IVN voor natuureducatie & duurzaamheid.

De Groenbewuste Amsterdammer Jaargang 34 - Winter 2014/2015

IVN - Natuurlijk - Voor U

www.ivn.nl/amsterdam De Groenbewuste Amsterdammer Wat vindt u zoal in dit nummer? is een uitgave van IVN Vereniging voor natuureducatie en duurzaam- Een greep uit de inhoud: heid, afdeling Amsterdam. Onderwerp Blz 34e jaargang – Winter 2014/15

Foto voorkant Wat is duurzaam voedsel? 4 Kerkuil, uit Nederlandsche Vogelen Het allerlaatste stukje Amsterdamse wildernis 5 van Nozeman en Sepp, Den Haag, Raadselachtig gesis in de landelijke duisternis 7 Koninklijke Bibliotheek, 1047 B 13 Groene oases van belang voor een gezonde stad 10 Hemelse golven 12 Redactieadres Zwieren over eilanden 13 Nico Groos Honderden vogelboeken 14 Pieter Nieuwlandstraat 81 B 1093 XN Amsterdam 020-7850123 En natuurlijk weer een schat aan informatie over de vele [email protected] activiteiten, cursussen, wandelingen en things-to-do

Redactie Maddie Bartels Ronald van der Beek Neem ook een kijkje op onze website Ineke Deckers Nico Groos www.ivn.nl/amsterdam Ellen Huijsmans Peter Junge Corrie Leefkens - advertentie - Riek Somsen Just Wiarda

Drukwerk Drukkerij Editoo www.editoo.nl

Aanleveren van kopij: Kopij – teksten als Word 2003/2010 en foto’s als JPEG, PNG of TIFF – kunt u aanleveren middels e-mail aan bovenvermeld adres

Copyright Uw inzending wordt gepubliceerd onder de 'Creative Commons' licentie. Als u een artikel uit ons blad wilt kopiëren of gebruiken voor publicatie of andere niet-commerciële openbare doeleinden, dan vinden wij dat prima. Mits u bij dat artikel de naam van de auteur en de bron (Groenbewuste Amsterdammer nr. …, uitgegeven door IVN Amsterdam) vermeldt..

Deadlines 2015 1 februari (voor maart), 1 mei (voor juni), 1 augustus (voor september), 1 november (voor december)

Bestuursvergaderingen Iedere maand vergadert het bestuur in de Rietschuur bij kinderboerderij De Amsteldieren in het Amstelpark. De vergaderingen zijn openbaar. Wilt u ook komen of wilt u een bepaald onderwerp op de agenda hebben, neem dan van tevoren even contact op met het secretariaat (0617038035).

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 2 Van de redactie Van het bestuur

Peter Junge Ruth Bolt

Vogels verschaffen mensen veel vreugde. Dat is Hoe gaat het met IVN-Amsterdam? Doen we de nu zo, en dat gold ook in het verleden. Het goede dingen? En doen we die dingen goed? levendige bewijs daarvan is de uitgave van Dat waren de vragen waarmee het projectbe- ‘Nederlandsche Vogelen 1770-1829’; het stuur vanaf de vorige ledenvergadering in mei grootste en duurste vogelboek, dat ooit in 2014 op pad ging. We spraken met alle Nederland is verschenen. “De Nederlandsche werkgroepen, met sommige meerdere malen. vogelen zijn volgens hunne huishouding, aert, We deden een onderzoek naar de vraag of de en eigenschappen beschreeven,” aldus auteur IVN natuurgidsencursus voldoende actieve Cornelis Nozeman. Geen naslagwerk voor in het vrijwilligers oplevert. Het uitgangspunt van de open veld gezien de forse afmetingen. Maar in ledenvergadering is dat de vrijwilligers – actieve stilte thuis genieten van de prachtig gekleurde leden – en de werkgroepen die zij vormen het prenten van tekenaar Christiaan Sepp. kloppend en actieve hart van de organisatie zijn. Het bestuur bestuurt – dat betekent dat Een boek blijft echter een boek. Er gaat toch het bestuur zich bezig houdt met de langere niets boven waarnemingen in de buitenlucht. De termijn, met ervoor zorgen dat de werkgroepen opwinding die zich van je meester maakt. Het goed aan de slag zijn en kunnen blijven om dat ‘raadselachtige gesis’ dat je aanvankelijk op het te doen waarvoor het IVN er is: educatie over verkeerde been zet. De verhoogde hartslag. En natuur en duurzaamheid. En dat in Amsterdam dan... het gelukzalige gevoel dat door je – onze mooie stad aan het IJ met zijn groene lichaam stroomt bij een juiste waarneming. wiggen, honderden vogel- en plantensoorten, Lees hoe de kerkuil zich openbaart in het eeuwenoude bomen in verschillende nachtelijk duister van Gelderland. landschappen en biotopen.

Ook dichter bij huis valt veel te genieten. We Wat zijn onze bevindingen? Er is het grote nemen u mee naar het Westelijk Havengebied – aanbod van excursies en cursussen, de lange het allerlaatste stukje Amsterdamse wildernis. relatie met het Amstelpark en Amsterdam Zuid. Ook hier kan de vogelaar zijn hart ophalen. Tegelijkertijd zien we dat al deze activiteiten Havik, bruine kiekendief, blauwborst, roerdomp door een handjevol zeer actieve mensen en ijsvogels laten zich niet onbespied. De flora gebeuren en dat daardoor de garantie dat deze en de fauna zorgen voor volop verrassingen. activiteiten dóór kunnen gaan er onvoldoende is. Bovendien zouden we zoveel meer kunnen Maar de natuur staat in het westen van ons land doen, gezien de grote vraag die er is naar onze steeds meer onder druk. De verstedelijking rukt cursussen en excursies. In Amsterdam zijn genadeloos op. Groene oases moeten wijken talrijke activiteiten en initiatieven op het gebied voor hoogbouw. Het lot van de Almatuin aan de van natuur en milieu, waarmee we nauwer Zuidas is daardoor over enkele jaren bezegeld. kunnen samenwerken. Ook weten de actieve Ruim honderd tuinders raken verstoken van hun mensen elkaar binnen IVN niet altijd te vinden, grote passie: het verbouwen van eigen de werkgroepen lijken wel eilandjes die allemaal groentes. Groen heeft veel positieve kanten. min of meer alleen bezig zijn. De actieve leden Wetenschappers tonen aan dat meer groen tot missen soms het warme clubgevoel. En de een forse daling van de ziektekosten zou leiden. Rietschuur ligt geweldig mooi maar ook op drukke dagen in het park is het er stil. Dat alles Theorie en praktijk staan echter lijnrecht roept om actie en verandering. tegenover elkaar. Reden voor bezorgdheid. Staatssecretaris Jetta Klijnsma kreeg de hoon We hebben op de ledenbijeenkomst 29 van de hele natie over zich heen met haar november jl. aan de leden voorgesteld om de uitspraak dat iedere Nederlander een moestuin werkgroepen samen te voegen tot een paar zou moeten aanschaffen als aanvulling op zijn grotere clusters, om zo meer samenwerking, steeds kariger wordende pensioen. Qua samenhang en synergie te scheppen. De gezondheidsaspecten heeft zij in de kern wel clusters zijn in het beeld van het bestuur gelijk. Maar ook hier is de werkelijkheid verantwoordelijk voor de uitvoering van aanmerkelijk weerbarstiger. verschillende activiteiten, publiciteit en het verzinnen van vernieuwende activiteiten. Verder gaan we regelmatig bijeenkomsten organiseren op zondag in de Rietschuur, speciaal voor leden. Bijvoorbeeld lezingen en kleine excursies, in samenwerking met de natuurgidsencursus.

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 3 Zodat het daar een drukte van belang is, een gonzende bijenkorf, waar men elkaar kan Wat is duurzaam voedsel? ontmoeten en beter kan leren kennen. Ellen Huijsmans Het bestuur richt zich onder andere op het vernieuwen van de werving van vrijwilligers. Duurzaamheid is een woord dat je Dat zou veel meer via netwerken en sociale tegenwoordig vaak tegenkomt. Je hoort en media kunnen gebeuren, aan de hand van ziet het op TV, in kranten, commercials, duidelijke profielen en taakbeschrijvingen. Met advertenties en op verpakkingen van als concreet resultaat dat de bestaande etenswaren. Fabrikanten en leveranciers vacatures over een aantal maanden opgevuld verkopen ook duurzame energie, auto’s, zijn en dat bepaalde werkgroepen over een kleding of vakanties. Het klinkt spannend groter bestand aan actieve medewerkers en heel ‘groen’. Maar wat is duurzaamheid kunnen beschikken. Verder gaan we meer precies? En wanneer is voedsel duurzaam? samenwerken met andere actieve natuurclubs in Amsterdam.

Helaas kunnen we in deze GBA niet berichten over de resultaten van de 29ste november en wat de leden van onze plannen vonden, in verband met de sluitingsdatum voor de kopij. Daarover volgende keer, als het alweer 2015 en lente is, meer.

Het bestuur van IVN-Amsterdam wenst iedereen fijne feestdagen en een mooi en gelukkig 2015. We gaan er met zijn allen een Duurzame groenten en fruit mooi natuurjaar van maken. Mens, milieu en winst Duurzaamheid betekent in het kort dat mens, Het bestuur van IVN- milieu en winst uit economie in balans zijn. Voor Amsterdam je maaltijd moeten vissen in water waar olie in drijft vanwege olieboringen, zoals in Afrika wel wenst alle leden, is gebeurd, is bijvoorbeeld ver weg van duurzaamheid. Economische motieven staan donateurs en vrijwilligers dan op de voorgrond terwijl het milieu en de mens minder belangrijk zijn. Of, dichter bij huis, biologische groente verpakt in plastic is niet duurzaam. Het voedsel kan gezond en goed voor het milieu zijn, maar het plastic omhulsel is dat niet.

