Studium Wykonalności Dla Projektu

Unia Europejska

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

STUDIUM WYKONALNOŚCI

DLA PROJEKTU

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

BYTÓW 2009

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

SPIS TREŚCI

1. Streszczenie studium wykonalności 3 2. Wykonalność instytucjonalna 9 2.1. Opis Projektodawcy 9 2.2. Opis wdraŜania projektu 24 2.3. Uwarunkowania prawne realizacji projektu 35 2.4. Trwałość instytucjonalna 36 3. Wykonalność techniczno technologiczna 37 3.1. Zgodność projektu z krajowymi i regionalnymi dokumentami strategicznymi 37 3.2. Opis stanu aktualnego przed realizacją projektu 44 3.3. Opis potrzeby realizacji projektu 53 3.4. Przedmiot projektu 57 3.4.1. Analiza róŜnych wariantów realizacji rozwiązania zidentyfikowanych problemów 57 3.4.2. Szczegółowy opis wybranego wariantu 60 A. Lokalizacja i miejsce realizacji projektu 60 B. Analiza techniczna i technologiczna 61 3.4.3. Opis stanu po realizacji projektu logika interwencji 70 A. Wskaźniki produktu 70 B. Wskaźniki rezultatu 71 C. Wskaźniki oddziaływania projektu długofalowe 72 D. Komplementarność projektu 78 4. Wykonalność finansowoekonomiczna 79 4.1. Analiza finansowa 79 4.1.1. Określenie załoŜeń do analizy finansowej 79 4.1.2. Całkowite nakłady inwestycyjne 80 4.1.3. Kalkulacja przychodów ze sprzedaŜy inwestora w wyniku realizacji inwestycji 95 A. Analiza rynku oraz oferta powstała w wyniku realizacji Projektu 95 4.1.4. Kalkulacja kosztów eksploatacyjnych bez realizacji projektu oraz z jego uwzględnieniem 97 A. Plan amortyzacji 100 4.1.5. Rachunek zysków i strat 100 4.1.6. Zestawienie przepływów pienięŜnych projektu 102 4.1.7. Ustalenie wysokości dofinansowania 104 4.1.8. Wyliczenie i interpretacja wskaźników finansowej efektywności projektu 105 4.1.9. Struktura finansowania 105 4.1.10. Analiza trwałości finansowej projektu 109 5 Analiza ekonomiczna 114 5.1.1. Określenie załoŜeń do analizy ekonomicznej 114 5.1.2. Rachunek kosztów i korzyści ekonomicznych 115 5.1.3. Zestawienie i ocena jakościowa kosztów i korzyści 117 5.1.4. Ustalenie wartości wskaźników efektywności ekonomicznej projektu 118 5.1.5. Analiza wraŜliwości 118 5.1.6. Analiza ryzyka 119 5.1.7. Analiza wskaźnikowa 120 6. Wpływ projektu na środowisko 121 6.1. Wpływ realizacji projektu na środowisko w trakcie realizacji robót budowlanych 121 6.2. Wpływ inwestycji na środowisko po zakończeniu – bezpośredni efekt ekologiczny 121 6.3. Wpływ na siedliska i gatunki zamieszkujące tereny Natura 2000 i inne o znaczeniu krajowym 122 7. Bibliografia 123

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

1. Streszczenie studium wykonalności

A. INFORMACJE OGÓLNE O PROJEKCIE

Tytuł. Rozwój i promocja markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” na obszarze Powiatu Bytowskiego.

Lokalizacja. Projekt realizowany będzie w województwie pomorskim, na obszarze Powiatu Bytowskiego, na terenie gmin: Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Miastko, Parchowo, Studzienice, Trzebielino, Tuchomie.

Okres realizacji. Przewidywane rozpoczęcie Projektu nastąpi 01.07.2009r. , z dniem podpisania pierwszej umowy z wykonawcą zadań w Projekcie. Planowane zakończenie realizacji Projektu: 15.06.2011r. – zakończenie rzeczowe, 30.06.2011r – zakończenie finansowe. Prace przygotowawcze dotyczące Projektu rozpoczęły się 05.01.2009 r.

Zgodność z regionalnymi i krajowymi dokumentami strategicznymi. Projekt „Kaszuby Czterech Kultur” jest w pełni zgodny z celami Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 20072013. Realizuje cel główny PRO WP Poprawa konkurencyjności gospodarczej, spójności społecznej i dostępności przestrzennej województwa przy zrównowaŜonym wykorzystaniu specyficznych cech potencjału gospodarczego i kulturowego regionu oraz przy pełnym poszanowaniu jego zasobów przyrodniczych , poprzez realizację celów Priorytetu VI. Turystyka i dziedzictwo kulturowe, w tym celu głównego Efektywne i zrównowaŜone wykorzystanie potencjału przyrodniczego i kulturowego dla rozwoju turystyki , osiąganego poprzez realizację celu Działania 6.2. Promocja i informacja turystyczna: Rozwijanie systemu informacji turystycznej i kulturalnej oraz promocja sieciowych produktów turystycznych.

Ponadto, Projekt jest zgodny z celami następujących dokumentów: 1. Strategia Rozwoju Kraju na lata 20072015 2. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 20072013 3. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 4. Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata 20042013 5. Program Rozwoju Produktów Turystycznych Województwa Pomorskiego na lata 20082013 Kierunki rozwoju turystyki do 2015 6. Marketingowa Strategia Polski w sektorze turystyki na lata 20082015 Projekt wykazuje takŜe zgodność z politykami horyzontalnymi : polityką zrównowaŜonego rozwoju i ochrony środowiska, polityką równych szans oraz polityką społeczeństwa informacyjnego.

B. WYKONALNOSC INSTYTUCJONALNA

Projekt będzie realizowany przez Powiat Bytowski, Stowarzyszenie Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie” oraz 10 gmin: Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Miastko, Parchowo, Studzienice, Trzebielino, Tuchomie, na mocy Umowy Partnerskiej, stanowiącej załącznik do Wniosku aplikacyjnego w ramach RPO WP na lata 20072013, Priorytet VI. Turystyka i dziedzictwo kulturowe, działanie 6.2. Promocja i informacja turystyczna. Utworzone Partnerstwo spełnia zarówno warunki podmiotowe, jak i przedmiotowe Partnerstwa w rozumieniu Wytycznych dla Beneficjentów RPO Woj. Pomorskiego na lata 20072013.

Partnerzy Projektu ustanowili Powiat Bytowski Partnerem Wiodącym – Liderem Projektu, któremu udzielili pełnomocnictwa do złoŜenia wniosku o jego dofinansowanie do Instytucji Zarządzającej Regionalnym Programem Operacyjnym dla Województwa Pomorskiego na lata 2007 – 2013 (IZ RPO WP) i podpisania z nią umowy o dofinansowaniu Projektu w ich imieniu i na ich rzecz.

W celu właściwej realizacji Projektu, ustalono strukturę organizacyjną partnerstwa, zaprezentowaną w Rozdziale 2.1. Opis Projektodawcy. Struktura organizacyjna Projektu „Kaszuby czterech kultur”

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO wynika bezpośrednio ze struktur organizacyjnych Partnerów Projektu. Siła tej struktury wynika z właściwego doświadczenia oraz kompetencji poszczególnych komórek organizacyjnych Partnerów zaangaŜowanych w realizację Projektu.

Za zarządzanie, monitorowanie i rozliczanie Projektu odpowiedzialny jest Powiat Bytowski jako Partner Wiodący. Partner Wiodący wraz z Partnerami realizują Projekt w ramach utworzonego Zespołu Projektowego, który składa się z przedstawicieli wszystkich Partnerów. Nad właściwym przebiegiem realizacji Projektu czuwał będzie Koordynator Projektu, wyznaczony spośród zespołu Wydziału Edukacji, Kultury i Sportu Starostwa Powiatowego w Bytowie. BieŜąca realizacja zadań w Projekcie naleŜała będzie do Pracownika biura Projektu. Zadania Partnera Wiodącego, Partnerów i Zespołu Projektowego zostały opisane szczegółowo w Rozdziale 2.2. Opis wdraŜania projektu. Beneficjent posiada doświadczenie w realizacji Projektów współfinansowanych ze środków EU. W ostatnich pięciu latach realizował projekty na łączną kwotę 3 134 747,74 pln w ramach ERFF, EFS 2004 2006. Partnerzy Projektu wykazują się równieŜ doświadczeniem w realizacji projektów unijnych, w tym realizowanych w ramach partnerstwa i zakresu turystyki i promocji.

Powstałe w wyniku realizacji: Program markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur”, system identyfikacji wizualnej, serwis internetowy, projekty i foldery promocyjne, przewodnik typu audioguide, tabliczki znakujące atrakcje w przestrzeni, billboardy – witacze oraz mobilne stoisko ekspozycyjne stanowić będą własność Powiatu Bytowskiego. Po zakończeniu realizacji Projektu billboardywitacze zostaną protokolarnie przekazane Partnerom samorządowym. Sytuacja ta nie grozi zakłóceniem konkurencji na rynku, a stwarza moŜliwość lepszego zarządzania treściami billboardów witaczy.

W ciągu 5 lat po zakończeniu realizacji Projektu, Beneficjent i Partnerzy zobowiązują się do podejmowania działań na rzecz utrzymania celów Projektu. Przez cały okres realizacji Projektu oraz w 5 lat po jego zakończeniu realizacji, jak i w okresie późniejszym za realizację Projektem będzie odpowiedzialny Powiat Bytowski oraz wszyscy Partnerzy, reprezentowani przez powołany Zespół Projektowy, zgodnie z przypisanymi im zadaniami w Projekcie.

C. WYKONALNOŚC TECHNICZNA I TECHNOLOGICZNA

Sytuacja aktualna. Ogólny profil obszaru. Obszar Projektu wyznaczają obecne granice Powiatu Bytowskiego, zamieszkały przez 76 446 osób1. To drugi co do wielkości powiat Województwa Pomorskiego, zajmuje powierzchnię 219 206 ha, z czego grunty orne to 29,4 %, lasy 53%, wody stojące i płynące 3,2% pow. Powiatu2. Jako naturalny skutek zmian zachowań społecznych i wzrostu aspiracji ludności oraz niskich klas bonitacyjnych ziem rolnych w Powiecie, obszar stopniowo zatraca charakter rolniczy. Bardzo wysoki odsetek lasów i wód oraz zachowany tradycyjny krajobraz kulturowy wsi stwarzają realne podstawy do rozwoju funkcji turystycznej tych ziem.

Główne walory turystyczne Wielokulturowość obok atrakcyjności przyrodniczej jest podstawowym potencjałem obszaru, który stwarza moŜliwość budowy produktów turystycznych. Wielokulturowość. Obszar Projektu stanowi zróŜnicowaną kulturowo, historycznie i etnicznie mozaikę. Ziemię budujące dziś Powiat Bytowski naleŜały w przeszłości do róŜnych obszarów administracyjnych i kręgów kulturowych. Rodowodem kaszubskim lub częściowo kaszubskim legitymuje się w sumie ponad 51% ludności obszaru. Liczbę mieszkańców pochodzenia ukraińskiego szacuje się na około 2 tysiące osób, z czego zdecydowana większość jest wyznania grekokatolickiego (bizantyjskoukraińskiego) 3. Na terenie Powiatu mieszka równieŜ liczna grupa mieszkańców pochodzenia niemieckiego. Są to osoby

1 za Bankiem Danych Regionalnych, na dzień 31.XII.2007, GUS 2009, www.stat.gov.pl

2 Za Strategia Rozwoju SpołecznoGospodarczego Powiatu Bytowskiego w latach 20072015

3 za Związek Ukraińców w Polsce, koło w Bytowie.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO wyznania katolickiego. Ich liczba wynosi około 2 tysiące osób 4. Na obszarze Projektu zachowały się elementy kultury niemieckiej, kaszubskiej i pomorskiej, kultury polskiej i ukraińskiej. Uwarunkowania przyrodnicze. Teren objęty Projektem jest zróŜnicowany i atrakcyjny pod względem walorów dla uprawiania turystyki wodnej. Znajduje się na nim 175 jezior o powierzchni powyŜej 5ha oraz 59 rzek o długości powyŜej 2km.

System informacji turystycznej i promocji obszaru W chwili obecnej nie funkcjonuje zintegrowany system informacji turystycznej na terenie objętym projektem. Brak jest spójnego systemu, jak i standardów informacji zarówno jeśli chodzi o punkty informacji turystycznej, jak i informację turystyczną osiągalną w Internecie. Funkcje punktów informacji turystycznej pełnią dwie wyspecjalizowane placówki w Bytowie i w Miastku. W pozostałych gminach partnerskich zadania z zakresu informacji turystycznej realizują instytucje o szerszym zakresie działania, niŜ tylko informacja turystyczna.

Promocja produktów turystycznych, kulturowych i tradycyjnych Obecnie działania promocyjne prowadzone na obszarze projektu nie są dostatecznie skoordynowane. Skutkuje to brakiem spójności w działaniach promocyjnych, widocznym choćby przy okazji powstawania folderów promujących atrakcyjność turystyczną obszaru.

Koordynacja działań promocyjnych na obszarze projektu Próbę koordynacji działań promocyjnych i informacyjnych z dziedziny produktów turystycznych i kulturowych podjęła Lokalna Organizacja Turystyczna (LOT) „Kaszuby Bytowskie”. Lider projektu i trzech jego Partnerów podjęło w 2007 roku inicjatywę utworzenia spółki prawa handlowego „Promocja Powiatu Bytowskiego” Sp. z o.o. mającej zajmować się integracją działań promocyjnych na obszarze Powiatu Bytowskiego. Niestety, do Spółki nie przyłączyły się pozostałe gminy i obecnie postawiona jest w stan likwidacji.

Obecna oferta turystyczna na obszarze projektu Na obszarze Projektu nie istnieją jeszcze kompleksowe pakiety produktowoofertowe. Według informacji dostarczonych przez Lokalną Organizację Turystyczną „Kaszuby Bytowskie”, które zostały skonfrontowane z wiedzą Partnerów, na obszarze projektu istnieją inicjatywy, które z czasem mają szanse zostać rozbudowane, jako turystyczne pakiety produktowoofertowe.

Podejmowane przedsięwzięcia z zakresu promocji Działania promocyjne na terenie Projektu nie mają charakteru skoordynowanych przedsięwzięć. Ograniczają się one do organizacji imprez, z których część ma swoje ponadlokalne, a nawet regionalne audytorium (Bytowska Watra, Zlot Czarownic w Piasznie, Międzynarodowy Festiwal Folkloru). Publikowane przez Partnerów Projektu wydawnictwa promujące atrakcyjność turystyczną obszaru ograniczają się do opisu przeprowadzonego w ramach granic administracyjnych gminy. Materiały promocyjne odznaczają się często niską jakością i przypadkowością treści. Ich podstawową słabością jest brak powiązania produktowego opisanych atrakcji i infrastruktury turystycznej.

Zidentyfikowane problemy.

Problem kluczowy: Niewykształcone podstawy do rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych.

Do najistotniejszych problemów, z których wynika problem kluczowy zaliczono: Brak współpracy branŜy turystycznej Brak podejścia strategicznego Brak rozpoznawalnych produktów turystycznych Brak wiedzy i narzędzi umoŜliwiających skuteczną promocję turystyczną

4 za Powiatowy Bytowski Związek Ludności Pochodzenia Niemieckiego

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Podjęcie przez Partnerów Projektu inicjatywy kompleksowego i spójnego podejścia do rozwoju i promocji turystyki na obszarze realizacji Projektu przyczyniać się będzie do rozwiązania problemów, z którymi się borykają. Opracowany w ramach Projektu Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” stworzy realne podstawy do pracy nad rozwojem produktów turystycznych i ich promocją. Dostarczone zostaną podstawy wiedzowe, które pozwolą wykreować konkurencyjne produkty turystyczne, oparte na toŜsamości i walorach. obszaru. Program pozwoli takŜe uporządkować kierunki rozwoju turystyki, co przełoŜy się na wzrost skuteczności promocji oferty turystycznej, a w konsekwencji na wzrost konkurencyjności wizerunku obszaru i regionu.

Projekt przyczyni się takŜe do zwiększenia integracji samorządów – Partnerów oraz branŜy turystycznej działającej na obszarze realizacji Projektu, które wspólnie z profesjonalną firmą doradczą będą współtworzyć koncepcje markowych produktów turystycznych. Wykreowane w Projekcie produkty turystyczne „Kaszub czterech kultur” zostaną wzmocnione spójnym systemem identyfikacji, co pozwoli na zwiększenie rozpoznawalności obszaru i regionu na zewnątrz.

W ramach realizacji Projektu utworzony zostanie system informacyjnopromocyjny, który przyczyni się do upowszechnienia informacji o atrakcyjności turystycznej obszaru, oraz o wykreowanych produktach turystycznych „Kaszuby czterech kultur”.

Powstały w wyniku realizacji Projektu system informacyjnopromocyjny, w skład którego wejdą: serwis internetowy, foldery, audioguide oraz billboardy promujące wykreowane produkty. System pozwoli takŜe na upowszechnienie wiedzy na temat wielokulturowości Obszaru, jego tradycji, walorów turystycznych i kulturowych. Jednocześnie dostępny takŜe dla mieszkańców Obszaru, umocnią ich poczucie toŜsamości regionalnej. Zlecenie zadań profesjonalnym wykonawcom zapewni wysoką jakość materiałów i zastosowanych technologii i rozwiązań. Analiza problemów oraz drzewo problemów zostały ujęte w Rozdziale 3.3. Opis potrzeby realizacji projektu, str. 53.

Podsumowanie analizy wariantów. Celem analizy był wybór rozwiązania optymalnego spośród rozwiązań wariantowych wg róŜnych nieporównywalnych kryteriów, mających wpływ na realizację i funkcjonowanie Projektu. Ocenione zostały trzy warianty realizacji projektu, które prowadziłyby do rozwiązania zdiagnozowanych problemów. Zastosowano cztery kryteria oceny wariantów: wpływ na stworzenie pakietów atrakcji i usług, wpływ na racjonalizację działań promocyjnych, wpływ na identyfikację regionu i wzmocnienie toŜsamości oraz wpływ na trwałość efektów projektu. W wyniku analizy wybrano Wariant II, polegający na opracowaniu Programu markowych produktów turystycznych oraz podjęciu działań promocyjnych. Powodem wybrania Wariantu II była jego największa efektywność. Wariant ten zakłada współpracę Partnerów i wykonawców zewnętrznych, przez co Partnerzy mają realny wpływ na powstające produkty i sposoby ich promocji. Wybrany wariant jest optymalny biorąc pod uwagę jakość efektów do poniesionych nakładów. W analizowanym wariancie realizacji Projektu wystąpi „efekt zachęty”, wynikający z otrzymania dofinansowania w ramach RPO WP na lata 2007 2013. Dokładny opis analizy wariantów znajduje się w Rozdziale 3.4.1. Analiza róŜnych wariantów rozwiązania zidentyfikowanych problemów, str. 57.

Skrócony opis przedmiotu Projektu . Przedmiotem Projektu jest stworzenie podstaw do rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” poprzez opracowanie Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” oraz systemu informacyjnopromocyjnego. Projekt będzie realizowany w trzech najwaŜniejszych Etapach.

W Etapie I – „Stworzenie załoŜeń rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur” zostanie opracowany dokument kładący podstawy strategiczne dla dalszych etapów prac w Projekcie. Etap ten obejmuje zadania warunkujące moŜliwość rozpoczęcia innych działań kluczowych dla Projektu. Jego efektem będzie opracowany Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby Czterech Kultur”.

W Etapie II – „Opracowanie systemu informacyjnopromocyjnego markowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur” powstaną spójne graficznie i merytorycznie narzędzia informacyjno promocyjne dostosowane do potrzeb turystów i wypływające z potencjału turystycznego obszaru. Narzędzia będą oparte o System Identyfikacji Wizualnej. Wykonane w ramach Etapu zostaną między

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO innymi: internetowy serwis informacyjnopromocyjny oparty o system zarządzania treścią CMS czyli Content Management System, turystyczne foldery promocyjne tłumaczone na język angielski, kaszubski i niemiecki, nowoczesny przewodnik typu audioguide, który zamieszczony zostanie w serwisie internetowym, z moŜliwością pobrania treści na dowolny nośnik, oraz mobilne stoisko ekspozycyjne, wykonane z odpornych materiałów: drewno, aluminium i stal, które pozwoli na skuteczną promocję markowych produktów turystycznych obszaru podczas targów i wydarzeń promocyjnych.

W Etapie III – „WdroŜenie elementów systemu informacji przestrzennej markowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur” podjęte zostaną działania mające na celu wyjście z informacją o atrakcyjności turystycznej w teren i oznakowanie najwaŜniejszych atrakcji turystycznych obszaru jak i zbudowanie świadomości atrakcyjności turystycznej obszaru wśród mieszkańców i potencjalnych turystów. Działania tego Etapu mają charakter pilotaŜowy i będą kontynuowane w okresie trwałości Projektu, a zalicza się do nich umiejscowienie billboardów – witaczy, które na bieŜąco aktualizowane będą witały turystów i zapraszały na wydarzenia związane z obszarem „Kaszub czterech kultur”. W Projekcie opracowane zostaną takŜe tabliczki znakujące atrakcje w przestrzeni. Dokładny opis działań w Projekcie znajduje się w rozdziale 3.4.2.B. Analiza techniczna i technologiczna na stronie 61 oraz w rozdziale 4.1.2. Całkowite nakłady inwestycyjne na stronie 80.

Logika interwencji – cele i wskaźniki.

Cele Projektu

Celem nadrzędnym/ ogólnym Projektu jest: „Poprawa konkurencyjności gospodarczej, spójności społecznej i dostępności przestrzennej województwa poprzez zrównowaŜone wykorzystanie potencjału kulturowego i przyrodniczego w rozwoju i promocji sieciowych produktów turystycznych Powiatu Bytowskiego”.

Celem bezpośrednim Projektu jest „ Stworzenie podstaw do rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych Powiatu Bytowskiego poprzez opracowanie Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” oraz systemu informacyjnopromocyjnego, w skład, którego wejdą: system identyfikacji wizualnej, serwis internetowy, 4 rodzaje folderów promocyjnych, przewodnik typu audioguide, mobilne stoisk ekspozycyjne oraz system informacji przestrzennej: 10 billboardówwitaczy, 10 tabliczek znakujących atrakcje.” Cel bezpośredni wynika ze zidentyfikowanego problemu kluczowego i problemów pośrednich, opisanych w „drzewie problemów” Projektu.

Wskaźniki Projektu. Efektem realizacji Projektu będzie 1 opracowany Program markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” oraz serwis internetowy, foldery promocyjne, przewodnik typu audioguide, system identyfikacji wizualnej, tabliczki znakujące atrakcje w przestrzeni, billboardywitacze oraz mobilne stoisko ekspozycyjne, promujące 4 produkty turystyczne „Kaszub czterech kultur”. Wskaźnikami produktów będzie liczba wykonanych opracowań, analiz i badań marketingowych dotyczących produktów turystycznych i kulturowych (wskaźnik osiągnięty w 2009 roku) oraz liczba promowanych produktów turystycznych, kulturowych i historycznych (wskaźnik osiągnięty w 2011r.).

W rezultacie realizacji Projektu stworzone zostaną podstawy do rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur”. Wskaźnikami rezultatu będą liczba osób korzystających z systemu informacji turystycznej w wyniku realizacji projektu oraz liczba utworzonych/ rozwiniętych produktów turystycznych (wskaźniki osiągnięte w 2011r.) Logikę interwencji wraz z matrycą logiczną projektu prezentuje Rozdział 3.4.3. Opis stanu po realizacji projektu – logika interwencji , str. 70.

D. WYKONALNOŚC EKONOMICZNO FINANSOWA

Zdolność finansowa. Partnerzy Projektu: Partner Wiodący oraz Partnerzy posiadają zdolność finansową do realizacji Projektu w trakcie trwania Projektu oraz 5 lat od momentu zakończenia realizacji. Całkowita kwota przeznaczona na realizację Projektu zostanie zabezpieczona uchwałą Rady Powiatu w Bytowie oraz uchwałami Rad poszczególnych Partnerów w wysokości proporcjonalnej do

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO udziału w całym Projekcie, po uzyskaniu informacji o otrzymaniu dofinansowania w ramach RPO WP 20072013.

Koszty projektu i struktura finansowania. Całkowite koszty realizacji Projektu wynosi 764 435,01 pln. Nakłady na realizację Projektu skalkulowano w oparciu o badanie rynku i analizę ofert uzyskanych poprzez wywiady telefoniczne i zapytania e mailowe. Przedstawione koszty są wiarygodne, bazują na aktualnych i rzeczywistych cenach, z uwzględnieniem stopy dyskontowej w wysokości 5%. Zgodnie z wytycznymi w sprawie kwalifikowalności wydatków RPO WP na lata 20072013, uznaje się, Ŝe wszystkie koszty, oprócz kosztów związanych z opracowaniem wniosku o dofinansowanie, stanowią koszty kwalifikowane, moŜliwe do współfinansowania ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach RPO WP na lata 20072013. Jako, Ŝe Projekt nie generuje dochodu, dofinansowanie w ramach EFRR moŜe stanowi 75% kosztów kwalifikowanych poniesionych w Projekcie. Partnerzy Projektu, oprócz Stowarzyszenia LOT „Kaszuby Bytowskie” wnoszą wkład finansowy do Projektu, pokrywając 25% wkładu własnego projektodawcy, w następujących proporcjach:

Po 2/14 wartości Projektu: Powiat Bytowski, Miasto i Gmina Bytów, Miasto i Gmina Miastko Po 1/14 wartości Projektu: Gminy: Borzytuchom, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Parchowo, Studzienice, Trzebielino, Tuchomie.

Tabela 1 Źródła finansowania Projektu Źródło finansowania Kwota w pln Udział w % Środki własne Partnerów 190 803, 79 25% Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 572 411 ,22 75% razem 763 215,0 1 100% Koszty niekwalifikowane – środki własne 1 220,00 Partnerów 764 435,01 Całkowita wartość Projektu

Trwałość finansowa projektu. Trwałość finansowa Projektu zostanie zapewniona poprzez zabezpieczenie środków na realizację rzeczowego Projektu w budŜetach Lidera i Partnerów Projektu. Zabezpieczenie środków nastąpi poprzez zapisanie zaplanowanych w Projekcie wydatków w budŜetach jednostek samorządu terytorialnego na okres realizacji Projektu i w okresie referencyjnym. Z przeprowadzonej analizy wyników wykonania budŜetów Lidera Beneficjenta i Partnerów Projektu wynika, Ŝe samorządy charakteryzują się w znacznej przewadze dodatnimi wynikami wykonania budŜetów za rok poprzedzający realizację Projektu. Jedynie samorząd gminy Borzytuchom i Parchowo odnotowały wynik ujemny jednak jego poziom był stosunkowo niski i wynosił około 270 tys. pln. Zarówno wartości wskaźników poziomu zadłuŜenia , jak i obsługi w roku 2008 i latach realizacji Projektu mieszczą się w przewidzianych w art. 169 i 170 Ustawy o finansach publicznych przedziałach, co zapewnia utrzymanie trwałości Projektu.

Pomoc publiczna . Projekt nie podlega zasadom pomocy publicznej. Uzasadnienie zostało zawarte w niniejszym studium w Rozdziale 4.1.1. Określenie załoŜeń do analizy finansowej, str.79.

Podsumowanie analizy ekonomicznej. Z uwagi na promocyjny charakter Projektu nie zorientowany na osiąganie przychodu analizę ekonomiczną przeprowadzono w oparciu o analizę wielokryterialną efektów mierzalnych oraz analizę jakościową efektów niemierzalnych. W całości prezentuje ją Rozdział 5 Analiza ekonomiczna , str. 114.

Ze względu na multidyscyplinarny charakter turystyki oddziałuje ona horyzontalnie na róŜne sfery aktywności gospodarczej i społecznej. Na skutek realizacji Projektu korzyści odniesie branŜa turystyczna i około turystyczna, ale takŜe społeczność lokalna oraz turyści odwiedzający Pomorskie. W rezultacie Projekt przyczyni się to do utworzenia i rozwoju markowych produktów turystycznych oraz upowszechnienia informacji o atrakcyjności obszaru poprzez system promocyjnoinformacyjny. Wskaźnikami rezultatów będzie liczba osób korzystających z systemu oraz liczba utworzonych i rozwiniętych produktów turystycznych. W wyniku realizacji Projektu przewiduje się osiągnięcie mierzalnych efektów, tj.:

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Wzrost liczby turystów o 10% Wzrost liczby zatrudnienia w sektorze usług rynkowych o 3% Wzrost cen noclegów o 25% Wzrost liczby obiektów noclegowych o 10%

NajwaŜniejsze korzyści trudno mierzalne osiągnięte w poprzez realizację Projektu: Wzrost rozpoznawalności atrakcji turystycznych Obszaru Wzrost upowszechnienia informacji o atrakcyjności turystycznej i kulturowej Wzrost współpracy branŜy turystycznej Wzrost świadomości wagi turystyki w rozwoju społecznogospodarczym Wzrost świadomości o moŜliwościach współfinansowania projektów z funduszy UE Wzrost efektywności działań samorządów – korzyść ekonomiczna Wzrost poziomu identyfikacji społeczeństwa z obszarem Kaszub czterech kultur Podniesienie jakości Ŝycia mieszkańców Polepszenie jakości środowiska przyrodniczego.

Z przeprowadzonej analizy wskaźnikowej, wynika, Ŝe z efektów realizacji Projektu w trakcie jego trwania skorzysta około 412 162 osób . Z kolei, łącznie, w okresie realizacji Projektu i w ciągu 5 lat, w których utrzymana zostanie trwałość Projektu, liczba osób korzystających z efektów Projektu wyniesie 1 713 000 osób. Dzieląc nakłady poniesione na realizację Projektu = 764 435,01 pln otrzymujemy efektywność kosztową na poziomie 1,85 pln/ osobę w okresie realizacji Projektu oraz 0,45 pln/osobę biorąc jeszcze pod uwagę okres 5 lat utrzymania trwałości Projektu. Niski koszt realizacji Projektu w przeliczeniu na osobę wskazuje na efektywność Projektu. Wskaźniki dowodzą, Ŝe jest to jedna z najtańszych metod stymulowania rozwoju rynku turystycznego.

2. Wykonalność instytucjonalna

2.1. Opis Projektodawcy

Projekt „Kaszuby czterech kultur” realizowany będzie przez Powiat Bytowski – Lidera Projektu, w partnerstwie z dziesięcioma gminami powiatu: Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Miastko, Parchowo, Studzienice, Trzebielino i Tuchomie oraz Stowarzyszeniem Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie”. W celu przystąpienia do realizacji projektu Lider projektu oraz Partnerzy podpisali Umowę Partnerską. Utworzone Partnerstwo spełnia zarówno warunki podmiotowe, jak i przedmiotowe Partnerstwa w rozumieniu Wytycznych dla Beneficjentów RPO Województwa Pomorskiego na lata 20072013.

Podmiotowe warunki Partnerstwa Partnerzy są podmiotami od siebie niezaleŜnymi i odrębnymi. KaŜdy Partner Projektu jest beneficjentem, w rozumieniu ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2006r. nr 227, poz. 1658 z późn. zm.), a takŜe znajduje się w katalogu beneficjentów, wskazanym w Uszczegółowieniu Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego w latach 2007 2013.

Przedmiotowe warunki Partnerstwa Zawiązanie partnerstwa pozwala na kompleksową realizację projektu, zapewnia mu finansowanie oraz skoordynowanie działań zasobów ludzkich, poszczególnych wydziałów podmiotów realizujących Projekt.

Projekt „Kaszuby czterech kultur” zakłada opracowanie spójnego turystycznego systemu promocyjno informacyjnego, a w tym: systemu identyfikacji wizualnej, serwisu internetowego, folderów promocyjnych, przewodnika typu audioguide, mobilnego stoiska ekspozycyjnego i billboardów – witaczy oraz tabliczek znakujących atrakcje w przestrzeni. Merytorycznie, działania promocyjne opierać się będą na zapisach dokumentu Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby Czterech Kultur”, który powstanie w wyniku realizacji Projektu.

Partnerstwo pomiędzy wymienionymi podmiotami pozwala zrealizować kompleksowy Projekt, który ze względu na swój zasięg, merytorykę oraz koszty realizacji przekracza moŜliwości poszczególnych

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Partnerów. Ponadto, kaŜdy z Partnerów zapewni wniesienie do Projektu niezbędne zasoby: ludzkie i organizacyjne i merytoryczne, co pozwoli na właściwą jego realizację. KaŜdy z Partnerów, w tym takŜe Partner Wiodący posiada przypisane zadania w Projekcie, określone w Umowie Partnerskiej. Zostały one opisane w punkcie 2.2. Opis wdroŜenie projektu niniejszego studium. Ponadto, Partnerzy (oprócz LOT „Kaszuby Bytowskie”) zapewniają wkład finansowy w realizację Projektu.

