě. Na východě częścią gminy Bruntál, a od 1992 r. commune borders on Bruntál town in s Miloticemi nad Opavou a na severu ponownie usamodzielniła się. Gmina na the south and west, in the east Milotice s obcemi Nové Heřminovy a Široká południu i zachodzie graniczy z miastem nad Opavou, in the north Nové Heřmí- Niva. V roce 1996 byla Oborná Bruntál, na wschodzie z Miloticami nad novy commune and Široká Niva postižena povodní v rozměru stoleté Opavą, a na północy z gminami Nové commune. In 1996 the large flood vody. Z památek se nachází v obci Heřmínovy i Široká Niva. W 1996 r. covered the commune. One of some filiální kostel Nejsvětější Trojice z roku gminę dotknęła powódź stulecia. architectural monuments is a church of 1838. Z zabytków architektury zachował się the Holy Trinity from 1838. Další informace na internetu: między innymi kościół Najświętszej More information on: www.mesta.obce.cz Trójcy z 1838 r. www.mesta.obce.cz Więcej informacji znajduje się na stro- nie: www.mesta.obce.cz

OSOBLAHA

Obec se nachází v severní části okresu Osoblaha leży w północnej części Osoblaha is situated in the northern Bruntál, při toku řeky Osoblahy. powiatu Bruntál, nad rzeką Osoblaha. part of voivodship, near the Osoblaha Obklopena je ze tří stran územím Pol- Z trzech stron graniczy z Polską, River in the Śląska Lowland bordering ské republiky a je součástí Slezské wchodzi w skład Niziny Śląskiej. on Poland. There is the border passage nížiny. Je zde hraniční přechod Oso- Znajduje się tutaj przejście graniczne Osoblaha – Pomorzowiczki. The Osoblaha – Pomorzowiczki. Średnia blaha – Pomorzowiczki. Průměrná nad- average height over the sea level is 227 mořská výška činí 227 m. Osoblaha wysokość nad poziomem morza wynosi 227 m. Miejscowość należała do mo- m. The town belonged to the patřila k tzv. moravským enklávám ve Moravský’s families in Silesia. The first Slezsku. První písemný záznam o obci rawskich enklaw na Śląsku. Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z 1233 r., mention of the town was dated in 1233 je z roku 1233, kdy byla střediskem kiedy była ośrodkiem właścicieli bis- when the Olomouc Bishopric owned the panství Olomouckého biskupství. Roku kupstwa Ołomunieckiego. W 1251 r. settlement. In 1251 Osoblaha received 1251 získala městské právo. Vícekrát Osoblaha zyskała prawa miejskie. the civil rights. The invaders, fires, epi- byla vypleněna nájezdníky, zničena po- Miasto było kilkakrotnie spustoszone demics and floods were destroyed the žáry, postižena morem a záplavami, ale przez najeźdźców, zniszczone poża- territory, very often. The World War II vždy se vzpamatovala a znovu rozví- rami, dotknięte dżumą i powodziami, almost destroyed the entire town – 90 jela. Největší dopad měla však II. svě- ale zawsze zostało odbudowane i dalej % of all buildings. Osobloha lost the tová válka, která město málem zcela rozwijało się. Największe szkody przy- status of town in 1960. The most zlikvidovala. Obnovit nebylo možné 90 niosła II wojna światowa, w czasie któ- significant historical monuments are: procent budov a došlo k téměř úplnému rej miasto prawie całkowicie zostało th vysídlení obyvatelstva. V roce 1960 byl zniszczone. Bezpowrotnie zrujnowa- the Jewish cemetery from the 17 odebrán Osoblaze titul města. Z pa- nych zostało ok. 90 % budynków i dosz- century; the baroque, cemetery St. mátek je významný židovský hřbitov ze ło do prawie całkowitego wyludnienia. Nicholas church from 1765 – 1766; St. 17. století, barokní hřbitovní kostel sv. W 1960 r. odebrano Osobladze tytuł Valentine chapel; St. Blazej chapel and Mikuláše z let 1765 – 1766, kaple sv. miasta. Do zabytków należy żydowski an empire cast-iron fountain from the th Valentýna a sv. Blažeje a litinová empí- cmentarz z XVII w. kościół, barokowy end of 19 century. The countryside rová kašna z konce 19. století. V okolí kościół cmentarny św. Mikołaja z lat possesses nature reserves Velký jsou přírodní rezervace Velký Pavlo- 1765 – 1766, kaplica św. Walentyna Pavlovický rybník and Džungle. There vický rybník a Džungle. Provozovány i św. Błażeja oraz żeliwna fontanna is also opened “The scientific ways of w stylu empire z końca XIX w. W oko- jsou též “Naučné stezky Osoblažsko“. Osoblažsko“. licy znajdują się rezerwaty przyrody Další informace na internetu: Velký Pavlovický rybník i Džungla. More information on: www.osoblaha.cz Czynne są też „Naukowe ścieżki www.osoblaha.cz Osoblažsko“. www.osoblaha.cz

22

OSTRUŽNÁ

Ostružná byla založena kolštejnskou Ostružná została założona w roku 1561 Ostružná was established in 1561 by vrchností v roce 1561. Obec má tři r. przez szlachtę kolštejnską. W skład the kolštejnsk gentry. The commune místní části – Petříkov, Ramzovou a gminy wchodzą trzy miejscowości: consists of Petříkov, Ramzova and Ostružnou, které jsou již svými názvy Petříkov, Ramzova i Ostružná, popu- Ostružná. These localities are popular v dobrém povědomí turistů, zejména larne przede wszystkim wśród nar- among skiers. An important influence lyžařů. Pro rozvoj obce bylo důležité ciarzy. Na rozwój gminy istotny wpływ on development of the commune had a vybudování železniční stanice v roce miało wybudowanie stacji kolejowej w railway station which was built in 1888 1888 na trati z Hanušovic do Frýval- 1888 r. na trasie z Hanušovic do on the route from Hanušovic do dova, dnešního Jeseníka. Po roce 1945 Frývaldova, dzisiejszego Jeseníka. Po Frývaldova, present days it is Jeseník. se hospodářsky málo atraktivní obec 1945 r. mało atrakcyjna gospodarczo After 1945 the commune was not a very začala vylidňovat, ale na druhé straně gmina zaczęła się wyludniać, a jed- attractive territory so people began to se v místě začal zvyšovat turistický nocześnie w gminie zaczął rozwijać się leave it but simultaneously the tourists ruch, a tak se Ramzová s Petříkovem ruch turystyczny. Ramzová i Petříkov began to visit that place. Petříkov and staly oblíbenými nejen turistickými, ale i stały się ulubionymi ośrodkami tury- Ramzová were favourite tourist and ski lyžařskými středisky. Obec je jedním stycznymi i narciarskimi. Z gminy pro- centres. This commune possesses z významných vstupů turistů do Hrubého Jeseníku a Rychlebských hor. wadzą jedne z bardziej znanych tras well-known tourist routes to Jasenik Z Ramzové vede sedačková lanovka turystycznych do Jesenika i gór Rych- and the Rychlebský Mountains. In na blízký vrchol hory Šerák v nad- lebskich. W Ramzovej czynny jest Ramzová there is an active ski-lift to mořské výšce 1 351 m. Ramzová je wyciąg krzesełkowy na górę Šerák Šerák Mountain (1351 elevation above také zajímavá tím, že je nejvýše (1351 m n.p.m) oraz najwyżej położona sea level in meters) as well as the položenou rychlíkovou železniční za- stacja kolejowa w Czechach (760 m highest situated railway station in the stávkou v ČR (760 m n. m.). Z této n.p.m.). W Ostružná znajduje się sześć Czech Republic (760 elevations above vrcholové zastávky koleje na obě elektrowni wiatrowych. Z zabytków sea level in meters). In Ostružná are strany prudce klesají. Nelze přehléd- zachowały się m.in. kościół św. Trzech placed six power stations. There is a nout 6 větrných elektráren ani kostel Króli, kaplica św. Rocha oraz kaplica St. Three Kings church, St. Roch sv. Tří králů či kapli sv. Rocha a kapli św. Wawrzyńca. chapel and St. Vavřince chapel. sv. Vavřince. Więcej informacji o gminie znajduje się More information on: Další informace na internetu: na stronie internetowej: www.ostruzna.cz www.ostruzna.cz www.ostruzna.cz

PÍSEČNÁ

Obec nese tento název od roku 1948, Obecną nazwę Písečná posiada od Písečná is called that name from 1948. předtím byla označována jako Sand- 1948 r., wcześniej nazywała się Previously that locality was called hýbl, což lze z němčiny odvodit jako Sandhýbl, co można przetłumaczyć Sandhýbl. It is translated from German písečný vrch, kopec. Obec leží v údolí z niemieckiego jako góra piaskowa lub as a sandy mountain or a hill. The řeky Bělá a má tři části obce – Chebzí, wzgórze. Położona jest w dolinie rzeki commune is situated in valley of the Písečnou a Studený Zejf. První zmínka Bělá. W skład gminy wchodzą trzy Bělá River. The commune consists of o obci je z roku 1284. Lokalita patřila miejscowości: Chebzí, Písečna i Stude- Chebzí, Písečnou and Studený Zejf. biskupskému panství, rozvíjelo se zde ný Zejf. Pierwsza wzmianka o Písečnej The first mention of Písečná comes zemědělství, přadláctví a tkaní plátna. pochodzi z 1284 r. Tereny te były from 1284. The bishops owned those Novodobá historie byla spjata s rozvo- własnością biskupów, rozwijało się tu areas. There were developed: jem kamenického průmyslu ve druhé rolnictwo, przędzalnictwo oraz tkactwo agriculture, spinning and weaving linen. polovině 19. a na počátku 20. století. płótna. Historia wsi jest związana z The history of Písečná is related with Po II. světové válce a odsunu němec- rozwojem przemysłu kamieniarskiego z nd the development of stone industry in 2 kého obyvatelstva se udržela jen část II poł. XIX w. i z początku XX w. Po II th half of the 19 century and at the průmyslových podniků. Rozsáhlá těžba wojnie światowej tylko część przed- beginning of the 20th century. After the štěrkopísku v obci byla v roce 1981 siębiorstw przemysłowych została zastavena. Lom po těžbě je zatopený a zachowana. Wydobycie żwiru i piasku World War II some factories were slouží k rekreaci. V roce 1997 byla zakończono w 1981 r. Kamieniołom retained. Mining of sand and gravel was obec postižena povodní, která napá- został zatopiony i służy celom rekrea- ended in 1981. The quarry was flooded chala rozsáhlé škody na soukromém i cyjnym. W 1997 r. gminę dotknęła and presently there is a recreational obecním majetku. Počátky kostela powódź, która pozostawiła wiele szkód. area. The commune was flooded in v Písečné jsou nejasné. Původní kaple W Písečnéj znajduje się barokowy 1997. Písečná has a baroque church byla přestavena na kostelík a roku 1753 kościół, przebudowany z kaplicy rebuilt from a chapel in 1753. There is a na barokní kostel. Přes obec vede w 1753 r. Przez gminę prowadzi ścież- bicycle path which is a part of inter- cyklotrasa, která je součástí mezi- ka rowerowa, która jest częścią między- national bicycle route from Poland to národní cyklotrasy vedoucí z Polska do narodowej trasy rowerowej z Polski do Austria. Rakouska. Austrii. More information on: Další informace na internetu: Więcej informacji o gminie znajduje się www.pisecna.cz www.pisecna.cz na stronie: www.pisecna.cz