Men spreekt over duurzaamheid wanneer er evenwicht is tussen de 3 p’s, ‘people’, ‘planet’ en ‘profit’. Door duurzaam te leven houdt de mens rekening met de behoeftes van hemzelf en andere mensen en dieren op dit moment, en denkt daarbij tevens aan toekomstige generaties die ook moeten kunnen eten en leven. Dus je draagt zorg voor jezelf, je medemens en het milieu, nu en in de toekomst.

Een duurzame maaltijd Voedsel kun je duurzaam noemen als onder meer dieren en mensen die betrokken zijn bij de productie er niet onder lijden. Zo garanderen producten met een Fair Trade logo eerlijke handel en goede arbeidsomstandigheden voor de boeren en leveranciers van dat product. De producent moet verder ook verantwoord en zuinig omgaan met water, energie en land en er voor zorgen dat zo min mogelijk verontreinigde stoffen, zoals bestrijdingsmiddelen, antibiotica

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 4 en CO2, in het milieu komen. Dus groente en Zo kan duurzaam eten lekker, gezond en fruit dat met vliegtuigen vanuit bijvoorbeeld gevarieerd zijn. Nieuw-Zeeland naar Nederland is vervoerd, kun je niet als duurzaam bestempelen. En voedsel Bronnen: www.consumentenbond.nl, waarbij veel energie en water wordt verbruikt, www.platformduurzaamheid.nl, magazine Lekker Weten, editie herfst 2014, uitgave van Ekoplaza, www.clubgreen.nl staat ook laag in de ranglijst. Zo hebben volgens wetenschappers vleesproducten heel veel water nodig. De ontwikkeling van de grote Het allerlaatste stukje hoeveelheden veevoer vreet namelijk water. Zo Amsterdamse wildernis heeft een kilo rundvlees uiteindelijk 15.000 liter drinkwater verbruikt. Plantaardige producten Laura van Furstenberg scoren vele malen beter wat duurzaamheid betreft. Binnen Landschapspark De Bretten – de ‘groene scheg’ in het Westelijk Havengebied ten Ook groenten en fruit van de boer om de hoek noorden van de Haarlemmerweg, die loopt van kopen, voedsel uit de (buurt)moestuin oogsten Halfweg tot aan de Haarlemmerpoort – bevindt en het gebruiken van zogenaamde biologische zich een werkelijk ruig stuk stadsjungle: seizoensgroenten zijn beter voor mens en ‘De Lange Bretten’, omrand door milieu. Dus bijvoorbeeld in de zomer volkstuinparken De Groote Braak (sinds 1983) Nederlandse tomaten en sla en in de winter en De Bretten (sinds 1976), ten Westen van andijvie en kool eten. station Amsterdam Sloterdijk. Seizoensgroente: rode kool Kolen en knolgewassen schijnen in de koude maanden sowieso gezond voor ons te zijn omdat we door het Nederlandse gure weer behoefte hebben aan stevige kost. Op internet zijn veel verschillende recepten te vinden voor wintergroenten. Een eenvoudig rode koolrecept met een smakelijk resultaat is (roer)gebakken rode kool. Overigens bestaat er van rode kool ook een zomervariant.

Recept voor roergebakken rode kool Nodig: 3 eetlepels olijfolie of kokosolie, 1 rode kool, 2 (of meer) eetlepels rozijnen, 2 eetlepels wijnazijn, ahornsiroop, zout. Wanneer je je in de Lange Bretten begeeft, word je onvermijdelijk opgeslokt door de woestenij van dit stuk natuur. In tegenstelling tot de vele gecultiveerde parken die Amsterdam rijk is, lijken de bomen, struiken, bloemen en het hoge riet hier willekeurig hun weg te vinden en kun je jezelf compleet verliezen. Als je één van de vele nauwe wandelpaadjes inloopt en je omgeven raakt door een kleurrijke diversiteit aan bomen, struiken, wilde bessen en riet, kun je je niet voorstellen dat je je op een terrein bevindt dat omkaderd is door snelweg, trein, Rooergebakken rode kool haven en industrie. Je bent echt even weg.

Bereiding: Verwijder de harde stronk uit de rode De vele gezichten van de Brettenzone in de kool en snij de kool in reepjes. Verhit de olie in geschiedenis een wok of pan en (roer)bak de reepjes een De Lange Bretten, nu te bewonderen als een paar minuten. Of langer als je een wat zachtere recreatiegebied met veel struinnatuur en een kool wilt. Voeg rozijnen, azijn, ahornsiroop en grote diversiteit aan flora en fauna, kent een e e zout toe. Afhankelijk van je smaak voeg je veel broeierige geschiedenis. In de 11 en 12 eeuw of weinig zout en zoet toe. Nog even bakken en is het natuurlijke landschap door intensieve klaar is de rode kool. Lekker met veenontginning omgevormd tot veenweidege- aardappelpuree, geitenkaas en walnoten. bied. Andere recepten met rode kool combineren de Het kwam gevaarlijk laag te liggen ten opzichte groente onder meer met appels en kruiden, van de verbinding tussen de Noordzee en het rozemarijn, cranberries of stoofpeertjes. IJ. De Spaarndammerdijk, die onder andere dit

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 5 gebied tegen het zeewatergeweld moest houden en meer ruimte te maken voor beschermen, is vele malen doorgebroken. In de zeldzamere planten. Dit maakt het land meteen Bretten resulteerde dit in De Groote Braak en aantrekkelijker voor vogels, amfibieën en de voormalige Jan Louwen Braak, die is zoogdieren. Het resultaat van deze menselijke uitgevloeid tot wat wij nu kunnen aanschouwen bemoeienis is verbluffend geweest; als als een mooi vijvercomplex waarin onder verbindingsstuk in de Groene AS is er alle andere lidsteng groeit. gelegenheid geweest voor dieren om zich de toegang te verschaffen tot dit unieke natuurgebied. Het is te hopen de Brettenzone haar natuurbescherming behoudt en dat na die 25 jaar niet besloten gaat worden om het gebied, inmiddels door de natuur en haar liefhebbers opgeschoond, om te toveren tot nieuwbouwwijk. Maak alstublieft geen korte metten, met de mooie Lange Bretten!

Struinen in de duinen? Het destijds opgespoten zand heeft De Bretten doen ontwikkelen tot een gebied zo rijk aan duinflora, dat je haast vergeet dat je niet in de duinen bent. Zo is het er bezaaid met teunisbloemen, bezemkruiskruid, distels en braamstruiken en is er zelfs duindoorn, Natuurstrook De Bretten ontleent haar naam nachtsilene en wondklaver te vinden. Daarnaast aan het Huis de Bretten/Brittenburgh, een is er een weelde aan oeverplanten en hoge landhuis langs de in 1631 aangelegde rietkragen, gelegen aan de vele sloten die de Haarlemmertrekvaart, dat werd afgebroken waterkwaliteit van het gebied sterk verbeterd toen ‘s Nederlands allereerste spoorlijn de hebben. Gert Snoei en Joke van der Boon van infrastructuur tussen Amsterdam en Haarlem IVN kunnen er alles over vertellen in een kwam versterken in 1839. rondleiding die je langs deze prachtige In 1935 werd, in het kader van het Algemeen diversiteit aan bomen en planten leidt. Uitbreidingsplan Amsterdam, door stadsarchitect Cornelis van Eesteren besloten dat De Lange Bretten een gecultiveerde groene ‘vinger’ moest worden, die het havengebied en de Amsterdamse bewoners met het groen zou verbinden. Van vele plannen, zoals de aanleg van park Brettenburg en sportpark De Hoorn, kwam weinig terecht. Ten behoeve van onder andere bedrijventerreinen en een station werd het gebied eind jaren ’60 opgespoten met slibrijk duinzand, maar ook hier gebeurde weinig mee. In de jaren ’70 is er veel bouwafval gestort, onder andere van de Nieuwmarktbuurt in verband met de aanleg van de metrolijn, wat heeft geresulteerd in de opvallende puinheuvels. Hierna heeft het verwaarloosde gebied tussen de volkstuinparken lang braak Het waterrijke en groen begroeide gebied is een gestaan, waardoor de natuur, met haar grillige paradijs voor vogels en herbergt ook spontaniteit, haar goddelijke gang kon gaan. zeldzame(re) exemplaren, zoals de havik, de bruine kiekendief, de blauwborst, de roerdomp In 2008 heeft Stadsdeel Geuzenveld/Slotermeer met zijn gehoemp en de ijsvogel. Deze laatste het inmiddels flink begroeide stuk natuur voor heb ikzelf onlangs mogen spotten, zoevend over 25 jaar overgedragen aan Landschap Noord- het water met zijn metaalblauwe rug en Holland. Dit is een erg goede zet geweest: vleugels! vrijwilligers van Landschap Noord-Holland, in samenwerking met IVN Zuid-Kennemerland en En dan is de vogelliefhebber nog steeds niet IVN Amsterdam, zijn hard aan de slag gegaan uitgekeken en –geluisterd: de vele nachtegalen om het gebied in kaart te brengen en te zullen je ’s avonds betoveren met hun prachtige verbeteren. Zo grazen er sinds 2009 Schotse fluitconcerten. hooglanders en Hollandse landgeiten, wordt er gemaaid en worden er schiet- en kraakwilgen gesnoeid, om het land nat en onbebost te

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 6 Een opmerkelijk zoogdier Naast vogels en kikkers, padden en Raadselachtig gesis in salamanders zijn er diverse zoogdieren te de landelijke duisternis vinden in de Lange Bretten, zoals bunzingen, hermelijnen, hazen en konijnen, vossen, Maddie Bartels waterspitsmuizen en de mens. Het herfstseizoen vordert en het wordt steeds vroeger donker. Als Amsterdamse stadbewoners willen we af en toe lekker een tijdje buiten in de natuur zijn. Dit keer genieten we van een verblijf in een mooie boerderij in de Gelderse Achterhoek. Je kunt er alleen maar over een doodlopend landweggetje komen. Vanuit de ramen kijken we op ruime weilanden met mooie jonge roodbonte koeien, herfstige bosranden en gemaaide akkers. We ervaren pure landelijkheid en een weldadige rust.

