DOCSLIB.ORG

Filologiya Məsələləri 1 2018.Pdf

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Filologiya Məsələləri 1 2018.Pdf Filologiya məsələləri, № 1 2018 AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI M. FÜZULİ adına ƏLYAZMALAR İNSTİTUTU ÔÈËÎËÎÜÈÉÀ ÌßÑßËßËßÐÈ № 1 Топлу Азярбайъан Республикасы Президенти йанында Али Аттестасийа Комиссийасы тяряфиндян рясми гейдиййа- та алынмышдыр (Filologiya elmləri bюлмяси, №13). Азярбайъан Республикасы Ядлиййя Назирлийи Мятбу няшрлярин рейестриня дахил едилмишдир. Рейестр №3222. «Елм вя тящсил» Бакы – 2018 1 Filologiya məsələləri, № 1 2018 Ъурналын тясисчиляри: Азярбайжан Милли Елмляр Академийасы Ялйазмалар Институту вя «Елм вя тящсил» няшриййаты РЕДАКСИЙА ЩЕЙЯТИ: академик Иса Щябиббяйли, академик Васим Мяммядялийев, академик Теймур Кяримли, akademik Мющсцн Наьысойлу, akademik Низами Ъяфяров, АМЕА-нын мцхbир цзвц, ф.ü.е.д., проф. Ябцлфяз Гулийев, ф.ü.е.д., проф. Вилайят Ялийев, ф.ü.е.д., проф. Fəxrəddin Veysəlli, ф.ü.е.д., проф. Гязянфяр Казымов, ф.ü.е.д., проф. Рцфят Рцстямов, ф.ü.е.д., проф. Надир Мяммядли, ф.ü.е.д., проф. İsmayıl Məmmədli, ф.ü.е.д., проф. Мясуд Мащ- мудов, ф.ü.е.д., проф. Sevil Mehdiyeva, ф.ü.е.д., проф. Buludxan Xəlilov, ф.ü.е.д., проф. İlham Tahirov, ф.ü.е.д., prof. Əzizxan Tanrıverdiyev, ф.ü.е.д., проф. Мцбариз Йусифов, ф.ü.е.д., проф. Гязянфяр Пашайев, ф.ü.е.д., проф. Ябцлфяз Ряъябли, ф.ü.е.д., проф. Nizami Xudiyev, ф.ü.е.д., проф. Ъялил Наьыйев, ф.ü.е д., prof. Камиля Вялийева, ф.ü.е.д., prof. Азадя Мусайева, ф.ü.e.d. Paşa Kərimov, f.ü.f.d., dos. Нязакят Мяммядли Бурахылыша мясул: академик Теймур Кяримли Ряйчи: filologiya elmləri doktoru, professor Надир Мяммядли Филолоэийа мясяляляри. Бакы, 2018, № 1 ISSN 2224-9257 © ”Elm və təhsil” nəşriyyatı, 2018 www. filologiyameseleleri. net 2 Filologiya məsələləri, № 1 2018 DİLÇİLİK Prof. MƏSUD MƏMMƏDOV Lənkəran Universiteti DİLÇİLİKDƏ BƏZİ SAİT VƏ SAMİT SƏSLƏRİN MORFONOLOJİ XÜSISİYYƏTLƏRİ Aşar sözlər:Azərbaycan, fonetika, dilçilik, dil, ünsiyyət. Ключевые слова: Азербайджан, фонетика, языкознание, язык, коммуникация. Key words: Azerbaijan, phonetics, language, communication Ana dilin leksikasını və bu sözlərin fonetik quruluşunu dərindən öy- rənən hər bir tədqiqatçı, dilçiliyin əsasən iki makro bölməsi ilə rastlaşır: fo- netika və morfologiya bölmələri ilə və istər-istəməz polyak alimi N.İlaşinin ilk dəfə adlandırdığı morfonologiya terminini üzə çıxarıb işlədər və bu yolla hər hansı sözün izahı müxtəlif dillərin oxşar fonetik səslənməsini belə nostratik təhlilə cəlb edər. Məsələn, Azərbaycan dilində yerə düşən daş “tap” səsini verdikdə nədənsə “Tapdaq” sözü rus dilindəki “топать” sözü eşitdikdə yunan sözü “topos”- yer, rus dilindən “топить” dedikdə, talış dilində “tapon” və ya Azərbaycan dilində “təpə” sözləri yada düşür. Bu kiçik müqayisə ilə biz müxtəlif dillərin misalları əsasında müəyyən etdik ki, göstərilən sözlər hamısı bir kökdən, bir mənanın daşıyıcılarıdırlar, yəni “bərk”, “yığcam”, “girdə” (məsələn, “top”), “torpaq, yer, təpə (bu söz də elə “top”dandır, hərbi- də işlənən “top” girdə mərmisinə görə bu cür adlandırılmışıdr). Belə sözlərin məna daşımasının səbəbi insanlar tərəfindən verilən addan çox asılıdır. (insanların irqindən, dilindən asılı olmadan bu sözlərin birinci fonemi [t]-dır. Çünki [t] samitinin tələffüzü zamanı ekskursiya fazasında dilin ön hissəsi irəli verilərək dişlərin arxasınakipləşir. Bizim fikrimizi təsdiq edən amillər bəs qədər var. Bunlardan ən çox inandırıcı və doğru, tanınmış alim Ağamusa Axundovun “Azərbaycan dilinin fonemlər sistemi” kitabında verdiyi fikirdir. Professor yazır: azərbaycan dilindəki [t] samitinin fizioloji-akustik xüsusiy- yətləri kimoqrafik və ossilloqrfaik əyrilər əsasında daha aydın nəzərə çarpır. Bu cəhətdən təpə, ata, lətif, at, isti, tez, qığıltı, məktəb, bayatı, rast, tam sözlərinin kimoqramlarının, tab, ətək, ət, sözlərindəki [t] samitinin ossilloq- rafik əyrilərini nəzərdən keçirmək maraqlıdır. Göstərilən təcrübi materialara 3 Filologiya məsələləri, № 1 2018 əsasən demək mümkündür ki, azərbaycan dilində söz əvvəlində işlənən [t] samiti güclü və nəfəsli olur. Qeyd edək ki, [t] samitinin bu xüsusiyyəti ondan sonra gələn saitin xarakterindən asılı deyildir. Belə ki, biz həm təpə, həm tez, həm də tam sözlərinin kimoqramlarında eyni vəziyyəti müşahidə edirik(1. 