23

RAZOVÁ

Podhorská obec (do roku 1851 město) Podgórska miejscowość (do 1851 r. Razová (until 1851 – a city) is situated nacházející se v oblasti čtvrtohorních miasto) położona w okolicy czwartorzę- nearby the quaternary volcanoes. It is jesenických sopek. Leží na levém dowych wulkanów. Leży na lewym located on the left side of the Slezská břehu přehradního jezera Slezská brzegu jeziora zaporowego Slezská Harta lake. The commune is built-up by Harta. Zástavba dvoj a čtyřstrannými Harta, zabudowana dwu- i cztero- farms among the road and stream. It statky podél silnice a potoka. Obec má rzędowymi gospodarstwami rolnymi, has over 500 people and its area is přes 500 obyvatel a rozlohu 3 188 ha, wzdłuż drogi i potoku. Liczba ludności 3188 ha which mainly consists of arable z toho více než 46 % zemědělské půdy w gminie przekracza 500 osób, a lands (46 %) and forests (42 %). The a nad 42 % půdy lesní. powierzchnia wynosi 3188 ha, w tym first documentary evidence of Razová První písemné záznamy o Razové ponad 46 % stanowią grunty orne, a (German Raase) comes from 1288. At (německy Raase) jsou z roku 1288. 42 % lasy. Pierwsze pisemne wzmianki the beginning of the 16th century Počátkem 16. století byla opuštěná a o Razovej (niemiecka Raase) pochodzą z Razová was depopulated and settled od roku 1548 znovu osídlená. Ekono- 1288 r. Na początku XVI w. została again in 1548. The local economy micky se úspěšně rozvíjela, byly zde wyludniona, a od 1548 r. znowu zasied- prospered successfully. Razová had a mlýny, pila, pekárna, pivovar, tkal- lona. Gospodarka rozwijała się pomyśl- mill, sawmills, a bakery, a brewery, a covna, lesní hospodářství a těžba nie, funkcjonowały tu młyny, tartak, spinning a mill, a forester's house and a pískovce a tufitů. Z památek jsou zde piekarnia, browar, tkalnia, leśniczówka sandstone quarry. There are lots of his- pozdně renesanční kostel sv. Michala oraz kopalnia piaskowca. Do zabytków torical monuments like the late Ren- z let 1580 – 1590, upravovaný v roce należy późnorenesansowy kościół św. aissance St. Michael Church built in 1802 a počátkem 20. století, a usedlost Michała wybudowany w latach 1580 – 1580 – 1590 restored in 1802 and at č. 184, původně roubený statek s pozd- 1590, wyremontowany w 1802 r. i na the beginning of 20th century, as well as ně barokním stavením. Z přírodních początku XX w. oraz posiadłość w stylu a property in the late baroque style. zajímavostí jsou zde „Razovské tufity“, późnobarokowym. Z ciekawostek przy- There are "Razovské tufity" – volcano jako pozůstatek dávné sopečné rodniczych znajdują się tu „Razowskie eruption remains and a technology činnosti. Na území obce jsou rovněž tufity“ – pozostałości erupcji wulkanicz- monument like a lime quarry and a technické památky – vápenný lom a nych. Z zabytków techniki zachowały furnace. pec. się: kamieniołom wapienny oraz piec. More information on: Další informace na internetu: Więcej informacji o gminie znajduje się www.razova.cz www.razova.cz na stronie internetowej: www.razova.cz

RUSÍN

Obec leží ve východní části Gmina położona jest we wschodniej The commune is situated in the east Osoblažského výběžku. Ze severu, części Osoblažskiego cyplu. Na pół- part of the Osoblažsky cape. It borders západu a jihu je hraničním územím nocy, zachodzie i południu graniczy on Poland in the north, west and south; s Polskou republikou. Na východě z Polską. Na wschodzie sąsiaduje in the east Bohušov and Slezské sousedí s obcemi Bohušov a Slezské z gminami Bohušov i Slezské Rudolti- Rudoltice communes. It is a small Rudoltice. Podle počtu obyvatel patří ce. Pod względem liczby ludności na- commune by number of population k malým obcím (134 obyvatel k 31. 12. leży do małych gmin (134 osoby). Pow- (134). Rusín was founded about 1290. 2004). Vznik Rusína se datuje k roku stanie Rusína datuje się na około The name of Rusín existed from 1331, 1290 a pod tímto názvem je doložen 1290 r., pod tą nazwą jest udokumen- later as German Rossen, Rausen in roku 1331, později v roce 1377, již towany do 1331 r., później w 1377 r. 1377. In the end of Thirty Years War the německy Rossen, Rausen. Koncem jako niemiecki Rossen, Rausen. Pod locality was devastated and that area třicetileté války byl zpustošen a koniec wojny trzydziestoletniej miejsco- was uninhabited. The commune následně nějakou dobu neosídlen. Má wość została spustoszona i przez jakiś consists of there settlements: Rusín, tři místní části, v minulosti samostatné czas była niezamieszkana. W skład Hrozová and Matějovice. It possesses obce: Rusín, Hrozová a Matějovice. gminy wchodzą trzy miejscowości: lot of historical monuments – in Z památek je zde v místní části Hrozová hřbitovní kostel Archanděla Rusín, Hrozová i Matějovice. Z zabyt- Hrozová the cemetery Archangel ków architektury zachowały się m.in. Michael church from the 13th century Michaela ze 13. století, v 16. století th dostavěný na pevnostní charakter a w miejscowości Hrozov: kościół cmen- rebuilt in a fortress in the 16 century upravený v letech 1836 – 1854, a tarny Archanioła Michała z XIII w., and a baroque chapel of the barokní kaple Nanebevzetí Páně. przebudowany na fortecę w XVI w. oraz Assumption of the Blessed Virgin rebuilt Z přírodních zajímavostí je v blízkosti przebudowana w latach 1836 – 1854 in 1836 – 1854. Natural attraction is obce bludný balvan a v části Matějovice barokowa kaplica Wniebowzięcia Marii Bludné balvany (a kind of stone area) je nad údolím potoka Hrozová Panny. Ciekawostką przyrodniczą są and a cave called Venus (formerly – a v bývalém pískovcovém lomu pseudo- znajdujące się w pobliżu błędne kamie- sandstone quarry) in Matějovice. krasová jeskyně nazývaná Venušina. nie, a w Matějovicach, nad doliną More information on: Další informace na internetu: potoku Hrozová, w byłym kamieniołomie www.obecrusin.cz www.obecrusin.cz piaskowca – jaskinia nazywana Wenu- sową. Więcej informacji o gminie znajduje się na stronie internetowej: www.obecrusin.cz

24

RÝMAŘOV

Město se nachází v Nízkém Jeseníku Miasto leży w Niskim Jeseniku na The town is located in Low Jesenik 570 v nadmořské výšce 570 - 615 metrů. wysokości 570 – 615 m n.p.m. Tereny – 615 m above the sea level. The area Pozoruhodné je, že území města je miasta są wododziałem dwóch mórz, tj. of the town is a watershed of two seas, rozvodím dvou moří. Voda Podolského Morza Bałtyckiego (wody potoku the Baltic Sea (water of the Podolski potoka směřuje do Baltského a z po- Podolskiego) oraz Morza Czarnego Stream) and the Black Sea (water of toka Stráleckého teče do Černého (wody potoku Straleckiego). Rýmařov the Strzelecki Stream). Rýmařov moře. Rýmařov (německy Remerstat, (niemiecki Remerstat, Römerstadt) (German Remerstat, Römerstadt) was Römerstadt) vznikl pravděpodobně powstał prawdopodobnie pod koniec probably founded in the end of the 13th koncem 13. století jako město středo- XIII w. jako średniowieczne górniczo – century as a medieval mining–metal- věké hornické a hutnické a později hutnicze miasto, później również lurgic town, then also with textile pro- s textilním průmyslem. Písemně je po- z przemysłem tekstylnym. Pierwsze duction. The first mention was dated in prvé uváděn Rýmařov roku 1351. pisemne wzmianki odnotowano 1351. The town was destroyed by wars, Město postihly hospodářsky válečné w 1351 r. Miasto ucierpiało podczas the plague epidemic and fires. The konflikty, morové epidemie a požáry. wojen, epidemii dżumy i pożarów. commune consists of localities: Město má sedm místních částí: W skład gminy wchodzą miejscowości: Rýmařov, Harrachov, Edrovice, Jamar- Rýmařov, Harrachov, Edrovice, Jamar- Rýmařov, Harrachov, Edrovice, Jamar- tice, Ondřejov, Janovice and Stránské. tice, Ondřejov, Janovice a Stránské. tice, Ondřejov, Janovice i Stránské. The most interesting architectural Z množství památek, kterými oplývá, to Z licznych zabytków możemy wymienić: monuments are: a Gothic St. Michael jsou: původně gotický, renesančně gotycki kościół św. Michała, przebu- church modified in a Renaissance style, přestavěný chrám sv. Michala, barokní dowany na renesansowy, barokowa a baroque chapel of the Annunciation kaple Navštívení Panny Marie z roku kaplica Nawiedzenia Panny Marii of the Blessed Virgin from 1711, the 1711, radnice z let 1667 – 1670 z 1711 r., ratusz z lat 1667 – 1670 town hall from the years: 1667 – 1670 rekonstruovaná v 18. století a v letech zrekonstruowany w wieku XVIII restored in the 18th and the 20th century 1991 – 1994 a zámek v místní části i w latach 1991 – 1994 oraz zamek as well as a castle in Janovice. Janovice. w Janovicach. More information on: Další informace na internetu: Więcej informacji o gminie znajduje się www.rymarov.cz www.rymarov.cz na stronie internetowej: www.rymarov.cz

RYŽOVIŠTĚ

Leží jihovýchodně od Rýmařova Leży na południowym wschodzie od The commune is located 595 m above v nadmořské výšce 595 m n. m. Obec Rýmařova, 595 m n.p.m. Miejscowość the sea level in the south–east from původně pojmenovaná Brunzejf, nosí początkowo nazywała się Brunzejf, Rýmařov. In the beginning, the název jako připomínku středověké obecna nazwa pochodzi z czasów, settlement was called Brunzejf. The kolonizace, souvisící s hledáním dra- kiedy na jej terenie poszukiwano name of the town originated when hých kovů. Ryžoviště (německy Braun- drogocennych metali. Ryžoviště (nie- precious metals were being searched seifen) bylo bohaté na naplavené písky miecki Braunseifen) były bogate for. Ryžoviště (German Braunseifen) obsahující kousíčky zlata nebo drahé w piasek zawierający drobinki złota was rich in sands consisting gold dust kameny. Písemně je poprvé obec i drogocenne kamienie. Pierwsze pi- and precious stones. The first mention uváděna v roce 1220 s pravděpo- semne wzmianki o Ryžoviště pochodzą of the town came from documents dobným založením roku 1190. Podle z 1220 r., a prawdopodobny rok pow- dated on the year 1220 but it was jiné verze bylo založeno (znovu stania – 1190. Według innej wersji probably established in 1190. Accor- vybudováno) olomouckým biskupem zostało założone (wybudowane) ding to another version it was founded Brunem roku 1256. Roku 1318 získalo w 1256 r. przez Ołomunieckiego bis- by Olomouc Bishop Bruno in 1256. The městské právo. Podle záznamů bylo kupa Bruna. Prawa miejskie otrzymało town received the civic rights in 1318. roku 1510 pusté a páni ze Sovince je w 1318 r. Według dokumentów nechali roku 1536 znovu osídlit. w 1510 r. miasto opustoszało, ponow- In 1510 the town was desolated. It was Městečko bylo postiženo za třicetileté nie zostało zasiedlone w 1536 r. przez settled by Sovinca owners in 1536. The války vpádem švédských vojsk roku właścicieli Sovinca. Miasto było znisz- Thirty Years War (in 1643) and the fire 1643 a požárem roku 1879. Z památek czone w czasie wojny trzydziestoletniej (in 1879) destroyed the town. Ryžoviště to jsou kostel sv. Jana Křtitele z roku w 1643 r. oraz w wyniku pożaru has a lot of monuments like St. John 1604, později barokně upraveného, w 1879 r. Do zabytków należy kościół the Baptist church from 1604 which was socha Immaculaty z roku 1733, św. Jana Chrzciciela z 1604 r., później modified in a baroque style, the sculp- empírová budova fary a dům č. 50 – przebudowany w stylu barokowym, ture of Immaculate from 1733, the Laffayettův (roku 1794 zde chyceného rzeźba Immaculaty z 1733 r., budynek parish building in empire style and a v Olomouci vězněného francouz- parafii w stylu empire i dom Laffayeta Laffayet’s house (a French general who ského generála). (francuskiego generała schwytanego was detained in Olomouc in 1794). Další informace na internetu: tutaj i uwięzionego w Ołomuńcu More information on: www.ryzoviste.cz w 1794 r.). Więcej informacji o gminie www.ryzoviste.cz znajduje się na stronie: www.ryzoviste.cz