Maar meteen al de eerste avond als het donker De mens? Jazeker, sinds jaar en dag wonen er is horen we buiten tsssss….., tsssss….., zwervers – of beter stadsnomaden – op het tsssss….... Dit gesis (of geblaas) wordt terrein, wiens tentenkampjes je soms kunt eindeloos herhaald, met steeds een paar vinden aan de randen van de graasgedeelten seconden stilte ertussen. Het gaat zowat de van de Schotse hooglanders. Daarbinnen hele nacht door. Als we in de deuropening van mochten zij niet meer wonen en het is de vraag de boerderij naar de overdadige sterrenhemel hoelang de gemeente hen nog gedoogt. Ik fiets, staan te kijken, leidt dit intrigerende geluid ons gezien mijn zomers verblijf op tuinpark De af. Het lijkt van een vaste plek vandaan te Groote Braak, bijna dagelijks door de komen. We lopen nieuwsgierig in de richting Brettenzone en recentelijk stuitte ik op ervan en ontdekken dat het uit de oude meerdere ME-pelotons die het gebied aan het schaapskooi op het erf komt. Het gesis houdt uitkammen waren. Hoewel ik vermoedde dat eventjes op als we dichterbij komen en met een het om een uitzetactie ging, vernam ik later van zaklantaarn schijnen, maar wordt al gauw weer een buurman dat er een vermiste zwerver in hervat. Geen idee wat of wie dit dreigende en het gebied overleden zou zijn. Maar hierover is zelfs spookachtige geluid maakt. Elke avond is natuurlijk geen woord te vinden in de media, het weer raak. dus het voorval blijft mysterieus…

Kerkuil op zolder (foto Vogeldagboek.nl)

We zoeken zonder resultaat op internet en in Of je er nu langdurig wilt kamperen of enkel apps naar allerlei mogelijke nachtdieren en hun tussen zonsopgang en zonsondergang wilt geluiden. We denken zelfs even aan een genieten van de ruige schoonheid van dit ontsnapte slang. We nemen het raadselachtige bijzondere natuurgebied, de Lange Bretten gesis op de smartphone op en mailen dit naar biedt natuurliefhebbers een oase aan struin- en de verhuurder Staatsbosbeheer. Hij antwoordt spotmogelijkheden. En de kinderen? Die kun je dat hij het ook niet weet. Maar juist op het er kwijt in de weidse speeltuin. moment dat we weer stadwaarts moeten keren treffen we de naburige boer op het erf aan.

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 7 Hij komt zijn koeien in de wei verzorgen. Deze afbeeldingen worden vaak afgedrukt op Zevenjarige kleinzoon schroomt niet om te populaire gebruiksvoorwerpen, zoals op een vragen: “Weet u wie dat enge sissend geluid ’s postzegel (Kerkuil door Antonio Scopoli, 1769) avonds maakt daar in die donkere schuur?” De of populair magneetje voor op de koelkast boer antwoordt zonder aarzeling: “Dat is een (jonge Kerkuil door Albrecht Dürer, 1508). Ook kerkuil. Dit jaar hadden we een nest met wel is de vogel als bouwplaat of knuffel te koop. zeven jongen. Kerkuilen komen hier zowat elk Uilen spelen vaak bovendien een geheimzinnige jaar broeden.” Het raadsel was nog net op tijd rol in verhalen, zoals Harry Potters Sneeuwuil opgelost! Een beetje vogelaar heeft echter vast Hedwig. meteen al aan de Kerkuil (Tyto alba) gedacht. En voor andere lezers hebben de foto’s het raadsel ‘wie is het?’ helaas al verklapt. Een volgende vraag doemt echter alweer op: wat is de Kerkuil eigenlijk voor een intrigerende vogel?

Kerkuil op postzegel

Anders dan zijn naam doet vermoeden broedt de Kerkuil nog maar sporadisch in kerken. Hij houdt meer van halfopen cultuurlandschap, waar zijn voedsel is te vinden. Hij broedt op verscholen, rommelige plekken, zoals in ruïnes en holle bomen. Maar vooral huist hij op zolders van boerderijen en in schuren. Vaak is in de nok van het dak een gat gemaakt om gemakkelijk in en uit te kunnen vliegen. In het Friese ‘oelebord’ (uilenbord) wordt dit gat geflankeerd Jonge kerkuil op koelkastmagneet door twee zwanen. De Kerkuil is dus eigenlijk een ‘boerenuil’. In Engeland heet hij dan ook Het sissend geluid dat wij hoorden klinkt al ‘Barn Owl’ (barn = boerenschuur). angstaanjagend in de nacht, maar de kerkuil blijkt ook nog eens ijselijk te kunnen krijsen. De Kerkuil is een echte kosmopoliet. In 35 Zijn verschijning maakt bepaald indruk. In het ondersoorten, waarvan twee in ons land, komt bleke hartvormig gezicht kijken, zoals bij alle hij voor op alle continenten, behalve op uilen, twee ogen recht naar voren je indringend Antarctica. Dat laatste is niet verwonderlijk aan. Hij lijkt daardoor wel wat op een mens. De want hij kan slecht tegen de kou. Zo heeft de Kerkuil is de meest nachtelijke vogel onder de zeer strenge winter van 1963 (ja, die van de uilen en kan uitstekend in het donker zien. Hij zware elfstedentocht!) de ongeveer 3000 jaagt dan op veld-, spitsmuizen en op andere broedparen in Nederland gereduceerd tot enkele kleine dieren. Dankzij zijn scherpe, zelfs tientallen. Ook andere feiten en ontwikkelingen driedimensionale gehoor, kan hij zijn prooi al op hebben hem parten gespeeld, zoals verandering grote afstand traceren. Geruisloos vliegend van landschap door ruilverkaveling, moderne weet hij zijn slachtoffer ongemerkt te landbouwtechnieken en uitbreiding van het benaderen. Met zijn sneaky gedrag in het wegennet, met meer verkeer en dus meer donker laat hij ook ons (lekker?) griezelen. slachtoffers. Kerkuilen spreken tot de verbeelding en worden sinds eeuwen op allerlei manieren afgebeeld.

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 8 Nieuwe boerderijen en schuren hebben vaak Bij gunstige omstandigheden kan tot ver in geen zolder met geschikte hanenbalken meer november gewoon nog aan een nieuwe leg om een nest op te bouwen. De Kerkuil is flinke worden begonnen. En in februari kan het periode met uitsterven in ons land bedreigd lentespel van hof maken alweer beginnen. geweest. Sommige paartjes kunnen in zo’n topjaar, zoals nu, wel zo’n 20 jongen grootbrengen.

Oelebord of Uilenbord

Gelukkig zijn er initiatieven gekomen om de Kerkuil te beschermen en om hem vooral aan Jonge Kerkuilen (foto Vogeldagboek.nl) geschikte broedplaatsen te helpen. Er worden speciale nestkasten geplaatst op plekken waar Vanwege die grote productie wordt wel hij voldoende muizen kan vinden. Noord en gesproken van ‘Barnevelder’ uil. Mocht de Oost Nederland zijn gunstige regio’s voor muizenstand volgend jaar niet zo hoog zijn dan broedgebieden. zal het broedsucces van Kerkuil naar verwachting ook minder groot zijn. Ook in en rond Amsterdam worden wel kerkuilen waargenomen, met name in een Duisternis en Kerkuil horen bij elkaar. Onze landelijke omgeving, zoals IJdoorn, Flevopark, eerste donkere dagen van deze herfst kregen Bijenpark, de noordrand van de stad, een extra spannende dimensie door zijn Waterland, het AMC, het Amsterdamse Bos, raadselachtige gesis. En dan moeten de echte Amstelland en (rond) Schiphol. Er zijn dankzij donkere dagen nog komen! het plaatsen van nestkasten zelfs tientallen broedgevallen geconstateerd. In de stenige binnenstad wordt hij echter nauwelijks aangetroffen.

Het gaat gelukkig de laatste decennia een stuk beter met de Kerkuil. Toch fluctueert het aantal broedparen en jongen per jaar sterk. Na een strenge winter is dat bijvoorbeeld goed te merken. Een heel essentiële rol speelt de jaarlijkse stand van zijn favoriete voedsel: muizen (vooral veld- en spitsmuizen). 2014 was een uitstekend jaar voor de veldmuis, die wat Veel nuttige informatie over de nog steeds betreft zijn populatie een cyclus van enkele kwetsbare Kerkuil biedt de landelijke jaren doormaakt. Na een jaar met weinig Kerkuilenwerkgroep: www.kerkuil.com. Daar is muizen komt een periode van groei van het ook een informatief en praktisch boek van aantal, culminerend in een topjaar, waarna de kerkuilenexpert Johan de Jong, ‘Handleiding cyclus opnieuw begint. voor kerkuilbeschermers’ te vinden en vrij te downloaden. Muizenplaag? Goed voor de Kerkuil! Hoe meer muizen, des te vruchtbaarder het vrouwtje. Er zijn dan veel jongen per broedsel, wat kan oplopen tot wel 11 kuikens! Bovendien kan een paartje in een goed muizenjaar soms wel 3 legsels produceren.

