de beste spotprenten van het politiek jaar 2015-2016

UITGEVERIJ BAS LUBBERHUIZEN

9789059374300.pinn.01.inktspot2014-15.indd 1 03-09-15 13:52 efeliciteerd! Voor u ligt Saskia van Loenen een prachtige verzameling Voorzitter stichting Pers & Prent cartoons, getekend tussen Redacteur nrc Handelsblad 1 juni 2015 en 1 juni 2016. De 100 allerbeste van het afgelopen jaar dongen mee naar de Inktspotprijs, waar de jury G(bestaande uit juryvoorzitter Theodor Holman, Dominique van der Heyde en Ionica Smeets) zich op 12 augustus over mocht buigen. Uiteindelijk ging het felbegeerde bronzen beeldje van het duiveltje op de inktpot, dankzij zijn tekening ‘Vluchtelingen’, naar Peter van Straaten, die daarmee op zijn 81ste zijn maar liefst vijfde Inktspotprijs op zijn naam mocht schrijven. In dit boek zijn niet alleen al deze cartoons opgenomen, maar ook 30 bonustekeningen; samen vormen zij de 130 beste tekeningen van het afgelopen politieke jaar. De Inktspotprijs week dit jaar op een aantal punten af van voorgaande jaren. Dat had alles te maken met de wisseling van bestuur binnen de stichting Pers & Prent. Met het vertrek van voor­­zitter Niels Beugeling en ook, per komend seizoen, van Aldje Bertrams, twee drijvende krachten achter Pers & Prent, moesten een paar nieuwe mensen worden gevonden om de kar te trekken. Nadat ondergetekende en journalist en columnist Jean-Pierre Geelen (van wie u op de volgende pagina’s een inleiding kunt lezen) waren gevraagd toe te treden tot het bestuur hebben wij gezocht naar mensen die met hun achtergrond een nuttige bijdrage zouden kunnen leveren aan waar de stichting voor staat: het stimuleren en promoten van het werk van Nederlandse cartoonisten. Dat werden fotograaf en beeldend kunstenaar Serge Steijn, voorheen werkzaam in de reclamewereld; en Eva Krook, werkend in de marketingcommunicatie in de culturele sector. Allen met een passie voor de politieke tekening. Ikzelf maakte vorig jaar deel uit van de jury van de Inktspotprijs en had zo al even kunnen ruiken aan dit prachtige fenomeen. Het is niet minder dan een eer je hiervoor in te mogen zetten. Wel moesten er een aantal dingen veranderen. Was het voorheen zo dat tekenaars slechts op uitnodiging hun tekeningen mochten inzenden voor de prijs; wij vonden dat ook onbekend talent een kans moest krijgen en maakten er een open inschrijving van. Ook de vroegere eis dat iemand moest beschikken over een gerenommeerd papieren podium lieten wij vallen: niet meer van deze (digitale) tijd. Tot onze vreugde bleek dit nieuwe concept goed uit te pakken; onder de veertig tekenaars van wie werken werden geselecteerd zitten maar liefst elf nieuwkomers. Verder kon er nog het een en ander verbeterd worden qua zichtbaarheid; inmiddels is Pers & Prent actief op Twitter en is er een nieuwe website. Ook schreven we een prijsvraag uit voor een nieuw logo – glansrijk gewonnen door Len Munnik, met zijn fraaie wesp. Een nieuwe tijd, een nieuwe stichting, nieuwe sponsors (zie achterin dit boek; dank allen!), nieuwe tekenaars die van zich doen spreken: ons eerste, soms wat hectische jaar zit erop. En dit was nog maar het begin. Pers & Prent zal zich waar mogelijk inzetten voor de vrijheid van meningsuiting om zo het vrije (teken)beeld een stem te geven. Gezien het huidige tijdsgewricht ligt daar voorlopig nog wel even een mooie uitdaging. et is een wrange paradox, Jean-Pierre Geelen maar: hoe wankeler de we- Bestuurslid stichting Pers & Prent reld, hoe steviger de poli- Columnist tieke prent in zijn schoenen staat. Die conclusie valt althans te trekken uit het afgelopen jaar in 130 (spot)prenten en Hcartoons. De spotprent lijkt iets uit vroegere tijden, maar het genre leeft volop. Terreur ­tekende ook dit jaar, tekenaars reageer- den meteen. Eén aanslag in Brussel, of Nice of waar ook, en binnen enkele uren circuleren op social media de prenten die de ontzetting illustreren in één raak beeld. Na de ‘omstreden’ Deense Mohammed-­ cartoon (2005) en de aanslag op Charlie Hebdo (2015) bevond de spotprent zich ook dit jaar weer in het brandpunt van de (pers)geschiedenis. Zo verwijderde Facebook spotprenten over de Turkse president Erdogan, die ook al slecht tegen Duitse televisiesatire bestand bleek. De prent was van de hand van Ruben Oppen- heimer, die het eerder aan de stok had gekregen met advocaat Theo Hiddema, afgebeeld als ‘louche advocaat’. Afgezien van verwerpelijke pogingen van overgevoelige heersers en magistraten om de vrijheid van meningsuiting te beteuge- len, is hun openlijke verontwaardiging in wezen ook bemoedigend. De overspannen reacties van leiders en potentaten illus- treren dat het beeld nog altijd een oersterk wapen is tegen de zittende macht, op welke zetel dan ook. Dat commentaar zich haarfijn laat uitdrukken in een kernachtig beeld. Dat het met de punt van een potlood scherp schieten is, mits het wapen in begaafde handen is. Het ware talent weet tekenvaardigheid fijntjes te combineren met gevoel voor (soms wrange) ironie, humor en spot – een combinatie waarmee een prent kan inslaan als een bom. Dat talent is in Nederland volop aanwezig, zoals deze bundel laat zien. In Inktspot 2015-2016 zijn de spotprenten van de bekendste Nederlandse ­(politieke) tekenaars gebundeld, maar ook van nieuw, onbekender talent. Het vernieuwde bestuur van stichting Pers & Prent wil nadrukkelijk de aan- dacht vestigen op een nieuwe generatie tekenaars en andere beeldcommen- tatoren. Die manifesteert zich niet per se via de traditionele papieren media, de representanten gebruiken eerder muis en pixels dan het kroonpennetje en Oost-­Indische inkt. Maak kennis met elf nieuwkomers in dit circuit, en ont- houd de namen van Gezienus, Cortés, Geinz, Job van der Molen en anderen. Zo leveren in totaal 40 tekenaars hun commentaar op het politieke en maat- schappelijke terrein. Hun verzamelde werk vormt een niet altijd vrolijk stemmend tableau van een jaar vol – het is niet anders – treurnis en beroe- ring. Het wereldtoneel dringt zich steeds meer op en lijkt de Haagse realiteit te verdringen. Ach ja: Ard van der Steur – wat was daar ook alweer mee? De kwesties van dit tekenjaar liepen van Brussel tot de Brexit, via Syrië, Poetins Rusland, het Turkije van Erdogan en het aangespoelde Syrische jongetje Aylan. Een van de beeldbepalende gezichten was van Donald Trump, uiteraard ­passeerde ook Angela Merkel in vele gedaanten de revue – zelfs letterlijk. Meestal beheersen de hoofdrolspelers de waan van de dag, maar de prenten uit deze bundel weten die beperkte houdbaarheid ver te overstijgen. In ijzer- sterk beeld dat soms geen woorden nodig heeft, zoals Hajo’s Banksy-achtige schaduwportret van Poetin met een honkbalknuppel losjes op de schouder leunend. De onverwachte Brexit inspireerde meerdere tekenaars wereldwijd tot eenzelfde beeld: John Cleese die als ‘klassieke’ bolhoed-Brit met stiff ­upperlip en zijn roemruchte ‘silly walk’ met gestrekt been het ravijn in wandelt. Stuk voor stuk zijn die beelden een ode aan de verbeelding van de vrije geest. Bakens in een wankelende wereld. 30 maart 2015 Len Munnik Kan Griekenland in de eurozone blijven?,