184)Göründüyü kimi alimin son fikri bizi qane etdi. Odur ki, qaldı top sözündəki ikinci samit səsə, əslində kar səs olaraq əzəlində yerindəcə işlənir və sözün axırıncı sait səsi belə əlavə etsək səs öz məxrəcini dəyişmir. Məsələn, “Qar yağır topa-topa.” Göründüyü kimi, heç də [b] səsini vermir və sözü axırında (top/tap) “yığcamlıq”, “topluluq” bildirərək parçalı, gumbul- tulu səs çıxarıb kəsilir. [P] səsi [b] səsi ilə korrelyativ oppozisiya təşkil edir. Bu səslər hər ikisi cingilitilidir. Amma [p] səsi [b] səsindən fərqli olaraq, [f] səsi ilə də qarşı-qarşıya qoyulur. Bir məsələdə A.Axundovun fikri ilə razılaşmaq olmaz, belə ki, yazıb: [p] samiti cingiltili samit olmaq etibarı ilə [b] fonemi ilə həm söz əvvəlində, (peyin-beyin, pəri-bəri), söz ortasında (yapa-yaba,qapaq-qabaq), həm də təkhecalı sözlərin sonunda (tap-tab, qap- qab) qarşı-qarşıya qoyulur. (1, 222). Əslində, bunlar fonoloji nöqteyi-nəzər- dən samitlərin dəyişməsi ilə forma və mənanın dəyişməsidir. Burda anto- nimlik yoxdur, hər bir səs ([b] və ya [p]) cingilitilidir və bütün hallarda öz məxrəcini saxlayır, ama [b] foneminə nisbətən [p] kardır. A.Axundov dürüst yazır ki:“[p] foneminin dilimizdə üç fərqləndirici əlaməti vardır ki, onlara əsasən [p] fonemini qoşadodaq, kipləşən, kar samit fonem kimi səciy- yələndirmək mümkündür.” (1, 222) [F] foneminə gəldikdə isə bu səs sözlər vasitəsilə başqa dillərdən həm rus dilində və həm də Azərbaycan dilində alınma fonemdir və bu dillərdə çox asan vətəndaşlıq qazanıb, çünki bu səsə yaxın [b] və [p] səsləri var. Bu səs dilimizin alınma sözlərində iştirak edir. Bilməliyik ki, [f] fonemi sözün əvvəlində, ortasında və axırında işlənən bütün vətəndaşlıq hüququ qazanan alınma sözlərimizdə özünü aktiv aparır və bu səsin iştirak etdiyi sözlərin etimologiyasını axtardıqda dilimizin öz səsi kimi təyin edə bilmərik, çünki bu sözlər ya Avropa mənşəli, ya ərəb mənşəli və ya da İran dilərindən alınma kimi öünü göstərəcəkdir. İndi də digər bir sözə keçid alaq. Məsələn: Uz (uzun, uzaq, uzat - uzanmaq) Bu haqda Fərhad Zeynalov maraqlı bir fikrə toxunmuş və bu fikir bizi də özünə cəlb edir. Tanınmış alim yazıb: “ Türk dillərinin kök (sadə) sözlərini səciyyələndirən əlamətlərdən biri onların hamısının müstəqil mə- naya malik olması və ayrıca işlənə bilməsidir. Şərti də olsa ölü köklər hesab edilən sözlərdən aşağıdakıları göstərmək olar: uz (uzun, uzaq, uzat), əksər türk dillərində: nart, tir, jür-qazax və sairə türk dillərində (3, 46) bu söz Hind-Avropa dillərində, xüsusən, Şərqi slavyan qrupuna aid olan rus dilində özünü daha çox göstərir. Məsələn, rus dilindəhər hansı xəttin, ipin, yolun paralel gedib birləşən sonluğuna “uz” deyirlər. əgər belə yerlərdə qatar, avto- bus daynacağı varsa, “uzlovon” stansiya adlanır. Bax: «Краткий этимоло- 4 Filologiya məsələləri, № 1 2018 гический словарь русского языка» (Москва, 1971)- da yazılıb: Уза, узе- hər hansı bir xəttin uzanan sonluğu deməkdir (5, 463). Bu söz Azərbaycan dilində uz+un, Çuvaş dilində ul-yol, özbək dilində ul, kazax dilində jul-yol və s.formada işlənir. Bu sözlərdəki təkcə [u] foneminin səs tembri öz-özünə uzanandır və səsin özünün fizioloji və akustik xüsusiyyətləri də buna dəlalət edir. [U] fonemi dodaqlanan, dar arxa damaq samiti olub, əksər türk dillərində işlənir (qazax və noqay dillərində diftonqlaşmış variantı var). Владимир Даль lüğətində узда (мен. Род)-уздечка, уздитца, стар. башлык (bu söz də türk mənşəlidir- M.M.) татр. част конскойсбрук, надъ- взаемой на голову лошади; она состоит из ремней (4, 478). Azərbaycan dilində bu sözün tərcüməsi “cilov cil-hov-dur. Cilov iran dillərindən alın- madır. Cil- ağız boşluğu -ov hov sözündəndir, “su” demək deyil hov-mü- vazinəti (saxlamaq) mənasını daşıyır. Узель –перевой гибких концов и затя- жка их, забияка (4, 479). Yəni hər hansı xəttin (ipin, kəndirin, ilmənin) birlə- şən sonluğu deməkdir. Semantik və leksik baxımdan türk dilləri ilə uzlaşır. Professor A.Axundov yazıb ki, [u] fonemi dilimizdə heç bir işlənmə məhduduiyyəti olmayan fonemlərdən biridir. Öz etimologiyasına görə, dilimizin əksər qısa sait fonemləri kimimüxtəlif əmələgəlmə yolarına malik- dir. Dilimizin öz sözlərinin birinci hecasındakı [u]fonemi başqa türk dillərin- də olduğu kimi, qədim türk [u] saitindən əmələ gəlmişdir (1, 134). Müəllif bu sətirlərin davamını yuxarıda dediyi fikirlərlə üzləşməyən başqa bir fikir söyləyib: “Dilimizdə [u] fonemi rus dilindən və rus dili vasitəsi ilə başqa dillərdən alınmış sözlər vasitəsi ilə dilimizə daxil olub, ona fonetik cəhətdən daha geniş dairədə işlənmək imkanı vermişdir.” (1, 134). Alim bu fikrini yazır və fikrinin nə qədər doğru və yalan olmasına qarşı rus dilindən bircə misal belə vermədən başqa bir fikrə keçid alır. əlbəttə, onun yazdığı fikirləri analiz və sintez edən oxucu dodaq altında deyər ki, alınma sözlər hər hansı bir dildə vətəndaşlıq hüququ onda qazanır ki, o dilin bütün tələffüz qaydalarına keçib tabe olsun. Hətta elə olur ki, hər hansı alınma dildə adaptasiyaya uğrayır, çox vaxt sözü almış dilin öz sözü kimi görünür. Məsələn, Azərbaycan dilində geniş istifadə olunan yemək və onun adı “ərişdə” ar//or-“un” -rışde” “ovala- maq”- Talış dillərindən leksikamıza daxil olub. Professor yuxarıda göstərdiyim fikirlərin davamında da yenə səhvə yol verib:”Nəhayət, Azərbaycan dilindəki [u] sait fonemi ərəb dilindəki [u] sait fonemi ərəb dilindəki [u] sait fonemi ərəb dilindəki uzun [u:] fonemi ilə əlaqədardır. Aru:dun- -əruz, maktu:bun-məktub,
Load more

Recommended publications
  • Western Culture in Eastern Lands;
    LfBRARY UNIVERSITY OF '"RNIA rt SAN >IEGO WESTERN CULTURE IN EASTERN LANDS WESTERN CULTURE IN EASTERN LANDS A COMPARISON OF THE METHODS ADOPTED BY ENGLAND AND RUSSIA IN THE MIDDLE EAST BY ARMINIUS VAMBERY, C.V.O. AUTHOR OF 'TRAVELS IN CENTRAL ASIA,' 'HISTORY OF BOKHARA,' ETC LONDON JOHN MURRAY, ALBEMARLE STREET, W. 1906 PREFACE DURING the many years that I have been engaged in studying the political and cultural questions of Inner Asia, it has often been laid to my charge that, in my criticism and appreciation of the two chief factors of our civilising influence in the East, I have not taken up a purely objective standpoint, and that, because of my partiality to the one, I have not been quite fair to the other. In Europe the prevailing idea is that the Russians, who in many respects are themselves still semi- Asiatic, are better fitted to undertake the civilisation of Asia, and will be more likely to bring about the transition from one sphere of action to another, than the English, the accomplished representatives of Western culture, who lack the necessary pliability, and whose stiff, proud bearing is supposed to be detrimental to the work of transformation. To prove the erroneousness of this view, and also to defend myself against the accusation of an unjustifiable partiality, these pages have been written. The comparative survey of the various innovations and reforms introduced by Russia and by England respectively, which I have endeavoured to give, will convince the reader that, in forming my conclusions, I have not been guided by personal motives, but that they are the outcome of a close investigation of what has actually been done by our two Culture-bearers.
