Konteyner Terninalleri Ve Yükleme Boşaltma Araçları.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
İ.Ü. Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği,2010 Dr. Gökhan KARA, Limanlar ve Terminaller www.gokhankara.com T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ LİMANLAR VE TERMİNALLER KONTEYNER L İ MANLARI VE YÜKLEME‐ BOŞ ALTMA ARAÇLARI YRD. DOÇ. DR. GÖKHAN KARA DENİZ ULAŞTIRMA İŞLETME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ NİSAN 2010 1 BÖLÜM 2 KONTEYNER LİMANLARI KONTEYNER TERMİNALLERİ VE KONTEYNER Konteynerizasyonun babası Amerikalı Malcolm McLean’dir. 1930’lu yılların sonlarına doğru McLean, Hoboken limanında parça yüklerin yüklenmesi/boşaltılması ve bir yerden başka bir yere naklin (birden çok parçanın) bir defada yapılabilmesi düşüncesinden yola çıkarak önce yükleri araçlara (treyler) doldurup bu araçların gemilere bindirilmesiyle (traktör ile) işe başlamıştır. Daha sonra taşıyıcı araçların gemi içinde çok yer kapladığını düşünmüş bundan dolayı vasıtaları kısaltma çarelerini aramıştır. Örneğin çekicisi olmayan treylerlerin daha az yer tuttuğunu ve gemiye daha fazla treyler sığdığını görmüş. Bundan sonra treylerleri küçültmeyi düşünmüş ve konteyner fikrine ulaşmıştır. Konteyner şeklindeki kapların üst üste konabilmesi nedeniyle hem daha az yer kapladığını hem de yükleme-boşaltmasının daha kolay olduğunu görmüştür. Literatürde bilinen ilk konteyner gemisi, 1956 yılında “Maxton” isimli tankerin 60 konteyner taşıyacak şekilde dizayn edilmiş hali olan “İdeal X” isimli şileptir. Bir limandan başka bir limana ilk konteyner nakli, bu gemi ile 20 Nisan 1956 tarihinde Houston limanına yapmış ve 58 konteyner taşınmıştır. Avrupa’nın ilk konteyner gemisi ile tanışması ise bundan yaklaşık 10 yıl sonra 6 Mayıs 1966 tarihinde olmuştur. Aynı şekilde ilk düzenli hat yine Mc Lean’in kurucusu olduğu Sea Land’dır. Önceleri konteyner boyutları Amerika tarafından (ASA) belirlenmiş daha sonra ülkeler hatta kıtalar arası (özellikle Avrupa ve Japonya) konteyner taşımacılığının gelişmesi yükleme boşlatmalarda kolaylık ve birlikteliğin sağlanması düşüncesi ile yeni standartların belirlenmesi gereği doğmuştur. Bu konuda gelişmiş olan ülkelerin girişimleri ile konteynerlerin aynı boyutlarda (10’, 20’, 30’, 40’ gibi) İ.Ü. Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği,2010 Dr. Gökhan KARA, Limanlar ve Terminaller www.gokhankara.com yapılması düşüncesinden yola çıkılarakta yeni standartlar yani bu günkü ISO standartları belirlenmiştir. Konteyner kullanmanın sağladığı kolaylık ve faydaları nedeniyle konteyner taşımacılığı hızlı bir gelişme göstermiştir. Standardizasyonun yakalanması ve artan yük çeşitliliğine paralel olarak konteyner tiplerinde de gelişmeler olmuştur. Her türlü yüke hitap edecek şekilde günümüzde birçok alanda yaygın olarak kullanılan konteyner çeşitleri (normal, reefer, tank, bulk vb.) üretilmiştir. Konteyner kullanımının tüm dünyada hızla yaygınlaşması doğal olarak konteyner gemilerinde de hızlı bir gelişmeyi beraberinde getirmiştir. Örneğin önceleri çeşitli yükler ile konteynerler (general kargo – konteyner, dökme yük – konteyner ) aynı gemilerde taşınırken günümüzde sadece konteyner taşımak için dizayn edilmiş gemilerin sayısı ve kapasiteleri de her geçen gün artmaktadır. Bu gün 12.000-14.000 TEU kapasiteli konteyner gemileri seferlere başlamıştır [1]. 