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 9 De wervende folder van de Almatuin laat er Groene oases van belang geen misverstand over bestaan. “Geniet tijdens voor een gezonde stad het tuinieren van het buiten zijn en van de voldoening van de zelfgekweekte groenten, Peter Junge kruiden en planten.” Voor iedereen een haalbare kaart. Elke tuin, in totaal zijn het er 128, is De Almatuin, groene oase te midden van zeventien vierkante meter groot en kost zestig hoogbouw van de Zuidas. Bron van euro voor het hele seizoen. Dat is 2,30 euro per ontspanning voor velen. Ruim honderd week ofwel veertig cent per dag. En dat in deze stadsmensen leven zich hier uit op de door tijd. Voor elk ander uitstapje moet je hen gehuurde stukjes grond. Ook aanmerkelijk dieper in de buidel tasten. hooggehakte bankdames en in maatpakken gestoken heren, studenten en bewoners vinden hier tijdens de lunchpauzes verpozing. Maar niet meer voor lang. Volgend jaar moet een deel van dit oord wijken voor een (tijdelijke) parkeerplaats voor honderd tot 150 auto’s. Daarna, in 2018, volgt hoogbouw in het kader van de uitbreiding van de Vrije Universiteit. En weer is de natuur de grote verliezer.

Maar er hangt een onheilswolk boven het complex. Het groen zal binnen enkele jaren moeten verdwijnen. De ‘slokop’ VU en vanaf 1 januari 2015 de nieuwe eigenaar van de grond, heeft de plek zelf nodig. In de toekomst wordt hier betafaculteit gehuisvest. De strijd is al min of meer gestreden. Maar zonder slag of stoot gaat dat niet. Een kleine groep gebruikers, verenigd in de ‘Vrienden van de Almatuin’ probeert aan de plannen voor een parkeerplaats te sleutelen. Niet door acties, maar door een Het Amsterdamse ziekenhuis VUmc als robuuste dialoog. achtergrond. Strak gelijnde en hoog naar de hemel reikende gebouwen rondom. Overal het Woordvoerder Aveen Colgan: “Wij proberen drie dreunen van heimachines. Vliegtuigen, die laag jaar respijt te krijgen. Het is de bedoeling om overkomen. In de verte de gele via overleg met de VU, de gemeente en andere traumahelikopter op weg naar slachtoffers. Op omringende bedrijven een gezamenlijke visie op het eerste gezicht niet bepaald een omgeving te stellen over hoe het verder moet. Alle om eens lekker te ontspannen. Dat is echter partijen zijn het nu in principe wel eens dat de een groot misverstand. Hier is levendigheid tuinen tot en met 2017 een groen rustpunt en troef. Dit is ‘the place to be’ voor mensen met sociale ontmoetingsplek moeten blijven, maar groene vingers. Schoffelen, zaaien, maaien, tevens een centrum van onderzoek en snoeien. onderwijs.

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 10 Het gaat niet alleen om de gebruikers van de Hier wordt je geleerd hoe je biologisch voedsel moes- en schoffeltuinen, maar ook kan verbouwen. Er komt steeds meer medewerkers van de kantoren op de Zuidas, wetenschappelijk bewijs voor de stelling dat een studenten en bewoners zoeken hier in de groene omgeving een belangrijke factor is voor lunchpauzes ontspanning. Tuinders zeggen de gezondheid van mensen. Maar, wat gebeurt, tegen ons: “Waar beginnen jullie aan, er is toch groen wordt meer en meer een sluitpost van geen hoop?” Maar zonder hoop is er geen leven. bezuinigingen. Een ongezonde levenswijze is We proberen ook mensen te bereiken door een steeds groter wordende probleem. Neem informatie, symposia en educatie om ze op die alleen al het gegeven dat in Nieuw West slechts manier te doordringen van het feit hoe één procent van de jongeren voldoende belangrijk groen voor een stad is.” Op allerlei groentes eet, terwijl dat in Zuid vijftien procent manieren wordt de achterban gemobiliseerd. is. Groen nodigt uit tot meer bewegen en is Deskundigen worden van stal gehaald om de daardoor belangrijk in de strijd tegen correlatie tussen de groene natuur en de overgewicht en de daarmee gerelateerde volksgezondheid te benadrukken. suikerziekte. Het zou daarom zo belangrijk zijn om een deel van de tuin te behouden voor wetenschappelijk onderzoek, noem het een groen laboratorium.” Conclusie: ruil vitamines niet in voor asfalt en bouwstenen,

De volgende spreker, Jolanda Maas, senioronderzoekster voor de VU en VUmc, diepte de materie verder uit. Haar conclusies waren verbijsterend. Het blijkt dat ziekenhuispatiënten met uitzicht op een groene omgeving minder pijnstillers na een operatie nodig hebben. Dus minder kosten maken. Mensen in een groene omgeving, die lijden aan diabetes of migraine of depressies of angststoornissen, bezoeken aanmerkelijk minder de huisarts dan stadsbewoners met soortgelijke kwalen, die ingeklemd zitten tussen cement.

Zij rekende voor dat door meer groen in totaal een bedrag van vierhonderd miljoen euro aan ziektekosten kan worden bespaard. En dat is hard nodig. De kosten rijzen de pan uit. In 2013 werd 94,2 miljard euro aan zorg uitgegeven, nog afgezien van de maatschappelijke kosten. Alleen al het ziekteverzuim, gemiddeld blijven Sprekers op ‘t symposium: Jaap Seidell (l) en Jolanda Maas werknemers 7,5 dag per jaar ziek thuis, kost werkgevers rond de dertien miljard euro. Een mooie nazomerse dag. Her en der zijn Volgens het rapport ‘Groen, gezond en mensen aan het tuinieren. Over en weer wordt productief’ uit 2012 van KPMG, met de luidkeels informatie uitgewisseld. Blije gezichten Amsterdamse wijk Bos en Lommer als alom. In het grasveld een kring van stoelen en onderzoeksgebied, zou de aanleg van tien banken. Bezoekers voor het symposium ‘Het procent meer groen leiden tot 132 minder belang van groene oasen voor een gezonde patiënten, die aan depressies lijden. Een stad’ schuiven aan. Opvallend veel allochtonen besparing op de behandelingskosten van onder hen. Als eerste neemt VU-professor 223.000 euro en op het vermeden voedingsleer Jaap Seidell, die bekend staat als ziekteverzuim van 277.000 euro. de overgewichtspecialist, het woord. Hij schetst een somber toekomstbeeld. Negentig procent Cijfers spreken blijkbaar niet altijd voor zich. van het westen van Nederland is over tien jaar PvdA-staatssecretaris Jetta Klijnsma van Sociale stedelijk gebied. En dat heeft gevolgen voor de Zaken kreeg de hoon en woede van heel het volksgezondheid. “Zorg dat mensen buiten land over zich heen met haar opmerking dat komen. Dat bevordert de gezondheid. Hier in de een moestuin een uitstekende aanvulling zou Almatuin kan je ontsnappen aan de hectiek van zijn op het steeds kariger wordende pensioen. de stad. Hier kan je ontstressen. Hier kan je Maar in de kern had ze wel degelijk een punt. yoga beoefenen. Niet alleen uit financieel oogpunt, wat haar insteek was. Maar ook om gezondheidsredenen, zoals wetenschappers aantonen.

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 11 Groepjes kranen stijgen op en kiezen Hemelse golven trompetterend koers naar de akkers rondom het meer. Het worden er steeds meer. Duizenden en Just Wiarda nog meer kranen vliegen over ons heen in kleine en grote vluchten. Het gaat maar door. Zeven uur zijn we er. Door het duister begeven En je kunt er geen genoeg van krijgen. Ze we ons naar de dijk aan het half droog gevallen klappen en glijden sierlijk door de ochtend. Hun meer (Lac-du-Der in Champagne). We zijn niet vlucht is majestueus. Kop en hals voorwaarts de enigen. Iedereen zwijgt of praat op gestrekt en de poten achterwaarts. fluistertoon. Het lijkt op de stemming vóór een begrafenis, maar we zijn gekomen voor een uitbundig feest. We turen naar het meer, maar we zien niets. Het is nog te donker.

Na het ontbijt rijden we rond door het land. Overal zijn ze neergestreken, op glooiende maisakkers, kale omgeploegde vlakten en weiden, in kleine plukjes of met zijn honderden. Af en toe lijken we iets te horen. Het wordt Meestal zitten ze een eind van de weg af, want schuchter lichter en luider. Dan komt het meer het zijn zeer schuwe vogels. Een enkel woord in feeststemming. Het wonder waarvoor we de vanuit de auto, en weg zijn ze op zoek naar een verre reis hebben ondernomen, voltrekt zich veilig heenkomen. waarlijk aan ons oog en oor.

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 12 Een uur voor het schemer keren we terug naar (ga vooral even een kijkje op nr 634; door de de dijk. De eerste kranen zijn al op het meer poort van de Oranje-Nassau kazerne stuit je op aangeland. Daar zullen ze de nacht in rust en het prachtige, voorname en ruime Wilhelmina veiligheid doorbrengen. Ze doen zich tegoed Blombergplein). De bestaan aan wormpjes onder het zand. En dan begint uit Kattenburg, Wittenburg en Oostenburg. Ze het feest opnieuw, nog uitbundiger dan in de liggen grof weg gezegd tussen het IJ aan de ochtend. De kraanvogels kondigen hun komst westzijde, de Kattenburgergracht, de uit de verte al aan met hun ontroerende oer- Wittenburgergracht en de Oostenburgergracht trompetgeschal. Van overal komen ze (tezamen vormen deze grachten de aanvliegen, in ordelijke v-vluchten of in zogenoemde Eilandenboulevard) aan de ogenschijnlijk ongeordende slierten. zuidzijde, de Czaar Peterstraat in het oosten en Tienduizenden vogels moeten het zijn. de aan de noordzijde.