    [Show full text]
  • Sədərək Seçki Dairəsi Şərur Rayonu Üzrə 1 Axaməd Bələdiyyəsi 2
    Azərbaycan Respublikasında seçki keçiriləcək bələdiyyələrin siyahısı 1 saylı Şərur - Sədərək seçki dairəsi Şərur rayonu üzrə 1 Axaməd bələdiyyəsi 2 Qorçulu bələdiyyəsi 3 Kürkənd bələdiyyəsi 4 Kürçülü bələdiyyəsi 5 Yengicə bələdiyyəsi 6 Alışar bələdiyyəsi 7 Xələc bələdiyyəsi 8 Düdəngə bələdiyyəsi 9 Zeyvə bələdiyyəsi 10 Cəlilkənd bələdiyyəsi 11 Mahmudkənd bələdiyyəsi 12 Oğlanqala bələdiyyəsi 13 Dəmirçi bələdiyyəsi 14 Kərimbəyli bələdiyyəsi 15 Maxta bələdiyyəsi 16 Şəhriyar bələdiyyəsi 17 Muğanlı bələdiyyəsi Sədərək rayonu üzrə 18 Qaraağac bələdiyyəsi 19 Heydərаbad bələdiyyəsi 20 Sədərək bələdiyyəsi 2 saylı Şərur seçki dairəsi 1 Şərur bələdiyyəsi 2 Gümüşlü bələdiyyəsi 3 Havuş bələdiyyəsi 4 Yeni Havuş bələdiyyəsi 5 Həmzəli bələdiyyəsi 6 Məmmədsabir bələdiyyəsi 7 Muğancıq Mehrab bələdiyyəsi 8 Sərxanlı bələdiyyəsi 9 Yuxarı Yaycı bələdiyyəsi 10 Ərəbyengicə bələdiyyəsi 11 Tumaslı bələdiyyəsi 12 Aşağı Daşarx bələdiyyəsi 13 Arbatan bələdiyyəsi 14 Dərvişlər bələdiyyəsi 15 Çəmənli bələdiyyəsi 16 Qarahəsənli bələdiyyəsi 17 Aşağı Aralıq bələdiyyəsi 18 Tənənəm bələdiyyəsi 19 Axura bələdiyyəsi 20 Qarxun bələdiyyəsi 21 Aşağı Yaycı bələdiyyəsi 22 İbadulla bələdiyyəsi 23 Qışlaqabbas bələdiyyəsi 24 Siyaqut bələdiyyəsi 25 Kosacan bələdiyyəsi 26 Yuxarı Daşarx bələdiyyəsi 27 Dərəkənd bələdiyyəsi 28 Püsyan bələdiyyəsi 29 Xanlıqlar bələdiyyəsi 30 Ələkli bələdiyyəsi 31 Vərməziyar bələdiyyəsi 32 Çərçiboğan bələdiyyəsi 33 Yuxarı Aralıq bələdiyyəsi 34 Çomaxtur bələdiyyəsi 35 Danyeri bələdiyyəsi 36 Dizə bələdiyyəsi 3 saylı Babək-Kəngərli-Naxçıvan seçki dairəsi Babək
    [Show full text]
  • REPUBLIC of AZERBAIJAN on the Rights of the Manuscript ABSTRACT
    REPUBLIC OF AZERBAIJAN On the rights of the manuscript ABSTRACT of the dissertation for the degree of Doctor of Philology LITERARY RELATIONS BETWEEN AZERBAIJAN AND GREAT BRITAIN OVER THE PERIOD OF INDEPENDENCE Specialities: 5716.01 – Azerbaijani literature 5718.01 – World Literature (English Literature) Field of science: Philology Applicant: Ilaha Nuraddin Guliyeva Baku - 2021 The work was performed at the World Literature and Comparative Science Department of the Nizami Ganjavi Institute of Literature of the Azerbaijan National Academy of Sciences. Scientific supervisor: Academician, Doctor of science in philology, Professor Isa Akber Habibbeyli Official opponents: Professor, Doctor of Philology, Nigar Valish Isgandarova PhD in philology, Associate Professor Leyli Aliheydar Aliyeva PhD in philology, Associate Professor Razim Ali Mammadov Dissertation council ED – 1.05/1 of Supreme Attestation Commission under the President of the Republic of Azerbaijan operating at the Institute of Literature named after Nizami Ganjavi, Azerbaijan National Academy of Sciences Сhairman of the Dissertation Counsil: Academician, Doctor of science in philology, Professor Member _________ Isa Akbar Habibbeyli Scientific Secretary of the Dissertation Council: Doctor of science in philology, Associate Professor _________ Elnara Seydulla Akimova Chairman of the scientific seminar: Doctor of Philology, Associate Professor _________ Aynur Zakir Sabitova 2 GENERAL CHARACTERISTICS OF THE WORK Revelance and studying degree of the topic. The dissertation Literary relations between Azerbaijan and Great Britain over the period of independence, is devoted to one of the most important and relevant areas of modern comparative literary science. The further development of political, economic, cultural and literary relations with the foreign countries over the period of independence played an important role in the recognition of our country in many countries of the world.