6 2 juni 2015 Peter van Straaten Vanwege bezuinigingen in de thuiszorg wordt op uren gekort, de Volkskrant

7 3 juni 2015 Len Munnik Erdogan, Trouw

8 11 juni 2015 Peleia De belastingtarieven voor multinationals en grote privévermogens dalen al jarenlang, SP Amsterdammertje

9 27 juni 2015 Stefan Verwey Vluchtelingen, de Volkskrant

10 juli 2015 Peter Nieuwendijk Just one bucket Bootvluchtelingen vanuit Afrika bereiken Lampedusa, Don Quichotte Magazine / Feconews Magazine

11 13 juli 2015 Wouter Diesveld Al uren zitten googelen…, wdcartoons.com

12 15 juli 2015 Jean Gouders Ook zo blij dat ik mag blijven? Jeroen Dijsselbloem wordt herkozen als voorzitter van de eurogroep, BN De Stem

13 20 juli 2015 Berend Vonk Vote Trump, Trouw

14 28 juli 2015 Gorilla Lonely Planet Vluchtelingenwerk Nederland publiceert op 14 juli ‘Vluchtelingen in getallen’: bijna 2.000 mensen hebben in de eerste helft van 2015 de overtocht naar Europa niet overleefd, De Groene Amsterdammer

15 30 juli 2015 Job van der Molen Poetins glimlach Niet geheel onverwacht heeft Rusland bij de VN-Veiligheidsraad zijn veto uitgesproken over de oprichting van een speciaal VN-tribunaal waar degenen die vlucht MH17 neerhaalden zouden worden berecht, / joop.nl

16 augustus 2015 Peter Nieuwendijk Tourist in Aleppo Ramptoeristen bezoeken Aleppo na zware bombardementen op de Syrische stad, Feconews Magazine

17 5 augustus 2015 Djanko In boeddhistische centra zou volgens geruchten sprake zijn van seksueel misbruik, Civis Mundi

18 11 augustus 2015 Benjamin Kikkert Het is moeilijk opboksen tegen ‘moedertje Rusland’ als dat land dreigt met een boycot van Nederlandse groente en fruit wanneer Nederland blijft pleiten voor een VN-tribunaal voor de schuldigen aan het neerhalen van de MH17, joop.nl

19 12 augustus 2015 Bas van der Schot SOS Vluchtelingencrisis in Europa, de Volkskrant

20 15 augustus 2015 Marijn Vluchtweg Een grote stroom vluchtelingen zoekt zijn heil in Europa, Limburgs Dagblad / Dagblad

21 20 augustus 2015 Gorilla ‘De Europese buitengrenzen zijn de dodelijkste op aarde’, stelt politiek-geograaf Henk van Houtem in de Volkskrant, ‘dit is niet het beschavingsideaal waar Europa voor staat’, De Groene Amsterdammer

22 27 augustus 2015 Joep Bertrams Rode loper De komst van vluchtelingen stuit op grote weerstand in Europa, De Groene Amsterdammer

23 september 2015 Peter Nieuwendijk Freedom Noodkreet bij voortdurende oorlogen en vluchtelingen uit Afrika, Feconews magazine 60 / fecocartoon.com

24 2 september 2015 Tjeerd Royaards Vluchtelingencrisis Een driejarig jongetje verdrinkt en spoelt aan op een Turks strand. Hij wordt hét symbool van de vluchtelingencrisis in Europa, cartoonmovement.com / joop.nl

25 3 september 2015 Ruben Oppenheimer In Turkije spoelt een Syrisch jongetje aan. Iedereen heeft er een mening over, vooral op social media, maar wat heeft een verdronken kind daar aan? Leeuwarder Courant / nrc.next

26 4 september 2015 Ruben Oppenheimer Terwijl de leiders van de Europese Unie het niet eens kunnen worden over een aanpak van de vluchtelingencrisis spoelt in Bodrum een verdronken peuter aan, Leeuwarder Courant / nrc.next

27 19 september 2015 Jos Collignon Vluchtelingen, de Volkskrant

28 22 september 2015 Albo Helm Patience Faisal bin Hassan Trad, diplomaat van mensenrechten schendend Saoedi-Arabië, wordt voorzitter van de United Nations Human Rights Council, sargasso.nl

29 23 september 2015 Bas van der Schot Het Nederlandse Sinterklaasfeest is door de mensenrechtenraad van de VN officieel veroordeeld als racistisch, de Volkskrant

30 28 september 2015 Bas van der Schot De grens is bereikt Europa overvallen door vluchtelingenstromen, de Volkskrant

31 1 oktober 2015 Bas Palsrok American Gun Debate Op het Umpqua Community College in de VS schiet een 26-jarige jongen acht studenten en een docent dood. Christenen die een rechtse politiek aanhangen domineren de discussie over wapenbezit; veranderingen blijven uit, twitter.com/baspalsrok

32 3 oktober 2015 Tjeerd Royaards De VN benoemt een regeringsfunctionaris van Saoedi-Arabië als hoofd van haar mensenrechtenraad, Le Monde / Courrier international

33 5 oktober 2015 Albo Helm Adoratie Houding Nederlandse media tegenover uitspraken van Geert Wilders, sargasso.nl

34 7 oktober 2015 Tom Janssen Syrië Twister Iedereen tegen elkaar in Syrië, Trouw