Als je denkt dat het is afgelopen, komen er weer nieuwe golven aan. De golven doen ons denken aan de golven van leven en licht die het Göingenbos in de kerstnacht omtoveren tot de mooiste wildtuin in Zweden, zo onvergetelijk beschreven door Selma Lagerlöf in haar verhaal De Kerstroos. De zon staat nu heel laag. De bomen in het westen staan in vuur. Daarover heen komen de laatste zwermen overvliegen. Het wordt donker, kouder en stiller. De kranen verdwijnen langzamerhand in de avond. De dagcirkel is rond. Nieuwe Noordhof Oosterkerk Bronnen foto’s: Arent van Wassenaer / Lac-du-Der 15 november 2014 Billy Herman www.starlingreizen.be De eilanden worden van elkaar gescheiden door drie vaarten, , Zwieren over eilanden en de gedeeltelijk gedempte . Just Wiarda Hoe het begon Op de warmste novemberdagen ooit – zeggen Amsterdam was in de zeventiende eeuw het de metingen – heb ik gezworven over de zeehandelscentrum van de wereld. De oude Oostelijke Eilanden. Dit gebied is historisch stad barste uit haar voegen. De Admiraliteit van gezien erg interessant. Veel groen is er niet, Amsterdam en de koopvaardij – in het bijzonder maar dat mag de pret niet drukken. Ik heb een de VOC - hadden nieuwe grond nodig voor paar pleinen, plekken en bouwsels uitgezocht scheepsbouw en opslag van goederen. Het oog die ik graag wil zien. Waakzaam dolen en je viel op een ondiep en modderig gedeelte van ogen de kost geven doen de rest. het IJ, ten noorden van de IJ-dijk, nu Hoogte Kadijk geheten.

Het zal een levendig vogelgebied zijn geweest, met veel steltlopers, zo verbeeld ik me. Maar handel gaat voor alles, en er was nog geen vogelbescherming, laat staan een lastig referendum. De Admiraliteit streek neer in Kattenburg, de civiele scheepsbouw met toeleveringsbedrijven en magazijnen kwamen op Wittenburg en Oostenburg terecht. Er werden ook huizen voor werkers en hun gezinnen gebouwd. Het moet een bruisende, nijvere, gore en ongezonde boel zijn geweest. Ruw, luidruchtig en hard werk gedoogt geen fris Funenpark en groen.

Je kunt het gebied het beste verkennen per Wat er nog over is fiets. Vanuit de stad bereik je de eilanden via Van de bouwwerken die getuigenis kunnen Rapenburgerplein, Kadijksplein, Prins afleggen van deze ongekende bedrijvigheid, zijn Hendrikkade en dan de brug over richting er niet veel meer over. Verval, verkrotting, Scheepvaartmuseum, of via de Sarphatistraat brand, instorting en sloop hebben het gebied Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 13 onherstelbaar en onherkenbaar veranderd. In Daarachter ligt het Marine Etablissement. In de de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw is gouden eeuw waren daar de marinewerven heftig huis gehouden op de eilanden. gevestigd. Door een prachtige poort aan de Kattenburg heeft het meest geleden van de Kattenburgerstraat ging het werkend volkje sloophamer. Ik weet niet zo gauw een oud stuk naar binnen. Eveneens van de hand van Amsterdam dat zo grondig en hardvochtig is Stalpaert is de markante, robuuste, in de vorm aangepakt als de eilanden. van een Grieks kruis in 1671 opgetrokken Oosterkerk aan de Wittenburgergracht. De buurt heeft de bouwvallige kerk voor sloop weten te behoeden.

Aan het eind van de Oostenburgergracht staan de sierlijke voorgebouwen van de Admiraliteitslijnbaan en de VOC-lijnbaan. In de lange, smalle lijnbanen werd (hennep) touw geslagen. Op Oostenburg is verder nog één illuster oud bouwwerk overeind gebleven: het tot appartementencomplex omgetoverde voormalig Oost-Indisch Pakhuis uit 1721. Dit pakhuis was een uitbreiding van het op ‘s Lands Zeemagazijn gelijkende, maar veel grotere Huizenblokken Nieuwe Oosterburgerstraat Oost-Indisch Zeemagazijn uit 1665. Dit ook al weer door Stalpaert gebouwde magazijn was Drama of vooruitgang? Het is maar hoe je er toen het grootste civiele bouwwerk in de wereld tegenaan kijkt. Het is nu aangenaam wonen op (paleizen waren in die tijd groter dan industriële de eilanden. Ruimte, lucht, licht, rust en groen gebouwen). zijn alom aanwezig. Maar de knusheid, reuring, kleinschaligheid en schoonheid van de binnensteedse leef- en werkwereld zijn vrijwel geheel verloren gegaan. En dat is betreurenswaardig. Gelukkig hebben de ambtelijke tekentafels en de gemeentelijke politiek tegenwoordig meer respect voor het architectonische erfgoed, en leveren buurtbewoners meer en effectiever tegengewicht tegen onzalige saneringsdriften1).

Oostindisch Pakhuis

Dit architectonische hoogstandje is evenwel als gevolg van achterstallig onderhoud en onder de lasten van het opgeslagen goed in 1822 bezweken. Dat is jammer, want het magazijn ziet er op de oude plaatjes schitterend en imposant uit.

Kattenburg Terug naar het heden. Het gigantische Marine Etablissement op Kattenburg wordt ontsloten en zal vanaf januari 2015 onder een nieuwe naam - Marineterrein - in fasen worden teruggegeven aan de stad en haar gemeenschap. Het is een ’s Lands Zeemagazijn gebied met enorme potentie. Bij de ontwikkeling ervan staan maritieme kracht, Wat staat er nog aan ouds op de Oostelijke waterpark en innovatielab centraal. Het terrein Eilanden? Het meest beroemde bouwwerk is ‘s met grote grasvelden en oude bomen zal zijn Lands Zeemagazijn, thans Scheepvaartmu- parkachtig karakter behouden. seum, uit 1655, ontworpen door stadsbouwmeester Daniel Stalpaert in de stijl van het zogenoemde Hollandse classicisme.

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 14 Ik sta op het Rapenburgerplein. De gevels om Wat meer naar het noorden ligt het het plein ogen oud en echt, maar zijn nep. Het Windroosplein, dat uitkomst op de zijn replica van de gevels die er hebben Wittenburgervaart. Dit is een aardig plein met gestaan, en de gevelwand is verplaatst. Achter een mooie, goed verzorgde, intieme tuin in het de gevels is nieuwbouw opgetrokken. midden. Aan de overkant van de vaart ligt Betovering door stadsvernieuwers. Door een Oostenburg. Dat heeft zijn industriële karakter poort stuit ik op een verrassende oase van rust: bewaard. Op een groot terras genieten jong en de Nieuwe-Hoofdhof. Geheel omsloten, groene oud van het late middagzonlicht. en lommerrijke binnenterreinen, een vredige weldaad voor de bewoners die erom heen Oostenburg wonen. Er loopt een vrijwillige vrouw rond die al Via een charmante brug over de 32 jaar het onderhoud doet. Naar het oosten Wittenburgervaart kom ik eerst op het zuidelijk heb je een schitterend uitzicht op de Oosterkerk deel van Oostenburg terecht. Hier werd en die baadt in een Indian Summer gloed. wordt voornamelijk gewoond. Aan de nieuwe Oostenburgerstraat liggen als in een openluchtmuseum huizenblokken die nog een weldadige negentiende-eeuwse sfeer uitstralen. Zo moet honderd jaar geleden de hele buurt er zo’n beetje hebben uitgezien. Hier ligt ook het al genoemde voormalig Oost-Indisch pakhuis. Dit – nu – appartementencomplex wordt aan de zuidwestzijde begrensd door een nieuw aangelegd buurtpark, het Oostenburgerpark. Wat een zegen dat er nu plaats is voor parken. Dat is vooruitgang.

Over een piepklein bruggetje over de Oostenburgerdwarsvaart kom je op het Wilhelmina Blombergplein noordelijke gedeelte van Oostenburg. Dit gebied is in transitie. Het bevat veel industrieel Kattenburg is ruim opgezet: woonblokken met erfgoed. Er liggen in onbruik geraakte grote open en besloten ruimtes ertussen. fabrieksgebouwen en open, kale ruimten die Parkachtige binnenhoven hebben namen die wat ongeduldig wachten op ontwikkeling. Na het verwijzen naar de bedrijvigheid van weleer, VOC tijdperk heeft zich in het begin van de zoals Olifantswerf en Leeuwenwerf. De negentiende eeuw hier zware industrie Olifantshof is afgesloten door een speels wit gevestigd. hekwerk waarop stadsvogels zijn aangebracht.