    [Show full text]
  • On Theatre Stage
    Prof. Dr. Şeref Ateş President Greetings our esteemed readers in the last issue of the year 2017, e experience the sweet weariness of lea- from concerts performed by famous Turkish artists ving a busy year behind, and the excite- to film screenings where the most popular examp- Wment of welcoming a new year which har- les of Turkish cinema are shared with the audience, bingers the new projects to be launched. from gastronomic trainings where traditional, unique We have come a long way in teaching Turkish within Turkish dishes are introduced to exhibitions where the past year, that is among our primary goals. We Anatolia's centuries of artistic heritage is presented, have reached 10 thousand people in the last year in short, with both short and long-term projects in a by way of 54 Enstitü centres in 43 countries on 5 very wide range, promoting Turkey still remains as continents, schools with which we have agreements one of our top priorities. within the scope of My Preference Turkish Project, We think that bringing the accumulation of our an- and universities with which we signed cient civilization to regions we reach, is the Turcology protocol. Since the foun- a debt we owe to civilizations that lived dation of the Enstitü, we have taught on these lands for centuries as well as Turkish to nearly 120 thousand people. to our country, and the ties we have es- These figures were multiplied thanks to tablished with all the cultures we have Turkish Instruction Portal. The portal encountered from America to Asia, and has served 65,000 users in as little as from Europe to Africa since 2009, come 9 months.
    [Show full text]
  • Folklor/Edebiyat / Folklore Literature
    450 adet 26,5x37 kapak CMYK 101 Cilt - Vol. 26, folklor/edebiyat folklore/ literature Sayı - No. 101 folklore folklor/edebi / litera HALKBİLİM FOLKLORE tur e ANTROPOLOJİ ANTHROPOLOGY DİL LANGUAGE DİLBİLİM ya LINGUISTICS 2020/1 - Sayı Cilt ISSN 1300-7491 t 101 - Vol. 26, - Vol. EDEBİYAT No. 101 No. LITERATURE folklor/edebiyat folklore& literature halkbilim • edebiyat• antropoloji • dil ve dilbilim dergisi ULUSLARARASI HAKEMLİ DERGİ / YILDA DÖRT SAYI ÇIKAR A Peer Reviewed Quarterly International Journal ISSN 1300-7491 DOI:10.22559 CİLT: 26 SAYI: 101, 2020/1 Sahibi ULUSLARARASI KIBRIS ÜNİVERSİTESİ adına Prof. Dr. Halil Nadiri (Rektör) Yayın Yönetmeni Prof. Dr. Metin Karadağ ([email protected]) Yayın Koordinatörü Metin Turan ([email protected]) Yönetim Yeri ve Yazışma Adresi [email protected] Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi, Haspolat-Lefkoşa Tel: 0392 671 11 11 - (2601) folklor/edebiyat’ta yayımlanan yazılar ULAKBİM-Dergipark (Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi); Milli Kütüphane/Türkiye Makaleler Bibliyografyası , Scopus, DOAJ, MLA Folklore Bibliography; Turkologischer Anzeiger; ERIH PLUS (The European Reference Index for the Humanities and the Social Sciences); CEEOL (Central and Eastern European Online Library ); ACLA (American Comparative Literature Association); SOBIAD (Sosyal Bilimler Atıf Dizini); TEI (Türk Eğitim İndeksi; İdealonline Veritabanı; Universityjournals; Worldcat; Elektronische Zeitschriftenbibliothek; International Innovative Journal Impact Factor (IIJIF); Scientific Indexing Services (SIS); Academic Resource
    [Show full text]
  • History of Azerbaijan (Textbook)
    DILGAM ISMAILOV HISTORY OF AZERBAIJAN (TEXTBOOK) Azerbaijan Architecture and Construction University Methodological Council of the meeting dated July 7, 2017, was published at the direction of № 6 BAKU - 2017 Dilgam Yunis Ismailov. History of Azerbaijan, AzMİU NPM, Baku, 2017, p.p.352 Referents: Anar Jamal Iskenderov Konul Ramiq Aliyeva All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form by any means. Electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage and retrieval system, without permission in writing from the copyright owner. In Azerbaijan University of Architecture and Construction, the book “History of Azerbaijan” is written on the basis of a syllabus covering all topics of the subject. Author paid special attention to the current events when analyzing the different periods of Azerbaijan. This book can be used by other high schools that also teach “History of Azerbaijan” in English to bachelor students, master students, teachers, as well as to the independent learners of our country’s history. 2 © Dilgam Ismailov, 2017 TABLE OF CONTENTS Foreword…………………………………….……… 9 I Theme. Introduction to the history of Azerbaijan 10 II Theme: The Primitive Society in Azerbaijan…. 18 1.The Initial Residential Dwellings……….............… 18 2.The Stone Age in Azerbaijan……………………… 19 3.The Copper, Bronze and Iron Ages in Azerbaijan… 23 4.The Collapse of the Primitive Communal System in Azerbaijan………………………………………….... 28 III Theme: The Ancient and Early States in Azer- baijan. The Atropatena and Albanian Kingdoms.. 30 1.The First Tribal Alliances and Initial Public Institutions in Azerbaijan……………………………. 30 2.The Kingdom of Manna…………………………… 34 3.The Atropatena and Albanian Kingdoms………….