35 9 oktober 2015 Len Munnik Welkom, Trouw

36 11 oktober 2015 Ruben Oppenheimer Merkel Cabaret. Wir schaffen das! Angela Merkel maakt een groot gebaar, zet de deur wagenwijd open voor vluchtelingen. Het Willkommen vindt weinig weerklank in de rest van Europa en er wordt door sommigen getwijfeld aan de oprechte bedoelingen van de Duitse gastvrijheid, nrc Handelsblad / De Standaard

37 14 oktober 2015 Peter Nieuwendijk Kalifaattours IS blaast de tempel van Baal-Shamin en de tempel van Bel op, en ruïneert veel kunstschatten, Cartoon Rights Network International

38 17 oktober 2015 Jean Gouders Wat willen we voor opvang? Halbe Zijlstra, Tweede Kamerlid en vvd-fractievoorzitter, pleit voor een sobere opvang van vluchtelingen, BN De Stem

39 18 oktober 2015 Cortés Wir schaffen das (ab) Ondanks talloze protesten en problemen die ontstonden na de overweldigende vluchtelingenstroom toonde Angela Merkel zich vastberaden, geenstijl.nl

40 22 oktober 2015 Sandra de Haan ProRail personeelstraining ProRail geeft ‘weerbaarheidstraining’ aan het personeel vanwege blaadjes op de rails, sandradehaan.nl

41 24 oktober 2015 Marijn Asielzoekers worden vijandig bejegend; menige vergadering in Nederland over de opvang van vluchtelingen wordt verstoord, Eindhovens Dagblad

42 30 oktober 2015 Argus De modernisering van Zwarte Piet leidt tot ongekend veel weerstand,

43 1 november 2015 Maarten Wolterink Vrouwenrechten in Iran Een gezin in Iran krijgt gemiddeld nog minder kinderen dan een Nederlands gezin. De Iraanse regering vaardigt daarom wetten uit die de vrouwen thuis, concipiërend en barend houden, Amnesty International NL facebookpagina

44 3 november 2015 Peter van Straaten Vluchtelingen, de Volkskrant

45 4 november 2015 Arend van Dam Heel enge types Gewelddadige protesten tegen vestiging van asielzoekerscentra, Tribune / / Frankfurter Rundschau

46 7 november 2015 Peter de Wit Internet der dingen Na mensen staan binnenkort ook alle apparaten met elkaar in contact, de Volkskrant

47 7 november 2015 Siegfried Woldhek Na het faillissement in 2009 van zorgbedrijf Maevita kwam aan het licht dat Loek Hermans als bestuursvoorzitter niet had ingegrepen terwijl er van alles mis was in het bedrijf. Hermans, die een forse beloning opstreek bij Maevita, treedt na publiciteit over de zaak alsnog af als senator in de Eerste Kamer, waar hij ook vvd- fractievoorzitter was, nrc Handelsblad

48 17 november 2015 Pieter Geenen De pijlers van onze beschaving IS gaf na hun terroristische aanslagen in Parijs een verklaring uit, Trouw

49 26 november 2015 Pieter Geenen Kansen pakken Vluchtelingen zoeken een beter bestaan, onder andere in Nederland, maar de vvd dringt aan op opvang in de regio, Trouw

50 30 november 2015 Sandra de Haan Struisvogelpolitiek Klimaatontkenners vinden online altijd wel een artikel dat hun ideologie ondersteunt, joop.nl

51 5 december 2015 Paul Kusters Toos & Henk Hoor wie klopt daar…, Regionale dagbladen

52 5 december 2015 Peter van Straaten Cartoonist Debat over persvrijheid, nrc Handelsblad

53 8 december 2015 Maarten Wolterink Wie zaait... Syrië wordt platgebombardeerd door geallieerde machten (vooral Rusland). Als er niets over blijft om van of voor te leven is terrorisme een makkelijke uitweg, joop.nl / cartoonmovement.com / De Linkerwang

54 12 december 2015 Mirjam Vissers Teevendeal Hamvraag blijft: waarom sloot Teeven zo’n onvoordelige deal met drugsbaron Cees H? De commissie-Oosting onderzocht wat er bij de deal allemaal misging en de uitkomsten zijn niet gunstig voor de politieke vrienden van Teeven, onder wie premier Rutte,

55 19 december 2015 Mirjam Vissers Rutte trekt het boetekleed aan Tijdens het Kamerdebat over het rapport van de commissie-Oosting over de Teevendeal vroeg sgp-fractievoorzitter Kees van der Staaij aan Rutte of die een boetekleed in zijn garderobe had. Het antwoord was een langdurige bevestiging, Het Financieele Dagblad

56 1 januari 2016 Joep Bertrams Wir schaffen das Het vluchtelingenbeleid van Merkel ondervindt hevige kritiek na massale aanrandingen tijdens nieuwjaarsnacht in Keulen, De Limburger

57 3 januari 2016 Benjamin Kikkert Saoedi-Arabië voert de grootste massa-executie uit sinds de jaren tachtig, joop.nl

58 7 januari 2016 Tjeerd Royaards Een jaar na Charlie Hebdo Hoe ‘Charlie’ is iedereen nog, een jaar na de aanslag op Charlie Hebdo?, NOS / Courrier international / Politico Europe

59 8 januari 2016 Peter de Wit Plastic tasjes Winkeliers mogen niet langer gratis plastic tasjes verstrekken aan hun klanten, de Volkskrant

60 9 januari 2016 Stefan Verwey Mein Kampf, de Volkskrant

61 11 januari 2016 Tom Janssen Merkel en Keulen De massale aanrandingen tijdens de nieuwjaarsnacht in Keulen zijn pijnlijk voor Merkels asielbeleid, Regionale dagbladen

62 13 januari 2016 Geinz Chaos bij het inschrijven van de vele toegestroomde vluchtelingen, ja.be

63 17 januari 2016 Berend Vonk Syrië, Trouw

64 21 januari 2016 Peter de Wit politiek correct Commentaar op huidige cultuur van heftige en kwetsende uitspraken in alle media, de Volkskrant

65 23 januari 2016 Mirjam Vissers Van der Steur en Plasterk schieten vanuit de heup De politiek staat in z’n hemd met een minister als Van der Steur, die eerst praat en dan denkt, Het Financieele Dagblad

66 21 januari 2016 Pieter Welters Apocalyptische waarschuwing van de Britse wetenschapper Stephen Hawking maakt veel emoties los, facebook.com/pieterweltersillustraties

67 25 januari 2016 TRIK On Course De maand januari was een van de dodelijkste maanden voor vluchtelingen die de oversteek naar Europa waagden, drawingthetimes.com

