บทที่ 5 เซลล์ของพืชที่ให้เนื้อไม้ (Woody Plant Cells) เนื้อไม้ คือ กลุ่มของหน่วยเล็กๆ จ ำนวนนับไม่ถ้วน แต่ละหน่วย เรียกว่ำ เซลล์ แต่ละเซลล์เชื่อมติดกันโดยชั้นของสำรที่เรียกว่ำ intercellular substance แต่ละเซลล์มีผนังที่จ ำกัดซึ่งมีช่องว่ำง อยู่ ภำยในบรรจุสำรที่ส ำคัญและท ำให้เซลล์ด ำรงชีวิตอยู่ได้ คือ เซลล์หลำยเซลล์รวมกันเรียกว่ำ เนื้อเยื่อ (tissue) https://cellsells.wordpress.com/2015/06/05/ -organelles/#jp-carousel-106 ลักษณะของเซลล์พืช ต้นพืชประกอบด้วยส่วนประกอบที่มีลักษณะเป็นห้องๆ คล้ำยกล่องขนำดเล็ก เรียกว่ำ เซลล์ (cell) เซลล์เป็น ส่วนประกอบพื้นฐำนของสิ่งมีชีวิต เซลล์พืชถูกล้อมรอบด้วย ผนังเซลล์ () ซึ่งภำยในประกอบด้วยส่วนประกอบทำง เคมีที่ซับซ้อน เซลล์ที่ปรำศจำกส่วนประกอบทำงเคมีเหล่ำนี้จะ เป็นเซลล์ที่ตำยแล้ว ส่วนประกอบภำยในเซลล์ สิ่งที่อยู่ภำยในเซลล์พืชท้ังหมด คือ protoplast ซึ่งประกอบด้วย ส่วนประกอบ 2 กลุ่มใหญ่ๆ คือ 1.กลุ่มที่เป็ นส่วนประกอบที่มีชีวิต เช่น cytoplasm และ organelles ต่ำงๆ รวมทั้ง nuscleus, , mitrochondria, Golgi bodies, sphaerosomes, lysosomes, ribosomes, endophasmic reticulum และ microtubules 2.กลุ่มที่เป็ นส่วนประกอบที่ไม่มีชีวิต ซึ่งถูกล้อมรอบด้วย cytoplasm เช่น และ ergastic substances ซึ่งรวมถึงสำรที่ สะสมไว้ เช่น เม็ดแป้ง ( grain) หยดน ้ำมัน (oil droplets) และ ผลิตผลจำกขบวนกำร metabolism อื่นๆ เช่น ผลึกชนิดต่ำงๆ https://cellsells.wordpress.com/2015/06/05/ cell-organelles/#jp-carousel-106 Protoplasm Protoplasm เป็ นมวลสำรพื้นฐำนของสิ่งมีชีวิตอยู่ภำยใน เซลล์ของเซลล์ที่มีชีวิต โดยทั่วๆไป แบ่งออกเป็นส่วนส ำคัญ 2 ส่วน คือ nucleus และ cytoplasm protoplasm เป็นของเหลว ข้นๆ คล้ำยวุ้น (jelly-like) ซึ่งมีน ้ำอยู่ 90% และมีก้อนอำหำร (food granules) เลก็ ๆ อยู่มำกมำย ซึ่งได้แก่ โปรตีนชนิดต่ำงๆ ไขมัน คำร์โบไฮเดรต และเกลืออนินทรีย์ https://cellsells.wordpress.com/2015/06/05/ cell-organelles/#jp-carousel-106 Plasma membrane หรือ cell membrane Protoplasm จะถูกห่อหุ้มโดย plasma membrane ซึ่งถือ ว่ำเป็นช้ันนอกสุดของส่วนทมี่ ีชีวติ ของเซลล์ โดยมี cell wall ซึ่ง เป็ นส่วนที่ไม่มีชีวิตหุ้มอยู่อีกช้ันหนึ่ง plasma membrane ประกอบด้วย lipoprotein (fat + protein) ซึ่งโปรตีนเป็น ส่วนประกอบของ membrane ที่ช่วยให้เซลล์มีคุณสมบัติเปียก น ้ำ (wettability) และหยุ่นตัว (flexibility) หน้ำที่หลักของ plasma membrane คือ ยอมให้น ้ำผ่ำนได้ง่ำยกว่ำพวกที่มี โมเลกลุ ทใี่ หญ่กว่ำ https://cellsells.wordpress.com/2015/06/05/ cell-organelles/#jp-carousel-106 Cytoplasm Cytoplasm แทนมวลสำรท้ังหมดที่อยู่รอบๆ nucleus cytoplasm เป็นสำรโปร่งแสง กึ่งเหลว มีควำมแน่นกว่ำน ้ำ มี ก้อน granules, vacuoles และถุงที่มีผนังหุ้มเล็กๆ (vesicles) ขนำดต่ำงๆ กระจำยปนอยู่ ปรกติมีน ำ้ อยู่ 85-90% นอกจำกนั้น เป็ นสำรพวกอินทรีย์สำรและอนิทรีย์สำร ท้ังที่อยู่ในรูปละลำย และแขวนลอย เช่น คำร์โบไฮเดรต โปรตีน และไขมัน https://cellsells.wordpress.com/2015/06/05/ cell-organelles/#jp-carousel-106 Nucleus  Nucleus คือ จุดศูนย์กลำงในกำรควบคุมเซลล์ chromosomes และ genes จะพบอยู่ใน nucleus แต่ละ nucleus จะถูกล้อมรอบด้วย nuclear membrane ซึ่งเป็นผนัง 2 ชั้น ประกอบด้วยโปรตีน และ lipids แต่ละ nucleus ประกอบด้วย nuclear membrane nuclear sap (nucleoplasm), nucleolus หรือ nucleoli และ chromatin chromatin ถือว่ำเป็นส่วนประกอบหลักของ nucleus จะ ปรำกฏให้เห็นเด่นชัดในระหว่ำงที่เซลล์กำลังแบ่งตั ว โดยก่อตัว เป็นแท่งๆ เรียก chromosomes https://cellsells.wordpress.com/2015/06/05/ cell-organelles/#jp-carousel-106 Mitochondria Mitochondria มีลักษณะเป็นก้อนเล็กๆ หรือแท่งยำวๆ หรือ คล้ำยเส้นด้ำย mitochondria เปรียบเสมือนโรงผลิตพลังงำน ของเซลล์ และยังรับผิดชอบในกำรสังเครำะห์ไขมัน มีขนำดผัน แปรระหว่ำง 0.2-3.0 ไมครอน https://cellsells.wordpress.com/2015/06/05/ cell-organelles/#jp-carousel-106 Plastids Plastids พบอยู่ใน cytoplasm ประกอบด้วยรงค์วัตถุ (pigments) ต่ำงๆ แยกออกเป็น ซึ่งเป็น ที่ ไม่มีสีพบในส่วนของพืชที่ปรกติจะไม่โดนแสง ซึ่งรวมถึง ซึ่งเป็น plastid ที่มีกำรสะสมแป้ง elaioplasts สะสมน ้ำมันและสะสมไขมัน aleuroplasts เก็บสะสมโปรตีน chromoplasts เป็น plastid ที่มีรงค์วัตถุสีต่ำงๆ เช่น สีแดง ส้ม หรือเหลือง พบทั่วไปในดอก ผล และรำก เช่น ผลมะเขือเทศ รำกแครอท เป็นต้น chloroplastจะมี chlorophyll ที่มีสีเขียวท ำ หน้ำที่ดักจับพลังงำนจำกแสงและเปลี่ยนเป็นพลังงำนเคมี เรียกว่ำ กำรสังเครำะห์แสง http://www.csbio.sjtu.edu.cn/bioinf/plant/Re adme.htm https://www.researchgate.net/figure/Plastid-and-its-various-types-with-their- respective-organelle-function_fig1_257429002 Endoplasmic Reticulum (E.R.) เป็ นท่อซึ่งต่อกนั เป็ นร่ำงแหอยู่ใน cytoplasm โดยเชื่อมต่อ กับ nucleus มำสู่ plasma membrane ลักษณะของ E.R. ผัน แปรไปแล้วแต่ชนิดของเซลล์ อำจจะเรียงตัวกันอย่ำงหลวมๆ หรืออัดกันแน่นผนังอำจจะหยำบ เนื่องจำกมี