    [Show full text]
  • Firudin Həsən Oğlu Rzayev Naxçivan
    FİRUDİN HƏSƏN OĞLU RZAYEV NAXÇIVAN MAKROTOPONİMLƏRİNİN LİNQVİSTİK XÜSUSİYYƏTLƏRİ Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Naxçıvan Bölməsi Rəyasət Heyətinin 13 iyul 2018–ci il (protokol № 16) 16/10 №-li qərarı ilə çapa təqdim edilmişdir. NAXÇIVAN- 2019 AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI NAXÇIVAN BÖLMƏSİ, İNCƏSƏNƏT, DİL VƏ ƏDƏBİYYAT İNSTİTUTU Baş məsləhətçi: İ.M.HACIYEV AMEA-nın həqiqi üzvü, tarix elmləri doktoru, professor Elmi redaktor: A.M.BABAYEV Filologiya elmləri doktoru, professor Elmi rəyçi: Ə.A.QULİYEV AMEA-nın müxbir üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor F.H.RZAYEV. Naxçıvan makrotoponimlərinin linqvistik xüsusiyyətləri. Bakı: ADPU nəşr. 2019, 244 s. Monoqrafiyada Naxçıvan ərazisindəki makrotoponimik sistemin oykonim, oronim, hidronimik adarın tarixi məlumatlardakı yeri, daşıdığı mənalar, bu mifik inancların əski mənbə və salnamələrdə yeri ətraflı tədqiq edilmişdir. Bu makrotoponimlərə daxil olan adlar arxiv materialları və qaynaq məlumatları əsasında linqvistik təhlilə cəlb edilmiş, qədim sözlər qruplaşdırılmışdır. Onların prototürk-Azərbaycan dili elementləri olduğu lüğətlər əsasında tədqiq edilmiş, dilimizin əski dövrlərinə dair yeni tarixi faktlar elmi cəhətdən sübut edilmişdir. Naxçıvan makrotoponimlərinin yayım arealı və ümumtürk onomastik vahidləri ilə müqayisəli təhlil edilərək, dilimizin ilkin ifadə imkanları elmi baxımdan əsaslandırılmışdır. Kitab elmi tədqiqatla məşğul olan aspirant, dissertantlar və digər elmi təbəqələrin nümayəndələri, tələbələr və geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulur. 2 GİRİŞ Ən qədim sivilizasiya
    [Show full text]
  • 117 Köroğlu Ve Albert Camus'da Başkaldırı Ali Osman GÜNDOĞAN1, Sibel Turhan TUNA2 Öz Araştırma Makalesi Rebellion In
    Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi Bahar/Spring 2018, Cilt/Volume 19 Journal of Social Sciences and Humanities Researches Sayı/Issue 41 Köroğlu ve Albert Camus’da Başkaldırı Ali Osman GÜNDOĞAN1, Sibel Turhan TUNA2 Öz Araştırma Makalesi Köroğlu, bilinçli eylemleriyle destanlaşan bir şahsiyet ve başkaldırma felsefesinin somut bir örneği olarak, adaletsizliğe, eşitsizliğe, kötülüğe, sınıf ayrımına, başkaldırarak bu durumu kendi varoluş sebebi saymış, yaşam ilkesi olarak görmüştür. Anlatmalarda, isyan halindeki Köroğlu, “Başkaldırıyorum, öyleyse bu dünyada ben de varım” ya da “var olmak için başkaldırıyorum” diyebilen ve varoluş sebebinin bilincinde olan bir şahsiyet olup aynı zamanda onun gibi düşünen insanların prototipidir. Onun başkaldırısına, kendi varoluşsal özelliğini kazandıran, absürt olan dünyaya ve bu dünyada yaşadıklarına karşı, eylemlerinde ortaya çıkmıştır. Türk Halk Edebiyatı ürünleri içinde tıpkı kaçak anlatmalarında olduğu gibi, Köroğlu’nun şahsiyeti etrafında oluşan anlatmaların hemen hepsinde ‘başkaldırı eylemi’ni bulmak mümkündür. Dolayısıyla bu çalışmanın da hareket noktasını, disiplinler arası bir yaklaşımla (edebiyat ve felsefe arasındaki ilişkiden hareketle), Köroğlu anlatmalarının başkahramanı Köroğlu’nun şahsiyetinde ve eylemlerinde ‘bir tür absürt olanın aşılması’ anlamına da gelen başkaldırma felsefesi oluşturmaktadır. Anahtar Kelimeler: Köroğlu Destanı, Başkaldırı, Absürt, Başkaldırma Felsefesi Rebellion in Koroghlu and Albert Camus Abstract Research Paper As a character becoming epic by his conscious actions and a concrete example of rebellion philosophy, Koroghlu revolts against injustice, inequality, malignance and class discrimination, and considered the case as the reason for his existence and his principle of life. The revolting Koroghlu is a character aware of his reason of existence, who is able to say “I revolt, therefore I also exist in this world”, or “I revolt for existing” in the narratives, and at the same time, he is the prototype of the people who think like him.
    [Show full text]