W celu właściwej realizacji Projektu, ustalono strukturę organizacyjną partnerstwa, zaprezentowaną na Rys.1 Struktura organizacyjna Projektu wynika bezpośrednio ze struktur organizacyjnych Partnerów Projektu, które zostały przytoczone poniŜej. Siła tej struktury wynika z właściwego doświadczenia oraz kompetencji poszczególnych komórek organizacyjnych Partnerów zaangaŜowanych w realizację Projektu. Do pracy w Projekcie zaangaŜowane będą osoby z wydziałów zajmujących się rozwojem lub promocją, które posiadają doświadczenie w realizacji projektów finansowanych ze środków unijnych oraz projektów o charakterze turystycznym i promocyjnym.

PARTNERZY ZESPÓŁ PROJEKTOWY

Referat Gos podarki Przestrzennej Gmina Borzytuchom i Ochrony Środowiska

BIURO Gmina Bytów Wydział Edukacji i Promocji PROJEKTU

Gmina Czarna Dą brówka Referat Gospodarczo Inwestycyjny

Koordynator Zespołu Gmina Kołczygłowy Referat Promocji Projektu

Kultura i fundusze unijne / Gmina Lipnica Informatyk Partner Wiodący – Lider Projektu Powiat Bytowski Gmina Miastko Wydział Rozwoju Lokalnego i Promocji

Gmina Parchowo Zarządzanie Refera t Rozwoju Lokalnego Wydział Rozwoju Projektem Gospodarczego Gmina Studzienice Podinspektor ds. Promocji

Monitoring Wydział Edukacji, Gmina Trzebielino Dział Promocji Gminy i ewaluacja Kultury i Sportu

Gmina Tuchomie Referat Gospodarczy Rozliczanie Wydział Finansowo BudŜetowy Projektu Stowarzyszenie LOT Zarząd Stowarzyszenia Kaszuby Bytowskie

Rysunek 1 Struktura organizacyjna Partnerstwa Źródło opracowanie własne

Podstawowe dane dotyczące Beneficjenta – Partnera Wiodącego i Partnerów Projektu

Powiat Bytowski – Partner Wiodący, Lider Projektu 5 Powiat bytowski stanowi lokalną wspólnotę samorządową, tworzoną przez mieszkańców powiatu oraz terytorium o powierzchni 2.193 km 2 obejmujące gminy: Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Miastko, Parchowo, Studzienice, Trzebielino, Tuchomie. Powiat ma osobowość prawną. Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własna odpowiedzialność. Do zakresu działania powiatu naleŜy wykonywanie określonych ustawami zadań

5 Opracowano na podstawie Statutu Gminy Bytów.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

publicznych o charakterze ponadgminnym. W celu wykonywania zadań powiat moŜe tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi podmiotami. Powiat nie moŜe prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze uŜyteczności publicznej. Organami Powiatu jest Rada i Zarząd Powiatu, których działalność jest jawna. Zarząd Powiatu, w którego skład wchodzi Starosta, Wicestarosta oraz 3 członków jest organem wykonawczym Rady.

Struktura organizacyjna Powiatu:

1. Biuro Rady i Zarządu Powiatu 2. Wydział OrganizacyjnoPrawny 3. Wydział FinansowoBudŜetowy 4. Wydział Komunikacji i Drogownictwa 5. Wydział Geodezji i Gospodarki Nieruchomościami 6. Wydział ArchitektonicznoBudowlany 7. Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa 8. Wydział Rozwoju Gospodarczego 9. Wydział Edukacji, Kultury i Sportu 10. Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych 11. Powiatowy Rzecznik Konsumentów 12. Zespół Kontroli Finansowej i Audytu Wewnętrznego

Realizację Projektu wspomagać będą struktury utworzone w ramach Starostwa Powiatowego w Bytowie.

Tabela 2 Doświadczenie Powiatu Bytowskiego w realizacji i rozliczaniu projektów

Podmiot Charakterystyka projektu Wartość Kwota i źródło realizujący projektu dofinansowania projekt Powiat Bytowski Tytuł projektu : „Stypendia jedyną szansą” 738 990 pln 738 990 pln Lider projektu : Powiat Bytowski Termin realizacji : 2004r., 2005r. ZPORR, Europejski Status projektu : zrealizowany Fundusz Społeczny, Priorytet IX dz. 2.2. Projekt zakładał realizację stypendiów socjalnych dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, kończących się egzaminem maturalnym. Powiat Bytow ski Tytuł projektu: „Stypendia – ostatnia szansa dla studentów” 124 100 pln 124 100 pln Lider Projektu: Powiat Bytowski Termin realizacji: 2004 r./ 2005r. ZPORR, Europejski Status projektu: zrealizowany Fundusz Społeczny, Priorytet IX dz. 2.2. Projekt zakładał realizację stypendiów socjalnych dla studentów uczelni wyŜszych. Powiat Bytowski Tytuł projektu: „Stypendia – nadzieją na 945 239,75 pln 945 239,75 pln przyszłość” Lider Projektu: Powiat Bytowski ZPORR, Europejski Termin realizacji: 2005r./ 2006r. Fundusz Społeczny, Status projektu: zrealizowany Priorytet IX dz. 2.2

Projekt zakładał realizację stypendiów socjalnych dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, kończących się egzaminem maturalnym. Powiat Bytowski Tytuł projektu: „Europejska droga edukacyjna 211 835,99 pln 211 835, 99 pln studentów” Lider Projektu: Powiat Bytowski ZPORR, Europejski Termin realizacji: 2005r 2006r. Fundusz Społeczny, Status projektu: zrealizowany Priorytet IX dz. 2.2

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Projekt zakładał realizację stypendiów socjalnych dla studentów uczelni wyŜszych. Powiat Bytowski Tytuł projektu: „ Euromatura – lepszy start w 934 777 pln 891 020,09 pln przyszłość” Lider Projektu: Powiat Bytowski ZPORR, Europejski Termin realizacji: 2006r. 2007r. Fundusz Społeczny, Status projektu: zrealizowany Priorytet IX dz. 2.2

Projekt zakładał realizację stypendiów socjalnych dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, kończących się egzaminem maturalnym. Powiat Bytowski Tytuł projektu: „Edukacja nadzieja na przyszłość” 179 805,00 pln 178 706,39 pln Lider Projektu: Powiat Bytowski Termin realizacji: 2006r. 2007r. ZPORR, Europejski Status projektu: zrealizowany Fundusz Społeczny, Priorytet IX dz. 2.2 Projekt zakładał realizację stypendiów socjalnych dla studentów uczelni wyŜszych. Powiat Byto wski Tytuł projektu: „Partnerstwo siłą powiatu” 98 538,3 6 pln 98 538,36 pln Lider Projektu: Powiat Bytowski Termin realizacji: 2008r. 2009r. PO Kapitał Ludzki 2007 Status projektu: w trakcie realizacji 2013

Budowa partnerstwa na rzecz zatrudnienia i spójności społecznej Powiatu Bytowskiego 2007 2013. Źródło Wydział Edukacji, Kultury i Sportu Starostwa Powiatowego w Bytowie, 2009

Gmina Borzytuchom 6 Mieszkańcy Gminy Borzytuchom stanowią wspólnotę samorządową. Gmina Borzytuchom obejmuje obszar 10.857 ha, a w jej skład wchodzą miejscowości Borzytuchom, Chotkowo, Dąbrówka, Jutrzenka, Kamieńc, Ryczyn, Krosnowo, Niedarzyno, Osieki, Struszewo ze sołectwami w miejscowościach : Borzytuchom, Chotkowo, Dąbrówka, Jutrzenka, Krosnowo, Niedarzyno, Osieki i Struszewo. Siedzibą władz gminy jest Borzytuchom. Gmina posiada osobowość prawną, a samodzielność gminy podlega ochronie sądowej. Gmina działa poprzez swoje organy. Organem stanowiącym i kontrolnym w gminie jest Rada Gminy. Organem wykonawczym gminy jest wójt.

Struktura organizacyjna Gminy:

1. Wójt 1a. Zastępca Wójta 2. Sekretarz 3. Referat BudŜetu i Finansów, w tym : a) skarbnik gminy główny księgowy, jako kierujący referatem, b) stanowisko pracy d/s wymiaru podatków i księgowości budŜetowej, c) stanowisko pracy d/s księgowości podatkowej i płac d) stanowisko pracy d/s kasy i egzekucji podatkowej e) stanowisko pracy d/s księgowości i obsługi Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. 4. Referat Gospodarki Przestrzennej i Ochrony Środowiska, w tym : a) stanowisko pracy d/s gospodarki przestrzennej i inwestycji, jako kierujące referatem, b) stanowisko pracy d/s gospodarki nieruchomościami i ochrony środowiska c) stanowisko pracy d/s promocji i rozwoju gospodarczego d) stanowisko pracy d/s informatyki urzędu. 5. Referat obsługi Rady i Urzędu, w tym :

6 Opracowano na podstawie Statutu Gminy Borzytuchom

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

a) radca prawny, jako kierujący referatem b) stanowisko pracy d/s obsługi rady. 6. Samodzielne stanowiska pracy : a) kierownik USC b) stanowisko pracy d/s sekretarskokancelaryjnych.

Wójt jest kierownikiem urzędu i zwierzchnikiem słuŜbowym pracowników urzędu oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Dla osób zatrudnionych w referatach bezpośrednim przełoŜonym słuŜbowym jest kierujący referatem.

Tabela 3 Doświadczenie Gminy Borzytuchom w realizacji i rozliczaniu projektów

Podmiot Charakterystyka projektu Wartość projektu Kwota i źródło realizujący dofinansowania projekt Tytuł projektu : „Zrów nowaŜone, edukacyjne Gmina Bytów i turystyczne udostępnienie obszarów cennych 1 197 681,87 pln 888 051,82 pln (75%) – / Gmina przyrodniczo na terenie Pojezierza Bytowskiego” EFRR Borzytuchom Lider Projektu : Gmina Bytów 296 017,27 pln (25%) – / Gmina Rola Gminy Borzytuchom: Partner środki własne Tuchomie/ Partnerstwo Gmin: Borzytuchom, Bytów Nadleśnictwa i Tuchomie oraz Nadleśnictw: Bytów i Osusznica W ramach RPO WP 2007 Bytów i Termin realizacji 04.2009 r. – 03.2010 r. 2013, Osusznica Status projektu: realizowany, zatwierdzony przez działanie 6.4. Zarząd Województwa Pomorskiego do realizacji w Wspieranie i zachowanie ramach RPO WP 20072013 walorów przyrodniczych

Przedmiotem projektu jest stworzenie, zagospodarowanie i wypromowanie na Pojezierzu Bytowskim 21 szlaków turystycznych poprzez wyposaŜenie ich w infrastrukturę kierunkującą ruch turystyczny na obszary cenne przyrodniczo. Realizacja projektu dzięki zrównowaŜonemu wykorzystaniu potencjału terenów cennych przyrodniczo przyczyni się do podniesienia atrakcyjności turystycznej Pojezierza Bytowskiego, a tym samym województwa. Źródło Referat Gospodarki Przestrzennej i Ochrony Środowiska Urzędu Gminy w Borzytuchomiu, 2009

Gmina Bytów 7 Gmina Bytów jest wspólnotą samorządową osób mających miejsce zamieszkania na jej terenie. Gmina obejmuje obszar o powierzchni 18.871 ha. Siedzibą władz Gminy jest miasto Bytów. Herbem gminy jest herb historyczny miasta Bytowa. Gmina posiada osobowość prawną. Zadania publiczne o znaczeniu lokalnym gmina wykonuje we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Samodzielność gminy podlega ochronie sądowej. Celem gminy jest zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, tworzenie warunków racjonalnego i zrównowaŜonego rozwoju gminy oraz warunków sprzyjających pełnemu uczestnictwu mieszkańców w Ŝyciu wspólnoty. Realizację celów określonych w Statucie gmina osiąga, wykonując zadania własne oraz zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, określone ustawami oraz wynikające z porozumień zawartych z innymi jednostkami samorządu terytorialnego. Organem stanowiącym i kontrolnym w Gminie jest Rada Miejska.

Struktura organizacyjna Gminy:

1. Burmistrz 2. Zastępcy Burmistrza 3. Sekretarz

7 Opracowano na podstawie Statutu Gminy Bytów

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

4. Skarbnik 5. Wydział Gospodarki Przestrzennej 6. Wydział Inwestycji i Infrastruktury 7. Wydział Edukacji i Promocji 8. Wydział Mienia Komunalnego 9. Wydział Spraw Rolnych i Ochrony Środowiska 10. Wydział Organizacyjny 11. Wydział Finansowy 12. Wydział Spraw Obywatelski 13. Wydział Pozyskiwania Środków 14. Urząd Stanu Cywilnego

Burmistrz jest organem wykonawczym gminy, wykonuje uchwały Rady Miejskiej. Burmistrz, jako kierownik Urzędu zapewnia warunki do sprawnej jego pracy oraz prawidłowego funkcjonowania.

Tabela 4 Doświadczenie Gminy Bytów w realizacji i rozliczaniu projektów Podmiot Charakterystyka projektu Wartość projektu Kwota i źródło realizujący dofinansowania projekt Gmina Bytów Tytuł projektu : „Kompleksowa ochrona mokradeł w gminie Bytów” 489 055,77 pln 374 022,43 pln – Eko Lider Projektu: Gmina Bytów Fundusz Termin realizacji : 2005 2008 r. 115 033,34 pln – środki Status projektu: zrealizowany własne

Projekt polegał na przeprowadzeniu spójnych działań mających na celu ochronę mokradeł w gminie. W trakcie realizacji Projektu oprócz działań infrastrukturalnych, takich jak m.in. wybudowanie wieŜy widokowej na Górze Siemierzyckiej, zagospodarowanie jezior w Niezabyszewie i Rekowie, wyznaczenie 2 ścieŜek przyrodniczych, przeprowadzono szczegółową inwentaryzację i waloryzację przyrodniczą. Wydano przewodnik, mapę i materiały promocyjne. Projekt promował takŜe tworzenie gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych w sąsiedztwie obszarów cennych przyrodniczo.

Gmina Bytów/ Tytuł projektu: „ZrównowaŜone, edukacyjne Gmina i turystyczne udostępnienie obszarów cennych 1 197 681,87 pln 888 051,82 pln (75%) – Borzytuchom/ przyrodniczo na terenie Pojezierza Bytowskiego” EFRR Gmina Lider Projektu: Gmina Bytów 296 017,27 pln (25%) – Tuchomie/ Partnerstwo Gmin: Borzytuchom, Bytów środki własne Nadleśnictwo i Tuchomie oraz Nadleśnictw: Bytów i Osusznica Bytów i Termin realizacji 04.2009 r. – 03.2010 r. W ramach RPO WP Osusznica Status projektu: realizowany, zatwierdzony 20072013, przez Zarząd Województwa Pomorskiego do działanie 6.4. realizacji w ramach RPO WP 20072013 Wspieranie i zachowanie walorów Przedmiotem projektu jest stworzenie, przyrodniczych zagospodarowanie i wypromowanie na Pojezierzu Bytowskim 21 szlaków turystycznych poprzez wyposaŜenie ich w infrastrukturę kierunkującą ruch turystyczny na obszary cenne przyrodniczo. Realizacja projektu dzięki zrównowaŜonemu wykorzystaniu potencjału terenów cennych przyrodniczo przyczyni się do podniesienia atrakcyjności turystycznej Pojezierza Bytowskiego, a tym samym

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

województwa. Źródło Wydział Edukacji i Promocji Urzędu Gminy w Bytowie, 2009

Gmina Czarna Dąbrówka 8 Gmina Czarna Dąbrówka jest podstawową jednostką lokalnego samorządu terytorialnego, powołaną dla organizacji Ŝycia publicznego na swoim terytorium. Wszystkie osoby, które na stałe zamieszkują na stałe na obszarze Gminy, z mocą ustawy o samorządzie gminnym, stanowią gminną wspólnotę samorządową, realizującą swoje zbiorowe cele lokalne poprzez udział w referendum oraz poprzez swoje organy. Gmina połoŜona jest w Powiecie Bytów, w Województwie Pomorskim i obejmuje obszar 298,3 km2. W Gminie mogą być tworzone jednostki pomocnicze: sołectwa i inne jednostki pomocnicze. W Gminie utworzono 20 sołectw. Wójt Gminy prowadzi rejestr jednostek pomocniczych Gminy. W celu wykonywania swych zadań Gmina tworzy jednostki organizacyjne. Wójt Gminy prowadzi rejestr gminnych jednostek organizacyjnych. Siedzibą organów Gminy jest miejscowość Czarna Dąbrówka. Organami gminy są: Rada gminy i Wójt. Rada Gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym. Wójt jest organem wykonawczym. Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Gmina posiada osobowość prawną, a samodzielność gminy podlega ochronie sądowej.

Struktura organizacyjna Gminy:

1. Wójt 2. Sekretarz 3. Skarbnik 4. Referat finansowy 5. Referat GospodarczoInwestycyjny 6. Urząd Stanu Cywilnego 7. Jednoosobowe stanowiska pracy: obsługa sekretariatu ds. obsługi Rady i Komisji Rady, informatyk, obsługa BIP ds. wojskowych, obrony cywilnej, p.poŜ, Ochrony Informacji Niejawnych ds. ewidencji ludności, działalności gospodarczej, dodatków mieszkaniowych 8. Obsługa gospodarcza Urzędu

Urząd stanowi aparat wykonawczy Wójta. Urzędem kieruje Wójt za pomocą Sekretarza i Skarbnika, którzy ponoszą odpowiedzialność za wykonywane zadania. Przed Wójtem odpowiadają takŜe Kierownicy Referatów, którzy nadzorują pracę podlegających im pracowników.

Tabela 5 Doświadczenie Gminy Czarna Dąbrówka w realizacji i rozliczaniu projektów

Podmiot Charakterystyka projektu Wartość Kwota i źródło realizujący projektu dofinansowania projekt Gmina Czarna Tytuł projektu : Kampania promocyjna „Ryby i Dąbrówka przetwory rybne sposobem na urozmaiconą dietę i 83 000 pln 83 000 pln zdrowe Ŝycie” Termin realizacji: 2008r. SPO „Rybołówstwo i Status projektu: zrealizowany przetwórstwo ryb 2004 2006” Projekt obejmował przygotowanie, Działanie 4.3. przeprowadzenie oraz rozliczenie kampanii Znajdowanie oraz promocyjnej słuŜącej promocji ryb oraz promowanie nowych produktów rybnych. rynków zbytu na produkty rolne. Operacja 4.3.1 Kampanie promocyjne Gmina Czarna Tytuł projektu: Zagospodarowanie terenu

8 Opracowano na podstawie Statutu Gminy Czarna Dąbrówka

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Dąbrówka rekreacyjnego nad jeziorem wiejskim w Czarnej 450 000 pln 390 000 pln Dąbrówce Termin realizacji: 2007r. EFOiGR, Status projektu: zrealizowany Restrukturyzacja i modernizacja sektora W ramach realizacji projektu zagospodarowano Ŝywnościowego oraz plac rekreacyjny nad jeziorem, wykonano parking, rozwój obszarów pomost, plac zabaw, miejsce do grillowania, wiejskich zakupiono scenę rozkładaną z podestem. Dz.2.3 Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego Źródło Referat Gospodarczo Inwestycyjny Urzędu Gminy Czarnej Dąbrówce, 2009

Gmina Kołczygłowy 9 Gmina Kołczygłowy jest podstawową jednostką lokalnego samorządu terytorialnego, posiadająca osobowość prawną, powołaną dla organizacji Ŝycia publicznego na swoim terytorium. Wszystkie osoby, które na stałe zamieszkują na obszarze Gminy, z mocy ustawy o samorządzie gminnym, stanowią gminną wspólnotę samorządową, realizującą swoje zbiorowe cele lokalne poprzez udział w referendum oraz poprzez swe organy. Gmina połoŜona jest w Powiecie Bytowskim, w województwie Pomorskim i obejmuje obszar 173 km 2. W Gminie mogą być tworzone jednostki pomocnicze: sołectwa. Siedzibą organów Gminy jest miejscowość Kołczygłowy. Organem stanowiącym i kontrolnym w gminie jest Rada Gminy. Wójt wykonuje uchwały Rady Gminy i realizuje zadania gminy określone przepisami prawa.

Struktura organizacyjna Gminy:

1. Wójt 2. Sekretarz 3. Skarbnik 4. Urząd Stanu Cywilnego 5. Radca Prawny 6. Referat Finansowy 7. Referat SpołecznoGospodarczy 8. Referat Promocji 9. Stanowisko ds. wojskowych –obrony cywilnej 10. Stanowisko ds. organizacyjnych urzędu

Wójt kieruje bieŜącymi sprawami gminy i reprezentuje ją na zewnątrz, nadzoruje realizację budŜetu i wspólnie z Sekretarzem gminy realizuje politykę kadrową. Jest zwierzchnikiem słuŜbowym w stosunku do pracowników urzędu i kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.

Gmina Lipnica 10 Gmina Lipnica jest podstawową jednostką lokalnego samorządu terytorialnego, powołaną dla organizacji Ŝycia publicznego na swoim terytorium. Wszystkie osoby, które na stałe zamieszkują na obszarze Gminy z mocy ustawy o samorządzie gminnym stanowią gminną Wspólnotę samorządową realizującą swoje zbiorowe cele lokalne poprzez udział w referendum oraz poprzez swe organy. Gmina połoŜona jest w powiecie bytowskim, w województwie pomorskim i obejmuje obszar 310 km 2. W Gminie mogą być tworzone jednostki pomocnicze sołectwa stosownie do potrzeb lub tradycji. Wójt prowadzi rejestr jednostek pomocniczych Gminy. W celu wykonywania swoich zadań Gmina tworzy jednostki organizacyjne Wójt prowadzi rejestr gminnych jednostek organizacyjnych. Siedzibą organów gminy jest miejscowość Lipnica. Rada Gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym w gminie. Wójt wykonuje: uchwały Rady, jemu przypisane zadania i kompetencje, zadania powierzone, o ile ich wykonanie – na mocy przepisów obowiązującego prawa naleŜy do niego.

Struktura organizacyjna Gminy:

9 Opracowano na podstawie Statutu Gminy Kołczygłowy

10 Opracowano na podstawie Statutu Gminy Miastko

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

1. Wójt 2. Sekretarz 3. Skarbnik 4. Biuro Rady 5. Radca Prawny 6. Referat KadrowoOrganizacyjny 7. Referat FinansowoKsięgowy 8. Specjalista Kontroler Finansowy 9. Urząd Stanu Cywilnego 10. Referat Rolnictwa, Ochrony Środowiska i Gospodarki Gruntami 11. Referat Inwestycyjny Gospodarki Komunalnej 12. Referat Kultura i fundusze unijne 13. Gminny Zespół Oświaty 14. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej 15. Informatyk

Gmina Miastko Gmina Miastko jest podstawową jednostką lokalnego samorządu terytorialnego, obejmującą wszystkich jej mieszkańców, powołaną dla organizacji Ŝycia publicznego na swoim terytorium. Gmina połoŜona jest w powiecie bytowskim, w województwie pomorskim. Jej obszar obejmuje 467 km 2. Siedzibą organów gminy jest miasto Miastko. Gmina posiada herb podlegający ochronie prawnej. Gmina posiada osobowość prawną i wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Samodzielność Gminy podlega ochronie prawnej. Gminie przysługuje prawo własności i inne prawa majątkowe. Organami Gminy są Rada Miejska i Burmistrz. Burmistrz jest organem wykonawczym Gminy.

Struktura organizacyjna Gminy:

1. Burmistrz 2. Zastępcy Burmistrza 3. Sekretarz 4. Skarbnik 5. Wydział Finansowy 6. Wydział Infrastruktury Technicznej 7. Wydział Rozwoju Lokalnego i Promocji 8. Wydział Rolnictwa, Gospodarki Nieruchomościami i Ochrony Środowiska 9. Wydział Oświaty i Kultury 10. Referat Podatków 11. Urząd Stanu Cywilnego 12. Pełnomocnik ochrony informacji niejawnych 13. Audytor wewnętrzny

Urząd Miejski stanowi aparat pomocniczy Burmistrza, który jest jego kierownikiem. Burmistrz jest zwierzchnikiem wszystkich pracowników Urzędu i gminnych jednostek organizacyjnych. Burmistrz kieruje Urzędem przy pomocy Sekretarza, Skarbnika oraz Naczelników i Kierowników Wydziałów.

Tabela 6 Doświadczenie Gminy Miastko w realizacji i rozliczaniu projektów

Podmiot Charakterystyka projektu Wartość projektu Kwota i źródło realizujący dofinansowania projekt Gmina Tytuł projektu: „Morenowe wzgórza –ścieŜka 22 864 pln 6 600 pln Trzebielino / rowerowa” Gmina Miastko Lider projektu: Gmina Trzebielino Urząd Rola Gminy Miastko : Partner Marszałkowski Woj. Termin realizacji : 2008 r. Pomorskiego Status projektu: zrealizowany

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Projekt zakładał wyznaczenie 32 km trasy rowerowej ukazujące najciekawsze miejsca przyrodnicze obu gmin i Nadleśnictw. WzdłuŜ ścieŜki wykonano szereg inwestycji podnoszących jej atrakcyjność: wykonano 60 drogowskazów informujących o przebiegu trasy ścieŜki, ustawiono cztery wiaty dwie małe i dwie duŜe z ławkami i stolikami, wydana została ulotka info – mapowa promująca ścieŜkę, wykonano 2 tablice mapowe z przebiegiem ścieŜki. Jedną ustawiono w Miastku drugą w Trzebielinie

Gmina Miastko Tytuł projektu: „ Lokalna Grupa Działania 70.482,84 pln 58.978,46 pln „Wrzeciono” źródłem aktywizacji społeczności lokalnej Gminy Miastko i Trzebielino” Europejski Fundusz Lider Projektu: Gmina Miastko Orientacji i Partner Projektu: Gmina Trzebielino Gwarancji Rolnej Termin realizacji: X. 2005 IV. 2006. Status projektu: zrealizowany SPO – restrukturyzacja i Celem projektu było stworzenie lokalnego modernizacja partnerstwa poprzez utworzenie Lokalnej Grupy sektora Działania „Wrzeciono” na rzecz Gminy Miastko i Ŝywnościowego Trzebielino, w celu zaktywizowania środowisk oraz rozwój lokalnych obu gmin. W wyniku projektu utworzono LGD „Wrzeciono”, powstała Lokalna Zintegrowana obszarów wiejskich Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich dla gmin 2004 – 2006, Miastko i Trzebielino, przeprowadzono szkolenia z zakresu pozyskiwania funduszy pomocowych na działanie 2.7 rozwój terenów wiejskich, wspieranie PilotaŜowy Program samodzielnych inicjatyw lokalnych i tworzenie Leader+ własnej działalności gospodarczej.

Gmina Miastko / Tytuł projektu: „Lokalna Grupa Działania 73 200 pln 73 200 pln Gmina „Wrzeciono”” Trzebielino Lider projektu: Gmina Miastko Urząd Partner Projektu: Gmina Trzebielino Marszałkowski Woj. Termin realizacji : 2007r. 2008 r. Pomorskiego Status projektu: zrealizowany

Projekt zakładał promocję gmin Miastko i Trzebielino na targach turystycznych w Poznaniu i Katowicach. Sfinansowano udział w targach oraz wydanie ulotki pokazującej gospodarstwa agroturystyczne na terenie gmin.

Gmina Miastko Tytuł projektu: „Kraina Rummela” 30 524,60 pln 9 100 pln Realizacja projektu: Gmina Miastko Termin realizacji: 2006 2007 r. Urząd Status projektu : zrealizowany Marszałkowski Woj. Pomorskiego – Modernizacja i renowacja szlaku turystycznego „Odnowa i rozwój oraz jego oznakowanie. Oczyszczanie dna jeziora i wsi” wykonanie kładek. Gmina Miastko Tytuł projektu : „Zwinięte tory” 34 685,81 pln 10 817,67 pln Realizacja projektu : Gmina Miastko Termin realizacji: 2006 2007 r. Urząd Status projektu: zrealizowany Marszałkowski Woj. Pomorskiego – Modernizacja i renowacja szlaku. UdroŜnienie i „Odnowa i rozwój odwodnienie nasypu kolejowego oraz wsi”

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

uzupełnienie podbudowy. Wykonanie przystanków dla turystów. Gmina Miastko Tytuł projektu: „Szlakiem Bobięcińskiego 33 318,30 pln 12 466 pln Pierścienia” Realizacja projektu: Gmina Miastko Urząd Termin realizacji: 2006 2007 r. Marszałkowski Woj. Status projektu: zrealizowany Pomorskiego – „Odnowa i rozwój Modernizacja plaŜy oraz oczyszczenie dna jeziora wsi” Bobięcińskiego Małego. Wytyczenie i udroŜnienie starego duktu wzdłuŜ jezior do granicy gminy Miastko oraz oznakowanie trasy. Źródło Wydział Rozwoju Lokalnego i Promocji Urzędu Miasta i Gminy Miastka, 2009

Gmina Parchowo 11 Gmina Parchowo jest wspólnotą samorządową wszystkich jej mieszkańców. Gmina połoŜona jest w Powiecie Bytowskim, w Województwie Pomorskim i obejmuje obszar 13084ha. W Gminie mogą być tworzone jednostki pomocnicze stosownie do potrzeb lub tradycji. W celu wykonywania swych zadań Gmina tworzy jednostki organizacyjne. Wójt prowadzi rejestr gminnych jednostek organizacyjnych. Herbem Gminy jest czarny gryf w koronie na złotym polu. Gryf zwrócony jest w prawą stronę, wyłania się zza niebiesko –zielonej szachownicy. Tarcza herbowa wieloboczna o kroju gotyckim. Siedzibą organów Gminy jest miejscowość Parchowo. Organami Gminy są Rada Miejska i Wójt. Wójt jest organem wykonawczym Gminy.

Struktura organizacyjna Gminy:

1. Wójt 2. Zastępca Wójta 3. Sekretarz 4. Skarbnik 5. Referat BudŜetu i Finansów 6. Referat Gospodarki Komunalnej, Przestrzennej i Inwestycji 7. Referat Rozwoju Lokalnego Ds. pozyskiwania funduszy z UE i z innych źródeł, promocji i współpracy zagranicznej 8. Referat Organizacyjny 9. Kierownik USC 10. Pełnomocnik ds. ochrony informacji niejawnych

Urząd stanowi aparat pomocniczy Wójta, Rady i jej komisji i innych organów Gminy. Stanowiska kierownicze w Urzędzie to: Wójt, Zastępca Wójta, Sekretarz, Skarbnik, Kierownicy Referatów. W skład Urzędu wchodzą samodzielne stanowiska pracy oraz referaty. Na czele Referatów stoją kierownicy. Referaty dzielą się na stanowiska pracy. Podział zadań pomiędzy stanowiska pracy w referacie dokonuje Wójt na wniosek kierowników referatów. Stanowiska kierownicze w Urzędzie to: Wójt, Zastępca Wójta, Sekretarz, Skarbnik, Kierownicy Referatów.

Tabela 7 Doświadczenie Gminy Parchowo w realizacji i rozliczaniu projektów

Podmiot Charakterystyka projektu Wartość projektu Kwota i źródło realizujący dofinansowania projekt Gmina Tytuł projektu : „U źródeł” Parchowo Termin realizacji: VI X.2004 r. 28 773 pln 14 386,98 pln Status projektu : zrealizowany SAPARD Projekt zakładał budowę i oznakowanie ścieŜki rowerowej, opracowanie i wydruk materiałów

11 Opracowano na podstawie Statutu Gminy Parchowo

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

promocyjnych: foldery, mapy. Źródło Referat Rozwoju Lokalnego Urzędu Gminy w Parchowie, 2009

Gmina Studzienice 12 Gmina Studzienice jest podstawową jednostką lokalnego samorządu terytorialnego, posiadającą osobowość prawną powołaną dla organizacji Ŝycia publicznego na swoim terytorium. Wszystkie osoby, które na stałe zamieszkują na obszarze Gminy, z mocy ustawy o samorządzie gminnym, stanowią gminną wspólnotę samorządową, realizującą swoje zbiorowe cele lokalne poprzez udział w referendum oraz poprzez swe organy. Gmina połoŜona jest w Powiecie Bytowskim, w Województwie Pomorskim i obejmuje obszar 176,5 km 2. W Gminie mogą być tworzone jednostki pomocnicze: sołectwa, i osiedla oraz – stosownie do potrzeb lub tradycji – inne jednostki pomocnicze. W skład gminy wchodzą następujące sołectwa: Studzienice, Ugoszcz, Półczno, Przewóz Sominy, Skwierawy, Osława Dąbrowa, Czarna Dąbrowa, Łąkie, Rabacino, Kłączno. Wójt prowadzi rejestr jednostek pomocniczych Gminy. W celu wykonywania swych zadań Gmina tworzy jednostki organizacyjne. Siedzibą organów Gminy jest miejscowość Studzienice. Rada Gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym. Wójt jest organem wykonawczym Gminy, wykonującym uchwały. Rady i zadania określone przepisami prawa i Statutu Gminy.

