Oer-IJ En De Strandwallen
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Oer-IJ en de strandwallen Fietsroute door het gevarieerde landschap van Heiloo, Limmen en Akersloot INLEIDING Het Oer-IJ 3 Rechts: Palenkring De route is een ontdekkingstocht door het “Het IJ” bestaat nog steeds bij Amsterdam, Deze palen cirkel is een reconstructie van Oer-IJ gebied: een variatie aan landschap- en kennen we van de namen IJmond en een rituele plek uit de ijzertijd (800 v.Chr.) pen, van strandwallen en strandvlaktes, IJmuiden, Voorloper daarvan was tot het veenpolders en droogmakerijen. Het begin van onze jaartelling het Oer-IJ, de B » Bij KP 32 RA naar Maalwater 8 Oer-IJ was ooit een zijtak van de Rijn, die noordelijke loop van de rivier de Rijn. Het uitmondde bij Castricum. Vanuit het omlig- Oer-IJ mondde bij Castricum uit in zee. 4 Infobord gemaal gende moeras stroomden vele veenrivier- Door dit zeegat waren er ook in het ach- » Aan overkant van water LA fietspad tjes naar het Oer-IJ. Ontdek de verrassende terland getijdenbewegingen, met verschil- 5 Noorderneg. Neg betekent rand. geschiedenis waarbij het landschap conti- len in waterhoogtes door eb en vloed. Westelijk van Heiloo ligt een natuur- en nu verandert en alles om water draait! Het was een gebied met zandplaten en recreatiegebied met bomen en veel water: Na afloop is het landschap gaan leven.. kwelders. Veel micro reliëf dat nu nog ROUTEBESCHRIJVING: de Noorder- en Zuiderneg. A in het huidige polderland zichtbaar is. » Start bij Witte Kerk, De route leidt langs de oorspronkelijke Strandwallen en strandvlaktes Heerenweg 32, Heiloo ‘Houtvaart’, die werd gebruikt als trekvaart Heiloo ligt op een strandwal, die loopt naar de abdij van Egmond. 1 De naam Heiloo is voorchristelijk: van Alkmaar tot Limmen. Strandwallen » Volg fietspad, rechts van het water, open plek in een bos met een heilige eik. zijn hoge droge zandruggen, die boven over de brug en RA naar KP 28 . Volgens de overlevering is hier rond 725 Steek Zeeweg over. het water uitsteken. Het waren ooit door Willibrord een waterput geslagen en Waddeneilanden. In de Steentijd - een kerkje gesticht. Veel ‘geneeskrachtige’ 6 4500 jaar geleden – lag hier de kust. Zuiderneg, natte bosrijke strook, waar putten liggen op randen van strandwallen. vele sloten richting de Houtvaart lopen. Er woonden al mensen. Tussen de Daar kan het schone bronwater omhoog » Bij KP 28 LA Vennewatersweg strandwallen liggen lage natte komen. De huidige Witte Kerk staat op een strandvlaktes. Het vervoer ging over duintje op de strandwal, een plek die al C » Westerweg RA water. Ook Akersloot en Dorregeest sinds de Bronstijd (v.a. 1500 v. Chr.) werd Deze weg volgt de westelijke rand van de liggen op strandwallen. Die werden gebruikt voor rituelen. Zie ook Infobord. strandwal Limmen-Alkmaar. De stolp- eerder, 5000 jaar geleden, al gevormd. » Heerenweg ri. noorden en LA boerderijen staan op het hogere zand; de 33 In de loop der eeuwen is de kustlijn Kerkelaan. Vanaf KP via Belieslaan weilanden liggen lager in de natte strand- 32 dus naar het westen verschoven. naar KP . Stop Belieslaan 14 bij vlakte. Hier is veel zand afgegraven, voor zebrapad de bouw in de lagere, natte gebieden. De Westerweg en de huizen liggen daar- Strandwallen zijn nog steeds herkenbaar 2 Links ligt de wijk ‘Egelshoek’, een door hoger dan de omgeving. aan de concentratie