NURI PAŞA (KILLIGIL) (Enver Paşa’Nın Kardeşi)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
AFRIKA GRUPLARI KOMUTANI- KAFKAS ISLÂM ORDUSU KOMUTANI- SÜTLÜCE FABRIKASININ SAHIBI NURI PAŞA (KILLIGIL) (Enver Paşa’nın Kardeşi) Dr. Nejdet Karaköse YAYIN NU: 953 KÜLTÜR SERİSİ: 511 T.C. KÜLTÜR ve TURİZM BAKANLIĞI SERTİFİKA NUMARASI: 16267 ISBN: 978-975-437-918-1 www.otuken.com.tr [email protected] 1. Basım: 2012 2. BASIM ÖTÜKEN NEŞRİYAT A.Ş.® İstiklâl Cad. Ankara Han 65/3 • 34433 Beyoğlu-İstanbul Tel: (0212) 251 03 50 • (0212) 293 88 71 - Faks: (0212) 251 00 12 Kapak Tasarımı: Zafer Yılmaz Dizgi-Tertip: Ötüken Kapak Baskısı: Yeditepe Ofset Baskı: Dörtel Matbaacılık Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi Zafer Mah. 147. Sk. 9-13A Esenyurt-İstanbul Tel: 0212 565 1166 Sertifika Numarası: 40970 İstanbul- İstanbul- Kitabın bütün yayın hakları Ötüken Neşriyat A.Ş.’ye aittir. Yayınevinden yazılı izin alınmadan, kaynağın açıkça belirtildiği akademik çalışmalar ve tanıtım faaliyetleri haricinde, kısmen veya tamamen alıntı 2019 yapılamaz; hiçbir matbu ve dijital ortamda kopya edilemez, çoğaltılamaz ve yayımlanamaz. DR. NEJDET KARAKÖSE; 1955 yılında İzmir’de doğdu. İlkokul ve ortaokulu İz- mir’de okudu. Kuleli Askeri Lisesi’ne daha sonra Kara Harp Okuluna girdi. 1975 yı- lında Kara Harp Okulundan Topçu Teğmeni olarak mezun oldu. Kıt’alarda takım ve bölük komutanlığı görevlerini yaptı. 1985 yılında Kara Harp Akademisinden Kurmay Yüzbaşı olarak mezun oldu. Kurmay subay olarak çeşitli kıt’a ve karargâh görevlerinde bulundu. 1989 yılında Silahlı Kuvvetler Akademisini, 2000 yılında da Milli Güven- lik Akademisini bitirdi. 2005 yılında kıdemli kurmay albay rütbesiyle kendi isteği ile emekli oldu. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsünde 2004 yı- lında Doktora eğitimine başladı. 2010 yılında Doktor unvanını aldı. Dr. Nejdet KARAKÖSE evli ve biri kız, biri erkek olmak üzere iki çocuk babasıdır. IÇINDEKILER Kısaltmalar ..................................................................................................................................13 Ön Söz .........................................................................................................................................15 İkinci Baskı İçin Ön Söz ..............................................................................................................17 Giriş .............................................................................................................................................19 -I- 1911-1912 OSMANLI-İTALYAN SAVAŞI İLE BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NA KADAR OLAN DÖNEMDEKİ FAALİYETLERİ A- Trablusgarp’ın Tarihi ...............................................................................................................33 B- Savaşın Sebepleri Ve Savaş İlanına Kadar Geçen Olayların Özeti ...........................................35 C- Savaşın İlanı............................................................................................................................39 D- 1911–1912 Osmanlı-İtalyan Savaşı’nın Harekât Alanı ve Kara Savaşlarındaki Cepheler ......42 E- Savaşın Cereyan Tarzı .............................................................................................................44 1- İtalya’nın Savaşı Başlatması ve Tarafların Kuvveti ............................................................44 2- Gönüllü Subayların Trablusgarp’a Gelmeleri ....................................................................46 3- Nuri Paşa’nın Bulunduğu Cepheler ve Katıldığı Muharebeler .........................................49 a- Nuri Paşa’nın Fransa- Tunus Yoluyla Trablusgarp’a Gelmesi .....................................50 b- Homs Cephesi ............................................................................................................55 c- Mısrata Cephesi ..........................................................................................................66 F- Türk Askerinin Kahramanlığı Karşısında İtalya’nın Savaşı Trablusgarp ve Bingazi’nin Dışına Yayması .....................................................................................................................69 G- Savaşın Sona Ermesi, Ouchy (Uşi) Barış Antlaşması ve Türk Subaylarının Trablusgarp’tan Ayrılmaları ..................................................................................................74 H- Nuri Paşa’nın Birinci Dünya Savaşı’na Kadar Aldığı Görevler ..............................................76 -II- BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞINDA NURİ PAŞA’NIN FAALİYETLERİ A- Birinci Dünya Savaşı’nın Çıkması ve Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na Girmesi 81 B- Birinci Dünya Savaşında Nuri Paşa’nın Trablusgarp Cephesindeki Faaliyetleri .....................85 1- Ouchy (Uşi) Barış Antlaşmasından Birinci Dünya Savaşına Kadar Olan Dönemde Trablus- garp’ta