Struktura organizacyjna Gminy:

1. Wójt 2. Sekretarz 3. Skarbnik 4. Biuro Rady Gminy 5. Stanowisko ds. kancelaryjnych i działalności gospodarczej 6. Referat Finansowy 7. Stanowisko ds. Obronnych, Obrony Cywilnej i Obsługi Rady Gminy 8. Stanowisko ds. rolnych i gospodarki gruntami 9. Stanowisko ds. budownictwa gospodarki przestrzennej i komunalnej 10. Stanowisko ds. drogownictwa bhp, p. poŜ. oraz aktywnych form zwalczania bezrobocia 11. Podinspektor ds. promocji 12. Urząd Stanu Cywilnego 13. Radca Prawny

Gmina Trzebielino 13

Gmina Trzebielino jest podstawową jednostką lokalnego samorządu terytorialnego, powołaną dla organizacji Ŝycia publicznego na swoim terytorium. Wszystkie osoby, które na stałe zamieszkują na obszarze Gminy, z mocy ustawy o samorządzie gminnym, stanowią gminną wspólnotę samorządową, realizującą swoje zbiorowe cele lokalne poprzez udział w referendum oraz poprzez swe organy. Gmina połoŜona jest w Powiecie Bytowskim, w Województwie Pomorskim i obejmuje obszar 22.541 ha (225,41 km 2). W Gminie mogą być tworzone jednostki pomocnicze: sołectwa i osiedla oraz – stosownie do potrzeb lub tradycji – inne jednostki pomocnicze. Wójt prowadzi rejestr jednostek pomocniczych Gminy W celu wykonywania swych zadań Gmina tworzy jednostki organizacyjne. Wójt prowadzi rejestr gminnych jednostek organizacyjnych. Siedzibą organów Gminy jest miejscowość Trzebielino. Rada Gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym. Wójt jest organem wykonawczym Gminy, wykonującym uchwały Rady i zadania określone przepisami prawa i Statutu Gminy.

Struktura organizacyjna Gminy:

12 Opracowano na podstawie Statutu Gminy Studzienice

13 Opracowano na podstawie Statutu Gminy Trzebielino

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

1. Wójt 2. Zastępca Wójta 3. Sekretarz 4. Skarbnik 5. Referat Finansowy 6. Stanowisko d/s księgowości podatkowej 7. Stanowisko d/s księgowości budŜetowej i kasy 8. Stanowisko d/s wymiaru podatków 9. Urząd Stanu Cywilnego 10. Radca prawny 11. Stanowisko d/s obsługi rady i ewidencji ludności 12. Stanowisko d/s rolnictwa i ochrony środowiska 13. Stanowisko d/s budownictwa i gospodarki komunalnej 14. Dział/Stanowisko d/s rozwoju lokalnego i promocji gminy 15. Stanowisko d/s obsługi sekretariatu

Tabela 8 Doświadczenie Gminy Trzebielino w realizacji i rozliczaniu projektów

Podmiot Charakterystyka projektu Wartość projektu Kwota i źródło realizujący dofinansowania projekt Gmina Tytuł projektu : „Morenowe Wzgórza” 22 863,94 pln 14 733 pln – Urząd Trzebielino / Lider projektu : Gmina Trzebielino Marszałkowski, Gmina Gmina Miastko/ Partner projektu : Gmina Miastko, Nadleśnictwo Miastko Nadleśnictwa Dretyń i Nadleśnictwo Trzebielino Dretyń i Status projektu : zrealizowany Trzebielino Projekt zakładał wyznaczenie 32 km trasy rowerowej ukazujące najciekawsze miejsca przyrodnicze obu gmin i Nadleśnictw. WzdłuŜ ścieŜki wykonano szereg inwestycji podnoszących jej atrakcyjność: wykonano 60 drogowskazów informujących o przebiegu trasy ścieŜki, ustawiono cztery wiaty dwie małe i dwie duŜe z ławkami i stolikami, wydana została ulotka info – mapowa promująca ścieŜkę, wykonano 2 tablice mapowe z przebiegiem ścieŜki. Jedną ustawiono w Miastku drugą w Trzebielinie

Gmina Miastko Tytuł projektu: „Lokalna Grupa Działania 73 200 pln 73 200 pln / Gmina „Wrzeciono”” Trzebielino Lider projektu: Gmina Miastko Urząd Marszałkowski Partner Projektu: Gmina Trzebielino Woj. Pomorskiego Termin realizacji : 2007r. 2008 r. Status projektu: zrealizowany

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Źródło Dział Promocji Gminy Urzędu Gminy w Trzebielinie, 2009

Gmina Tuchomie 14 Gmina jest podstawową jednostką lokalnego samorządu terytorialnego, powołaną dla organizacji Ŝycia publicznego na swoim terytorium. Wszystkie osoby, które na stałe zamieszkują na obszarze Gminy, z mocy ustawy o samorządzie gminnym, stanowią gminną wspólnotę samorządową, realizując swoje zbiorowe cele poprzez swe organy oraz poprzez udział w referendum. Gmina połoŜona jest w Powiecie Bytowskim, w Województwie Pomorskim, i obejmuje obszar 10647 ha. W Gminie tworzone są jednostki pomocnicze: sołectwa. W celu wykonywania swych zadań Gmina tworzy jednostki organizacyjne. Wójt prowadzi wykaz gminnych jednostek organizacyjnych. Herbem Gminy jest znak przedstawiający rycerza na zielono – niebieskim tle. Siedzibą organów Gminy jest miejscowość Tuchomie. Rada Gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym. Wójt jest organem wykonawczym Gminy, wykonującym uchwały Rady i zadania określone przepisami prawa i Statutu Gminy.

Struktura organizacyjna Gminy:

1. Wójt 2. Rada Gminy 3. Referat OrganizacyjnoPrawny 4. Referat Gospodarczy 5. Referat Finansowy 6. Referat Spraw Obywatelskich, Obronnych i Wojskowych 7. Urząd Stanu Cywilnego

Tabela 9 Doświadczenie Gminy Tuchomie w realizacji i rozliczaniu projektów

Podmiot Charakterystyka projektu Wartość projektu Kwota i źródło realizujący dofinansowania projekt Gmina Bytów/ Tytuł projektu: „ZrównowaŜone, edukacyjne 1 197 681,87 p ln 888 051,82 pln Gmina i turystyczne udostępnienie obszarów cennych (wartość EFRR, RPO 20072013, Tuchomie/ przyrodniczo na terenie Pojezierza Bytowskiego” całkowita) działanie 6.4 Gmina Lider Projektu: Gmina Bytów Wspieranie i Borzytuchom Rola Gminy Tuchomie : Partner 142 250 pln zachowanie walorów Partnerstwo Gmin: Borzytuchom, Bytów Wartość części przyrodniczych i Tuchomie oraz Nadleśnictw: Bytów i Osusznica gminy Tuchomie Termin realizacji 04.2009 r. – 03.2010 r. 106 687,50 pln – Status projektu: realizowany, zatwierdzony przez dofinansowanie dla Zarząd Województwa Pomorskiego do realizacji w gminy Tuchomie ramach RPO WP 20072013 Przedmiotem projektu jest stworzenie, zagospodarowanie i wypromowanie na Pojezierzu Bytowskim 21 szlaków turystycznych poprzez wyposaŜenie ich w infrastrukturę kierunkującą ruch turystyczny na obszary cenne przyrodniczo. Na terenie Gminy w miejscowościach: Kramarzyny, Tuchomko, Ciemno, Trzebiatkowo i Piaszno. Źródło Referat Gospodarczy Urzędu Gminy w Tuchomiu, 2009

Tabela 10 Wspólny projekt realizowany przez gminy: Borzytuchom, Bytów, Czarną Dąbrówkę, Kołczygłowy, Parchowo, Studzienice i Tuchomie oraz Lokalną Organizację Turystyczną „Kaszuby Bytowskie” w ramach partnerstwa w Fundacji Partnerstwo Dorzecza Słupi

Podmiot Charakterystyka projektu Wartość projektu Kwota i źródło realizujący dofinansowania

14 Opracowano na podstawie Statutu Gminy Tuchomie

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO projekt Fundacja Tytuł projektu: „Partnerstwo siłą dorzecza Słupi” 749 177,61 pln 577 166,43 pln Partnerstwo Termin realizacji 02.2007 r. – 02.2008 r. Dorzecza Słupi Status projektu: zrealizowany Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Przedmiotem projektu była m.in. organizacja Rolnej imprez promujących region Pomorza Środkowego, oznakowanie i promocja produktów turystycznych. Sektorowy Program W ramach projektu stworzono markę regionalną Operacyjny Zielone Serce Pomorza, która obejmuje produkty „Restrukturyzacja turystyczne bazujące na zasobach przyrodniczych i i modernizacja sektora kulturowych Pomorza Środkowego. Ŝywnościowego oraz W ramach projektu przy współudziale LOT rozwój obszarów „Kaszuby Bytowskie” oznakowano cały szlak rzeki wiejskich”, Słupi, w ramach produktu turystycznego „Słupia – rzeka z prądem”, a takŜe wytyczono szlak dz.2.7. PilotaŜowy rowerowy „Pętla Kaszubska” łączący gminy Program Lider+ powiatu bytowskiego połoŜone na obszarze Partnerstwa Dorzecza Słupi: Tuchomie, Studzienice, Parchowo, Czarną Dąbrówkę i Bytów.

Źródło www.pds.org.pl, www.zielonesercepomorza.pl, www.mapafunduszestrukturalne.gov.pl

Stowarzyszenie Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie” 15

Stowarzyszenie nosi nazwę Lokalna Organizacja Turystyczna ”Kaszuby Bytowskie”, działa na podstawie ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach, ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej, ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie oraz postanowień Statutu. LOT „Kaszuby Bytowskie” jest członkiem Pomorskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej. Nazwa Stowarzyszenia: Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie” jest prawnie zastrzeŜona. LOT „Kaszuby Bytowskie” jest zarejestrowany w Sądzie Rejonowym w Gdańsku i posiada osobowość prawną. Terenem działania LOT „Kaszuby Bytowskie” jest obszar Rzeczypospolitej Polskiej, a jego siedzibą miasto Bytów. Czas trwania LOT „Kaszuby Bytowskie” jest nieograniczony. LOT „Kaszuby Bytowskie” moŜe prowadzić działalność gospodarcza według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach. Dochód z działalności gospodarczej LOT Bytów słuŜy realizacji celów statutowych i nie moŜe być przeznaczony do podziału między jego członków.

Władzami LOT „Kaszuby Bytowskie” są : 1. Walne Zebranie, 2. Zarząd, 3. Komisja Rewizyjna.

Zarząd składa się od pięciu do ośmiu osób. W skład Zarządu wchodzą : Prezes, Wiceprezes lub Wiceprezesi oraz pozostali członkowie. Liczbę członków Zarządu, jego strukturę i skład ustala kaŜdorazowo Walne Zebranie.

Doświadczenie LOT Kaszuby Bytowskie 16

Ze względu na rodzaj zaangaŜowania Partnera w realizację Projektu wsparcie merytoryczne, bez zaangaŜowania finansowego, istotne jest jego doświadczenie w realizacji projektów z zakresu turystyki i promocji. W tej materii Stowarzyszenie, mimo niedługiej historii – rozpoczęcie aktywności: październik 2007r., posiada rozległe doświadczenie, które będzie niezwykle istotne z punktu widzenia niniejszego Projektu.

15 Opracowano na podstawie Statutu Lokalnej Organizacji Turystycznej „Kaszuby Bytowskie”

16 Źródło: Prezes Zarządu LOT „Kaszuby Bytowskie”

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

1. Przygotowanie i wykonanie strony internetowej organizacji w ramach domeny: www.lot.kaszuby.pl (kalendarium, panel kontaktowy, newsy itp.) na potrzeby wewnętrznej komunikacji wewnątrz stowarzyszenia. 2. Przygotowanie koncepcji oznakowania szlaku rzeki Słupi (koncepcja, uzgodnienia, znaki, tablice informacyjne, montaŜ) w ramach produktu turystycznego „Słupia –rzeka z prądem” oraz udział w pracach nad wytyczeniem szlaku rowerowego „Kaszubska Pętla” w projekcie „Partnerstwo siłą dorzecza Słupi” realizowanego przez Fundację Partnerstwo Dorzecza Słupi w ramach programu Lider+. Wartość projektu 750 000 pln. 3. Opracowanie pierwszego szlaku samochodoworowerowego śladem Kapliczek i KrzyŜy PrzydroŜnych, we współpracy z Pomorską Regionalną Organizacją Turystyczną nakład 5000 sztuk. 4. Przygotowanie prezentacji promującej region i przedstawienie jej na konferencji podsumowującej szkoleniowy projekt unijny Turystyka Wspólna Sprawa w Gdańsku. 5. Stoisko promocyjne w Galerii Bałtyckiej w Gdańsku wraz z pokazami i promocją regionu współpracy z PROT. 6. Przeprowadzenie ankiety o obszarze objętym Projektem wśród mieszkańców Trójmiasta – ankietę przygotował Prof. Cezary Obracht – Prondzyński. 7. Zakup od firmy amerykańskiej domeny internetowej : www.kaszuby.com – najmocniejszej domeny światowej związanej z Kaszubami oraz domeny obcojęzyczne wskazujące na Kaszuby w języku niemieckim i angielskim: www.kashubs.pl , www.kashubs.com.pl , www.kashubs.com , www.kaschuben.com.pl , www.kaschuben.com , www.kaszubi.com , www.kaschubei.pl , www.kaschubei.com.pl , www.kaschubien.pl , www.kaschubien.com.pl , www.kaschubien.com . Dodatkowo na potrzeby informacji turystycznej został zarezerwowana domena www.kaszuby.it 8. Zorganizowanie konsultacji regionalnych dotyczących produktów turystycznych Ziemi Bytowskiej i Doliny Słupi w ramach prac nad powstaniem Programu Rozwoju Produktów Turystycznych Województwa Pomorskiego na lata 20072013 we współpracy z Pomorską Regionalną Organizacją Turystyczną. 9. Udział w programie telewizyjnym na Ŝywo dla TVP Info promującego obszar objęty Projektem– kanał ogólnopolski (Agrokaszuby, BCK, PZW). 10. Zorganizowanie imprezy plenerowej Noc Świętojańska –Powitanie Lata (22.06.2008) (Agrokaszuby, BCK, UM Bytów), Współorganizator Rajdu Adventure 2008 (impreza ogólnopolska 0405.07.2008) Współorganizator Jarmarku Pomorskiego BCK , PDS 11. Zorganizowanie we współpracy z Katedrą Hydrologii Uniwersytetu Gdańskiego badań jezior powiatu bytowskiego o największym potencjale turystycznym – Etap I (0718.07.2008) 12. Zorganizowanie konferencji dotyczącej promocji obszaru objętego Projektem oraz jej kierunków dla środowisk zainteresowanych tym tematem – gość honorowy Profesor Cezary ObrachtProndzyński (09.09.2008) 13. Bezpłatne wycieczki studyjne dla członków stowarzyszenia po obszarze realizacji Projektu w myśl zasady: „swego nie znacie cudze chwalicie" (Październik 2008)

14. Wykłady szkoleniowe dla osób bezrobotnych : Specjalista Usług Turystycznych (ZDZ, PUP Bytów) 15. Wykorzystanie 11 infokiosków PUP Bytów na potrzeby promocji regionu (dwatrzy wolne pola na podwieszenie linków) 16. Wspólna praca na projektem Zielone Serce Pomorza wraz Fundacją Partnerstwo Dorzecze Słupi 17. Teksty promujące turystykę wodną dla PROT na rynek polski i skandynawski wraz ze zdjęciami.

2.2. Opis wdraŜania projektu

Projekt „Kaszuby czterech kultur” realizowany będzie przez ustanowione partnerstwo pomiędzy Powiatem Bytowskim Beneficjentem, a gminami: Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Miastko, Parchowo, Studzienice, Trzebielino i Tuchomie oraz Stowarzyszeniem Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie”. Utworzone Partnerstwo spełnia zarówno warunki podmiotowe, jak i przedmiotowe Partnerstwa w rozumieniu Wytycznych dla Beneficjentów RPO Woj. Pomorskiego na lata 20072013.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Beneficjenci Projektu

Beneficjent bezpośredni

Beneficjentem bezpośrednim Projektu (ustanowionym przez Partnerów do podpisania umowy o dofinansowanie z IZ RPO WP) jest Lider Projektu, realizujący projekt za pośrednictwem Starostwa Powiatowego w Bytowie.

Podstawowe dane teleadresowe: Siedziba: ul. 1ego Maja 15 77 100 Bytów Tel. 059 822 80 00 Mail: [email protected] Strona www: powiat bytowski.pl

Władze Starostwa: Starosta Bytowski: Jacek śmudaTrzebiatowski Wicestarosta Bytowski: Czesław śurawicki Członek Zarządu: Zbigniew Batko Członek Zarządu: Zbigniew Kosiński Członek Zarządu: Jerzy Jobczyk

Powiat Bytowski będzie realizował Projekt w partnerstwie z 10 gminami i 1 stowarzyszeniem, na podstawie Umowy Partnerskiej, stanowiącej załącznik do wniosku aplikacyjnego. Partnerzy Projektu to:

1. Gmina Borzytuchom 2. Gmina Bytów 3. Gmina Czarna Dąbrówka 4. Gmina Kołczygłowy 5. Gmina Lipnica 6. Gmina Miastko 7. Gmina Parchowo 8. Gmina Studzienice 9. Gmina Trzebielino 10. Gmina Tuchomie 11. Stowarzyszenie Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie”.

Partnerzy Projektu są beneficjentami, w rozumieniu ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2006r. nr 227, poz. 1658 z późn. zm.), a takŜe znajdują się w katalogu beneficjentów, wskazanym w Uszczegółowieniu Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego w latach 20072013.

Beneficjenci pośredni Beneficjentami pośrednimi będą wszystkie podmioty, które będą czerpały korzyści z realizacji Projektu:

1. Mieszkańcy obszaru objętego Projektem 2. Instytucje kultury 3. Stowarzyszenia turystyczne i kulturowe, działające na rzecz rozwoju i promocji turystyki i kultury na obszarze objętym Projektem 4. Gestorzy bazy turystycznej i agroturystycznej 5. Turyści krajowi i zagraniczni.

Zakłada się, Ŝe powyŜej wymienione jednostki samorządu, instytucje, podmioty branŜy turystycznej będą korzystały z bezpośrednich efektów Projektu, wśród których znajdą się Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur”, system identyfikacji dla produktów „Kaszuby czterech kultur”, serwis internetowy, foldery promocyjne, przewodnik typu audioguide, tabliczki znakujące atrakcje w przestrzeni oraz mobilne stoisko ekspozycyjne. Dokument, powstający w ramach Projektu ma przyczynić się do wzrostu atrakcyjności i konkurencyjności oferty turystycznej i lepszego, planowego rozwoju turystyki na obszarze realizacji

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Projektu, co stanowić będzie korzyść dla wyŜej wymienionych. Co więcej, w trakcie realizacji Projektu, przedstawiciele powyŜszych grup zostaną zaproszeni na spotkania warsztatowe, podczas których będą mieli realny wpływ na powstające w Projekcie koncepcje markowych produktów turystycznych „Kaszub czterech kultur”. Koncepcje te będą bazować na walorach i istniejących atrakcjach poszczególnych gmin oraz aktualnych usługach przedsiębiorców branŜy turystycznej. Wymienieni beneficjenci odniosą takŜe korzyść z działań o charakterze promocyjnym realizowanych w Projekcie, które przełoŜą się na realne korzyści m.in. dla gestorów atrakcji i usług turystycznych obszaru objętego Projektem. Zapoczątkowany proces strategicznego myślenia o turystyce Obszaru oraz podjęcie wspólnych działań przez aŜ 12 Partnerów przyczyni się do większej efektywności w stosunku do sytuacji, gdy poszczególni Partnerzy realizowaliby Projekt samodzielnie. Osiągnięty zostanie efekt synergii, który oprócz uporządkowanego rozwoju turystyki, wpłynie na lepsze gospodarowanie środkami publicznymi. Poprzez tłumaczenia serwisu internetowego i folderów promocyjnych na język kaszubski wzmocni się poczucie toŜsamości mieszkańców, przy jednoczesnym podkreśleniu wyróŜnika Obszaru, jakim jest język regionalny.

System wdraŜania Projektu

Postanowienia wstępne

Na mocy Umowy Partnerskiej, Partnerzy Projektu ustanowili Powiat Bytowski Partnerem Wiodącym – Liderem Projektu, któremu udzielają pełnomocnictwa do złoŜenia wniosku o jego dofinansowanie do Instytucji Zarządzającej Regionalnym Programem Operacyjnym dla Województwa Pomorskiego na lata 2007 – 2013 (IZ RPO WP) i podpisania z nią umowy o dofinansowaniu Projektu w ich imieniu i na ich rzecz.

Współdziałanie Partnerów w ramach Projektu

Etap I – przygotowawczy: 1. Powołanie Zespołu Projektowego, składającego się z przedstawicieli Partnerów w osobach: a/ przedstawiciele Partnera Wiodącego b/ przedstawiciel LOT ,,Kaszuby Bytowskie” c/ przedstawiciele Gmin: osoby reprezentujące właściwe ze względu na zakres i charakter Projektu komórki urzędów Partnerów 2. Powołanie na Koordynatora Zespołu Projektowego przedstawiciela Partnera Wiodącego. 3. Określenie zadań i odpowiedzialności Partnerów na kaŜdym etapie wdraŜania Projektu. 4. Zabezpieczenie środków finansowych w budŜetach partnerów na realizację Projektu oraz na obsługę całego Projektu.

Etapie II – realizacyjny , po uzyskaniu decyzji o zakwalifikowaniu Projektu do uzyskania pomocy ze środków UE i zawarciu umowy o dofinansowanie Projektu z Zarządem Województwa Pomorskiego.

Zadaniem Zespołu Projektowego będzie:

1. dopilnowanie poprawnego wykonania przedsięwzięcia na kaŜdym jego etapie, 2. dopilnowanie rozliczenia rzeczowego i finansowego Projektu, w tym refundacji dla Partnerów środków pomocowych pozyskanych z Unii Europejskiej na realizację poszczególnych elementów Projektu oraz przekazania środków trwałych powstałych w wyniku realizacji Projektu na stan środków trwałych poszczególnych Partnerów, 3. przestrzeganie procedur sprawozdawczości i monitoringu – opracowywanie i przekazywanie raportów Partnerowi Wiodącemu, 4. monitorowanie efektów produktów Projektu w trakcie realizacji i przez okres 5 lat po jego zakończeniu, 5. nadzorowanie właściwej, zgodnej z harmonogramem realizacji Projektu, 6. bieŜące konsultacje realizacji Projektu, co najmniej raz w miesiącu.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Tabela 11 Komórki odpowiedzialne za realizację Projektu z ramienia Partnerów Projektu Nazwa Partnera Komórka odpowiedzialna za realizację Projektu

Powiat Bytowski Wydział Rozwoju Gospodarczego oraz Wydział Edukacji, Kultury i Sportu Starostwa Powiatowego w Bytowie Gmina Borzytuchom Referat Gospodarki P rzestrzennej i Ochrony Środowiska Urzędu Gminy w Borzytuchomiu Gmina Bytów Wydział Edukacji i Promocji Urzędu Miejskiego w Bytowie Gmina Czarna Dąbrówka Referat Gospodarczo Inwestycyjny Gmina Kołczygłowy Referat Promocji Urzędu Gminy Kołczygłowy Gmina Lipnica Referat Kultura i fundusze europejskie/ Informatyk Gmina Miastko Wydział Rozwoju Lokalnego i Promocji Urzędu Miejskiego w Miastku Gmina Parchowo Referat Rozwoju Lokalnego Urzędu Gminy w Parchowie Gmina Studzienice Podinspektor ds. promocji Ur zędu Gminy w Studzienicach Gmina Tuchomie Referat Gospodarczy Urzędu Gminy w Tuchomiu Gmina Trzebielino Dział Promocji Gminy Urzędu Gminy w Trzebielinie Stowarzyszenie Lokalna Zarząd Stowarzyszenia Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie”

Podział zadań i odpowiedzialności Partnerów Projektu

Zadania i zakres odpowiedzialności Partnera Wiodącego

1. Reprezentowanie wszystkich Partnerów w zakresie przygotowania Projektu, zlecanie opracowania dokumentów stanowiących załączniki do wniosku o dofinansowanie, w tym studium wykonalności, a następnie realizacji Projektu (podmiot praw i obowiązków projektu, wynikających z umowy o dofinansowaniu), 2. ZłoŜenie zabezpieczenia prawidłowej realizacji umowy o dofinansowaniu Projektu, 3. Podpisanie umowy o dofinansowanie z Instytucją Zarządzającą RPO WP 4. Przestrzeganie procedur sprawozdawczości i monitoringu – opracowywanie i przekazywanie raportów do IZ RPO WP, 5. Rozliczenie kwestii finansowych – przedkładanie IZ RPO WP odpowiednich dowodów poniesionych wydatków, dopilnowanie poprawnego rozliczenia Projektu, 6. Zarządzanie środkami finansowymi, zapewnienie płynności finansowej Projektu oraz kontrola ich wydatkowania (zapewnienie współfinansowania, jak równieŜ wydatkowanie i rozliczanie środków uzyskanych funduszy strukturalnych UE, 7. Podjęcie działań związanych z obowiązkiem promocji i informacji o Projekcie 8. Kontrola przebiegu realizacji projektu na kaŜdym jego etapie. 9. Kierowanie pracami Zespołu Projektowego. 10. Prowadzenie wyodrębnionej ewidencji księgowej, dotyczącej realizacji Projektu, zgodnie z zasadami wynikającymi z ustawy z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002r. poz. 694 z późn. zm.). 11. Prowadzenie ewidencji zdarzeń księgowych w sposób umoŜliwiający jednoznaczną ewidencję kosztów ponoszonych na realizację Projektu oraz powiązania płatności z dokonywanymi wydatkami, a takŜe identyfikacją dowodów, na podstawie których dokonano płatności. 12. Rzetelne dokumentowanie wydatków za pomocą oryginałów rachunków, faktur i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonywanych płatności.

Struktura organizacyjna Partnera Wiodącego Projektu: Starostwa Powiatowego w Bytowie 1. Biuro Rady i Zarządu Powiatu 2. Wydział OrganizacyjnoPrawny 3. Wydział FinansowoBudŜetowy 4. Wydział Komunikacji i Drogownictwa 5. Wydział Geodezji i Gospodarki Nieruchomościami 6. Wydział ArchitektonicznoBudowlany 7. Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa 8. Wydział Rozwoju Gospodarczego 9. Wydział Edukacji, Kultury i Sportu

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

10. Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych 11. Powiatowy Rzecznik Konsumentów 12. Zespół Kontroli Finansowej i Audytu Wewnętrznego

Realizację Projektu wspomagać będą odpowiednie wydziały Starostwa Powiatowego w Bytowie.

Zadania i zakres odpowiedzialności Partnerów

1. Wyznaczenie przedstawiciela do Zespołu Projektowego, 2. Zabezpieczenie w budŜecie całkowitych kosztów kwalifikowanych i niekwalifikowanych Projektu w wysokości proporcjonalnej do udziału przypadającego na Partnera, poprzez podjęcie uchwały – nie dotyczy Stowarzyszenia LOT „Kaszuby Bytowskie”, Partner nie uczestniczy w montaŜu finansowym. 3. Przekazania na konto Partnera Wiodącego zabezpieczonych środków. 4. Ścisła współpraca wszystkich Partnerów w trakcie realizacji Projektu na kaŜdym jego etapie, 5. Poprzez swoich przedstawicieli Partnerzy będą brali czynny udział w realizacji poszczególnych zadań oraz ich opiniowaniu w okresie realizacji Projektu i 5 lat po zakończeniu realizacji, przede wszystkim w zakresie: udostępniania i pozyskiwania informacji na temat atrakcyjności obszaru, tworzenia i aktualizacji bazy wiedzowej serwisu internetowego, współpracy przy tworzeniu treści folderów promocyjnych, aktualizacji treści billboardów promocyjnych ze środków własnych przygotowania i organizacji konferencji promocyjnej Projektu działań na rzecz promocji i informacji o realizacji projektu współfinansowanego ze środków UE. W praktyce oznacza to zabezpieczenie adekwatności efektów poszczególnych działań w Projekcie do potrzeb i potencjału obszaru, który jest administrowany przez jednostkę, którą reprezentuje dany Partner. Ze względu na dodatkowe zaangaŜowanie czasowe i merytoryczne przedstawicieli Partnerów w Projekcie, będą oni otrzymywać niewielką stałą premię lub będą zatrudnieni w projekcie na podstawie umowy cywilnoprawnej, która będzie stanowiła koszt kwalifikowany projektu.

6. Oprócz powyŜej opisanych zadań Partnerów, Stowarzyszenie LOT „Kaszuby Bytowskie” będzie wspomagało merytorycznie realizację Projektu. 7. Wszyscy Partnerzy w równym stopniu posiadają prawo do wpływania na kształt oraz korzystania z produktów Projektu: serwisu internetowego, folderów promocyjnych, billboardów witaczy, tabliczek znakujących atrakcje, stoiska ekspozycyjnego oraz systemu identyfikacji wizualnej wytworzonych markowych produktów turystycznych. 8. Wszyscy Partnerzy poprzez swoich przedstawicieli w Zespole Projektowym będą czuwać nad właściwą realizację Projektu.

Struktura organizacyjna wdraŜania projektu

W celu przeprowadzenia realizacji Projektu zgodnie z harmonogramem, ustalono strukturę organizacyjną wdraŜania Projektu.

A. Zarządzanie realizacją Projektu

Za zarządzanie realizacją Projektu odpowiedzialne będzie Powiat Bytowski Partner Wiodący Projektu. Bezpośrednio za przeprowadzenie prac związanych z zarządzaniem oraz nadzorowaniem przebiegu realizacji Projektu zgodnie z harmonogramem odpowiedzialne będą: Wydział Rozwoju Gospodarczego oraz Wydział Edukacji, Kultury i Sportu Starostwa Powiatowego w Bytowie. Oprócz zadań wymienionych, jako zadania Partnera Wiodącego Projektu, Powiat Bytowski odpowiedzialny będzie za :

Archiwizację dokumentów w wersji papierowej i elektronicznej; Pomiar i kontrolę wskaźników produktu, rezultatu i oddziaływania Projektu; Informowanie Instytucji Zarządzającej o postępach w realizacji Projektu, ewentualnych korektach harmonogramu i problemach oraz sposobach ich rozwiązania;

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Przestrzeganie procedur sprawozdawczości, monitoringu, zapewnienie płynności finansowej Projektu Informowanie Instytucji Zarządzającej o wynikach postępowania przetargowego oraz udostępniania dowodów stosowania procedur dotyczących udzielania zamówień publicznych oraz regulaminu komisji przetargowej uprawnionych organów; Stworzenie odpowiednich procedur, a takŜe złoŜenie do Instytucji Zarządzającej wniosków o płatność.

KOORDYNATOR Nad właściwym przebiegiem realizacji Projektu czuwał będzie Koordynator Projektu, wyznaczony spośród zespołu Wydziału Edukacji, Kultury i Sportu Starostwa Powiatowego w Bytowie. Będzie on odpowiadał za właściwą realizację zadania promocyjnego. Koordynator za wykonywane czynności w ramach projektu będzie otrzymywał premię lub będzie zatrudniony w projekcie na podstawie umowy cywilnoprawnej, która będzie stanowiła koszt kwalifikowany Projektu.

Zakres obowiązków Koordynatora: Organizacja spotkań Zespołu Projektowego i ich podsumowanie Zapewnienie sprawnej komunikacji w pracach Zespołu Projektowego, poprzez informowanie jego członków o wszystkich działaniach związanych z Projektem. Dostarczenie informacji prasie lokalnej i regionalnej nt. realizacji Projektu. Przewodniczenie posiedzeniom Zespołu Projektowego Kierowanie pracami biura projektowego Bezpośredni nadzór nad pracą Pracownika biura Projektu Spotkania indywidualne z przedstawicielami Partnerów Projektu Reprezentowanie Zespołu projektowego i lidera projektu w bezpośrednich kontaktach z Iś.

