Van Komen Naar Voeren

NOVEMBERDECEMBER 20082008 | | Jaargang Jaargang 1212 | | nr. nr. 1011

MAANDBLAD VOOR DE INWONERS VAN DE VLAAMSE RAND

FiguranDten Patrick Bardyn op zoek VERSCHIJNT NIET IN AUGUSTUS IN NIET VERSCHIJNT

| naar de magie van het fotograferen Tien jaar asielcentrum Alsemberg Financiën gemeenten zijn gezond AFGIFTEKANTOOR: 9240 ZELE – P2A9271 – ZELE 9240 AFGIFTEKANTOOR: De Roets, onze geschiedenis in kalenderformaat Over de taalgrens (2) De les van Voeren Uniek opleidingscentrum Artsen Zonder Grenzen Leg je verlegenheid af Natuur in goede handen

FiguranDten Energie spat vanOver het de taalgrens podium bij (1)

C laessens The Black Box Revelation F ilip Van Komen naar Voeren

FOTO: FOTO: 1 Het verhaal van een bastaard

De Brusselse politicus Sven Gatz (Open vld) schreef al een aantal interessante boeken over onze hoofdstad. Onlangs verscheen zijn nieuwste boek Bastaard, een persoonlijker verhaal met waardevolle ideeën over de verhouding tussen Brussel en de Rand.

TEKST Guido Fonteyn | FOTO Standaard Uitgeverij © Koen Broos

ver zijn jeugd in Molenbeek schrijft De evolutie te koloniseren gebied, maar heeft een eigen Sven Gatz volgende mooie zin: ‘En Sven Gatz (Brussel, 1967) is niet de eerste de karakter, waarmee rekening moet worden toch woont er ongeveer veertig jaar beste. Hij is fractieleider voor Open vld in gehouden. Toch is de verwevenheid van de Olater bijna niemand van de oorspronkelijke het Vlaams Parlement. Zijn Bastaard is meer Brusselse en Brabantse economie zeer groot. bewoners meer. Velen bleven er en zijn intus- een persoonlijk verhaal dan een politiek ‘De enige manier om hieruit te komen – al sen overleden, maar vele anderen lieten hun geschrift, al zou je dit laatste van een parle- ben ik me ervan bewust dat je altijd een vorm buurt achter en gingen vijf à tien kilometer mentslid eerder verwachten. Het is een zacht van concurrentie en spanning zal hebben – is verderop wonen, als soldaten die zich voor en bij momenten ontroerend boek, in een door meer overleg en samenwerking te or- het front terugtrekken.’ goed Nederlands geschreven, waarin hij zich ganiseren en zelfs op te leggen’, meent Gatz. op genuanceerde wijze uitlaat over de rela- Hij verwijst daarbij naar dossiers als de uit- tie tussen zijn Brussel en de Vlaamse Rand. bouw van de luchthaven van Zaventem en de Alleen al dit hoofdstuk maakt het boek tot noodzaak om de netten van de nmbs, De Lijn Le récit d’un bastaard verplichte lectuur voor wie zich om deze en de mivb beter op elkaar te laten aanslui- problematiek bekommert. ten. ‘Als Kortrijk in een communauté urbaine Dans son dernier livre intitulé Le Bas- Zo vertelt Gatz hoe hij als knaap vanuit of stadsgewest prima kan samenwerken met taard Bruxellois, Sven Gatz, homme Brussel voetbal speelde bij Groot-Bijgaar- Rijsel, waarom zou Brussel dan niet hetzelfde politique bruxellois et chef de groupe den, ‘toen al aan een zachte verstedelijking kunnen met Vlaams- en Waals-Brabant?’ de l’Open VLD au Parlement flamand, onderworpen, tegen de boeren van Wam- Verder in het boek komt de poëet in deze nous livre son vécu personnel, truffé beek of Asse-ter-Heide’. De stad was toen rijk atypische politicus boven die Brussel bekijkt d’idées précieuses sur la ville et la rela- en chic, de Rand arm en boers. Gatz noteert ‘als de vrouw van wie ik elke ronding ken’, tion entre Bruxelles et le Vlaamse Rand. verder: ‘Dat is nu volledig omgedraaid. Voor- terwijl het Pajottenland zijn ‘maîtresse is, die Il réfute l’annexion des communes à malige dorpen als Dilbeek en Grimbergen mij enkele uurtjes per week mag opwinden’. Bruxelles pour des motifs écologiques zijn de voorbije jaren opgeklommen tot de Ook de aan Brussel zelf gewijde hoofd- et politiques. Le Vlaamse Rand n’est top tien van de welvarendste gemeenten in stukken in Bastaard zijn uiteraard van be- pas un territoire à coloniser mais une Vlaanderen’. Dat is ook aan de voetbalinstal- lang. Men mag hopen dat deze auteur zijn région qui a son identité propre, qu’on laties te merken. Die zijn veel beter dan deze dromen ook als politicus kan waarmaken. ne saurait ignorer. N’empêche que les in Brussel, en de Brabantse ploegen spelen in Tenslotte is hij daarvoor gekozen. économies bruxelloise et brabançonne hogere reeksen terwijl veel Brusselse ploegen sont étroitement imbriquées. ‘La seule diep weggezakt zijn. manière d’en sortir consiste à renforcer la concertation et la collaboration, voire Rand is geen kolonie même de les imposer’, conclut Gatz. ‘Si Maar Sven Gatz gaat zijn verantwoordelijk- Courtrai parvient à collaborer avec Lille heid als politicus niet uit de weg en schetst Info au sein d’une communauté urbaine, zijn visie op ‘de innige verhouding tussen Sven Gatz, Bastaard. Het verhaal van pourquoi Bruxelles ne pourrait-elle pas stad en Rand’. Hij wijst de aanhechting van een Brusselaar, Meulenhoff/Manteau, faire de même avec le Brabant flamand gemeenten bij Brussel af om ecologische en 189 p., 19,95 euro. Het boek werd ook et le Brabant wallon?’ politieke redenen. Vlaanderen heeft immers in het Frans uitgegeven onder de titel een ‘on a déjà donné’-gevoel. De Rand is geen Le Bastaard Bruxellois (Pire, 15 euro).

2 04 inhoud DECEMBER 2008 | nr. 11

04 De les van Voeren 22 Leg je verlegenheid af Voeren of Fourons, dat bij de indeling De Vereniging voor Verlegen Mensen van ons land in taalgebieden (1962-63) helpt personen hun verlegenheid te © FC van de provincie Luik naar Limburg overwinnen. werd overgeheveld, was toch dat hete politieke thema waar regeringen over 23 Natuur in goede handen struikelden? ‘Dat was’, zegt kenner De Intergemeentelijke Natuur- en 10 Guido Sweron. De laatste twintig jaar is Landschapsploegen onderhouden Voeren vernederlandst. Zit daar een les de natuur in verschillende gemeenten in voor de Rand? van de Rand. Het verbluffende resultaat is het werk van mensen die FiguranDten in het normale arbeidscircuit niet aan 10 de bak komen. ‘Het is plezant als het publiek vollen bak meedoet.’ De jonge muzikanten Jan Paternoster en Dries Van Dijck van 26 Exotische natuur in de Rand (9) The Black Box Revelation hebben een © FC ijzersterke livereputatie. Ze speelden 29 Ontdek Taalb(l)ad en scherp op Werchter en Pukkelpop en toerden je Nederlands aan door Duitsland, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. What’s next? Een 23 live-interview in RandKrant. 12 Opleidingscentrum en ook nog … Artsen Zonder Grenzen 06 Van Asse tot Zaventem 13 RandUit Artsen Zonder Grenzen bereidt in een 24 Bericht uit de Rand uniek opleidingscentrum in Merchtem 25 Van huizen en tuinen zijn medewerkers voor op extreme 28 RestauranDt werksituaties in het buitenland. 30 Tussen hemel en aarde 32 Gemengde Gevoelens © FC

Floris’ kijk op de leuke kant van het leven

‘Voorlopig geen full-bodyscans op onze luchthavens’

colofon RandKrant verschijnt maandelijks op 176.000 exemplaren voor de inwoners van de Vlaamse Rand rond Brussel. Het is een uitgave van de Vlaamse Gemeenschap en de provincie Vlaams-Brabant | Realisatie vzw ‘de Rand’ | Hoofdredactie Geert Selleslach | Eindredactie en coördinatie Marjan Van Hecke | Vormgeving Jansen & Janssen, Gent | FotografieFilip Claessens en Kris Mouchaers | Illustratie Floris De Smedt, Illustratie Taalb(l)ad: José Da Cruz | Druk A. De Cuyper-Robberecht, Zele | Redactieadres Kaasmarkt 75, 1780 Wemmel, tel 02-767 57 89, fax 02-767 57 86, e-mail [email protected], website www.derand.be | Verantwoordelijke uitgever Jan de Bock, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Boudewijnlaan 30, 1000 Brussel | Randuit Agenda wordt gerealiseerd met de financiële steun van de provincie Vlaams-Brabant en de VlaamseGemeenschap.

3 2 OVER DE TAALGRENS ‘Dat is hier helemaal geen voor Vlaanderen heroverd stukje Luik, zoals velen denken. Voeren was altijd Brabants gebied, weliswaar aan de overkant van het prinsbisdom Luik, maar nooit Luiks, altijd Brabants’, vertelt kenner Guido Sweron. Voeren is de laatste 25 jaar stilaan vernederlandst. Die evolutie is een boeiend en informatief verhaal dat tot nu toe nauwelijks of niet is verteld. Misschien zit er ook een les in verscholen voor de Vlaamse Rand rond Brussel?

TEKST Guido Fonteyn | FOTO’S Filip Claessens

De les van Voeren

uido Sweron – eens geschie- (nu afgedankte) schooltje terug te denken 1976 van links naar rechts uit Moelingen en denisleraar, altijd geschiede- aan meester Boffé. Hij was een van de eerste ’s Gravenvoeren. Bij Moelingen vloeit nog de nisleraar – kan zich behoor- flaminganten die mij – jonge reporter – er- Berwijn, bij ’s Gravenvoeren vloeit de Voer. lijk kwaad maken als het over gens in het begin van de jaren zeventig in Dan volgen Sint-Martens-Voeren en Sint- zijn Voeren gaat. Maar Swe- stofjas en ruikend naar krijt zijn wanhoop Pieters-Voeren en helemaal in het Oosten ron heeft dat recht, want samen met huidig uitschreeuwde over de onwil van Vlaande- Teuven en Remersdaal. Na Moelingen en burgemeesterG Huub Broers heeft hij Voeren ren, de arrogantie van die van Luik en van de voor ’s Gravenvoeren wordt het landschap van de verfransing gered. Voeren verneder- plaatselijke collaborateurs: burgemeesters en snel heuvelachtig met vooral boomgaarden, landst in een steeds sneller tempo. Van het gemeentesecretarissen die hun orders gingen heggen, landbouwgrond, grote hoeven en neologisme vernederlandsen hebben wij, halen op het kasteeltje van graaf de Sécillon in bossen. Er dokkert een tractor voorbij met Vlamingen, langs de taalgrens maar weinig een treintje grote appelkisten achter. Kisten gebruik kunnen maken. Vandaar dat het ver- Concentreer je op op wielen. Aan de dorpsstraat van ’s Graven- haal van Guido Sweron niet alleen boeiend, voeren loopt de rechte Voer. Fraaie huizen maar ook nuttig en leerzaam is, misschien de middenmoot van en hoven zijn met de straat verbonden door ook voor de Vlaamse Rand rond Brussel. de bevolking, niet op witgeschilderde stalen bruggetjes over het Sweron vertelde mij zijn verhaal op een don- water. Daar is ook het rusthuis waar de gro- kere herfstdag in ’s Gravenvoeren, waar zelfs de taalstrijd. Overtuig te schrijver Georges Simenon uit Luik zijn die dag – ver buiten het normale toeristische met nuttige investeringen moeder ging bezoeken; zij die alleen Neder- seizoen – een bijna onafgebroken stroom lands sprak. Sint-Pieters-Voeren ligt gedeel- van gasten en bezoekers informatie vroeg bij en met kwaliteit, telijk onder een spoorwegviaduct van 23 me- Toerisme Voerstreek 1 op het Kerkplein en wees aantrekkelijk. ter hoog, dat verlengd wordt door een tunnel terloops een stukje van Swerons bewijsvoe- van 2.070 meter – de langste van Vlaanderen ring meepikte. Verderop lees je zijn verhaal. – waarmee het gehucht Veurs met Remers- Eerst stellen wij de gemeente voor: Voeren, Teuven. Bij hen ging het om het behoud van daal wordt verbonden. Sint-Pieters-Voeren helemaal aan de oostelijke kant van de taal- hun banden met Luik; het was geen Waals- is klein maar centraal gelegen. Daar ligt de grens. of Fransgezindheid. Ik heb meegemaakt dat monumentale Commanderie, een van de de gemeentesecretarissen en burgemeesters mooiste burchten van de Nederlanden. Daar Een tractor met appelkisten elkaar de komst van de vijand – uw dienaar – ontspringt ook de Voer. Teuven heeft kaste- Voeren is mooi. Komende van Luik over doorbelden en mij dan grijnzend achter hun len, maar vooral bossen. Remersdaal is meer Visé (Wezet) of van Tongeren over Riemst, raam op de stoep lieten staan. Boffé heeft de weideland. of – zoals de meeste Nederlanders – over kering niet mogen meemaken en is verbit- Dit Voeren is in zijn geheel toeristisch ge- Maastricht, bereik je Moelingen. Dat is de terd gestorven. bied geworden met vermoedelijk meer dan eerste Voergemeente, maar niet meteen de Vanuit Moelingen gaat het meteen naar 150.000 overnachtingen per jaar. Voor iets mooiste. Ik kan Moelingen (in het Frans: ’s Gravenvoeren, hoofddorp van deze fusie- meer dan 4.000 inwoners kan dat tellen. In Mouland) niet binnenrijden zonder bij het gemeente. Voeren bestaat sinds de fusies van het centrum Toerisme Voerstreek vertellen

4 1 Bezoekerscentrum Voerstreek, Kerkplein 212, Voeren (’s Gravenvoeren), 04 381 07 07 , [email protected], www.voerstreek.be

ze jou er alles over: wandelroutes, fietsrou- middenmoot van de Voerense bevolking Guido Sweron en Huub Broers hebben hun tes, de nieuwe horeca, de talrijke verblijven, naar de Vlaamse lijst, een gevolg van het strijd in Voeren vaak alleen gevoerd. Het of- maar ook over dassenburchten, orchideeën, succes van het toerisme en de toenemende ficiële Vlaanderen hield zich te vaak afzijdig. stroopstokerijen, geologische leerpaden en afkeer van Happart en zijn methodes, inclu- Terwijl aan Waalse zijde de broers Happart Voerdrupkes, jenever op basis van sleedoorn- sief zijn keuze voor de Parti Socialiste. De aan grote politieke carrières mochten begin- pruimpjes. Maar Voeren of Fourons, bij de meeste grote boeren, voorheen Luiksge- nen – wat zij ermee hebben aangevangen is indeling van dit land in taalgebieden (1962- zind, verdienen nu meer met het hoevetoe- een Waalse affaire – bleef erkenning voor 63) overgeheveld van de provincie Luik naar risme dan wat hun werk op het veld of de Sweron, Broers en hun medestanders uit. Limburg, was toch dat hete politieke thema weide opbrengt. En toerisme in Voeren is Een Broers had al lang in de Limburgse de- waar regeringen over struikelden? ‘Dat was’, een zaak van Vlamingen en Nederlanders. putatie moeten zitten, Sweron verdient meer zegt Sweron. ‘Voeren is nu helemaal op Hasselt en Maas- dan de lof van zijn gelijken uit Voeren. Men tricht gericht. De betrekkingen met Luik is het winnen in Vlaanderen blijkbaar niet Overtuig met kwaliteit worden geleidelijk beter. Met Wezet (Visé) gewoon. En waar zit nu die les van Voeren? ‘Wij zijn vertrokken van een analyse van werken we samen op toeristisch vlak. Aubel Concentreer je op de middenmoot van de onze sterktes en zwaktes’, legt Sweron uit. blijft tegenwringen, maar het proces van de bevolking, niet op de taalstrijd. Overtuig je ‘Wij kenden onze zwaktes: een klein en van vernederlandsing van Voeren is onomkeer- middenmoot met nuttige investeringen en Vlaanderen en Limburg afgesneden gebied, baar’, aldus Sweron. met kwaliteit, wees aantrekkelijk. géén weerwerk van de Vlaamse politici op de agressie vanuit Luik, misbruik van de fa- ciliteiten door de Franstaligen, Waalse top- politici die mee op de barricaden stonden, de weigerachtige houding van een aantal openbare diensten om het Nederlands te gebruiken – en sommige doen dat nog, zoals de brandweer van Herve of de Luikse inter- communale Intermosane – en vooral: het ontbreken in Voeren van een Vlaamse elite met bestuurservaring.’ ‘We kenden ook onze sterke punten: de verfransing was nog oppervlakkig, Vlaan- deren en dus ook Limburg werden sterker, plaatselijke trots primeerde (éérst Voere- naar en pas nadien Limburger, Luikenaar, Vlaming of Waal), de verdamping van de grens met Nederland en dan vooral: de mo- gelijkheden die wij zagen in het toerisme. Wij hebben gebruik gemaakt van de arrogantie van de Franstaligen, met vooraan de gebroeders Happart. Die hebben geleidelijk de middenlaag van de bevolking tegen zich gekregen en wij hebben op een bepaald moment de politieke discussie op korte termijn La leçon des Fourons ingeruild voor investeringen in het toerisme. Door in het onderwijs te investeren Lors de la répartition de notre pays en régions linguistiques (1962-63), la commune de Fou- heeft Vlaanderen ons een bovenlaag be- rons fut transférée de la province de Liège vers celle de Limbourg. Depuis lors, la commune zorgd met bestuurservaring. Dit alles heeft est au centre d’un vif débat politique, ce petit village situé à l’extrême est de la frontière geloond.’ linguistique ayant conduit à la chute de plusieurs gouvernements belges. ‘Mais pour la Het Vlaamse succes in Voeren is duide- Flandre, les Fourons ne sont nullement synonyme d’une reconquête d’une partie du ter- lijk. Tussen 1983 en 2008 daalde het aantal ritoire sur la province de Liège, comme d’aucuns l’affirment. Les Fourons ont toujours zetels in de gemeenteraad van de Waalse faut partie du territoire du Brabant, la commune se situant certes de l’autre côté de la lijst Retour à Liège van 10 naar 5, terwijl principauté de Liège, mais elle ne fut jamais liégeoise, bien flamande’, nous explique un het aantal zetels van de Limburgsgezinde vrai connaisseur, Guido Sweron. Les 25 dernières années, les Fourons sont devenus avant lijst Voerbelangen steeg van 5 naar 9. Mo- tout un pôle touristique, qui s’est progressivement néerlandisé. Cette évolution constitue menteel telt de gemeenteraad 9 Vlaamse en une page d’une histoire passionnante et informative qui n’a presque jamais été racontée. 6 Luiksgezinde leden. Voerbelangen heeft Peut-être que cette histoire pourrait aussi servir de leçon pour le Vlaamse Rand? Quelle ook de meerderheid in het ocmw. De winst est cette leçon? Qu’il faut se focaliser sur la population, pas sur les querelles linguistiques. kwam er onder meer dankzij de stemmen Essayer de convaincre cette population par la qualité du service et des investissements van Nederlanders, maar vooral – zo bena- utiles, se rendre attrayant. drukt Sweron – van een verschuiving in de

5 Grimbergen Merchtem Meise Vilvoorde

Asse Machelen

Wemmel Zaventem Dilbeek Kraainem Wezembeek-Oppem Tervuren Drogenbos Sint-Pieters- Leeuw Linkebeek Overijse Hoeilaart Van tot Beersel Asse Zaventem Sint-Genesius-Rode NIEUWS UIT DE GEMEENTEN

Dilbeek, waar iedereen thuis is

DILBEEK Al bijna 700 mensen hebben iedereen zijn eigen versie van de slogan zal zich aangesloten bij de groep Dilbeek, waar kunnen maken. We willen zo een thuis ma- iedereen thuis is op de populaire netwerksite ken voor alle verenigingen, plaatsen en men- Facebook. ‘We willen de slogan Dilbeek, waar sen in Dilbeek. Als je op een slogan klikt, Vlamingen thuis zijn een positieve dimensie krijg je een informatieformulier over het geven’, zegt initiatiefnemer Stijn Jansen. ‘De onderwerp. Klik je bijvoorbeeld op Dilbeek, oude slogan raakte in de loop der jaren poli- waar scouts thuis zijn, dan krijg je alle gege- tiek geladen. Met de nieuwe slogan willen wij vens en links van de scouts in Dilbeek.’ tonen dat Dilbeek een bruisende gemeente is met een rijke en diverse cultuur, waar ieder- TD een thuis is. Het feit dat de Facebookgroep zo’n succes is, bewijst dat die overtuiging bij Verenigingen of mensen die willen meewerken heel wat mensen leeft. Binnenkort starten we aan de portaalsite kunnen mailen naar ook met een portaalsite voor Dilbeek waar [email protected] .