25

SKOROŠICE

Se skládají ze dvou částí obce s názvy W skład gminy wchodzą dwie The commune consists of two localities: Petrovice a Skorošice. Český název miejscowości: Petrovice i Skorošice. Petrovice and Skorošice. The name of obce je nesporně spojen s osobním Nazwa Skorošice jest związana z naz- Skorošice originated from a surname of jménem lokátora Skoroše, jehož jméno wiskiem ziemianina Skoroša, o którym a landed proprietor Skorosa. The first se objevuje v listinách z let 1268 wspomina się w dokumentach z lat mention of Skorosa came from the a 1271, ale existence stejnojmenné 1268 i 1271. Powstanie miejscowości years 1268 and 1271. The lokality je až z počátku 14. století. Obec o takiej nazwie w innych dokumentach establishment of the settlement dates těžila z výhodné polohy při obchodní datuje się na początek XIV w. Miej- from the beginning of the 14th century. It cestě do Kladska, ale rozdělením scowość czerpała korzyści z położenia had a lot of the advantages of the Slezska roku 1742 tuto výsadu ztratila. przy drodze handlowej do Kłodzka, position on a trade route to Klodzko V první polovině 19. století obec patřila które utraciła po rozdzieleniu Śląska which were lost after the partition of k největším vsím na Frývaldovsku w 1742 r. W pierwszej połowie XIX w. Silesia region in 1742. In the first half of a byla také významným centrem přad- th Skorošice należały do największych wsi the 19 century Skorošice was one of láctví a obchodu s přízí. Z bohatství na Frývaldovsku i były również znanym the biggest villages in Frývaldovsk lesů těžil dřevařský průmysl. Osídlování centrum przędzalnictwa. Z uwagi na region. It was well-know from spinning českými rodinami po květnu 1945 se velmi protáhlo a obec ztrácela svoji obecność lasów rozwijał się tu prze- and wood production. After 1945 the bývalou velikost i pozici. Bývalá mysł drzewny. Po 1945 r. Skorošice population of the commune was vinopalna zanikla po změně politické bardzo powoli się zaludniały, co nie increasing very slowly. A factory of situace v roce 1948, zdejší pila pracuje sprzyjało jej rozwojowi. Została zli- wine (in 1948) and a stone-pit (in 1978) dodnes. Hadcový lom byl v roce 1978 kwidowana wytwórnia wina (1948 r.) were closed. A sawmill has acted up to uzavřen. V roce 1976 byly Skrošice se oraz kamieniołom (1978 r.). Do dzisiaj now. In 1976 the commune joined to všemi částmi administrativně připojeny funkcjonuje tartak. W 1976 r. gmina Žulova but in 1990 it became k Žulové, ale v roce 1990 se znovu została przyłączona do Žulovej, independent again. Among the most osamostatnily. K významým a nepře- a w 1990 r. ponownie się usamodziel- interesting monuments is St. Martin hlédnutelným památkám se řadí kostel niła. Do znanych zabytków należy church with sculptures of Holy Mary sv. Martina se sochou P. Marie kościół św. Marcina z rzeźbami Panny and St. Immaculate from 1778. a rokoková socha sv. Immaculaty Marii i św. Immaculaty z 1778 r. More information on: z roku 1778. Więcej informacji znajduje się na stronie www.skorosice.cz Další informace na internetu: internetowej: www.skorosice.cz www.skorosice.cz

SLEZSKÉ PAVLOVICE

Obec, původně Německé Pavlovice, Slezské Pavlovice (niemiecki Deutsch Slezské Pavlovice (German Deutsch (německy Deutsch Paulowitz) se na- Paulowitz) położone są na Osoblažskim Paulowitz) is situated on the chází v Osoblažském výběžku na cyplu, na lewym brzegu rzeki Prudnik Osoblażský Cape on the left bank of levém břehu Prudniku a ze tří stran hra- i z trzech stron graniczą z Polską. Są the Prudnik River. It borders on Poland ničí s Polskou republikou. Malá obec małą gminą o powierzchni 663 ha. from three sides. It is a small commune má rozlohu jen 663 ha. V nadmořské Znajduje się tu najbardziej na północ with its total area 663 ha. There is the výšce 248 metrů se nalézá nejsever- wysunięty punkt w powiecie Bruntál most distant point towards the north in nější bod okresu Bruntál a současně i w województwie Morawsko - śląskim Bruntál district of Moravskoslezský Moravskoslezského kraje. První písem- (248 m n.p.m.). Pierwsza pisemna voivodship (248 m above the sea level). ná zpráva o obci je z roku 1267. Na wzmianka pochodzi z roku 1267. Na As it is signed in documents, the území obce byly nalezeny zlomky terenie gminy znaleziono fragmenty commune was established in 1267. nádob ze starší doby bronzové a z 10. naczyń z epoki brązu z X w. W miejscu, Some pieces of utensils from the století. Na místě původní tvrze ze 14. gdzie stała twierdza z XIV w. znajduje Bronze Age and from the 10th century století se nachází zámek z druhé się zamek z częścią parku z II połowy were found on that area. There is a poloviny 18. století se zachovalými XVIII w. Do innych zabytków należy baroque castle with a part of a park zbytky zámeckého parku. Z dalších pseudogotycki kościół św. Andrzeja from the 2nd half of the 18th century památek je to pseudogotický kostel sv. z roku 1853. Na granicy państwa znaj- locating on the place of a fortress from Ondřeje z roku 1853. Na státní hranici duje się tzw. Szwedzki Słup, postawio- the 14th century. The settlement has stojí tzv. Švédský sloup. Byl postaven ny po odejściu wojsk szwedzkich also St. Andrew Gothic church from po odchodu švédských vojsk v době w czasie wojny trzydziestoletniej. Do 1853. So-called Swedish column stands třicetileté války za hranice olomouckého roku 1959 stał na terenie gminy. Po on the state border built in the era of biskupství. Do roku 1959 stál na území zmianie granic państwa znajduje się na the Swedish departure after the end of obce. Po úpravě státních hranic je na terenie Polski. W gminie wybudowano the Thirty Years War. After the change of polském území. V obci byl vybudován pomnik ku czci ofiar I wojny światowej. state borders in 1959, it is situated on památník obětem první světové války. Więcej informacji o gminie znajduje się the Polish territory. There has been Další informace na internetu: na stronie internetowej: erected a monument in the memory of www.sweb.cz/info.dh www.sweb.cz/info.dh the victims of the Word War I. More information on: www.sweb.cz/info.dh

26

SLEZSKÉ RUDOLTICE

Obec leží v jihovýchodní části Gmina leży w południowo – wschodniej The commune is located in the south- osoblažského výběžku v nadmořské części Osoblażskiego cyplu, 275 m east part of the Osoblažsky cape 275 m výšce 275 m n. m. Její jižní hranici tvoří n.p.m. Na południu graniczy z Polską. above the sea level. It borders on státní hranice s Polskem. Obec má čtyři Z ogólnej powierzchni (2320 ha) ok. Poland in the south. Its total area is místní části: Amalín, Koberno, Slezské 69 % zajmują grunty orne, a 25 % – 2320 ha. Arable land covers almost 69 Rudoltice a Víno. Z celkové výměry lasy. O dawnym zasiedleniu terenów % of the whole commune area, 25 % – 2 320 ha zaujímá téměř 69 % gminy świadczy zachowany mały fort forests. Small fort of Slavic type saved zemědělská půda (převážně orná) typu słowiańskiego w miejscowości in Vino under Květnicí testifies about a necelých 25 % půda lesní. O dávném Víno pod Květnicí. Pierwsza pisemna settlement of the commune. The first osídlení oblasti svědčí malé hradiště wzmianka o Slezkich Rudolticach po- written mention about Slezské slovanského typu v místní části Víno chodzi z 1255 r. Rudoltice (wcześniej Rudoltice dates from 1255. Rudoltice pod vrchem Květnicí. První písemný Rusvald – niemiecki Rosswald Markt) (earlier Rusvald – German Rosswald záznam o obci je z roku 1255. Městské otrzymały prawa miejskie, w 1676 r. Markt) has received city rights in 1676. právo obdržely Rudoltice (dříve Z zabytków architektury zachował się There is a saved Renaissance castle Rusvald, německy Rosswald Markt) m. in.: renesansowy zamek, który which was rebuilt in 1548 – 1565 from roku 1676. Renesanční zámek byl został przebudowany w latach 1548 – original medieval fortress, St. George přestavěn v letech 1548 – 1565 z pů- 1565 z oryginalnej średniowiecznej church and baroque sculpture of the vodní středověké tvrze. Z dalších twierdzy, kościół św. Jerzego oraz ba- Blessed Virgin. In this commune památek jsou to kostel sv. Jiří a barokní rokowa rzeźba Niepokalanej Marii Pan- interesting natural attraction is Bludné socha Neposkvrněné Panny Marie. ny. Do ciekawostek przyrodniczych balvany (a kind of stone area) located Z přírodních zajímavostí jsou zde można zaliczyć położone w zachodniej in the western part of the commune. západně od obce bludné balvany. części gminy błędne kamienie. Atrakcją Another attraction is a narrow-track Atraktivní je úzkokolejná trať Třemešná turystyczną jest kolejka wąskotorowa railway Třmešná – Osoblaha through – Osoblaha, která projíždí přes obec Třemešná – Osoblaha, która przejeż- Amalín and Koberno. Amalín, Koberno, a místní části Amalín a Koberno. dża przez gminę i miejscowości Amalín Slezské Rudlotice and Vino are Další informace na internetu: i Koberno. W skład gminy wchodzą included in the commune. www.sweb.cz/ourudoltice cztery miejscowości: Amalín, Koberno, More information on: Slezské Rudoltice i Víno. Więcej infor- www.sweb.cz/ourudoltice macji o gminie znajduje się na stronie: www.sweb.cz/ourudoltice

STARÁ ČERVENÁ VODA

V listině pro vidnavského fojta je první Pierwsze wzmianki o wsi pojawiły się w Stará Červená Voda first time was zmínka o obci z roku 1291. Původně to dokumentach vidnawskiego wójta noted in 1291 in documents of byly skupiny sídlišť s rozsáhlým w 1291 r. Początkowo znajdowały się tu Vidnavsky chairman of the village. katastrem. Za místní části obce jsou grupy osiedli na rozległym terytorium, There was a group of the housing dnes uznávány pouze Stará Červená z których miejscowościami do dzisiaj estates by extensive area. There are Voda a Nová Červená Voda. Nad- zostały: Stará Červená Voda i Nová only Stará Červená Voda and Nová mořská výška se v katastru značně Červená Voda. Ukształtowanie gminy Červená Voda among all old settle- mění (u Staré Červené Vody je průměr jest bardzo zróżnicowane (Stara Čer- ments. Its land has varied forms – Stará 304 m n. m., u Nové Červené Vody vená Voda leży na wysokości 304 m Červená Voda is situated on 304 m 332 m n. m., ovšem Sokolský vrch na n.p.m., Nova Červená Voda – 332 m elevation above sea level, Nová jihu katastru má 967 m). V obci se daři- n.p.m., natomiast Sokolskie wzgórze na Červená Voda 332 m elevation above lo přadláctví, zemědělství a okrajově południu gminy – 967 m n.p.m.). sea level, however Sokolský Hill in the i kamenictví. Za druhé světové války Dobrze rozwijało się tu przędzalnictwo, south of the commune – 967 m zde byly zajatecké tábory. Po příchodů rolnictwo i kamieniarstwo. W czasie II elevation above sea level. There were nových osídlenců měla v obci zpočátku wojny światowej znajdowały się tu well unfolded spinning, agriculture and vlastní provoz i Zlínská akciová sta- obozy jenieckie. Po napływie nowych masonry. There were prisoner camps vební společnost firmy Baťa. Další osadników w gminie utworzono siedzi- during the World War II. There was místní závody postupně zanikaly. Na- bę zlińskiej firmy budowlanej Baťa. Inne situated Zlínská building office after konec v místě zůstal jen žulový lom zakłady stopniowo zamykano. W Novéj immigration of new settlers in this v Nové Červené Vodě, který byl otevřen Červenéj Vodzie od 1970 r. eksploa- commune. Other factories were closed. v roce 1970. Fara a kostel patřily podle towany był kamieniołom granitu. Since 1970 there was utilized a granite tradice k nejstarším v kraji, ale písemné W gminie znajdują się jedne z najstar- quarry. In this region there are some of důkazy nejsou k dipozici. Kostel Božího szych zabytków w województwie, na- the oldest monuments in the voivodship Těla ze 13. století a morový sloup leżą do nich parafia oraz kościół. – a parish and a church. There was also z roku 1713 s reliéfem sv. Jana Nepo- Ponadto zachował się Kościół Bożego a saved Corpus Christi Church from muckého, patrně dílo kameníků z Nysy, Ciała z XIII w. oraz Słup Zarazy 13th century and the Plague’s Pillar jsou významné památky v obci. z 1713 r. z reliefem św. Jana Nepomu- from 1713 with a relief of St. Jan Další informace na internetu: cena, prawdopodobnie jest to dzieło Nepomucen. This is probably a work of www.staracervenavoda.cz miejscowych kamieniarzy. Więcej infor- local stonemasons. More information macji: www.staracervenavoda.cz on: www.staracervenavoda.cz