PRACOWNIK BIURA PROJEKTU W celu zapewnienia naleŜytej realizacji Projektu zostanie zatrudniony Pracownik Biura Projektu. Będzie to osoba zatrudniona na etacie przez Lidera Projektu, odpowiedzialna za merytoryczną stronę realizacji projektu i kierująca bieŜącymi pracami w Projekcie.

W zakres obowiązków Pracownika biura Projektu wejdą między innymi: Pomoc w uzyskaniu informacji nt. Projektu osobom trzecim zainteresowanym jego realizacją. Archiwizację komentarzy prasowych i internetowych dotyczących Projektu Udostępnianie online efektów prac poszczególnych działań w projekcie w celu ich bieŜącej konsultacji w ramach Zespołu Projektowego Przygotowanie merytorycznej części Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia na potrzeby postępowań przetargowych ogłaszanych w Projekcie BieŜący kontakt z wykonawcami poszczególnych działań w Projekcie w celu zapewnienia najwyŜszej jakości i adekwatności do potrzeb partnerów Wstępny odbiór poszczególnych działań w Projekcie i wskazanie na konieczne uzupełnienia i poprawki w porozumieniu z pozostałymi partnerami Projektu Prezentowanie załoŜeń Projektu podczas konferencji i innych spotkań, BieŜący kontakt z Koordynatorem Projektu, przedstawicielami Partnerów Projektu i organizacjami i instytucjami popierającymi Projekt oraz beneficjentami pośrednimi Projektu Analizę funkcjonującego testowego portalu internetowego Kaszuby.pl w celu wskazania niezbędnych zmian i modyfikacji do uwzględnienia w nowym serwisie Informowanie Koordynatora Projektu o ewentualnych trudnościach w terminowej realizacji projektu Wykonywanie poleceń Koordynatora Projektu.

Z uwagi na szeroki zakres kompetencji i zadań proponuje się wprowadzenie nienormowanego czasu pracy dla Pracownika biura Projektu. Pracownik biura zostanie zatrudnione w ramach umowy o pracę lub umowyzlecenia.

Wsparciem merytorycznym dla Partnera Wiodącego będzie Stowarzyszenie Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie”. Stowarzyszenie, ze względu na doświadczenie w zakresie rozwoju i promocji turystyki będzie doradzało przy wyborze wykonawców poszczególnych zadań przewidzianych w Projekcie.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Wsparciem prawnym w kwestiach związanych z procedurami i obowiązkami wynikającymi ze specyfiki wdraŜania projektu finansowanego z funduszy europejskich będzie Wydział OrganizacyjnoPrawny Starostwa Powiatowego w Bytowie.

B. Biuro Projektu

Biuro Projektu będzie znajdowało się przy ulicy Zamkowej 2 w Bytowie, w Punkcie informacji turystycznej, które naleŜy do Gminy Bytów. Aktualnie, Biuro informacji turystycznej, w wyniku postępowania konkursowego, prowadzone jest przez Stowarzyszenie Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie”. Biuro Projektu będzie organem wykonawczym Zespołu Projektowego, w skład którego wchodzą przedstawiciele wszystkich Partnerów Projektu. W biurze zostanie zatrudniony Pracownik Biura Projektu. Zgodnie z wytycznymi kwalifikowalności wydatków, osoba ta nie będzie miała kontaktu z klientem. Pracownik biura Projektu będzie realizował bieŜące zadania wynikające z harmonogramu realizacji Projektu.

C. Rozliczanie Projektu

Za całość kwestii związanych z finansami Projektu odpowiedzialny będzie Koordynator Projektu, wspomagany przez odpowiednie struktury Starostwa Powiatowego w Bytowie, w tym Wydział FinansowoBudŜetowy Starostwa Powiatowego w Bytowie. Do zadań Koordynatora będzie naleŜało właściwe rozliczanie realizacji Projektu. Osoba odpowiedzialna za rozliczanie Projektu otrzyma premię lub będzie zatrudniona w Projekcie na podstawie umowy, która będzie stanowiła koszt kwalifikowany Projektu.

D. Partnerzy i Zespół Projektowy

Wszyscy Partnerzy odpowiedzialni będą za właściwą realizację Projektu. Partnerzy wyznaczyli swoich przedstawicieli, którzy tworzą Zespół Projektowy. Przedstawiciele Partnerów – Gmin reprezentują wydziały/ referaty poszczególnych urzędów, właściwych ze względu na charakter i zakres projektu. Są to w większości działy zajmujące się promocją lub rozwojem lokalnym, zapewniając odpowiednie kadry, posiadające doświadczenie w realizacji projektów, równieŜ unijnych. W ten sposób zabezpieczają właściwą realizację Projektu od strony organizacyjnej. Partner Stowarzyszenie Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie” dysponuje osobami doświadczonymi w realizacji projektów turystycznych, posiadających zdolności organizacyjne i solidne podstawy merytoryczne do wsparcia Projektu. Poszczególne zadania Partnerów i Zespołu Projektowego zostały opisane wcześniej, znajdują się równieŜ w strukturze organizacji wdroŜenia (Rys.2).

Ustalona na potrzeby Projektu struktura organizacyjna jego wdraŜania zapewnia właściwą realizację Projektu. Siła Projektodawcy i Partnerów oraz zdolność organizacyjna do realizacji Projektu wynika z zaangaŜowania w jego realizację właściwych wydziałów i referatów ze względu na przedmiot i zakres Projektu, a takŜe z faktu doświadczenia Partnerów, w tym Partnera Wiodącego w przygotowywaniu, wdraŜaniu i rozliczaniu projektów współfinansowanych ze źródeł zewnętrznych, w tym środków unijnych, podobnych do projektu przedmiotowego pod względem tematyki i struktury wdraŜania (przedstawione dokładnie w punkcie 2.1. Opis Projektodawcy ).

Główne koszty i sposób finansowania komórek odpowiedzialnych za realizację Projektu

1. Wynagrodzenie Koordynatora Projektu: 1000 pln/ miesiąc, przez cały okres realizacji Projektu, w sumie 24 000 pln 2. Wynagrodzenie Pracownika biura Projektu: 3000 pln/ miesiąc, przez cały okres realizacji Projektu, w sumie 72 000 pln 3. Wynagrodzenie Księgowej: 300 pln/ miesiąc, przez cały okres realizacji Projektu, w sumie 7 200pln 4. Wynagrodzenia dla 10 przedstawicieli Partnerów: 89, 30 pln/miesiąc, przez cały okres realizacji Projektu, w sumie 21 453pln 5. Koszty biura Projektu, przez cały okres realizacji Projektu: 11 431,20 pln.

Koszty osobowe i koszty biura Projektu będą stanowiły koszty kwalifikowane Projektu i zostaną pokryte z budŜetu Projektu: wkładu własnego Partnerów i dotacji EFRR.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

ZESPÓŁ PROJEKTOWY Zadania Partnerów

Merytoryczne wsparcie Zarząd Stowarzyszenia LOT realizacji Projektu BIURO Kaszuby Bytowskie Opiniowanie specyfikacji PROJEKTU zamówień i wyboru Referat Gospodarki Przestrzennej i wykonawców zadań Ochrony Środowiska Urzędu Gminy w Borzytuchomiu Wyznaczenie Ko ordynator przedstawiciela do Zespołu Projektu Wydział Edukacji i Promocji Zespołu Projektowego Ścisła współpraca na Urzędu Miejskiego w Bytowie kaŜdym etapie realizacji

Czynny udział i

Partner Wiodący – Lider Projektu Referat Gospodarczo Inwestycyjny opiniowanie Powiat Bytowski Urzędu Gminy w Czarnej Dąbrówce poszczególnych działań podejmowanych w Projekcie

Referat Promocji Ur zędu Podejmowanie działań Zadania wdroŜeniowych w trakcie Gminy w Kołczygłowach realizacji Projektu i 5 lat po zakończeniu realizacji:

Zarządzanie Referat Kultura i fundusze Udostępnianie i Wydział Rozwoju unijne / Informatyk Urzędu Projektem pozyskiwanie informacji Gospodarczego Gminy w Lipnicy na temat atrakcyjności

turystycznej i kulturowej Monitoring Wydział Edukacji, Wydział Rozwoju Lokalnego i gminy Promocji Urzędu Miejskiego w Tworzenie i i ewaluacja Kultury i Sportu Miastku aktualizowanie baz danych dotyczących danej

Rozliczanie Wydział Finansowo Referat Rozwoju Lokalnego gminy w serwisie

Projektu BudŜetowy Urzędu Gminy w Parchowie internetowym Współpraca przy tworzeniu treści folderów Podinspektor ds. Promocji Aktualizacja billboardów Urzędu Gminy w Studzienicach ze środków własnych Współpraca w organizacji

Dział Prom ocji Gminy Urzędu i przeprowadzenia konferencji promocyjnej Gminy w Trzebielinie Projektu Działania na rzecz Referat Gospodarczy Urzędu promocji i informacji o Gminy w Tuchomiu Projekcie

Zapewnienie i zabezpieczenie wkładu finansowego – wszyscy Rysunek 2 Struktura organizacji wdroŜenia Partnerzy proporcjonalnie do Źródło opracowanie własne udziału oprócz Stowarzyszenia LOT Kaszuby Bytowskie

Procedura wdraŜania Projektu Po okresie weryfikacji wniosku czyli od momentu podpisania umowy o dofinansowanie z Zarządem Województwa Pomorskiego, rozpocznie się właściwe wdraŜanie Projektu. Z punktu widzenia Projektodawców, po tym okresie moŜna wyróŜnić następujące etapy:

1. Przygotowanie organizacyjne Partnera Wiodącego i Partnerów do rozpoczęcia realizacji Projektu. 2. Przygotowanie i przeprowadzenie procedur przetargowych.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

3. Wyłonienie wykonawców poszczególnych zadań przewidzianych w Projekcie. 4. Odbiór części pierwszej zadania – Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur”. 5. Odbiór poszczególnych składowych drugiej części zadania – promocyjnej: systemu identyfikacji wizualnej, serwisu internetowego, folderów promocyjnych, przewodnika typu audioguide, tabliczek znakujących atrakcje turystyczne w przestrzeni, mobilnego stoiska ekspozycyjnego. 6. Równolegle, przebiegać będą działania związane z promocją i informacją o Projekcie. 7. BieŜące monitorowanie i ewaluacja Projektu. 8. Okresowe sprawozdania i wnioski o płatność. 9. Sprawozdanie końcowe i końcowy wniosek o płatność.

Dokładany harmonogram realizacji całości Projektu ujęty został w Rozdziale 4.1. Analiza Finansowa niniejszego Studium.

Wybór wykonawców zadań w Projekcie Zaplanowane w Projekcie działania realizowane będą poprzez wykonawców zewnętrznych, zgodnie z Ustawą z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2005r. nr 249 poz. 2104 z późn. zm.) oraz Ustawą Prawo Zamówień Publicznych z dnia 29 stycznia 2004r., (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 oraz z 2008 r. Nr 171, poz. 1058). Za przeprowadzenie postępowań przetargowych odpowiedzialny będzie Powiat Bytowski.

W procesie wyłonienia wykonawców zadań planuje się przeprowadzenie trzech postępowań przetargowych. W wyniku pierwszego zatrudniony zostanie Pracownik biura Projektu, w wyniku drugiego wyłoniony zostanie wykonawca Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur”. W wyniku trzeciego wykonawcy zadań promocyjnych. Przewiduje się w nim moŜliwość składania ofert częściowych, na poszczególne elementy działań promocyjnych.

Wykonawcy pozostałych działań, opiewających na kwoty od 6 000 14 000 euro wyłonieni zostaną na podstawie Karty zamówień, zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2005r. nr 249 poz. 2104 z późn. zm.) oraz Ustawy Prawo Zamówień Publicznych z dnia 29 stycznia 2004r., (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 oraz z 2008 r. Nr 171, poz. 1058). Planowane zamówienia na podstawie zapytania o cenę to działania mające na celu promocję i informację o Projekcie. Na podstawie zapytania o cenę wyłoniony został takŜe wykonawca studium wykonalności.

Źródła finansowania Zgodnie z zasadami ubiegania się beneficjentów o dofinansowanie projektów nie generujących dochodów, a do takich naleŜy Projekt, moŜe on być dofinansowany w wysokości 75% jego kosztów kwalifikowanych. Realizacja Projektu „Kaszuby czterech kultur” zostanie zatem sfinansowana w 75% ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz w 25% przez udział własny Partnerów. Nie przewiduje się dodatkowych źródeł finansowania Projektu.

Partnerzy poniosą koszt udziału własnego wg następującego schematu:

Po 2/14 wkładu własnego: Powiat Bytowski, Miasto i Gmina Bytów, Miasto i Gmina Miastko

Po 1/14 wkładu własnego: Gminy: Borzytuchom, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Parchowo, Studzienice, Trzebielino, Tuchomie.

Całkowita kwota przeznaczona na realizację Projektu zostanie zabezpieczona uchwałą Rady Powiatu w Bytowie oraz uchwałami Rad poszczególnych Partnerów wysokości proporcjonalnej do udziału w Projekcie. Przekazywanie udziałów finansowych Partnerów, Partnerowi Wiodącemu odbywać się będzie poprzez przelew na konto Partnera Wiodącego środków na dany rok realizacji Projektu do 31 stycznia kaŜdego roku jego realizacji.

Nakłady na realizację Projektu i strukturę finansowania prezentuje Rozdział 4 Wykonalność finansowo ekonomiczna , podrozdział 4.1. Analiza finansowa.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Finansowanie wdroŜenia Projektu W celu przygotowania i realizacji Projektu, Partnerzy przyjmują scentralizowany model rozliczania przepływów finansowych. W umowie o dofinansowanie zawarty będzie numer rachunku bankowego Partnera Wiodącego, który będzie rozliczał się z pozostałymi Partnerami. Przyjęty sposób wykonania zadania wymaga przemieszczania środków finansowych pomiędzy budŜetami Partnerów uczestniczących w Projekcie.

Refundacja wydatków będzie dokonywana przez IZ RPO WP, bezpośrednio na podane konto Partnera Wiodącego, na podstawie wniosku o płatność, składanego przez Partnera Wiodącego, proporcjonalnie do poniesionych wydatków, wykazanych we wniosku o płatność i udokumentowanych wystawionymi fakturami.

W przyjętym modelu partnerstwa koszt utrzymania efektów – produktów Projektu, przez okres 5 lat po jego zakończeniu, ponoszą wszyscy Partnerzy, uczestniczący w montaŜu finansowym.

ZagroŜenia instytucjonalne związane z realizacją Projektu Przewidywanie zagroŜeń świadczy o świadomym zarządzaniu Projektem. W przedmiotowym Projekcie zidentyfikowano następujące zagroŜenia, które mogłyby wystąpić podczas jego realizacji:

1. Nieterminowa, w stosunku do harmonogramu realizacja Projektu, 2. Opóźnienie przeprowadzenia i rozstrzygnięcia postępowań przetargowego, na co składa się moŜliwość oprotestowania przetargu, 3. Trudność znalezienia odpowiednich podmiotów, gotowych podjąć się realizacji głównych zadań w Projekcie w określonym czasie i zgodnie z przyjętą koncepcją, 4. MoŜliwość braku chęci współpracy przy Projekcie przedstawicieli branŜy turystycznej w ramach tworzenia załoŜeń do markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur”.

Przygotowanie Partnera Wiodącego i Partnerów do radzenia sobie z zagroŜeniami, mogącymi mieć wpływ na właściwą realizację Projektu:

1. Beneficjent Projektu – Partner Wiodący oraz większość Partnerów posiadają doświadczenie w realizacji projektów współfinansowanych ze środków unijnych. Doświadczenie to pozwala na szybkie reagowanie w sytuacjach kryzysowych, które mogłyby skutkować nieterminową realizacją Projektu. Ponadto, Partnerzy powołali Zespół Projektowy, składający się z ich przedstawicieli, którzy zobowiązani są na bieŜąco kontrolować postępy wdraŜania Projektu. Wsparciem dla Zarządzających Projektem będzie sprawnie funkcjonujące Wydziały Rozwoju Gospodarczego, Edukacji, Kultury i Sportu, a takŜe Wydział OrganizacyjnoPrawny i Wydział FinansowoBudŜetowy Starostwa Powiatowego w Bytowie. 2. Projektodawcy przygotowali się na zaistnienie sytuacji oprotestowania przetargów, zakładając taką moŜliwość przy opracowaniu harmonogramu Projektu. Oprotestowania nie powinny zatem mieć wpływu na właściwą realizację Projektu. 3. Przygotowując się do realizacji Projektu, Partnerzy przeprowadzili wstępne rozeznanie rynku, które pozwala stwierdzić niewielkie prawdopodobieństwo wystąpienia trudności w znalezieniu wykonawców zadań przewidzianych w Projekcie. Ponadto, nakłady na realizację projektu zostały skalkulowane na podstawie zapytań o cenę i wycen potencjalnych wykonawców, co minimalizuje ryzyko nie znalezienia właściwych wykonawców. 4. Beneficjent poprzez działania promocyjne Projektu, stworzy pozytywny jego wizerunek, pokazując otwartość i chęć współpracy ponad podziałami dla rozwoju turystyki na obszarze realizacji Projektu, co powinno przekonać niezdecydowanych o korzyściach współpracy.

Projektodawcy są w pełni przygotowani do realizacji Projektu, zgodnie z przyjętym harmonogramem i kosztorysem. Zapewnią oni właściwą realizację Projektu pod względem organizacyjnym i finansowym.

Promocja Projektu Zgodnie z art. 8 Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 roku, beneficjenci są zobowiązani do informowania opinii publicznej o pomocy otrzymanej z funduszy europejskich, poprzez wykorzystanie róŜnych narzędzi i kanałów. Za działania związane z promocją i informacją odpowiedzialny będzie Lider Projektu, jednak wszyscy Partnerzy są zobowiązani do przestrzegania

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO obowiązków wynikających z art. 8 Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 roku.

Celem działań promocyjnych i informacyjnych w Projekcie jest: 1. Zwiększenie świadomości opinii publicznej o udziale środków Unii Europejskiej w Projekcie, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 20072013. 2. Poinformowanie opinii publicznej o realizowanym Projekcie „Kaszuby czterech kultur” w ramach, którego wykreowane zostaną markowe produkty turystyczne i ich system identyfikacji wizualnej, uruchomiony zostanie serwis internetowy, powstaną foldery promocyjne, przewodnik typu audioguide, a takŜe mobilne stoisko ekspozycyjne, tabliczki znakujące atrakcje i witacze słuŜące promocji produktów markowych „Kaszuby czterech kultur” 3. Stworzenie właściwego wizerunku obszaru objętego Projektem w oczach mieszkańców Powiatu i Województwa.

W ramach działań promocyjnych Projektu, podjęte zostaną następujące działania: 1. Publikacje na temat realizacji Projektu w prasie regionalnej i specjalistycznej 2. Publikacje na stronach internetowych Starostwa Powiatowego w Bytowie www.powiatbytowski.pl oraz www.kaszuby.pl, Stowarzyszenia Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie”, urzędów gmin: Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Miastko, Parchowo, Studzienice, Tuchomie, Trzebielino. 3. Zamieszczenie informacji o realizacji Projektu w witrynach ogłoszeniowych w siedzibach właściwych Partnerom. 4. Organizacja konferencji podsumowującej Projekt.

Ponadto promocji Projektu słuŜyć będą powstałe w wyniku realizacji Projektu: 1. Serwis internetowy 2. Foldery promocyjne 3. Mobilne stoisko ekspozycyjne 4. Tabliczki znakujące atrakcje w przestrzeni 5. Billboardy – Witacze

Zgodnie z art.8 Rozporządzenia Komisji Europejskiej (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006r., określającym przepisy wykonawcze do Rozporządzenia 1083/2006 odnośnie obowiązków informacyjnych i komunikacyjnych stosowanych przez Państwa Członkowskie, wszystkie materiały informacyjne i promocyjne, a w tym:

1. materiały prasowe, warsztatowe, konferencyjne, multimedialne, Internetowe, 2. foldery promocyjne, serwis internetowy, tabliczki znakujące atrakcje, stoisko ekspozycyjne oraz witacze 3. korespondencja prowadzona w sprawach Projektu z wykonawcami i instytucjami zaangaŜowanymi we wdraŜania RPO, 4. ogłoszenia na wybór wykonawców, 5. umowy z wykonawcami oraz dokumentacje przetargowe, 6. umowy z pracownikami zatrudnionymi w ramach Projektu lub opisów stanowisk takich pracowników będą zawierać: 1. logo Unii Europejskiej 2. logo Narodowej Strategii Spójności (NSRO/NSS) 3. logo „Pomorskie w Unii” 4. informację na temat źródła finansowania Projektu, tzn. napis „Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach RPO WP 2007 2013 ”

Wszystkie stosowane logotypy będą miały zbliŜoną wielkość.

Wszelkie publikacje związane z Projektem będą zawierały takŜe pełne dane teleadresowe Starostwa Powiatowego w Bytowie jako Lidera Projektu oraz adres strony internetowej Powiatu, na której znajdować się będą, uaktualniane przez okres trwania Projektu, informacje o postępie prac, a takŜe informacje o Partnerach i linki do wszystkich Partnerów realizujących Projekt.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Ponadto, podczas spotkań warsztatowych, przeprowadzanych w toku realizacji Projektu oraz podczas konferencji podsumowującej Projekt, przed wejściem na salę zawieszone zostaną plakaty informacyjne, zawierające wszystkie powyŜszej przytoczone loga i treści. Podczas spotkań warsztatowych ich uczestnicy otrzymają równieŜ odpowiednio oznakowane teczki.

W trakcie konferencji podsumowującej Projekt jej uczestnicy otrzymają pakiet promocyjny zawierający: płytę CD z prezentacją multimedialną dotyczącą realizacji Projektu, w tym skrótowe przedstawienie załoŜeń Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” a takŜe foldery promocyjne „Kaszuby czterech kultur”, powstałe w wyniku realizacji Projektu. Materiały informacyjne włoŜone zostaną w teczkę, a kaŜdy uczestnik otrzyma dodatkowo smycz reklamową. Wszystkie elementy pakietu zawierać będą logo Unii Europejskiej oraz odniesienie do EFRR tzn. napis „Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach RPO WP 2007 2013 ”, logo NSRO (NSS) oraz logo „Pomorskie w Unii”.

W celu poinformowania jak największej liczby osób o realizowanym Projekcie, informacja o nim zostanie wywieszona w gablotach informacyjnych wszystkich Partnerów realizujących Projekt. Opatrzona w logo Unii Europejskiej oraz odniesieniem do EFRR tzn. napisem „Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach RPO WP 2007 2013 ” oraz logo NSRO (NSS) i „Pomorskie w Unii” wraz z podaniem całkowitego kosztu realizacji Projektu i wkładu poszczególnych Partnerów.

Beneficjent i Partnerzy Projektu zobowiązują się do spełnienia wymagań odnośnie znaków graficznych, dotyczących ich kolorystyki, rozmiarów oraz rozmieszczenia, zgodnie z Wytycznymi dotyczącymi promocji projektów UE dla Beneficjentów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 20072013.

Specyfikacja planowanych usług przy promocji Projektu:

1. zlecenie wykonania teczek 150 szt. 2. zakup płyt CD z wykonaniem nadruku 150 szt. 3. Zlecenie wykonania smyczy promocyjnych 200 szt. 4. zlecenie wykonania 20 plakatów informacyjnych wykorzystywanych na warsztatach i konferencji podsumowującej Projekt 5. zlecenie publikacji prasowych – 1 w prasie regionalnej, 1 w prasie specjalistycznej 6. organizacja konferencji: wynajem sali, catering

Partnerzy Projektu deklarują sporządzanie publikacji prasowych oraz tych na strony internetowe, przewidzianych dla celów promocji i informacji Projektu oraz pełną kooperację w pracach związanych ze wszystkimi działaniami promocyjnymi przewidzianymi w Projekcie.

Wszelkie działania podjęte w celu promocji Projektu stanowią niezbędny element Projektu i oddziałują bezpośrednio na wskaźniki osiągane w Projekcie. Ich ilość i charakter dostosowane są do specyfiki Projektu, którego sukces polegał będzie na efektywnym wdroŜeniu załoŜeń.

2.3. Uwarunkowania prawne realizacji projektu

Projekt nie wymaga szczególnych zezwoleń wymaganych prawem krajowym i europejskim, koniecznych do rozpoczęcia i jego właściwej realizacji. Ze względu na dofinansowanie projektu w systemie refundacji, niezbędne są uchwały podjęte przez Partnerów Projektu zaangaŜowanych finansowo, o zabezpieczeniu kwoty przewidzianej w kosztorysie na realizację projektu. Rady Powiatu Bytowskiego oraz Rady Gmin: Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Miastko, Parchowo, Studzienice, Trzebielino, Tuchomie, podejmą uchwały o ujęciu w budŜetach, na wszystkie lata realizacji Projektu, środków na realizację Projektu, zatem pod względem finansowoprawnym Projekt jest gotowy do realizacji. Powiat Bytowski zabezpieczy środki na całość zaplanowanych działań.

Z punktu widzenia prawa, istotnym czynnikiem wpływającym na zgodną z prawem realizację Projektu, będzie przeprowadzenie postępowań przetargowych na działania przewidziane w Projekcie, zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2005r. nr 249 poz. 2104 z późn. zm.) oraz Ustawy Prawo Zamówień Publicznych z dnia 29 stycznia 2004r., (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 oraz z 2008 r. Nr 171, poz. 1058). Przede wszystkim, Lider Wiodący – Powiat Bytowski,

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO odpowiedzialny za przeprowadzenie postępowań przetargowych, jako Zamawiający, zobowiązuje się do przygotowania i przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji i równe traktowanie Wykonawców 17 , a czynności nim związane (…) wykonają osoby zapewniające bezstronność i obiektywizm. Zamówienia udzielane będą (…) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskania najlepszych efektów z danych nakładów 18 . W przypadku zamówień powyŜej kwoty 14 000 euro, wyłonienie wykonawcy nastąpi poprzez postępowanie przetargowe, natomiast w przypadku zamówień na kwotę od 6 000 14 000 euro, poprzez Kartę zamówień wg załącznika nr 11 do Przewodnika Beneficjenta RPO WP 20072013.

Jako, Ŝe Projekt zakłada przygotowanie, wykonanie i ustawienie w przestrzeni witaczybillboardów oraz montaŜ tabliczek znakujących atrakcje turystyczne, dla zgodnej z prawem realizacji Projektu, niezbędne jest zastosowanie się do zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i otrzymania zgody na umieszczenie tabliczek od podmiotów do których naleŜą. Wszyscy Partnerzy, na terenie których zostaną usytuowane witaczebillboardy zobowiązują się do przestrzegania zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz decyzji o warunkach zagospodarowania terenu w trakcie realizacji działania polegającego na ustawieniu witaczy w przestrzeni.

2.4. Trwałość instytucjonalna

Beneficjent zapewnia, Ŝe posiada zdolność organizacyjną i finansową do utrzymania Projektu. Przez cały okres realizacji Projektu oraz w 5 lat po jego zakończeniu realizacji, jak i w okresie późniejszym za realizację Projektem będzie odpowiedzialny Powiat Bytowski oraz na podstawie umowy partnerskiej wszyscy Partnerzy, reprezentowani przez powołany Zespół Projektowy. Przez cały ten okres Zarządzanie Projektem pozostanie w kwestii Starostwa Powiatowego w Bytowie. W mocy pozostaje takŜe zakres zadań Partnerów przedstawiony w punkcie 2.2. Opis wdraŜania projektu . NaleŜy podkreślić, Ŝe poprzez realizację Projektu, wszyscy Partnerzy, w tym Beneficjent, realizują załoŜenia odnośnie promocji i rozwoju, zapisane w swoich dokumentach strategicznych, co dodatkowo uwiarygodnia zachowanie trwałości instytucjonalnej Projektu. Realizując Projekt, realizują oni własne cele rozwojowe. Beneficjent, jako jednostka samorządu terytorialnego gwarantuje utrzymanie trwałości instytucjonalnej przez cały okres realizacji Projektu i po jego zakończeniu.

Powstałe w wyniku realizacji Projektu: dokument strategiczny dotyczący „Kaszub czterech kultur”, system identyfikacji wizualnej, serwis internetowy, foldery promocyjne, przewodnik typu audioguide, billboardywitacze, tabliczki oraz mobilne stoisko ekspozycyjne, po zakończeniu realizacji Projektu stanowić będą własność Partnera Wiodącego. W okresie 5 lat po zakończeniu realizacji Projektu Powiat Bytowski i wszyscy Partnerzy pokrywać będą koszty związane z utrzymaniem celów Projektu ze środków własnych. Środki zostaną zabezpieczone uchwałami Rady Powiatu Bytowskiego oraz rad Partnerów, zaangaŜowanych finansowo.

Po zakończeniu realizacji Projektu, Powiat Bytowski przekaŜe protokolarnie billboardywitacze, na stan środków trwałych Partnerów samorządowych, co ułatwi zarządzanie ich treścią, zgodnie z załoŜeniami Projektu. Partnerzy samorządowi zadeklarowali zmianę treści promocyjnych co kwartał ze środków własnych. Przekazanie billboardów witaczy nie grozi zakłóceniem konkurencji na rynku. Partnerzy jako jednostki samorządu terytorialnego są wiarygodnymi i wiarygodnymi operatorami majątku powstałego w trakcie realizacji Projektu. Zapewnią trwałość rezultatów, zgodnie z załoŜeniami Projektu.

Przewidywane koszty w okresie 5 lat po zakończeniu realizacji Projektu:

utrzymanie serwisu internetowego aktualizacja informacji zamieszczonych na billboardach – kaŜda gmina pokrywa koszty we własnym zakresie dodruk folderów kontynuacja oznakowania atrakcji w przestrzeni

17 Ustawy Prawo Zamówień Publicznych z dnia 29 stycznia 2004r (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 oraz z 2008 r. Nr 171, poz. 1058)

18 Ustawy z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2005r. nr 249 poz. 2104 z późn. zm.)

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Za utrzymywanie i aktualizację serwisu internetowego odpowiedzialni będą wszyscy Partnerzy Projektu. W ramach umowy partnerskiej, Partnerzy ustalili, Ŝe zobowiązują się do bieŜącej aktualizacji treści serwisu internetowego, w trakcie realizacji Projektu oraz na co najmniej 5 lat po zakończeniu jego realizacji. Aktualizacja zakłada dalsze gromadzenie, przetwarzanie i wprowadzanie danych do serwisu odnośnie terenu, który jest im właściwy.

W okresie 5 lat przewiduje się dodrukowanie folderów promocyjnych oraz kontynuację znakowania atrakcji rozpoczętą w trakcie realizacji Projektu. Koszty po zakończeniu realizacji Projektu pokrywać będą Partnerzy z budŜetów własnych.

Za zmiany treści billboardów – witaczy odpowiadać będą poszczególni Partnerzygminy, którzy z własnych budŜetów finansować będą ich utrzymanie.

WdroŜenie kolejnych załoŜeń opracowanych markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” będzie naleŜało do Parterów. Decydując się na kontynuację zadań podjętych w Projekcie, koszty kolejnych działań pokryją ze środków przewidzianych we własnych budŜetach lub z pozyskanych środków zewnętrznych. Wykreowana marka „Kaszuby czterech kultur” będzie naleŜała do Beneficjenta Projektu.

3. Wykonalność techniczno technologiczna

3.1. Zgodność projektu z krajowymi i regionalnymi dokumentami strategicznymi

W ujęciu tabelarycznym przedstawiono zgodność Projektu z krajowymi i regionalnymi dokumentami strategicznymi. Uwzględniono następujące dokumenty:

1. Strategię Rozwoju Kraju na lata 20072015 2. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 20072013 3. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 20072013 4. Strategię Rozwoju Województwa Pomorskiego 5. Strategię Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata 20072013 6. Program Rozwoju Produktów Turystycznych Województwa Pomorskiego na lata 20082013 7. Kierunki rozwoju turystyki do 2015 8. Marketingową Strategia Polski w sektorze turystyki na lata 20082015

W punkcie tym opisano takŜe wpływ Projektu na polityki horyzontalne w kwestii polityki ochrony środowiska, polityki równych szans oraz rozwoju społeczeństwa informacyjnego.

Nazwa Dokumentu Priorytety i cele, z którymi projekt wykazuje zgodność

Strategia Rozwoju Kraju Cel główny: Podniesienie poziomu i jakości Ŝycia mieszkańców Polski: na lata 20072015 poszczególnych obywateli i rodzin. „(…) m.in. poprzez uczestnictwo w turystyce i kulturze (…)”.

