Czynnik Demograficzny Rozwoju Budownictwa Indywidualnego Na Obszarach Wiejskich Gminy Ozimek
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 290 · 2016 Magdalena Moj PIN – Instytut Śląski w Opolu Zakład Badań Regionalnych i Lokalnych [email protected] CZYNNIK DEMOGRAFICZNY ROZWOJU BUDOWNICTWA INDYWIDUALNEGO NA OBSZARACH WIEJSKICH GMINY OZIMEK Streszczenie: Artykuł przedstawia wstępne wyniki badania ankietowego przeprowadzo- nego na obszarach wiejskich gminy Ozimek od września do grudnia 2014 r. Celem ba- dania było zidentyfikowanie czynników mających wpływ na decyzję o budowie lub przebudowie domu w 12 miejscowościach wchodzących w skład gminy miejsko-wiej- skiej Ozimek. Uzyskane wyniki pozwoliły na poznanie m.in. preferencji wyboru miej- scowości, w której wybudowano lub przebudowano domy w latach 1998-2014, udziału w migracjach oraz oceny zadowolenia wynikającej z faktu osiedlenia się na wsi. Omó- wienie wyników badań ankietowych zostało uzupełnione o dane w zakresie budownic- twa indywidualnego publikowane przez GUS. Słowa kluczowe: semiurbanizacja, budownictwo indywidualne, gmina Ozimek, woje- wództwo opolskie, budowa i przebudowa budynków mieszkalnych. Wprowadzenie Proces semiurbanizacji w województwie opolskim był analizowany przez nau- kowców już w latach 60. i 70. XX w. Wówczas osiedlanie się na wsi rozpatrywano w ramach przemian strukturalnych czy urbanizacyjnych [Heffner, 2011]. Różne aspekty procesów urbanizacyjnych i semiurbanizacyjnych były anali- zowane m.in. przez takich badaczy, jak: A. Czarnecki, A. Czyżewski, K. Dziewoń- ski, S. Golachowski, K. Heffner, F. Jonderko, J. Rajman, W. Rakowski. Po II wojnie światowej obserwowano w województwie opolskim rozwój budownictwa indywidualnego na terenach zamieszkałych przez ludność auto- chtoniczną. Wzrost natężenia ruchu budowlanego, w świetle badań F. Jonderki, Czynnik demograficzny rozwoju budownictwa indywidualnego... 259 wynikał m.in. z pomocy finansowej krewnych mieszkających w Niemczech, pracowitości oraz pragmatyzmu Ślązaków [Jonderko, 2007]. Tereny zamieszkałe przez ludność napływową cechował zastój budowlany, co związane było z posta- wami ludności przybyłej na te tereny wobec środowiska, w jakim się znalazła [Jon- derko, 2007]. W województwie opolskim występują tradycje migracyjne wśród ludności rodzimej, zwłaszcza zamieszkującej obszary wiejskie. W początkowym okresie transformacji ustrojowej emigracja zarobkowa autochtonów była bar- dziej opłacalna niż w ostatnich latach, umożliwiła zaoszczędzenie większego kapita- łu, który lokowano m.in. w budownictwie. Przystąpienie Polski do Unii Europej- skiej w 2004 r. spotęgowało falę odpływu mieszkańców z województwa opolskiego, która objęła wówczas również napływowych mieszkańców Śląska Opolskiego. Autorka podjęła badania, których celem jest zidentyfikowanie czynników mających wpływ na decyzję o budowie lub przebudowie domu na obszarach wiejskich gminy Ozimek. W ramach zaplanowanych badań do tej pory zreali- zowano badanie ankietowe, kwerendę w Starostwie Powiatowym w Opolu oraz zgromadzono dane GUS dotyczące budownictwa indywidualnego. Gmina miejsko-wiejska Ozimek obejmuje 12 sołectw: Antoniów, Bie- strzynnik, Chobie, Dylaki, Grodziec, Jedlice, Krasiejów, Krzyżowa