27

STARÁ VES

Obec se nachází v Chráněné krajinné Gmina leży na obszarze Chronionego The commune lies on Jeseník oblasti Jeseníků ve výškách od 500 až Krajobrazu Jesenika, na wysokości 500 Protected Landscape area on height po 1300 metrů nad mořem. Více než – 1300 m n.p.m. Większość powierz- 500 – 1300 elevation above sea level in čtyři pětiny jejího území jsou porostlé chni zajmują lasy. Gmina powstała meters. Majority of the territory is lesy. V současné správní podobě w wyniku połączenia w 1960 r. dwóch covered by forests. Present area of the vznikla v roce 1960 spojením dvou gmin (dzisiejsze miejscowości): Starej commune is a result of connection two samostatných obcí (nyní místních částí) Ves i Žďárskiego Potoku. W XIII w. communes in 1960 (today's localities): Stará Ves a Žďárský Potok. Ve 13. ołomuniecki biskup Bruno założył tu Stará Ves and Žďárský Potok. In 13th století olomoucký biskup Bruno založil osadę, którą zniszczono w czasie wo- century Olomoucký bishop Bruno osadu, která zanikla za uherských jen węgierskich. Na jej miejscu odno- founded there a settlement which was válek. Na jejím místě se pak obnovila wiono Starą Ves (niemiecki Altendorf). destroyed during Hungarian Wars. Then a rozvíjela Stará Ves (německy Alten- Pierwsze wzmianki o miejscowości Stará Ves was rebuilt (German dorf). Obec je poprvé písemně uvedena pochodzą z 1584 r. (dokument sprze- Altendorf). The first mentions of locality roku 1584 v prodejní listině císaře daży cesarza Rudolfa II). W przeszłości were dated in 1584 (sale’s document of Rudolfa II. Historicky patřila obec do na tym terenie wydobywano srebro, emperor Rudolf II). In the past on this oblasti, kde se dolovalo stříbro, olovo a železná ruda. A pálilo se zde také ołów i rudy żelaza oraz palono węgiel field was mined silver, lead and iron dřevěné uhlí. Roku 1601 byl na ja- drzewny. W 1601 r. został powołany ores, as well as was burnt charcoal. novické panství povolán císařský cesarski leśnik. Od tego momentu The imperial forester was appointed in lesmistr a od té doby se provozovalo prowadzono gospodarkę leśną. Do 1601. The forest activity was initiated řízené lesní hospodářství. Z památek je zabytków należy barokowa rzeźba św. there. There is a baroque St. Jan to barokní socha sv. Jana Nepomuc- Jana Nepomucena, zespół budowli Nepomucen sculpture, a group of building kého, soubor lidové architektury s pře- architektury ludowej w miejscowości of folk architecture in Žďárský Potok vážně roubenými stavbami v místní Žďárský Potok oraz chata Alfréda and Alfred's cottage from 1861. části Žďárský Potok a Alfrédova chata z 1861 r. More information on: z roku 1861, přestavěná roku 1901. Więcej informacji o gminie znajduje się www.rymarovsko.cz Další informace na internetu: na stronie: www.rymarovsko.cz www.rymarovsko.cz

STARÉ HEŘMINOVY

Leží ve východní části bruntálského Gmina leży we wschodniej części The commune is situated in the eastern okresu na hranicích okresů Bruntál powiatu Bruntál, graniczy z powiatem part of Bruntál district. It borders on a Opava. Obec sousedí s městem Opava sąsiaduje z miastem Horní Opava district, Horní Benešov town and Horní Benešov, s obcemi Leskovec nad Benešov oraz gminami: Leskovec nad the communes: Leskovec over Moravicí a Svobodné Heřmanice Moravicí, Svobodné Heřmanice z Brun- Moravici, Svobodné Heřmanice from z Bruntálska a Jakartovicemi z opav- tálska i Jakartovicemi z powiatu opav- Bruntálsk and Jakartovicem from ského okresu. Je to malá obec skiego. Jest małą gminą o powierzchni Opavský district. It is a small commune s počtem obyvatel do 250 a rozlohou 1019 ha, o liczbie ludności 250 osób. with 250 inhabitants and 1019 ha of 1 019 ha. Z celkové výměry zaujímá Z powierzchni całkowitej największą area. Its territory is mainly covered by zemědělská půda (převážně orná) přes część, tj. 68 % stanowią grunty orne, arable lands – 68 %. Forests occupy 26 68 %. Lesy tvoří přes 26 % celkové 26 % – lasy, a 5 % łąki i pastwiska. % of total area, meadows and pastures výměry a travní porosty a louky jen ne- Leży na wysokości 473 m n.p.m. lands less than 5 %. It lies on 473 celých pět procent. Obec má souvislou Charakteryzowała się szeregową zabu- elevations above sea level in meters. domovní zástavbu, soustředěnou ko- dową, skoncentrowaną wokół drogi The locality characterizes terraced lem silniční komunikace a potoka Stará komunikacyjnej i potoku Stará Voda. houses situated around roadways and Voda, v průměrné nadmořské výšce Tereny zabudowane stanowią 1 % the Stará Voda Stream. Built-up areas 473 metrů. Zastavěná plocha tvoří powierzchni całkowitej. Brak jest comprise 1 % of total territory. There jedno procento z celkové výměry. jakichkolwiek dokumentów dotyczących are not any documents concerning date Písemně není doloženo datum založení daty powstania Starych Heřminovic. of genesis Staré Heřminovy. Probably, obce. Stalo se tak mezi lety 1253 až Prawdopodobny okres powstania datuje it emerged between 1253 and 1422. 1422. Obyvatelstvo se v minulosti až po się między latami 1253 – 1422. Lud- The inhabitants mainly dealt with agri- současnost živilo převážně země- ność zajmowała się głównie rolnictwem. culture. Among monuments only St. dělstvím. Z památek se ve Starých Z zabytków w Starých Heřminovech Václav church from 1874 was saved. Heřminovech (německy Alt Erbersdorf) (niemiecki Alt Erbersdorf) zachował się The commune does not possess its own nachází filiální kostel sv. Václava z roku kościół św. Wacława z 1874 r. Gmina arms. 1874. Tato obec nemá vlastní znak. nie posiada własnego herbu.

28

SUPÍKOVICE

Byly podle první dochované zprávy Według pierwszego odnalezionego According to the first discovered k roku 1284 uváděny jako biskupský dokumentu z 1284 r. Supíkovice były document from 1284 Supíkovice was majetek. Zpráva Itala A. Wala z roku majątkiem biskupim. Dokument Włocha the bishop’s property. The document 1430 obsahuje zmínku o tom, že u Su- A. Wala z 1430 r. informuje from 1430 belonged to Italian man píkovic v hoře Spitzenstein (Špičáku) je o znajdujących się niedaleko Supíkovic A. Wala. It informed about nearly mnoho různých chodeb, zlato a stříbro. na górze Spitzenstein (Špičák) koryta- situated, on Spitzenstein (Spicak) Supíkovitská vodní tvrz byla v 18. sto- rzach z pokładami złota i srebra. Mountain, gold and silver seams. In the letí používána jako vězení pro provinilé W XVIII w. Supíkovicka twierdza wodna 18th century there was an aquatic kněže. Obec měla pro tehdejší majitele była wykorzystywana jako więzienie dla fortress. It was used as a prison for vysokou cenu svými vápencovými księży. Dla ówczesnych właścicieli priests. For the settlement’s owners lomy, výrobou vápna. Tradici zde mělo miejscowość ta była bardzo cenna, that locality was a very valuable be- také přadláctví. Úplně novou cestu dzięki istniejącym na jej terenie wa- cause on that area there was a lime obec nastoupila v polovině 19. století piennym kamieniołomom i produkcji quarry and a lime production. The kdy se dostala na přední místo wapnia. Tradycję miało tutaj również spinning had its own tradition there as v dobývání a opracování mramoru a przędzalnictwo. W XIX w. Supíkovice well. In the 19th century Supíkovice was měla symbolické označení “Slezská zajmowały czołowe miejsce w wydo- in the top in mining and working of Carrara“. V době nejvyšší konjunktury bywaniu i obróbce marmuru znanego marble known as "Silesia Carrara". zde bylo 31 kamenických závodů. V ro- jako „Śląska Carrara“. W czasach There were 31 mason's workshops. In ce 1885 byla v obci otevřena odborná największej koniunktury znajdowało się 1885 a basic vocational school with škola pro mramorový průmysl, která se tu 31 zakładów kamieniarskich. mason’s profile was opened which později stala státní školou. Po válce a W 1885 r. otwarto szkołę zawodową became state-owned later. The most of zejména po roce 1948 většina kame- o profilu kamieniarskim, którą później mason's workshops ended activity after nických závodů ukončila svou činnost. upaństwowiono. Po wojnie większość war. There are lots of monuments – St. Kostel zasvěcený svaté Hedvice stál ve zakładów kamieniarskich zakończyła Hedvica Church from the 16th century vsi, jak dosvědčuje dochovaný portál, swoją działalność. Z zabytków zacho- and a school from 1689. již v 16. století. Škola je zmiňována wał się m. in. Kościół św. Jadwigi More information on: z roku 1689. z XVI w. i szkoła z 1689 r. www.supikovice.cz Další informace na internetu: Więcej informacji o gminie znajduje się www.supikovice.cz na stronie: www.supikovice.cz

SVOBODNÉ HEŘMANICE

Obec se nachází v podhůří Nízkého Gmina leży u podnóża Niskiego The commune is situated at the foot of Jeseníku v údolí podél Heřmanického Jesenika, wzdłuż potoku Heřmani- the Low Jeseník along the Heřmanický potoka. Původní název obce (německy ckiego. Svobodně Heřmanice zostały Stream. Svobodně Heřmanice was Frei Hermersdorf) i jména prvních założone przez niemieckich osadników, founded by the German settlers. The osadníků dovozují, že od jejího zalo- świadczy o tym pierwsza nazwa (nie- first name of this town (German Frei žení se jednalo o německé osídlení. miecki Frei Hermersdorf), pochodząca Hermesdorf) descended from their Kolonizaci této oblasti uskutečnil od ich imion. Kolonizację tych terenów names. The colonization of this area cisterciácký klášter na Velehradě. rozpoczął klasztor cystersów w Vele- was begun by the Cistercian monastery Přibližně v první polovině 13. století hradě. W pierwszej połowie XIII w. in Velehrade. In the first half of the 13th byly založeny tři nové osady – założono trzy nowe osady: Hermanns- century three new settlements were Hermannsdorf (Svobodné Heřmanice), dorf (Svobodné Heřmanice), Ekkardis- founded: Hermannsdorf (Svobodné Ekkardisdorf (Jakartovice) a Sibodes- dorf (Jakartovice) i Sibodesdorf (Horní Heřmanice), Ekkardisdorf (Jakartovice) dorf (Horní Životice). Jména dostaly Životice). Nazwy prawdopodobnie po- and Sibodesdorf (Horní Životice). The buď po svém lokátorovi – rychtáři nebo chodziły od zarządcy lub członka kon- names of those settlements probably po členovi velehradského konventu. wentu velehradskiego. Pierwsza pisemna came from a boarder or member of the První písemný záznam o obci je z roku wzmianka o Heřmanicach pochodzi 1250. Z památek je to kostel Nejsvětěj- z 1250 r. Do zabytków należy kościół velehradský council of elders. The first ší Trojice postavený roku 1786 (na Najświętszej Trójcy wybudowany written mention of Svobodně Heřmanice místě dřívějšího gotického). Význam- w 1786 r. na miejscu wcześniejszego, was dated in 1250. There is historical nou zajímavostí je nejstarší lom na gotyckiego. Ciekawostką jest znany monument – a church of the Holy pokrývačské břidlice. Lomařské práce kamieniołom na dachowe łupki. Prace Trinity from 1786 – built on the place of zde začaly již roku 1776 a těžba byla w kamieniołomie rozpoczęto w 1776 r., a church in the Gothic style. There is zahájena roku 1842. Kvalitní břidlice a wydobycie w 1842 r. Dobrej jakości the known roof slates quarry from 1776. byla užívána jako střešní krytina po łupki wykorzystywano jako pokrycie From 1842 the good quality slates was celé Moravě a Slezsku. V současnosti dachów na Morawach i Śląsku. Dzisiaj used for covering the roofs in Moravy je lom do poloviny zatopen a stal se kamieniołom jest w połowie zatopiony and Silesia. At present the quarry is vyhledávanou potápěčskou lokalitou. i jest dobrym miejscem do nurkowania. flooded, and it is a good place for Další informace na internetu: Więcej informacji o gminie znajduje się diving. www.svobodnehermanice.cz na stronie internetowej: More information on: www.svobodnehermanice.cz www.svobodnehermanice.cz