Priorytet 6. Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej. KIERUNKI POLITYKI REGIONALNEJ PAŃSTWA WOBEC WOJEWÓDZTW WOJ. POMORSKIE: „(…) Wspierane będą wysiłki regionu na rzecz zrównowaŜonego i efektywnego wykorzystania jego walorów kulturowych i przyrodniczych, jako zasobu turystycznego o znaczeniu międzynarodowym(…).” Uzasadnienie: Realizacja projektu przyczyni się do efektywnego wykorzystania walorów kulturowych Kaszub – obszaru o wielonarodowej historii. Poprzez opracowanie serwisu internetowego (tłumaczonego na język angielski, kaszubski,

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

niemie cki, rosyjski lub ukraiński) i folderów promocyjnych wielokulturowość Kaszub zostanie przybliŜona zarówno turystom z Polski i zagranicy (tłumaczenie na język angielski, niemiecki i kaszubski), jak i mieszkańcom obszaru objętego Projektem. Podjęte działania podniosą poziom świadomości regionalnej, zwiększą zainteresowanie regionem oraz przyczynią się do rozpropagowania informacji na temat organizowanych wydarzeń o znamionach kaszubskich. Przygotowane w ramach projektu mobilne stoisko ekspozycyjne pozwoli na promocję w kraju i poza jego granicami. Wszelkie działania podjęte w Projekcie będą miały charakter uporządkowany i oparte zostaną o wytyczne opracowanego w ramach Projektu Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby Czterech Kultur”. Pozwoli to na zrównowaŜone – z myślą o przyszłych pokoleniach wykorzystanie walorów turystycznych, kulturowych i przyrodniczych.

Narodowe Strategiczne Cel główny: Tworzenie warunków dla rozwoju konkurencyjności gospodarki polskiej Ramy Odniesienia na lata opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz 20072013 wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej.

Cel horyzontalny 5. Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej.

Uzasadnienie: Przedmiotowy Projekt przyczyni się do realizacji celu głównego poprzez stworzenie podstaw wiedzowych do wzrostu atrakcyjności i konkurencyjności oferty turystycznej obszaru objętego Projektem, a jednocześnie województwa pomorskiego. Stanie się to za sprawą opracowanego w ramach Projektu Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych Kaszub Czterech Kultur oraz zrealizowanych działań promocyjnoinformacyjnych.

Wsparcie potencjału endogenicznego poprzez wykreowane markowe produkty turystyczne oraz podjęte działania promocyjne (serwis www, foldery, przewodnik typu audioguide, witacze, tabliczki znakujące atrakcje, stoisko ekspozycyjne) i wizerunkowe (system identyfikacji wizualnej) przyczyni się do budowy pozytywnego wizerunku obszaru objętego Projektem. Realizując Cel horyzontalny 5 Projekt przyczyni się do gospodarczego wzmocnienia sektora turystyki w Powiecie i Gminach, co zmniejszy niekorzystne zjawiska demograficzne i marginalizacji ekonomicznej terenów słabiej rozwiniętych. Przyczyni się takŜe do rozwoju usług i infrastruktury na terenach, dla których rozwój turystyki jest jedyną szansą na polepszenie sytuacji gospodarczej. Wzrost konkurencyjności obszaru objętego Projektem przełoŜy się bezpośrednio na lepszą pozycję konkurencyjną województwa pomorskiego na rynku ogólnopolskim.

Regionalny Program Cel główny: Poprawa konkurencyjności gospodarczej, spójności społecznej i Operacyjny Województwa dostępności przestrzennej województwa przy zrównowaŜonym wykorzystaniu Pomorskiego na lata 2007 specyficznych cech potencjału gospodarczego i kulturowego regionu oraz przy 2013 pełnym poszanowaniu jego zasobów przyrodniczych.

Poprawa atrakcyjności osiedleńczej i turystycznej Wzmacnianie atrakcyjności turystycznej będzie realizowane w sposób pozwalający na zrównowaŜone wykorzystanie bogactwa środowiska naturalnego i kulturowego regionu poprzez dywersyfikację oferty turystycznej, inwestycje w ogólnie dostępną infrastrukturę turystyczną, obiekty dziedzictwa kulturowego, obszary cenne przyrodniczo oraz tworzenie i promocję sieciowych produktów turystycznych.

Oś Priorytetowa 6. Turystyka i dziedzictwo kulturowe. Cel główny: Efektywne i zrównowaŜone wykorzystanie potencjału przyrodniczego i kulturowego dla rozwoju turystyki. Cele szczegółowe: Rozwijanie systemu informacji turystycznej i kulturalnej oraz promocja sieciowych produktów turystycznych; Poprawa atrakcyjności turystycznej miejsc o wysokich walorach kulturowych; ZrównowaŜone wykorzystanie walorów przyrodniczych regionu w rozwoju turystyki.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Działanie 6.2. Promocja i informacja turystyczna. Cel główny: Rozwijanie systemu informacji turystycznej i kulturalnej oraz promocja sieciowych produktów turystycznych.

Uzasadnienie: Przedmiotowy Projekt wykazuje pełną spójność z celami RPO WP na lata 20072013. Projekt zakłada realizację celu głównego RPO WP poprzez wzmocnienie atrakcyjności turystycznej obszaru objętego Projektem, tworząc i promując markowe produkty turystyczne „Kaszub Czterech Kultur”. Przyczynia się jednocześnie do zróŜnicowania oferty regionu, której środek cięŜkości skierowany jest aktualnie ku wybrzeŜom Morza Bałtyckiego. Realizacja Projektu wpływa takŜe na wzrost konkurencyjności terenów Powiatu Bytowskiego i 10 Gmin, co pośrednio moŜe przełoŜyć się na poprawę warunków społecznogospodarczych tego obszaru, jak i całego województwa.

Projekt „Kaszuby Czterech Kultur” w pełni wpisuje się w realizację celów Priorytetu 6. Turystyka i dziedzictwo kulturowe oraz Działania 6.2. Promocja i informacja turystyczna.

W ramach Projektu zostaną opracowane i wypromowane nowe, sieciowe produkty turystyczne, wykorzystujące potencjał regionalnego i lokalnego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego obszaru, który obejmie Projekt. Opracowany w ramach Projektu Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” przedstawiał będzie wypracowane wspólnie z branŜą turystyczną rozwiązania o charakterze strategicznym. Nakreślone kierunki rozwoju i promocji turystyki na obszarze realizacji Projektu, wytyczone cele i konkretne zadania pozwolą na podejmowanie efektywnych działań. W procesie kreacji produktów turystycznych uczestniczyć będzie branŜa turystyczna, która wspólnie z Projektodawcami wypracuje optymalne rozwiązania. Projekt pozwoli na rozpoczęcie współpracy samorządów i branŜy turystycznej oraz opracowanie konkurencyjnych produktów turystycznych, które stanowią podstawę rozwoju oferty turystycznej. Realizacja Projektu przyczyni się takŜe do promocji produktów turystycznych i rozwijania systemu informacji o atrakcjach, infrastrukturze, wydarzeniach, historii obszaru „Kaszub czterech kultur”. Będzie to moŜliwe za sprawą opracowanego w Projekcie serwisu internetowego, folderów promocyjnych, przewodnika typu audio guide, tabliczek znakujących atrakcje turystyczne oraz billboardów witaczy. Zgodnie z załoŜeniami Działania 6.2. Projekt realizowany będzie w partnerstwie, ma charakter kompleksowy oraz regionalny zasięg.

Strategia Rozwoju Prio rytet I. Konkurencyjność Województwa Cel strategiczny 3 : Rozwój gospodarki wykorzystującej specyficzne zasoby Pomorskiego regionalne „(…) m.in. poprzez 1. kreowanie i wspieranie rozwoju regionalnych i tradycyjnych produktów Ŝywnościowych oraz innych marek regionalnych; 2. ochronę dziedzictwa historycznego, kulturowego i przyrodniczego sprzyjającą jego racjonalnemu wykorzystaniu w rozwoju społecznogospodarczym, w tym m.in. wspieranie rozwoju regionalnych przemysłów kultury oraz regionalnych produktów turystycznych (…)” Cel strategiczny 4: Efektywna sfera publiczna (…) m.in. poprzez kreowanie spójnego wizerunku województwa pomorskiego na podstawie systemu zintegrowanej komunikacji marketingowej(…)”

Priorytet II. Spójność Cel strategiczny 3: Rozwój społeczeństwa obywatelskiego (…) m.in. 1. wspieranie działań słuŜących umacnianiu róŜnorodności i toŜsamości regionalnej, utrwalanie dziedzictwa Kaszub, Kociewia, Powiśla i śuław oraz innych części regionu, pielęgnacja i rozwój języka kaszubskiego i lokalnych dialektów, a takŜe pielęgnowanie tradycji morskich i historycznych, w tym solidarnościowych; 2. wspieranie rozwoju kultury i poprawa dostępności mieszkańców regionu do oferty kulturalnej.

Priorytet III. Dostępność.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Cel strategiczny 4. Zachowanie i poprawa stanu środowiska przyrodnicz ego (…) m.in. 1. zmniejszenie poziomu zanieczyszczenia środowiska oraz negatywnych oddziaływań na środowisko, w tym na wody podziemne i powierzchniowe, a takŜe na powietrze atmosferyczne

Uzasadnienie: Kreacja i promocja markowych produktów turystycznych „Kaszub czterech kultur”, opartych na potencjale kulturowym i przyrodniczym przyczyni się do ochrony dziedzictwa historycznego, kulturowego i przyrodniczego oraz jego racjonalnego wykorzystania w Ŝyciu społeczno gospodarczym. W skutek realizacji Projektu, poprzez opracowany serwis www, foldery promocyjne, tabliczki znakujące atrakcje czy przewodnik audioguide, upowszechniona zostanie wiedza o atrakcyjności kulturowej i przyrodniczej obszaru, co przełoŜy się na wzrost rozpoznawalności obszaru, a tym zdynamizuje ruch turystyczny. W dłuŜszym okresie poskutkuje to wzrostem dochodów mieszkańców, w tym gestorów bazy turystycznej oraz wzrost zatrudnienia w sektorze usług. Realizacja Projektu sprzyjać będzie takŜe kreowaniu spójnego wizerunku województwa dopełniając tym samym realizację celów Priorytetu I. Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego. Opracowany system identyfikacji wizualnej i komunikaty promocyjne zachowają spójność z komunikacją marketingową województwa. Realizacja Projektu wykazuje takŜe spójność z Priorytetem II. w kwestii podtrzymywania i wzmacniania róŜnorodności regionalnej i utrwalania dziedzictwa Kaszub. Promując atrakcje i usługi związane z wielokulturowością „Kaszubami czterech kultur” poprzez serwis internetowy, foldery promocyjne, przewodnik typu audioguide, tabliczki znakujące atrakcje w przestrzeni, billboardy witacze Projekt będzie przyczyniał się do budowania świadomości mieszkańców i turystów, a takŜe umoŜliwiał im łatwy dostęp do informacji o wydarzeniach i regionalnej ofercie. Ponadto, serwis internetowy i foldery promocyjne zostaną wydane w kaszubskiej wersji językowej, co przyczyniać się będzie do pielęgnowania tradycji obszaru i języka regionalnego. Projekt realizuje takŜe cele Priorytetu III. Dostępność poprzez wykreowanie markowych produktów turystycznych z uwzględnieniem zrównowaŜonego rozwoju, zapobiegając negatywnym oddziaływaniom na środowisko, a takŜe poprzez działania mające na celu ukierunkowanie ruchu turystycznego na obszary niezagroŜone antropopresją. Promocja produktów turystycznych obszaru objętego Projektem przyczyni się do przekierowania strumieni ruchu turystycznego, którego środek cięŜkości przypada na obszar nadmorski województwa pomorskiego, powodując nadmierne obciąŜenie dla środowiska przyrodniczego.

Strategia Rozwoju Priorytet 1. Rozwój partnerstwa i współpracy na rzecz spójnego systemu Turystyki w zarządzania Województwie Pomorskim Cel 1.1. Współpraca pomiędzy samorządem, branŜą turystyczną i organizacjami na lata 20042013 pozarządowymi poprzez rozwiązania instytucjonalne i pozainstytucjonalne.

Priorytet 3. Tworzenie markowych produktów turystycznych Cel 3.1 Zbudowanie oferty turystycznej regionu w postaci kompleksowych produktów turystycznych obejmujących atrakcje i usługi. Cel 3.2 Wykreowanie markowych produktów turystycznych identyfikujących unikatowe i osobliwe cechy regionu.

Priorytet 5. Tworzenie spójnej promocji oraz zintegrowanego systemu informacji turystycznej Cel 5. 1. Wzrost efektywności działań promocyjnych turystyki.

Uzasadnienie: Przystąpienie do Projektu i jego realizacji 12 partnerów, w tym 1 powiatu, 10 gmin i 1 stowarzyszeniem turystycznym na mocy umowy partnerskiej na rzecz wspólnej promocji wskazuje wprost na realizację Celu 1.1. Cel ten zostanie spełniony równieŜ poprzez zakładaną w Projekcie współpracę z branŜą turystyczną Spełnienie załoŜeń Celu 3.1. i 3.2. SRT nastąpi poprzez wykreowane w ramach Projektu markowych produktów turystycznych „Kaszub Czterech Kultur”. Produkty wynikać będą ze specyfiki kulturowej i przyrodniczej regionu, a w szczególności

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

obszaru objętego Projektem . Ponadto Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszub Czterech Kultur”, opracowany w ramach Projektu, opierał się będzie na istniejących atrakcjach i usługach, które w efekcie realizacji Projektu stanowić będą spójną ofertę turystyczną przedmiotowego obszaru. Projekt zakłada takŜe promocję kompleksowej oferty poprzez opracowany w Projekcie serwis internetowy, foldery promocyjne, przewodnik typu audioguide oraz system informacji przestrzennej: tabliczki znakujące atrakcje i billboardy witacze, a takŜe stoisko ekspozycyjne umoŜliwiające promocję na targach i imprezach promocyjnych. Spójne działania promocyjne spowodują ich większą efektywność, przyczyniając się do realizacji Celu 5.1.

Program Rozwoju Kierunki rozwoju produktów turystycznych regionu pomorskiego: Produktów Turystycznych Województwa 1. Produkty adresowane do kluczowych segmentów regionu pomorskiego. Pomorskiego na lata 2008 2. Produkty, które budują swoją markę w oparciu o kluczowe wyróŜniki turystyczne 2013 regionu pomorskiego. ( w tym, RóŜnorodność kulturowa regionu i bogactwo dziedzictwa kulturowego – moŜliwość kreowania pakietów opartych o kulturę ludowa (Kaszub, Kociewia i innych społeczności funkcjonujących w regionie pomorskim), wycieczki tematyczne, kuchnie regionalna itp.;) 3. Produkty wpisujące się w kluczowe dla regionu formy aktywności turystycznej (w tym turystyka krajoznawcza i kulturowa) 4. Produkty, których rozwój pozwala na ograniczenie negatywnych zjawisk w turystyce pomorskiej, dywersyfikację i wzbogacenie oferty turystycznej regionu (w tym nierównomierną penetrację turystyczną regionu, sezonowość, niewystarczająca współpraca branŜy turystycznej) 5. Produkty wzmacniające i eksponujące toŜsamość regionalną Kaszub, Kociewia, śuław, Powiśla lub eksponujące róŜnorodność kulturową pozostałych regionów województwa. 6. Produkty, wykorzystujące nowoczesne technologie w procesie promocji i dystrybucji. (Internet, serwisy, emarketing) 7. Produkty, wpisujące się w załoŜenia i standardy kreacji turystycznego wizerunku województwa i Polski.

Oznacza to, Ŝe powinna być spójna ze strategia kreacji tego wizerunku, wykorzystywać regionalne i krajowe elementy wizualizacji jak logo, hasło promocyjne itp.), w porozumieniu z właścicielami / administratorami tych elementów.

Uzasadnienie: Projekt przewiduje kreację i promocję markowych produktów turystycznych „Kaszub czterech kultur” w pełni odpowiadających kierunkom rozwoju produktów turystycznych regionu pomorskiego. Stworzenie Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” gwarantuje dostosowanie wykreowanych produktów do segmentów turystów w woj. pomorskim, w oparciu o dokumenty strategiczne oraz dostępne badania. Bezsprzecznie powstałe w Projekcie produkty, opierające się o wyróŜnikowy potencjał wielokulturowości i wielonarodowości Kaszub, a takŜe charakterystyczne formy aktywności turystycznej realizować będą w pełni załoŜenia Programu Rozwoju Produktów Województwa Pomorskiego. Kaszubskie wersje językowe serwisu i folderów podkreślać będą wyróŜnik obszaru – język regionalny. Co więcej, wykreowane i promowane produkty pozwolą na dywersyfikację ruchu turystycznego w województwie pomorskim, który na chwilę obecną skupia się na wybrzeŜu Morza Bałtyckiego. Poprzez realizację Projektu, stopniowo, w miarę popularyzacji produktów turystycznych ograniczona zostanie takŜe sezonowość ruchu turystycznego. Stanie się tak m.in. za sprawą nowoczesnego serwisu internetowego, który stale aktualizowany zachęcał będzie do uczestniczenia w wydarzeniach organizowanych na obszarze realizacji Projektu w ciągu całego roku. Walce z sezonowością sprzyjać będzie wykonana w trakcie realizacji Projektu sesja fotograficzna, wykorzystywana w serwisie, obrazująca atrakcyjność Powiatu w kaŜdej porze roku. Projekt wykazuje spójność z Programem jeśli chodzi o zastosowanie nowoczesnych technologii w opracowaniu serwisu www oraz

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

przewodnika typu audio guide , moŜliwego do pobrania z sieci Internet . Pomocne okaŜe się równieŜ stoisko ekspozycyjne, które umoŜliwi promowanie produktów Kaszub czterech kultur podczas wydarzeń regionalnych oraz imprez targowych w kraju i za granicą. Podkreślenia wymaga fakt, Ŝe opracowany w ramach Projektu system identyfikacji wizualnej „Kaszub czterech kultur”, zachowa spójność z systemem identyfikacji województwa pomorskiego, budując jednolity wizerunek promocyjny regionu, zgodnie z załoŜeniami Programu Rozwoju Produktów Turystycznych Woj. Pomorskiego.

Kierunki rozwoju turystyki Cel nad rzędny : Tworzenie warunków prawnych, i nstytucjonalnych, finansowych do 2015 i kadrowych rozwoju turystyki, sprzyjających rozwojowi społeczno gospodarczemu Polski oraz podniesienie konkurencyjności regionów i kraju, przy jednoczesnym zachowaniu walorów kulturowych i przyrodniczych.

Cel wiodący 1. Wzrost znaczenia ekonomicznego turystyki w rozwoju gospodarczym kraju Cel wiodący 2. Wzrost jakości środowiska i Ŝycia Mieszkańców Cel wiodący 3. Współpraca oraz integracja na rzecz turystyki i jej otoczenia w wymiarze społecznym, przestrzennym i ekonomicznym

Obszar priorytetowy 1. Produkt turystyczny o wysokiej konkurencyjności Cel 1. Kreowanie i rozwój konkurencyjnych produktów turystycznych

Obszar priorytetowy 3. Wsparcie marketingowe. Cel 1. Usprawnienie systemu informacji turystycznej. Cel 2. Zwiększenie efektywności działań marketingowych w turystyce, zwłaszcza promocji.

Uzasadnienie: Realizowany Projekt zakłada podniesienie konkurencyjności regionu Pomorza, a w szczególności obszaru Powiatu Bytowskiego i 10 Gmin realizujących Projekt poprzez wykreowanie markowych produktów turystycznych i ich promocję, w oparciu o zachowanie i zrównowaŜone wykorzystanie walorów turystycznych środowiska przyrodniczego i kulturowego. Realizacja projektu poprzez stworzenie i promocję spójnej oferty „Kaszub czterech kultur”, na podstawie istniejących atrakcji i usług turystycznych przyczyniać się będzie do zwiększenia znaczenia turystyki w gospodarce obszaru objętego Projektem, a takŜe województwa i kraju. W ten sposób przyczyni się do realizacji nadrzędnego celu Kierunków rozwoju turystyki określonych przez Ministerstwo Sportu i Turystyki. Wykreowane produkty cechować będzie wysoka konkurencyjność, wynikająca z potencjału kulturowego, historycznego i przyrodniczego obszaru, wsparta efektywnymi działaniami promocyjnymi. W ramach Projektu powstanie serwis internetowy – na bieŜąco aktualizowany, foldery promocyjne, przewodnik typu audioguide, a takŜe atrakcyjny system identyfikacji wizualnej, który podniesie wartość konkurencyjną wykreowanych produktów.

Marketingowa S trategia Cel strategiczny: Zwiększenie skuteczności i efektywności działań marketingowych. Polski w sektorze turystyki na lata 20082015 Cel operacyjny 1. Poprawa pozycji konkurencyjnej na rynkach zagranicznych i krajowym (m.in. poprzez kampanie promocyjne oraz wydawnictwa elektroniczne i drukowane) Cel operacyjny 3. Stworzenie sprawnego i efektywnego systemu informacji turystycznej w celu poprawy jakości komunikacji i obsługi turystów (m.in. poprzez Wspieranie rozwoju i promocja turystycznego oznakowania dróg)

Uzasadnienie: Przedmiotowy Projekt będzie realizował cele Marketingowej Strategii Polski w sektorze turystyki poprzez podjęcie skutecznych działań promocyjnych, opartych na dokumencie strategicznym obejmującym dłuŜszy horyzont czasowy. Zakłada się oparcie promocji o wyniki badań zdiagnozowanych grup i rynków docelowych, co pozwoli na maksymalizację efektywności komunikacji. Ponadto, promocja wykreowanych w Projekcie markowych produktów turystycznych odbywać

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

się będzie poprzez stworzony zintegrowany system informacji, w skład którego wejdą opracowany w ramach Projektu serwis internetowy, foldery promocyjne, przewodnik typu audioguide oraz stoisko ekspozycyjne, zachęcające do korzystania z atrakcji turystycznych obszaru „Kaszub czterech kultur”. Cele Strategii realizowane będą takŜe poprzez włączenie do systemu informacji tabliczek znakujących atrakcje oraz billboardów – witaczy umieszczonych w przestrzeni, które wzmocnią przekaz pozostałych narzędzi promocyjnych. Całość systemu zachowa spójność poprzez opracowany system identyfikacji wizualnej markowych produktów turystycznych.

Polityki horyzontalne

Polityka zrównowaŜonego Projekt jest zgodny z przepisami wspólnotowymi i krajowymi, regulującymi kwestie rozwoju i ochrony środowiskowe, w tym przepisom dyrektywy 90/313/EWG – Dyrektywy Rady z dnia środowiska 07.06.1990r. w sprawie swobody dostępu do informacji o środowisku. Przewidziane w projekcie działania mają charakter miękki i nie wykazują wpływu na środowisko wg wytycznych dyrektyw oceny oddziaływania na środowisko, siedliskowej i ptasiej.

Realizacja Projektu, z punktu widzenia materialnych efektów Projektu, a więc opracowanego Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur”, serwisu internetowego, folderów promocyjnych, przewodnika typu audioguide, a takŜe tabliczek, billboardówwitaczy i stoiska ekspozycyjnego wykazuje neutralny wpływ na środowisko przyrodnicze.

Biorąc pod uwagę podjęte w ramach Projektu działania promocyjne markowych produktów turystycznych „Kaszub czterech kultur” wykaŜą one pozytywny wpływ na środowisko naturalne. Promocja produktów turystycznych obszaru objętego Projektem, obecnie marginalnie wykorzystywanego turystycznie (w stosunku do całości ruchu turystycznego w regionie), pozwoli na dywersyfikację aktywności turystycznej w regionie, przeniesienie punktu cięŜkości ruchu turystycznego w województwie pomorskim, który aktualnie koncentruje się wzdłuŜ wybrzeŜa Morza Bałtyckiego. Tym samym spowoduje zmniejszenie antropopresji na obszary najbardziej obciąŜone ruchem turystycznym. Ponadto, markowe produkty turystyczne wykorzystujące zasoby środowiska naturalnego do celów turystycznych – np. dla celów turystyki aktywnej, zostaną opracowane z najwyŜszą dbałością o zachowanie walorów środowiska przyrodniczego z myślą o przyszłych pokoleniach oraz będą propagować zachowania proekologiczne wśród turystów i gestorów bazy turystycznej.

Polityka równych szans Projekt zapewnia równość szans, w rozumieniu Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące EFRR, EFS i FS i uchylające rozporządzeni nr 1260/1999 art. 16 Równość męŜczyzn i kobiet oraz niedyskryminacja , w odniesieniu do problemu równości szans męŜczyzn i kobiet, poglądów, wyznania, orientacji seksualnej, osób niepełnosprawnych oraz obcokrajowców na rynku pracy i w Ŝyciu społecznym, w aspekcie tworzenia i korzystania z efektów realizacji Projektu. Beneficjenci zapewnią równy dostęp do wszystkich elementów wytworzonych w trakcie realizacji Projektu, tj. do Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych, serwisu internetowego, folderów promocyjnych, przewodnika typu audioguide, a takŜe systemu identyfikacji wizualnej. W procesie realizacji Partnerzy zapewnią moŜliwość współpracy w Projekcie wszystkim zainteresowanym, bez względu na wiek, rasę, niepełnosprawność, wyznanie czy płeć. Ponadto, charakter opracowanych narzędzi promocyjnych oraz proponowane rozwiązania ujęte w dokumencie Program markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” uwzględnią równość płci, rasy, wyznania, osób niepełnosprawnych i obcokrajowców.

Polityka społeczeństwa Jednym z załoŜeń Projektu jest zwiększenie wiedzy oraz dostępu do informacji informacyjnego turystycznej dla mieszkańców obszaru objętego Projektem oraz turystów z Polski i Unii Europejskiej. Projekt przewiduje utworzenie serwisu internetowego o charakterze informacyjnopromocyjnych dotyczącym historii, kultury, atrakcyjności

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

turystycznej Obszaru, tym samy m przyczyniając się do rozwoju społeczeństwa informacyjnego. W ten sposób zapewniony zostanie powszechny dostęp do informacji, a takŜe moŜliwość zdobycia informacji na odległość. Dostęp do informacji wzmocnią tłumaczenia serwisu internetowego w 5 wersjach językowych: polskim, kaszubskim, angielskim, niemieckim, rosyjskim lub ukraińskim, natomiast foldery w wersjach polskiej, angielskiej i kaszubskiej. W wyniku realizacji Projektu powstanie takŜe przewodnik typu audioguide, nowoczesny sposób na przekazanie informacji o atrakcyjności danego obszaru. Poprzez realizację Projektu zakłada się wzrost poziomu wiedzy o obszarze, a takŜe aktywizację społeczności lokalnej w zakresie współtworzenia oferty turystycznej, co pozostaje w zgodzie z załoŜeniami i kierunkami polityki rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Źródło 1 Opracowanie własne

3.2. Opis stanu aktualnego przed realizacją projektu

Opis obszaru objętego potencjalnym oddziaływaniem projektu Obszar Projektu wyznaczają obecne granice Powiatu Bytowskiego. Powiat Bytowski na koniec 2007 roku zamieszkiwało 76 446 osób 19 . Jest to drugi co do wielkości powiat Województwa Pomorskiego. Całkowita powierzchnia obszaru wynosi 219 206 ha, z czego grunty orne zajmują 29,4 %, lasy 53%, wody stojące i płynące 3,2% pow. Powiatu 20 .

Podział administracyjny Powiatu przedstawia się następująco: 10 gmin, 140 sołectw i 313 miejscowości, miasta: Bytów (siedziba powiatu) i Miastko, gminy wiejskie: Borzytuchom, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Parchowo, Studzienice, Trzebielino, Tuchomie, gminy miejsko wiejskie: Bytów i Miastko.

Ogólny profil obszaru

Obszar Projektu charakteryzuje się dwukrotnie wyŜszym odsetkiem ludności wiejskiej niŜ średnia dla Województwa Pomorskiego 21 . Historycznie rolnictwo stanowiło podstawę działalności produkcyjnej ludności Powiatu. Obecnie obszar stopniowo zatraca charakter rolniczy. Jest to naturalny skutek zmian zachowań społecznych i wzrostu aspiracji ludności oraz niskich klas bonitacyjnych ziem rolnych w Powiecie. Bardzo wysoki odsetek lasów i wód oraz zachowany tradycyjny krajobraz kulturowy wsi stwarzają realne podstawy do rozwoju funkcji turystycznej tych ziem.

Podstawy wytworzenia się wielokulturowości obszaru projekt Wielokulturowość obok atrakcyjności przyrodniczej jest podstawowym potencjałem obszaru, który stwarza moŜliwość budowy produktów turystycznych.

Obszar Projektu stanowi zróŜnicowaną kulturowo, historycznie i etnicznie mozaikę. Ziemię budujące dziś Powiat Bytowski naleŜały w przeszłości do róŜnych obszarów administracyjnych, a nawet kręgów kulturowych. Powiat budują obszary historycznej Ziemi Bytowskiej, Ziemi Miasteckiej oraz tzw. Gochy.

Od 1945 do 1975 roku dzisiejsze terytorium Powiatu Bytowskiego naleŜało do powiatów: miasteckiego, bytowskiego, chojnickiego, słupskiego i kartuskiego. Kaszubi zamieszkiwali ten obszar, z róŜnym zagęszczeniem.

19 za Bankiem Danych Regionalnych, na dzień 31.XII.2007, GUS 2009, www.stat.gov.pl

20 Za Strategia Rozwoju SpołecznoGospodarczego Powiatu Bytowskiego w latach 20072015

21 Za Strategia Rozwoju SpołecznoGospodarczego Powiatu Bytowskiego w latach 20072015

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Rysunek 3 Podział historycznokulturowy ziem wchodzących w skład Powiatu Bytowskiego

Ziemia Bytowska , wchodziła w skład Ziemia Miastecka – Państwa Zakonu do XVII wieku w KrzyŜackiego, Księstwa rękach rodu Massow. Gryfitów, Brandenburgii. W czasach Pruskich i Niemieckich odrębny powiat.

Gochy – od XV wieku do rozbiorów zamieszkiwane przez Kaszubów. W latach 19181929 ziemie II RP. Źródło: Strategia rozwoju społecznogospodarczego Powiatu Bytowskiego w latach 20072015

Rysunek 4 Dzisiejszy Powiat Bytowski na tle przebiegu granicy II Rzeczpospolitej i III Rzeszy w 1945 roku Obecne Granice Powiatu Bytowskiego – niegdyś ziemie pogranicza PolskoNiemieckiego.

Przed II Wojną Światową, gmina Lipnica, znaczna część gm. Studzienice i część gminy Parchowo naleŜało do II RP, pozostałe tereny do III Rzeszy

Źródło: www.zgapa.pl

Na obszarze tym od czasów słowiańskich po dzień dzisiejszy spotykały się ze sobą róŜnorodne kultury i grupy narodowościoworeligijne. Rdzenni mieszkańcy tych ziem – Pomorzanie, zmuszeni byli do koegzystowania z KrzyŜakami, Brandenburczykami, Polakami. Obok siebie istniały religie katolicka i ewangelicka. Po 1945 roku, fala przymusowego osadnictwa z Polski Południowowschodniej i Ukrainy oraz wysiedlenia ludności niemieckiej i kaszubskiej na trwałe zmieniły strukturę ludności obszaru. Nawet grupa etniczna Kaszubów zamieszkujących obszar projektu nie jest jednorodna. W odróŜnieniu od Kaszub Kościerskich, czy Kartuskich, które przed II Wojną Światową znajdowały się w granicach II RP, Kaszuby Bytowskie leŜą w duŜej mierze na terenie „ziem odzyskanych”. Miejsce wysiedlanych Niemców zajmowali Kaszubi pochodzących z nieodległych ziem kaszubskich II RP.

W Powiecie znajdują się zarówno gminy o liczącym odsetku ludności postmigracyjnej (Bytów – miasto, Kołczygłowy, Borzytuchom, Miastko), jak i gminy o rdzennym osadnictwie (Lipnica, Parchowo, Studzienice).

W Powiecie, rodowodem kaszubskim lub częściowo kaszubskim legitymuje się w sumie ponad 51% ludności. Liczbę mieszkańców pochodzenia ukraińskiego szacuje się na około 2 tysiące osób, z czego zdecydowana większość jest wyznania grekokatolickiego (bizantyjskoukraińskiego) 22 . Na terenie Powiatu mieszka równieŜ liczna grupa mieszkańców pochodzenia niemieckiego. Są to osoby wyznania katolickiego. Ich liczba wynosi około 2 tysiące osób 23 .

22 za Związek Ukraińców w Polsce, koło w Bytowie.