68 4 februari 2016 Reid, Geleijnse & Van Tol Fokke en Sukke vvd wil harder rijden dan 130 km per uur toestaan op snelwegen, nrc Handelsblad

69 9 februari 2016 Arend van Dam Trump sleurt usa mee Amerikaanse presidentsverkiezingen, nytimes.com / Christelijk Weekblad

70 11 februari 2016 Tjeerd Royaards Schaduw boven het Witte Huis De opmars van Donald Trump lijkt onstuitbaar, France 24 / Internazional

71 13 februari 2016 Siegfried Woldhek Wilders dreigt met revolte Wilders op een persconferentie van de anti-Europese fractie ‘Europa van Naties en Vrijheid’: ‘Als ik straks de grootste ben en andere politici willen niet met mij samenwerken, dan zullen de mensen dat niet accepteren. Dan komt er een revolte.’ nrc Handelsblad

72 16 februari 2016 Pieter Geenen De oorlog in Syrië is moeilijk te begrijpen voor mensen die niet bij Clingendael werken, Trouw

73 16 februari 2016 Len Munnik Brexit, Trouw

74 19 februari 2016 Arend van Dam Vluchtelingendrieluik, Christelijk Weekblad / De Psycholoog

75 19 februari 2016 Arend van Dam Britanic Referendum over Brexit in Engeland, Tribune / Courrier international / Frankfurter Rundschau

76 20 februari 2016 Peter de Wit Social media De uiterlijke schijn van Facebook, de Volkskrant

77 22 februari 2016 TRIK English Blend Dreiging mogelijke Brexit zorgt voor ‘soepelere’ regels voor Groot-Brittannië vanuit de EU, drawingthetimes.com

78 22 februari 2016 Berend Vonk Tien jaar pvv, Trouw

79 23 februari 2016 Jos Collignon Brexit, de Volkskrant

80 24 februari 2016 Tom Janssen Brexit Walk Silly walk van Engeland uit de EU, Trouw

81 25 februari 2016 Cortés GeenPijl Het referendum op 6 april 2016, getriggerd door de Stichting GeenPeil, dreigt het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne neer te halen. In het debat voorafgaand aan het referendum spelen geopolitiek en de oorlog in Oekraïne een belangrijke rol, geenstijl.nl

82 27 februari 2016 Gezienus Tien jaar pvv, Twentsche Courant / gezienus.com

83 27 februari 2016 Stefan Verwey Bevingen Groningen, de Volkskrant

84 1 maart 2016 Gezienus #SuperTuesday Op de beruchte ‘Super Tuesday’ heeft Donald Trump een grote zege geboekt in de voorrondes van de Amerikaanse presidentsverkiezingen, gezienus.com

85 2 maart 2016 Len Munnik Angstig Europa, Trouw

86 3 maart 2016 TRIK Save Our Souls De EU-top komt bijeen voor overleg over de vluchtelingencrisis en de rol van Turkije in deze kwestie, drawingthetimes.com

87 4 maart 2016 Benjamin Kikkert Presidentsverkiezingen in Amerika: Hillary Clinton versus Donald Trump, joop.nl / trouw.nl

88 8 maart 2016 Jos Collignon Turks Fruit, de Volkskrant

89 14 maart 2016 Maarten Wolterink Anders in Indonesië lhbt’ers worden in Indonesië gediscrimineerd en gemolesteerd. Niet alleen door de mensen op straat, maar ook door de regering, joop.nl / cartoonmovement.com

90 17 maart 2016 Joep Bertrams Thuiszorg op maat De kwaliteit van de thuiszorg gaat als gevolg van bezuinigingen sterk achteruit, Mug Magazine

91 22 maart 2016 Cortés Manneken IS In Brussel vinden bloedige aanslagen plaats, opgeëist door IS. Brussel wordt dubbel geraakt, omdat het terroristen uit Brussel zelf zijn die bij deze en ook andere aanslagen (Parijs, Madrid) betrokken waren, geenstijl.nl

92 22 maart 2016 Ruben Oppenheimer Manneken IS De aanslagen op luchthaven Zaventem en metrostation Maalbeek in Brussel en de situatie in de wijk Molenbeek doen de vraag reizen of België een broeinest voor terroristen is, De Standaard / De Speld

93 25 maart 2016 Geinz Bij aanslagen in Brussel komen 35 mensen om en raken er honderden gewond, ja.be

94 26 maart 2016 Marijn De eeuwige voetbalvelden Op 24 maart overlijdt Johan Cruijff op 68-jarige leeftijd, Eindhovens Dagblad

95 31 maart 2016 Jos Collignon Allemaal stemmen, de Volkskrant

96 31 maart 2016 Hajo Trump the caveman Presidentskandidaat Donald Trump trekt met zijn racistische en vrouwonvriendelijke macho-conservatisme de VS mee terug naar het stenen tijdperk, nrc Handelsblad / nrc.next

97 2 april 2016 Siegfried Woldhek Voor de zoveelste maal mocht minister van Veiligheid en Justitie Ard van der Steur in de Tweede Kamer sorry komen zeggen, nrc Handelsblad

98 4 april 2016 Hajo Panama Papers Internationale media onthullen hoe rijken miljarden dollars wegsluizen via belastingparadijzen. Ook regeringsleiders en staatshoofden worden genoemd in het onderzoek, dat bekend is geworden als de ‘Panama Papers’, nrc Handelsblad / nrc.next

99 4 april 2016 Argus Nederlandse gevangenen krijgen een tablet om televisie te kijken, boeken te lezen en hun zaken te regelen, Metro

100 6 april 2016 Argus Het Oekraïne-referendum gaat formeel over het associatieverdrag met Oekraïne, maar in de praktijk spelen anti-EU-sentimenten de hoofdrol, Metro

101 6 april 2016 Hajo Referendum Oekraïne Het Nederlandse ‘nee’ bij het referendum over het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne levert Oekraïne over aan de grillen van Rusland, nrc Handelsblad / nrc.next

102 6 april 2016 Ruben Oppenheimer Smeermiddel Iedereen gebruikt het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne voor eigen gewin, maar wat schiet de kiezer er uiteindelijk mee op?, nrc Handelsblad

103 7 april 2016 Reid, Geleijnse & Van Tol Fokke en Sukke Het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne verdeelt Nederland, nrc Handelsblad

104 7 april 2016 Gezienus EU-Puzzle De Europese Unie onderhandelt met Turkije over de opvang van vluchtelingen ‘in de regio’. Kan Turkije de oplossing bieden voor de puzzel rondom de vluchtelingencrisis?, cartoonmovement.com / gezienus.com

105 9 april 2016 Mirjam Vissers Nederland zit als EU-voorzitter in zijn maag met de negatieve uitslag van het Oekraïne-referendum. Rutte heeft iets uit te leggen: ‘Democratie is niet voor bange mensen, maar zeker ook niet voor luie’, Het Financieele Dagblad