ribosomes มำติด อยู่พบมำกในเซลล์ที่ท ำหน้ำที่สังเครำะห์โปรตีน หรือที่มีผนัง เกลี้ยงไม่มี ribosoms ตดิ อยู่ทำ หน้ำทสี่ ังเครำะห์สำรพวกไขมัน https://www.enchantedlearning.com/subjects/plants/cell/ Ribosomes มีลักษณะเป็นเม็ดหรือก้อนเล็ก ๆ สำมำรถมองเห็น เฉพำะจำกกล้อง อีเล็กตรอน มีขนำดประมำณ 170-230oA เป็น ที่สังเครำะห์โปรตีน จำก amino acid ribosome ประกอบขึ้น ด้วยโปรตีนและ RNA อย่ำงละเท่ำๆ กัน มักพบ ribosome ติด อยู่กบั ผนังของ endoplasmic reticulum https://www.enchantedlearning.com/subjects/plants/cell/ Golgi complex ในพืชเรียก dictyosome เป็นถุงแบนคล้ำยจำนเรียงซ้อนกัน เป็นชั้นๆ มีลักษณะคล้ำย E.R. แต่เลก็ กว่ำ และเรียงอยู่เป็นกลุ่ม อยู่เฉพำะแห่ง dictyosome ท ำหน้ำที่ในกำรขับถ่ำยของเซลล์ https://cellsells.wordpress.com/2015/06/05/ cell-organelles/#jp-carousel-106 Vacuoles ถือว่ำเป็นส่วนประกอบที่ส ำคัญของ protoplast ภำยในบรรจุน ้ำ สำรอินทรีย์และสำรอนินทรีย์ ซึ่งอำจเป็นพวก น ้ำตำล กรดอินทรีย์ โปรตีน และอำจเป็นพวกสิ่งขับถ่ำย เช่น calcium oxalate, tannin compounds และ anthocyanins ผนัง ของ vacuole เรียกว่ำ tonoplast มีลักษณะ permeable เพรำะฉะนั้นจึงเกี่ยวข้องกับขบวนกำรทำง osmosis และรักษำ ควำมเต่งของเซลล์ https://cellsells.wordpress.com/2015/06/05/ cell-organelles/#jp-carousel-106 Microtubules มีลักษณะเป็ นท่อ ตรง กลวง เส้ นผ่ำศูนย์กลำงเฉลี่ย ประมำณ 240oA microtubules ท ำหน้ำที่เกยี่ วข้องกบั รูปทรง ของเซลล์ กำรเคลื่อนที่ภำยในเซลล์ และมีส่วนเกี่ยวข้องกับกำร ก ำหนดต ำแหน่งของกำรสร้ำงผนังเซลล์ (cell wall) ขึ้นใหม่ใน กำรแบ่งเซลล์ และเกี่ยวข้องกับกำรเรียงตัวของสำรที่ใช้ในกำร สร้ำงผนังเซลล์และกำรเพิ่มควำมหนำของผนังเซลล์ https://solotutes.com/cell-parts-and-cell-organelles-cell-biology Ergastic substance สำรเคมีจ ำนวนมำกมำยเกิดขึ้นในรูปของสิ่งไม่มีชีวิต รวมอยู่ใน cytoplasm สิ่งเหล่ำนี้อำจจะกระจำยใน cytoplasm หรือใน cell-sap ของ vacuole โดยทั่วๆ ไปแยกออกเป็นพวกๆ ดังต่อไปนี้ 1. อำหำรที่สร้ำงได้จำกเซลล์

เป็นสำรที่สร้ำงขึ้นโดย protoplasm ของเซลล์จำกสำรอนิน-