23 za Powiatowy Bytowski Związek Ludności Pochodzenia Niemieckiego

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Tabela 12 Kaszubi w Powiecie Bytowskim na koniec 2005 roku

Liczba Kaszubów i Częściowy Nie osób z częściowym Gmina Kaszubi % rodowód Kaszubi % rodowodem kaszubski % kaszubskim Lipnica 82,2 12,6 5,2 4551 Bytów – tereny 77 14,3 8,7 5228 wiejskie Parchowo 77 8,5 14,5 2993 Studzienice 59,7 25,3 15 28 05 Bytów miasto 45,7 20,8 33,5 1177 Czarna Dąbrówka 37,5 23,1 39,4 3515 Tuchomie 34,2 36,9 28,9 2702 Borzytuchom 30 10,9 59,1 1104 Kołczygłowy 6,4 14,6 79 903 Miastko – tereny 6,1 5,6 88,3 1041 wiejskie Miastko – miasto 2,1 6,2 91,7 988 Trzebielino 0,9 3,1 96 156 Powiat Bytowski 38% 13% 49% 37 757 średnia Źródło: J. Mordawski Statystyka ludności kaszubskiej. Kaszubi u progu XXI wieku.

Główne walory turystyczne Obszaru Atrakcyjność turystyczna obszaru wynika z jego atrakcyjności kulturowej (wielokulturowości) i przyrodniczej (duŜa jeziorność i długość cieków wodnych oraz wysokie zalesienie).

Dziedzictwo kulturowe, budujące wielokulturowość obszaru projektu jest silnie zróŜnicowane i w przypadku kaŜdej z czterech kultur reprezentowanych na obszarze projektu wygląda inaczej. PoniŜej dokonano syntetycznego opisu zasobów kulturowych związanych z istnieniem dziedzictwa czterech kultur na obszarze projektu. Opis ma charakter niepełny i został przygotowany na potrzeby niniejszego opracowania, aby uzasadnić moŜliwość budowy oferty turystycznej i promocji obszaru przez pryzmat wielokulturowości.

Kultura Niemiecka tj. państwa Zakonu KrzyŜackiego, Państwa Pruskiego i Rzeszy Niemieckiej, reprezentowana jest najczęściej poprzez przykłady kultury materialnej (architektura, zabytki techniki, zabytki sakralne, układ krajobrazu). MoŜna przyjąć, Ŝe znaczna większość materialnych przejawów atrakcyjności turystycznej jest związana lub wypływa wprost z dziedzictwa kultury niemieckiej na obszarze objętym projektem.

Tabela 13 Elementy kultury Niemieckiej na obszarze objętym projektem.

Zespoły Elementy kultury Sakralne rezydencjonalne Inne technicznej mieszkalne Kościół z XIX wieku, w Zamek pokrzyŜacki z Budynek Poczty Konnej z Szczególnym którym Otto von Bismarck przełomu XIV i XV wieku przełomu XVIII i XIX w. w dziedzictwem kultury zawarł związek małŜeński. Bytowie Bytowie pruskiej jest Dawne kościoły ewangelickie Willa Landrata (starosty) z Budowle fabryki organizacja w miejscowościach: lat 20. XX w Bytowie sukienniczej Mischkow w krajobrazu Ugoszcz Kościół św. Marii Dwór w Tuchomiu z XIX Miastku XIX w. kulturowego, Magdaleny, Borzytuchom w, Pałac w Gostkowie z Spichlerz w Jasieniu w gm. umiejętne i harmonijne kościół ryglowy (XIXw), XIX w (gm. Bytów) Czarna Dąbrówka zespolenie funkcji Byt ów kościoł p.w. Dwór z zespołem System Energetyczny na gospodarczych, Kościół św. Katarzyny – folwarcznym w rzece Słupi z mieszkalnych i eklektyczny (XIXw) w Osiekach (gm. elektrowniami wodnymi rekreacyjnych, Bytowie Borzytuchom) w: Strudze, Gałęźnej z ochroną wartości Gotycka wieŜa kościoła p.w. Pałace w miejscowościach Małej przyrodniczych i

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

św. Katarzyny z I połowy gminy Kołczygłowy: Elektrownie wodne: estetycznych XIV wieku w Bytowie Barnowo (Pałac Krzynia, Strzegomino, Qempas – występy Cmentarze ewangelickie: Puttkamerów – rodziny Skarszów Dolny chórów mniejszości Cmentarz leśników w Pysznie Ŝony Bismarck’a), Most kolejowy nad rzeką niemieckiej w Miastku (gm. Bytów) Radusz, Gałęźnia Mała, Borują w Bytowie, Inne cmentarze ewangelickie: Barnowiec, wzorowany na rzymskich Ciemno, Dąbie, Gostkowo Kołczygłówki, Łubno. akweduktach, naleŜy (2), Kramarzyny, Pałace i dwory w do najpiękniejszych Masłowiczki, miejscowościach gminy zabytków kolejowych w Mokrzyn, Niezabyszewo (3), Miastko: Polsce. Piaszno, Płotowo, Pomysk Bobęcino, Kamnica, Budynki stacji kolejowych z Wielki i Mały, Rekowo, ŁodzieŜ, Role, Kawcze, pocz. XX w.: np. Bytów, Tuchomie, Udorpie. Słosinko, Świerzenko, Gumieniec, Miastko, Tablice pamiątkowe na Wołcza Wielka, Tursko Pomysk Wielki, Soszyca, cmentarzach ewangelickich 3 kamienice z XVIII wieku Tuchomie, Zielin w: Bytowie, Masłowiczkach, w Bytowie Kramarzynach, Tuchomiu.

Źródło: Na podstawie informacji uzyskanych od Lokalnej Organizacji Turystycznej Kaszuby Bytowskie, zweryfikowanych przez partnerów projektu podczas warsztatu w dniu 16.01.2009 roku oraz za Strategia rozwoju społeczno gospodarczego Powiatu Bytowskiego w latach 2007 – 2015.

Kultura pomorska i kaszubska zostały zaprezentowane łącznie, gdyŜ Kaszubów moŜna uwaŜać za potomków rdzennej ludności tych ziem – Pomorzan (plemię zachodniosłowiańskie). W ramach kultury Pomorzan mowa głównie o grodziskach i cmentarzyskach (kurhany), które są prezentowane w ramach ścieŜek przyrodniczych. Kultura kaszubska jest wciąŜ Ŝywa i po 1989 roku uzyskała znacznie większą swobodę rozwoju. Jej elementy, takie jak język kaszubski i kaszubskie obyczaje ludowe są nauczane w szkołach (między innymi w gm. Kołczygłowy). W Gminach Bytów i Lipnica nazwy miejscowości na tablicach drogowych są zapisywane równieŜ po kaszubsku. PoniŜej zaprezentowano wybrane elementy kultury kaszubskiej, mogące stanowić podstawę rozwoju atrakcyjności turystycznej obszaru.

Tabela 14 Elementy kultury Kaszubskiej i Pomorskiej na obszarze objętym projektem.

Ekspozycje muzealne Zabytki sakralne i świeckie Działalność kulturowa i Imprezy i galerie

Tradycyjne kaszubskie krzyŜe Muzeum Zachodnio Sobota Kaszubska – Zakończenie Lata – biesiadna przydomowe i przydroŜne Kaszubskie w Bytowie zabawa pod gołym niebem (gm. Miastko) Cmentarzysko Ludności prezentuje na stałej Biesiada Kaszubska (gm. Czarna Dąbrówka) Kultury Pomorskiej w wystawie „Kulturę Dzień Jedności Kaszubów. Trzebiatkowej (gm. materialną Kaszubów Jarmark Trzech Narodów w Miastku Borzytuchom) Bytowskich”, m.in.: kultura Jarmark Somiński – ekspozycja twórców kaszubskich Kościół kaszubski w rolna, rzemiosła wiejskie, (gm. Studzienice) Sominach, (gm.Studzienice) wyposaŜenie wnętrz „Kaszubi pod Wiedniem” impreza plenerowa w Kłączno Izba Pamięci domowych, itd Brzeźnie Szlacheckim z inscenizacją bitwy pod prowadzona przez Galeria "HEPS" Kleszczyniec– Wiedniem (gm. Lipnica) Stanisława Szroedera. prywatne muzeum Koncert na Dachu w Kłącznie (przełom lipca i Kaszubskie checze.(chaty) etnograficzne sprofilowane sierpnia) prezentacja kultury kaszubskiej, zachowane np. w Brzeźnie na kaszubskość(gm. Czarna ukraińskiej, niemieckiej, klezmerskiej (gm. Szlacheckim, Dąbrówka) Studzienice) Borzyszkowach, Gliśnie, Kaszubskie Izba Tradycji i Kaszubskie zespoły folklorystyczne: „Modraki” (gm. Lipnicy, Smołdzinach, Historii w Kłącznie (gm. Parchowo), „Jasień”, „Natki” (gm. Czarna Zapceniu, Studzienice) Dąbrówka), „FidŜel” (gm. Borzytuchom), „Kacper i grodzisko Izba Reginalna w Gołczewie Lenka”, „Skórce”, „Sekrete” (gm. Bytów) , wczesnośredniowieczne; (gm. Parchowo) „Purtce”, „Upartelce” (gm. Studzienice) Golczewo, Jamno, na Skansen w Sominach, Pracownie haftu kaszubskiego w: wyspie jez. Bobęcińskiego prezentuje zagrodę owczarza Jasieniu, Tuchomiu Wielkiego (gm. Lipnica) z XVIII wieku. W chacie Kaszubcy twórcy ludowi w gm. Bytów Kaszubska wieś Borzyszkowy odtworzono kaszubski Turnieje Baśki kaszubskiej gry karcianej (gm. w gm. Lipnica wystrój z ciekawym Parchowo, Borzytuchom, Lipnica, Bytów) zapieckiem (gm.Studzienice) Międzynarodowy Festiwal Folkloru BytówBrusy Kraina Zbiórnika Rummela w CharzykowyKościerzynaWiele Miastku

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Kultura Polska – składają się na nią ślady polskości części tych ziem (gm. Lipnica, część gmin Studzienice i Parchowo) związane z ich przedwojenną przynaleŜnością do II Rzeczypospolitej, ślady działalności kulturowej Polaków na obszarze dawnych Niemiec oraz powojenną aktywność kulturowa ludności. PoniŜej zaprezentowano niektóre z nich.

Tabela 15 Elementy kultury Polskiej na obszarze objętym projektem.

Sakralne Zabytki świeckie Ekspozycje muzealne i galerie Neoromański kościół pod wezwaniem Św. Płotowo wieś w gminie Muzeum Szkoły Polskiej Mikołaja w Parchowie z XIX w. oraz 150 Bytów. W okresie (oddział Muzeum letni cmentarz. W kościele tym międzywojennym, dzięki ZachodnioKaszubskiego pracował proboszcz Frost działacz rodzinie Styp Europejskie Laboratorium Związku Polaków w Niemczech. Kościół Ryekowskich, było Sztuki w Tuchomiu, i parafia stanowiły kolebkę umacniania enklawą polskości. międzynarodowe miejsce polskości na tych terenach. „Szlakiem straŜnic spotkań artystów, Soszyca. Kamień Papieski, przygranicznych” trasa zwiedzających, mass upamiętniający wizytę abp Karola turystyczna prowadząca mediów, krytyków sztuki i Wojtyły w 1964 roku na spływie wzdłuŜ dawnej granicy naukowców duszpasterskim Słupią (gm. Parchowo) polskoniemieckiej Obelisk papieski w gm Kołczygłowy Studzienice – Kłączno Pielgrzymka Biegowa: Bytów PrądzonkaSominy; Częstochowa Sominy – Róg – Skwierawy

Kultura ukraińska jest zdecydowanie najmniej zauwaŜalna w krajobrazie i architekturze. Jest jednak Ŝywo reprezentowana przez obyczaje i religię (grekokatolicka) ludności postmigracyjnej zamieszkującej obszar objęty projektem.

Tabela 16 Elementy kultury Ukraińskiej Sakralne Imprezy / wydarzenia Cerkiew kościoła grekokatolicka „Bytowska Watra ”, pw. św. Jerzego w Bytowie. naleŜy do najznaczniejszych prezentacji ukraińskiej kultury w Cerkiew grekokatolicka pw. Św. północnej Polsce Włodzimierza i Olgi w Miastku Od 1992 r. „ Bytowska Watra ” odbywa sie w Udorpiu. Koncert na Dachu w Kłącznie (przełom lipca i sierpnia) – prezentacja muzyki kultury ukraińskiej, kaszubskiej, Ŝydowskiej (gm. Studzienice)

Atrakcyjność przyrodnicza obszaru projektu

Teren objęty Projektem jest zróŜnicowany i atrakcyjny pod względem walorów dla uprawiania turystyki wodnej. Znajduje się na nim 175 jezior o powierzchni powyŜej 5ha oraz 59 rzek o długości powyŜej 2km.

Rzeki na obszarze projektu prowadzą swoje wody w dwóch kierunkach: w kierunku dolnej Wisły poprzez rzeki Brdę i Wieprzę, oraz bezpośrednio do Morza Bałtyckiego, przez rzeki Łupawę i Słupię.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

MoŜliwość zakończenia spływu w Morzu Bałtyckim jest atrakcją wysoko cenioną przez amatorów spływów kajakowych. Dlatego, do najciekawszych tras spływów kajakowych na Pomorzu naleŜą:

Słupia dł. 140,6 km,. Od źródeł w torfowiskach w pobliŜu wsi Sierakowska Huta na Pojezierzu Kaszubskim, przepływa przez kilka jezior Pojezierza Bytowskiego i uchodzi do Bałtyku. Spływ Słupią moŜe być rozpoczęty juŜ na jednym z jej dopływów. Do głównych dopływów rzeki naleŜą: Bytowa dł. 29 km, lewy dopływ Słupi, Jutrzenka dł. 17 km, lewobrzeŜny dopływ Słupi, Kamienica dł. 30 km, lewy dopływ Słupi. Łupawa dł. 98,7 km. Jeden z najpiękniejszych i naturalnych wodnych szlaków na Pomorzu. Początek 20 km od Bytowa w Parku Krajobrazowym „Dolina Słupi”, Brda jeden z najpiękniejszych szlaków wodnych w Europie. Na terenie Powiatu płynie przez gminę Miastko; Wieprza dł. 140,3 km. Na terenie gm. Miastko wypływa z j. Białego, uchodzi do Morza Bałtyckiego w Darłowie. Studnica dł. 38 km, pow., lewobrzeŜny dopływ Wieprzy. Niektóre z wymienionych rzek przyjmują miejscami charakter rzek górskich.

Obszar objęty projektem naleŜy m.in. do Pojezierza Bytowskiego. Jeziora Pojezierza Bytowskiego są zgrupowane na osi Miastko – Bytów oraz między Parchowem i Czarną Dąbrówką. Większość z nich ma charakter polodowcowy, choć występują równieŜ jeziora rynnowe i zaporowe (sztuczne zbiorniki wodne, np. Konradowo w gm. Kołczygłowy, czy zalew rzeki Bytowy). Szczególne znaczenie ma fakt, Ŝe przez jeziora przepływa wiele rzek, co stanowi dodatkowy atut dla turystyki aktywnej.

Szczególną atrakcyjnością odznaczają się jeziora lobeliowe nazwa pochodzi od objętej ścisłą ochroną lobelii jeziornej. Spośród 150 jezior tego typu występujących w Polsce, 50 występuje na obszarze objętym Projektem.

Obok duŜych jezior (np. Jasień, Bobięcińskie Wielkie, Skotawsko, Studzieniczno, Głębokie, Wiejskie, Obrowo, DuŜe Pietrzykowskie) na obszarze realizacji projektu występuje mnóstwo niewielkich, wytopiskowych (bezodpływowych) jezior wzbogacających scenografię krajobrazu.

Opis systemu informacji turystycznej i promocji na terenie obszaru W chwili obecnej nie funkcjonuje zintegrowany system informacji turystycznej na terenie objętym projektem. Brak jest spójnego systemu, jak i standardów informacji zarówno jeśli chodzi o punkty informacji turystycznej, jak i informację turystyczną osiągalną w Internecie.

Funkcje punktów informacji turystycznej pełnią dwie wyspecjalizowane placówki w Bytowie: Bytowski Ośrodek Informacji Turystycznej, Bytów, ul. Zamkowa 2, tel. 059 8225597 oraz w Miastku: Punkt Informacji Turystycznej, Miastko, ul. Armii Krajowej, tel. 059 8573383. W pozostałych gminach partnerskich zadania z zakresu informacji turystycznej realizują instytucje o szerszym zakresie działania, niŜ tylko informacja turystyczna. W poszczególnych samorządach są to 24 : • Gminny Ośrodek Kultury, Borzytuchom, ul. 40lecia 2, tel. 059 8211384 • Zespół EkonomicznoAdministracyjny, Czarna Dąbrówka 18, tel. 059 8212528 • Biuro Promocji UG, Kołczygłowy, ul. Słupska 56, tel. 059 8213231 • Gminne Centrum Informacji, Parchowo, ul. Krótka 2, tel. 059 8214822 • Biuro Promocji UG, Studzienice, ul. Kaszubska 9, 059 8216593 • Centrum Międzynarodowych Spotkań, Tuchomie, ul. Szkolna 4, tel. 059 8215689 • Biuro promocji UG, Trzebielino 7a, tel. 059 8580223

24 Źródło: Oficjana strona internetowa Powiatu Bytowskiego, www.powiatbytowski.pl , stan na 09.02.2009 roku

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Partnerzy projektu nie posiadają wspólnego systemu cyfrowej informacji turystycznej. Strony internetowe partnerów często nie spełniają ich oczekiwań w zakresie informacji turystycznej i kulturowej. Ich jakość i dostępność nie ułatwia potencjalnym turystom zdobycia informacji nt. atrakcyjności obszaru projektu i jago wielokulturowości.

Strony internetowe nie posiadają spójnej szaty graficznej, ani struktury. Nie są dobrze wypozycjonowane. W efekcie ich odwiedzalność jest niska i Partnerzy nie wykorzystują potencjału informacyjnego jaki niesie za sobą Internet.

Tabela 17 Parametry stron internetowych partnerów projektu Nazwa partnera Adres strony Odwiedzalność Pod jakimi hasłami miesięcznie prowadzone jest pozycjonowanie strony Gm. Borzytuchom www.borzytuchom.pl Brak danych Nie Gm. Bytów www.bytow.com.pl 5 000 Nie Gm. Czarna www.czarna dabrowka.com.pl, 980 Nie Dąbrówka www.czarnadabrówka.net Gm. Kołczygłowy www.kolczyglowy.pl 100 Tak hasła: Kołczygłowy, gmina Kołczygłowy, bip Kołczygłowy Gm. Lipnica www.lipnica.pl 2 000 Nie Gm. Miastko www.miastko.pl 15 000 Miastko, Gm. Miastko Gm. Parchowo www.parchowo.pl 2 000 Nie Gm. Studzienice www.studzienice.pl 70 Nie Gm. Trzebielino www.trzebiel ino.pl 70 Nie Gm. Tuchomie www.tuchomie.pl Brak danych Nie Powiat Bytowski www.powiatbytowski.pl 7 900 Nie www.kaszuby.pl 2 900 Kaszuby, Kaszebe, kaszubskie Źródło: dane źródłowe uzyskane od administratorów stron w lutym 2009 r.

Jak wynika z zestawienia prezentowanych danych strony internetowe partnerów odznaczają się znacznym zróŜnicowaniem ilości odwiedzin, które nie ma uzasadnienia w atrakcyjności turystycznej czy kulturowej obszaru administrowanego przez danego partnera.

Próbę stworzenia portalu integrującego informacje o atrakcyjności i potencjale turystycznym partnerów podjął w 2008 roku Powiat Bytowski, tworząc serwis testowy www.kaszuby.pl. Niestety funkcjonująca pod tym adresem strona, nie odniosła zamierzonego skutku. Jednak Powiat Bytowski zdobył cenne doświadczenie nt. specyfiki zarządzania i tworzenia serwisów internetowych. Skromne moŜliwości finansowe i brak skutecznego partnerstwa przy prowadzeniu portalu są najistotniejszymi trudnościami, z którymi spotkał się zarządzający portalem. W ramach działalności portalu testowego www.kaszuby.pl Lider Projektu sprawdził moŜliwości zastosowania nowoczesnych rozwiązań, takich jak interaktywna mapa, kalendarium imprez do celów promocji i informacji turystycznej. Były to jednak jedynie narzędzia testowe, nieprzystosowane do potrzeb obszaru projektu. Doświadczenia zdobyte w ramach tworzenia i zarządzania portalem testowym zostaną wykorzystane w realizacji nowego serwisu internetowego partnerów. Lider projektu jest właścicielem domeny Kaszuby.pl, którą zamierza przeznaczyć na potrzeby projektu.

Dla turysty nie liczą się granice jednostek samorządu terytorialnego, ale moŜliwość skorzystania z atrakcyjnej oferty turystycznej. Charakter zasobów kulturowych i przyrodniczych jest taki, Ŝe odpowiedni ich odbiór gwarantuje dopiero szerszy kontekst w jakim zostaną zaprezentowane. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku walorów turystycznych i kulturowych obszaru objętego Projektem. Tymczasem, poszczególne samorządy koncentrują się na publikacji wydawnictw poświęconych gminom i dystrybucji ich w skali lokalnej. Nawet wydawnictwa produkowane przez Powiat nie są w stanie

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO zainteresować turysty, gdyŜ nie traktują o produktach turystycznych. Z uwagi na brak opracowanego wspólnego dla partnerów programu rozwoju i promocji produktów turystycznych, działania promocyjne w tym zakresie są chaotyczne i mało skuteczne z punktu widzenia dotarcia do grup docelowych. Co najwaŜniejsze nie funkcjonują gotowe pakiety ofert turystycznych.

Koordynacja działań promocyjnych na obszarze projektu Próbę koordynacji działań promocyjnych i informacyjnych z dziedziny produktów turystycznych i kulturowych podjęła Lokalna Organizacja Turystyczna (LOT) „Kaszuby Bytowskie”. Organizacja od 2007 roku pracuje nad zinwentaryzowaniem potencjału turystycznego obszaru. Zrzesza organizacji kulturowe takie jak np. bractwa rycerskie, czy Bytowski Dom Kultury oraz organizacje turystyczne takie jak np. stowarzyszenia agroturystyczne. LOT Kaszuby Bytowskie współpracuje czynnie z wszystkim samorządami lokalnymi na obszarze realizacji Projektu.

Lider projektu i trzech jego Partnerów podjęło w 2007 roku inicjatywę utworzenia spółki prawa handlowego „Promocja Powiatu Bytowskiego” Sp. z o.o. mającej zajmować się integracją działań promocyjnych na obszarze Powiatu Bytowskiego. Spółka została formalnie utworzona została 30.08.2007 r. Udziałowcami jej zostali: Powiat Bytowski, Gmina Bytów, Gmina Borzytuchom, Gmina Tuchomie. Spółka została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 13 grudnia 2007 r. Kapitał zakładowy Spółki wynosił 139.000 zł i dzielił się na 139 niepodzielnych i równych udziałów o wysokości 1.000 zł kaŜdy. Udziały w kapitale zakładowym objęto następująco: powiat bytowski – 77 udziałów gmina Bytów – 48 gmina Borzytuchom – 6 gmina Tuchomie – 8.

Podstawowym zadaniem utworzonej Spółki była działalność polegająca na szeroko rozumianej promocji powiatu bytowskiego. W czasie swojego istnienia Spółka podjęła następujące inicjatywy: stworzenie i zarządzanie stroną testową www.kaszuby.pl (na domenie będącej własnością powiatu bytowskiego), publikacja reklam w lokalnych i ogólnopolskich dziennikach, udział w targach turystycznych MEGA 2008 w Meiningen w Turyngii (niemiecki powiat SchmalkaldenMeiningen jest partnerem powiatu bytowskiego),

Niestety, do Spółki nie przyłączyły się pozostałe gminy powiatu bytowskiego. Spółka nie spełniła pokładanych w niej oczekiwań, dlatego teŜ Walne Zgromadzenie Wspólników w dniu 30 grudnia 2008 r. podjęło uchwałę w sprawie rozwiązania Spółki. Obecnie Spółka postawiona jest w stan likwidacji.

Opis obecnej oferty turystycznej na obszarze projektu

Na obszarze Projektu nie istnieją jeszcze kompleksowe pakiety produktowoofertowe. Według informacji dostarczonych przez Lokalną Organizację Turystyczną „Kaszuby Bytowskie”, które zostały skonfrontowane z wiedzą Partnerów, na obszarze projektu istnieją inicjatywy, które z czasem mają szanse zostać rozbudowane, jako turystyczne pakiety produktowoofertowe. PoniŜej przedstawiono najbardziej dopracowane inicjatywy z terenu Projektu.

Tabela 18 Inicjatywy produktowe na obszarze objętym projektem Gmina Nazwa inicjatywy produktowej Zarządzający / Organizatorzy Czarna Dąbrówka: Biesiada Kaszubska w Jasieniu Radę Rodziców ze szkoły Podstawowej w Jasieniu oraz przy współudziale UG,ZEA i GOK Gmina Bytów Bytów – miasto joggingu Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Bytowie Międzynarodowy Festiwal Folkloru Organizacja pozarządowa Stowarzyszenie „Krebane” z Brus Słupia –rzeka z prądem (Elektryczna Podmiot prywatny Firma Słupia), ekajaki.pl Gmina Kołczygłowy spływy kajakowe brak zorganizowania

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Gmina Miastko Rajd Samochodów Terenowych Magam Osoba prywatna – pasjonat rajdów Trophy terenowych Gmina Parchowo na jstarsza w Europie czynna elektrownia spółka energetyczna ENWOD wodna, która jest udostępniona do zwiedzania spływy kajakowe organizowane na rzece osoby prywatne oraz firmy Słupi usługowe letnia szkółka windsurfingowa w ośrodku prowadzona przez Instruktorów z DALSOL nad jeziorem Mausz Bytowskiego Klubu śeglarskiego Ogólnopolskie Regaty Jachtów regaty organizowane są przy Sterowanych Radiem – dwudniowa współpracy min Klubu impreza odbywająca się co roku w Modelarskiego z Parchowa oraz czerwcu nad jeziorem Mausz Gminnego Ośrodka Kultury w Parchowie Gmina Studzienice Koncert na Dachu Kłączno, Brak danych Somiński Jarmark Ludowy, Brak danych Turniej Kaszubskiej Baśki Brak danych Gmina Tuchomie Gospodarstwo agroturystyczne P. Lemana Agroturyści Państwo Leman. w Piasznie w którym znajdują się: kurhany, kamienne kręgi, drewniana wieŜa widokowa, osada neolityczna i klasa przyrodnicza. Gosp. Organizuje równieŜ Zlot Czarownic w Piasznie Źródło: LOT Kaszuby Bytowskie, partnerzy projektu. Stan na luty 2009 roku.

Podejmowane przedsięwzięcia z zakresu promocji Działania promocyjne na terenie Projektu nie mają charakteru skoordynowanych przedsięwzięć. Ograniczają się one do organizacji imprez, z których część ma swoje ponadlokalne, a nawet regionalne audytorium (Bytowska Watra, Zlot Czarownic w Piasznie, Międzynarodowy Festiwal Folkloru). Publikowane przez Partnerów Projektu wydawnictwa promujące atrakcyjność turystyczną obszaru ograniczają się do opisu przeprowadzonego w ramach granic administracyjnych gminy. Takie podejście jest niewłaściwe z punktu widzenia uŜyteczności dla turysty.

Publikowane materiały odznaczają się często niską jakością i przypadkowością treści. Ich podstawową słabością jest brak powiązania produktowego opisanych atrakcji i infrastruktury turystycznej.

Tabela 19 Wydawnictwa promocyjne publikowane przez partnerów projektu Gmina Nazwa wydawnictwa Nakład/ Charakterystyka, odbiorcy Data Gmina Brak Borzytuchom Gmina Bytów „Bytów” 1000 sztuk Wersje polska, angielska, niemiecka. 2008 rok Odbiorca: Uczestnicy targów Maega w Meiningen ora TT Warsaw Tour&Travel, oraz turyści odwiedzający gminę Czarna „Mapa Gminy z informacją o 1000 sztuk Wersje: polska, angielska Dąbrówka gospodarstwach 2008 rok Odbiorca: turysta odwiedzający agroturystycznych" gminę, agroturyści Gmina „Gmina Kołczygłowy” 500 sztuk Wersja polska Kołczygłowy 2008 rok Targi turytyczne w Katowicach, turyści odwiedzający gminę

Gmina Lipni ca „Mapa Turystyczna Powiatu 400 sztuk turyści odwiedzający gminę Bytowskiego” Gmina Miastko 1. „Miastko na weekend” Miasto Wersje: polska, angielska, niemiecka 2. „Miastko i okolice” zaprasza Odbiorca: turysta odwiedzający 3. „Miastko zaprasza” 1500 sztuk gminę, turysta na targach Tour 4. „Folder Miasto i Gmina Pozostałe Salon w Poznaniu Miastko” pozycje po 5. „Mapa Miastko i okolice” 1000 sztuk 6. „Mapa Gmina Miastko”,

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Gmina Parchowo „Gmina Parchowo – mapa W Sumie Wersje: mapa – Polska, angielska, turystyczna 1:40 000” 10.000 niemiecka, pozostałe tylko wersja „Gmina Parchowo – folder sztuk polska turystyczny” 2008 Odbiorca: turysta odwiedzający „ Ścieszka Rowerowa U źródeł gminę, turysta na Gdańskich Tarach Słupi” Turystycznych oraz Jarmarku „Gmina Parchowo – Kraina Pomorskim w Bytowie Lasów I Jezior” Gmina Brak danych 2002sztuk Werjsa: polska Studzienice Brak danych Turysta odwiedzający gminę Gmina „Wzgórza Morenowe – Szlak 1500 sztuk Werjsa: polska Trzebielino Rowerowy Gminy Miastko i Brak danych Turysta odwiedzający gminę Trzebielino” Gmina Tuchomie „Gmina Tuchomie – folder” Po 2000 Wersje: folder polsko niemiceki Gmina TuchomieMapka sztuk Mapka turystycznapolski Turystyczna” Odbiorca: turysta odwiedzający gminę, turysta na targach turystycznych Powiat Bytow ski „Powiat Bytowski baza Pierwsze Pierwsze cztery pozycje wersje: noclegowa i cztery Polska, angielska, niemiecka gastronomiczna” pozycje po Odbiorca: turysta odwiedzający „Powiat Bytowski turystyka i 2000 sztuk Powiat wypoczynek” Pozycja nr 5 „Powiat Bytowski zabytki” – 150 sztuk „Powiat Bytowski” Pozycja nr 6 „Kaszubski Pierścień” – 1000 sztuk „Mapa turystyczna Powiatu 2008 Bytowskiego” Źródło: Informacje od partnerów projektu udzielone w dniach 0512 lutego 2009 roku na potrzeby opracowania studium

3.3. Opis potrzeby realizacji projektu

Na potrzeby zdiagnozowania problemu kluczowego, który ma rozwiązać realizacja Projektu, przeprowadzono analizę problemów pośrednich z których on wynika, a takŜe powiązania między nimi. Wiele problemów i trudności występujących w gospodarce turystycznej obszaru znajduje rozwiązanie dzięki realizacji Projektu. Rozpoznanie problemów zostało dokonane na podstawie konsultacji z Partnerami podczas spotkań indywidualnych przeprowadzonych przez przedstawicieli LOT „Kaszuby Bytowskie” oraz podczas spotkania warsztatowego wszystkich Partnerów Projektu dnia 16.01.2009r. w Starostwie Powiatu Bytowskiego.

Brak współpracy branŜy turystycznej Na obszarze realizacji Projektu nie wypracowano sprawnie działającej platformy współpracy między samorządami, organizacjami działającymi na rzecz rozwoju turystyki oraz branŜą turystyczną. Dotychczas, mimo wspólnych mianowników – historia, kultura, potencjał przyrodniczy czy po prostu wspólny interes, nie było woli współdziałania, wspólnej promocji, myślenia o stworzeniu konkurencyjnej oferty turystycznej opartej na toŜsamości i istniejących atrakcjach i usługach turystycznych. Powołana w 2007r. Spółka Promocji Powiatu, mająca na celu promocję powiatu została rozwiązana z końcem 2008r. Efektem braku współpracy są nieokreślone kierunki rozwoju i promocji atrakcji turystycznych Obszaru, a takŜe samodzielne i chaotyczne działania promocyjne o niewielkim oddziaływaniu. Próbę integracji środowiska podejmuje Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie”, która razem z Powiatem Bytowskim zainicjowała prace nad Projektem.