Vlaams-Brabant niet populair bij fietsers © Ellen Smeets VLAAMS-BRABANT De bezoekers van soneel en budget dan de andere provincies. de website www.fietsen123.be hebben voor Bovendien moeten we rekening houden met de derde keer op rij Limburg verkozen tot een aantal specifieke gegevens zoals het feit fietsprovincie van het jaar. Vlaams-Brabant dat Brussel onze provincie eigenlijk in twee ABC-studioklas scoort slecht. Net als vorig jaar eindigt onze delen kapt en de moeilijke onderhandelingen provincie vijfde en laatste met slechts 2,8 % met de faciliteitengemeenten om fietsroutes OVERIJSE Tijdens de eerste helft van de- van de stemmen. Gedeputeerde voor Toeris- door hun gemeenten te laten passeren. Maar cember kunnen kinderen van 5 tot 12 jaar me Monique Swinnen (cd&v) relativeert de we werken hard om de achterstand in te ha- en hun ouders of grootouders naar de slechte score van Vlaams-Brabant. ‘Dat Lim- len. In 2010 zullen we over 1.630 kilometer abc-studioklas in cultuurcentrum Den burg verkozen is tot fietsprovincie van het veilige en bewegwijzerde fietspaden beschik- Blank in Overijse. ‘De abc-studioklas jaar is niet meer dan logisch’, meent Swinnen. ken’, zegt Monique Swinnen. Eenmaal het is een interactieve tentoonstelling. abc ‘In Limburg is de provincie tien jaar geleden pas ingehuldigde fietsknooppuntennetwerk staat voor Art Basics for Children’, legt gestart met het fietsknooppuntennetwerk. Groene Gordel en Dijleland beter ingebur- cultuurfunctionaris Sandra Degreef uit. Ons netwerk is op dit moment nog niet eens gerd is, zal het fietsen waarschijnlijk ook in ‘Aan de hand van speelmateriaal, boeken, volledig uitgebouwd. Als jonge en kleine onze streek toenemen. afbeeldingen en video’s leren kinderen provincie hebben we hiervoor minder per- TD bewuster kijken naar ruimte en inrich- ting. Kinderen kunnen een toren bouwen met pingpongballetjes, hun ideale klas ontwerpen, een Japanse tuin aanleggen of een iglo bouwen uit karton. Ze ontdekken hoe de natuur een bron van ideeën is voor architecten en vormgevers.’

Op zaterdag 13 december is er van 13 tot 17 uur een familieworkshop, waarvoor je je vooraf moet inschrijven. De abc-studioklas kun je bezoeken van 3 tot 18 december in cultuurcentrum Den Blank, Begijnhofplein 11 in Overijse, 02 687 59 59. Meer info: www.denblank.be , www.abc-web.be © KM

6 De maand …

Na aanhoudende klachten van  Oud Nieuws buurtbewoners over geluidsover- last gaat Jeugdhuis Animoro in Sint-Genesius-Rode op zoek naar Internationale klasse een nieuwe locatie. • Huisvestings- maatschappij Halle-Zennevallei Drie jaar geleden liet abt Piet Wagenaar ten aan het Lemmensinstituut en het Con- opende in Halle de eerste drie ap- orgelmaker Ghislain Potvlieghe een nieuw servatorium van Maastricht. Hij gaf talrijke partementen voor gehandicapten. orgel bouwen in de Sint-Servaasbasiliek concerten en cursussen in alle continenten in Grimbergen. Omdat de barokke abdij- en is regelmatig jurylid op internationale Gelijkaardige projecten staan op kerk een beschermd monument is en niets concours. Als solist trad hij op verschillende stapel in Buizingen en Lot. • Voor aan het meubilair gewijzigd mag worden, festivals op. de uitbouw van het stadsont- moest Potvlieghe zijn instrument inbou- In de Koninklijke Commissie voor Mo- wikkelingsproject Kanaalpark wen in de bestaande orgelkast. numenten en Landschappen spande Kamiel krijgt Vilvoorde nu ook Europese d’Hooghe zich in voor het behoud van het subsidies. • Uit de archeologische Die orgelkast dateert uit de tijd dat de or- historische orgel. In 1978 werd op zijn ini- opgravingen blijkt dat het kasteel gelbouwers Thomas Forceville en Barnabé tiatief het tijdschrift Orgelkunst uitgegeven, van Beersel meer dan honderd Goynaud voor de Norbertijnenabdij een waarvan hij tot eind 2004 hoofdredacteur jaar jonger is dan werd aangeno- orgel bouwden (1747-1751). Orgelbouwer was. Hij lag aan de basis van heel wat artisa- men • De Franstalige liberalen Potvlieghe bouwde in dit gerestaureerde naal gemaakte orgels in Vlaanderen. Om al hebben in de Kamer een wetsvoor- meubel een nieuw Bachorgel met nieuw deze verdiensten ontving Kamiel d’Hooghe pijpwerk, een nieuwe mechaniek, nieuwe als eerste musicus in Vlaanderen de Prijs stel ingediend om een organisatie klavieren, nieuw windwerk en nieuwe ver- van de Vlaamse Gemeenschap (1988) en op te richten die de, volgens hen bindingen van de toetsen naar de windladen. benoemde paus Johannes Paulus II hem in reële, taaldiscriminatie in de Rand Het instrument heeft drie manualen en een 1999 tot Ridder in de Orde van de H. Gre- moet tegengaan. • Het overgrote onafhankelijk pedaal, het telt 41 registers en gorius. Het cc Strombeek organiseert jaar- deel van de kandidaat-huurders heeft circa 2.800 pijpen. lijks een orgelconcert met Kamiel d’Hooge voor een sociale woning legde de De abdijkerk in Grimbergen bezit nog een in de Sint-Servaasbasiliek van Grimbergen. taaltest met succes af. Niemand tweede orgel. In het priesterkoor van de kerk Orgelliefhebbers uit de Rand kunnen iedere weigerde om de test af te leggen of staat sinds 2000 een volledig nieuw door zondag om 10 uur in de Sint-Servaasbasiliek om Nederlands te leren. Iedereen Joris Potvlieghe nagebouwd Zuidnederlands genieten van de prachtige muziek van Bach. was overtuigd van het nut hier- orgel in laat 17e-eeuwse stijl. Dit koororgel van. • De Raad van State heeft de bezit de kwaliteit om solistisch een groot re- pertoire van de orgel- en klavierliteratuur te Jaak Ockeley ontwikkeling van de bedrijvenzone spelen. Dankzij beide orgels, de schitterende in Westrode geschorst na klachten akoestiek van de barokke abdijkerk en huis- van buurtbewoners. Hiermee organist Kamiel d’Hooghe is Grimbergen loopt de uitbouw ervan opnieuw stilaan uitgegroeid tot een belangrijk inter- vertraging op. • De provincie nationaal orgelcentrum. Vlaams-Brabant wil de orgaando- Kamiel d’Hooghe werd op 17 november natie stimuleren. Jaarlijks worden 1929 geboren in Beveren-Waas. Aan het bijna duizend mensen gered door Koninklijk Vlaams Muziekconservatorium een transplantatie, maar er zijn te van Antwerpen behaalde hij met de grootste weinig donoren. • De Werkgroep onderscheiding het Hoger Diploma Orgel. Vlaamse Actie uit Grimbergen Al op 17-jarige leeftijd kreeg hij als organist in Verrebroek (Waasland) dagelijks de kans reikt de eerste kraaischuttersprijs het oudste en best bewaarde Van Peteghem- uit voor Grimbergse handelaars orgel te bespelen. Nog maar 22 jaar oud werd die een mooie Nederlandstalige hij benoemd tot organist van de Sint-Salva- naam hebben bedacht voor hun torkathedraal in Brugge. Hier organiseerde handelszaak. • Restaurantgids Kamiel d’Hooghe de eerste internationale Gault Millau geeft de restau- orgelweek, had aandacht voor de muziek rants Michel en De Bijgaarden in van de polyfonisten en adviseerde de eerste Groot-Bijgaarden een 17 op 20. Ook internationale klavecimbelweek, een jaar- KijkUit en De Kuiper in Vilvoorde lijks weerkerend muzikaal hoogtepunt dat stijgen naar 14 en 13 punten. • Ta- intussen wereldwijd bekend is. In 1967 werd verne Aan de bootjes in Tervuren hij directeur van het Koninklijk Conservato- rium in Brussel. Hij vormde talrijke organis- wordt acht jaar na de verwoestende Kamiel d’Hooghe

7 Van Asse tot Zaventem NIEUWS UIT DE GEMEENTEN Reis door het heelal

GRIMBERGEN Weerman Frank Deboo- zich op zo’n 150 miljoen kilometer van de sere is een gedreven amateur-astronoom. aarde. Maar neem nu dat je met een Space Hij werkt al 25 jaar vrijwillig mee in de Shuttle tegen 28.000 km/u van de zon naar Volkssterrenwacht MIRA in Grimbergen. de dichtstbijzijnde ster vliegt, dan duurt die Iedere laatste vrijdag van de maand pre- reis ongeveer 163.000 jaar. Het gaat immers senteert hij daar de Astroclub met Frank om een afstand van 40.000 miljard kilome- Deboosere. Het is dus niet verwonderlijk ter. Het zijn astronomische cijfers die je doen dat de opbrengst van zijn fraai uitgegeven duizelen. Zeker als je beseft dat miljarden boek Reis door het heelal integraal naar sterren de onmetelijke ruimte vormen.’ MIRA gaat. Deboosere slaagt er moeiteloos in de meest complexe onderwerpen van het uni- versum uit te leggen. Daarbij geeft hij ook Frank Deboosere is een enthousiaste vertel- tips voor het observeren van sterren en pla- ler die jong en oud in de ban houdt met de neten. In zijn boek verwerkte hij trouwens meest uiteenlopende actuele onderwerpen zijn persoonlijke aantekeningen van zijn uit de sterrenkunde. In zijn boek neemt hij vele waarnemingen. Reis door het heelal is ons mee op een adembenemende tocht in de rijk geïllustreerd met schitterende beelden, wereld van sterren en planeten. ‘Er zijn al heel sommige van amateur-sterrenkundigen van wat boeken gepubliceerd over sterrenkunde,’ MIRA. Dit boek is gesneden koek voor kin- geeft Frank toe. ‘Maar mijn boek mikt op een deren en jongeren die gefascineerd zijn door breed publiek, vooral op jongeren. Ik heb het de ruimte. in een heel toegankelijke taal geschreven.’ geteld zestien dagen over om de aardomtrek GH Niet toevallig kreeg de auteur eerder al een van 40.000 km af te leggen. Als we met die- prijs voor eenvoudig taalgebruik. zelfde snelheid naar de maan zouden reizen Info Bij de persvoorstelling van zijn Reis door op 385.000 km afstand van de aarde, dan ar- - Reis door het heelal van Frank Deboosere is het heelal hangt het jeugdige publiek aan zijn riveren we er vijf maanden later. Als we met een uitgave van Standaard Uitgeverij, lippen. Hij probeert hen inzicht te geven in de auto, uitgerust met een hitteschild, naar telt 112 blz. en kost 15,95 euro. de gigantische afstanden van het heelal. ‘Stel de zon zouden rijden, dan komen we er na - Het mira-programma voor 2009 dat we met onze auto tegen 100 km/u rond 171 jaar aan. Je moet dan wel dag en nacht vind je op de website www.mira.be de aarde zouden rijden, dan doen we er wel- rijden zonder stoppen, want de zon bevindt - www.frankdeboosere.net

Boot in plaats van vrachtwagen

SINT-PIETERS-LEEUW Er zijn plannen vrachtwagens via de weg getransporteerd om vanaf 2010 grond en bouwpuin uit Brus- moet worden. Wij willen het puin met duw- De Bende sel en de Rand met kanaalboten af te voeren boten afvoeren en daarvoor gebruik maken via het Zeekanaal Charleroi-Brussel-Schel- van terreinen langs het kanaal in Sint-Pie- van Vlieg de. Het bouwbedrijf J. Lemaire uit Ternat ters-Leeuw en in Vilvoorde. Dat is goed voor heeft daarvoor een exploitatievergunning de mobiliteit en het milieu, want zo halen we OVERIJSE Overijse is dit jaar uitgeroepen aangevraagd. ‘Bouwondernemers uit deze heel wat vrachtwagens van de weg. We hopen tot Supervlieggemeente. De gemeente mag regio kunnen met hun puin alleen terecht in dat ook andere bouwbedrijven in ons project het vlieglabel gebruiken om culturele ac- Antwerpen en Charleroi’, legt initiatiefne- willen meestappen’, besluit Winrik Lemaire. tiviteiten voor kinderen en hun ouders te mer Winrik Lemaire uit. ‘Dat betekent dat promoten. Intussen is in Overijse ook De het bouwafval over een grote afstand met TD Bende van Vlieg opgericht, die in cultuurcentrum Den Blank een eigen clubhuis heeft met creatieve spelen, knutselgerei, strips en jeugdboeken. Bij avondvoorstellingen in het cultuurcentrum gaat het clubhuis van een uur voor tot een uur na de voorstelling open. Elf kinderen uit Overijse hebben een ani- matiefilm gemaakt over Supervlieg. De film maakt promotie voor de Kinderhoogdagen in Vlaanderen en zal te zien zijn op de regi- onale televisie, in cultuurcentra en op jeugd- diensten.