106 9 april 2016 Siegfried Woldhek Politicus Jan Roos Het nee-kamp wint het Oekraïne-referendum, nrc Handelsblad

107 9 april 2016 Arend van Dam Belastingontwijking In de Panama Papers wordt onthuld welke personen en bedrijven belasting ontduiken via complexe internationale constructies, Nederlands Dagblad / Tribune / Frankfurter Rundschau

108 12 april 2016 Peter van Straaten Jihad Wereldwijd worden terreur- en zelfmoordaanslagen gepleegd, de Volkskrant

109 13 april 2016 Joep Bertrams Humor De Turkse president Erdogan reageert op satirische uitzending van de Duitse cabaretier Jan Böhmermann, Leeuwarder Courant / De Limburger

110 15 april 2016 Cortés Wir, Schafe... Angela Merkel heeft het Duitse Openbaar Ministerie toestemming gegeven om een onderzoek in te stellen naar de satiricus Böhmermann, die Erdogan een schapenneuker had genoemd. Het maakt Merkels onderdanigheid in de migratiedeal met Turkije nogmaals pijnlijk duidelijk, geenstijl.nl

111 15 april 2016 Reid, Geleijnse & Van Tol Fokke en Sukke De Duitse komiek Jan Böhmermann kan worden vervolgd om belediging Erdogan, nrc Handelsblad

112 15 april 2016 Tom Janssen Toiletpapier-referendum De commissie die subsidies mocht verstrekken voor campagnes voor of tegen het EU-associatieverdrag met Oekraïne, subsidieerde het nee-kamp voor het laten bedrukken van rollen toiletpapier, Trouw

113 16 april 2016 Siegfried Woldhek De Duitse satiricus Jan Böhmermann pakt, zo blijkt, zowel Erdogan als Merkel stevig in het kruis met zijn televisieoptreden, nrc Handelsblad

114 16 april 2016 Bas van der Schot Erdogan De president van Turkije wordt steeds meer alleenheerser, de Volkskrant

115 18 april 2016 Berend Vonk Grapjassen aller landen beeft De Turkse president Erdogan ziet de humor van satire niet in, Trouw

116 19 april 2016 Peter van Straaten Protesten en bezwaren bij de opvang van vluchtelingen, de Volkskrant

117 21 april 2016 Paul Kusters Babs & Beer De gasboringen in de provincie Groningen leiden nog steeds tot bevingen en verzakkingen,

118 21 april 2016 Marijn Is de vrijheid van meningsuiting grenzeloos?, Eindhovens Dagblad

119 23 april 2016 Cortés Sherdogan Erdogan ontpopt zich als internationale meningenpolitie met zijn pogingen om in Europa mensen met voor hem ‘onwelgevallige’ uitingen te (laten) vervolgen, onder wie de Duitse satiricus Böhmermann en Nederlandse columniste Ebru Umar, geenstijl.nl

120 25 april 2016 Tom Janssen Erdogan en Europa Erdogan uitgemaakt voor geitenneuker. Europa de geit aan de lijn, Regionale dagbladen

121 28 april 2016 Marijn Europa in de tang: vluchtelingendeal bindt de Europese Unie met handen en voeten aan Turkije, Eindhovens Dagblad

122 3 mei 2016 Hajo Poetin de Fixer Vladimir Poetin schrikt er niet voor terug om met geweld en duistere praktijken de zaken naar zijn hand te zetten, getuige de inval in Oekraïne en de rol van de Russen in de oorlog in Syrië, nrc Handelsblad / nrc.next

123 3 mei 2016 Pieter Geenen Vrijheid mag wat kosten Erdogan stopte de vluchtelingenstroom naar Europa en pakte meteen ook cabaretier Jan Böhmermann en columniste Ebru Umar aan, die hem zouden hebben beledigd, Trouw

124 7 mei 2016 Maarten Wolterink Kritiek hebben in Turkije De Turkse leider Tayyip Erdogan kan de Westerse spot niet echt waarderen. In eigen land hebben de critici het nog veel moeilijker, joop.nl / cartoonmovement.com

125 10 mei 2016 Tjeerd Royaards De vergeten oorlog in Jemen De oorlog in Syrië krijgt veel aandacht in de media, maar aan de oorlog in Jemen wordt weinig tot geen aandacht besteed, Ouest-France

126 17 mei 2016 Jos Collignon My Little Phony, de Volkskrant

127 18 mei 2016 Hein de Kort Jan Böhmermann moet van de rechter zijn voor Erdogan ‘grievende’ gedicht aanpassen,

128 24 mei 2016 Hein de Kort Lego blijkt steeds gewelddadiger poppetjes en materieel in de dozen te doen, Het Parool

129 25 mei 2016 Joep Bertrams De extreemrechtse partijen in Europa trekken steeds meer stemmen, Leeuwarder Courant / De Limburger

130 29 mei 2016 Nico Visscher De Roermondse politicus Jos van Rey beschouwt het vooraf inlichten van kandidaten voor een burgemeesterspost als ‘klankborden’ en meent dat dat zeer gebruikelijk is, Binnenlands Bestuur

131 30 mei 2016 Benjamin Kikkert De zwartepietendiscussie laait weer op, joop.nl

132 30 mei 2016 Bas van der Schot Open riool Schelden en trollen op internet, de Volkskrant

133 31 mei 2016 Paul Kusters Toos & Henk Sylvana Simons doet aangifte wegens racisme na de stortvloed aan discriminerende uitlatingen nadat zij bekend maakte te zullen toetreden tot de politieke beweging Denk, Regionale dagbladen

134 31 mei 2016 Merijn Beeldverteller Donald Trump en de Republikeinse Partij, beeldverteller.nl