Yerli Kuvvetlerin İtalyanlara Karşı Mücadelesi ...................................................85 2- İtalya’nın Birinci Dünya Savaşına Girmesi ve Osmanlı Devletine Savaş İlan Etmesi .......87 3- Nuri Paşa’nın Trablusgarp’a Gelmesi ve İngilizlere Karşı Mısır Batı Hududunda Harekâta Girişmesi ........................................................................................................................89 4- Nuri Paşa’nın İtalyan İşgal Bölgesine Geçmesi ve İtalyanlara Karşı Mücadele Etmesi ...111 5- Nuri Paşa’nın Karargâhında Çıkan Anlaşmazlık ve Nuri Paşa’nın İstanbul’a Dönmesi .119 6- Şehzade Osman Fuat’ın Trablusgarp’a Gelmesi ve Birinci Dünya Savaşı’nın Sonuna Kadar Meydana Gelen Olaylar ................................................................................................126 C- Birinci Dünya Savaşında Nuri Paşa’nın Kafkasya Cephesindeki Faaliyetleri ........................133 1- Birinci Dünya Savaşında Bolşevik İhtilâline Kadar Kafkasya Cephesindeki Olayların Özeti .............................................................................................................................133 2- 1917 Bolşevik İhtilâli, Brest–Litovsk Antlaşması ve Kafkasya’da Meydana Gelen Gelişmeler.....................................................................................................................135 a- 1917 Bolşevik İhtilâli ................................................................................................135 b. Brest-Litovsk Antlaşması ..........................................................................................138 c- Kafkasya’da Meydana Gelen Gelişmeler ...................................................................145 3- Nuri Paşa’nın Kafkas İslâm Ordusu Komutanı Olarak Görevlendirilmesi, Gence’ye Gelerek Teşkilât Çalışmalarına Başlaması ....................................................................161 a- Kafkas İslâm Ordusu’nun Kurulma İhtiyacının Doğması ...............................................161 b- Nuri Paşa’nın Kafkas İslâm Ordusu Komutanı Olarak Görevlendirilmesi .....................171 c- Nuri Paşa’nın Gence’ye Gelmesi ve Teşkilat Çalışmalarına Başlaması ...........................177 4- Kafkas İslâm Ordusu’nun Bakü’ye İlerlemesi, Birinci Bakü Taarruzuna Kadar Geçen Muharebeler .................................................................................................................191 a- Gence’deki Ermenilerin İtaat Altına Alınması ve Silahlarının Toplanması ..............191 b- Gökçay Muharebeleri ...............................................................................................193 c- Salyan Muharebesi ....................................................................................................199 d- 5. Kafkas Tümeni’nin Doğu İstikametinde Harekâtına Devam Etmesi, Aksu, Kürdemir ve Şamahı’nın Kurtarılması .....................................................................201 5- Birinci Bakü Taarruzu ve 5. Kafkas Tümeni’nin Geri Çekilmesi.....................................214 6- Kafkas İslâm Ordusu’nun Takviye Edilmesi, İkinci Bakü Taarruzu ve Bakü’nün Zaptı ..230 a- 364 Rakımlı Yanardağ ve 311 Rakımlı Binegadi Tepelerinin Ele Geçirilmesi ...........230 b- 15. Piyade Tümeninin Gelmesi, Emir ve Komutanın Yeniden Düzenlenmesi .........236 c- İkinci Bakü Taarruzu ve Bakü’nün Zaptı ..................................................................242 7- Karabağ Harekâtı ............................................................................................................268 8- 15. Piyade Tümeni’nin Dağıstan Harekâtı ......................................................................277 a- 15. Piyade Tümeni’nin Dağıstan Harekâtı’na Kadar Geçen Sürede Kuzey Kafkasya’daki Gelişmelerin Özeti...................................................................................................277 b- Kuzey Kafkasya’da Türk Askerî Teşkilatı İçin Çalışmalar .........................................278 c- 15. Piyade Tümeni’nin Dağıstan Harekâtı, Derbent ve Petrovsk’u (Mahaçkale) Zapt Etmesi......................................................................................................................282 9-Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı Osmanlı Ordusu’nun Kafkasya’yı Boşaltması ............289 a- Nuri Paşa’nın Mondros Mütarekesi’ne Kadar Azerbaycan’daki Faaliyetleri .............289 b- Nuri Paşa’nın Mondros Mütarekesinin İmzalanmasından Sonra Azerbaycan’daki Faaliyetleri ...............................................................................................................299 c- Türk Ordusu’nun Kafkasya’yı Boşaltması ve Karşılaştığı Zorluklar .........................312 10- Nuri Paşa’nın İngilizler Tarafından Tutuklanması ve Batum’daki Ardahan Kışlasından Kaçışı ............................................................................................................................316