8 Special Pajottenland Witse-arrangement brand heropgebouwd. • Het ocmw Toerisme Vlaams-Brabant lanceert een speciaal arrangement, genaamd naar de knorrige van Meise start in het voorjaar politiecommissaris uit de populaire politieserie. ‘We willen het publiek dat naar Halle en van 2009 met de bouw van veertig omgeving komt een kant-en-klaar aanbod voorschotelen. Zo versterken we het imago van serviceflats. • Staatssecretaris Halle en het Pajottenland’, zegt Monique Swinnen (cd&v), gedeputeerde voor Toerisme. voor Mobiliteit Etienne Schouppe In het Witse-arrangement zit een overnachting met ontbijt voor twee personen, een di- (cd&v) sluit niet uit dat er meer ner, het boek Witse anders bekeken, de wandel-, fietsen autokaart Het land van Witse, bagageafhandelaars kunnen een pakket met streekproducten en toeristische info over de Groene Gordel. De prijs van komen op de luchthaven van Za- het Witse-arrangement verschilt naargelang het hotel waarvoor je kiest. In Klein Nederlo ventem. Nu mogen enkel Flightcare in Vlezenbeek kost het 164 euro, in Les Eleveurs in Halle 209 euro, in het Gravenhof in en Aviapartner vliegtuigen laden Dworp 294 euro. en lossen. • Na een jaar samenwerking tussen de vdab en Actiris Meer info over het Witse-arrangement vind je op toerisme.vlaamsbrabant.be. vonden 1.740 Brusselaars werk in de De tweede Pajot Rand. • De bouw van de lagekos- Een groep amateur-cineasten uit de regio heeft tenterminal op de luchthaven van een documentaire gemaakt over het ontstaan Zaventem wordt uitgesteld. De van het woord Pajottenland. ‘Het gaat om een terminal kost 17 miljoen euro en historisch verantwoorde documentaire van zal ten vroegste in het voorjaar 16 minuten over de figuur van Frans-Jozef De van 2010 in gebruik genomen Gronckel. De Gronckel was een bekende Len- worden. • Om de jaarlijkse mug- nikse advocaat en woordkunstenaar die in de genplaag in Vilvoorde op te lossen, 19e eeuw de naam Pajottenland voor het eerst gaan Aquafin en de nv Waterwegen gebruikte. Met die naam creëerde hij een geen Zeekanaal samenwerken om voel van samenhorigheid in de Zuid-West-Brabantse dorpen’, legt André De Leener, een van de initiatiefnemers, uit. De documentaire De tweede Pajot is een smaakmaker voor een deel van de oude Zennebed- de speelfilm over het Pajottenland die gedraaid zal worden in Lennik en omgeving. ‘Voor ding te dempen. • De Vilvoordse ex- deze film hopen we Vlaamse subsidies te kunnen krijgen’, zegt De Leener. ‘We mikken op burgemeester Willy Cortois (Open februari volgend jaar om met de opnames te starten, zodat we op de Open Monumenten- VLD) wordt volgend jaar 68 en krijgt dag in september 2009 de film kunnen uitbrengen.’ de titel van ereburgemeester. Hij zetelt ook al meer dan 20 jaar in het Meer info over de documentaire De tweede Pajot vind je op www.gronckelman.be. federaal parlement. • De gebouwen van het Jeugdcentrum Boekfos Woningprijzen stijgen in Asse werden bekroond met de De prijzen van de woningen in het Pajottenland zijn de voorbije jaren fors gestegen. Tien provinciale architectuurprijs. • De jaar geleden waren woningen in Pepingen, Gooik, Herne, Galmaarden en Bever nog rela- Brusselse regering is boos omdat tief goedkoop in vergelijking met de Vlaamse randgemeenten. Die tijd is voorbij. Make- laars spreken zelfs al van een derde ring rond Brussel. ‘Een huis in die Pajotse gemeenten is ze onvoldoende betrokken wordt nog altijd wat goedkoper dan in de gemeenten die aan Brussel grenzen, maar het verschil bij de nakende uitbreiding van is de voorbije jaren veel kleiner geworden’, zegt Francis Teughels van de Pajotse woonwin- de Brusselse ring. Brussel is geen kel. ‘Voor een middelgrote woning in Gooik betaalde je in 2000 zo’n 114.000 euro, in 2007 vragende partij voor de geplande was dat al 205.000 euro. Ook in de andere Pajotse gemeenten worden zulke forse prijs- verbreding. De ondernemerswereld stijgingen opgetekend. De directe Rand rond Brussel is al lang niet meer betaalbaar voor is unaniem voor. • Het zwembad iemand met een doorsnee inkomen, dus trekken mensen naar gemeenten die wat verder van de kazerne in Peutie gaat dicht. van de hoofdstad liggen. Dat verklaart de sterke stijging van de woningprijzen in het Pajot- Defensie bespaart daarmee 2,7 tenland.’ miljoen euro, maar zet meteen TD ook heel wat zwemliefhebbers aan de deur. • Sinds de aanleg van de nieuwe ringweg in Asse rijden er Overstromingen voorspellen veel minder vrachtwagens door het centrum van de gemeente. VLAAMS-BRABANT De Vlaamse Milieu- plegen. In perioden van wateroverlast wordt Gevolg: minder lange files. • Het maatschappij installeerde onlangs een gede- die info aangevuld met interpretaties van hy- schepencollege van Overijse heeft tailleerde overstromingsvoorspeller voor het drologen en terreinwaarnemingen. Vlaams een negatief advies gegeven over Dijle- en Zennebekken. Vanaf nu voorspelt minister van Milieu Hilde Crevits (cd&v) wil de bouw van een kmo-zone aan dit systeem of er bijvoorbeeld bebouwde tegen 2015 klaar zijn met de overstromings- het Maleizenveld, een terrein van zones bedreigd zijn door wateroverlast. De risicobeheerplannen. Zo’n plan bevat onder 13 hectaren tussen de E411 Brussel- Vlaamse overheid investeerde 1 miljoen andere risicokaarten die een beeld geven van Namen en de Terhulpsesteen- euro in dit project. Tegen 2010 zullen alle de kansen op overstroming en de mogelijk weg. • Brouwerij Timmermans uit grote onbevaarbare rivieren uitgerust zijn negatieve gevolgen ervan. met een dergelijk systeem. Dilbeek lanceert met kerst een Via overstromingsvoorspeller.be kun je bo- kriek die je kunt opwarmen. vendien de voorspelde waterstanden raad- LV JH

9 FIGURANDTEN Energie spat van het podium bij The Black Box Revelation

a een opzwepend optreden De muziek van The Black Box Revelation wordt omschreven als smerige in Lot komen Jan (zang, gi- garagerock met bluesinvloeden. Drijvende krachten Jan Paternoster taar) en Dries (drum) nog half stomend en vol adrena- (19) en Dries Van Dijck (17) uit Dilbeek zijn nog piepjong, maar stonden line het tot interviewruimte omgedoopte klaslokaal binnen. ‘Het was al op 1 in De Afrekening van jongerenzender Studio Brussel, speelden Neen goed optreden’, oordeelt Jan. Dries vult op Pukkelpop en Werchter én toerden onder meer in Duitsland en de lachend aan: ‘In het begin was het publiek wat moeilijk op gang te krijgen, maar op den Verenigde Staten. duur hadden ze door dat ze niet hoefden stil te staan.’ Beginnende groepen laten zich TEKST Ines Minten | FOTO Filip Claessens wel eens intimideren door een tam publiek, maar The Black Box Revelation loopt niet in die val. Hun livereputatie is heel sterk. Ook tijdens het optreden in Lot spatte de energie van het podium. ‘Het is natuurlijk plezant als het publiek vanaf de eerste noot vollen bak meedoet’, zegt Jan. ‘Maar ondertussen weten we dat als we zelf alles geven, het publiek er uiteindelijk ook in vliegt. Hoe meer energie je krijgt uit de zaal, hoe gemakkelijker het is om zelf energie terug te geven.’ Genieten Het was een tijdje geleden dat The Black Box Revelation zo dicht bij huis speelde en de muzikanten geven toe dat het deugd deed. Jan: ‘Onlangs hebben we in Duitsland gespeeld en daarna in Praag en Londen. Aan de ene kant vinden we het altijd stom als we weer naar huis moeten, want we houden allebei erg van toeren in het buitenland. Maar weer in Bel- gië spelen heeft ook altijd iets. Hier spelen we voor een publiek dat onze muziek kent en dat ons laat voelen dat we iets betekenen. In het buitenland moeten we elke keer van nul beginnen.’ In Duitsland stuitte het duo op een enthousiast, open publiek dat direct mee was. Maar Londen gunde de muzikanten geen blik. ‘Er zijn al zoveel Britse groepen en daar staan wij dan als klein Belgisch groepje. Ze laten je echt merken dat ze niet op je zitten te wachten’, vertelt Dries. ‘Dat was een koude douche,’ beaamt Jan, ‘maar het houdt je met beide voeten op de grond.’ Afgelopen zomer is bijzonder druk geweest voor het rockduo. Begin juli speelden ze op Werchter, half augustus op Pukkelpop, tussendoor toerden ze in Amerika. ‘De festivals waren machtig’, vindt Dries. Ze hebben er meer van genoten dan van hun eerste keer op Dour en Pukkelpop in 2007. ‘Als je als tie- ner naar festivals begint te gaan, droom je ervan om ooit zelf op zo’n podium te staan. Als

10 het dan zover is, kijk je er eerst maandenlang Dries: ‘Ook onze ouders waren aanvankelijk Van Dijck: ‘Je kunt natuurlijk ook stukje per naar uit en dan is het opeens voorbij, voor erg bezorgd, we waren nog zo jong ...’ Maar stukje opnemen en dan de zuiverste frag- je het goed en wel beseft.’ Daarom hebben uiteindelijk hebben ze toegehapt en dat heb- menten aan elkaar plakken, maar als je zo ze zich voorgenomen om er zoveel mogelijk ben ze zich nog geen seconde beklaagd. ‘Het werkt, kun je evengoed poprock maken en plezier aan te beleven. ‘Ik stond te spelen en bleek de beste manager die we hadden kun- dat is absoluut ons ding niet.’ The Black Box dacht opeens: begin er maar van te genieten, nen tegenkomen. Hij heeft ons ondertussen Revelation neemt nog het liefst lekker ouder- want dadelijk is het weer voorbij!’, zegt Jan. toch maar in Amerika gekregen.’ wets op: op band. ‘We proberen zoveel moge- Met hun eerste ep, Introducing: The Black lijk de verleiding van al dat studiomateriaal Voetbal of gitaar Box Revelation, deden ze nog niet bijzonder te weerstaan. We vinden dat muziek op band Jan Paternoster en Dries Van Dijck spelen al veel stof opwaaien. De full-cd die daarop volg- nog altijd het beste klinkt. Als je opneemt samen van toen ze 14 en 12 waren. ‘We kende, Set Your Head On Fire, werd echter een met al die moderne computertechnieken zit nen elkaar van bij de Chiro, maar het precie- schot in de roos. Drie singles werden vaak op er toch niet hetzelfde gevoel in.’ ze moment waarop we voor het eerst met el- Studio Brussel gedraaid en klommen naar de kaar gesproken hebben, herinner ik me niet top van De Afrekening (een lijst die wordt sa- De meisjes worden zot meer’, zegt Dries. Ze besluiten dat het moet mengesteld door de luisteraars). ‘Ontzettend Tussen het optreden en het interview delen gebeurd zijn terwijl ze gitaar aan het spelen veel hebben ze ons nu ook weer niet gedraaid, Jan en Dries handtekeningen uit in de zaal. waren. Dries drumt al vanaf het tweede leer- maar dat vind ik best zo’, relativeert Jan. ‘An- ‘Kom, dat moeten we aan de meisjes vertellen. jaar en had ook een elektrische gitaar, iets ders draaien ze je nummers alleen maar kapot Die worden zot!’, hoor ik een jongen zeggen. wat Jan enorm aansprak. ‘Ik ben met gitaar en is iedereen je na een week beu.’ Jan en Dries kijken blij verrast als ik hun de begonnen toen ik dertien was’, legt hij uit. ‘Ik anekdote vertel. ‘Is dat waar?’, vraagt Dries had alleen de Chiro als vrijetijdsbesteding Vuiler en rauwer met pretoogjes. ‘Dan moeten we straks zeker en mijn moeder vond dat ik nog iets moest In de winter is het duo van plan het rustiger nog eens de zaal in’, lacht Jan. Interviews en doen. ‘Wil je misschien voetballen of mu- aan te doen. Misschien een gelegenheid voor handtekeningen geven, met fans op de foto, ziek leren?’, vroeg ze. Voetballen leek me wel Jan om wat vakken op te halen. ‘Ik ben inge- videoclips opnemen: het hoort allemaal bij iets. Ik heb het welgeteld één training en één schreven in de kunstwetenschappen. Maar het muzikantenbestaan. match uitgehouden. We verloren met 13-0 en door onze tournee heb ik veel lessen moeten ‘Videoclips opnemen is het stomste wat er dat zag ik niet zitten. Dus ben ik maar gitaar missen.’ Dries maakt zich minder zorgen is’, vindt Dries. ‘Alles twintig keer opnieuw beginnen spelen’, lacht hij. Wat later ontston- over zijn schoolcarrière. ‘Ik zit tegenwoor- doen, altijd maar wachten. En als je dan het den er spontane jamsessies bij Dries thuis en dig op leercontract’, zegt hij. ‘Mijn examens resultaat ziet, ben je er na een keer of vijf op even later was er een groep, The Mighty Ge- stellen gelukkig niet veel voor en ik heb een uitgekeken.’ Jan: ‘Handtekeningen en interviews zijn helemaal niet erg. Je wilt tenslotte ‘Ik herinner me nog goed hoe ik na ons allereerste optreden ergens geraken en zonder fans en pers sta je nergens.’ Alleen op dagen als Pukkelpop op mijn fietske naar huis reed en onderweg telefoon kreeg wordt het Dries soms te veel. ‘Dan moet je van een manager. Hij liep over van de plannen, we zaten al al snel zeven interviews na elkaar geven. Jan houdt dat vol, maar ik zit daar op den duur bijna in Amerika!’ in elkaar gezakt.’ Wat de moed elke keer weer opkrikt, zijn de positieve reacties. Dries: ‘Die nerators. Daarin zaten nog twee andere mu- flexibele baas.’ In maart vliegt het duo weer zijn altijd tof om te krijgen. Daarstraks kwam zikanten, onder wie de broer van Jan. Met die helemaal in de muziek, want dan zijn ze van er een gast op me af die zei dat hij in jaren niet groep besloten ze in 2006 mee te doen aan plan om een nieuwe cd op te nemen. On- meer zulke energie gezien had op het podi- Humo’s Rock Rally. De groep sneuvelde snel, dertussen zijn ze al volop met nieuwe num- um. Ik weet dan nooit goed wat antwoorden maar tegen alle verwachtingen in haalden Jan mers bezig. Jan Paternoster: ‘We willen dat en zeg meestal gewoon merci. Maar zo’n open Dries wél de tweede plaats met The Black de nieuwe cd ruwer en rauwer klinkt dan de merking doet ongelooflijk veel deugd.’ Box Revelation. eerste. Wij houden zelf helemaal niet van die ‘Ik had wat nummers geschreven die niet overgeproducete, propere platen. We nemen Info bij de eerste groep pasten. Die wilden we snel graag zoveel mogelijk in één take op.’ Dries www.theblackboxrevelation.be opnemen, gewoon om er iets van te hebben’, legt Jan uit. Dries vult aan: ‘Op het laatste moment heeft Jan die demo opgestuurd. We Rock eye-opener Black Box Revelation hadden in tien minuten tijd één nummer opgenomen.’ Na die tweede plaats beslisten ze Jan Paternoster (19) and Dries Van Dijck (17) from Dilbeek came second in the Rock Rally om met Black Box Revelation door te gaan. contest the Humo magazine organised in 2006. Speaking about their group, which goes ‘We voelden onmiddellijk dat er meer in zat’, by the name of Black Box Revelation, Jan recalls: ‘We knew straightaway that the group vertelt Jan. ‘Ik herinner me nog goed hoe ik had great promise. I can still remember I was cycling home after our first gig when I got a na ons allereerste optreden op mijn fietske call from a manager: he ran through the plans, and could already see the opportunities in naar huis reed en onderweg telefoon kreeg the States!’ They may still be very young but they have already held the number one spot van een manager. Hij liep over van de plan- in De Afrekening programme broadcast by the youth-oriented radio station Studio Brus- nen, we zaten al bijna in Amerika! Met een sel, performed at the Pukkelpop and Werchter music festivals and gone on tour in various afwachtende houding - je kunt tenslotte niet countries, including Germany and the United States. Their sound is described as dirty zomaar alles geloven wat iedereen zegt - heb- garage rock with a blues influence. ben we een eerste afspraak met hem gemaakt.’

11 Zo’n honderd medewerkers en vrijwilligers van Artsen Zonder Grenzen van over de hele wereld leerden dit jaar in het opleidingscentrum van Merchtem hoe ze in moeilijke omstandigheden hun werk kunnen doen.

TEKST Joris Herpol | FOTO Filip Claessens

Uniek opleidingscentrum Artsen Zonder Grenzen Voorbereiding op extreme situaties

n de doodlopende straat Preenakker in reinsituaties nabootsen, is dit opleidingscen- hoe ze het water moeten oppompen en hoe de Merchtemse industriezone Dooren trum uniek. Er is nog een opleidingscentrum ze dat water zuiver moeten maken en hou- bevindt zich de grote bevoorradings- in Bordeaux, maar dat is niet zo uitgebouwd.’ den. In het opleidingscentrum hebben we Icentrale van Artsen Zonder Grenzen België. verschillende waterputten geboord, tot zelfs Van hieruit vertrekken het logistieke materi- Internationaal gezelschap 45 meter diep. Hier testen we ook ons mate- aal en de goederen – de noodhulp – voor de In het centrum werken tien instructeurs die riaal dat opgeslagen ligt in de grote bevoorra- missies op het terrein. Naast de enorme be- elk een kei zijn in hun domein: telecommu- dingscentrale. In de winter gaat het centrum drijfsloodsen van de bevoorradingscentrale nicatie, techniek, mechaniek, water en hygi- wel dicht omdat de leidingen niet bestand ligt het nieuwe opleidingscentrum. Daar ëne. Een van hen is instructeur Joos Van den zijn tegen de vrieskou’, vertelt Joos Van den leidt de organisatie sinds kort zijn medewer- Noortgate. Hij staat in voor de opleidingen Noortgate. kers op om in het buitenland basiskampen te ‘Elk jaar vertrekken zo’n 2.000 medewer- kunnen bouwen waar drinkbaar water, elek- ‘Het centrum is kers van Artsen Zonder Grenzen naar een triciteit en minimaal comfort aanwezig zijn. 80-tal landen. Tot nu toe kregen zo’n 100 Vanuit die basiskampen stuurt Artsen Zon- uniek omdat we er medewerkers een opleiding in het nieuwe der Grenzen de hulp naar de bevolking. Het reële terreinsituaties centrum. Eind vorige maand vertrokken centrum is niet meteen wat je van een oplei- 25 cursisten van verschillende nationaliteiten dingscentrum verwacht. Alles op het terrein nabootsen.’ naar hun projecten over de hele wereld. In die van zo’n 5.000 m2 gebeurt in de openlucht en groep van 25 waren er welgeteld 3 Belgen. De in moeilijke omstandigheden. Dat is nodig over water en hygiëne. ‘Het belangrijkste andere cursisten kwamen uit Mexico, Azië en om de medewerkers voor te bereiden op ex- onderdeel van de opleiding is de waterhygi- Afrika. Hier doen ze de nodige expertise op, treme opdrachten in het buitenland. ëne en de waterzuivering. De meeste ziek- die ze kunnen toepassen op het terrein, waar tes waarmee onze medewerkers te maken ook ter wereld’, besluit Van den Noortgate. Uniek in de wereld krijgen, zijn een gevolg van een gebrek aan ‘Van over heel de wereld komen onze mede- watersanering en hygiëne. De medewerkers Info werkers hier leren hoe ze in extreme omstan- leren hoe ze een waterput moeten boren, www.msf-azg.be digheden moeten overleven. Ze leren hoe ze water moeten behandelen om het drinkbaar te maken, ze bouwen constructies met lokaal Einzigartiges Ausbildungszentrum von Ärzten materiaal als bamboe en zeilen, en leren hoe ze in onherbergzame gebieden kunnen com- ohne Grenzen im Freien municeren. In een container hebben we een communicatiepost nagebouwd zoals we die Die Organisation Ärzte ohne Grenzen (ÄoG) bildet in Merchtem auf einem Gelände von in ontwikkelingslanden gebruiken. Ook au- etwa 5.000 m2 ihre Mitarbeiter aus, damit diese im Ausland unter schwierigen Umständen tomechanica is een belangrijk onderdeel. Basislager einrichten können, wo Trinkwasser, Elektrizität und ein Minimum an Komfort Een afdak met golfplaten doet dienst als ge- vorhanden sind. Ausgehend von diesen Basislagern leistet ÄoG Hilfe an die Bevölkerung. ïmproviseerde garage. We hebben er een vol- ,Dieses Ausbildungszentrum ist etwas Einzigartiges’, sagt der Sprecher von ÄoG, Koen ledig ontmantelde jeep staan waar de mede- Baetens. ,Aus der ganzen Welt kommen Mitarbeiter und Freiwillige nach Merchtem, um werkers aan kunnen sleutelen. Zo doen ze de dort zu lernen, wie sie unter schwierigen Umständen (über)leben können. Sie lernen hier, nodige kennis op om in ontwikkelingslanden wie sie Wasser behandeln müssen, um es trinkbar zu machen.’ Im Freiluftzentrum arbei- hun jeeps zelf te herstellen, want garages om ten etwa zehn Ausbilder. Alle sind Experten in ihrem eigenen Bereich: Telekommunikation, de hoek zijn er ginds niet’, legt woordvoerder Technik, Mechanik, Wasser oder Hygiene. Koen Baetens uit. ‘Omdat we hier reële ter-