135 Argus Argus, pseudoniem van René Jos Collignon Jos Collignon (1950) studeerde argus-online.nl Leisink (1976), maakt al joscollignon.nl Nederlands en Internationaal p. 43, 100 en 101 dertien jaar lang dagelijks een p. 28, 80, 89, 96 en recht en is overtuigd Euro­­­ cartoon bij de actualiteit. Pas 127 peaan, Nederlander en als hij om alle ellende in onze Utrechter. Noodzakelijker- maatschappij heeft kunnen wijs in die volgorde. Hij lachen, legt hij de krant weg. werkt inmiddels 35 jaar als De cartoons van Argus werden vaste tekenaar voor de en worden gepubliceerd in Volkskrant. Metro, Twentsche Courant Tubantia, De Pers en Eppo. Cortés Cortés (1970) tekende onder cortoon.nl meer voor geenstijl.nl, jalta.nl Merijn Merijn Beeldverteller, pseudo- p. 40, 82, 92, 111 en The Post Online. Hij deed Beeldverteller niem van Merijn B. Visser en 120 ooit wetenschappelijk beeldverteller.nl (1980), is politiek tekenaar en onderzoek naar de verwerking p. 135 redactioneel illustrator. Ook en waarneming van beelden, maakt hij beeldverhalen. maar hij vindt het tekenen Vanaf 2010 maakt Merijn van rake beelden beduidend illustraties voor dagblad relevanter en maakte er De Pers, Villamedia Magazine, daarom zijn ­beroep van. diverse vakbladen en Cortés verontschuldigt zich uitgeverijen. In 2012 werd voor alle cartoons die niet als hij genomineerd voor de kwetsend worden ervaren. Inktspotprijs en in 2015 won hij de Inktspot Battle te Arend van Dam Arend van Dam (1945) maakt Dudok Arnhem. arendvandam.com politieke tekeningen over p. 46, 70, 75, 76 onderwerpen als nationale en Joep Bertrams Joep Bertrams (1946) tekent en 108 internationale politiek, yoopdeloop.com o.a. voor De Groene Amster- economie, milieu, mensen- p. 23, 57, 91, 110 dammer en enkele voormalige rechten en samenleving. en 130 gpd-bladen, waaronder De Weekblad De Tijd, Hervormd Limburger en de Leeuwarder Nederland, Nieuwe Revu, Het Courant. Zijn (politieke) Financieele Dagblad, Agrarisch animaties zijn te bekijken op Dagblad, Centraal Weekblad, Blendle en worden herhaalde- nrc Handelsblad, de Volks- lijk getoond in het programma krant, Nieuw Israelitisch Week­­­­- ‘Une semaine dans le monde’ blad en Tribune plaats(t)en van de zender France24. zijn tekeningen. Internatio­ naal publiceerde hij in The New York Times en Courrier international. Hij ontving verschillende prijzen, o.a. de Gouden Dadel (Italië) en de Junior InktSpot Prijs.

136 Wouter Wouter Diesveld (1977) Gezienus Gezienus Bruining (1992) is Diesveld publiceerde in o.a. Propria gezienus.com een jonge illustrator die in juli wdcartoons.co Cures, De Brakke Hond, p. 83, 85 en 105 2015 afstudeerde aan ArtEZ p. 12 Bloeddorst, nrc.next en Hogeschool voor de Kunsten. Parcifal. Een selectie van zijn Hij heeft oog voor de cartoons verscheen in de actualiteit en een voorliefde bundel Muis Mollie Zet voor spotprenten. Zijn Bussen In. Diesveld trad op redactionele illustraties met De Muis Mollie Vertel­ worden o.a. geplaatst in de lingen, waarbij hij zijn Twentsche Courant Tubantia. cartoons besprak en van commentaar voorzag. Gorilla Gorilla is een collectief van de p. 15 en 22 Designpolitie (Richard van der Djanko Djanko, pseudoniem van Laken en Pepijn Zurburg), djanko.nl Herman Jan Couwenberg Lesley Moore (Alex Clay en p. 18 (1960), werkt sinds 1987 als Karin van den Brandt) en zelfstandig tekenaar. Hij Herman van Bostelen. Na publiceert in kranten, tweeënhalf jaar dagelijks een tijdschriften en boeken. tekening voor de voorpagina Daarnaast is hij werkzaam van de Volkskrant te hebben als stand-up cartoonist bij gemaakt, werkt Gorilla sinds congressen, debatten, 2009 voor De Groene trainingen, symposia e.d. Amsterdammer. Zijn werk wordt gekenmerkt door een eenvoudige, maar Jean Gouders Jean Gouders (1962) woont en heldere tekenstijl en een gouders-cartoons.nl werkt in Roermond, tekent humoristische benadering p. 13 en 39 voor o.a. BN DeStem, Dagblad van zijn onderwerpen. De Limburger/Limburgs Dagblad, cartoonmovement. Geinz Geinz (pseudoniem van Frits com en joop.nl. geinz.be Deblieck, 1973) kwam in p. 63 en 94 2002 via een bevriend cartoonist in contact met de wereld van de cartoon en kreeg algauw zin om zich Sandra de Haan Sandra de Haan (1969) ook op cartoons te storten, sandradehaan.nl studeerde aan de Willem de met alle gevolgen van dien… p. 41 en 51 Kooning Academie en werkt sinds 1992 als illustrator. Ze publiceerde o.a. in het Rotterdams Dagblad, Villa Media, verschillende vak­ bladen, educatieve boeken en op joop.nl. Sinds 2002 maakt zij ook strips, zoals Brom & Vlieg. In 2014 verscheen haar album Vliegangst.

137 Hajo Hajo de Reijger (1975) Tom Janssen Tom Janssen (1950) maakt studiohajo.nl verliet voortijdig de Rietveld tomjanssen.net sinds 1975 politieke teke­ p. 97, 99, 102 en 123 Academie en besloot p. 35, 62, 81, 113 ningen voor Trouw. Ook vervolgens cartoonist te en 121 publiceert hij in een aantal worden. Nu tekent hij regionale dagbladen (o.a. voor o.a. nrc Handelsblad, Leeuwarder Courant, Dagblad nrc.next, 360 en Computable. van het Noorden, Limburgs Zijn werk wordt internatio- Dagblad, naal gepubliceerd door en ). caglecartoons.com. Wereldwijd worden zijn tekeningen verspreid via Albo Helm Albo Helm (1953) tekent al caglecartoons.com, New York albohelm.nl jarenlang beroepsmatig voor Times Syndicate en Courrier p. 29 en 34 alles wat los en vast zit. international. Het liefst maakt hij actuele, journalistieke tekeningen voor Benjamin Benjamin Kikkert (Kik, 1976) is kranten en tijdschriften. Kikkert technisch specialist zonne-­ Daarnaast maakt hij cartoons, spotprenten.­ energie bij het Energieonder- illustraties en korte of lange blogspot.nl zoeksCentrum Nederland strips. Onlangs publiceerde hij p. 19, 58, 88 en 132 (ecn) en autodidact spot- tekeningen in Utrechts Psalter prenttekenaar. Sinds een 2016 A.D. (een opnieuw aantal jaren tekent hij geïllustreerde uitgave met wekelijks spotprenten voor de psalmen uit de negende online opiniepagina van de eeuw), Awater, Literairwerk en vara, joop.nl. Eerder maakte Pure Fruit Magazin. hij prenten voor trouw.nl, sp.nl, janmarijnissen.nl, Pieter Geenen Pieter Geenen (1955) tekent in Texelse Courant en Nieuws­ p. 49, 50, 73 en 124 Trouw elke dag de strip Anton poort Nieuws. Dingeman. In Vrij Nederland tekent hij elke week een strip Hein de Kort Hein de Kort (1956) is bekend over een actueel onderwerp. heindekort.nl van strips als Dirk en Desiree, p. 128 en 129 Eikels en Mijn moeder begrijpt me niet. Hij tekent/tekende voor o.a. De Waarheid, Eppo, Revu, Sportweek, Penthouse, oor, Nieuwsblad van het Noorden, Leeuwarder Courant, Libelle, Onze Taal en diverse bedrijfsbladen. In Het Parool verschijnt dagelijks zijn getekende column ‘Piet & Riet van de Buis’. In 1992 ontving hij voor zijn gehele oeuvre de Stripschapprijs.