  • Bu Eserin Tam Metnini Indirmek Için Tıklayın
    IJOESS Year: 9, Vol:9, Issue: 31 MARCH 2018 THE BENEFITS OF USING WORKS ADAPTED FROM EPICS TO OPERAS FOR THE TEACHING OF EPICS Halide Gamze İnce Yakar Assist. Prof. Dr., Okan Universiy , [email protected] ORCID Number: 0000-0002-9165-7037 Received: 22..12.2017 Accepted: 21.03.2018 ABSTRACT Epics as products of oral literature tradition have found their way into the forms of performance since the disappearance of the epic tradition, opera being one of such forms of performance. Difficulties are observed in the teaching of epics in high-schools because they express the life and times of an era distant from the students’ time period. In the teaching of epics, it is possible to make use of multi-dimensional contributions made by an inter-disciplinary learning environment and form an effective learning environment by means of the works adapted from epics to opera. The present paper aims to present the relationship between epics and opera, a short history of opera in Turkey, major works adapted from Turkish and world epics, the benefits of making use of the works adapted from epics to opera, the works of literature and opera with titles, and some ways of making use of them in the teaching of epics. Keywords: The teaching of epics, opera, effective teaching, inter-disciplinary learning. 312 İnce Yakar, H. G. (2018). The Benefits Of Using Works Adapted From Epics To Operas For The Teaching Of Epics, International Journal Of Eurasia Social Sciences, Vol: 9, Issue: 31, pp. (312-319). IJOESS Year: 9, Vol:9, Issue: 31 MARCH 2018 INTRODUCTION It is possible to make use of modern genres of art in the teaching of epics, which are the products of oral culture in which the stories of heroism, natural disasters, wars, immigrations, love and religion as formed in mythological eras and holding a position in the anonymous memory and common emotions of a nation.
    [Show full text]
  • 15 Education in Azerbaijan.Cdr
    International Journal of Life Sciences 9 (6) : 2015; 96 - 99 ISSN: 2091 - 0525 Founded 2007 An Independent, Open Access, Peer Reviewed, Non-Profit Journal Year 2015 / / Volume - 9 / / Issue - 6 International Journal of InternationalInternational JournalJournal ofof LifeLife SciencesSciences ISSN 2091-0525 website: http://nepjol.info/index.php/IJLS/index ifeSciences Published by - Research Laboratory for Biotechnology and Biochemistry (RLABB), Kathmandu, Nepal LCopyright © International Journal of Life Sciences Research Article Education in Azerbaijan: New Stage of Literary Social Thought Ziyaddin Maharramov Candidate of Philological sciences, Assistant professor of Academy of Public Administration under the President of the Republic of Azerbaijan. Article Information ABSTRACT Key words: In the XIX century in all Caucasus Azerbaijanians most densely lived in the Western Azerbaijan. The Education; originality material and moral riches, folklore literature, art ашугов, a mass school network, Azerbaijan; school; monuments of art, architecture differed. At the same time, the Azerbaijanians living in the Western literature Azerbaijan were an example of preservation and enrichment of our literary language, our religion, our customs and traditions, not marriages with other nationality. In the XIX century in Azerbaijan, in its Western part, school business and education developed. With opening here for people education in row settlements of the country of schools, along with national language, Russian studying didn't remain unaddressed also. In article educational activity such Azerbaijani and intellectuals as, Jalil Mamedkulizade, Firudin Bey Kocharli, etc. is investigated. INTRODUCTION worked in Caucasus vicegerent. In 1829-1832 years he investigated the history and geography of Caucasus, as well as Erevan and Nahchivan khanates, according to The development of education in Russia at the beginning General Paskevich's instruction.