29

ŠIROKÁ NIVA

Obec je rozložena v nadmořské výšce Gmina położona nad rzeką Opava, na The commune is situated by the Opava od 421 do 678 metrů nad mořem wysokości od 421 do 678 m n.p.m., jest River on height 421 – 678 elevation a protéká jí řeka Opava. Tvoří „bramą“ do vrbenskiego regionu. Teren above sea level in meters. It is a gate to pomyslnou bránu do vrbenského jest bardzo zróżnicowany, powierzchnia vrbensky region. The territory is very regionu. Území je velmi členité, má wynosi 3720 ha, w tym 71 % stanowią varied; the total area is 3720 ha. rozlohu přes 3 720 ha, z toho přes lasy. Na południu sąsiaduje z miastem Forests cover 71 % of total area. The 71 % lesů. Na jihu sousedí s okresním Bruntál, na północy z gminą Krasov, na commune borders on Bruntál town in městem Bruntál, na severu s obcí wschodzie z gminą Čaková, a na the south, in the north Krasov Krasov, na východě je jejím sousedem zachodzie z Vrbnem pod Pradědem. commune, in the east Čaková obec Čaková a na západě Vrbno pod Znajdujące się na tych terenach złoża commune and in the west Vrbno pod Pradědem. Obec má místní části: rud zapoczątkowały osiedlanie się Pradědem. Ore deposits located here Pocheň, Skrbovice a Široká Niva. ludności. Początkowo (w 1420 r.) była initiated settling of people on this area. Ložiska rud vedla k osidlování zdejšího tu osada o nazwie Bretnov. Pierwsza In 1420 there was a settlement called území. Původně zde bylo již roku 1420 wzmianka o Široké Nivě (niemiecki Bretnov. The first time Široká Niva sídlo pod názvem Bretnov. První Breitenau) pochodzi z roku 1464, kiedy (German Breitenau) was noted in 1464 zmínka o Široké Nivě (německy należała do właścicieli z Zátora. Do when it belonged to Zator`s owners. Breitenau) je z roku 1464, kdy patřila zabytków należy barokowy kościół św. There is a St. Martin church from 1716 pánům ze Zátora. Z památek jsou to: Marcina z okresu 1716 – 1721 r., – 1721, a baroque presbytery rebuilt in barokní farní kostel sv. Martina z let barokowa plebania, przebudowana empire style and a small Liechtenstein's 1716 – 1721, pak původně barokní w stylu empire, lichtenštejnsky zamek castle from the 18th century (today as fara, empírově upravená, lichten- z XVIII w. (dzisiaj siedziba Urzędu the town hall), and St. Jan Nepomucen štejnský zámek z 18. století (nyní sídlo Gminy) oraz rzeźba św. Jana Nepo- statue. There is a cemetery with Obecního úřadu) a socha sv. Jana mucena. W okolicy kościoła znajduje preserved walls close to a church. The Nepomuckého. V okolí kostela se się cmentarz z zachowanymi murami commune consists of three localities: nachází hřbitov se zachovalou hřbitovní cmentarnymi. W skład gminy wchodzą Pocheň, Skrbovice and Široká Niva. zdí. Objekty jsou evidované jako kul- trzy miejscowości: Pocheň, Skrbovice turní památky. oraz Široká Niva.

TŘEMEŠNÁ

Obec se nachází v oblasti Hrubého Gmina znajduje się na terenie Hrubého The commune is situated in the Hruby Jeseníku a je usazena v délce několika Jesenika, rozciąga się kilka kilometrów Jeseník area and it is spread several kilometrů podél potoka Mušlov. Sestává wzdłuż potoku Mušlov. W jej skład kilometres along The Mušlov Stream. ze čtyř prostorově oddělených míst: wchodzą cztery miejscowości: Třemeš- The commune consists of four towns: Třemešná s Rudíkovy, Damašek, (ty ná z Rudíkovy, Damašek, Nove Třemešná from Rudíkovy, Damašek, jsou místními částmi obce) a dále Nové Rudíkovy i Artmanov. Tereny gminy Nové Rudíkovy and Artmanov. The Rudíkovy a Artmanov. Území obce bylo były zasiedlone już w epoce kamienia area was already inhabited during the osídleno již v mladší době kamenné. łupanego. Pierwsze pisemne wzmianki Stone Age. The first time Třemešná První záznamy o Třemešné (německy o Třemešne (niemiecki Neu Röwers- (German Neu Röwersdorf) was Neu Röwersdorf) jsou z roku 1256. dorf) pochodzą z 1256 r. Do zabytków mentioned in 1256. There is a baroque Z památek je významný barokní kostel należy barokowy kościół św. Sebas- St. Sebastian church from 1736 with a sv. Šebestiána z roku 1736 s věží tiana z 1736 r. z wieżą z 1780 r., rzeźba church spire from 1780, a statue of St. z roku 1780 a socha sv. Jana Nepo- św. Jana Nepomuckiego oraz dom Jan Nepomucen and a house – an muckého. Ukázkou lidové architektury będący wzorem architektury ludowej. exemplar of folk architecture. There are je dům č. 27. V okolí obce se vyskytují W okolicy znajdują się ruiny murów ruins of defensive walls and oval old zbytky kruhového středověkého opev- obronnych oraz owalnego grodu. Do town. Technical memento and tourist nění a oválného hradiště. Technickou pamiątek technicznych oraz atrakcji attraction is the narrow-gauge track památkou a turistickou atrakcí je turystycznych należy kolejka wąsko- from Třemešná to Osoblaha. It has úzkorozchodná železniční trať z Tře- torowa z Třemešnej do Osoblahy, worked since 1898. Length of route mešné do Osoblahy. Je provozována działająca od 1898 r. Długość trasy amounts 20 km, railroad gauge – 760 od roku 1898. Délka tratě činí wynosi 20 km, rozstaw torów – 760 mm mm. The narrow-gauge track can ride 20,218 km, rozchod kolejí je 760 mm (normalnotorowa – 1435 mm). Od with maximum speed of 40 km an hour. (běžně užívaný má 1 435 mm). Od roku 1991 r. maksymalna dozwolona pręd- There are placed 36 unsafe guarded 1991 je maximální povolená rychlost kość kolejki wynosi 40 km/h. Na trasie grade crossings, 4 bridges and 102 40 km/hod. Na trati je 36 nechráněných kolejki znajduje się 36 niestrzeżonych spans on the route of the narrow-gauge železničních přejezdů, čtyři mosty przejazdów kolejowych, 4 mosty i 102 track. a 102 oblouků. przęsła. More information on: Další informace na internetu: Więcej informacji o gminie znajduje się www.tremesna.cz www.tremesna.cz na stronie internetowej: www.tremesna.cz

30

TVRDKOV

Leží na jihozápadě Moravskoslezského Leży na południowym zachodzie The commune is located in the south- kraje a okresu Bruntál. Na západě regionu Moravskoslezskiego i powiatu west of Moravskoslezsky subregion sousedí s obcemi kraje Olomouckého. Bruntál. Na zachodzie sąsiaduje z gmi- and Bruntál district. It borders Obec je složena z místních částí nami regionu Olomouckiego. W skład communes of Olomouc subregion in Tvrdkov, Ruda a Mirotínek, které se gminy wchodzą trzy miejscowości: the west. The commune consists of: vyčlenily z Horního Města roku 1990. Tvrdkov, Ruda i Mirotínek, które do Tvrdkov, Ruda and Mirotínek which Jejich vznik se datuje až do 13. století 1990 r. były częścią Horního Města. Ich were part of Horního Města until 1990. a pojí se s rodem Bludoviců. První powstanie łączy się z rodem Bludo- Their existence is connected with písemné záznamy jsou o části Ruda viców. Pierwsze pisemne wzmianki Bludoviců generation. First written z roku 1348, o Tvrdkově (německy o miejscowości Ruda pochodzą z mentions of Ruda are dated from Pűrkau) z roku 1349 a o Mirotínku 1348 r., o Tvrdkovie (niemiecki Pűrkau) 1348, about Tvrdkov (German Purkau) z roku 1381. Původní obyvatelstvo se – z 1349 r., a o Mirotínku z 1381 r. in 1349, and Mirotínku in 1381. In the živilo zemědělstvím. V okolí se těžily Początkowo ludność zajmowała się rol- beginning people dealt with agriculture. rudy drahých a železných kovů. nictwem. W okolicy wydobywano meta- Precious metals and iron were mined in Z památek to jsou barokní kostel sv. le szlachetne i żelazo. Do zabytków the surrounding area. There is the Antonína Paduánského z roku 1776, należy barokowy kościół św. Antoniego baroque church of St. Anthony of křížová cesta se čtrnácti sousošími, Paduánskiego z 1776 r., droga krzyżo- Padua from 1776, the unique Calvary v části Ruda kostel Panny Marie wa z 14 rzeźbami, w miejscowości with 14 sculptures, a church of the Sněžné z roku 1758 a u tvrdkovského Ruda kościół Panny Marii Śnieżnej Blessed Virgin of Snow in Ruda and kostela socha Immaculaty z roku 1848. z 1758 r., a przy kościele tvrdkovskim Immaculate sculpture from 1848 near V okolí se nachází zřícenina beze- rzeźba Immaculaty z 1848 r. W okolicy the tvrdkovsky church. There are the jmenného hradu. U části Mirotínek znajdują się ruiny nieznanego zamku, a ruins of a nameless castle in the vicinity. připomínají padlé polské vojáky za w miejscowości Mirotínek „Polskie In locality Mirotínek there are "Polish švédských válek „Polské kameny“. kamienie” – pamiątka poległych pol- Stones" – in remembrance of Polish Z přírodních památek jsou zde jasany skich żołnierzy w czasie wojen szwedz- soldiers killed in Swedish Wars. Ashes a kaštany, které dosahují až 4 me- kich. Rosną tu jesiony i kasztanowce o and horse chestnuts grow here. They trových obvodů kmenů a stáří 250 let. czterometrowym obwodzie pnia, liczące are about 250 years old and four meters Další informace na internetu: około 250 lat. Więcej informacji o gmi- around trunk. www.sweb.cz/outvrdkov nie znajduje się na stronie: More information on: www.sweb.cz/outvrdkov www.sweb.cz/outvrdkov

UHELNÁ

Je rozlehlou obcí s malým počtem Jest rozległą gminą, z niewielką liczbą This is a widespread commune with obyvatel. Obec se skládá ze 6 částí ludności, w skład której wchodzi 6 slight population. The commune s názvy: Červený důl, Dolní Fořt, Horní miejscowości: Červený důl, Dolní Fořt, consists of six localities: Červený důl, Fořt, Hraničky, Nové Vilémovice Horní Fořt, Hraničky, Nové Vilémovice Dolní Fořt, Horní Fořt, Hraničky, Nové a Uhelná. Obec vznikla asi ve 2. po- i Uhelná. Uhelna powstała prawdo- Vilémovice and Uhelná. Probably, lovině 13. století a patřila Javorníku – podobnie w drugiej połowie XIII w., Uhelná originated in the 2nd half of the Jánskému Vrchu, jehož hejtman należała do Javorníka – Jánskiego 13th century and belonged to Javornik – Timling v roce 1669 vystavěl v Horním Wzgórza. W 1669 r. hetman Timling Janski Hill. In 1669 Hetman Timling Fořtu dvůr, který byl později povýšen na wybudował w Horním Fořtu dworek. built the country manor in Horní Fořt. rytířské fojtství. Většina obyvatel se Ludność zajmowała się głównie People mainly dealt with agriculture. věnovala zemědělství, ale postupně rolnictwem i stopniowo zaczęły pow- There also emerged industrial factories. zde vznikaly průmyslové závody. stawać zakłady przemysłowe. Po After 1913 in Horní Fořt emerged a Po roce 1913 byl v Horním Fořtu kom- 1913 r. w Horním Fořtu powstał sawmill and a distillery with a potatoes plex pily a lihovaru se sušárnou bram- kompleks tartaku i gorzelni z suszarnią dryer. Industrial factories were closed bor. Do té doby prosperujícímu území ziemniaków. Po II wojnie światowej after World War II. In 1949 the saw-mill po odsunu německého obyvatelstva zamykano zakłady przemysłowe, a tar- and farms were captured by the state začalo ubývat průmyslových závodů. tak i folwarki przejęło w 1949 r. rural farm in Javorník. The surface of Pilu a fojtské statky převzal v roce 1949 państwowe gospodarstwo rolne lignite quarry Pelnář was closed and Státní statek Javorník, věnující se ze- w Javorniku. Powierzchniowy kamie- flooded in 1957 created the recreational mědělství. Povrchový lignitový důl niołom lignitowy Pelnář w 1957 r. został area. There are St. Catherine church Pelnář skončil těžbu v roce 1957 a byl zamknięty i zalany wodą, tworząc teren from 1801, a statue of St. Jan přeměněn na rybník. Je zde bývalý rekreacyjny. W gminie znajduje się Nepomucen and the St. Florien chapel farní kostel sv. Kateřiny z roku 1801. kościół św. Katarzyny z 1801 r., rzeźba from the 2nd half of the 18th century. Památkově chráněna je socha sv. Jana św. Jana Nepomucena, kaplica św. More information on: Nepomuckého. Kaple sv. Floriána Floriana w Uhelnej pochodząca z dru- www.uhelna.rychleby.cz v Uhelné na návsi pochází z druhé giej połowy XVIII w. poloviny 18. století. Więcej informacji o gminie znajduje się Další informace na internetu: na stronie internetowej: www.uhelna.rychleby.cz www.uhelna.rychleby.cz