12 van 5 december agenda t.e.m. 4 januari RANDUIT Kerststemming oude stijl

MUZIEK Omdat het glorieuze serafijnenge- KOKhER is de muziekgroep van Eddy Pere tist Rudi Deslachmuylder, bassist Geert Van zang bij de winterwende is verstomd, knopen mans, die al sinds 1991 Jan de Wilde op gitaar hassel en Lieven Vandenneucker. Er wordt troubadour Jan De Wilde en het muziekkwar- begeleidt. Hij deelt het podium met trompet- zowel in het algemeen Nederlands als in het tet KOKhER terug bij de volkstraditie aan. Ze Pajots gezongen. bewerkten oud-Vlaamse, Engelse en Poolse LD kerstliederen. Of ze de ster van Bethlehem in de milde winternacht ook echt zullen waarnemen, durft geen van hen te voorspellen. Maar Kerstshow door KOKhER en Jan De Wilde Pietje Vogel en zijn beschonken vrienden uit het Donderdag 18 december, 20.00 vermaarde kerstspel van Felix Timmermans Ossel, Sint-Jan De Doperkerk, hopen ze zeker te ontmoeten. Dan kunnen 02 460 73 24 (GC de Zandloper) ze al zingend de lieve vrouwkes volgen, die hun Zaterdag 10 januari, 20.30 kapellekes voor de nachtmis verlaten. Dat com- Dilbeek, CC Westrand, 02 466 20 30 merciële songs in de stijl van Jingle Bells de stem- mige volkswijsjes hebben verdrongen, kunnen ze moeilijk verteren. Konijnenleed

FAMILIEVOORSTELLING De vader van ven hield. Vanuit deze optiek kon hij zijn kun- Oskar verkoopt op grote schaal konijnenpasta. Geniale stenaarschap alleen ontwikkelen als ze echt Maar omdat de langoren zich niet snel genoeg doodging! Bij een duivelskunstenaar zijn voortplanten, raakt het bestand uitgeput. Om duivelskunstenaar veel denkpistes mogelijk. Vanluchene heeft zijn zakencijfer op peil te houden, moet er drin- er zeven uitgestippeld. In het Parijse cabaret gend een oplossing worden gevonden. Oskar Le Bateau Lavoir laat hij de omstreden nazi- zet zijn oren recht en zijn webcam aan. Kun- cineaste Leni Riefenstahl een striptease op- nen de Playboykonijntjes misschien de dartele voeren. Over Goebbels, die denigrerend deed diertjes vervangen? Of moeten de consumen- over creaties die hij ontaard vond, vertelt hij ten overschakelen op ander voedsel? Als de dat hij in het geheim moderne kunst verza- smaakpapillen eenmaal zijn geprikkeld, valt melde. In de monoloog duiken ook pittores- aan het smulplezier nog moeilijk te ontkomen. ke dorpsfiguren op uit een Vlaamse gemeente De personages worden opgedeeld in de Beste, aan de Leie die met de bus een cultuurtrip orde Rare, de Valse en de Stagiaire. Zij delen het ganiseren naar een overzichtstentoonstelling podium met de Fixkes en acteurs van het Turn- van de meester in het Grand Palais in Parijs. houtse Theater Stap. Om het konijnenleed te Hun recht-voor-de-raapcommentaren ver- verzachten, eten de acteurs nauwelijks wild. raden hoezeer ze zijn vervreemd van kunst Vegetarische maaltijden quoteren ze hoger iconen. Een magistrale voorstelling van Cour dan voorverpakte vleeswaren. Humor en hor- & Jardin. ror groeien vervaarlijk dicht naar elkaar toe. LD THEATER Dat Pablo Picasso een woelig LD en inventief leven heeft geleid, zal niemand Picasso, striptease van een genie ontkennen. Maar hij had ook duistere kant- door Cour & Jardin Oskar door Theater FroeFroe jes. Volgens theaterauteur Filip Vanluchene Donderdag 18 december, 20.30 en Theater Stap (5+) balanceerde hij tussen genialiteit en per- Sint-Genesius-Rode, Zondag 21december, 15.00 versiteit. Nadat acteur Jef Demedts hem GC de Boesdaalhoeve, 02 381 14 51 Vilvoorde, CC Het Bolwerk, 02 255 46 90 de onthullende biografie Picasso, creator and destroyer van Arianna Stassinopoulos Huf fington had doorgespeeld, ontstond hieruit een spitse monoloog, waarin de Catalaanse Win tickets! schilder op een geestige manier in zijn hemd wordt gezet. Stuur ons voor 10 december een mailtje Toen zijn zus Conchita op haar sterfbed ([email protected]) of kaartje (Kaas- lag, zou de kleine Picasso een pact met God markt 75, 1780 Wemmel) met als onderwerp hebben gesloten, waarin hij beloofde geen ‘Picasso’ en maak kans op een duoticket penseel meer aan te raken als Hij haar in le- voor Picasso, striptease van een genie in GC de Boesdaalhoeve. We geven er drie weg!

13 RANDUIT Hommage aan ontwerper Expo-ster

TENTOONSTELLING De vijfarmige ster tekend. ‘Hij beschouwde zichzelf eerder als van Expo 58 heeft nog niet aan populariteit een vakman dan als een kunstenaar’, getuigt ingeboet. De ster decoreert opnieuw koffieser Jean-Michel Meyers. ‘Hij nam altijd een schets- hij aan de buitenkant rijkelijk gedecoreerd’, viezen, badges en gadgets die ter gelegenheid boek – meestal een schoolschriftje – mee. Hij vult zijn kleinzoon aan, terwijl hij ons enkele van de 50e verjaardag van de wereldtentoon tekende alles wat hij zag en portretteerde bijna zendingen toont. ‘Tytgat, Vasarely, Béjart en stelling op de markt worden gebracht. Dat de iedereen die hij kende. Omdat hij de schriftjes Hergé behoorden tot zijn kennissenkring.’ Zijn ontwerper van dit icoon nauwelijks bekend is netjes bewaarde, kunnen we zijn parcours ge- stijl kan het best als sober en elegant worden bij het grote publiek schrijven zijn kinderen en makkelijk volgen.’ getypeerd. Voor de Tiense suikerraffinaderijen kleinkinderen toe aan zijn extreme beschei Al op zijn 17e schreef hij zich in op de Ho- ontwierp hij een affiche met smetteloos witte denheid. Voor de hommagetentoonstelling, geschool voor Decoratieve Kunsten van Ter rechthoekjes. Hij bedacht ook postzegels, op- die ze in samenwerking met Ter Kameren Kameren. Hij volgde les bij Henry Van de Vel- merkelijke covers voor Radio Gymnastique en organiseren, halen ze alles uit de kast. de en Joris Minne. Zijn carrière begon op de Het boek in Vlaanderen. schoolbanken. Hij ontwierp er zijn bekroonde ‘Samen met de Expo-ster had hij nog twaalf Lucien De Roeck bedacht niet alleen logo’s. affiches voor de stad Antwerpen en de ferry’s andere logo’s voorgesteld, waaronder eentje Hij was ook typograaf, illustrator, afficheont- van Oostende-Dover. Bijna veertig jaar gaf hij van een gestileerde boom met afvallende bla- werper, tekenaar, etalagist en reclameman. zowel in Brussel als in Antwerpen les in typo- deren. De jury koos de vijfpuntige ster omwille Zijn ideeën kregen vorm in schoolschriftjes grafie en aanverwante vakken. ‘Elke brief die van de onmiddellijke herkenbaarheid en de waarvan hij er bijna vijfhonderd heeft vol ge- hij stuurde – en dat zijn er nogal wat – heeft symboliek. De vijf punten verwijzen naar de vijf werelddelen.’ De asymmetrische sterren van De Roeck die op de wereldtentoonstelling ’s avonds een soort Melkweg vormden, worden nu door tentoonstellingsontwerper Luc Vincent als autonome verlichtingsobjecten gepresenteerd. De Lucien De Roeckzetel in kubusvorm, die een actieve zithouding vereist, oogt modernistisch. Omdat er geen rugleuning is, ga je spontaan rechtop zitten. De elegante lichaamstaal is volgens de ontwerper al een eerste stap naar de ‘verheffing van de wereld’.

Ludo Dosogne

Lucien De Roeck Van 4 december tot 25 januari, do-zo: 11.00-18.00 Brussel, Ter Kameren in Flageygebouw, 02 643 66 63

Stoeien met kartonnen dozen

FAMILIEVOORSTELLING Mimespeler kijken ze verontwaardigd of verongelijkt. On- Gilles Monnart en drie danseressen van het danks de geleverde inspanningen blijven de re- prettig gestoorde gezelschap Un Oeuf Is Un sultaten beneden de verwachtingen. De bewo- Oeuf verzamelden 125 kartonnen dozen. Daar- ners verliezen er zelfs hun hoofd bij. Humor is mee bouwen ze niet alleen huizen en muren, nooit ver weg. Dit is een van de meest hilarische maar ook wegen en een labyrint. In de dozen familievoorstellingen van dit seizoen. kunnen ze zich verbergen of terugtrekken als LD ze worden bedreigd. In Mumu’s Mummy Land heerst een vermakelijke chaos. Voortdurend Boitman in Mumu’s Mummy Land wordt het speelvlak geherstructureerd. Omdat door Gilles Monnart (5+) dit maar weinig uithaalt, moeten de construc- Zaterdag 20 december, 19.00 ties telkens worden gesloopt. Net als Laurel Overijse, CC Den Blank, 02 687 59 59 en Hardy staan ze voor onoverkomelijke pro- 25 en 26 januari, 15.00 NIET TE blemen. Als ze zich in de rats hebben gewerkt, Dilbeek, CC Westrand, 02 466 20 30 MISSEN

14 Kwartslag Een greep uit het Kwartslagaanbodvoor deze maand

Muzikaal duet met woorden

LITERATUUR Hoewel de Limburgse superstar Mauro Pawlowski vooral naam maakte als rockgitarist en deejay, zal hij op aandringen van Behoud de Begeerte en onder aanvuring van journalist Jef Lambrecht Kunstminnende imponeren voorlezen uit zijn literair werk. Ramsey Nasr heren wisselt zijn poëtische ontboezemingen af met onverwachte muzikale experimenten. Hun THEATER Maandenlang vormden de vier pelberg, Ben Segers en Stijn Van Opstal hun ritmische voordracht klinkt als een melodi- acteurs van Olympique Dramatique een ge- publiek met honderden cultnamen impone- euze herfstsonate. heim genootschap. Ze doorworstelden slim- ren. De studenten van het Provinciaal Instituut Pawlowski heeft Italiaanse en Poolse roots. me boeken, schuimden vernuftig opgebouwde voor Technisch Onderwijs in Stabroek lieten Hij maakte furore met The Evil Superstars, tentoonstellingen af en nestelden zich met ge- hun verbeelding de vrije loop voor het decor. The Grooms en dEUS. Op theatervlak trok spitste oren in concertzalen. De kunstminnende Olympique Dramatique wordt gepatroneerd hij op met jeugdtheater Froe Froe. Hij is tuk heeren peilen nu in een maffe talkshow naar door het Antwerpse Toneelhuis. op suggestieve outfits. Zo omgordde hij zich elkaars smaken. Op welke schilderijen raken tijdens zijn zwarte concerten lange tijd met ze niet uitgekeken? Zijn er gedichten die in LD een Faustiaanse vampierencape. hun hoofd blijven nazinderen? Vinden ze dat Nasr is van Nederlands-Palestijnse af- kunst gevoelens moet aanscherpen of volstaat Kunstminnende heeren komst. Voordat hij in Antwerpen door alle de opwinding? Is originaliteit troef? Ze heb- door Olympique Dramatique partijen als stadsdichter werd aanvaard, ben er allemaal een ongezouten mening over. 5 en 6 december, 20.15 vloeide er veel vervuild water door de Schel- Dat het gros van de conceptuele kunstenaars Grimbergen, CC Strombeek, de. Zijn dichtbundel Onhandig bloesemend bor- zijn ideeën alleen heeft verwoord en niet uitge- 02 263 03 43 duurt voort op muziek van Robert Schumann voerd, leidt tot hilarische commentaren. 10 en 11 december, 20.00 en Dimitri Sjostakovitsj. Sinds ze het artistiek milieu exploreren, Brussel, KVS Bol, kunnen Tom Dewispelaere, Geert Van Ram 02 210 11 12 LD

Geletterde Mensen door Woelig weerzien Mauro Pawlowski en Ramsey Nasr Zaterdag 13 december, 20.00 (première) THEATER Sinds De Rechtvaardige Rechters Moor en Daan Hugaert. Deze boegbeelden Brussel, KVS Bol, 02 210 11 12 van het televisiescherm zijn verdwenen, legt Jo van Twijfel, die ook naar buiten treden als het Zaterdag 20 december, 20.15 Van Damme zijn satirische eitjes bij Bob De Vernieuwd Gents Volkstoneel, engageerden Grimbergen, CC Strombeek, 02 263 03 43 Ingrid De Vos voor de vrouwelijke sleutelrol in De Ondernemers. In dit anekdotisch-filosofisch huiskamerdrama vragen twee broers zich af of ze hun nicht die jarenlang niks van zich heeft laten horen, weer in de familie kunnen opnemen. Ze vrezen dat ze alleen uit opportunis- tische of materiële overwegingen naar huis terugkomt. Maar ze vergissen zich. Omwille van de wederzijdse vooroordelen, verloopt het weerzien erg woelig. Als blijkt dat de vrouw een spirituele dimensie aan hun leven wil geven, raken haar neven helemaal van streek.

De Ondernemers door Twijfel vzw/Bob De Moor Vrijdag 19 december, 20.30 Overijse, CC Den Blank, 02 687 59 59 © Luk Monsaert

De Beursschouwburg, de kvs, het Kaaitheater, De Markten en de cultuurcentra de Meent, Den Blank, Strombeek en Westrand zetten elke maand een Kwartslagvoorstelling in de kijker. Met de Kwartslagpas (28 euro) kun je dit seizoen vier van deze voorstellingen bijwonen, waarvan twee in Brussel en twee in de Rand, telkens in een ander huis. www.kwartslag.be

15 RANDUIT

KUNSTENFESTIVAL ‘De geschiede begeleidende teksten toegelicht. Iedere artiest chitecten coproduceerden Decolonizing Architec- nis van een volk kan niet worden herleid tot stelt zich bovendien voor in een videoportret. ture. In deze tentoonstelling wordt nagegaan het heroveren van een verloren land.’ De Zo pakt Mona Hatoum uit met een klein Per- hoe de voormalige Israëlische kolonies en mili- uitspraak is van de vermaarde Palestijnse zisch tapijt waaruit een wereldkaart is wegge- taire basissen door de Palestijnse gemeenschap dichter Mahmoud Darwish, die deze zomer sneden. Haar kinderjaren in Beiroet heeft ze op een vredelievende manier heringericht zou- onverwacht overleed. Hij was de peter van het op zo’n tapijt doorgebracht. Haar vader had den kunnen worden. multidisciplinair Palestijns Masarat festival, er een hele verzameling van, maar toen hij in Videokunstenares Emily Jacir illustreert in dat deze herfst vanuit Les Halles in Schaar 1948 naar Libanon vluchtte, kon hij niets mee- Crossing Surda de absurditeit van de checkpoints beek met de steun van de Franse Gemeen nemen. Gelukkig kon haar moeder er wel en- op de weg van Ramallah naar Birzeith en de schap wordt georganiseerd. Masarat is het kele redden. omliggende Palestijnse dorpen. Nadat een vi- Arabische woord voor wegen en paden. Ook Jumana Abboud fotografeerde de verbran- deoband door enkele militairen in beslag was de Bozar neemt met drie tentoonstellingen en ding van haar kunstwerken. Een traumatische genomen, kon ze nog alleen met een verborgen een theatervoorstelling deel. gebeurtenis die ze zo snel mogelijk wil verge- camera verder werken. ten. Daarom titelt ze de foto Distance from the Het Brusselse theatergezelschap De Parade In Never-Part tonen twaalf Palestijnse kunste- Ground. Op de video legt ze uit in hoeverre een toert de komende weken met Dhakara. In deze naars een voorwerp dat ze zelf hebben gemaakt innerlijke catharsis mogelijk is. voorstelling halen drie actrices herinneringen of waardevol vinden. Hun keuzes worden in De Vlaamse overheid en de orde van de ar- op aan de moorden die door de Mossad wer-

Cobra put kracht uit kinderlijke bevlogenheid

manifest dat afrekende met de heersende ar de gangmaker, de coördinator en de secretaris tistieke normen. Liever dan in het voetspoor van de groep. Met zijn Deense zielsgenoot As te treden van de surrealisten, de abstracte ger Jorn penseelde hij raadselachtige woordschil- expressionisten of de theosofisch geïnspi derijen zoals La chevelure des choses, Coiffée avec un reerde aanhangers van De Stijl, verkozen ze doigt d’eau en Je lève, tu lèves, nous rêvons. Tekst en het collectief experiment. beeld zijn evenwaardig. De schrijver schilderde zijn poëtische bedenkingen in dikke letters. La- Vaak beschilderden ze met zijn tweeën een doek ter zou hij zich met Alechinsky en Hugo Claus of bedachten ze samen een gedicht. De Konink- aan gelijkaardige experimenten wagen. Hoewel lijke Musea voor Schone Kunsten herdenken de hij amper de eindjes aan elkaar kon knopen, stichting van de groep, die al in 1951 werd ontbon- gaf hij het tijdschrift Cobra uit. Zijn zwervend den, met een representatieve tentoonstelling. bestaan was noodlottig voor zijn gezondheid. Dat een gevaarlijke slang als mascotte fun- Toen hij in het sanatorium van Silkeborg Asger geerde, betekent niet dat deze anarchistische Jorn bezocht, die daar wegens tuberculose was bohémiens de bestaande kunstwereld wilden opgenomen, werd bij hem dezelfde ziekte vast- Karel Appel, Fond rouge © Sabam Belgium vergiftigen. Vanuit hun kinderlijke bevlogen- gesteld. In zijn roman De steen en het oorkussen heid hoopten ze via spontane uitingen hun le- beschrijft hij in haperende zinnen dit feest van ven en dat van anderen te verheffen. De naam de catastrofe. Ook de Brusselse auteur Joseph TENTOONSTELLING Op 8 novem CoBrA verwijst in de eerste plaats naar de drie Noiret – vader van de choreografe Michèle ber 1948 ondertekenden zes schilders en hoofdsteden waar ze vandaan kwamen. Noiret – behoorde tot deze artistieke familie. schrijvers, die vanuit Kopenhagen, Brussel en De Tervurense dichter en uitgever Christian De vier nummers van Tout petit Cobra die hij Amsterdam naar Parijs waren afgezakt, een Dotremont was een van de pioniers. Hij werd publiceerde, bestonden uit losse bladen waar-

16 Doordenkertjes van Franse kunstenaars

TENTOONSTELLING Nu Frankrijk tot eind dit jaar voorzitter is van de Europese Unie, wil het zijn minder bekende kunste naars in Brussel een platform bieden.