Wittenburg Achter de Oosterkerk – ik ben inmiddels de Kattenburgervaart overgestoken en op Wittenburg aanbeland – is een lang, rechthoekig en intiem plein. Op het plaveisel vlakbij de kerk ligt een kunstwerk: Moving the World van de kunstenaars Scorselo & Swart uit 2004. Een achtpuntige, stervormige windroos is gevat in een cirkel die door een vierkant wordt omsloten. De punten van de windroos wijzen naar de namen van acht steden:

Ankara, Casablanca, Jakarta, Antwerpen, Kaïro, Plein achter Oosterkerk Athene, Oslo en Kopenhagen. In de acht delen van de ster zijn keien ingelegd die afkomstig In 1827 is de Koninklijke Fabriek van Stoom- en zijn uit pleinen in die steden. De keien van de andere Werktuigen gesticht, die later is Dam liggen om de ster heen. En die keien opgegaan in NV Werkspoor en weer later in liggen weer op de acht pleinen. Verscheidenheid Werkspoor-Stork. Aan het eind van de in en verbondenheid door keien. negentiende en het begin van de twintigste eeuw zijn hier vijf enorme hallen opgetrokken. Er zijn nog meer pleinen op Wittenburg. Tussen De eerste drie worden naar hun bouwer de Van de Kleine Wittenburgerstraat en de Jacob Gendthallen genoemd. Het zijn prachtige, in Burggraafstraat ligt een ruim plein in de vorm baksteen gebouwde, industriële monumenten. van een speelveld. Er wordt gejogd, gevoetbald Verderop ligt het moderne, witte, enorme, en domweg gezeten. multifunctionele Init gebouw. Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 15 Het huisvest onder meer het rollend materieel van de gemeente reiniging en de redacties van Geniet van de natuur in Volkskrant, Trouw en Parool. Aan de noordzijde Amsterdam op Facebook van de Van Gendthallen staat het kleine charmante Koud Gas Gebouw. Daarin is Roest Marlous Boogaardt neergestreken. Deze uitspanning met zijn grote terras had ik vanaf Wittenburg al zien liggen. Als natuurliefhebber ben je vast het liefst zelf Roest noemt zich een nieuwe liefde, creatieve buiten in de natuur. Te voet of op de fiets door stadsoase, café, bar, stadsstrand en culturele het park, bos of polder. Genietend van de vrijplaats. Het alternatieve karakter spat ervan overwinterende ooievaar op zijn hoge nest, de af. Je moet er een eindje voor fietsen, maar dan mooi gekleurde herfstbladeren in de straten en krijg je ook wat. Je kunt aangenaam buiten de vele paddenstoelen in het vochtige gras. verpozen aan de Wittenburgervaart en kinderen Maar helaas, andere bezigheden roepen of het kunnen zich uitleven op een grote stortregent en zo zit je opeens de hele dag strandzandbak. Een plek om te koesteren. binnen. Niet getreurd, je kunt nu ook thuis achter je bureau of op de bank genieten van de Czaar Peter en de Funen natuur: volg de nieuwe Facebook-pagina Natuur Ik verlaat Oostenburg aan de oostzijde. Ik sta in Amsterdam: voor de poort van de Nederlandsche www.facebook.com/NatuurAmsterdam. Scheepsbouw Maatschappij aan de Conradstraat. Ook de NSM heeft schepen op De pagina is bij Oostenburg gebouwd, voordat zij als NDSM de uitstek bedoeld om scheepsbouw naar het meer ruimte biedende te genieten van de Amsterdam Noord heeft verplaatst. natuur in en om Ik fiets naar de Czaar Peterstraat (tsaar Peter Amsterdam: kijken, de Grote heeft een tijdje op Oostenburg gezeten luisteren, lezen over om het vak van scheepsbouw te leren). Op een alledaagse natuur of blinde muur lees ik een speelse tekst: “Ik heb juist een bijzondere ze lief/de plekken waar het tocht/wanneer je er vondst, zoals een de bocht/omgaat/Geef mij maar de vos in de stad of een achterkant/van huizen en gebieden/waar elke haai voor de deur van Zandvoort. Kijk en zie groene spriet/omringd door scheve stenen/de overal in Amsterdam dieren en planten hun droge grond uitschiet/Het onbedoeld gang gaan. Niet alleen in de stadsparken, ook in gemaakt/gebied” (Margarite Luitwieler). Ten de straat waar je iedere dag doorheen fietst. oosten van de Czaar Peterstraat word ik blij Bijvoorbeeld de prachtige rode bladeren van de verrast door het gigantische Funenpark. boom op de hoek. Of de laatste vlinders van het Meanderende groene stroken omzomen 16 seizoen. Een combinatie van mooie beelden, woonblokken, elk met een eigen vormgeving. vrolijke geluiden en interessante filmpjes over Schaarse beeldhouwwerken onderbreken de actuele Amsterdamse natuur, met zo’n één à groene vlakten. De molen De Gooyer prijkt in twee keer per dag een post. Leuk dus. Voor de verte. Wat een royale ruimte, zo vlak op de jezelf of voor die vriend of dat nichtje dat zo smalle, hoge straten van de Czaar Peter buurt. vaak binnen zit. Daarin waren de werknemers van Werkspoor gehuisvest. De tegenstellingen in Amsterdam De Facebook-pagina van IVN Amsterdam zal maken de stad zo aantrekkelijk. blijven bestaan maar heeft een ander doel: hier posten we activiteiten zoals excursies en Ik fiets via de Rietlanden over de Verbindings- cursussen, IVN-nieuws en ander natuurnieuws. dam naar het KNSM-eiland en via de vijf De nieuwe pagina Natuur in Amsterdam is een binnentuinen van het Java-eiland over de Jan doel op zich. Haal de natuur in de stad Schaeferbrug terug naar de stad. Over deze dichterbij en laat je inspireren. En wist je dat eilanden later meer. Bij de brug van de kijken naar de natuur ontspant? over de nieuwe wordt het zondagsvolkje vermaakt door aanstekelijke  Dit is een QR-code watermuziek vanuit het potsierlijk uitgedoste (Quick Response) die u bootje ‘de Notendop’. Daarop vertoont de doorlinkt naar de Facebook- pagina. U kunt deze linkshandige trompettist, rechtshandige inscannen met uw orgeldraaier en ook nog navigerende Reinier smartphone. Sijpkens zijn wonderbaarlijke kunsten. De pleinen van Amsterdam met alles erop en eraan blijven verrassen.

1) Herman de Liagre Böhl, Amsterdam op de helling De strijd om stadsvernieuwing, hoofdstuk 6 De Oostelijke Eilanden: langdurige kaalslag, Amsterdam Boom, 2010. Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 16 De vijf delen zijn nu door uitgeverij Lannoo op Honderden vogelboeken ware grootte samengebracht tot één boek. De uitgever moet hiervoor worden geprezen. Het Just Wiarda boek is niet geschikt voor veldwerk, en past wat omvang en prijs betreft ook niet in elk In den Haag in het Museum Meermanno huis(houden). Het is 54 cm lang, 37 cm breed (www.meermanno.nl) is op het ogenblik een en 7 cm dik. Het bevat 816 bladzijden, weegt alleraardigste tentoonstelling: Vogels - Duizend 12 kilo en kost 129 euro. In een donkere kamer jaar vogels in honderden boeken. De Koninklijke in het museum liggen de originele vijf delen in Bibliotheek en het Museum Meermanno tonen schaars verlichte vitrines opengeslagen. Maar bijzondere vogelboeken uit hun collecties. De bezoekers mogen bladeren in de heruitgave die tentoonstelling is een feest voor het oog. daar ook ligt. De bladen schitteren van kleur, detail en vorm. Het is werkelijk een vreugde om te zien met hoeveel overgave, eerbied en liefde schrijvers en kunstenaars hebben gewerkt aan dit project.

In de zalen van het museum is de ontwikkeling van het vogelboek chronologisch en ruimhartig in beeld gebracht. Een greep: prachtige bladen van Jacob van Maerlant uit 1350, schitterende boekillustraties van Van Hoytema (zoals in Hoe de vogels aan een koning kwamen en in Uilengeluk), een ontroerende prent van Nicolaas Werkman, De taal der vogelen naar een verhaal van Martin Buber in de serie Chassidische legenden, en een aandoenlijke tekening van een mus, met echte veren en pootjes ingelegd. En er ligt nog zo veel meer dat aardig en interessant is.

Aanleiding voor deze expositie is de verschijning van een fascimile uitgave van het grootste en duurste vogelboek dat ooit in Nederland is verschenen: Nederlandsche vogelen van Nozeman (remonstrants predikant en amateur bioloog) en Sepp (uitgever te Amsterdam). De Nederlandsche vogelen zijn “volgens hunne huishouding, aert, en eigenschappen beschreeven” door Cornelius Nozeman en na zijn dood door Martinus Houttuyn (Amsterdamse arts en bioloog), “alle naer ‘t leeven geheel nieuw en naeuwkeurig getekend, in ‘t koper gebragt, en natuurlyk gekoleurd door, en onder toezicht van” Christiaan Sepp en Zoon. Het boek is in de periode van 1770 tot 1829 in afleveringen verschenen. Na vijftig Het museum is de kinderen niet vergeten. In afleveringen werd een titelpagina gemaakt en het souterrain is een enige Donald Duck kon de koper de afleveringen laten binden. Zo tentoonstelling ingericht, en op de bovenzalen ontstonden vijf delen, elk met vijftig liggen kindervogelboeken. afleveringen. Gaat het zien in Meermanno. Het kan nog tot 5 januari 2015.

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 17 Natuurgidsencursus 2016 Cursus vogels herkennen

Wat houdt deze cursus in?

De natuurgidsencursus van het IVN leidt deelnemers op om actief als gids of bij een van de andere werkgroepen van het IVN aan de slag te gaan. Bij voorkeur bij de afdeling Amsterdam. Leest u deze zin nogmaals dan begrijpt u dat het de bedoeling is zich na afloop actief in te zetten voor het IVN.