138 Paul Kusters Paul Kusters (1966) is sinds Len Munnik Len Munnik (1945) publiceert toosenhenk.nl 1989 werkzaam als cartoonist munnik.nl zijn politieke tekeningen sinds p. 52, 118 en 134 voor verschillende landelijke p. 6, 8, 36, 74 en 86 1981 in Trouw. Hij tekent bij en regionale Nederlandse voorkeur over thema’s als kranten. Hij tekende vijftien mensenrechten, onderwijs, jaar lang wekelijks media­ bewapening en milieu. Ook cartoons voor de Volkskrant. illustreert hij kinderboeken. Daarnaast maakte hij tien jaar Zijn grote voorbeeld is Saul economische cartoons voor Steinberg. Het Financieele Dagblad. Zes maal per week tekent hij een Peter Peter Nieuwendijk (1946) actuele Toos & Henk, die Nieuwendijk maakt naast zeer kleurrijke verschijnt in twaalf regionale p. 11, 17, 24 en 38 tekeningen onder meer dagbladen. Daarnaast tekent schilderijen, zeefdrukken, hij voor het Algemeen Dagblad litho’s en houtreliëfs. Hij zes maal per week een exposeert sinds 1965 in aflevering van Babs & Beer. Nederland en daarbuiten. Zijn werk is aangekocht door Marijn Marijn, pseudoniem van particulieren, musea en politiekeprenten.nl Mat Rijnders (1949), is vanaf galeries. p. 21, 42, 95, 119 en 1974 illustrator en politiek 122 tekenaar van het Eindhovens Ruben L. Ruben L. Oppenheimer Dagblad en sinds 2012 van het Oppenheimer (1975) tekent voor nrc Limburgs Dagblad en De rubenl.nl ­Handelsblad en diverse Limburger. Als freelance p. 26, 27, 37, 93 en ­regionale kranten in Neder- cartoonist werkt hij voor 103 land en voor De Standaard verschillende periodieken, in België. Oppenheimer boeken en bedrijfspublicaties. won in 2005 de BeNe-prijs en in 2010 de Solidarity Job van der Job van der Molen (1984) Award. Molen studeerde aan de kunstaca­ jobvandermolen.nl demie te Zwolle, afdeling Bas Palsrok Bas Palsrok (1985) tekent p. 16 illustratie, en kwam via palsrokillustraties.nl van jongs af aan en is in zijn docent Raymond ‘TRIK’ p. 32 stijl sterk beïnvloed door Hendriks in aanraking met Amerikaanse stripboeken, politieke spotprenten. Van met name door het tekenwerk der Molen maakt tekeningen van Adam Kubert en Joe in opdracht voor o.a. HP/ Madureira. Met zijn spot­ deTijd, Maarten en Playboy. prenten brengt hij een Heeft sinds 2013 een vast persoonlijke nagedachte bij podium voor zijn politieke actuele gebeurtenissen over; tekeningen in de Leeuwarder het gaat hem minder om de Courant. reflectie of de grap, al mondt het toch vaak uit op een combinatie van die drie factoren.

139 Peleia Peleia, pseudoniem van Peter van Peter van Straaten (1935) peleia.nl Robert Kaptein (1960), Straaten begon zijn carrière in 1958 bij p. 9 publiceert sinds een aantal petervanstraaten.nl Het Parool. Zijn politieke strip jaren in buurtkrant De p. 7, 45, 53, 109 ‘Vader en Zoon’ en het Binnenkrant en het Amster- en 117 feuilleton ‘Agnes’ werden dammertje van de SP. Thema’s grote successen. Later zou hij als vrede en bewapening zijn zich steeds meer toeleggen op belangrijk voor de tekenaar. de politieke prent, o.a. in Tijdens streetpaintingfestivals Het Parool, Vrij Nederland en maakt hij tekeningen in groot de Volkskrant. Voor zijn werk formaat op straat. ontving hij vele prijzen, waaronder vijf keer de Reid, Geleijnse John Reid (1968), Bastiaan Inktspotprijs, en een eredocto- & Van Tol (RGvT) Geleijnse (1967) en Jean- raat van de Universiteit Leiden. foksuk.nl Marc van Tol (1967) werken p. 69, 104 en 112 samen aan de ­cartoonreeks TRIK TRIK is een pseudoniem van Fokke & Sukke. Begonnen als illustrik.nl Raymond Hendriks (1976). grap voor Amsterdamsch p. 68, 78 en 87 Hij is politiek cartoonist, Studenten­weekblad Propria illustrator, ontwerper en Cures, groeiden de cartoons docent aan de Hogeschool in nog geen twintig jaar, voor de Kunsten in Zwolle. Hij via dwdd en nrc Handels- plaatst humoristische blad, uit tot een begrip in kanttekeningen bij het nieuws Nederland. en fileert met scherpe beeldtaal onderwerpen tot op Tjeerd Tjeerd Royaards (1980) is het bot. Zijn werk balanceert Royaards politiek tekenaar. Zijn op de lijn tussen cartoon en tjeerdroyaards.com werk verschijnt in o.a. grafisch ontwerp en hij maakt p. 25, 33, 59, 71 Courrier international en daarbij gebruik van picto­ en 126 op joop.nl. Royaards is ook grafische helderheid, hoofdredacteur van Cartoon gecombineerd met afwisse- Movement, een toon­aan­ lend subtiele, dan weer harde gevend internationaal online humor. platform voor politieke cartoons en stripjournalistiek.

Bas Bas van der Schot (1970) van der Schot maakt politieke tekenin- basvanderschot.com gen en illustraties voor de p. 20, 30, 31, 115 Volkskrant, Vrij Nederland en 133 en verschillende universiteits- bladen. Zijn werk wordt over de grens verspreid door Courrier international en Cartoonist & Writers Syndicate.