Dolina, Mni- chus, Pustków, Schodnia i Szczedrzyk oraz miasto Ozimek. Grodziec to jedyne sołectwo w gminie Ozimek zasiedlone przez ludność napływową przybyłą z Biłki Szlacheckiej (w 1945 r. przesiedlono 414 osób) [Dworzak i Goc, 2002], a w po- zostałych wsiach przeważają autochtoni. Pomimo kwerendy przeprowadzonej w opolskim Starostwie Powiatowym, nie w pełni powiodła się próba ustalenia, ile wybudowano i przebudowano domów na obszarach wiejskich gminy Ozimek w latach 1998-2014. Złożone wnioski i wy- dane pozwolenia na budowę lub przebudowę domu, nie świadczą o podjęciu prac budowlanych. Zgromadzony materiał badawczy należałoby uzupełnić o kwerendę w Wojewódzkim Inspektoracie Nadzoru Budowlanego w Opolu. Zdecydowano się na przeprowadzenie ankiety, która nie tylko pozwala na bezpośredni kontakt z inwestorami, ale też dostarcza szerszego zestawu danych, w tym charakterystycznych pod względem cech demograficzno-społecznych osób uczestniczących w badaniu. Obserwacje własne autorki, mieszkanki jednego z sołectw gminy Ozimek, pozwalają na stwierdzenie, że warunki życia na wsi zbliżają się do tych w mie- ście. Decyzję o zmianie miejsca zamieszkania i osiedleniu się na obszarach wiejskich podejmują zarówno seniorzy, jak i osoby aktywne zawodowo. Zbada- no subpopulację mieszkańców obszarów wiejskich w kontekście pełnienia przez nie funkcji „zaplecza” miasta. Zachodzące zmiany na obszarach wiejskich, tj. 260 Magdalena Moj odchodzenie od tradycji rolniczych, produkcji rolnej (uprawy ziemi), przemiany demograficzne i zurbanizowanie wsi dowodzą trwałych przeobrażeń. Stymulo- wanie wielofunkcyjnego rozwoju wsi to fakt, z którym współcześnie mamy do czynienia. Ponadto na opolskiej wsi zachodzą trwałe przeobrażenia o charakte- rze społeczno-demograficznym. 1. Budownictwo indywidualne w gminie Ozimek na tle województwa opolskiego w świetle danych GUS (2004-2013) Rozpatrując problem semiurbanizacji w gminie Ozimek, skupiono uwagę na osobach, które podjęły się budowy lub rozbudowy domostw. W literaturze przedmiotu jest to określane mianem budownictwa indywidualnego (mieszka- niowego) lub jednorodzinnego. Pojęcia te definiuje się jako inwestycję realizo- waną m.in. przez osoby fizyczne, mającą na celu zaspokojenie potrzeb mieszka- niowych inwestora i jego rodziny, sprzedaż nieruchomości lub jej wynajem [www 1]. Ustawa o prawie budowlanym z 7.07.1994 r. mianem budynku jedno- rodzinnego określa budynek wolno stojący, w zabudowie bliźniaczej, szerego- wej lub grupowej [Ustawa o prawie budowlanym]. Z danych GUS wynika, że w województwie opolskim w latach 2004-2013 oddano do użytku 11 893 budynki indywidualne, a w powiecie opolskim 3080 domów (tabela 1). W 2008 r. w województwie opolskim, jak również w samym powiecie opolskim, oddano do użytku najwięcej budynków. Tabela 1. Budynki mieszkalne jednorodzinne oddane do użytku w latach 2004-2013 w województwie opolskim i w powiecie opolskim Budynki indywidualne Lp. Rok województwo opolskie powiat opolski 1. 2004 844 184 2. 2005 852 197 3. 2006 976 240 4. 2007 1207 335 5. 2008 1561 474 6. 2009 1066 251 7. 2010 1334 339 8. 2011 1236 332 9. 2012 1349 373 10. 