ทรีย์ง่ำยๆ เช่น CO2 น ้ำ และเก็บไว้ในเซลล์ อำหำรที่สร้ำงขึ้นนี้ บำงส่วนอำจถูกใช้ไปเพื่อสร้ำง protoplasm ขึ้นมำใหม่ บำงส่วน ถูกสลำยตัวเพื่อได้พลังงำน และส่วนที่เหลือถูกเกบ็ ไว้เป็นอำหำร ส ำรองสะสมไว้ใน protoplasm อำหำรสะสมส ำรองมีอยู่ในรูปต่ำงๆ ดงั นี้ 1.1 คำร์โบไฮเดรต (non-nitrogenous products) เช่น แป้ง (starch), Inulin, Hemicellulose, Cellulose, น ้ำตำลพวก glucose, fructose และ sucrose 1.2 สำรที่สร้ำงขึ้นและมีไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบ (nitrogenous products) เช่น โปรตีน, Amino compounds, ไขมัน (fat) และน ้ำมัน (fatty oils) 2. สิ่งที่ขับออกมำจำก protoplasm นอกจำกอำหำรยังมีสำรอีก มำกมำยที่ protoplasm ขับออกมำ ซึ่งอำจจะไม่มีประโยชน์เท่ำอำหำร แต่อำจจะช่วยเร่งปฏิกิริยำต่ำงๆ ในเซลล์ เช่น Enzyme, สีในเซลล์และ น ้ำหวำน 3. ของเสียที่พืชไม่ใช้แล้ว (waste products) เป็นสิ่งที่ขับออกมำ จำกเซลล์พืช ปรกติจะสะสมไว้ในเซลล์ที่ตำยแล้ว ผลผลิตนี้จะสร้ำงขึ้น จำกขบวนกำร metabolism แบ่งออกเป็น 2 แบบ คือ 3.1 ของเสียที่ไม่มีไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบ ได้แก่ ก. Tannins เป็นสำรประกอบพวกที่ไม่มีไนโตรเจนเป็น องค์ประกอบที่ซับซ้อน ปรกติพบละลำยอยู่ใน cell-sap เป็นสำรที่มี phenol เป็นโครงสร้ำงหลัก พบในผนังเซลล์ของเซลล์ที่ตำยแล้ว เช่น ใน แก่นไม้ ในเปลือกไม้ ข. Mineral crystals เป็นผลึกที่เกิดจำกสำรพวกแร่ พบใน ช่องว่ำงของเซลล์ หรือในผนังเซลล์ เช่น ผลึกพวก cacium carbonate และ calcium oxalate หรือ silica ค. Latex เป็นของเหลวคล้ำยน ้ำนมพบในท่อยำงเดี่ยวๆ หรือท่อ ยำงที่แตกกิ่งก้ำนซึ่งเรียกว่ำ latex tube หรือ laticifers เช่น ที่พบ ยำงพำรำ ฝิ่น ง. น ้ำมันระเหย (essential oils หรือ volatile oils) พบในต่อม น ้ำมัน น ้ำมันพวกนี้ระเหยได้ และมักมีกลิ่นแรงแปลกไปจำกกลิ่นพืช ทวั่ ไป เช่น น ำ้ มันยูคำลปิ ตัส น ำ้ มันจำกเปลือกส้ม จ. Gum ถูกขับออกมำจำกพืชหลำยชนิด เช่น จำกพืชในสกุล Acacia gum ละลำยน ำ้ แต่ไม่ละลำยในแอลกอฮอลล์ เมื่ออยู่ในน ้ำจะพอง ตัวมีลักษณะเหนียวข้น ฉ. Resins พบในท่อยำง (resin ducts) ของพวกสน ซึ่งท่อน ้ำยำง นี้สร้ำงขึ้นโดยกำรแยกตัวของเซลล์ข้ำงเคียง หรือกำรแตกสลำยของ เซลล์ turpentine เป็นน ้ำยำงที่ได้จำกกำรตัดท่อ resin ของพืชในสกุล Pinus ช. กรดอินทรีย์ (organic acids) พบในพืชจ ำนวนมำกและใน ผลไม้ที่ให้น ้ำผลไม้ เช่น กรดซิตริก (citric acid) ในผลส้ม tartaric acid ในองุ่นและมะขำม malic acid ในผลแอปเบิ้ล gallic acid ในเมล็ด มะม่วง oxalic acid ในพืน้ สกลุ Rumex และ Oxalis 3.2 ของเสียที่มีไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบ เป็นพวกสำรประกอบ อินทรีย์ (organic compounds) ที่มีในโตรเจนพบในพืชไม่กี่วงศ์ (families) บำงชนิดมีพิษร้ำยแรง บำงชนิดมีคุณสมบัติเป็ นยำ เช่น atropine, cocaine, morphine, nicotine, quinine และ strychnine เป็น ต้น The End.