3 1

ÚVALNO

Obec je rozložena v nadmořské výšce Gmina jest usytuowana na wysokości The commune is situated 300 – 400 m 300 – 400 m. Sousedí s Krnovem 300 – 400 m n.p.m. Sąsiaduje above the sea level. It borders Krnov a v linii státní hranice s polskou obcí z Krnovem a po stronie polskiej and Branice commune (the Polish side). Branice. Vznik obce je poprvé zmiňo- z gminą Branice. Powstanie Úvalna Úvalno dates from 1238. It had a lot of ván v roce 1238. Historicky Úvalno datuje się na 1238 r. W przeszłości names in the past: German Lobenstein nosilo různé názvy – německý miejscowość miała różne nazwy – (from land owner Beneš from Lobenstein (podle jednoho z majitelů, niemiecką Lobenstein (od właściciela Lobenstein), Polish Uwalno, Uwalnia or Beneše z Lobensteinu), polský – Uwal- Beneša z Lobensteinu), polską Uwalno, Chwalno. The castle was mentioned for no, Uwalina, ale též původní ves the first in 1234. It has been called Uwalina oraz Chwalno. Pierwsze th Chvalno. Hrad Úvalno je poprvé wzmianki o zamku pochodzą z 1234 r. Šelenburk since the 16 century after zmiňován již roku 1234 a po posledním Od Jerzego z Šelenberka, tj. od XVI w. Jerzy Šelenberk. The castle was z jeho obyvatelů, Jiřím ze Šelenberka, nazywa się Šelenburk. Zamek został devastated by Hungarian King Matyaš se od 16. století nazývá Šelenburk. Byl Korvin and abandoned after the Thirty spustoszony przez węgierskiego króla vypleněn uherským králem Matyášem Years War. The road to Petrovice was Matyaša Korvina, a po wojnie trzydzies- Korvínem a po třicetileté válce opuštěn. built with some materials from those toletniej opuszczony. Ruiny zamku były Zřícenina hradu byla zdevastována ruins in 1861. Among the other použitím jejího zdiva na stavbu silnice zdewastowane, a materiał wykorzys- monuments there is a Gothic parish St. do Petrovic roku 1861. Z dalších tano do budowy drogi do Petrovic Nicholas church modified in baroque památek to jsou původně gotický, roku w 1861 r. Do zabytków należy gotycki style in 1762. On the top of Strážiště hill 1762 barokně upravený farní kostel kościół parafialny św. Mikołaja, stands a lookout tower with Hans sv. Mikuláše a na vrchu Strážiště roku przebudowany w 1762 r. w stylu baro- Kudlich’s monument from 1913. Other 1913 postavená rozhledna s památ- kowym. Na szczycie Stražiště znajduje natural attractions are: the Úvalensk níkem rodáka Hanse Kudlicha. się wieża widokowa z pomnikiem Meadow Reserve and Bludné balvany Z přírodních zajímavostí je to rezer- rodaka Hansa Kudlicha wybudowana (a kind of stone area). vace Úvalenské louky a v okolí obce 1913 r. Do ciekawostek przyrodniczych More information on: jsou bludné balvany. należy rezerwat Úvalenskie łąki oraz www.uvalno.cz Další informace na internetu: błędne kamienie. www.uvalno.cz Więcej informacji o gminie znajduje się na stronie internetowej: www.uvalno.cz

VALŠOV

Leží v jižní části okresu Bruntál Leży w południowej części powiatu Valšov is situated close to a powiat nedaleko od okresního města. První Bruntál, niedaleko powiatowego miasta. town in the south part of Bruntál district. zmínka o obci je z roku 1377 pod Pierwsze wzmianki o miejscowości A settlement was mentioned for the first německým názvem Kriegsdorf. České pochodzą z 1377 r., nosiła wtedy time in 1377. It was called Kriegsdorf jméno Vojnovice se uvádí až roku 1622 niemiecką nazwę Kriegsdorf, a od (German name) and Vojnovice from a současné pojmenování Valšov bylo 1622 r. była nazywana Vojnowice. 1622. The present name has been užito poprvé roku 1881. Obyvatelstvo Współczesną nazwę Valšov wspom- noted since 1881. The population se živilo zemědělstvím, v obci byly niano po raz pierwszy w 1881 r. Lud- earned their living from agriculture. mlýny a pily. Obec náleží do mikro- ność zajmowała się przede wszystkim There were mills and sawmills. The regionu Slezská Harta. Nachází se rolnictwem, znajdowały się tu młyny commune is situated next a water v blízkosti stejnojmenného přehrad- i tartaki. Gmina należy do mikroregionu reservoir in the Slezská Harta region. ního jezera. Valšov je situován v mírně Slezská Harta. Znajduje się niedaleko Valšov is located 550 m above the sea členitém území s průměrnou nad- sztucznego jeziora. Valšov położony level round the Důlního Stream and the mořskou výškou 550 m, kolem Důlního jest na terenie ze średnią wysokością Moravice River. The commune has got potoka a Moravice. Na okraji obce jsou 550 m n.p.m., wokół potoku Důlniho two quarries. There is a railway station dva kamenolomy. Je zde osobní i ná- i rzeki Moravice. Na terenie gminy znaj- kladní vlakové nádraží, kterým vede dują się dwa kamieniołomy. Znajduje with the track no 310 (Olomouc – Opava) železniční trať č. 310 (Olomouc – się tu dworzec kolejowy z połączeniami and no 311 (Valšov – Rýmařov). The Opava) s odbočkou na trať č. 311 Olomouc – Opava (linia nr 310) oraz road no 45 (Horní loděnice – Bruntál – (Valšov – Rýmařov). Prochází jí také w kierunkach Valšov – Rýmařov (linia Krnov – Poland) of the first category silnice první třídy č. 45 (Horní Loděnice nr 311). Przez gminę przebiega droga crosses the territory of commune. The – Bruntál – Krnov – Polsko). Z památek komunikacyjna I kategorii nr 45 (Horní historical monuments are: a building of je zde budova staré rychty a kaple. Loděnice – Bruntál – Krnov – Polska). the office seat and a chapel. Another V současnosti má obec na svém území Do zabytków zalicza się budynek tourist attraction is a motocross route. atraktivní off roadovou dráhu a půj- starostwa oraz kaplicę. Obecnie gmina There is also a hiring establishment of čovnu motokár pro motoristické ma na swoim terenie bardzo atrakcyjną motors. příznivce. Jsou zde také dodržovány trasę „motocross” z wypożyczalnią More information on: tradice stavění a kácení máje. motorów. www.volny.cz/ouvalsov Další informace na internetu: Więcej informacji o gminie znajduje się www.volny.cz/ouvalsov na stronie internetowej: www.volny.cz/ouvalsov

32

VELKÁ KRAŠ

V nejstarších písemných pramenech je W najstarszych pisemnych źródłach The mentions of a few settlements uváděno několik Kraší a je těžko roz- wymienia się kilka miejscowości called Kraš were found in historical lišit, která byla nejstarší. Je možné o nazwie Kraš i trudno określić, która written documents. It is difficult to say čerpat z listiny pro vidnavského fojta, była najstarsza. Jednym z nich jest which settlement was the oldest. One která je kladena do roku 1290. Byla to dokument vidnavskiego wójta z 1290 r. of documents came from Vidnavský jedna z těch obcí, které zažily v druhé Była to jedna z miejscowości, w której chief of a village office from 1290. The rozpoczął się w II poł. XIX w. rozwój polovině 19. století konjunkturu kame- stone industry started to develop in the przemysłu kamieniarskiego. Do pow- th nického průmyslu. Pro vznik dalších stawania dalszych zakładów kamie- middle of the 19 century. Owing to the kamenických provozoven přispěla niarskich przyczyniła się budowa lokal- construction of a local railway line from stavba lokální trati z Hukovic do nej trasy kolejowej z Hukovic do Vid- Hukovic to Vidnava, other factories were Vidnavy. Na katastru Fojtovy Kraše byl navy. Na terenach wójtowej Kraše founded. There was also a factory umístěn vidnavský závod na výrobu wybudowano zakład produkujący wyro- producing goods from a fire-clay. šamotového zboží. Za druhé světové by z szamotu. W czasie drugiej wojny During the World War II two captive války byly v místě zřízeny dva menší światowej utworzono tu dwa mniejsze camps were set up. The war destroyed zajatecké tábory. Po novém osídlení se obozy jenieckie. Po wojnie nowe a lot of factories. An alcohol distillery in průmyslové podniky udržely jen čás- zakłady przemysłowe zachowały się Hukovice was rebuilt on a drying house tečně, lihovar v Hukovicích byl tylko częściowo, gorzelnia w Huko- of potatoes and a factory of fodder. In přebudován na sušárnu brambor a vicach została przebudowana na su- the last years the tannery Gala from výrobnu krmiv. V posledních letech byl szarnię ziemniaków i wytwórnię pasz. Prostějově has been built. The v Hukovicích zřízen kožedělný provoz W ostatnich latach wybudowano commune possesses a few monuments podniku Gala v Prostějově. V obci je w Hukovicach garbarnię Gala like St. Florien chapel from the 2nd half z Prostějova. W gminie znajduje się th kaple sv. Floriana z 2. poloviny 18. of the 18 century and a church of the kaplica św. Floriana z drugiej połowy století a kostel Panny Marie. Střední XVIII w. i kościół Marii Panny. Blessed Virgin. All the settlements lying nadmořská výška všech osad ležících Wszystkie osady leżące w okolicy near the Vidnavk River are located v okolí říčky Vidnávky je poměrně rzeczki Vidnavka są dość nisko po- rather low; Velká Kraš (252 m above nízká. U Velké Kraše 252 m n. m., je to łożone, Velká Kraš – urodzajna część the sea level) is a fertile part of the úrodná část Vidnavské nížiny. Vidnawskiej niziny leży na wysokości Vidnava Lowland. Další informace na internetu: 252 m n.p.m. Więcej informacji o gmi- More information on: www.velkakras.rychleby.cz nie znajduje się na stronie internetowej: www.velkakras.rychleby.cz www.velkakras.rychleby.cz

VELKÁ ŠTÁHLE

Obec je rozložena mezi Hrubým Gmina jest położona między Hrubým The commune is situated between Fat a Nízkým Jeseníkem, podél řeky a Niskim Jesenikiem, wzdłuż rzeki and Law Jesenik along the Moravice Moravice, za jejím soutokem s Po- Moravice. Pierwsza pisemna wzmianka River. The first written mention comes dolským potokem. První písemný o miejscowości pochodzi z 1492 r. from 1492. The name Velká Štáhle was záznam o obci Stáhle je z roku 1492 Nazwa Velká Śťáhle była po raz noted the first time in a trade contract of a nepřímý je zmiňován již roku 1365. pierwszy wymieniona w umowie kupna an owner from Sovinca in 1576. The Název Velká Štáhle je poprvé užit właściciela z Sovinca w 1576 r. Od jej village was inhabited by the German v kupní smlouvě na sovinecké panství powstania do roku 1945 Velká Štáhle until 1945 that were working in z roku 1576. Od jejího vzniku až do agriculture and mining of ore, gold and zamieszkiwali Niemcy, którzy zajmowali th roku 1945 byli obyvateli obce Němci. się głównie rolnictwem oraz wydo- slates. In the 19 century a local Živobytí si zajišťovali zemědělstvím bywaniem rud, złota i łupek. W XIX w. railway line connecting Rýmařov and a působili také v těžbě rud, zlata wybudowano tu kolej łączącą Rýmařov Valšov was built. There were estab- a břidlice. V 19. století dala významný lished industrial factories producing z Valšovem, co przyczyniło się do podnět dalšímu rozvoji přes obec nails, wire and agricultural machines. In dalszego jej rozwoju. Powstały zakłady vedoucí vybudovaná železnice Rýma- 1964 the commune jointed to Břidlična. przemysłowe produkujące gwoździe řov – Valšov. Vznikly průmyslové It has been independent since 1990. provozy s výrobou hřebíků a drátů, na i druty, koronkę oraz maszyny rolnicze. The village possesses a number of krajky a na zemědělské stroje. V roce W 1964 r. gmina połączyła się z Břid- monuments like: a church of the Holy 1964 byla obec sloučena s Břidličnou ličną, a w 1990 r. ponownie usamo- Trinity built in the years 1576 – 1606 a opět se osamostatnila roku 1990. dzielniła się. Do zabytków należy (rebuilt after the fire in 1860), two Z památek je to kostel Nejsvětější kościół Najświętszej Trójcy wybudo- chapels, a building of former school Trojice postavený v letech 1576 - 1606 wany w latach 1576 – 1606, odbudo- from 1909, a building of railway station nově vystavěný po požáru v roce 1860, wany po pożarze w 1860 r., dwie ka- from 1885 and a monument of war dvě kaple, budova bývalé školy z roku plice, budynek byłej szkoły z 1909 r., victims. 1909, původní objekt nádraží z roku budynek dworca kolejowego z 1885 r. More information on: 1885 a památník válečným obětem. oraz pomnik ofiar wojennych. www.velkastahle.cz Další informace na internetu: Więcej informacji o gminie znajduje się na www.velkastahle.cz stronie internetowej: www.velkastahle.cz