    [Show full text]
  • Naxçıvan Dialekt Və Şivələrinin Lüğəti
    NAXÇIVAN DİALEKT VƏ ŞİVƏLƏRİNİN LÜĞƏTİ AMEA Naxçıvan Bölməsi Rəyasət Heyətinin 21 aprel 2017-ci il tarixli 05/15 nömrəli (pr.№5) qərarı ilə çapa məsləhət görülmüşdür. Əbülfəz Quliyev Nuray Əliyeva Naxçıvan-2017 Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutu Elmi redaktor: İbrahim BAYRAMOV filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Rəyçi: Rəşad ZÜLFÜQAROV filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Əbülfəz Aman oğlu Quliyev, Nuray Yadigar qızı Əliyeva. Naxçıvan dialekt və şivələrinin lüğəti. Naxçıvan, “Əcəmi” nəşriyyatı, 2017, 296 səh. Kitabda Naxçıvanın ayrı-ayrı rayon və kəndlərində işlədilən dialekt sözlər toplanmış, onların mənası dəqiqləşdirilmiş, işlənmə məqamları aydınlaşdırılımışdır. Toplanan bu sözlər dilimizin tarixini, xalqımızın çox-çox qədimlərə gedib çıxan keçmişini, həyatını, məişətini özündə əks etdirir. Belə sözləri dialekt və şivələrdən seçmək, onların semantikasını müəyyənləşdirmək dilimizin keçmişinə də işıq tutur, dil tariximizi öyrənmək üçün mühüm faktlar verir. Kitab mütəxəssislər və geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutlmuşdur. Bu iş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun maliyyə yardımı ilə yerinə yetirilmişdir. Qrant № EİF-KETPL-2-2015-1(25)-56/55/5 4700000000 053-2017 “Əcəmi” 2017 2 ÖN SÖZ Naxçıvan Muxtar Respublikası Azərbaycanın ən qədim bölgələrindən biridir. O, Araz çayının sol qolu olan Naxçıvan çayının sahilində yerləşir. Ərazisinin təxminən 70 %-i dəniz səviyyəsindən 1000 m yüksəklikdədir. Regionun zəngin təbiəti və əlverişli coğrafi mövqeyi qədim zamanlardan insanların burada məskən salmaları üçün şərait yaratmışdır. Ərazidən tapılan maddi-mədəniyyət nümunələri və arxeoloji abidələr bu yaşayış məskəninin 500-300 min illik bir tarixə malik olduğunu göstərməkdədir. Azərbaycan Respublikasının tərkib hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikası Cənubi Qafqazın ən cənub rayonlarından olub, Kiçik Qafqazın cənub-qərb hissəsində yerləşir. Ərazisi simal və şimal-şərqdən Ermənistan, cənub və cənub-qərbdən İran İslam Respublikası və Türkiyə ilə həmsərhəddir.
    [Show full text]
  • Alchemy in Eastern Literature
    Khazar Journal of Humanities and Social Sciences Volume 23 № 1 2020, 22-47 © Khazar University Press 2020 DOI: 10.5782/2223-2621.2020.23.1.22 Alchemy in Eastern Literature Hamlet Isakhanli Khazar University, Baku, Azerbaijan [email protected] Abstract Alchemy, developing in Ancient Egypt and its environs, was formed during the Islamic age as the branch of science and technology. The transmutation of base metals into noble metals and attempts to achieve immortality or rejuvenation by elixir or philosopher`s stone have been expansively reflected in Eastern literature and folklore. This research discusses the endeavors of great rulers of the ancient East, alchemists of the pre-Islamic and, especially, Islamic periods, and prominent writers of the Islamic Golden Age and contemporary period who wrote various treatises devoted or related to alchemy and alchemists. Discussions here include the great Sumerian epic “Gilgamesh” and the legend of Alexander the Great’s attempt to gain immortality, as well as the story of alchemist Mary of Copt. The last two are related in a poem by Nizami, prominent representative of the twelfth century Azerbaijani literary school that wrote in Persian. Distinct images of alchemy were rendered in his poems, moreover, he created multi-faceted alchemical metaphors to describe transformations within humanity. Khagani Shirvani, Nizami’s contemporary, and nineteenth century Azerbaijani thinker Mirza Akhundov, also addressed the topic of alchemy, as well as religious mysticism in Islam and alchemy. Alchemical episodes in the works of great figures of Eastern Sufi literature like Al-Ghazali, Suhrawardy, Ibn Arabi and Rumi have been scrutinized. Keywords: alchemy, metal transmutation, immortality, Sufi literature, Azerbaijani literary school, religious mysticism.
    [Show full text]