In de tentoonstelling De wereld doordacht in de voormalige elektriciteitscentrale op het Sint- Katelijneplein in Brussel confronteren foto- © Ange Leccia grafen, videomakers en installatiebouwers de bezoekers met kritische en symbolische beelden van de werkelijkheid. In het Brus- hoge bergen vastlegde. Sophie Ristelhuber selse stadhuis stelt de Straatburgse graficus speurde naar esthetische overblijfselen van Tomi Ungerer zijn sociaal geëngageerde af- de oorlog in Irak. Lise Sarfati probeert in fiches, satirische reclameposters en uitver- haar anekdotische beelden de leegheid en de grote illustraties van zijn sprookjesboeken ontbering van haar personages te vatten. tentoon. Opdat je precies zou weten hoe laat Aan het fantasierijke oeuvre van Tomi den gepleegd op leden van de PLO. Ook de het is, geven 21 identieke uurwerken van Luc Ungerer zijn in het Brusselse stadhuis twee aanslag op Naïm Khader in Brussel komt aan Vilmouth bij de binnenkomst de lokale tijd zalen gewijd. Een reclameposter met twee ge- bod. In het stuk wordt gefocust op het lot van aan. Ze werden in rijen van drie netjes onder lijkaardige oogbalfiguren, die een bril als een de verbannen emigrant, voor wie Palestina nog elkaar opgehangen. De hamers, die de instal- kruiwagen voortduwen, trekt onmiddellijk de slechts een schimmig land in het geheugen is. latie vervolledigen, suggereren dat we het glas aandacht. De Straatburgse kunstenaar wil kunnen breken. aantonen dat teamwork de beste resultaten Ludo Dosogne In een poëtische film vanAnge Leccia ver- oplevert. De politieke posters die hij tijdens vloeit een soldaat die de wacht houdt met zijn verblijf in de Verenigde Staten ontwierp de muur waarvoor hij patrouilleert. Met en waarin hij van leer trekt tegen het racisme bierblikjes bouwde Kader Attia een rituele en de Vietnamoorlog, zijn grimmig. Hij werd Never-Part en Crossing Surda installatie, die als surrogaat dient voor de wereldberoemd met zijn bonte sprookjeste- Tot 11 januari heilige Kaba in Mekka, waarrond moslims keningen en posters voor kinderkamers. Hij Decolonizing Architecture zevenmaal in cirkelvorm wandelen. Het over- gaf zowel gestalte aan Heidi als aan de Drie Tot 3 januari matig alcoholgebruik van de jongeren in de Rovers. Tijdens de kerstvakantie zijn er inter- Dhakara door De Parade Franse voorsteden schrijft hij toe aan hun actieve animaties. 12 en 13 december ontwricht bestaan. Met behulp van sterke Brussel, Bozar, www.bozar.be drank en hard drugs hopen ze toch hemelse Ludo Dosogne ervaringen op te wekken. Claudine Doury schuimde met haar fo- De wereld doordacht totoestel enkele jaren geleden de afgelegen Tot 11 januari 2009 gebieden in Kazachstan af. Als journaliste fo- Brussel, Elektriciteitscentrale, 02 279 64 35 Cobra put kracht uit kinderlijke bevlogenheid cust zij niet alleen op traditionele maar ook Tomi Ungerer op actuele thema’s. Dat het verleden fel door- Tot 11 januari, woe-zo: 10.30-18.00 werkt, blijkt uit de volksdans in groenzwarte (gesloten op feestdagen) op hij gedichten van zichzelf of van zijn vrien- kostuums, die zij tegen de achtergrond van Brussel, stadhuis, www.francekunstart.be den had gedrukt. De tentoonstelling beperkt zich tot de korte periode waarin Cobra officieel bestond. Hoe- wel slechts 180 werken werden uitgekozen, komen toch alle boegbeelden aan bod. In een documentair luik wordt ingegaan op de affiniteiten en de meningsverschillen tussen Karel Appel, Constant en Corneille. Buitenis- sig waren de artiesten uit het hoge Noorden. Henry Heerup decoreerde in Cobrastijl een speelgoedwinkel en Carl-Henning Pedersen lanceerde de stippeltechniek.

Ludo Dosogne

COBRA. Bij de 60e verjaardag van de oprichting van CoBrA Tot 15 februari, di-zo: 10.00-17.00 Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, 02 508 32 11 © Claudine Doury

17 RANDUIT

Donderdag 18 december, 20.30 Zaterdag 13 december, Woensdag 17 december, 20.30 agenda Alle mensen zijn sterfelijk 14.00 en 16.00 Zigzelf door Intgeniep door De Tijd/SKaGeN De koning zonder schoenen Dilbeek, CC Westrand, Dilbeek, CC Westrand, door 4hoog (2,5+) 02 466 20 30 02 466 20 30 Vilvoorde, CC Het Bolwerk, PODIUM 02 255 46 90 Zaterdag 20 december, 20.15 KUNSTEN Donderdag 18 december, 20.30 Opgenomen door Dirk Denoyelle Picasso, striptease van een genie Alsemberg, CC de Meent, door Cour & Jardin 02 359 16 00 Theater Sint-Genesius-Rode, GC de Boesdaalhoeve, Zaterdag 20 december, 20.00 Vrijdag 5 december, 20.30 02 381 14 51 10 jaar Dufraing & De Wit Undertwasser Wasserwasser Meise, GC De Muze van Meise, door Compagnie Barbarie Donderdag 18 december, 20.30 02 268 61 74 Overijse, CC Den Blank, Heimweemoed door De Sprook 02 687 59 59 Vilvoorde, CC Het Bolwerk, Woensdag 17 december, 14.00 Senioren 02 255 46 90 Happy Christmasshow door 5 en 6 december, 20.15 Tony Parker Kinderanimatieteam Dinsdag 9 december, 14.30 Kunstminnende heeren Vrijdag 19 december, 20.30 (4-10) De Grijze Tornado’s door Toneelhuis/ De ondernemers door Linkebeek, GC de Moelie, door Maria en Mariette Olympique Dramatique Bob De Moor, Daan Hugaert 02 380 77 51 Vilvoorde, CC Het Bolwerk, Grimbergen, CC Strombeek, en Ingrid Devos 02 255 46 90 02 263 03 43 Overijse, CC Den Blank, Zaterdag 20 december, 19.00 02 687 59 59 Boitman door Gilles Monnart 5 en 6 december, 20.00 (5-12) Zondag 7 december, 15.00 19 en 20 december, 20.00 Overijse, CC Den Blank, Kamer 203 door Zondag 21 december, 15.00 02 687 59 59 vzw De Speelgezellen Zeppelin door theatergroep MUZIEK Koningslo, Zaal De Kring, Far West Vilvoorde Zondag 21 december, 15.00 0474 36 00 69 i.s.m. RISO Vlaams-Brabant Oskar door Theater Froe Froe (5+) en Cie Tartaren Vilvoorde, CC Het Bolwerk, Vrijdag 5 december, 20.15 5, 6 en 7 december, 20.00 Vilvoorde, Zaal den Uilenspiegel, 02 255 46 90 Coming of Age door Milow Jajamaarneenee door 016 20 01 10 Alsemberg, CC de Meent, Spelersgroep De Zonderlingen Dans 02 359 16 00 Kraainem, GC de Lijsterbes, Zaterdag 20 december, 20.15 02 721 28 06 Geletterde mensen: Ramsey Nasr Vrijdag 19 december, 20.15 Vrijdag 5 december, 20.00 en Mauro Pawlowski door De Notenkraker door Ballet Ierse fiddle avond met de vioolklas Behoud de Begeerte van het opera- en ballettheater o.l.v. Filip Verpoest Grimbergen, CC Strombeek, Djnepropetrovsk Asse, ‘t Smiske, 02 452 83 79 02 263 03 43 Alsemberg, CC de Meent, 02 359 16 00 Vrijdag 5 december, 20.15 Familievoorstellingen Eva De Roovere … Humor gaat naar de kerk Zaterdag 6 december, 14.00 Beigem, Kerk, Sinterklaasfeest Donderdag 11 december, 20.30 02 263 03 43 (CC Strombeek) Jezus-Eik, GC de Bosuil, Eelt door Wouter Deprez Zaterdag 6 december, 20.30 02 657 31 79 Vilvoorde, CC Het Bolwerk, Cursief door Camps en Dewulf 02 255 46 90 Dilbeek, CC Westrand, Zondag 7 december, 15.00 02 466 20 30 Riket met de Kuif door Donderdag 11 december, 20.00 Speeltheater Holland (NL) (6+) Gestript en Gestroopt Vrijdag 12 december, 20.15 Dilbeek, CC Westrand, door An Nelissen Erotische Fabels door De Werf 02 466 20 30 Wemmel, GC de Zandloper, Mieke Maaike’s obscene kapsalon 02 460 73 24 door Villanella en Het Geluidshuis Zondag 7 december, 15.00 Grimbergen, CC Strombeek, Geen Spijt door De Vikingen (4+) Vrijdag 12 december, 20.00 02 263 03 43 Tervuren, GC Papeblok, Feestje! 02 769 20 92 door De Schedelgeboorten Vrijdag 12 december, 20.30 Meise, GC De Muze van Meise, De Borstenclub 02 268 61 74 door Janine Bischops Jezus-Eik, GC de Bosuil, Zaterdag 13 december, 20.15 02 657 31 79 En Attendant Julio door Angel Ramos Sanchez Double Face door Luc Apers Grimbergen, CC Strombeek, 02 263 03 43

18 Vrijdag 5 december, 20.30 Donderdag 11 december, 20.00 Vrijdag 19 december, 20.30 Zaterdag 13 december, 20.00 Geen helden meer Tapijtconcert A touch of Christmas Zondag 14 december, 19.30 door Lenny & De Wespen door Eva De Roovere door Sabien Tiels 25-jarig Jubileumconcert door Dilbeek, CC Westrand, Kraainem, GC de Lijsterbes, Tervuren, GC Papeblok, Gemengd koor Omnia Cantica en 02 466 20 30 02 721 28 06 02 769 20 92 Vlaams-Brabants Symfonieorkest Zaventem, Sint-Martinuskerk, Zaterdag 6 december, 20.00 Vrijdag 12 december, 20.30 Vrijdag 19 december, 20.00 0475 94 64 98 Winterconcert door Koninklijke Ouwe Makkers Solozeiler door Johan Verminnen fanfare De Eendracht Westrode door Zjef Vanuytsel Wezembeek-Oppem, GC de Kam, Zondag 14 december, 11.00 Meise, GC De Muze van Meise, Vilvoorde, CC Het Bolwerk, 02 731 43 31 Fartein Valen Duo 02 268 61 74 02 255 46 90 Meise, GC De Muze van Meise, 19 en 20 december, 19.30 02 268 61 74 Zaterdag 6 december, 20.30 Zaterdag 13 december, 20.00 Jongerenmusical Scrooge De hemel in het klad Elliott Smith tribute Zaventem, Donderdag 18 december door Bart Peeters door Head Full of Flames Gemeentelijk auditorium Kerstconcert i.s.m. Overijse, CC Den Blank, en Douglas Firs Fanfare Sint-Cecilia 02 687 59 59 Meise, GC De Muze van Meise, Vrijdag 19 december, 20.30 Meise, Sint-Elooikapel, 02 268 61 74 Kerstconcert door Rans & Coope, 02 269 75 22 Zaterdag 6 december, 20.00 Boyes en Simpson met het Zangkoor Andantino Ensemble Paul Rans (a capella) Donderdag 18 december, 20.00 Vilvoorde, Zellik, Sint-Bavokerk, 02 466 78 21 Liebrecht Vanbeckevoort feestzaal van het stadhuis, Sint-Pieters-Leeuw, 02 255 46 90 Zaterdag 20 december, 20.30 CC Coloma, 02 371 22 62 Mariage door Kadril Zondag 7 december, 11.00 Dilbeek, CC Westrand, Vrijdag 19 december, 20.30 Drie plus drie is vijf 02 466 20 30 Kerstconcert door door Trez (folk) Capella Sint-Petersburg Asse, Oud Gasthuis, 02 466 78 21 Zaterdag 20 december, 20.00 Dilbeek, CC Westrand, Zaterdag 13 december, 20.00 Winterconcert door Koninklijke 02 466 20 30 Zondag 7 december, 20.00 Poëtisch concert over Thuiskomen fanfare De Ware Eendracht David Ferrard door Kris Baert en Marleen Merckx Vlezenbeek, O.L.V. kerk Zondag 4 januari, 11.00 Dilbeek, Den Tat, 02 569 56 17 Vlezenbeek, De Merselborre, Nieuwjaarsconcert Weense stijl 02 371 22 62 (CC Coloma) Jazz Zaventem, Zondag 7 december, 11.00 gemeentelijk auditorium Sinterklaasconcert door Trio Fenix Zondag 14 december, 15.00 Woensdag 17 december, 20.15 o.l.v. cellist Karel Steylaerts Ricominciamo Cinema Novo door Sint-Pieters-Leeuw, CC Coloma, door Rocco Granata Massot/Florizoone/Horbaczewski 02 371 22 62 Vilvoorde, CC Het Bolwerk, Alsemberg, CC de Meent, 02 255 46 90 02 359 16 00 Zondag 7 december, 11.00 FILM Big Band Gretry Zondag 14 december, 15.00 Klassiek Vilvoorde, Wienerconcert door Panache feestzaal van het stadhuis, (operette en musical) Zondag 7 december, 11.00 Zondag 7 december, 15.00 02 255 46 90 Zellik, CC Asse, 02 466 78 21 Aperitiefconcert door Kung Fu Panda Koperensemble Bluesette Alsemberg, CC de Meent, Woensdag 10 december, 20.15 Dinsdag 16 december, 14.00 Overijse, CC Den Blank, 02 359 16 00 Afreecanos Muzikale kerstvertellingen 02 687 59 59 door Omar Sosa Quartet door Karel Vingerhoets Zondag 7 december, 20.00 Grimbergen, CC Strombeek, Overijse, CC Den Blank, Donderdag 11 december, 20.00 Eldorado 02 263 03 43 02 687 59 59 Benefietconcert t.v.v. Alsemberg, CC de Meent, dagcentrum Topaz 02 359 16 00 Woensdag 10 december, 20.00 Woensdag 17 december, 20.30 Weihnachtsoratorium van Bach Gospelconcert De Mellino’s van door koor en orkest Octopus Zondag 7 december, 15.00 door New Spirit (USA) Les Négresses Vertes Grimbergen, Abdijkerk, Space Chimps (NV) Wezembeek-Oppem, GC de Kam, Vilvoorde, CC Het Bolwerk, 0471 46 91 09 Overijse, CC Den Blank, 02 731 43 31 02 255 46 90 02 687 59 59 Vrijdag 12 december, 20.15 Donderdag 18 december, 20.00 Kerstconcert door Molitva, Zondag 7 december, 14.30 Kerstshow in Ossel Russisch-Orthodox mannenkoor Ratatouille door KOKhER en Jan De Wilde Beersel, kerk, Zellik, CC Asse, 02 466 25 97 Ossel, Sint-Jan-De-Doperkerk, 02 359 16 00 (CC de Meent) 02 460 73 24 (GC de Zandloper) Maandag 8 december, 20.30 Blindness Vrijdag 19 december, 21.00 Vilvoorde, CC Het Bolwerk, Jean-Marie Aerts, Filip Casteels en 02 255 46 90 Simon Witvrouw Asse, ‘t Smiske, 02 306 68 55