2013 1468 355 SUMA 11 893 3080 Źródło: Na podstawie [Województwo opolskie…]. Czynnik demograficzny rozwoju budownictwa indywidualnego... 261 W sołectwach gminy Ozimek (tabela 2) najwięcej budynków jednorodzin- nych oddano do użytku w 2008, 2012, 2013 i 2007 r., a najmniej w 2009 r. Tabela 2. Budynki indywidualne oddane do użytku w gminie Ozimek w latach 2004-2013 Gmina Ozimek Lp. Rok Ogółem Miasto Ozimek Obszary wiejskie gminy 1. 2013 26 1 25 2. 2012 29 3 26 3. 2011 21 4 17 4. 2010 20 4 16 5. 2009 9 1 8 6. 2008 44 11 33 7. 2007 34 10 24 8. 2006 15 4 11 9. 2005 14 4 10 10. 2004 13 3 10 11. SUMA 225 45 180 Źródło: Na podstawie [Województwo opolskie…]. W latach 2004-2013 większość budynków indywidualnych oddanych do użytku była zlokalizowana na terenach wiejskich. Zaledwie 45 domów uloko- wano w mieście. Jak widać, wiejskie zacisze cieszy się niesłabnącym zaintere- sowaniem inwestorów. 2. Budownictwo indywidualne na obszarach wiejskich gminy Ozimek w świetle badań własnych Badanie ankietowe obejmowało osoby, które podjęły się budowy lub prze- budowy domów w latach 1998-2014 na obszarach wiejskich gminy Ozimek. Wybór respondentów był celowy i obejmował mieszkańców obszarów wiejskich gminy Ozimek, którzy wybudowali lub przebudowali swoje domy. W miesią- cach od września do grudnia 2014 r. zrealizowano 72 ankiety. Jak dotąd nie odbyło się badanie ankietowe we wsi Krzyżowa Dolina. 2.1. Charakterystyka respondentów Ankieta skierowana do mieszkańców obszarów wiejskich gminy Ozimek składała się z 12 pytań, 5 zamkniętych, wielokrotnego wyboru, oraz 7 pytań otwartych. Zapytania dotyczyły m.in. ich obecnego i poprzedniego miejsca za- mieszkania, roku rozpoczęcia budowy/przebudowy oraz wydania pozwolenia na użytkowanie budynku, preferencji wyboru miejscowości, przyczyn zmiany za- 262 Magdalena Moj mieszkania, czy oceny zadowolenia z osiedlenia się na wsi. Metryczka stanowiła zbiór danych demograficznych. Respondentów zapytano o rok rozpoczęcia budowy i wydania pozwolenia na użytkowanie budynku (tabela 3). Chciano w ten sposób ustalić czas realizacji przedsięwzięcia, a także liczbę inwestycji w analizowanym okresie. Najwięcej budów – jedenaście – odnotowano w 2011 r., najmniej w 1999 r. i żadnej inwe- stycji nie rozpoczęto w 2003 r. Tabela 3. Liczba respondentów a czas rozpoczęcia i zakończenia inwestycji w latach 1998-2014 Liczba respondentów Rozpoczęcie inwestycji Zakończenie inwestycji Lp. Rok w tym: w tym: ogółem budowa przebudowa ogółem budowa przebudowa domu domu domu domu 1. 1998 4 1 3 1 1 – 2. 1999 1 – 1 1 – 1 3. 2000 2 2 – 1 1 – 4. 2001 2 1 1 1 1 – 5. 2002 6 5 1 2 2 – 6. 2003 – – – 1 1 – 7. 2004 3 3 – 2 2 – 8. 2005 3 1 2 3 2 1 9. 2006 3 3 – 1 1 – 10. 2007 3 2 1 4 3 1 11. 2008 2 2 – 4 3 1 12. 2009 5 3 2 5 3 2 13. 2010 4 3 1 4 4 – 14. 2011 11 9 2 3 2 1 15. 2012 8 5 3 4 3 1 16. 2013 8 5 3 9 5 4 17. 2014 2 2 – 9 6 3 Brak 18. 5 1 4 10 7 3 informacji Nadal 19. – – – 6 1 5 trwa SUMA 72 48 24 72 48 24 Zazwyczaj w roku rozpoczęcia budowy wznoszono domy do stanu surowego, ale nie było to jednoznaczne z zakończeniem przedsięwzięcia i otrzymaniem po- zwolenia na użytkowanie budynku. Postęp prac zależał od nakładów finansowych inwestorów, a w rozmowach podkreślali oni, że występowały np. nieoczekiwane wydatki (utrudnienia na budowie)