Brak podejścia strategicznego Efektywność podejmowanych działań uzaleŜniona jest od dobrze zaplanowanych kolejnych kroków. Niestety, na obszarze realizacji Projektu brakuje kompleksowego, strategicznego myślenia o rozwoju

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO turystyki i planach promocyjnych. Działania promocyjne podejmowane przez samorządy są zazwyczaj działaniami doraźnymi i samodzielnymi, które nie przekładają się na efektywne konkurowanie w skali ponadlokalnej i regionalnej. Brakuje jasno wyznaczonych celów rozwoju turystyki, planu promocji i zdiagnozowanych priorytetów dla całego Obszaru.

Brak rozpoznawalnych produktów turystycznych Na obszarze realizacji Projektu, pomimo duŜego potencjału kulturowego, przyrodniczego i przestrzennego nie istnieją rozpoznawalne produkty turystyczne. Fragmentaryczność oferty powoduje utrudnienia w jej komercjalizacji i promocji. Jest to sytuacja niekorzystna z punktu widzenia samorządów, gestorów bazy i atrakcji turystycznych, a takŜe turystów. Aktualnie, na obszarze realizacji Projektu istnieją zaląŜki produktów, a takŜe produkty częściowo obejmujące obszar realizacji Projektu, np. produkt turystyczny Słupia rzeka z prądem. Brak myślenia produktowego o turystyce prowadzić moŜe do zwiększania się dysproporcji w rozwoju turystyki Obszaru w stosunku do innych regionów. Efektem końcowym nie podejmowania prób określenia i rozwoju produktów będzie niska konkurencyjność turystyczna Obszaru.

Brak wiedzy i narzędzi umoŜliwiających skuteczną promocję turystyczną Prowadzona polityka promocyjna Partnerów Projektu nie opiera się o profesjonalne rozpoznanie oczekiwań turystów, a bogaty potencjał turystyczny nie jest wykorzystywany we właściwy sposób. Potencjalni turyści nie dowiadują się o istnieniu zaspokajającej ich oferty, głównie ze względu na to, Ŝe nie jest ona zgrupowana w markowe produkty turystyczne i zaprezentowana w atrakcyjnej formie, przy uŜyciu najefektywniejszych nośników.

Samorządowcy i przedsiębiorcy turystyczni nie dysponują kompleksową i aktualną wiedzą o potencjale turystycznym i kulturowym, a takŜe o oczekiwaniach i grupach docelowych swojej oferty, co powoduje Ŝe go w pełni nie wykorzystują.

Nieefektywność podejmowanych działań promocyjnych wynika takŜe z braku odpowiednich narzędzi. Podstawowym narzędziem promocyjnym wykorzystywanym przez Partnerów są foldery promocyjne oraz witryny Internetowe samorządów. Ich niska jakość i mała skala oddziaływania nie stwarzają podstaw do skutecznej promocji. Dodatkowy problem stanowią słabe pozycjonowanie stron, nieatrakcyjna i nienowoczesna szata graficzna, a takŜe ich funkcjonalność. Istniejąca, testowa strona informacyjnopromocyjna Powiatu Kaszuby.pl jest dobrym początkiem prac nad opracowaniem skutecznego narzędzia promocyjnego kompleksowej oferty turystycznej Obszaru. Na chwilę obecną jest to jednak wersja wstępna, wymagająca usprawnienia funkcjonalnego i wizualnego.

Nieuporządkowana i niepełna wiedza o potencjale Obszaru oraz nierozwinięte narzędzia powodują niską skuteczność działań promocyjnych. W efekcie, wiedza o atrakcyjnym turystycznie i kulturowo obszarze jest słabo rozpowszechniona. Dodatkowo, utrudniony dostęp do informacji dotyczących toŜsamości i wyróŜników Obszaru powoduje zanikanie wiedzy o tradycjach wielokulturowości Kaszub.

Podstawowe problemy, które zostaną rozwiązane przez Projekt

W obliczu zdiagnozowanych problemów określono problem kluczowy, który ma zostać rozwiązany w wyniku realizacji Projektu:

Niewykształcone podstawy do rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych.

Opracowany w ramach Projektu Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” stworzy realne podstawy do pracy nad rozwojem produktów turystycznych i ich promocją. W ramach prac nad programem dostarczone zostaną podstawy wiedzowe, które pozwolą wykreować konkurencyjne produkty turystyczne, oparte na toŜsamości Powiatu Bytowskiego, walorach kulturowych i przyrodniczych. Program pozwoli takŜe uporządkować kierunki rozwoju turystyki, co przełoŜy się na wzrost skuteczności promocji oferty turystycznej Powiatu Bytowskiego, a w konsekwencji na wzrost konkurencyjności wizerunku obszaru i regionu.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Prowadzone w Projekcie prace wpłyną na zwiększenie integracji samorządów – Partnerów oraz branŜy turystycznej działającej na obszarze realizacji Projektu, które wspólnie z profesjonalną firmą doradczą będą współtworzyć koncepcję markowych produktów turystycznych. Poprzez realizację Projektu, Partnerzy – samorządy nawiąŜą ścisłą współpracę, co wynika bezpośrednio z zadań określonych w Umowie Partnerskiej. Realizacja Projektu będzie pierwszą próbą tak szerokiego wspólnego działania. Fakt podjęcia wspólnej inicjatywy przełoŜy się takŜe na bardziej racjonalne wydatkowanie pieniędzy publicznych poszczególnych Partnerów i większą siłę oddziaływania działań.

Wykreowane w Projekcie produkty turystyczne „Kaszub czterech kultur” zostaną wzmocnione spójnym systemem identyfikacji. Będą funkcjonować w oparciu o ustalone dla nich znaki i kody graficzne, a ich promocja oparta będzie o dobrze dopasowane narzędzia. Pozwoli to na zwiększenie rozpoznawalności obszaru i regionu na zewnątrz. Opracowany w Projekcie spójny system informacyjnopromocyjny, wykorzystywał będzie róŜne nośniki informacji, w celu jak najlepszej promocji Obszaru. Będą to: serwis internetowy, foldery promocyjne, przewodnik typu audioguide, billboardy witacze, tabliczki znakujące atrakcje, a takŜe mobilne stoisko ekspozycyjne. Zlecenie zadań profesjonalnym wykonawcom zapewni wysoką jakość materiałów i zastosowanych technologii. Spójny przekaz, podkreślający toŜsamość Obszaru, zostanie osiągnięty w wyniku opracowania systemu identyfikacji wizualnej, zastosowanego na wszystkich nośnikach. Opracowanie systemu zapewni szybką identyfikację Obszaru i wprowadzi poczucie bezpieczeństwa turystów zainteresowanych produktami turystycznymi „Kaszub czterech kultur”.

Powstały w wyniku realizacji Projektu serwis internetowy, foldery, audioguide oraz billboardy będą promowały wykreowane produkty, ale takŜe upowszechniały wiedzę na temat wielokulturowości Obszaru, jego tradycji, walorów turystycznych i kulturowych. Serwis internetowy dostępny dla turystów w kaŜdym miejscu w Polsce i na świecie promował będzie cały region, pokazując jego róŜnorodność. Jednocześnie dostępny takŜe dla mieszkańców Obszaru, umocni ich poczucie toŜsamości regionalnej. Warto podkreślić, ze współdziałanie Partnerów w zakresie uaktualniania wiadomości w serwisie m.in. o atrakcjach czy imprezach odbywających się na ich terenie zapewni szybki i rzetelny przekaz informacji.

Projekt, mający na celu promocję wielokulturowości Ziemi Bytowskiej, popierany jest przez Powiatowy Związek Ludności Pochodzenia Niemieckiego w Bytowie, Związek Ukraińców w Polsce oraz Zrzeszenie KaszubskoPomorskie Oddział w Bytowie.

Realizacja Projektu da solidne podstawy do planowego rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych Obszaru, co przełoŜy się na wzrost rozpoznawalności Obszaru, a takŜe podniesie jego konkurencyjność. Pozwoli takŜe upowszechnić, a nawet ocalić od zapomnienia wiedzę o wielokulturowej historii Obszaru, jego toŜsamości i cechach wyróŜnikowych.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

DRZEWO Niska konkurencyjność turystyczna Obszaru PROBLEMÓW PROJEKTU

Zwiększająca się dysproporcja Utrudniona w rozwoju oferty turystycznej konsumpcja Zanikanie Słabo rozpowszechniona toŜsamości wiedza o atrakcyjności Obszaru w stosunku do innych turystyczna wielokulturowych turystycznej i regionów Kaszub wyróŜnikach kulturowych

Brak kompleksowej oferty Niska efektywność działań turystycznej podkreślającej informacyjno – promocyjnych wielokulturową toŜsamość dotyczących oferty turystycznej Obszaru i kulturowej Obszaru

Niewykształcone podstawy do rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych

Brak el ementów Brak wspólnego Niska jakość Niska atrakcyjność Nieokreślone Niedocenienie kierunki rozwoju moŜliwości spójnego systemu i przypadkowość i pozycja witryn

i promocji rozwoju oznakowania identyfikacji wydawnictw internetowych atrakcyjności gospodarczego przestrzennego wizualnej promocji promujących Partnerów turystycznej stwarzanego atrakcji turystycznej turystykę Obszaru traktujących o Obszaru przez turystykę turystycznych Obszaru turystyce

Brak współpracy Brak dokumentu Brak wiedzy na Brak kompleksowej Brak spójnego jednostek strategicznego temat kreacji, wiedzy Partnerów o turystycznego systemu samorządu oraz diagnozującego wdraŜania i potencjale turystycznym informacyjno samorządu i markowe produkty promocji i kulturowym Obszaru promocyjnego branŜy turystyczne produktów i moŜliwościach jego podkreślającego turystycznej Obszaru turystycznych wykorzystania toŜsamość Obszaru

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

3.4. Przedmiot projektu

3.4.1. Analiza róŜnych wariantów realizacji rozwiązania zidentyfikowanych problemów

Celem analizy jest wybór rozwiązania optymalnego spośród rozwiązań wariantowych wg róŜnych nieporównywalnych kryteriów, mających wpływ na realizację i funkcjonowanie Projektu.

Identyfikacja celów Projektu, które zostaną poddane ocenie

Ocenie w analizie wielokryterialnej poddane zostaną problemy, które ma rozwiązać realizacja Projektu:

1. Brak współpracy branŜy turystycznej 2. Brak podejścia strategicznego 3. Brak rozpoznawalnych produktów turystycznych 4. Brak wiedzy i narzędzi umoŜliwiających skuteczną promocję turystyczną

Proponowane warianty rozwiązań:

Wariant I Utworzona zostaje agencja promocji, która wdraŜa propozycje poszczególnych Partnerów odnośnie promocji oferty turystycznej Obszaru. Opracowane przez Partnerów oferty turystyczne oparte na atrakcjach przyrodniczych i kulturowych oraz usługach turystycznych promowane są na targach turystycznych w Polsce i za granicą oraz poprzez publikacje w prasie turystycznej i regionalnej.

Wariant II Opracowanie wspólnego Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” metodą partycypacyjnoekspercką, polegającą na wspólnej kreacji produktów turystycznych przez Partnerów i firmę doradczą. Podjęcie działań promujących markowe produkty turystyczne czyli opracowanie systemu informacyjnopromocyjnego, opartego o system identyfikacji wizualnej, serwis internetowy, foldery promocyjne, przewodnik typu audioguide, mobilne stoisko ekspozycyjne, umoŜliwiające promocję podczas wydarzeń targowych i promocyjnych oraz system informacji przestrzennej: billboardy – witacze i tabliczki znakujące atrakcje.

Wariant III Zlecenie zewnętrznej agencji marketingowej określenia produktów turystycznych Obszaru. Przeprowadzenie przez agencję kampanii promocyjnej, zakładającej przygotowanie i emisję spotów reklamowych oraz ogólnopolską kampanię billboardową. Ewaluacja efektów kampanii poprzez firmę badawczą. Na podstawie analizy efektów opracowanie przez Partnerów długoterminowej strategii wspólnych działań w zakresie promocji.

Metodologia przeprowadzenia analizy

PoniŜej przedstawiono metodologię opracowania analizy wielowskaźnikowej: przyjęte kryteria oceny, wagi oraz punkty i uzasadniono ich dobór.

Przyjęte kryteria oraz wagi

Z uwagi na charakter Projektu, kryteria oceny wariantów dotyczą głównie zakresu i skali projektu. Lokalizacja Projektu nie jest wariantowa, ze względu na to, Ŝe obejmuje obszar właściwy Partnerom. W załoŜeniu podstawowym ma wypromować miejsce, które historycznie związane jest ze ścieraniem się czterech kultur, zatem zmiana lokalizacji nie podlega rozwaŜaniu. Pozostałe kryteria są istotne z punktu widzenia oceny efektywności podejmowanych w Projekcie działań.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

NAZWA KRYTERIUM WAGA KRYTERIUM [%] Wpływ na stworzenie pakietów atrakcji i usług 30 Wpływ na racjonalizację działań promocyjnych 25 Wpływ na identyfikację regionu i wzmocnien ie toŜsamości 20 Wpływ na trwałość efektów Projektu 25 suma 100

Charakterystyka kryteriów

1. Wpływ na stworzenie pakietów atrakcji i usług Kreacja produktów turystycznych; Przeprowadzenie analiz atrakcyjności turystycznej Obszaru: potencjału przyrodniczego, kulturowego oraz bazy i usług turystycznych; Współtworzenie produktów przez Partnerów Projektu Wykorzystanie wiedzy eksperckiej 2. Wpływ na racjonalizację działań promocyjnych Efektywność podejmowanych działań promocyjnych: czyli stosunek osiągniętych rezultatów do poniesionych nakładów; Zakres partnerstwa i zaangaŜowania Partnerów w Projekcie; Strategiczne podejście do rozwoju i promocji turystyki: wyznaczenie kierunków działań, celów, priorytetów, segmentów docelowych, komunikatów 3. Wpływ na identyfikację regionu i wzmocnienie toŜsamości Wykorzystanie róŜnych nośników informacji; Powszechność informacji w kraju i za granicą; Spójność systemu informacji turystycznej; 4. Wpływ na trwałość efektów Projektu Oddziaływanie projektu w czasie Oddziaływanie projektu w przestrzeni Skala oddziaływania: lokalna/ regionalna/krajowa/ zagraniczna

Wagi Przyjęte do kryteriów wagi oddają ich istotność. Podstawą osiągnięcia celów Projektu są wykreowane produkty turystyczne, które w kolejnym kroku podlegać będą działaniom promocyjnym. Pierwsze kryterium: Wpływ na stworzenie pakietów atrakcji i usług jest zatem najwaŜniejszym i przyporządkowano mu wartość 30%. Drugie, pod względem istotności oceniono kryteria dotyczące racjonalizacji działań promocyjnych oraz trwałości efektów Projektu, przypisując im wagę 0,25. To czynniki które sprawdzają dojrzałość podejścia do promocji i efektywność podejmowanych działań. Kryterium identyfikacji regionu i wzmocnienia toŜsamości przypisano najniŜszą wartość, ale na tyle wysoką, Ŝe ma ono wpływ na wybór odpowiedniego wariantu.

Punkty Oszacowanie skutków interwencji odbywa się na zasadzie określenia wpływu kryteriów oceny na osiągnięcie celów załoŜonych w Projekcie według określonej punktacji:

0 punktów – brak wpływu 1 punkt – niewielki wpływ 2 punkty – umiarkowany wpływ 3 punkty – istotny wpływ 4 punkty – bardzo duŜy wpływ

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Analiza wariantów

Wariant I Wariant II Wariant III Kryterium

wagi punkty wpływ wagi punkty wpływ wagi punkty wp ływ Wpływ na stworzenie 0,3 0 2 0,6 0,3 0 4 1,2 0,3 0 3 0,9 0 pakietów atrakcji i usług Wpływ na racjonalizację 0,2 5 2 0, 5 0,2 5 3 0, 75 0,2 5 3 0, 75 działań promocyjnych Wpływ na identyfikację 0,2 0 2 0, 40 0,2 0 3 0, 6 0,2 0 2 0, 40 regionu Wpływ na trwałość 0,25 1 0,25 0,25 4 1,0 0,25 2 0,5 0 efektów Projektu Razem wpływ: 1,75 3,55 2,5 5 Źródło Opracowanie własne

Wariant I Powstała agencja promocji, która składać się będzie z przedstawicieli Partnerów po części rozwiąŜe problem braku współpracy w zakresie rozwoju turystyki. JednakŜe, bez profesjonalnego doradztwa i ukierunkowania doświadczonych ekspertów, stworzone zostaną produkty turystyczne o niskiej konkurencyjności. Podjęte działania promujące wykreowane produkty będą charakteryzowały się zatem niską efektywnością ekonomiczną. Poniesione koszty na udział w targach krajowych i zagranicznych bez dobrze opracowanych produktów turystycznych nie przyniosą spodziewanych korzyści. Ponadto, promocja na targach turystycznych w połączeniu z publikacjami w prasie branŜowej i regionalnej nie tworzą spójnego systemu informacji. Warto zauwaŜyć, Ŝe charakteryzują się krótkim czasem i zasięgiem oddziaływania. Informacje o produktach dostępne są bowiem jedynie w okresie targów i w momencie publikacji artykułów. Znikomy jest takŜe charakter oddziaływania na rynki zagraniczne, a takŜe na mieszkańców promowanego Obszaru. śadne z zaproponowanych metod promocji nie są skierowane na podtrzymywanie toŜsamości kulturowej Obszaru przez jego mieszkańców. Realizacja projektu wg Wariantu I okazała się najmniej uzasadniona.

Wariant II Wariant ten zakłada stworzenie strategicznych podstaw rozwoju i promocji turystyki Obszaru. Partnerzy współpracować będą ze sobą w ramach Zespołu Projektowego. Przyporządkowane zadania gwarantują zaangaŜowanie w realizację Projektu, który wspierany będzie pracą z ekspertami firmy doradczej. Firma ta przy udziale Partnerów stworzy dokument określający produkty turystyczne i plan ich promocji. Dokument strategiczny opierać się będzie na analizach potencjału turystycznego i kulturowego Obszaru. Podjęte działania informacyjnopromocyjne wykreowanych produktów będą optymalne do poniesionych na nie nakładów. Wykorzystanie zróŜnicowanych nośników informacji, oparte o opracowany system identyfikacji wizualnej stworzą spójny system informacji turystycznej Obszaru. Poprzez opracowany serwis internetowy i foldery promocyjne, tłumaczone na języki obce oddziaływanie efektów Projektu jest długookresowe i nieograniczone przestrzennie. Kaszubska wersja językowa serwisu i folderów przyczynią się do podtrzymywania tradycji regionalnych i zachowania toŜsamości kulturowej Obszaru. Wykonane mobilne stoisko ekspozycyjne pozwali na profesjonalną promocję wszystkich Partnerów na imprezach targowych i innych wydarzeniach promocyjnych, a aktualizowane treści billboardów poinformują turystów tranzytowych o produktach i o ciekawych wydarzeniach. Przewodnik typu audioguide, jako nowoczesne narzędzie zachęci turystów do poznania obszaru. Z wykonanej analizy wynika, Ŝe Wariant II realizacji Projektu najlepiej spełnia kryteria oceny. Strategiczne podejście do rozwoju funkcji turystycznej obszaru oraz spójność koncepcji decydują, Ŝe Wariant II został wybrany do realizacji.

Wariant III Ostatni proponowany wariant zakłada opracowanie produktów turystycznych przez uznaną agencję marketingową, bazując na jej doświadczeniu w kreowaniu marek. Agencja ta analizując potencjał turystyczny Obszaru przygotuje kampanię promocyjną. Mimo, Ŝe efekty prac będą zadowalające, słabym punktem Wariantu III jest brak widocznego zaangaŜowania Partnerów od początku realizacji zadań w Projekcie. Partnerzy zaczynają współpracować po zakończonej kampanii w celu jej podsumowania i wyciągnięcia wniosków, na podstawie, których wypracują długofalową strategię

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO wspólnych działań promocyjnych. Istnieje ryzyko, ograniczonej identyfikacji Partnerów z podjętymi działaniami i nieumiejętność kontynuacji prac. Wariant III ze względu na odwaŜne uŜycie środków masowego przekazu będzie charakteryzował się duŜym oddziaływaniem, choć ograniczonym czasowo i przestrzennie. Mimo, Ŝe przedstawiony model pokazuje nowoczesny sposób prac agencji marketingowych i skutki mogą być pozytywne jest to wariant ryzykowny.

„Efekt zachęty” Analiza została przeprowadzona w celu oceny wystąpienia „efektu zachęty”. Analiza przeprowadzona została jedynie dla przypadku wariantu, który został oceniony w analizie wielokryterialnej, jako najkorzystniejszy. Został on wskazany do realizacji, zatem nie zachodzi konieczność oceny „efektu zachęty” dla odrzuconych wariantów.

Pod uwagę wzięto dwa modele realizacji Wariantu II, wynikającego z realizacji projektu z udziałem współfinansowania ze środków unijnych w ramach RPO WP – Wariant II A oraz bez dofinansowania – Wariant B.

Wariant II A Wariant II B Kryterium

wagi punkty wpływ wagi punkty wpływ Wpływ na stworzenie pakietów 0,3 0 4 1,2 0,3 0 2 0,6 atrakcji i usług Wpływ na racjonalizację 0,2 5 3 0, 75 0,2 5 1 0,2 5 działań promocyjnych Wpływ na identyfikację reg ionu 0,2 0 3 0, 60 0,2 0 1 0,2 0 Wpływ na trwałość efektów 0,25 4 1 0,25 2 0,5 Projektu Razem wpływ: 3,55 1,55

W wyniku analizy zauwaŜamy, Ŝe jakość Projektu, który nie otrzyma dofinansowania jest zdecydowanie niŜsza i mniej efektywna. Nie oznacza to jednak, Ŝe Beneficjent i Partnerzy nie podejmą się realizacji Projektu. JednakŜe, jeśli Projekt nie będzie współfinansowany jego zakres będzie znacznie uszczuplony i rozciągnięty w czasie. Partnerzy opracują produkty turystyczne, jednak bez udziału profesjonalistów, co spowoduje ich niŜszą konkurencyjność. W Wariancie IIB nie powstanie modyfikacja portalu Kaszuby.pl, co oznacza brak rozwoju i ograniczenie oddziaływania. Realizacja Projektu, uwzględniając dofinansowanie z RPO WP, zakłada bowiem, oprócz zwiększenia funkcjonalności serwisu i wzmocnienia zawartości, tłumaczenia na język angielski, niemiecki, kaszubski i ukraiński lub rosyjski. Działania te oprócz upowszechniania wiedzy o wielokulturowości Obszaru, przyczyniałyby się do umacniania toŜsamości jego mieszkańców. Ograniczenia wynikające z braku dofinansowania doprowadzą do uzyskania przeciętnego efektu, który nie pozwoli wytworzonym produktom konkurować na rynku regionalnym i ogólnopolskim.

3.4.2. Szczegółowy opis wybranego wariantu

A. Lokalizacja i miejsce realizacji projektu

Projekt realizowany będzie w północnej Polsce, w województwie pomorskim, na obszarze Powiatu Bytowskiego, gmin: Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Miastko, Parchowo, Studzienice, Trzebielino i Tuchomie. Dokładana charakterystyka obszaru objętego Projektem została ujęta w Rozdziale 3.2. Opis stanu aktualnego przed realizacją Projektu .

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Województwo pomorskie

Powiat bytowski

Gminy powiatu bytowskiego

Rysunek 5 Lokalizacja Projektu Źródło: www.gminy.pl

B. Analiza techniczna i technologiczna

W niniejszym punkcie przedstawiono sposób realizacji poszczególnych zadań, które zostaną zrealizowane w Projekcie. Opisano metody i uzasadniono wybór rozwiązań, które przyczynią się do realizacji celów Projektu.

I. Prace przygotowawcze

Obejmują całość procesu przygotowania Projektu od momentu opracowania jego koncepcji, przez opracowanie studium wykonalności, po złoŜenie wniosku o dofinansowanie w ramach Działania 6.2. Promocja i informacja turystyczna Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 20072013.

Określenie koncepcji projektu Określenie koncepcji realizowanego Projektu przeprowadzone zostało przez Stowarzyszenie Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie” (LOT) – Partnera Projektu. W procesie tym połoŜono szczególny nacisk na uwzględnienie potrzeb i moŜliwości branŜy turystycznej oraz samorządów. Proces opracowania koncepcji składał się z konsultacji indywidualnych ze wszystkimi Partnerami Projektu. Konsultacje prowadził LOT. Spotkania odbywały się od września do listopada 2008 roku. Następnie, Partnerom został zaprezentowany wstępny zarys projektu, będący wypadkową zgłaszanych przez nich potrzeb oraz wiedzy członków LOT „Kaszuby Bytowskie”. Prezentacja wstępnego zarysu Projektu

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO odbyła się podczas spotkania, w którym uczestniczyli przedstawiciele wszystkich Partnerów Projektu. Spotkanie odbyło się w Starostwie Powiatowym w Bytowie w listopadzie 2008 roku. Podczas spotkania wybrany został Lider Projektu, którym jest Powiat Bytowski.

Uzasadnienie: Dzięki przyjętej przez LOT drodze opracowania koncepcji projektu, uwzględniono interesy Lidera Projektu i wszystkich Partnerów. Projekt odpowiada na najistotniejsze potrzeby samorządów w sferze informacji i promocji turystycznej, co przełoŜy się na zaangaŜowanie Partnerów oraz utrzymanie trwałości Projektu.

Przygotowanie studium wykonalności i wniosku o dofinansowanie. Studium wykonalności zostało powierzone do realizacji firmie landbrand sc., zajmującej się konsultingiem turystycznym i wsparciem w pozyskiwaniu funduszy unijnych na rozwój i promocję turystyki. Wykonawca studium został wyłoniony w drodze negocjacji i wyboru najkorzystniejszej oferty. W celu zawarcia w studium i wniosku najaktualniejszych i zgodnych z prawdą informacji, wykonawca studium pozostawał w stałym kontakcie mailowym i telefonicznym ze wszystkimi Partnerami Projektu. W ramach wykonania analizy stanu przed realizacją Projektu oraz określenia podstawowych problemów interesariuszy Projektu wykonawca przeprowadził spotkanie warsztatowe, które odbyło się w styczniu 2009 roku w Starostwie Powiatowym w Bytowie. Na spotkaniu obecni byli przedstawiciele wszystkich Partnerów. W bieŜącą konsultację zapisów studium wykonalności byli zaangaŜowani przedstawiciele LOT – Andrzej Tenderenda prezes oraz Powiatu Bytowskiego Krzysztof Wirkus naczelnik Wydziału Rozwoju Gospodarczego, Dariusz Glazik naczelnik Wydziału Edukacji, Kultury i Sportu, Andrzej Pluto Prondzinski specjalista w Wydziale Rozwoju Gospodarczego Starostwa Powiatowego w Bytowie.

Uzasadnienie: Powierzenie realizacji studium firmie wyspecjalizowanej w pracach nad rozwojem i finansowaniem turystyki w samorządach sprzyjało dopracowaniu merytorycznego studium. Firma wnosząc swoje doświadczenie z rynku turystycznego urealniła zapisy wcześniejszych koncepcji.

I Etap – „Stworzenie załoŜeń rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur”

Etap ma na celu przygotowanie podstaw strategicznych dla dalszych etapów prac w Projekcie. Obejmuje zadania warunkujące moŜliwość rozpoczęcia innych działań kluczowych dla Projektu. Jego efektem będzie opracowany Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby Czterech Kultur”.

Opracowanie programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby Czterech Kultur”

Program stworzy stabilne podstawy pod budowę konkurencyjnej oferty turystycznej obszaru Projektu. Będzie składał się z części audytowej, produktowej i promocyjnej.

Dzięki temu powstanie kompleksowy dokument, który: • dostarczy rzetelnej wiedzy na temat potencjału turystycznego obszaru. • WskaŜe, jakie produkty turystyczne rozwijać • Odpowie na pytanie jak prowadzić działania w drodze do budowy markowej oferty turystycznej regionu. • Stworzy podstawy współpracy samorządu z branŜą.

Uzasadnienie: Taka budowa programu pozwala na osiągnięcie maksymalnej efektywności w Projekcie. Jeden wykonawca zewnętrzny będzie zaangaŜowany w prace od początku do końca procesu, a nabyta w części audytowej wiedza nt. obszaru i interesariuszy będzie procentować w kolejnych etapach. Jest to bardziej efektywne kosztowo rozwiązanie niŜ dzielenie poszczególnych etapów prac na odrębne zlecenia, gdyŜ pozwala na obniŜenie kosztów po stronie wykonawcy. 25

25 ZałoŜenie przyjęto po konsultacji z przedstawicielami Polskiej Agencji Rozwoju Turystyki w Warszawie

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Trafność załoŜeń przyjętych w dokumencie „Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur” przełoŜy się na efektywność działań podejmowanych w kolejnych krokach realizacji projektu. Precyzyjnie określone i opracowane markowe produkty turystyczne pozwolą na skuteczną komunikację atrakcyjności turystycznej i kulturowej obszaru grupom docelowym. Dobrze opracowane załoŜenia części promocyjnej pozwolą stworzyć wysokiej jakości system identyfikacji wizualnej, będący podstawą kreacji strony graficznej promocji oferty turystycznej obszaru.

Część audytowa programu W części audytowej przeprowadzona zostanie szczegółowa identyfikacja potencjału turystycznego obszaru. Wykonawca przeprowadzi wizję lokalną i spotkanie warsztatowe z branŜą turystyczną i samorządami. W wyniku prac nad częścią audytową powstanie diagnoza turystyczna obszaru. W diagnozie zostaną opisane: potencjał kulturowy i przyrodniczy obszaru, który stwarza podstawy budowy markowych produktów turystycznych Kaszub czterech kultur. Diagnoza powstanie, jako wynik wizji lokalnej, prac warsztatowych, rozmów bezpośrednich i lektury dostępnych źródeł nt. atrakcyjności turystycznej obszaru. Przedstawiony model opracowania części audytowej jest ogólnie przyjętą praktyką, najbardziej optymalną z uwagi na połączenie szczegółowej analizy potencjału i wiedzę osób związanych z analizowanym obszarem, co pozwala na weryfikację informacji i ich uzupełnienie.

Część produktowa Kolejnym etapem prac w ramach dokumentu będzie opracowanie części produktowej. W części tej zostanie zarekomendowana wiązanka produktów wiodących i uzupełniających obszaru. Zamawiający przeprowadzi analizę segmentów docelowych oferty turystycznej obszaru w oparciu o dostępne źródła wiedzy, w tym badania marketingowe: „Raport z Badań Krajowego Ruchu Turystycznego w województwie pomorskim” wykonany na zlecenie Departamentu Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego przez Instytut Turystyki w 2008 roku. Określając segmenty odbiorców oferty turystycznej obszaru wykonawca będzie zobowiązany rozpoznać ich cechy demograficzne oraz preferencje dotyczące spędzania wolnego czasu. Dzięki analizie danych zostaną opisane profile turystów zainteresowanych ofertą turystyczną obszaru.

Wykonawca będzie zobowiązany wskazać produkty wiodące i uzupełniające obszaru, które odpowiadają zapotrzebowaniu rynkowemu i potencjałowi obszaru. Będzie to moŜliwe dzięki zdiagnozowaniu charakterystyki popytu turystycznego i wykorzystaniu wiedzy z części audytowej dokumentu. Zakłada się wybór czterech wiodących markowych produktów turystycznych obszaru, stwarzających realne podstawy by odnieść sukces rynkowy.

W wyniku prac nad częścią produktową zostaną opracowane produkty turystyczne opisane pod względem: elementów składowych, liderów wdraŜania produktu, przykładowych gotowych do komercjalizacji pakietów ofert, inspiracji z Polski i ze świata, harmonogramu wdraŜania produktów, kroków milowych wdroŜenia, moŜliwość finansowania rozwoju produktów. Propozycje produktów zostaną zaprezentowane Partnerom Projektu podczas warsztatu produktowego. Przy udziale Partnerów Projektu zostaną wskazane najwaŜniejsze atrakcje turystyczne budujące produkt. Atrakcje te zostaną oznakowane w ramach Projektu tabliczkami informacyjnymi. KaŜdy z Partnerów wskaŜe ilość atrakcji do oznakowania równą wkładowi finansowemu w projekt. W sumie oznakowanych zostanie 10 atrakcji.

Tak zaprojektowane markowe produkty turystyczne będą cechowały się wysokim prawdopodobieństwem skutecznego wdroŜenia. Uwzględnienie wniosków wypływających z dostępnych, aktualnych badań marketingowych oraz uwag Partnerów jest zgodne z załoŜeniami marketingu turystycznego i stwarza realną szansę opracowania produktów turystycznych o wysokiej konkurencyjności rynkowej. DuŜą rolę pełnią tutaj Partnerzy Projektu, którzy współkreują produkty turystyczne, co jest bardzo istotne z punktu widzenia ich wdraŜania.