19 Dinsdag 9 december, 20.30 Zondag 21 december, 20.00 Van 3 tot 18 december Tot 13 januari, wo-zo: 13.00-17.00 Elegy Entre les murs ABC Studioklas – Bosreservaten in Vlaanderen Grimbergen, CC Strombeek, Alsemberg, CC de Meent, Art Basics for Children (6-12) Hoeilaart, 02 263 03 43 02 359 16 00 Overijse, CC Den Blank, Bosmuseum Jan van Ruusbroec, 02 687 59 59 www.inverde.be Woensdag 10 december, 20.30 Maandag 22 december, 15.00 My best friend’s girl De drie rovers (4+) Van 3 december t.e.m. 5 januari T.e.m. 18 januari Overijse, CC Den Blank, Grimbergen, CC Strombeek, 2009, ma-vr: 9.00-18.00, Boutique Vizique@moving moves 02 687 59 59 02 263 03 43 za: 9.00-12.00 Dworp, (gesloten van 24 december Vormingscentrum Destelheide, Woensdag 10 december, 16.00 Maandag 22 december, 20.30 t.e.m. 4 januari) 02 380 39 15 Filmklassieker: Pinokkio Waltz with Bashir Fotografiecircuit Sint-Genesius-Rode, Grimbergen, CC Strombeek, Figura door Laure-Anne Jacobs GC de Boesdaalhoeve, 02 263 03 43 Wemmel, GC de Zandloper, 02 381 14 51 02 460 73 24 Maandag 22 december, 15.00 Zondag 14 december, 15.00 Filmstones: Prop & Berta Van 5 t.e.m. 28 december Waar is het paard van Sinterklaas? Overijse, CC Den Blank, De bekende aquarellist (OV) 02 687 59 59 Piet Van Aken uit Meise Wemmel, GC de Zandloper, Beersel, Galerie Dominium, 02 460 73 24 Dinsdag 23 december, 20.30 02 378 17 60 Entre les murs Maandag 15 december, 20.30 Grimbergen, CC Strombeek, Zaterdag 6 december, Happy-Go-Lucky 02 263 03 43 10.00-21.00 Vilvoorde, CC Het Bolwerk, Zondag 7 december, 10.00-18.00 02 255 46 90 Dinsdag 23 december, 15.00 30e tentoonstelling Filmstones: Sven en zijn rat van Neerhofdieren Dinsdag 16 december, 20.30 Overijse, CC Den Blank, Vossem, Gemeentelijke Zaal, Blindness 02 687 59 59 02 767 81 61 Grimbergen, CC Strombeek, T.e.m. 18 januari 02 263 03 43 Zondag 28 december, 20.00 T.e.m. 21 december, za en zo: 100 jaar Lismonde Vicky Cristina Barcelona 14.00-18.00 of op afspraak Linkebeek, Huize Lismonde, Woensdag 17 december, 20.30 Alsemberg, CC de Meent, HOME, 5 jaar galerie budA 02 380 51 03 Entre les murs 02 359 16 00 Asse, Galerie budA, 02 306 50 95 Overijse, CC Den Blank, T.e.m. 1 februari 2009, 02 687 59 59 Vrijdag 2 januari, 15.00 Tot 21 december, 10.00-17.00 Space Chimps (6+) vr-zo: 15.00-18.00 Plantenportretten Grimbergen, CC Strombeek, Petitis Pois door Patrick Lebret in de Nationale Plantentuin 02 263 03 43 Asse, Galerij De Ziener, Meise, 02 452 77 86 Nationale Plantentuin van België, Zondag 4 januari, 15.00 02 260 09 70 The Waterhorse: T.e.m. 23 december, Legend of the deep di: 9.00-12.00 en 15.00-20.00, T.e.m. 8 februari 2009, Alsemberg, CC de Meent, wo: 13.00-18.00, vr: 15.00-18.00, do, vr, za en zo: 10.30-17.00 02 359 16 00 za: 14.00-18.00, zo: 10.00-16.00 Le Cube au Carré Weg van het verleden Drogenbos, Zondag 4 januari, 20.00 (archeologische tentoonstelling Museum Felix De Boeck, Shine a light over recente opgravingen in Asse) 02 377 57 22 Alsemberg, CC de Meent, Asse, gemeentelijke bibliotheek en 02 359 16 00 Oud Gasthuis, 0474 29 95 67 T.e.m. 30 augustus 2009, di, wo, do en vr: 10.00-17.00, T.e.m. 28 december, za en zo: 10.00-18.00 do, vr, za en zo: 14.00-17.00 Omo. Herders & Design De 20e eeuw: Tervuren Tervuren, Koninklijk Museum Donderdag 18 december, 20.00 TENTOON en de Belgische avant-garde voor Midden-Afrika, 02 769 52 11 Bienvenue chez les ch’tis STELLING Tervuren, Gemeentelijk Museum Wezembeek-Oppem, Hof van Melijn, 02 769 20 13 GC de Kam, 02 731 43 31 Van 1 t.e.m. 31 december, Tot 5 januari, ma, wo, do, vr, zo: Vrijdag 19 december, 20.00 doorlopend 11.00-18.00, di: 11.00-14.00 Il y a longtemps que je t’aime Kam Kiest voor Kunst Cédric Mongo Tabala Wemmel, GC de Zandloper, Vera Ghys alias Pasta-Pasta 02 460 73 24 Wezembeek-Oppem, Grimbergen, GC de Kam, 02 731 43 31 Dienstencentrum Ter Borre, Zondag 21 december, 15.00 02 267 38 50 Horton Alsemberg, CC de Meent, 02 359 16 00

20 8 en 22 december, 19.30 Donderdag 11 december, VOOR Djembé voor beginners 20.00-22.00 DRACHTEN & door Karel De Ridder Opendeur documentatiecentrum CURSUSSEN 8 en 22 december, 20.30 WANDELINGEN Vlaamse Vereniging voor Djembé voor eerste- en Familiekunde afdeling Dilbeek tweedejaars door Karel De Ridder Groot-Bijgaarden, Voordrachten 8 en 22 december, 21.30 Dinsdag 9 december, 11.00 Muziekacademie, Djembé voor gevorderden Eksteroog wandelgroep voor 55+ 02 466 44 05 (A. Janssens) Zondag 7 december, 10.30-11.30 door Karel De Ridder Sint-Pieters-Leeuw, bibliotheek, De geschiedenis Vlezenbeek, 02 377 59 70 Zaterdag 13 december, van het Zoniënwoud Oud-gemeentehuis, 02 371 22 62 15.00-20.00 Hoeilaart, Zondag 14 december, 14.00 Sociale kerstmarkt Bosmuseum Jan Van Ruusbroec, Dinsdag 9 december, 19.30-22.15 De wolvensprong van het Haras Tervuren, Markt 02 657 93 64 EHBO-opleiding door NGZ en Inverde Grimbergen, Hoeilaart, 13 en 14 december Dinsdag 9 december, 14.00 RVT Heilig Hart, 02 454 54 01 Bosmuseum Jan Van Ruusbroec, Kerstmarkt Zin en onzin van de multiculturele www.ngz.be Drogenbos, centrum samenleving door Mia Doornaert 9 en 10 december, 8.30-15.30 Sint-Ulriks-Kapelle, Gereedschapsonderhoud Zondag 14 december, 8.00-15.00 13 en 14 december, 14.00-20.00 Kasteel La Motte, Hoeilaart, 21e winterwandeling Kerst op het kasteel in 02 466 20 30 (CC Westrand) Bosmuseum Jan Van Ruusbroec, door wandelclub ’t Fluitekruid het teken van Oostenrijk 02 657 93 64 Wolvertem, Gaasbeek, Donderdag 11 december, 14.30 Gemeentelijke Fusieschool, Kasteel van Gaasbeek, Naar een duurzame Zaterdag 13 december, 052 31 60 92 02 531 01 30 voedselproductie 14.00-18.00 Tervuren, Demonamiddag Kalligrafie Vrijdag 19 december, 19.00 GC Papeblok, 02 767 56 45 door Jef Mercelot Koudevoetentocht Sint-Pieters-Leeuw, Asse, Marktplein, 02 452 65 00 Vrijdag 12 december, 20.00 CC Coloma, 02 371 22 62 Geneeskrachtige en Zaterdag 20 december, 19.00 giftige werking van planten Vrijdag 19 december, 18.00-22.00 Midwinterwandeling in Tervuren Sint-Pieters-Leeuw, 20 en 21 december, 10.00-17.00 Tervuren, Dienst Toerisme, CC Coloma, 02 371 22 62 Soundhealing 02 769 20 81 Asse, Oud Gasthuis, Maandag 15 december, 14.00 www.butterflycircles.com Donderdag 25 december, 14.00 Infosessie Osteopathie Gratis kerstwandeling Asse, Den Bloeyenden Wijngaerdt, Zaterdag 20 december, en huifkarrentocht © Luc Van Muylem / www.vanmuylem.com 070 22 25 04 9.30-12.30 Asbeek, Kerkplein, Beeldend werken: zelfportret 02 452 96 87 (Reuzengilde) Zaterdag 20 december, 15.00 Zaterdag 20 december, Zaterdag 13 december, Kernfusie: een grote uitdaging met 14.00-17.00 15.00-22.00 een enorme belofte Muziek: percussie Zondag 14 december, 12.00-18.00 Grimbergen, Zondag 21 december, 9.30-12.30 Kerst- en kunstambachtenmarkt Volkssterrenwacht MIRA, Dans: bewegen en genieten Vilvoorde, Gevaerstraat, 02 269 12 80 Zondag 21 december, 14.00-17.00 VARIA www.defar.be Theater spelen Cursussen Vilvoorde, Dinsdag 16 december, CC Het Bolwerk, 02 454 54 01 Van 5 t.e.m. 31 december, 18.00-19.45 Vrijdag 5 december, 20.00 ma, di, vr en zo: 14.00-18.00, Bloedinzameling Beslist Samen Maandag 22 december, 19.30 wo en za: 9.00-18.00 Rode Kruis Wemmel Grimbergen, Bloemschikken voor kerst: een Geschenkenbeurs Wemmel, Abdij van Grimbergen, mooi en duurzaam kerstboompje Vilvoorde, Oxfam-Wereldwinkel, Gemeenteschool, 0473 87 70 11 02 454 54 01 maken door KAV Meise Centrum 02 252 20 02 Meise, Zaterdag 20 december Zaterdag 6 december, 14.00 Meisjeschiroheem, 052 30 21 28 Woensdag 10 december, 20.00 Kerstmarkt Ecoversnaperingen met de Sint Genealogische gespreksavond met Machelen, Dorpsplein Asse, Oud Gasthuis, 02 452 78 13 uitwisseling van kwartierstaten door Vlaamse Vereniging voor Zaterdag 20 december, 15.00 Familiekunde Kerstmarkt Dilbeek, CC Westrand, Zaventem, Parkje 02 466 44 05 (A. Janssens)

De agenda wordt samengesteld met gegevens uit de CultuurDatabank. Organisaties en verenigingen die hun activiteiten opgenomen willen zien in de volgende agenda die de periode van 5 januari t.e.m. 4 februari 2009 bestrijkt, moeten ons de nodige informatie bezorgen voor 1 december a.s. Je kunt de gegevens mailen naar [email protected], per brief sturen naar ons redactieadres (RandKrant - RandUit Agenda, Kaasmarkt 75, 1780 Wemmel) of invoeren in de CultuurDatabank via www.cultuurdatabank.be. Gezien het beperkte aantal beschikbare pagina’s wordt bij de aankondigingen prioriteit verleend aan de activiteiten in de gemeenschaps- en cultuurcentra in de Rand. Om voor plaatsing in aanmerking te komen, worden de andere activiteiten vooral beoordeeld op hun uitstraling naar alle inwoners van de Rand. Het cursusaanbod wordt mee geselecteerd door Arch’educ. Info: op www.archeduc.be. 21 Leg je verlegenheid af

Ben je snel onzeker als er andere mensen in je buurt zijn? Begin je te blozen en te stamelen als alle ogen in je richting kijken? Ben je vaak bang om iets verkeerd te doen en dom over te komen? Of durf je niemand aanspreken?

TEKST Klaartje Van Rompaey | FOTO Vereniging voor Verlegen Mensen

ortom, ben je verlegen en ervaar je Vlamingen uit de grensstreek. Een jaar later Vriendenkring die verlegenheid als een last? Dan is werd de Vlaamse tak opgericht. ‘Ik schreef Naast de cursussen en praatavonden organi- er goed nieuws, want de Vereniging mij twee jaar geleden in voor een cursus om- seert de vvm ook andere activiteiten voor de voorK Verlegen Mensen (vvm) organiseert in dat ik me onzeker voelde als ik voor een grote leden, zoals culturele en sportieve uitstapjes Asse voor het tweede jaar op rij een cursus groep moest spreken. Ik heb een leidingge- of etentjes. ‘We zijn zelfs al eens samen op die je op weg helpt naar een minder verlegen vende functie, dus die onzekerheid speelde reis gegaan. Sommige leden hebben in onze bestaan. De vvm ontstond twintig jaar gele- mij echt parten’, vertelt Maria Opdekamp. vereniging voor het eerst in hun leven vrienden in Nederland als een zelfhulpgroep voor den gemaakt. Zij blijven lid en bouwen hun mensen die kampen met hun verlegen ge- Voor en door verlegen mensen sociaal leven op vanuit de vereniging. Maar drag. De vereniging begon kleinschalig. Het In de Vereniging voor Verlegen Mensen is ie- voor de meeste mensen betekent de cursus eerste concrete doel was een cursus organise- dereen verlegen, ook het bestuur en de men- in de eerste plaats een opstapje om hun ver- ren. Die had meteen succes, ook bij verlegen sen die de cursussen organiseren en leiden. legenheid te overwinnen in hun dagelijkse ‘In onze vereniging zitten heel verschillende leven’, vertelt Maria Opdekamp. mensen bij elkaar die één ding gemeen heb- In het begin stond de medische wereld ben: ze zijn allemaal verlegen. We herkennen sceptisch tegenover de zelfhulpgroep voor Becoming less bashful de problemen, de angsten en de zorgen waar- verlegen mensen, maar tegenwoordig verwij- Do you consider yourself a shy person mee de anderen kampen en dat maakt het zen dokters soms door naar de vvm. ‘Dokters and does your timidity get in your way? makkelijker om erover te praten. Dat is met- en therapeuten geloofden eerst niet in onze The good news is that for the second een ook onze sterkte. Therapeuten kunnen aanpak, maar nu leggen we zelfs folders in year in a row, the Flemish branch of the veel weten over je probleem, maar ze kunnen hun wachtzalen. Voor veel mensen helpen de Vereniging voor Verlegen Mensen (vvm zich nooit echt inleven in je situatie, tenzij ze cursussen en praatavonden ook echt. Ik heb – Shy People’s Association) is organising natuurlijk zelf verlegen zijn’, zegt Maria Op- ooit een ongelofelijk onzekere studente zien a course in Asse that may be able to help dekamp. starten met de cursus. Ze keek nooit op, liep you. ‘The first thing we address during De cursus bestaat uit drie delen. ‘Eerst voorovergebogen en had lang haar dat altijd the course is a person’s self-image. We pakken we het zelfbeeld aan. Verlegen men- voor haar ogen hing. Tijdens de cursus is dat then start exercising social skills, such sen denken vaak onterecht dat er met hen meisje helemaal opengebloeid. Na afloop as talking to strangers, speaking in front gelachen wordt. We proberen die irrationele zou je haar gewoon niet meer herkend heb- of a group, seeking eye contact rather gedachten om te zetten in rationele gedach- ben.’ Ook Maria voelde zich enorm geholpen than avoiding it – that sort of thing. In ten. Daarna oefenen we sociale vaardighe- door de cursus en de praatavonden. Daarom the third section, we try to give people den, zoals praten met een onbekende, spre- engageerde ze zich om zelf cursussen te orga- hints on how to become more assertive’, ken voor een groep, oogcontact opzoeken in niseren. says Maria Opdekamp. The vvm also or- plaats van ontwijken. In het derde luik van de ganises cultural and sports outings or cursus proberen we de cursisten tips te geven meals for members. The medical profes- om assertiever te worden. We doen praktijk- sion used to be quite sceptical about the oefeningen over omgaan met kritiek of com- Info benefits of having a self-group for shy plimenten en over opkomen voor je eigen Geïnteresseerd in de activiteiten van de people but some doctors are now refer- mening. Als afsluiter geven alle cursisten een Vereniging voor Verlegen Mensen? Surf ring their patients to the association. spreekbeurt voor de hele groep. Al is dat geen dan naar www.vvm-vzw.be of stuur een verplichting.’ e-mail naar [email protected].

22 Natuur in goede handen

Graslanden maaien, houtkanten onderhouden, kijkhutten bouwen … De ploeg bestaat uit zes à zeven werkers en een Intergemeentelijke Natuur- en Landschapsploegen (inl-ploegen) maken ploegbaas. er in verschillende gemeenten van de Rand werk van 1. Het verbluffende Continuïteit gegarandeerd Dit voorjaar ondertekenden 46 gemeenten, resultaat is het werk van mensen die in het normale arbeidscircuit niet de provincie Vlaams-Brabant en twee inl- aan de bak komen. ploegen (Econet Vlaams-Brabant en igo Leuven) een samenwerkingsovereenkomst voor de periode 2008-2013. Hiermee wordt TEKST Herman Dierickx | FOTO Filip Claessens de inl-werking, die sinds 1997 bestaat, voortgezet. De provincie investeerde in 2008 niet minder dan 15.900 euro voor zes an de Liermolen in Grimbergen Sociale tewerkstelling terreinploegen die in het arrondissement ontmoet ik de ploeg van werklei- In onze regio staat Econet in voor de werken. Halle-Vilvoorde aan de slag zijn. Daarmee der Odilon, die een gemeentelijk De organisatie doet hiermee aan natuurbe- betaalt ze per ploeg een voltijds werklei- graslandA van drie hectare aan het maaien houd en zorgt tegelijkertijd voor de sociale der en een halftijds natuurontwikkelaar. is. Het is een natuurgebied dat volgens de tewerkstelling van vijftig mensen. Ze werken De deelnemende gemeenten investeren in regels van de kunst gemaaid moet worden. onder meer vanuit Meise, Merchtem en Vil- het project door arbeidsuren te kopen om Drie arbeiders kwijten zich in hun complete voorde. De meeste arbeiders zijn tevreden terreinwerk te verrichten zoals het onder- werkuitrusting met beschermende helmen met hun job. Ze doen ervaring op om later houd van houtkanten, graslanden maaien, en oorkleppen bekwaam van hun taak. Drie in het reguliere arbeidscircuit aan de slag te bunkers inrichten voor vleermuizen, knup- andere arbeiders harken het maaisel bij el- kunnen. Ze leren in groep werken, doen ar- pelpaden aanleggen en kijkhutten bouwen. kaar. De drie poelen in het gebied worden beidsritme op, nemen verantwoordelijkheid De Vlaamse en federale overheden passen vakkundig geruimd, zodat de site tot vol- en leren een taak naar behoren uitvoeren. Ze de loonkost bij, die de gemeenten niet voor gend jaar in orde is. Enkele dagen daarna krijgen technische en sociale ondersteuning hun rekening nemen. Zo geven de verschil- ga ik er opnieuw langs en het moet gezegd: waardoor ze nieuwe vaardigheden leren. lende overheden een belangrijke invulling alles ligt er piekfijn bij. Het werk van de De ploegen bestaan uit mensen van diverse aan de sociale, duurzame en ecologische inl-ploeg zorgt ervoor dat de grasmat niet pluimage. Het zijn personen die hun le- tewerkstelling in de streek. De inl-ploegen vervilt en de ruigtekruiden of opschietende ven een nieuwe richting willen geven, zoals werken complementair met de terreinploe- wilgen niet de overhand nemen. Zo krijgen ex-gevangenen en (allochtone) nieuwko- gen van Natuurpunt. Zelfs met de gemeen- andere plantensoorten een kans. Daar doen mers op de arbeidsmarkt. Ze leren een stiel telijke groendiensten of intercommunales ook veel insecten-, vogel-, zoogdier- en pad- waarmee ze later verder kunnen of waarmee zijn er raakvlakken, want soms maaien inl- denstoelensoorten hun voordeel mee. En dat ze hun eerste verkennende stappen op de ploegen wegbermen of leggen ze bossen of is dan weer goed voor de biodiversiteit … complexe arbeidsmarkt kunnen zetten. Elke poelen aan.

1 Volgende gemeenten uit de Vlaamse Rand nemen deel aan dit project: Asse, Beersel, Dilbeek, Grimbergen, Kraainem, Linkebeek, Machelen, Meise, Merchtem, Sint-Pieters-Leeuw, Tervuren, Vilvoorde, Wezembeek-Oppem en Zaventem. Op de respectieve milieudiensten kun je terecht met vragen over de werking van de INL-ploegen. Je kunt hierover ook contact opnemen met de provincie (016 26 70 22).

23 bericht uit de rand

Bang van Brussel Brussel is een bastaardkind. Geboren uit een Vlaamse moeder en opgegroeid bij een francofone vader. Al die neven en nichten uit de Vlaamse Rand zijn vervreemd geraakt van dat verre familielid.