In verschillende modules komen flora, fauna, het ontstaan van het landschap, Mens, Milieu en Maatschappij, natuur in de woonomgeving en ecologie uitgebreid aan de orde. De opleiding bestaat uit kennisoverdracht, veldwerk en opdrachten, die groepsgewijs of individueel worden uitgevoerd. De opleiding is heel intensief en vraagt veel tijd. Hier moet u rekening mee houden alvorens aan de opleiding te beginnen. Leer vogels herkennen aan de hand van hun De cursus duurt 18 maanden. De uiterlijk, geluid, biotoop en gedrag. In de cursusavonden vinden eenmaal in de 14 dagen excursies in en rondom Amsterdam breng je plaats op de maandag van 19.30 tot 21.45 uur. deze kennis in de praktijk. De cursus wordt Op zondag wordt eenmaal in de 14 dagen een gegeven door Jan Hinloopen. excursie gehouden van 10.00 tot 13.00 uur. De cursus kost ongeveer € 500,-, inclusief twee De cursus bestaat uit: weekenden en cursusmateriaal, doch exclusief Vijf theorielessen op woensdagen 4-3, 11-3, 18- reiskosten en museumbezoek. De prijs ligt nog 3, 25-3 en 1-4 van 19.30 tot 21.45 uur in de niet vast. Volgt u de cursus voor uw werkgever Rietschuur. dan is de cursusprijs het dubbele. Vijf excursies op zondagen 15-3, 22-3, 29-3, 12-4 en 19-4 van 10.00 tot 13.00 uur. De eerstvolgende cursus start in januari 2016. Opgave/info bij Joost v.d. Horst: De locatie is de Rietschuur in het Amstelpark bij [email protected], 06-12035201. de stadsboerderij ‘De Amsteldieren’. Er zijn alvast twee data geprikt waarop wij een De kosten zijn: uitgebreide voorlichtingsavond geven over de € 55,- voor leden/donateurs en € 65,- voor niet- cursus: maandag 29/9/2015 en dinsdag leden. U kunt dit bedrag overmaken op 5/10/2015 van 19.30 tot 21.30 uur. Uw rekeningnr. NL81 INGB 0004 7406 01 t.n.v. aanwezigheid bij een van deze avonden is IVN afdeling Amsterdam o.v.v. basiscursus vanzelfsprekend. Daarna beslist u definitief of u vogels. Meer info op www.ivn.nl/amsterdam wilt deelnemen. (activiteiten). U kunt zich alvast vrijblijvend opgeven als belangstellende bij Carry Pot, coördinator, [email protected] of 020-6902283.

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 18 Zondag 15 maart 2015 Oproep van het bestuur Natuur aan Huis

Lezing door Hans Peeters Plaats: De Rietschuur in het Amstelpark Aanvang: 14.00 uur

Penningmeester

Het bestuur van IVN-Amsterdam is dringend op zoek naar een bestuurslid voor de functie van penningmeester/algemeen bestuurslid, die zijn steentje wil bijdragen aan het opbouwen van onze vereniging.

Je ziet ze steeds meer verschijnen – natuurrijke erven op het platteland. Vaak goed verstopt, liggen ze als parels in het landschap. Ze zijn de trots van de bewoners, die hun paradijsjes vertroetelen voor de bloemen, dieren en een beetje voor zichzelf. Hans Peeters, werkzaam bij Vogelbescherming Nederland en auteur van het boek ‘Natuur aan Huis’ (uitgave KNNV), bezocht 35 van die erven. Hij doorkruiste Nederland en België om de mooiste tuinen en erven vast te leggen. Zoals in het boek ‘Natuur aan Huis’ laat hij zien wat je zelf op je erf of in je tuin kunt De omschrijving van de vacature wordt doen, om die aantrekkelijker te maken voor binnenkort op de website geplaatst. planten en dieren. Niet alleen vogels, maar ook Belangrijke aandachtspunten zijn: goede zoogdieren, amfibieën, reptielen, insecten contactuele eigenschappen, financiële en krijgen alle aandacht. De presentatie staat boekhoudkundige ervaring, mee willen boordevol praktische tips, zodat je na afloop denken in en mede vormgeven van de direct aan de gang kunt. Vanzelfsprekend is er nieuwe bestuurlijke koers, goede gelegenheid om het boek ‘Natuur aan Huis’ aan teamspeler. te schaffen. Heb je belangstelling, wil je meer informatie De organisatie van de lezing Natuur aan Huis is of je zelfs kandidaat stellen? Neem dan een gezamenlijk initiatief van KNNV en IVN contact op via email: Amsterdam. [email protected]. Of bel bestuurslid Ruth Bolt,06-17038035. De lezing kan ook elders op aanvraag worden gehouden. Titel: ‘Natuur aan Huis’ Duur: 45 minuten of in overleg 20 x 30 minuten Spreker: Hans Peeters Kosten: alleen reiskosten (0,19 per km) Belangstellende afdelingen kunnen rechtstreeks contact opnemen met: Hans Peeters, [email protected] of 06-13242037

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 19 IVN excursies en activiteiten - Januari 2015 - in en rond Amsterdam Zondag 4 januari Winter in het Beatrixpark De natuur is in rust. De bladeren zijn gevallen maar de bomen bereiden zich alweer voor op de tijd die komt. Hoe kun je dat zien? We kijken naar winterkenmerken, coniferen en winterbloeiers.  14.00–15.30 uur  Parkingang Diepenbrockstraat, tegenover de Herman Gorterstraat  Henk Wolters, 020-6644506, [email protected]

Zaterdag 10 januari Ontdekkingstocht in het Amstelpark Door de enorme soortenrijkdom aan planten en IVN publieksexcursies worden gegeven door bomen in het Amstelpark is er altijd wel wat te ervaren natuurgidsen, zowel voor leden als niet- ontdekken: knoppen, schitterende coniferen, leden. Amsterdammers ontdekken op deze bijzondere groenblijvende bomen. manier vaak onbekende kanten van de  13.00-14.30 uur stadsnatuur dichtbij huis. Gratis deelname. Vrijwillige bijdrage welkom.  Hoofdingang Amstelpark, Europaboulevard  Gert Snoei, 020-4922366, Voor meer informatie kijk op [email protected] en Ineke Deckers, www.ivn.nl/amsterdam of neem contact op met [email protected]. de excursieleider. Aanmelden is niet verplicht, maar wel praktisch. Het is raadzaam om voor elke excursie even te informeren of deze - Februari - doorgaat. Dan komt u niet voor niets. Zondag 1 februari IVN geeft ook excursies op maat voor bedrijf, Winterwandeling in het Beatrixpark school of familie uitje. Kosten € 75,- per Uitgebreid aandacht voor knoppen aan de vele excursie. Info: 06-29208182 of mail: bijzondere en zeldzame bomen in het park. [email protected]  14.00-15.30 uur  Parkingang Diepenbrockstraat, tegenover de Herman Gorterstraat  = Tijd -  = Start -  = Info  Henk Wolters, 020-6644506, [email protected] - December - Zaterdag 7 februari Zaterdag 13 december Stadsnatuur in de De Amsterdamse binnenstad De Plantage is een bijzondere buurt in Amsterdam. Van oudsher al met veel groen. We gaan kijken naar stadsplanten en genieten van de vele oude bomen.  14.00-15.30 uur  Verzamelen voor de ingang van de Hortus Botanicus, Plantage Middenlaan 2A  Arend Wakker, [email protected]

Zondag 8 februari Het Gijsbrecht van Aemstelpark Thema: Verrassingen in de Amsterdamse Een winterwandeling binnenstad. Natuur en een beetje kunst en Nu de bladeren gevallen zijn kun je de cultuur. kenmerken van de verschillende bomen goed  13.00–14.30 uur waarnemen en kun je bomen herkennen aan  meetingpoint CS Stationsplein   hun knoppen, vorm, takken en stam. Corrie Leefkens, 020-6322470,  13.00-14.30 uur [email protected]  parkingang aan de Weldammelaan  Gert Snoei, 020-4922366, [email protected] Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 20 Zaterdag 21 februari Zaterdag 14 maart Seizoenswandeling in Zuidoost Excursie door het Westerpark Zijn er al tekenen van de lente? Tijdens deze Het Westerpark is het oudste park van wandeling rond de Gaasperplas of de Riethoek Amsterdam! Menigeen associeert het gaan we met zijn allen op zoek naar Westerpark met alle festiviteiten die hier aanwijzingen van het seizoen. In principe is dit plaatsvinden maar er is ook fraaie natuur te een wandeling bedoeld voor 50 plussers, maar zien. Ga met een gids op stap en laat u als je nog geen 50 bent mag je best mee! verrassen.  13.00-14.30 uur  14.00-15.30 uur  Start bij de Senioren Woongroep Anand  Verzamelen op het plein voor het Joti, Mijehof 4, Amsterdam Zuidoost voormalige stadsdeelkantoor  Karine Klappe, [email protected]  Gert Snoei, 020-4922366 [email protected] - Maart - Zondag 15 maart Zondag 1 maart Lezing ‘Natuur aan huis’ Vroege voorjaar in het Beatrixpark Hans Peeters van de Vogelbescherming De natuur is klaar voor een nieuw seizoen, de Nederland vertelt hoe je meer vogels en andere lente. Hoe kun je dat zien? We kijken naar dieren op je erf of in je tuin kunt krijgen. knoppen, katjes, bladontluiking, bloei en Daarvoor bezocht hij 35 natuurlijke erven in bestuiving. Nederland en Vlaanderen. Hij schreef het  14.00-15.30 uur onlangs verschenen boek ‘Natuur aan Huis’ vol tips en ideeën.  Parkingang Diepenbrockstraat, tegenover  14.00-15.30 uur de Herman Gorterstraat  Henk Wolters, 020-6644506,  IVN gebouw de Rietschuur bij de [email protected] kinderboerderij in het Amstelpark  Joke van der Boon, [email protected], Zondag 8 maart opgave vooraf is wenselijk Rondje Vrije Geer Zondag 22 maart De Vrije Geer is een bijzonder gebied. Het is één van de twee niet uitgeveende poldertjes in Vogels kijken in het Amstelpark Amsterdam. De lente komt eraan en dat gaan Een excursie voor kinderen en hun ouders. Het we bekijken! voorjaar komt er aan en dat merk je als je de  11.00-12.30 uur vogels observeert. Sommige vogels die in het park overwinteren zijn al weer vertrokken naar  Zuidingang natuurpark Vrije Geer, bij het het Noorden. Andere komen net terug uit het informatiepaneel aan de weg Vrije Geer, verre zuiden. De tjiftjaf is de eerste die we na tussen Ditlaar en de Osdorperweg zijn lange reis uit Afrika weer in het park zien!  Juultje Joosten en Ineke Deckers, Is de fitis ook al gearriveerd? Vooraf een korte [email protected] inleiding in de Rietschuur. Een kijker kun je lenen. Zondag 8 maart  11.00- 12.30 uur Ganzenexcursie  IVN gebouw De Rietschuur bij de De jaarlijkse IVN kinderboerderij in het Amstelpark Ganzenexcursie in  Annelies de Kleyn, Waterland. Onderweg [email protected] bezoeken we een Aanmelding gewenst. boerderij met discussie Deze excursie is een gezamelijke activiteit over het van de Vogelwerkgroep Amsterdam en het ganzenprobleem met IVN Amsterdam. betrokkenen uit verschillende hoeken. Zaterdag 28 maart Het is een fietsexcursie. Houdt rekening met het Geologie langs het IJ weer en neem uw verrekijker mee. We starten bij het nieuwe Paleis van Justitie,  10.00-14.00 uur waar we fossielen zien in de diverse steensoorten van het gebouw. Vervolgens  Kruising Liergouw en Zuiderzeeweg, wandelen we langs de oevers van het IJ, komen Amsterdam-Noord langs het Stenen Hoofd en zien daar bijzondere  Maarten Hoeve, 020-6360935, en zeldzame stadsplanten aan de kademuren. [email protected]  14.00-15.30 uur Vooraf opgeven gewenst.  Ingang Paleis van Justitie, IJdok 20  Arend Wakker, [email protected] Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 21 Kinderactiviteiten Activiteiten KNNV Amsterdam