140 Stefan Verwey Stefan Verwey (1946) maakt Berend Vonk Berend Vonk (1962) ging na de p. 10, 61 en 84 tekeningen die laveren tussen berendvonk.nl kunstacademie in Maastricht de humoristische cartoon p. 14, 64, 79 en 116 meteen door met wat hij altijd en de politieke prent. Hij al had gedaan: cartoons, publiceerde in o.a. Vrij strips, tekeningen en Nederland, Intermediair, Haagse schilderijen maken. Hij won Post, De Standaard, Der verschillende prijzen voor zijn Tagesspiegel en The Spectator. grafische werk en strips. Vanaf 1994 tekent hij wekelijks Momenteel tekent hij voor tal een literaire cartoon voor de van dagbladen en periodie- Volkskrant. Zijn politiek getinte ken. tekeningen staan sinds 1990 iedere zaterdag in De Gelder- Pieter Welters Sinds Pieter Welters (1960) op lander­ . Voor de vpro Gids pieterwelters.nl zijn tweede een potlood kon tekent hij jaarlijks het omslag p. 67 vasthouden is hij niet meer voor de Boekenweek. met tekenen gestopt. Hij is in 2015 gestart als freelance Nico Visscher Nico Visscher (1933) maakte cartoonist na 26 jaar bij een voic.nl vele tekeningen voor o.a. grote uitgeverij te hebben p. 131 Nieuwsblad van het Noorden, gewerkt. Welters is auto­ Bijeen, Gasunie, tijdschrift didact en maakt al jaren Gas, en uitgaven van cartoons voor zijn voormalige Wolters-Noordhoff en werkgever en andere Kluwer. Hij publiceert nog opdrachtgevers. regelmatig in Binnenlands Bestuur. Peter de Wit Peter de Wit (1958) is sigmund.nl striptekenaar sinds 1979. Mirjam Vissers Mirjam Vissers (1955) is een p. 47, 60, 65 en 77 Zijn eerste strip publiceerde mirjamvissers.nl onversneden autodidact. hij in het weekblad Eppo. p. 55, 56, 66 en 106 Momenteel tekent ze voor Vanaf 1994 staat zijn creatie Het Financieele Dagblad Sigmund dagelijks in de wekelijks een karikaturaal Volkskrant. Sigmund is een portret bij een politieke kleine therapeut met één oog analyse en is ‘vaste’ inval­ en zeer uitgesproken tekenaar bij dagblad Trouw. opvattingen over de juiste Daarnaast tekent ze ook aanpak van zijn patiënten. ‘gewone’ illustraties, strips en In de strip wordt regelmatig cartoons voor uiteenlopende commentaar geleverd op de opdrachtgevers. actualiteit. Jaarlijks wordt een selectie van de strips gebundeld door uitgeverij De Harmonie.

141 Siegfried Siegfried Woldhek (1951) Maarten Maarten Wolterink (1964) Woldhek tekent en schildert koppen; Wolterink studeerde aan de Willem de woldhek.nl literaire portretten voor mwcartoons.nl Kooning Academie in p. 48, 72, 98, 107 Vrij Nederland en politieke p. 44, 54, 90 en 125 Rotterdam, maar verliet de en 114 prenten voor nrc Handelsblad. academie vroegtijdig om Zijn werk is in verschillende grafisch vormgever te worden. bundels gepubliceerd en Sinds 1991 is hij zelfstandig opgenomen in de collecties cartoonist. Zijn cartoons van o.a. De Atlas van Stolk in worden gepubliceerd in het Rotterdam en het Metropoli- , Almere tan Museum in New York. ­Dichtbij, De Linker Wang en Op zijn site en op zijn gratis vrijwel alle regionale app zijn meer dan 1.500 van dagbladen van hdc Media. Woldheks portretten te zien: Ook publiceert hij op joop.nl een van de grootste collecties en cartoonmovement.com. portretten op internet. Maarten is ook snelcartoonist en geeft workshops cartoon- tekenen.

142 Winnaars Inktspotprijs Winnaars Junior Inktspotprijs 1994 Peter van Straaten 2004 TRIK 1995 Opland 2005 Djanko 1996 Len Munnik 2006 TRIK 1997 Peter van Straaten 2007 Paul Kusters 1998 Stefan Verwey 2008 Willem 1999 Stefan Verwey 2009 Paul Kusters 2000 Frits Müller 2010 Reid, Geleijnse & Van Tol 2001 ZAK 2011 Argus 2002 Bas van der Schot 2012 Argus 2003 Peter van Straaten *2014 Arend van Dam 2004 Tom Janssen 2015 Argus 2005 Joep Bertrams 2006 Willem 2007 TRIK 2008 Tom Janssen 2009 Jos Collignon 2010 Peter van Straaten 2011 Siegfried Woldhek 2012 Pieter Geenen *2014 Bas van der Schot 2015 Joep Bertrams 2016 Peter van Straaten

* Tot en met 2013 werd de Inktspotprijs uitgereikt in januari en besloeg deze het voorbije kalenderjaar (januari 2013 werd dus de Inktspotprijs 2012 uitgereikt). Per 2014 vindt de prijsuitreiking echter plaats in september. Vanaf 2014 maakte de Junior Inktspotprijs (uitreiking februari/maart) de overstap naar een beoordeling van het politiek jaar (in plaats van het kalenderjaar).

143 Colofon

Uitgave van de Stichting Pers & Prent en Uitgeverij Bas Lubberhuizen ter gelegenheid van de uitreiking van de Inktspotprijs op 27 september 2016 in Internationaal Perscentrum Nieuwspoort te Den Haag. De 100 beste tekeningen zijn te zien op een reizende tentoon­ stelling die daags na de uitreiking gedurende een periode te zien zal zijn in de Centrale Openbare Bibliotheek in Amsterdam (Oosterdokskade) en de Bibliotheek Den Haag (Spui).

De Stichting Pers & Prent dankt de juryleden van de Inktspotprijs: Theodor Holman (juryvoorzitter), Dominique van der Heyde en Ionica Smeets

© 2016 Stichting Pers & Prent / Uitgeverij Bas Lubberhuizen / de tekenaars © 2016 Voorwoord Saskia van Loenen © 2016 Inleiding Jean-Pierre Geelen © 2016 De rechten op de tekeningen berusten bij de individuele tekenaars Omslagtekening Hajo Selectie tekeningen Saskia van Loenen, Jean-Pierre Geelen en Aldje Bertrams / Stichting Pers & Prent Ontwerp Borinka Beeke Productie Uitgeverij Bas Lubberhuizen isbn 9789059374577 nur 360 www.lubberhuizen.nl www.persenprent.nl

Deze uitgave en de tentoonstelling zijn mede mogelijk gemaakt door Stichting Democratie en Media, De Groene Amsterdammer, de Volkskrant, NRC, Trouw en het Persmuseum.