33

VELKÉ KUNĚTICE

Se objevují prvně v listině z roku 1284, Pierwsze wzmianki o miejscowości A village was mentioned for the first ale byly založeny zcela zřejmě již pochodzą z 1284 r., ale praw- time in 1284, but the settlement was mnohem dříve. Ves patřila v této době dopodobnie powstała dużo wcześniej. probably founded long before. It vratislavskému biskupství. O významu W XIII w. wieś należała do biskupów belonged to Wroclaw Bishops in the vsi svědčila i zdejší fara, známá již wrocławskich. Księża i kościół miały 13th century. Priests had a big influence koncem 13. století, a samozřejmě duży wpływ na znaczenie wsi. Od on village’s life. The village was the kostel. Od konce 19. století a zvláště końca XIX w., a zwłaszcza na początku very important north part of the od počátku 20. století tvořila ves XX w. wieś tworzyła bardzo ważną industrial district establishing granite severní, velmi důležitý okraj okrsku północną część okręgu przemysłu and marble production at the turn of the žulového a mramorového průmyslu. granitowego i marmurowego. Dalsze 19th and 20th century. Its development Další osudy Velkých Kunětic v nové losy Velkých Kunětic były podobne do has become slower since 1945. době byly shodné s okolními obcemi. losów okolicznych miejscowości. Po Masonry production has not existed. A Po roce 1945 se původně velká obec 1945 r. początkowo wielka wieś Farm Land has got state ownership. postupně změnila v malou odlehlou zmieniła się w małą. Stopniowo zani- The population decreased dramatically vesnici. Dřívější pověstné kamenictví kało kamieniarstwo. Folwark został over the previous years when the postupně zaniklo. Bývalý statek byl upaństwowiony a po wysiedleniu Niem- German were displaced from the zestátněn. Po odsunu německého oby- ców liczba ludności radykalnie zmalała. village. They failed in the attempt to vatelstva a novém osídlení se počet Ponowne próby osiedlenia nie powiodły populate the settlement. The most obyvatel radikálně snížil. Ani dodatečné się. Z zabytków wymienić możemy significant historical monuments are: snahy po dosídlení nevedly k patřič- kościół św. Anny, bramę i cmentarny St. Ann church, a gate and a nému výsledku. Z památek je význam- mur okalający cmentarz, kościół Panny surrounding wall around the cemetery, ný kostel sv. Alžběty. Památkově Marii Śnieżnej, zameczek, bogato a church of the Blessed Virgin of the chráněna je brána a ohradní zeď zdobiony most prowadzący do za- Snow, a small castle, a rich decorated hřbitova. Na historických fotografiích je meczku oraz budynek Urzędu Gminy. bridge leading to the castle and a např. kostel Panny Marie Sněžné, zá- Więcej informacji o gminie znajduje się na building of the Village Office. meček, bohatě zdobený most k zá- stronie internetowej: More information on: mečku nebo krásná budova obecního www.velkekunetice.cz www.velkekunetice.cz úřadu. Další informace na internetu: www.velkekunetice.cz

VIDNAVA

Má bohatou a pohnutou historii. První Ma bogatą historię. Pierwsza pisemna Vidnava has a rich history. It was noted písemná zmínka o městě, založeném wzmianka o mieście wybudowanym wg for the first time in 1291 (built according na pravidelném osovém půdorysu, planu z prostopadłymi przecięciami ulic a plane with rectangular streets). The pochází z roku 1291. Do dějin zasáhly pochodzi z 1291 r. Do historii wpisały most important political events were válečné a politické události kolem dvou się wydarzenia polityczne i walki fights for the Silesia region in the years válek o Slezsko v letech 1741 až 1745. o Śląsk w latach 1741 i 1745. W wyniku 1741 and 1745. They demarcated the Vratislavským mírem byly stanoveny zawarcia pokoju we Wrocławiu zostały new state borders of Silesia as a result nové hranice Slezska, které se bez- wyznaczone nowe granice Śląska, of signed the peace agreement in prostředně dotkly i Vidnavy a učinily które uczyniły z Vidnavy przygraniczne Wroclaw. Vidnava has become a z ní pohraniční město odříznuté od miasto odcięte od bogatych wsi. border-town. The German were dis- bohatých vesnic. Nádherná obec plná Z Vidnavy, podobnie jak z innych placed from Vidnava and the other architektonických skvostů byla také, przygranicznych gmin zostali wysiedleni communes. In historical urban zone jako všechny obce v pohraničí, pozna- Niemcy. W miejskiej strefie zabytkowej there are some places of interest worth menaná odsunem německého obyva- stoi noworenesansowy Ratusz, szereg seeing: the Renaissance Town Hall, telstva. Stopy necitlivého stavebního barokowych i klasycystycznych domów, numerous baroque and classical přístupu za komunistického režimu jsou secesyjna apteka założona w 1769 r., buildings, a secession pharmacy dodnes patrné na památkově chrá- parafialny kościół św. Katarzyny. Do founded in 1769, a parish St. Catherine něném náměstí. V městské památkové innych zabytków kultury należą rzeźby church. There are also sculptures from zóně stojí novorenezanční radnice, z XVIII w., zamek byłego wójta oraz the 18th century, a castle of former řada barokních a klasicistních měš- gimnazjalny kościół św. Franciszka town’s mayor and St. Francis from ťanských domů, secesní lékárna zalo- z Asyżu. Powyższe zabytki świadczą Assisi school church. Numerous žená v roce 1769, farní kostel Sv. Kate- o byłym znaczeniu słynnego dawniej monuments are the sign of traditional řiny. Další významné památky tvoří miasta. and the importance of the town. sochy z 18. století, zámek bývalého Więcej informacji o gminie znajduje się More information on: fojta, gymnaziální kostel sv. Františka na stronie internetowej: www.vidnava.cz z Assisi atd. To vše dokládá důležitost www.vidnava.cz a zašlou slávu kdysi významného města. Další informace na internetu: www.vidnava.cz

34

VLČICE

Se skládají ze čtyř částí obce Bergov, W skład gminy wchodzą 4 miej- The commune consists of four Dolní Les, Vlčice a Vojtovice. Obec se scowości: Bergov, Dolní Ves, Vlčice settlements: Bergov, Dolní Ves, Vlčice z historického pohledu nevyvíjela jako i Vojtovice. Pierwsze pisemne wzmianki and Vojtovice. The first written mention územní celek. Je velmi pravděpodobné, o wsi Vlčice pochodzą z dokumentu of Vlčice comes from 1248. Wroclaw že právě na Vlčice se vztahuje z 1248 r., w którym wrocławski biskup bishop gave a knight Vrocivojov 40 zakládací listina z roku 1248, kterou darował rycerzowi Vrocivojovi do za- corn-fields “on the Vlčici River”. Polish vratislavský biskup daroval rytíři siedlenia 40 łanów „nad rzeczką Vlčici”, settlers were to populate that area on Vrocivojovi k osazení 40 lánů "nad pod warunkiem osiedlenia tam Polaków the German rights. The Bishop Vlčice říčkou Vlčicí" s podmínkou, že tam mají na prawach niemieckich. Biskupskie fief belonged to numerous well-known být usazeni Poláci, ale na německém vlčickie lenno posiadało wiele znanych families. The Vlčice’s castle was rebuilt právu. Biskupské vlčické léno držela rodów. Zamek Vlčicki był kilkakrotnie several times – from a Gothic tower to postupně řada významných rodů. przebudowywany, od gotyckiej wieży a Renaissance little castle. The great- Vlčický zámek prošel mnoha staveb- przez renesansowy zameczek, aż do est rebuilding in the empire style was in ními změnami od gotické tvrze přes największej przebudowy w stylu empire 1829. A large nature park was renezanční zámeček až po nej- w 1829 r. W 1845 r. powstał przy zam- established next to the castle in 1845. výraznější empírovou přestavbu v roce 1829. V roce 1845 vznikl u zámku velký ku duży park przyrodniczo – krajo- There is a church in the village – a přírodně krajinářský park. Památný je brazowy. W miejscowości tej znajduje baroque building with a Renaissance zdejší farní kostel, kterému byla się też kościół – barokowa budowla core. It possesses a valuable collection vtisknuta barokní podoba. V kostele je z renesansowym rdzeniem. W kościele of wooden sculptures of saints and a velmi cenná skupina dřevěných soch znajduje się cenna kolekcja drew- pulpit. In the commune there was a svatých a kazatelna. V obci byla pila nianych rzeźb świętych i ambona. sawmill and a power plant as well as s mlýnem, elektrárna, tradici vždy mělo W gminie znajdował się tartak z mły- agriculture was developing. The zemědělství. K nejzávažnějšímu zlomu nem, elektrownia oraz rozwijało się number of inhabitants decreased ve vývoji obce z demografického rolnictwo. Znaczne zmniejszenie liczby considerably in 1945 when the German hlediska došlo po roce 1945, kdy ludności wystąpiło po 1945 r., po had left the commune. odsunuté obyvatelstvo jen z části opuszczeniu tych terenów przez More information on: nahradili čeští osídlenci. ludność niemiecką. Więcej informacji www.vlcice.cz Další informace na internetu: o gminie znajduje się na stronie in- www.vlcice.cz ternetowej: www.vlcice.cz

VRBNO POD PRADĚDEM

Město je položeno v podhůří Hrubého Miasto znajduje się u podnóża Hrubého The town lies at the foot of Fat Jesenik Jeseníku v nadmořské výšce 520 - 590 Jesenika na wysokości 520 – 590 m 520 – 590 m above the sea level in the metrů nad mořem a je na soutoku Bílé, n.p.m., w dorzeczu rzek: Bílé, Střední Bílé River, the Střední River and the Střední a Černé Opavy. Vrbno (ně- i Černé Opavy. Vrbno (niemiecki Černé River basin. In the beginning mecky Würbenthal) bylo původně hor- Würbenthal) było początkowo górniczą Vrbno (German Würbenthal) was a nickou osadou založenou pravděpo- osadą założoną w XIII w. na szlaku mining settlement established in the dobně již ve 13. století na obchodní handlowym w kierunku Bruntála, 13th cent. on a trade route Bruntál–Zlaté stezce na Bruntál, Zlaté Hory a do Zlatych Hor i Polski. Osada była Hory–Poland. The settlement was a Polska. Osada přešla do majetku pánů majątkiem właścicieli Bruntálskich property of Bruntál owners from Vrbno. Bruntálských z Vrbna a byla povýšena z Vrbna, a w 1611 r. została miastem The village became a mining town in roku 1611 na svobodné horní město. górniczym. Właściciele z Vrbna rozwijali 1611. The owners of the town developed Páni z Vrbna rozšířili dolování zlata wydobycie złota oraz metali poprzez extraction of gold and metal by foun- a kovů otevíráním nových šachet uruchamianie nowych szybów i miejsc dation of new shafts. After the battle on a rýžovišť. V pobělohorské době brun- do płukania. Po bitwie na Białej Górze White Mountain the Bruntál land used tálské panství patřilo až do roku 1938 bruntalskie ziemiaństwo należało do to belong to the order of German Řádu německých rytířů. Město bylo 1938 r. do zakonu Niemieckich rycerzy. knights until 1938. The worst period of postiženo třicetiletou válkou a roku Miasto było dotknięte wojną trzy- town’s history was time of the Thirty 1633 morem. V 19. století zde vyráběla dziestoletnią, a w 1633 r. epidemią Years War and plague epidemic in největší zbrojovka v Rakouské říši, dále dżumy. W XIX w. funkcjonowała tu 1633. In the 19th cent. there was: the pak přádelna lnu a jeho tkalcovna, największa fabryka broni w rzeszy biggest factory of weapon in the Aus- dřevovýroba a sklárna. Z památek je to Austriackiej, przędzalnia i tkalnia lnu, trian Reich, a spinning factory, a empírový kostel sv. Michala z 1. polo- zakład stolarski i huta szkła. Do weaving-mill of flax, a carpenter firm viny 19. století, barokní zámeček zabytków należy kościół św. Michała z I and glass works. Historical attractions s empírovými prvky, v místních částech poł. XIX w., barokowy zameczek z ele- of the town are: the 19th cent. St. je ve Vidlích dřevěná kaple sv. Hedviky mentami w stylu empire, w Vidle Michael church, a baroque castle with a v Mnichovu novogotický kostel z roku drewniana kaplica św. Hedwigi a elements in the empire style, a wooden 1876. Na vrchu Vysoká se nalézají w Mnichovu kościół z 1876 r. Na wzgó- St. Hedviga chapel in Vidle, a church pozůstatky dolů na zlato. rzu Vysoká znajdują się ruiny kopalni from 1876 in Mnichov. On Vysoká Hill Další informace na internetu: złota. Więcej informacji o gminie na there are remains of gold-mines. More www.vrbnopp.cz stronie internetowej: www.vrbnopp.cz information on: www.vrbnopp.cz