2.1 KONTEYNER TERMİNALLERİNDE OPERASYON Konteyner gemileri, büyük konteyner terminallerinde yüklenir ve boşaltılır. Aşağıdaki şekil (Şekil5.1), tipik bir konteyner terminalindeki bu yükleme ve tahliye sürecini göstermektedir. Bu yükleme ve tahliye süreci, aşağıda tanımlanan farklı alt süreçlere ayrılabilmektedir. Bir gemi limana geldiğinde, rıhtım vinçleri geminin ambar yada güvertesindeki ithalat konteynerlerini almakta ve bu konteynerleri gemi ve istif blokları arasındaki taşımayı gerçekleştiren taşıtlara aktarmaktadır. Bir istif bloğu, konteynerlerin belirli bir süre için depolanabildiği birkaç sıradan oluşmaktadır. Vinç veya straddle taşıyıcı gibi ekipmanlar bu sıralarda hizmet verirler. Şekil 2.1 Konteyner Terminal Sistemi. 3 İ.Ü. Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği,2010 Dr. Gökhan KARA, Limanlar ve Terminaller www.gokhankara.com Bir straddle taşıyıcı bir konteyneri hem taşıyabilmekte hem de blokta istifleyebilmektedir. Konteynerlerin taşınması için bu işe tahsis edilmiş taşıtlar da kullanılabilmektedir. Bir taşıt istif bloğuna geldiğinde, straddle taşıyıcı veya istif vinci konteyneri taşıttan alır ve istif bloğunda istifler. Belirli bir süre sonra konteynerler istif vinci tarafından bloktan alınır ve şat, açık deniz gemisi, kamyon veya tren gibi farklı taşıtlara yüklenirler. İhraç konteynerlerinin gemiye yüklenmesi için bu süreçler ters sırada gerçekleşmektedir. Birçok terminal, straddle taşıyıcı, vinç ve çoklu treyler sistemi gibi insanlar tarafından kullanılan ekipmanlardan faydalanmaktadır. Ancak, birkaç terminalde örneğin, Rotterdam’daki bazı terminaller, yarı otomatiktir. Böyle terminallerde konteynerlerin taşınması için otomatik güdümlü araçlar kullanılmaktadır. Ayrıca istifleme süreci de Otomatik İstif Vinçleri (ASC) ile otomatik olarak yapılabilmektedir. Aşağıdaki şekilde bir konteyner terminali genel yapısı gösterilmektedir. 2.2. KONTEYNER Uluslararası standartlar örgütü “I.S.O.” tarafından kabul edilen ölçü ve tiplere uygun; her türlü deniz, kara ve hava vasıtaları ile taşınabilen, birçok heterojen eşyayı tek bir yükleme ve taşıma ünitesi haline gelmesini sağlayan, herhangi bir taşıma aracına bağlı olmayan, bir araçtan diğerine kendisine ait ekipmanlar ile 4 İ.Ü. Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği,2010 Dr. Gökhan KARA, Limanlar ve Terminaller www.gokhankara.com kolaylıkla aktarılabilen, ebatları ve dizaynı boşaltma ve yüklemeye uygun olan, tekrar tekrar kullanılabilmesine imkan sağlayacak kadar dayanıklı taşıma kaplarına konteyner denilmektedir. ISO’nun verdiği tarife göre Konteyner; Tekrar tekrar kullanabilmek için devamlılık özelliğine sahip ve bu sağlamlıkta olan, yüklerin açılıp kapanmadan bir veya birkaç vasıtada taşınmasını kolaylaştıracak tarzda inşa edilmiş, özellikle bir vasıtadan diğerine bindirme sırasında kolaylıkla elden geçirilmesini sağlayan, kolay doldurulup boşaltılacak şekilde yapılmış taşıma kaplarıdır. 