TEKST Joris Hintjens | FOTO Filip Claessens

oe komt het toch dat de meeste gesproken, zijn ze erin geslaagd om van de de Rand aantrekt. In de geesten van de rand- randbewoners zelden in de hoofd- in theorie tweetalige stad in werkelijkheid bewoners werd een Berlijnse muur gebouwd. stad komen? We gaan met gemak een stad te maken waarin Franstaligheid de Je ziet hem niet, maar hij is er wel. tweeH keer per jaar op reis naar de Domini- norm is. Pas sinds enkele jaren begint het tij En dat is een probleem voor Brusselaars én caanse Republiek of Egypte, maar we doen te keren en slagen de Vlamingen erin om wat voor randbewoners. De randbewoners leven onze boodschappen liever in Mechelen, Leu- harder op tafel te kloppen (en krijgen daarbij en werken bij gratie van de grootstad die aan ven of Ninove dan in de Rue Neuve. Brussel is het verwijt van imperialisme naar het hoofd de andere kant van de muur de motor is van voor velen synoniem voor druk, vuil, stress. geslingerd). En wat deed de randbewoner al de hele economie in Vlaams- en Waals-Bra- Die grote onbekende stad wekt angst op. die tijd? Die gaf de strijd op en keerde de stad bant. De Rand kan niet zonder de stad. De Vorige zomer ging ik met mijn kinderen en de rug toe. stad kan ook niet zonder de Rand. Zoals elke een buurmeisje van acht naar de stad om te De overwinning van de Franstaligen in de grootstad op deze aarde deint Brussel uit. genieten van de 11 juli-evenementen. Mijn strijd om Brussel komt nu als een boemerang Maar anders dan in de meeste steden, komt kinderen zijn gewend aan de stad, maar het terug in het gezicht van dezelfde Fransta- wie uit Brussel vertrekt in een ander taalge- vriendinnetje schoot bij het verlaten van het ligen. Waarom zijn de Vlamingen zo bang bied terecht, en dat leidt tot spanningen al- centraal station in paniek. ‘Ik wil naar huis!’, van een uitbreiding van het Brussels Gewest? lerhande. riep ze. De kleine sukkel was nog nooit in Omdat ze bang zijn van Brussel. Het eigen Moest Brussel écht een tweetalig gebied de stad geweest en was overdonderd door dorp is een veilige haven waar ze in hun eigen zijn, met een gelijke behandeling van het Ne- de drukte, de auto’s, de huizen, de mensen. taal kunnen leven zonder bespot te worden. derlands en het Frans, dan zou de uitbreiding Uiteindelijk heeft ze doorgezet en een on- Brussel, dat is het grote monster, die ver- van Brussel geen hot issue zijn. Vanuit de vergetelijke dag gehad, met veel muziek en franste bastaardneef waarmee het moeilijk Vlaamse Rand zou er minder weerstand zijn, creativiteit. Maar dat heeft eerst wat moed en klappen is. In de loop der jaren is het tweeta- en vanuit de Franstalige kant zou het minder overtuigingskracht gevergd. lige gebied Brussel verschoven naar de Rand. noodzakelijk zijn. Waarom keert de Vlaming het centrum, de De Vlaamse Rand rond Brussel is in feite een levensader van de Rand de rug toe? Het ant- tweetalig gebied. In elke winkel van Halle tot woord is simpel: omdat Brussel de Vlaming Mechelen kan een Franstalige in zijn eigen heeft uitgespuwd, ondanks alle inspannin- taal bediend worden. De Vlaamse kassiers gen van de verschillende Vlaamse overheden in de Ikea van Zaventem verwelkomen elke die kosten noch moeite gespaard hebben om klant met een vriendelijk goeiendag, bonjour. van Brussel de hoofdstad van Vlaanderen te Wat in Brussel (tweetalig gebied) niet kan, maken, om van de Vlaamse Brusselaar de kan in de Vlaamse Rand (eentalig gebied) meest verwende en gesubsidieerde burger te wel: elkaars taal begrijpen en gebruiken. maken met gemeenschapscentra, bibliothe- De Vlamingen in de Rand hebben begre- ken en scholen in elke uithoek van de stad. pen dat tweetaligheid de commerce vooruit- Info Franstalige Brusselse politici hebben er de helpt, en de Franstalige Brusselaar komt met Joris Hintjens was vijftien jaar journalist. voorbije decennia, ondanks allerlei wetten gemak shoppen in de Vlaamse Rand. Omge- Ondertussen is hij vijf jaar ontwikkelaar en beloften, een onuitgesproken (bewuste keerd blijft de Vlaming uit Brussel weg, mede van windenergieprojecten en sinds twee of onbewuste) strategie van gemaakt om de omdat zijn taal er niet als volwaardig gezien jaar randbewoner. Voor RandKrant schrijft Vlamingen te laten vervreemden van hun wordt. En nu zitten ze in Brussel met een le- hij afwisselend met Tom Serkeyn, Fatima hoofdstad. Ondanks het feit dat er in Brus- ger (Nederlandsonkundige) werklozen om- Ualgasi en Dirk Volckaerts de column sel steeds meer verschillende talen worden dat de commerce in Brussel geen klanten uit Bericht uit Brussel/Bericht uit de Rand.

24 Van huizen &

Haarscherpe plantenportretten

In de Nationale Plantentuin in Meise kun je tot 1 februari 2009 botanische neerde Cleuter zin voor nauwkeurigheid en illustraties bewonderen. De haarfijne pentekeningen en prachtige oog voor detail met een onmiskenbaar esthe- tisch gevoel. Waar nodig gebruikte hij de zeer aquarellen geven de natuur tot in de kleinste details weer. Zelfs de tijdsintensieve stippeltechniek. In plaats van zuivere lijnen schetste hij de contouren van modernste fotografie kan hier niet aan tippen. een plant met stippeltjes waardoor zijn tekeningen diepgang krijgen met behoud van de TEKST Paul Geerts | FOTO’S Nationale Plantentuin van België belangrijke details. Deze techniek wordt nog steeds gebruikt.

ls een monnik zit Antonio uren per lende elementen van de plant op hun blad Hedendaags dag gebogen over een soort micro- schikken. De Plantentuin zet de traditie van botanische scoop met daaronder een vel papier tekeningen voort. Momenteel zijn er vier bo- waaropA een gedroogde plant is gekleefd. Hij Lange traditie tanische tekenaars in dienst. Omer Van de maakt haarfijne tekeningen van bloemen Hélène Durand was wellicht de meest geta- Kerckhove, die al enkele jaren betrokken is en paddenstoelen. Eén enkele pentekening lenteerde botanische tekenaar van Meise. bij een internationaal project om alle Europe- kan weken in beslag nemen. Het lijkt een Durand (1883-1934) was de dochter van se paddenstoelen in kaart te brengen, is aar- anachronisme in deze tijden van computers Theophile Durand, directeur van de Plan- dig op weg om met zijn ronduit schitterende en gedigitaliseerde beelden. ‘Het is absoluut tentuin tussen 1901 en 1912. Ze maakte illustraties in de voetsporen van Hélène Du- niet uit de tijd. De botanische illustratie blijft pentekeningen voor wetenschappelijke pu- rand te treden. Antonio Fernandez maakt ook vandaag een belangrijk instrument in blicaties, maar ook afbeeldingen voor het haarscherpe pentekeningen van planten uit de beschrijvende plantenkunde’, zegt Gert houtmuseum en voor kleine geëmailleerde o.a. de koffiefamilie, een belangrijk studieon- Ausloos, educatief medewerker van de Plan- etiketten in de levende collecties van de tuin. derwerp van de Plantentuin. Sven Bellanger tentuin. ‘Eén goede illustratie bevat meer Haar indrukwekkendste realisaties zijn de is naar eigen zeggen geïntrigeerd door de informatie dan talrijke pagina’s tekst en foto’s honderden aquarellen van levende planten. merkwaardige en verrassende vormen die omdat je de verschillende onderdelen van de Met deze serie aquarellen behoort Durand terug te vinden zijn in onze rijke plantenwe- plant in verschillende fasen of seizoenen en tot de absolute wereldtop van de botanische reld. Mia Scheerlinck ten slotte drukt haar onder verschillende hoeken kan afbeelden.’ illustratoren. taak als volgt uit: ‘Je bent een schakel in het Bovendien laat de tekentechniek toe om de- Een andere getalenteerde botanische te- wetenschappelijk proces, je volgt het advies tails te beklemtonen en is het getekende beeld kenaar was Albert Cleuter (1901-1996), die van de wetenschapper zo goed mogelijk op altijd veel helderder dan de scherpste foto. dertig jaar verbonden was aan de Planten- en toch … Toch wordt iedere tekening een Hoewel de botanische tekenaars in een tuin. Hij studeerde architectuur en werkte impressie, niet alleen van de plant, maar ook wetenschappelijk keurslijf zitten – hun te- een tijdlang als stagiair op een architec- van de ziel van de tekenaar.’ kening moet zo precies en correct moge- tenbureau. Hij maakte ook tekeningen en lijk zijn, zonder artistieke vrijpostigheden ontwerpen voor damesmode. Tijdens de Info – slagen de besten erin om hun werk toch oorlog werkte Cleuter als illustrator voor de De tentoonstelling Plantenportretten is een artistieke meerwaarde te geven door de clandestiene La Libre Belgique en vervalste nog te bewonderen tot 1 februari 2009 in levendige en natuurlijke manier waarop ze hij identiteitskaarten waarmee onder meer het kasteel van de Nationale Plantentuin de planten weergeven, het delicate kleuren- neergehaalde piloten aan valse papieren wer- (Domein Bouchout, Nieuwelaan 38, Meise, gebruik en de manier waarop ze de verschil- den geholpen. In zijn botanisch werk combi- 02 260 09 70, www.plantentuinmeise.be).

25 9 EXOTISCHE NATUUR IN DE RAND

Krijsende groene vogels

In deze reeks over de natuur in de Rand maak je kennis met vreemde deren en bloemen over vruchten tot allerlei zaden en bessen. Ze hebben weinig of geen soorten of exoten. We willen deze organismen niet verketteren, wel natuurlijke vijanden, al werden een paar jaar beter leren kennen. We beschrijven hun levenswijze en geven de geleden restanten gevonden in het slechtval- kennest op de koeltoren van de Electrabel mogelijke vindplaatsen in de Rand weer. Tenslotte maken ze nu allemaal energiecentrale van Vilvoorde. deel uit van de biodiversiteit in onze directe omgeving. In de winter trekken ze meer met elkaar op. Dan vormen ze uitgebreide slaapplaat- TEKST Herman Dierickx | FOTO’S Herman Dierickx en Marc Slootmaekers sen. Er is er eentje in de buurt van de navo in Evere (meerdere duizenden vogels) en in het Elisabethpark van Koekelberg. Vanaf de late ie kent de groene pa- nu gemakkelijk waarnemen in de bladloze namiddag zie je al met een vaste regelmaat pegaai niet? Na de loofbomen van onder meer het Park van kleine groepjes vogels naar die slaapplaatsen sluiting van het Meli- Tervuren, het Prinsenbos in Grimbergen, vliegen. Bij koud en vochtig weer hebben ze park aan de Heizel in het Foeksenbos in Merchtem, het gemeen- het moeilijk, maar de vele voedertafels in de 1974 werden van deze tepark van Wemmel, grote delen van het Rand bieden soelaas. Ze zijn verzot op de oorspronkelijk uit India, Pakistan en West- Zoniënwoud, het Rondebos (gemeentehuis) pindanootjes die daar worden aangeboden. WAfrika afstammende vogel een twintigtal in Alsemberg, het Domein Drie Fonteinen Natuurbeschermers vinden dit niet goed, exemplaren losgelaten. Sindsdien is de hals- in Vilvoorde, het Jourdainpark in Kraainem want zo houden we de exoten in stand. En bandparkiet bij ons in het wild aanwezig. In- en Zevenbronnen in Sint-Genesius-Rode. dat is geen goede zaak voor onze biodiversi- tussen is het zo goed als zeker dat her en der Het zijn holenbroeders die in concurrentie teit, stellen ze. ook volièrevogels werden vrijgelaten, voor- gaan met spechten en boomklevers. De hals- al omdat ze luidruchtig zijn en de houders bandparkieten slagen erin het laken naar zich Straffe groeikracht ervan tot wanhoop drijven. 35 jaar later zijn toe te trekken ten nadele van de inheemse De Japanse duizendknoop is een van de ze al met meer dan 7.000. De vogels planten vogelsoorten. Meestal maken ze niet zelf een weinige planten in de Rand die razendsnel zich met veel gemak voort en bezetten ge- gat in een boomstam, maar bezetten ze een groeit. Op een paar jaar tijd kan hij meerde- bieden die steeds verder van de oorspronke- bestaande opening. Het zijn rasechte vegeta- re aren inpalmen, meestal aan rivieroevers lijke losplaatsen verwijderd zijn. Je kunt ze riërs. Het menu is uitgebreid en gaat van bla- of op vochtige bodems. Maar ook op taluds,

26 langs wegbermen en op braakliggende ter- andere plantensoorten geen voet aan de meeste planten schieten op uit weggegooid reinen voelt deze uit Noord-Azië afkomstige grond krijgen. tuinmateriaal. Sommigen houden het ja- telg van de duizendknoopfamilie zich thuis. Volgende lente komen de groeipunten ren aan een stuk vol op dezelfde groeiplaats, Hij is verwant met bij ons algemeen voorko- weer bovengronds. Ze groeien razendsnel anderen zijn al na een paar jaar verdwenen mende soorten als perzikkruid, veenwortel tot een hoogte van een drietal meter. Op ver- om plots ergens anders vanuit het niets op en zelfs de vele zuringsoorten. Hij is letter- schillende plaatsen wordt de soort bestreden, te duiken. Dat gaat zo met onstabiele exoten lijk een laatbloeier, die in een zacht najaar maar veel haalt het meestal niet uit. Alleen die hun plaats onder de zon proberen te ver- actief blijft tot december. De ontelbare kleine, roomwitte bloemen leveren veel nectar De Japanse duizendknoop laat zich niet zomaar in een hoek voor insectenfamilies zoals zweefvliegen, duwen. Dat hij een deel van onze inheemse planten onder hommels en bijen, die laat op het jaar maar al te blij zijn met dit aanbod. In dat opzicht de duim houdt, kun je duidelijk vaststellen. lijkt hij op de verwante bruidssluier, een aangeplante klimplant die je vaak terugvindt maaien helpt zeker niet, want elke keer weer overen. De voornaamste standplaats van de op daken van huizen en in bomen. blijven de planten doorgroeien. Een behan- astersoorten bevindt zich in bermen langs De Japanse duizendknoop plant zich deling met glyfosaat biedt evenmin soelaas, veldwegen of in wat ruigere vegetaties. Soms vooral voort met de talloze wortelstok- want de ondergrondse delen blijven gro- gaat het om enkele groeistengels, soms om ken die ondergrondse scheuten vormen tendeels buiten schot. Uitgraven kan, maar tientallen stuks die meestal een uitbundige en en messcherp naar het oppervlak komen. de wortels zitten tot drie meter diep … Een opvallende bloei vertonen. Met hun geel hart Ze zijn bijzonder sterk, want ze wringen combinatie van maaien en afdekken met een en lichtpaarse linten aan de buitenrand zijn zich met gemak door spleten van gebroken dik en stevig zeil of folie is de beste bestrij- de bloemen erg mooi en veroveren ze meteen beton, tussen oeverbeschoeiingen of ba- dingsmethode, maar die moet wel een jaar of de harten van passerende wandelaars. nen zich een weg door groeiplaatsen van de drie volgehouden worden. De Japanse dui- De asters werden tientallen jaren geleden grote brandnetel, hardnekkige grassoorten zendknoop laat zich niet zomaar in een hoek ingevoerd als tuinplanten. Ze komen oor- of de kruidvlier. Dat is goed te zien langs duwen. Dat hij een deel van onze inheemse spronkelijk uit het noordoosten van Noord- het volledige traject van het kanaal Brus- planten onder de duim houdt, kun je duide- Amerika, dat lang geleden Nieuw-Nederland sel-Charleroi en Brussel-Schelde. In deze lijk vaststellen. heette. Alles samen zijn er heel wat soorten tijd van het jaar zijn alleen de verdroogde die een onzeker bestaan leiden in ons land, stengels nog te zien die bovengronds afster- Amerikaanse migranten maar de meest voorkomende in de Rand is ven maar lang overeind blijven (alhoewel ze De jongste jaren duiken enkele astersoorten ongetwijfeld de Nieuw-Nederlandse aster op veel plaatsen worden weggemaaid). Ze op die tot in december bloeien, als ze niet be- die min of meer tot onze regio beperkt is. Ze zijn een paar centimeter dik, volledig hol en vriezen tenminste. De voorbije jaren was dat komt meer voor in het noorden van de Rand vormen een ondoordringbaar kluwen waar niet het geval. Misschien is dit ook nu zo? De dan in het zuiden. In de buurt van Grimber- gen, meer bepaald in het gehucht Borgt, heeft ze verschillende groeiplaatsen. Daar staat ze onder meer in het (nog) niet toegankelijke natuurgebied Ter Tommen, maar ook langs veldwegbermen in de Oude Schapenbaan en langs de Grimbergsesteenweg. Ook in de Wolfsputten in Dilbeek is ze te zien en op de middendijk van de vijvers in het Jourdain- park in Kraainem. De planten zijn doorlevend, maar ze kunnen even snel verdwijnen als ze gekomen zijn. Op sommige plaatsen verdragen ze zonder problemen elk jaar een maaibeurt. Op andere plaatsen verdwijnen ze zonder aanwijsbare reden. De bloemen produceren bij ons zelden zaad omdat ze niet in optimale omstandigheden kunnen opgroeien. Dat is een typisch kenmerk voor een exoot. In te- genstelling tot bijvoorbeeld de reuzeberen- klauw of de Japanse duizendknoop palmen asters de grond niet in. Ze vormen dus geen bedreiging voor de inheemse flora. Laten we het er op houden dat ze ons landschap laat op het jaar verfraaien. Nieuw-Nederlandse aster 27 RESTAURANDT