35

VYSOKÁ

Obec se nachází v osoblažském Vysoká leży na Osoblažskim cyplu. Na Vysoká is located on the Osoblaha výběžku. Na severu sousedí s Pol- północy sąsiaduje z Polską, na cape. In the north it borders on Poland, skem, na východě s obcí Dívčí Hrad, wschodzie z gminą Dívčí Hrad, na in the east Dívčí Hrad commune, in the na jihu je jejím sousedem obec Liptaň południu z gminą Liptaň, a na za- south Liptaň commune, in the west a na západě obec Jindřichov. Podle chodzie z gminą Jindříchov. Pod wzglę- Jindřichov commune. Vysoká with 302 počtu obyvatel je to obec malá (kolem dem liczby ludności jest małą gminą inhabitants is a small commune. Its 300 obyvatel). Rozlohu má 1 712 ha, (302 osoby). Powierzchnia wynosi total area is 1 712 ha which is covered z toho 63,2 % tvoří zemědělská půda 1 712 ha, w tym 63,2 % stanowią grunty by arable lands (63,2 %) and forests a 29,4 % půda lesní. Slovanské jméno orne, a 29,4 % – lasy. Słowiańska (29,4 %). The Slavic name comes from se odvozuje od její vysoké polohy mezi nazwa pochodzi od wysokiego poło- a high location of the commune potoky Petrovickým a Hraničním. Ve żenia gminy między potokami Petro- between the Petrovický Stream and the stávající podobě od roku 1990 se obec vickým i Hraničním. Od 1990 r. w skład Hraničný Stream. The commune has skládá ze tří místních částí (dříve gminy wchodzą wcześniej samodzielne consisted of three formerly independent samostatných sídel) Bartultovice, Pitár- gminy: Bartultovice, Pitárné i Vysoká communes: Bartultovice, Pitárné and né a Vysoká (německy Weissak). V zá- (niemiecki Weissak). W zachodniej czę- Vysoká (German Weissak) since 1990. padní části obce se nacházejí zbytky ści znajdują się ruiny twierdzy z XV w. There are ruins of the 15th century tvrze z 15. století. První zmínky Pierwsze wzmianki o Pitárném pocho- fortress in the west. The Pitárné local o Pitárném jsou z roku 1267 a o Bar- dzą z 1267 r., a o Bartultovicach – z part was noted for the first time in 1267, tultovicích z roku 1269. Z památek je to 1269 r. Do zabytków należy kościół św. another part, Bartultovice, was noted in fara s kostelem sv. Urbana z let 1765 – Urbana, wybudowany w latach 1765 – 1269. Among the most interesting 1767. V Bartultovicích u domu čp. 82 1767, w Bartultovicach stoi krzyż pokut- monuments are: St. Urban church from stojí smírčí kříž ze 16. století a u Hra- ny z XVI w., przy potoku Hraničnim 1765 – 1767, a cross from the 16th ničního potoka boží muka z 18. století. krzyż z XVIII w., a w Pitárném kościół century in Bartultovice, the 18th century V Pitárném se nachází kostel Nav- Zwiastowania Najświętszej Marii Panny cross by the Hraničný Stream, a church štívení Panny Marie z let 1766 - 1767. z lat 1766 – 1767. We wschodniej of the Annunciation of the Blessed Z přírodních zajímavostí se nalézají części gminy znajdują się błędne Virgin from 1766 – 1767 in Pitárné. východně od obce bludné balvany. kamienie, które są ciekawostką przy- Another nature attraction is Bludné Další informace na internetu: rodniczą. Więcej informacji o gminie na balvany (a kind of stone area) located www.sweb.cz/info.dh stronie internetowej: in the east part of the commune. More www.sweb.cz/info.dh information on: www.sweb.cz/info.dh

ZÁTOR

Obec se rozprostírá v úzkém údolí a je Gmina leży w dolinie, otaczają ją lasy i The commune is located in the valley obklopena lesy a kopci s příkrými góry ze stromymi zboczami, gdzie and it is surrounded by forests and svahy, až k nejvyššímu asi 500 m najwyższy grzbiet wynosi 500 m n.p.m. mountains with steep slopes (the vysokému hřbetu. Má dvě místní části – W jej skład wchodzą dwie miejsco- highest ridge of hills is 500 m). It con- horní je Zátor s potokem Záhoráčkem a wości: Zátor z potokiem Záhoračkiem sists of two settlements: Zátor with the dolní - Loučky s řekou Opavou. Jméno oraz Loučky z rzeką Opavą. Nazwa Záhoračký Stream and Loučky with the obce souvisí s rozvalinami hradu Sator Zátor jest związana z ruinami zamku Opava River. It shares its name with z poloviny 14. století. Ves pod němec- Sator z połowy XIV wieku. Wieś pod the castle Sator from the middle of 14th kým názvem Seifersdorff je uvedena niemiecką nazwą Seifersdorff była century. The German name of a village mezi majetkem klášteru Velehrad zapisana jako majątek klasztoru – Seifersdorff was a property of potvrzeným králem Přemyslem Otaka- Velehrad, potwierdzony przez króla Velehrad Monastery and confirmed by rem II. roku 1200. První písemná zprá- Przemysła Otakara II w 1200 r. Pier- King Przemyslaw Otokar II in 1200. The wsza pisemna wzmianka o miej- va o obci a tvrzi Sator je z roku 1377. first written mention of settlement scowości pochodzi z 1377 r. Zátor Obec utrpěla za válek husitských a za comes from 1377. During Hussite wars został zniszczony w czasie wojen hu- „třicetileté“ byla vypleněna. Základním and Thirty Years War Zátor was syckich oraz wojny trzydziestoletniej. způsobem živobytí místních obyvatel Głównym źródłem utrzymania miej- destroyed. The inhabitants earned their bylo zemědělství. Z památek je výz- scowej ludności było rolnictwo. Do living from agriculture. The most namný barokní kostel Nejsvětější znanych zabytków należy barokowy interesting architectural monuments Trojice z let 1753 - 1755 stojící na kościół Najświętszej Trójcy wybudo- are: a baroque church of the Holy místě původního dřevěného kostela wany na miejscu oryginalnego drew- Trinity built on a place of an original a komplex hřbitovní zdi se čtyřmi nianego z lat 1753 – 1755 oraz kom- wooden castle from 1753 – 1755 and a kaplemi. Pozoruhodné je, že dvě patří pleks ścian cmentarnych z czterema complex of cemetery walls with four místním farníkům a po jedné ze kaplicami. Dwie z nich należą do chapels. Two of them belong to local sousedních obcí Čaková a Nové miejscowych księży, jedna do gminy priests, one to the commune of Čaková Heřmínovy. Přírodní zajímavostí je Čaková i jedna – Nové Heřmínovy. and one – Nové Heřmínovy. A nature pramen zátorské železité kyselky z roku Z ciekawostek przyrodniczych znajduje attraction is a mineral water spring from 1771, rekonstruovaný roku 1999. się tu źródło wody mineralnej z 1771 r., 1771 re-opened in 1999. Další informace na internetu: zrekonstruowane w 1999 r. Więcej More information on: www.sweb.cz/ouzator informacji o gminie znajduje się na www.sweb.cz/ouzator stronie: www.sweb.cz/ouzator

36

ZLATÉ HORY

Jsou od svých mlhavých počátků spjaty Zlate Hory od początku istnienia są Zlaté Hory has always had rela- se zlatem a hornickou činností, což związane z górnictwem i wydobyciem tionships with mining and gold ex- přinášelo blahobyt i pády v životě jeho złota. W skład gminy wchodzi siedem tracting. The commune consists of obyvatel. Město se skládá ze sedmi miejscowości: Dolní i Horní Údolí, seven settlements: Dolní and Horní částí obce nesoucí názvy: Dolní a Hor- Ondřejovice, Rejvíz, Rožmitál, Salisov Údolí, Ondřejovice, Rejvíz, Rožmitál, ní Údolí, Ondřejovice, Rejvíz, Rožmitál, i Zlaté Hory. Znajdują się tu ruiny Salisov and Zlaté Hory. The most Salisov a Zlaté Hory. Ruiny hradu zamku Edelštejn, Kobrštejn i Luchen- interesting architectural monuments Edelštejn připomínají dobu pohra- štejn. Z innych zabytków zachowały are: ruins of Edelštejn, Kobrštejn and ničního hradu a strážce zlatých dolů. się: Kościół Wniebowzięcia Marii Panny Luchenštejn castle, the church of a Dále jsou to ruiny hradu Kobrštejn z 3 nawami, z gotyckim rdzeniem, Assumption of the Blessed Virgin with a a Luchenštein. Farní kostel Nanebe- zabytkowa zabudowa centrum miasta, Gothic core, a historical tenement vzetí Panny Marie je impozantní troj- kaplica św. Rocha, wieża widokowa na houses in the centre of the town, St. lodní stavbou. Historické jádro města je górze Biskupia Kopa, pielgrzymkowy Roch chapel, a lookout tower on the památkovou zónou. V popředí rozhled- kościół św. Marii Pomocnej (Maria peak of Biskupska Kopa Mountain, ny Biskupská kupa stojí kaple sv. Ro- Hilfe), zniszczony w czasie wojen i po a pilgrimage church of the Blessed cha. Poutní kostel sv. Marie Pomocné (Maria Hilfe) byl v dobách totality rewolucji zrekonstruowany, 14 kap- Virgin Protector of Life (Marie–Hilf), 14 záměrně zničen, po revoluci znovu liczek drogi krzyżowej. W 1766 r. little chapels of the Cross Way vystavěn. Na cestě ke kostelu je 14 ka- miasto odwiedził cesarz Josef II, (Calvary). In 1766 Emperor Joseph II pliček křížové cesty. Z významných a w 1887 r. w tutejszym sanatorium visited the town. The composer Leoš návštěvníků města bychom uvedli leczył się kompozytor Leoš Janáček, Janáček (in 1887) and the writer Franz v roce 1766 císaře Josefa II. Roku a w roku 1905 i 1906 pisarz Franz Kafka (in 1905 and 1906) was treated in 1887 se v sanatoriu léčil hudební Kafka. a town sanatorium. skladatel Leoš Janáček a v roce 1905 Więcej informacji o gminie znajduje się More information on: a 1906 spisovatel F. Kafka. na stronie internetowej: www.zlatehory.cz Další informace na internetu: www.zlatehory.cz www.zlatehory.cz

ŽULOVÁ

Je v každém případě spojena se zalo- Historia miasteczka związana jest Town history is connected with žením hradu Friedeberg, který byl po- z zamkiem Friedeberg, który został Friedeberg castle which was built in the staven v raném středověku. Neobvyklá, wybudowany we wczesnym średnio- Middle Age. The commune consists of okrouhlá věž žulovského kostela, která wieczu. W Žulowej znajduje się okrągła two settlements: Tomíkovice and je poslední zachovanou částí kdysi wieża – pozostałość zamku, widoczna Žulova. Rich deposits of granite mohutného hradu, je dominantou obce w szerokiej okolicy. W skład gminy enabled to establish the biggest stone a je viditelná ze širokého okolí. Žulová wchodzą dwie miejscowości: Tomí- firm of Hermann Franke in 1878. má dvě části obce - Tomíkovice kovice i Žulová. Bogate złoża granitu A school with a stone-work profile was a Žulovou. Přírodní bohatství předurčilo umożliwiły założenie w 1878 r. naj- also set up. The town has a lot of zaměření obyvatel. V roce 1878 zde większej kamieniarskiej firmy historical remains like: a round tower byla založena největší kamenická firma Hermanna Franke w Jesenikach. Pow- from the original castle, a monument Hermanna Franke na Jesenicku. stała również szkoła o profilu „kamie- with a sculpture of the Blessed Virgin Vznikla i kamenická škola. Na počest niarstwo”. Z zabytków można wymienić from 1898 (erected as a com- 50-ti leté vlády císaře Františka Josefa pomnik z rzeźbą Panny Marii z 1898 r., memoration of 50 years of Franc byl na náměstí v roce 1898 postaven postawiony z okazji 50-lecia władzy pomník se sochou Panny Marie. V roce Joseph’s rule). There is a little church 1878 byla zahájena novostavba kostela cesarskiej Franciszka Józefa. Na Bożej built in 1878 on the top of Mount of (hrubé žulové stavby gotického stylu) Górze znajduje się kościółek zbudo- God. It can be seen from the Otmu- na Boží hoře. Dříve v těchto místech wany w 1878 r., który przy dobrej chowskie Lake dam (from Poland) stála jen dřevěná kaple. Kostelík je pogodzie można zobaczyć z tamy when the weather is clear. Mount of viditelný z velké dálky. Za dobrého jeziora Otmuchowskiego w Polsce. God is a traditional place for pilgrimage. počasí ho lze spatřit z hráze Otmu- Boża Góra jest tradycyjnym miejscem More information on: chovského jezera v Polsku a s pomocí pielgrzymek od stuleci. www.sweb.cz/heide dalekohledu i z poměrně vzdálené Nisy. Więcej informacji o gminie znajduje się Boží hora je tradičním poutním místem na stronie internetowej: již po staletí a její obliba přetrvala do www.sweb.cz/heide dnešních dnů. Další informace na internetu: www.sweb.cz/heide

37