Meer informatie www.amsterdam.knnv.nl

Zaterdag 13 december 2014 De flora van Noord-Holland Lezing door Bas van de Raat 20.00 uur, De Nieuwe Ooster, Kantine, Rozenburglaan 5

Zaterdag 17 januari 2015 Ons gebouw de Rietschuur in het Amstelpark is De zoogdieren van Noord-Holland Lezing door Dorien Hoogeboom elke zondag van 13.00-16.00 uur open voor 20.00 uur, De Nieuwe Ooster, Kantine, Rozenburglaan bezoekers. Iedereen is dan welkom om binnen 5 te lopen voor informatie, de tentoonstelling of een kop koffie/thee. Zaterdag 31 januari Zee- en kustvogels in IJmuiden Op deze zondagen staan onze kindergidsen Excursie o.l.v. Evert Pellenkroft (hele dag) klaar om samen met kinderen en hun ouders 8.52 uur, Bushalte Marnixstraat, bus 82 naar door het park te dwalen, of binnenactiviteiten te IJmuiden ‘Kennemerstrand’ doen. Tijdens de wandelingen kun je naar Bij twijfelachtig weer tussen 18-20 uur bellen 020- hartenlust speuren naar alles wat met het 6279257 betreffende seizoen te maken heeft. Onze gidsen weten wel waar het spannend is! Zaterdag 14 februari Verzamelen: Om 13.30 in bezoekerscentrum ‘de Meervallen onderzoek Rietschuur’, naast de Stadsboerderij in het Lezing door Mike Dijkstra Amstelpark. Het bezoekerscentrum is open 20.00 uur, De Nieuwe Ooster, Kantine, Rozenburglaan vanaf 13.00. Zorg voor goed schoeisel en kleed 5 je naar het weer! Vrijdag 20 februari Graag vooraf aanmelden via Hortus Botanicus in de Plantage [email protected], dan krijg je tijdig Bezoek o.l.v. Arend Wakker informatie over de activiteit van die zondag en, 14.00 uur, Oranjerie in de Hortus mocht het weer wat al te bar zijn, over wat ons alternatief is. De kinderactiviteiten in de Zaterdag 28 februari Rietschuur duren van 13.30 tot 15.30 uur. De Amstelveense Poel kosten zijn € 3,- per kind. (Graag ook afmelden Wandelexcursie o.l.v. Finette van der Heide als je besluit niet te komen). Belangrijk: niet 13.45 uur, Raadhuis Amstelveen, Laan van Nieuwer- voor feesten en partijen! Amstel

Activiteit op aanvraag Dinsdag 3 maart FLORON avond voor je feestje of partijtje? o.l.v. Peter Wetzels 20.00 uur, De Nieuwe Ooster, Kantine, Rozenburglaan 5

Vrijdag 13 maart Stinsenplanten park de Braak Wandeling o.l.v. Ria Simon 11.00 uur, Banpaal 1625, naast Amsterdamseweg 212, Amstelveen

Mocht je op je feestje of partijtje een natuuractiviteit Zaterdag 21 maart willen, dan kun je contact op nemen met Stinsenplanten Hugo de Vriespark [email protected]. Zij vertelt dan graag wat Excursie in Abcoude o.l.v. Ria Simon en Hein het IVN voor je kan organiseren. Koningen 10.00 uur, bushalte Amsterdam Arena, bus 120

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 22 Verenigingsgegevens Zoals het huishoudelijk reglement Actief lid: €.19,00 per kalenderjaar van het IVN bepaalt, dienen (huisgenoot)leden hun lidmaatschap Huisgenootlid: € 3,00 per kalenderjaar minimaal 6 weken voor het einde van Donateur: € 17,00 per kalenderjaar het kalenderjaar op te zeggen. Met Stadspas krijgt u € 2,00 korting (artikel 1 lid 5).

Wat houdt lid, huisgenootlid en donateur in? Voor aanmeldingen van juli t/m Een lid wil actief deelnemen aan het afdelingswerk en september geldt dat maar de helft krijgt: van de contributie hoeft te worden - 4x per jaar het afdelingsblad ‘de Groenbewuste overgemaakt. Indien een aanmelding Amsterdammer’; na september binnenkomt, betaalt - het landelijke kwartaalblad ‘Mens en Natuur’; men de contributie met ingang van - reductie op IVN-cursussen; het volgende jaar. - korting bij aanschaf van artikelen bij de IVN-winkel; - stemrecht op de algemene ledenvergadering; Doorgeven wijzigingen: - aanvullende WA-verzekering (schade aan derden) tijdens Ledenadministratie IVN begeleiding van IVN-activiteiten; afdeling Amsterdam - korting bij activiteiten van andere IVN-afdelingen. Riek Somsen Als u huisgenootlid wordt, betaalt u minder maar krijgt V T. van Serooskerkenstraat 5 1391 EN Abcoude - 06-46076279 geen post toegestuurd. U hebt verder dezelfde privileges als [email protected] een gewoon lid. Als donateur steunt u de afdeling Amsterdam en krijgt u: - 4x per jaar het afdelingsblad ‘de Groenbewuste Amsterdammer’; - reductie op IVN-cursussen; - korting bij aanschaf van een aantal artikelen bij de IVN-winkel.

Bestuur: Voorzitter Vacature Secretaris Vacature Penningmeester Harmen Binnema 06-47124482 [email protected] Ledenadministratie Riek Somsen 06-46076279 [email protected] Algemene functie Ruth Bolt 06-17038035 [email protected] Algemene functie Margreet Zickhardt 06-40777779 [email protected] Algemene functie Paul de Dooij [email protected]

Contactadres: Secretariaat: 06-17038035, [email protected]

Verenigingsinformatie: ING Bankrekening NL81INGB0004740601 t.n.v. IVN afdeling Amsterdam Ledenadministratie Riek Somsen V T. van Serooskerkenstraat 5 - 1391 EN Abcoude 06-46076279 - [email protected] Informatiecentrum Naast Stadsboerderij de Amsteldieren De Rietschuur p/a Amstelpark 22 - 1083 HZ Amsterdam Voor navigatie/tomtom: A.J. Ernststraat 1 Parkwacht Amstelpark 020-6444216 of 06-22075058 Verhuur tentoonstellingen Vacature Webmaster Marisa Stoffers - [email protected]

Werkgroepen: Cursussen (organiseren) Joost van der Horst 06-12035201 [email protected] Diemen Carry Pot (tel/fax) 020-6902283 [email protected] Diemen Moestuin Markus Schmidt 020-6812777 [email protected] De Groene Fred Ellen Jensen 06-29088589 [email protected] Excursies op aanvraag Diana Straten 06-29208182 [email protected] Excursies regulier Joke van der Boon 020-6112121 [email protected] Groene Routes Ineke Deckers 06-10732443 [email protected] Info-centrum De Rietschuur Vacature 020-6902283 [email protected] Tijdelijk Carry Pot Informatiemarkten Vacature Kinderactiviteiten Yvon Kraaijeveld 06-34127007 [email protected] PR en communicatie Kitty den Boogert 06-49734773 [email protected] Redactie GBA Nico Groos 020-7850123 [email protected]

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015 23 Indien onbestelbaar retour: Haarlemmerweg 271C, 1051 NW Amsterdam www.ivn.nl/amsterdam