Knus en gezellig eten

Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens. Dat gevoel krijg je als je komt me in de mond bij het zien van de drie het Sjalotteke binnenkomt. Het kleinste restaurantje in Vilvoorde grote, verse stukken vis. Een goede keuze, zo blijkt, al had de chef wat minder kwistig wordt uitgebaat door een jong koppel met een neus voor smaak. met zijn pepermolen mogen draaien. Aan de overkant verschijnt de ‘Franse zeebaarsfilet Hendrik Vandestapele en zijn echtgenote Freya Laus maken van je met hazelnootpanade geserveerd met groene restaurantbezoek een unieke belevenis. asperges, suikererwt, rode krieltjes in de pel en een zachte kalfsjus’ (€ 19,50). Een uiterst geraffineerd gerecht, waarin alle smaken TEKST Sandra Szondi | FOTO’S Filip Claessens goed tot zijn recht komen. Allemaal opge- diend met een vriendelijke lach. Dit smaakt naar meer … et Sjalotteke is gehuisvest in een Freya momenteel een wijncursus bij een van ‘We houden het bewust prachtig gerenoveerd herenhuis, de beste Belgische sommeliers. Daarnaast niet ver van het centrum. Roman- doen we ook regelmatig mee aan professi- klein. Alleen zo kunnen tischH wegdromen is hier niet moeilijk dank- onele kookwedstrijden en culinaire evene- we onze klanten het zij de prachtige inkomhal, de hoge plafonds menten.’ en de witte marmeren schouw. Je zou het beste bieden.’ op het eerste gezicht niet zeggen, maar dit Klein maar fijn knusse restaurant, dat slechts over zes tafels Koken is voor dit vriendelijke koppel een Of er uitbreidingsplannen zijn? ‘Nee, we beschikt, bestaat al meer dan twintig jaar. ware passie. Dat blijkt uit de menukaart, kiezen bewust om het klein te houden. Alleen ‘Inderdaad, in de loop van de jaren is er heel die uit welgeteld zes voorgerechten en zes zo kunnen we onze klanten het beste bieden. wat veranderd. We namen de zaak vijf jaar hoofdgerechten bestaat. En ook al is de kaart Daarom werken we ook niet met personeel. geleden over en hebben ze volledig gereno- vrij beperkt, het zien van zoveel lekkers We doen alles liever zelf. We willen van ons veerd. De naam Sjalotteke hebben we bewust maakt onze keuze er niet makkelijker op. restaurant echt een plek maken waar mensen behouden. Een sjalotteke is klein en fijn, net Visliefhebbers moeten beslist de ‘Moules de zich thuis voelen’, besluit Hendrik. Ik moet zoals ons restaurantje’, vertelt Freya Laus. Bouchon’ uitproberen, de specialiteit van het toegeven dat ze hier wonderwel in slagen. huis. Maar omdat wij niet zo’n mossellief- Traditie en vernieuwing hebbers zijn, beginnen we liever met ‘Verse Haar echtgenoot Hendrik staat achter het Sint-Jacobsvruchten gegaard in de oven met Info fornuis. Hij geeft toe dat zijn Frans-Belgische een zacht pestokorstje, trostomaatjes en een Sjalotteke (Frans-Belgische keuken redelijk klassiek is, maar wel steeds beurre blanc sausje’ (€ 16). Dit fijne gerecht seizoensgebonden keuken), met een vernieuwende toets. ‘We probe- is niet alleen een streling voor het oog, ook F. Campionlei 10, Vilvoorde, ren zoveel mogelijk te experimenteren met onze smaakpapillen varen er wel bij. 02 253 16 51, [email protected] smaken en in te spelen op de laatste nieu- Na een vrij lange wachttijd wordt dan uit- Geopend van 12 tot 14 uur en we culinaire trends. Onze klanten, vooral eindelijk ons hoofdgerecht geserveerd. Ik van 19 tot 21 uur. Gesloten op zakenmensen en fijnproevers, verwachten krijg een echte klassieker voorgeschoteld: zaterdagmiddag, zondagavond en kwalitatief hoogstaande gerechten waarbij ‘Sliptongetjes in topvorm gebakken met verse woensdag (enkel groepsreservaties). het product zelf centraal staat. Daarom scho- hoeveboter en citroen, geserveerd met verse Reserveren gewenst. len we onszelf ook voortdurend bij. Zo volgt zelfgemaakte frietjes’ (€ 20,50). Het water www.sjalotteke.be

28 NEEM EEN TAALBAD NEDERLANDS Taalblad.be is een Nederlandstalig e-zine voor anderstaligen die op een actieve manier Nederlands willen leren. Bij moeilijke of speciale woorden verschijnt er een vertaling in het Frans en het Engels. Op Taalblad.be vind je ook oefeningen en een grammaticagids. De taal- t(r)ips zetten jou op weg naar Nederlandstalige culturele activiteiten.

NIEUWS monnik Pentekeningen van planten (de monnik – de monniken) gebogen moine – monk Als een monnik zit Antonio uren per dag gebogen over (buigen – boog - gebogen) een soort microscoop met daaronder een vel papier se pencher - bend gekleefd waarop een gedroogde plant is gekleefd. Hij maakt haar- (kleven – kleefde - gekleefd) fijne tekeningen van bloemen en paddenstoelen. Een en- paddenstoel (de paddenstoel coller – stick kele pentekening kan weken in beslag nemen. Het lijkt een – de paddenstoelen) anachronisme in deze tijden van computers en gedigita- champignon – fungus, haarfijn (haarfijn – haarfijne) liseerde beelden. Maar het is absoluut niet uit de tijd. De mushroom minutieux – minute(ly) botanische illustratie blijft een belangrijk instrument in de beschrijvende plantenkunde. Een goede illustratie bevat talrijk (talrijk – talrijke) pentekening (de pentekening meer informatie dan talrijke pagina’s tekst en foto’s. De nombreux - numerous – de pentekeningen) tekeningen beklemtonen details en zijn veel helderder dan dessin à la plume – pen drawing de scherpste foto. helder (helder – heldere) clair – clear beklemtonen In de Nationale Plantentuin in Meise kun je tot 1 februari (beklemtoonde - beklemtoond) 2009 botanische illustraties bewonderen. Zie ook het artikel accentuer – emphasize op p. 25.

TAALKNOOP OEFENING Onder of beneden? Onder of beneden? 1. Kan je ... een paar dozen gaan halen? Het eten is klaar. Kom snel naar ... . 2. Kijk even ... die boeken. Misschien ligt je We stofzuigen niet ... de mat. identiteitskaart daar. Beneden 3. ... de leeftijd van 18 jaar ben je minderjarig. Beneden is een adverbium van plaats en betekent 4. Ik kan hier niet studeren. Ik ga ... zitten. ‘op een plaats die zich lager bevindt’. Daar is het rustiger. - Hij gooide de koffer boos naarbeneden . 5. Het begint te regenen. - Het eten is klaar. Kom snel naar beneden. We zullen ... het afdak gaan staan. Onder 6. Mijn groene trui ligt ... mijn witte trui. Onder is een prepositie. Als je onder gebruikt om 7. Er ligt een oud tijdschrift ... je bed. een plaats aan te duiden, combineer je dat woord met extra informatie over de locatie. 8. Ik hoorde iets in de kelder. Is er iemand ... ? - De peuter verbergt de erwtjes onder de puree. 9. Na de orkaan stonden heel wat huizen ... - We stofzuigen niet onder de mat. water. 10. We hebben een uur geklommen. Onderaan Nu is het tijd om naar ... te gaan. Onderaan betekent op/in/aan het onderste stuk van iets. - We zaten helemaal onderaan in de zaal. - Onderaan de pagina kan je doorklikken naar de foto’s. Info De juiste antwoorden, meer woordenschat en grammatica Nederlands: www.taalblad.be

29 TUSSEN HEMEL EN AARDE

De uitdaging van de open ruimte

Ter gelegenheid van de tiende verjaardag van vzw ‘de Rand’ maakte luchtfotograaf Karel Tomeï zo’n 1.500 luchtfoto’s van de Rand. Daaruit werd een selectie gemaakt voor het fotoboek Rand in Zicht. RandKrant presenteert elke maand een van die 1.500 foto’s, waarbij onze medewerker Paul Geerts details belicht die de camera niet kan vertellen.

TEKST Paul Geerts | FOTO Karel Tomeï

30 Open ruimte zichtbaar maken dat tegenwoordig landschappen worden be- Desondanks speelt de morfologie van het bost waar nooit bos is geweest en die sinds landschap op tal van plaatsen nog steeds mensenheugenis open ruimten waren? Die een wezenlijke rol bij het ervaren van het bebossingsprojecten zijn ongetwijfeld goed landschap als ruimtelijk fenomeen, zoals bedoeld, maar gaan soms ten koste van de landschapsarchitect Paul Deroose onlangs ruimtelijkheid van een historisch cultuur- tijdens de lezing Over het reliëf in het land- landschap. Het is toch niet omdat in het schap opmerkte. Denk maar aan de heuvel- Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen staat ruggen van het Pajottenland en de Brabantse dat er zoveel hectaren bos moeten komen, Kouters in het noorden. Die morfologische dat we die bossen ten koste van alles overal kenmerken zijn echter niet van die aard dat moeten neerpoten? ze de urbanisatie kunnen sturen. Rivierlopen Ook het antagonistische denken, waarbij kunnen we verleggen, heuvelruggen kunnen stad en landschap of industrie en landschap we afgraven en valleien kunnen we opho- als tegengestelden worden beschouwd – iets gen. Het vrijwaren van de open ruimte is dus wat ook doorklinkt in de rapporten over het grotendeels het gevolg van planologische, Vlaams Stedelijk Gebied rond Brussel – leidt ecologische en culturele inzichten, aldus tot sectoralisering en tot de teloorgang van Deroose. Door de grote bevolkingsdichtheid een globale visie op het landschap. en de ruimtelijke eisen die de economie aan ons landschap stelt in de vorm van verkave- Weids landschap is zoek lingen, kanalen, spoorwegen en autowegen, Een ander element dat nauw verbonden is industrieterreinen, winkelboulevards enzo- met de problematiek van de ruimtelijke er- voort, vormt deze problematiek een bijzon- varing van ons landschap, zijn de wegen die dere uitdaging. dat landschap doorkruisen. Ze zijn bij wijze Wat baat het om in een van de welvarend- van spreken het venster op het landschap. ste delen van de wereld te leven als de kwali- De nefaste invloed van de lintbebouwing is teit van het leven teloorgaat? Wie over de no- evident. Maar ook de manie om de bermen dige koopkracht beschikt, kan zich vestigen langs wegen en autowegen te beplanten met op de plaatsen met de grootste woonkwali- dichte struiken en bosjes, waardoor elk con- teit – en die zijn er nog altijd in de Rand – en tact met het achterliggende landschap verlo- beschikt niet zelden over een tweede of zelfs ren gaat, is nefast. Een typisch voorbeeld is derde verblijf aan de kust en/of in het buiten- de Brusselse Ring ter hoogte van Waterloo: land. Maar de overgrote meerderheid van de autoweg is langs beide kanten dicht be- de bevolking moet het stellen met het land- plant waardoor je geen enkel uitzicht hebt op schap van hun dagelijkse omgeving. Daarom het prachtig glooiende Brabantse landschap is dat landschap van essentieel belang. Het en je slechts in een flits de Leeuw van Water- gaat hier om de open ruimte in onze woon- loo kunt zien. Alsof het de bedoeling is dat omgeving, die visueel dreigt verloren te gaan de reiziger het landschap dat hij doorkruist door bebouwing, verkeersinfrastructuur en niet kan ervaren. Ook hier zien we een uit- bedrijfs- en kantoorterreinen. Het komt erop gesproken antagonistisch denken tussen het aan om die open ruimte niet alleen te vrijwa- fenomeen weg en verkeer en de ervaring van ren, maar ze ook zichtbaar te maken zodat het landschap. Dat die heesterbermen het ze haar rol kan spelen in het beeld van onze geluid van de autoweg dempen, is trouwens woonomgeving, zo benadrukt Deroose. een illusie. In plaats van onze landschappen Daarom is het van primordiaal belang dat en natuurgebieden visueel te isoleren of, nog we oog hebben voor die elementen die de erger, de randen ervan te privatiseren en te morfologie van het landschap ons aanreikt – bestemmen voor bebouwing zodat alleen en- heuvels en dalen, rivierlopen en bomenrijen, kele geprivilegieerden kunnen genieten van vergezichten en oriëntatiepunten – om het het uitzicht op de steeds schaarser wordende De uitdaging van de open ruimte landschapsbeeld maximaal in stand te hou- open ruimte, zouden we er net voor moeten den. Dat betekent volgens Deroose dat we zorgen dat zoveel mogelijk mensen kunnen een aantal strategische plekken en gave land- genieten van die landschappen. schappelijke ruimten moeten inventariseren Op helikopterhoogte ziet het er allemaal et landschap in Vlaanderen en vrijwaren van élke bebouwing. heel anders uit. Daar belemmeren de hui- is uiterst teer en kwetsbaar. zen en de bermbeplanting het uitzicht op Dat geldt zeker voor de Denken in tegengestelden het landschap niet. Je hebt zelfs de indruk ‘groene gordel’ rond Brus- Aan de andere kant gaat het vrijwaren van dat er nog meer dan genoeg open ruimte is. sel. Hier heeft het landschap open ruimte ten behoeve van natuurbehoud Het gaat echter niet zozeer om kwantiteit bijzonder hard geleden onder een onoor- en natuurontwikkeling, met alle begrip voor – het aantal hectaren open ruimte – maar Hdeelkundige urbanisatie met de lintbebou- de goede bedoelingen en de legitieme aan- ook en vooral om de kwaliteit van die open wing, de grootstedelijke paddenstoelwijken dacht voor biodiversiteit en de stand van ruimte en de betekenis van het vergezicht en dito bedrijfsterreinen, die op de meest fauna en flora, niet altijd gepaard met respect voor de beleving van ons landschap. Niet onverwachte plaatsen opduiken, als meest voor de ruimtelijke dimensie van het land- vanuit de helikopter, maar van op de begane zichtbare fenomenen. schap. Hoe is het bijvoorbeeld te verklaren grond.

31 gemengde gevoelens

‘Belgen zijn vriendelijk, maar autorijden kunnen ze niet’

Eric Lièvre uit Wezembeek-Oppem groeide op in de Bourgognestreek en ontmoette zijn Nederlandse vrouw als student in Zuid-Frankrijk. Ze woonden drie jaar in Duitsland, een hele tijd in Parijs en verhuisden zeven jaar geleden met hun twee kinderen naar België.

TEKST Ines Minten | FOTO Filip Claessens

oor ons is België ideaal, precies tus- elk verlengd weekend naar Frankrijk trekken veel. Als je de concerten, tentoonstellingen sen Frankrijk en Nederland in. Ook om een thuisgevoel te onderhouden’, zegt hij. en theaters uit beide gemeenschappen kunt de cultuur situeert zich zo’n beetje ‘Die behoefte heb ik niet. Ik kom uit Frank- volgen, wordt het aanbod echt enorm.’ tussenV die van beide landen. Oorspronke- rijk en heb daardoor moeite om andere talen lijk was het de bedoeling om hier drie jaar te te leren,’ lacht hij, ‘maar voor de rest voel ik blijven, maar ons verblijf heeft ondertussen me vooral Europeaan.’ ,Belgier sind nette een permanente vorm aangenomen’, vertelt Lièvre. ‘Mijn dochter werkt in België, mijn Nederlands lezen Leute, nur Auto fahren zoon studeert hier en we voelen ons hier al- Toen Eric en zijn vrouw elkaar pas kenden, lemaal erg goed. Ik vind de omgeving van spraken ze Engels met elkaar, later Frans. ‘Ik können sie nicht’ Brussel veel menselijker en minder hectisch ben ook Nederlands beginnen te leren. In het Eric Lièvre ist aufgewachsen in der dan die van Parijs.’ De keuze voor Wezem- begin deed ik erg mijn best, maar toen ik de Bourgogne und hat als Student in Süd- beek-Oppem kwam er eerder toevallig. ‘Na taal voldoende onder de knie had om vlot frankreich seine niederländische Frau Elsene wilden we een huis kopen’, legt Eric met mijn schoonfamilie te communiceren, kennen gelernt. Sie wohnten drei Jahre Lièvre uit. ‘Deze woning beviel ons. Veel ben ik een beetje lui geworden’, geeft hij toe. in Deutschland, danach eine Zeitlang Fransen willen liever in het meer Franstalige ‘Zeker toen ik in Duitsland Duits begon te le- in Paris und sind vor sieben Jahren mit Brussel blijven, maar voor ons tweetalig ge- ren, is mijn Nederlands wat achteruit gegaan. ihren Kindern nach Wezembeek-Oppem zin was het taalgebied helemaal geen punt.’ Waar ik nu werk, is de voertaal Engels, dus umgezogen. ,Viele Franzosen möchten overdag kan ik alvast niet oefenen.’ vielleicht lieber im stärker französisier- Klunzen aan het stuur Hij houdt de taal vooral bij door in het Ne- ten Brüssel wohnen, aber für uns als Eric Lièvre woont graag in de Rand. ‘Je hebt derlands te lezen en televisie te kijken. ‘Ik ben zweisprachige Familie war die Sprache hier ontzettend veel cultuurcentra met een een echte boekenwurm’, zegt hij. ‘Ik lees veel, überhaupt kein Problem.’ Eric Lièvre interessant programma. Er gebeurt veel, wat te veel volgens mijn vrouw. Ik wissel af tussen wohnt gerne im Rand. ,Man hat hier be- de omgeving erg levendig maakt. Dat vind ik essays en romans, en die lees ik het liefst in de sonders viel Kulturzentren mit einem positief. De mensen lopen er hier ook rusti- oorspronkelijke taal. Mulisch in het Frans? interessanten Kulturangebot, und es ger bij dan in Parijs. Er is één uitzondering: Dat zegt mij niet veel.’ Thuis wordt er vooral geht hier weniger hektisch zu als in Pa- het verkeer. In Parijs rijden ze veel te snel, Frans gesproken. ‘We wilden onze kinderen ris. Es gibt allerdings eine Ausnahme: maar in België gebeuren echt de gekste din- tweetalig opvoeden, dus mijn vrouw spreekt den Verkehr. In Belgien passieren einem gen op de weg. In twintig jaar had ik geen met hen ook veel Nederlands. Mijn dochter die unmöglichsten Dinge auf der Straße. ongeval, in twee jaar België meteen drie. Je heeft dankzij haar talenkennis onmiddellijk Bevor ich hierher kam, hatte ich zwan- moet hier voortdurend zeer defensief rijden. werk gevonden.’ Hij snapt niet waarom niet zig Jahre lang keinen einzigen Unfall Belgen zijn vriendelijke mensen, ze hebben alle Belgen perfect tweetalig zijn. Dat is toch gehabt. In meinen ersten zwei Jahren heel wat positieve kwaliteiten, maar autorij- een gemiste kans? ‘Ook op cultureel vlak in Belgien hatte ich drei. Belgier haben den kunnen ze niet’, lacht hij. kun je in België als tweetalige dubbel zoveel viele positive Eigenschaften, nur Auto Er is niet direct iets dat Eric Lièvre ver- kanten op. Zowel in de Franstalige als in de fahren gehört nicht dazu.’ schrikkelijk mist. ‘Ik ken landgenoten die Nederlandstalige gemeenschap gebeurt erg