van de bebouwing langgerekte parkstrook met een water- en de vele wegen. Kenmerkend zijn de partij accentueert de overgang tussen vele hagen als erfscheiding. De strandvlak- twee landschapstypen: hoge strandwal tes zijn meestal nog open, onbewoonde en lage natte strandvlakte. gebieden. Stroomgebied Oer-IJ » Volg 32 en stop in bocht. Informatiepunt Fietsknooppunt Routebeschrijving » Bij de Korte Kapellaan LA en via 9 Waar nu de RK kerk staat lag vroeger 13 Waar dit fietspad en de tunneltje naar Kapelbos buurtschap Disseldorp. 50 mtr. verder Uitgeesterweg samenkomen is de staat het Cultureel Centrum Vredenburg. zuidelijke punt van de Strandwal 7 Buurtschap Kapel (Oesdom). Op Dit is een oude stolpboerderij, die op de Limmen-Heiloo-Alkmaar de rand van de strandwal, in het bede- oostkant van de strandwal staat. » LA Uitgeesterweg. Bij Plateau(KP 19 ) vaartsoord, ligt hier een 2e ‘geneeskrachti- Zie infoborden. LA richting Akersloot naar KP 54 . ge’ waterput. » LA Stetlaantje, naar ’t Stet. Stop na 700 mtr. Links bij de grenspaal » Terug naar Westerweg en stop Limmen-Akersloot vóór de oversteek bij het kruispunt met de Zanddijk 10 Een Stet is een haventje. Vroeger ging naar het viaduct! vis uit Egmond aan Zee hier in boten naar ‘Limbon’ Prot. Kerk en entree Hortus Bulborum 8 De Zanddijk naar de duinen is het het Alkmaardermeer. Zie infobord Stet 14 Zuidpunt strandwal Akersloot. oudste dijkje in Noord-Holland. Aangelegd » Via Vislaantje terug naar 12 Starting. De Startingerweg was een rond 1100 verbond de dijk de binnenduin- Schulpvaart/ Limmervoort /Oer-IJ. Dusseldorperweg. Volg KP 17 via De Schulpvaart slingert hier tussen Lim- middeleeuwse dijk, die de strandwal van rand bij Noord-Bakkum met de strandwal Dusseldorperweg en LA naar de Limmen met die van Akersloot verbond. Limmen-Heiloo. Zij beschermde de lande- men en Castricum in de oorspronkelijke Schoolweg: » Rij verder over viaduct en stop bij rijen van de abdij van Egmond (rechts in bedding van het Oer-IJ. het bruggetje. de verte zichtbaar) tegen het water dat Hier kruiste de oude landweg Alk- 11 Museale Hoek, Limbon. Brug over de Schulp-/Startingervaart vanuit het zuiden, via de bedding van het maar-Haarlem de Schulpvaart. Deze plek De hoek Zuidkerkenlaan-Schoollaan kent De Startingervaart was de belangrijkste Oer-IJ, opdrong. werd de Limmervoort genoemd; “voor- een unieke geschiedenis. Hier lag het waterweg vanuit Castricum en Limmen Over de Zanddijk transporteerden de de” is een doorwaadbare plek. Toen de buurtschap Limbon, op het zuidelijke deel waterloop eind Middeleeuwen beter naar het Alkmaardermeer. ‘Derpers’ uit Egmond aan Zee hun vis naar van de strandwal ‘Limmen-Heiloo-Alk- Limmen. Zie ook links na de kruising bij bevaarbaar werd gemaakt kwam hier een maar’ Archeologische vondsten tonen aan Hier ligt het buurtschap Starting. Westerweg 172: infobord Zanddijk brug. De Schulpvaart was eeuwenlang dat Limbon tot de oudste woonkernen van een belangrijke scheepsroute voor o.a. de Dat betekent ‘opslagplaats langs het Kennemerland behoort. In de Steentijd water’. D schelpen (schulpen-) vaart van Castricum » Spoor over, RD Dronenlaantje (4500 v.Chr.) woonden hier al mensen. » Visweg; Rijksweg oversteken. naar het Alkmaardermeer. Tot in de 20e Door de gunstige combinatie van zandpa- Akersloot ligt op twee smalle strandwal- De lengte van de Visweg (1,7 km) , van eeuw