2.2.1 Konteynerin Sağladığı Yararlar Konteyner ile taşımacılıktaki amaç, yük yükleme/boşaltma işlemini kolaylaştırmak, zamandan ve yükleme/boşaltma maliyetinden tasarruf sağlamaktır. Ayrıca yükün dış etkenlere karşı korunmasıdır. Konteynerin bu gibi faydalarını daha açıklayıcı biçimde maddeler halinde açıklarsak; • içine konan eşyayı her türlü dış etkenlerden koruması, • çeşitli yüklerin aynı konteynerde taşınabilmesi, • içindeki eşyaların güvenli bir şekilde elleçlenebilmesi ve taşınabilmesi, • birçok eşyanın bir kerede elleçlenebilmesi, • mallar için gerekli ambalajın azalarak ambalaj masraflarından tasarruf sağlanması, • iş gücü yoğun yükleme/boşaltma yöntemleri yerine sermaye yoğun yükleme boşaltma yöntemlerinin kullanılmasına olanak sağlaması, • kapıdan kapıya taşımacılığa olanak sağlaması, • taşıma kolaylığı sağlaması, • yükleme ve boşaltmayı mekanize ve otomize ederek taşımacılığı rasyonelleştirmesi, • taşıma ücretlerinde tasarruf sağlaması, • birçok kere kullanılabilir olması, gibi önemli kolaylık ve avantajları vardır. 5 İ.Ü. Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği,2010 Dr. Gökhan KARA, Limanlar ve Terminaller www.gokhankara.com 2.2.2 Konteynerin Temel Yapısı Konteyner; deniz ticaret eşyalarını taşımak için milletlerarası standartlara göre çelik ve alüminyumdan yapılmış su sızdırmaz büyük sandıktır. Konteyner, ince sacdan yapıldığı için hafif, bütün yüzeyi oluklu olduğu için de dayanıklıdır. Bir başından iki kanatlı bir kapıyla açılır. Kapıların kenarları lastik contalarla çevrilidir. Bu kapılar ispanyolet tarzında yapılmış mandallarla su sızdırmaz biçimde sıkıca kapanır. Taban ağaç döşemelidir. Üst köşelerinin dördünde yuvalı kanca takma delikleri vardır. Konteyner, hem taşınacak malın dış ambalajı, hem de taşıtın kasası yerini tutar. Malların taşınmasını büyük ölçüde kolaylaştırdığı gibi ayrıca taşıma süresince bozulmadan kalmasını da sağlar. Konteynerler düz vagonlar ya da kamyonların kasası üzerine yüklenebilir. Vinçle kolayca kaldırılabilir. Bir konteynerin başlıca kısımları aşağıda (Şekil 2.2) verilmiştir: Şekil 2.2 Bir Konteynerin Genel Kısımları [1]. 1. Ön Direk 2. Yan Duvar 3. Üst Kenar (Sol) 4. Kapı Kilit Direği 5. Üst Köşe Demiri (Twistlock Yuvası) 6. Üst Kenar (Arka) 7. Kapı Menteşeleri 6 İ.Ü. Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği,2010 Dr. Gökhan KARA, Limanlar ve Terminaller www.gokhankara.com 8. Taban Demiri 9. Forklift Yuvaları (Bıçak Delikleri) 10. Sol Arka Direk 11. Kapı Kanatları 12. Alt Köşe Demiri (Twistlock Yuvası) 13. Kapı Kilit Kolu 14. Alt Kenar (Kapı Eşiği) 15. Kapı Kilit Yuvası 16. Kapı Contaları 17. Mühür Yuvası 2.2.3 Konteyner Tipleri Konteyner kullanımının sağlamış olduğu yararların anlaşılması ile tüm dünyada konteyner taşıması (kullanımı) hızlı bir gelişme göstermiştir. Artan yük trafiği ve çeşitliliğine paralel olarak her türlü yüke uygun konteyner taleplerini karşılamak üzere birçok tipte konteyner yapılmıştır. Bugün hemen hemen her türlü yükü taşımaya elverişli konteyner tipi mevcuttur . Konteynerler; standart, hard top, open top, flatrack, platform, havalandırmalı, ısı kontrollü, tank konteyner ve dökme yük konteyneri olmak üzere pek çok türe ayrılmaktadır. • Standart Konteyner Standart konteynerler, tüm kargoların taşınmasına uygun yapıda olan genel amaçlı konteynerlerdir. Konteynerlerin kapısından geçebilecek ve içine sığabilecek tüm yüklerin taşınabilmesi mümkündür. Bunlar kapalı tarzda konteynerlerdir ve tüm cepheleri kapalıdır. Yine de standart konteynerler arasında da ağırlık ve özellikler bakımından farklılıklar olmaktadır. Şekil