is hier transport over water den op de strandwal en waterwegen in de len, met daar tussen de Binnengeester- Westerweg tot Oosterzij, is de breedte van geweest. Zie op de hoek Infopaneel bedding van het Oer-IJ, groeide Limbon in polder. De Startingerweg ligt op de weste- de strandwal. De Visweg is het verlengde ‘Schulpvaart’. de 14e eeuw uit tot hèt handelscentrum lijke strandwal, op de oostelijke strandwal van de Zanddijk. voor de kustdorpen. Zie Infobord. E » Volg fietspad Voorterpad, loopt de Koningsweg. Aan beide kanten » RA Zuidkerkelaan: Bij Rijksweg LA lagen tot in de jaren ’90 lelievelden » Verkorting route is nu mogelijk door Hazenlaantje fietspad naar stoplichten (niet (zie bollenschuur op de hoek links op einde Visweg LA de Oosterzij te Dit laantje is net zo lang oversteken, rij klein stukje rechtdoor Sluisweg 7). volgen naar Landgoed Willibrord. (150 m.) als de strandwal breed is. in doodlopend stuk tot op de brug.) Vervolg KP 54 RA via Sluisweg, RA Zie stippellijn op kaart. » Einde RA fietspad Zuideinderweg » Geesterweg en LA Klein Dorregeest. Hoofdroute: Bij Visweg 10, RA Dusseldorperweg Informatiepunt Fietsknooppunt Routebeschrijving Het boezemwater vormt ook een belang- 19 Rechts gemaaltje ‘’t Kapelletje’ van 21 Brug over oostelijk deel van rijke voorraad zoetwater, die in droge tij- de Binnengeesterpolder. Deze polder ligt de ringvaart Boekelermeer. den kan worden ingelaten. De Klaas Hoorn in de strandvlakte tussen de twee smalle De Boekelermeer was een ondiep meer, en Kijfpolder is de veenpolder tussen de strandwallen van Akersloot. Het gemaaltje dat al in 1567 is drooggemalen. strandwal, de bebouwde strook links, en pompt water uit de polder omhoog naar Deze droogmakerij ligt dus lager dan het meer. boezemniveau. Zie de peilpalen aan beide de andere polders in de strandvlakte. De veenpolder is lager en natter en heeft kanten van het gemaal. » Einde fietspad bij KP 98 LA Kanaalweg daarom brede sloten. Het veen moet nat » RA Geesterweg en LA Pontweg-Noord door Boekelermeer » KP 99 blijven om inklinken te voorkomen. De De Geesterweg is tussen 1940 en 1951 22 Brug over westelijk deel ringvaart. 15 Museumgemaal 1879. polder heeft een eigen gemaaltje naar aangelegd op een zanddijk in deze natte Boekelermeer het Alkmaardermeer. Het nieuwe gemaal , het kleine gebouwtje strandvlakte. Daarvoor werd zand van de » Volg KP 34 via Landgoed Willibrordus rechts, bemaalt nu de Groot-Limmerpol- » Vervolg KP 55 strandwal afgegraven. der. Het monumentale oude elektrische » LA Hoornselaan. Bij KP 55 RA 23 Infobord begraafplaats. F Bij Meerweg RD en RA gemaal is tevens kunstgalerie en infopunt » Hoogegeest naar KP 98 Stop op » RA bij Kennemerstraatweg , Oer-IJ (geopend apr. t/m sept. zo. 13:30- naar 18 ’t Stet. bruggetje bij de Noordermolen LA Stationsweg , RA Heerenweg 16:30 u). Bekijk het verschil in water- Bij het Alkmaardermeer ligt een van de naar eindpunt A ‘Witte Kerkje’ hoogten bij het gemaal: het water in de negen stetten , haventjes, die Akersloot 20 Limmerdam Limmerpolder staat lager. zie infobord. rijk was. Dit aantal bewijst dat transport Hier het weidse uitzicht over de brede » Vervolg KP 55 , na de bocht bij vroeger vooral over water ging. Dit Stet strandvlakte tussen de strandwallen van COLOFON: Uitgave St.Oer-IJ 2020 bankje en infobord. is een druk punt geweest voor handel, Akersloot en Heiloo/Limmen.