Część promocyjna programu Ta cześć określi załoŜenia marketingu produktów turystycznych obszaru. Wykonawca będzie zobowiązany do opracowania architektury marek produktowych, określenia ich zaleŜności wewnętrznych, wartości, cech, korzyści dla odbiorców. W ramach tej części zostaną opisane język i ton prezentacji poszczególnych produktów markowych. Opracowane zostaną załoŜenia do marketingu mix czyli marketingu: wydarzeń, wizerunku, produktów. Wykonawca określi równieŜ załoŜenia do

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO promocji produktów, wskazując najefektywniejsze (cena /wielkość grupy docelowej) moŜliwości promocji produktów w grupach docelowych.

II Etap – „Opracowanie systemu informacyjnopromocyjnego markowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur”

Etap ma na celu opracowanie spójnych graficznie i merytorycznie narzędzi informacyjnopromocyjnych dostosowanych do potrzeb turystów i wypływających z potencjału turystycznego obszaru. Narzędzia będą oparte o System Identyfikacji Wizualnej. Wykonane w ramach Etapu zostaną między innymi strona internetowa, foldery promocyjne, przewodnik typu audioguide, mobilne stoisko ekspozycyjne.

Projekt systemu identyfikacji wizualnej, księga marki i standardów komunikacji Uzasadnienie: Ujednolicenie i usystematyzowanie graficznej strony procesu komunikacji pozwoli osiągnąć efekty synergiczne w działaniach partnerów podczas realizacji projektu oraz w jego okresie referencyjnym. Komunikaty dotyczące produktów turystycznych obszaru Projektu będą czytelniejsze i uzyskają większą szansę na pozytywny odbiór u potencjalnych turystów kiedy będą spójne graficznie.

System identyfikacji wizualnej (SIW) to podstawa budowania spójnego wizerunku oferty turystycznej obszaru. Posługiwanie się SIW jest dobrą praktyką, która do marketingu turystycznego przeniknęła ze świata biznesu. Wiele obszarów i produktów turystycznych w kraju posiada juŜ profesjonalnie opracowany SIW, co ułatwia im to proces komunikacji z odbiorcami docelowymi oferty. Jako przykład moŜna podać SIW Śląskiego Szlaku Zabytków Techniki. Szlak zbudował bardzo silną markę na rynku lokalnym i krajowym, w duŜej mierze dzięki spójnej identyfikacji graficznej swoich działań promocyjnych, zarówno tych prowadzonych w przestrzeni śląska: tablice informacyjne, znaki kierunkowe, jak i poza granicami województwa: wydawnictw katalogi i foldery turystyczne, strony internetowej. Produkt w oparciu o profesjonalnie przygotowany SIW zbudował markę, której potwierdzeniem sukcesu jest wyróŜnienie przez Polską Organizację Turystyczną złotym certyfikatem za najlepszy produkt turystyczny w kraju.

System Identyfikacji Wizualnej

W skład Systemu Identyfikacji Wizualnej wejdą:

Logo (znak i logotyp) opracowane dla głównej marki turystycznokulturowej „Kaszuby czterech kultur”. Ma ono spełniać wymogi czytelnej aplikacji na róŜnorodnych nośnikach promocyjnych i informacyjnych Loga produktowe opracowane w oparciu o turystyczną markę główną „Kaszuby Czterech Kultur”. Loga mają skutecznie komunikować odrębne korzyści dla turystów jakie oferują poszczególne produkty. Mają jednak być w jasny sposób kojarzone z marką główną i tworzyć z nią spójny system. Mogą przykładowo róŜnić się zastosowaną kolorystyką znaku lub inną treścią logotypu (podpisu). Turysta musi być w stanie odebrać komunikat poszczególnych logo produktowych jako spójny i budujący markę turystyczną Kaszuby czterech kultur. Piktogramy, zastosowanie w pełnej komunikacji przestrzennej tj. do oznaczenia atrakcji kulturowych, atrakcji przyrodniczych, ścieŜek przyrodniczych, ścieŜek i szlaków rowerowych, oznakowanie obiektów hotelowych i gastronomicznych Wzorce tabliczek informacyjnych, które pozwolą umieścić informacje nt. największych atrakcji turystycznych na obszarze projektu. Tabliczki informacyjne wykonane według tego projektu zostaną umieszczone w miejscach wybranych w Programie rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych. Ich projekt będzie zawierał równieŜ specyfikację techniczną.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Typografię – czyli zakup lub opracowanie zestawu czcionek, które będą wykorzystywane w procesie komunikacji marketingowej (tablice informacyjne, foldery, portal itp.)

Księga marki i standardów komunikacji Jest to manual, wyjaśniający, w jaki sposób stosować logo, piktogramy, typografie i inne elementy opracowane w Systemie Identyfikacji Wizualnej na róŜnorodnych nośnikach promocyjnych. Księga marki zawiera:

• Standaryzację logo (kolorystykę, wielkość, wersje mono i achromatyczne) • Określenie minimalnych wielkości określających czytelność wybranych elementów graficznych, • Wielkość i układ pól ochronnych wokół logo i piktogramów • Układy kompozycyjne poparte przykładami: wizytówek, papieru firmowego, reklamy prasowej, reklamy banera internetowego, wizualizacje w przestrzeni tabliczek informacyjnych • Przykładowy skład folderów promocyjnych

Wykonanie sesji zdjęciowej na potrzeby serwisu internetowego i wydawnictw oraz zakup niezbędnych materiałów objętych prawem autorskim

Odbiorca komunikatu marketingowego, w tym takŜe przyszły turysta w 80% zwraca uwagę na obraz. Istotną rolę w budowaniu warstwy wizualnej w promocji i informacji turystycznej obszaru odegrają fotografie. Dlatego zostanie wykonana profesjonalna sesja zdjęciowa na obszarze realizacji Projektu. Podczas sesji przestrzegane będą załoŜenia określone w części promocyjnej „Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur”. W efekcie powstanie bank wizerunku atrakcji turystycznokulturowych obszaru, który będzie wykorzystywany zarówno w opracowaniu serwisu internetowego, jak i folderów promocyjnych. W sesji sfotografowane zostaną zarówno wybrane atrakcje w terenie, jak i elementy materialne wielokulturowości obszaru (potrawy, stroje ludowe, wytwory rzemiosła). Sesja zdjęciowa będzie prezentowała atrakcyjność obszaru w okresie czterech pór roku. Zdjęcia zostaną wykonane latem, jesienią, zimą i wiosną, na terenie wszystkich gmin. W sumie zostanie wykonanych około 2000 zdjęć, około 1000 latem, 400 wiosną, 400 jesienią i 200 zimą. Zdjęcia z czterech pór roku mają wesprzeć proces walki z sezonowością w wykorzystaniu walorów turystycznych obszaru. Poza tym, ilość 2000 zdjęć umoŜliwi zmiany szaty graficznej portalu internetowego przez okres realizacji projektu, jak i w okresie po jego zakończeniu. Jest to istotne z punktu widzenia jego atrakcyjności dla uŜytkowników oraz utrzymania trwałości Projektu.

Wśród 2000 zdjęć około 100 mają stanowić zdjęcia lotnicze. Wszystkie zdjęcia mają zostać profesjonalnie przygotowane do wykorzystania w druku i publikacji w Internecie. Jeśli konieczne będzie pozyskanie istniejących zdjęć autorskich na potrzeby folderów promocyjnych lub serwisu internetowego ich zakup (do 30 sztuk) zostanie sfinansowany w ramach tego działania. W ramach zlecenia zostaną równieŜ nabyte wszelkie prawa autorskie i licencje do map, planów, starych fotografii, które w znaczący sposób wpłyną na jakość prezentacji serwisu i folderów promocyjnych.

Uzasadnienie: Odbiorca komunikatu marketingowego, w tym takŜe przyszły turysta w ponad 80% zwraca uwagę na obraz. Istotną rolę w budowaniu warstwy wizualnej w promocji i informacji turystycznej obszaru odegrają fotografie. Dlatego zostanie wykonana sesja zdjęciowa na obszarze realizacji Projektu. WaŜne jest, by powstałe fotografie były w pełni profesjonalne, najlepiej gdyby posiadały „pewien wspólny mianownik”, były wykonane w podobnej stylistyce. To dodatkowo wzmocni siłę przekazu promocyjnego i informacyjnego oferty turystycznej obszaru Projektu.

Zaprojektowanie i wykonanie serwisu internetowego Kaszuby Czterech Kultur

Uzasadnienie: Internet jest podstawowym źródłem informacji o miejscach planowanych podróŜy dla ponad 60% aktywnych turystycznie Polaków 26 . Rola serwisu internetowego, jako narzędzia promocyjnego jest nie do przecenienia. Dobry serwis zachęca do odwiedzenia obszaru i skorzystania

26 Na podstawie badań przeprowadzonych przez Polską Agencję Rozwoju Turystyki w 2008 roku na próbie 1200 aktywnych turystycznie polaków w wieku od 18 do 65 lat.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO z jego oferty turystycznej. Wskazane jest by serwis prezentował wyczerpującą informację o atrakcyjności turystycznej obszaru oraz proponował atrakcyjne sposoby podjęcia aktywności turystycznej na terenie obszaru. Serwis uporządkowany będzie kluczem produktów turystycznych, tak aby cała oferta turystyczna była selektywnie zaprezentowana potencjalnemu odbiorcy w sposób ułatwiający skorzystanie z niej. Opracowany serwis będzie równieŜ słuŜył mieszkańcom, jako źródło informacji o historii, tradycjach, języku, a takŜe o bieŜących wydarzeniach i atrakcjach turystycznych.

Zaprojektowanie serwisu internetowego Kluczową kwestią przy stworzeniu efektywnego narzędzia promocji i informacji turystycznej jakim jest serwis internetowy jest zaplanowanie jego struktury i załoŜeń, tak aby spełniał on zmieniające się dynamicznie potrzeby informacyjne samorządu i branŜy turystycznej. Ma on być czymś więcej niŜ prosta strona internetowa. Ma być nowoczesną platformą informacyjną prezentująca ofertę turystyczną, wielokulturowość i róŜnorodność przyrodniczą obszaru projektu.

Projekt struktury serwisu będzie oparty o nowoczesne i sprawdzone rozwiązania w tym moŜliwość ciągłego zarządzania jego zawartością (CMS Content Management System). Oznacza to, Ŝe serwis moŜe być dowolnie modyfikowany, jeśli chodzi o zawarte w nim treści tekstowe, a nawet graficzne przez właściciela i osoby przez niego uprawnione. W rezultacie konieczność wprowadzenia zmian w systemie skutkuje jedynie wymianą (podmianą) określonych treści, nie zaś koniecznością ingerowania w jego strukturę. Takie rozwiązanie jest efektywne finansowo i czasowo, gdyŜ nie wymaga ponoszenia nakładów czasowych i finansowych w momencie zmiany elementów oferty turystycznej obszaru.

Projekt systemu zostanie wykonany przez firmę zewnętrzną wyspecjalizowaną w tego typu realizacjach. Wykonawca określi w konsultacji z zamawiającym optymalne rozwiązania dotyczące: • Poziomów dostępu uŜytkowników, zasady logowania się w serwisie administratorów przedstawicieli beneficjenta uprawnionych do dokonywania szeregu zmian tzw. uŜytkownicy BackEnd i uŜytkowników końcowych rejestrujących się na stronie tzw. uŜytkowników Front End. • Wybór konkretnego systemu rozszerzeń CMS umoŜliwiającego stałą i dowolną kustomizację funkcjonalności i wyglądu serwisu • Zarządzania treścią serwisu, zarządzanie rekordami w bazach danych, nieograniczone moŜliwości ustawień dostępu do poszczególnych części serwisu dla uŜytkowników BE i FE

Wykonanie serwisu internetowego w systemie CMS W tym zadaniu zostanie wykonany, oparty o sporządzony wcześniej projekt, serwis internetowy „Kaszuby Czterech Kultur”. W ramach wykonania serwisu zakłada się realizację kompletnego serwisu prezentującego:

• atrakcyjność turystyczną i kulturową obszaru Projektu • szlaki turystyczne i ścieŜki przyrodnicze, jak i atrakcje turystyczne obszaru naniesione na interaktywną mapę • historię obszaru, w tym jego mieszkańców wyjaśniającą korzenie jego wielokulturowości • kalendarz wydarzeń kulturalnych w regionie wraz z opisem i zdjęciami serwis będzie równieŜ zawierał: • specjalnie opracowaną grę edukacyjną „Kaszuby czterech kultur” dla najmłodszych • forum umoŜliwiające kontakt turystów między sobą i z przedstawicielami kultury kaszubskiej, dzielenie się wiedzą i przeŜyciami z wypraw turystycznych • galerię zdjęć profesjonalnie wykonanych na potrzeby projektu • galerię zdjęć społecznościowych • mini słownik języka kaszubskiego • moŜliwe do ściągnięcia i wydrukowania foldery turystyczne „Kaszub Czterech Kultur”

Wykonanie serwisu oznacza równieŜ przygotowanie wszystkich tekstów do poszczególnych podstron serwisu.

Tłumaczenie serwisu Gotowy serwis zostanie następnie w całości przetłumaczony w czterech wersjach językowych: kaszubskiej, niemieckiej, angielskiej, rosyjskiej lub ukraińskiej.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Uzasadnienie: Informacja o produktach i ofercie turystycznej obszaru Projektu stanie się wówczas dostępna dla turysty zagranicznego, w tym obywateli państw, których mniejszość narodowe zamieszkują obszar Projektu. Tłumaczenie na język angielski sprawi, Ŝe zdecydowana większość aktywnej w turystyce zagranicznej populacji Europy będzie mogła zasięgnąć informacji o atrakcyjności turystycznej obszaru Projektu.

Szkolenie z obsługi serwisu Aby moŜliwości serwisu mogły być w pełni wykorzystane zorganizowane zostanie szkolenie dla przedstawicieli Partnerów oddelegowanych do obsługi serwisu. Materiał ze szkolenia zostanie dostarczony uczestnikom w formie filmu instruktaŜowego. Zostanie takŜe przygotowana instrukcja dla uŜytkowników zewnętrznych, korzystających z Frontend. Przeprowadzone szkolenie zagwarantuje poprawność wprowadzania danych. Uzasadnienie: Szkolenie pozwoli przekazać niezbędną wiedzę wszystkim przedstawicielom Partnerów i administratorowi serwisu, którzy następnie staną się odpowiedzialni za jego funkcjonowanie.

Promocja serwisu Kaszuby czterech kultur Uzasadnienie: Przygotowanie serwisu internetowego, który w sposób pełny i atrakcyjny zaprezentuje atrakcyjność turystyczną obszaru nie oznacza jeszcze, Ŝe turyści i potencjalni turyści będą z niego korzystali. Serwis naleŜy wesprzeć działaniami promocyjnymi w sieci Internet.

Przygotowanie serwisu internetowego, który w sposób pełny i atrakcyjny zaprezentuje atrakcyjność turystyczną obszaru nie oznacza jeszcze, Ŝe turyści będą z niego korzystali. Serwis naleŜy wesprzeć działaniami promocyjnymi w sieci Internet. Część z nich będzie realizowana bezkosztowo. Konieczna jest jednak grupa działań komercyjnych. Bezkosztowo zostaną umieszczone banery reklamujące serwis na stronach www Partnerów Projektu i organizacji zaprzyjaźnionych (np. PROT, Instytut Kaszubski). Na zasadach komercyjnych banery zostaną umieszczone w wybranym serwisach internetowych o zasięgu regionalnym i ogólnopolskim. Ponadto, zostanie przeprowadzona akcja mailingowa polegająca na przesyłaniu newsletterów do osób zainteresowanych ofertą turystyczną Kaszub czterech kultur.

Zaprojektowanie i wydanie tematycznych folderów promocyjnych Uzasadnienie: Foldery promocyjne są konwencjonalnym, choć wciąŜ bardzo skutecznym narzędziem promocyjnym. Mogą być wykorzystywane zarówno do promocji podczas targów i imprez odbywających się poza obszarem projektu, jak i na obszarze Projektu. Foldery cechują się długą Ŝywotnością i namacalnością informacji. W odróŜnieniu od Internetu informacja w nich zawarta jest dostępna zawsze i bez ograniczeń. Foldery będą dystrybuowane w punktach informacji turystycznej w Bytowie i Miastku oraz w obiektach noclegowych na terenie realizacji Projektu.

Wykonane zostaną cztery foldery odpowiadające głównym produktom turystycznym obszaru określonym w „Programie Rozwoju i Promocji markowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur”. Szata graficzna folderów będzie odpowiadała załoŜeniom przyjętym w części promocyjnej „Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” i w księdze marki i standardów komunikacji „Kaszub czterech kultur”. Zakłada się opracowanie i wydanie folderów w formacie „kieszonkowym”, co jest podyktowane ich poręcznością. Opracowane wydawnictwa będą równieŜ zawierały mapy obszaru prezentujące rozmieszczenie atrakcji turystycznych oraz zdjęcia poszczególnych atrakcji. Foldery będą wydane w wersji polskiej, kaszubskiej oraz niemieckiej i angielskiej. Z praktyki wynika, Ŝe z wersji angielskiej będą korzystać turyści pochodzący w wszystkich krajów Unii Europejskiej 27 . Foldery zostaną przygotowane do druku. Firma wykonująca zlecenie będzie równieŜ odpowiedzialna za wydruk materiałów w ilości 24 000 sztuk. Z czego kaŜdy folder produktowy zostanie wydrukowany w nakładzie 6 000 sztuk, w tym wersji polskiej 3 000 sztuk, wersji kaszubskiej i angielskiej, niemieckiej po 1 000 sztuk. Wydruk ma być wykonany na papierze 180 gr lub 200 gr, kreda matt w technice CMYK. Kompleksowe rozwiązanie sprzyja osiągnięciu najwyŜszej jakości przy racjonalizacji wydatków, gdyŜ jedna firma odpowiedzialna jest za całość procesu od projektu do wydruku wydawnictw.

27 Informację skonsultowano z ekspertem branŜowym, menedŜerem ds. organizacji konferencji i kongresów Warsaw Destination Alliance (WDA) w Warszawie P. Edytą Musielak

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Zaprojektowanie i wykonanie mobilnego stoiska ekspozycyjnego „Kaszuby czterech kultur” Uzasadnienie: Na obszarze Projektu odbywa się wiele róŜnorodnych imprez podkreślających i eksponujących jego wielokulturowość. Wydarzenia te organizowane są lub współorganizowane przez Partnerów Projektu. Partnerzy planują równieŜ w przyszłości udział w targach promocyjnych i turystycznych o zasięgu krajowym i międzynarodowym. Stoisko ekspozycyjne ma być „ambasadą” projektu i obszaru, stąd jego kształt i wystrój mają podkreślać toŜsamość kulturową obszaru.

Chcąc osiągnąć zamierzony efekt zaplanowano wykonanie stosika autorskiego osadzonego w wielokulturowości obszaru. Stoisko ma być atrakcyjne dla turystów, jego projekt i wykonanie mają zachęcać do zasięgnięcia informacji o ofercie turystycznej obszaru. Stoisko ma zostać wykonane z trwałych materiałów, a firma wykonująca je udzieli gwarancji jego trwałości.

Projekt stoiska ma spełniać następujące wymagania: • zastosowanie elementów wzornictwa charakterystycznych dla wielokulturowości obszaru projektu, • umoŜliwiać komfortową pracę dwóch osób, • przewidywać moŜliwość ustawienia ekranu LCD i ekspozycji materiałów drukowanych, • umoŜliwiać przechowywanie zapasu materiałów informacyjnych niezbędnych podczas dwudniowej ekspozycji, • ergonomicznie i estetycznie planować powierzchnię zabudowy 6 m 2, • umoŜliwiać łatwy montaŜ i demontaŜ przez dwie niewykwalifikowane osoby, • ma być wykonane z odpornych materiałów (np.: drewno, aluminium, stal nierdzewna), • umoŜliwiać ekspozycję zarówno w halach targowych, jak i podczas imprez plenerowych, • kompleksowo wykorzystywać wszystkie moŜliwe miejsca ekspozycji (tj. ściankę tylną, ladę frontową itp.) z poszanowaniem najwyŜszej estetyki

Opracowanie koncepcji i wykonanie przewodnika audio Uzasadnienie: Przewodniki audio stają się obecnie wykorzystywanym narzędziem uatrakcyjniającym recepcję turystyczną obszarów turystycznych. Podstawową ich zaletą jest stosunkowo niski koszt wyprodukowania i moŜliwość bezkosztowej dystrybucji w zasobach sieci Internet. UmoŜliwiają one zdobycie informacji wzbogacającej doświadczenia turystów i pozwalającej na lepsze zrozumienie toŜsamości kulturowej obszaru. Informacja ta jest łatwo dostępna zarówno dla turystów zmotoryzowanych, w trakcie podróŜy, z uwagi na moŜliwość odtworzenia nagrania na nośniku CD w radio samochodowym, jak i dla zwiedzających którzy odsłuchają informacji na przenośnych odtwarzaczach mp3. Jest to działanie które ściśle wpisuje się politykę społeczeństwa informacyjnego.

W ramach działania zostaną wytyczone punkty na mapie, które utworzą szlak atrakcji turystycznych moŜliwy do przebycia samochodem w ramach jednodniowej wycieczki. KaŜdy z tych punktów zostanie opisany, a informacja o nim odczytana przez profesjonalnego lektora i nagrana. KaŜdy z punktów otrzyma numer porządkowy, odpowiadający kolejności ścieŜki dźwiękowej pod którą zostanie zarejestrowany. Tłem do nagrania będzie muzyka kaszubska i inspirowana muzyką kaszubską oraz związana z wielokulturowością Kaszub. Utwory wybrane do przewodnika audio będę wykonywane przez uczestników Międzynarodowego Festiwal Folkloru Bytów Brusy Charzykowy Kościerzyna Wiele.

Opracowany w 2 wersjach językowych audioguide będzie moŜna pobrać z serwisu internetowego Kaszuby Czterech Kultur. Wydanych zostanie równieŜ 2000 płyt CD z przewodnikiem, w ilości 1500 sztuk Polska wersja językowa, 500 sztuk kaszubska wersja językowa.

III Etap – „WdroŜenie elementów systemu informacji przestrzennej sieciowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur”

Działania w nim przewidziane mają na celu wyjście z informacją o atrakcyjności turystycznej w teren i oznakowanie najwaŜniejszych atrakcji turystycznych obszaru, jak i zbudowaniu świadomości atrakcyjności turystycznej obszaru wśród mieszkańców i potencjalnych turystów. Działania tego Etapu mają charakter pilotaŜowy i będą kontynuowane w okresie trwałości Projektu.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Zaprojektowanie i produkcja tabliczek znakujących atrakcje w przestrzeni Uzasadnienie: Konsumpcja walorów turystycznych następuje w przestrzeni fizycznej. Dlatego waŜnym jest Ŝeby turysta, który dotrze do atrakcji, której poszukiwał miał pewność, Ŝe znalazł się we właściwym miejscu. Istotne jest równieŜ Ŝeby przy atrakcji odwiedzający mógł uzupełnić bądź wzbogacić informacje o niej.

NajwaŜniejsze atrakcje turystyczne wybrane w ramach prac nad Programem rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” zostaną oznaczone w terenie tabliczkami informacyjnymi w formacie około 20x30cm. Dzięki temu działaniu turyści, jak i mieszkańcy dowiedzą się o atrakcyjności turystycznej i kulturowej obszaru. Tabliczki mają zostać wykonane zgodnie z załoŜeniami systemu identyfikacji wizualnej. W sumie wykonanych i rozlokowanych zostanie 10 tabliczek na terenie administrowanym przez kaŜdego z Partnerów. Tabliczki mają zostać na trwałe przytwierdzone do obiektów atrakcyjnych turystycznie.

Wykonanie witaczy Kaszuby czterech kultur w formie billboardów Uzasadnienie: Obecnie, jak wynika z badań 28 , przeszło 63 % turystów podróŜujących po Pomorzu wybiera samochód osobowy, jako środek transportu. Następne 20% decyduje się na podróŜ pociągiem 29 . Z racji utrudnionej dostępności kolejowej obszaru Projektu (kolej kursuje wyłącznie do Miastka) naleŜy przyjąć, Ŝe odsetek turystów podróŜujących samochodem osobowym jest istotnie wyŜszy. WaŜnym jest zatem dotarcie z informacją do podróŜujących drogami wojewódzkimi, z informacją o atrakcyjności turystycznej obszaru. Dlatego planuje się wyprodukowanie i ustawienie billboardów promocyjnych przy głównych drogach kołowych na obszarze projektu. Zakłada się ustawienie w sumie 10 billboardów, po jednym na terenie administrowanym przez kaŜdego Partnera – gminę.

Billboardy będą wykonane w standardowym rozmiarze 5,04 m X 2,38 m, co obniŜy koszty druku materiałów reklamowych i zakupu nośników. W ramach zlecenia zostaną zaprojektowane i wydrukowane równieŜ plakaty billboardowe. Pierwsza edycja będzie przedstawiała logo projektu i hasło oraz adres strony www. Kolejna informacje o poszczególnych produktach markowych. W ramach projektu zostanie wydrukowanych 4 edycje plakatów billboardowych, w tym jedna z logo projektu i adresem serwisu i trzy kolejne z prezentacją produktów markowych.

C. Trwałość technologiczna

Projektodawca i Partnerzy poprzez staranne i zgodne z najnowszymi tendencjami wykonanie poszczególnych elementów Projektu oraz zaangaŜowanie w realizację zadań profesjonalnych wykonawców gwarantują nie poddanie ich znaczącym modyfikacjom w trakcie trwania realizacji Projektu, w ciągu 5 lat od jego zakończenia i w okresie referencyjnym. Zastosowane technologie i rozwiązania koncepcyjne zapewniają duŜą efektywność kosztową realizacji Projektu.

Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” będący produktem realizowanego Projektu, opracowany zostanie z myślą o wdroŜeniu jego załoŜeń w kolejnych latach. Opracowany zostanie zgodnie z najnowszymi tendencjami dotyczącymi rozwoju turystyki w Polsce i w Europie, co pozwoli na zachowanie trwałości załoŜeń co najmniej 5 lat po zakończeniu realizacji Projektu. Co więcej, dokument zawierał będzie gotowe do wdroŜenia, dostosowane do oczekiwań turystów markowe produkty turystyczne i sposoby ich promocji, opracowane przez profesjonalną firmę, zajmującą się planowaniem rozwoju turystyki. Nie przewiduje się zatem, by w najbliŜszych 5 latach po zakończeniu Projektu, zachodziła potrzeba znaczących modyfikacji załoŜeń dotyczących wykreowanych propozycji produktów markowych, metod czy rynków docelowych ich promocji. W celu zachowania trwałości Projektu, treść powstałego w Projekcie dokumentu, zostanie umieszczona jako dokument pdf. na stronach internetowych Partnerów Projektu oraz w serwisie internetowym, powstałym w ramach Projektu, na okres nie krótszy niŜ 5 lat po zakończeniu Projektu. Ponadto, w okresie 5 lat po realizacji Projektu, w siedzibie Partnera Wiodącego – Powiatu Bytowskiego, będzie znajdował się ogólnodostępny egzemplarz Programu, co dodatkowo utrwali efekty Projektu.

28 Raport z badań „Krajowy Ruch Turystyczny w województwie pomorskim” Instytut Turystyki 2008

29 TamŜe

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Powstały w ramach Projektu serwis internetowy dotyczący produktów „Kaszuby czterech kultur” zostanie utrzymany co najmniej na 5 lat od zakończenia realizacji Projektu. Stanowił będzie platformę informacyjną dotyczącą historii, kultury i turystyki „Kaszub czterech kultur”. Informacje dostępne w serwisie będą na bieŜąco aktualizowane. Przystępując do realizacji Projektu, Partnerzy zobligowali się do bieŜącej współpracy w ramach uaktualniania serwisu, w trakcie realizacji Projektu oraz na co najmniej 5 lat po zakończeniu jego realizacji. Opracowanie technologiczne z zastosowaniem technologii CMS, graficzne i uŜytkowe serwisu zostanie powierzone profesjonalnej firmie, co wykluczy konieczność nanoszenia znaczących zmian, co do zastosowanych technologii czy funkcjonalności w okresie do 5 lat po zakończeniu realizacji Projektu. Utrzymanie trwałości Projektu wspomagać będą takŜe opracowane w Projekcie foldery promocyjne, przewodnik typu audioguide, tabliczki znakujące atrakcje, billboardy oraz mobilne stoisko ekspozycyjne . Wszystkie te elementy przygotowane zostaną w profesjonalny sposób, z zastosowaniem najnowszych trendów i technologii, tak by nie straciły na aktualności przez okres 5 lat po zakończeniu realizacji Projektu. Nośniki informacji: tabliczki, billboardy i stoisko ekspozycyjne zostaną wykonane z materiałów, gwarantujących ich długą Ŝywotność.

3.4.3. Opis stanu po realizacji projektu logika interwencji

A. Wskaźniki produktu Produktami, rozumianymi jako bezpośredni i materialny efekt realizacji Projektu, mierzonymi konkretnymi wielkościami, zgodnie z Wytycznymi dla Beneficjentów Projektu w ramach RPO WP 2007 2013 będą: Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” oraz utworzone w jego ramach markowe produkty turystyczne Serwis internetowy „Kaszuby czterech kultur” System identyfikacji wizualnej Foldery promocyjne markowych produktów „Kaszuby czterech kultur” Przewodnik typu audioguide 10 billboardów – witaczy 10 tabliczek znakujących atrakcje Stoisko ekspozycyjne promujące markowe produkty turystyczne „Kaszuby czterech kultur”

Wskaźnikami produktów będzie liczba wykonanych opracowań, analiz i badań marketingowych dotyczących produktów turystycznych i kulturowych oraz liczba promowanych produktów turystycznych, kulturowych i historycznych. Źródłem weryfikacji wskaźników będzie protokół zdawczoodbiorczy Programu rozwoju markowych produktów turystycznych „Kaszub czterech kultur”, foldery promujące cztery markowe produkty turystyczne oraz serwis internetowy „Kaszuby czterech kultur”, a takŜe sprawozdanie dotyczące treści zawartych w przewodniku typu audioguide, na witaczachbillboardach, tabliczkach znakujących atrakcje w przestrzeni.

Tabela 20 Wskaźniki produktów Projektu i źródła ich weryfikacji w latach Lp. Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło weryfikacji Rok 0 Rok 1 Rok 2 Rok 3 miary 2008 2009 2010 2011

1 6.2.1. Liczba promowanych szt. 1. Wydrukowane foldery 0 0 0 4 produktów turystycznych, promujące 4 produkty kulturowych i tradycyjnych turystyczne „Kaszuby czterech kultur” szt.4 2. Serwis internetowy promujący 4 produkty turystyczne „Kaszuby czterech kultur” 3. Sprawozdanie dotyczące treści zawartych w przewodniku audioguide, na witaczach – billboardach i tabliczkach

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

znakujących atrakcje.

2 6.2.2. Liczba wykonanych szt. Protokół zdawczo odbiorczy opracowań, analiz i badań dokumentu Program rozwoju i 0 1 0 0 marketingowych dotyczących promocji markowych produktów produktów turystycznych, turystycznych „Kaszuby czterech kulturowych i tradycyjnych kultur” szt.1 Źródło Opracowanie własne

B. Wskaźniki rezultatu

Rezultaty rozumiane są jako korzyści, które wynikną dla Beneficjenta i Partnerów bezpośrednio po zakończeniu projektu w związku ze zrealizowanymi działaniami. W rezultacie realizacji Projektu stworzone zostaną podstawy do rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur”. W konsekwencji nastąpi wzrost rozpoznawalności obszaru objętego Projektem, świadomości mieszkańców i umocnienie toŜsamości regionalnej, a takŜe upowszechnienie informacji na temat atrakcyjności przyrodniczej i kulturowej obszaru.

Wskaźnikami rezultatu będą liczba osób korzystających z systemu informacji turystycznej w wyniku realizacji projektu oraz liczba utworzonych/ rozwiniętych produktów turystycznych.

Źródłem weryfikacji Protokół zdawczoodbiorczy dokumentu Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” wskazujący opracowanie 4 markowych produktów turystycznych obszaru, wydrukowane foldery promujące 4 produkty turystyczne „Kaszuby czterech kultur”, serwis internetowy promujący 4 produkty turystyczne „Kaszuby czterech kultur”, a takŜe wydruk z licznika odwiedzin serwisu internetowego oraz sprawozdanie z liczby rozdystrybuowanych folderów promocyjnych, liczby osób odwiedzających stoisko promocyjne podczas targów i wydarzeń promocyjnych, liczby turystów korzystających z oznakowania przestrzennego.

Tabela 21Wskaźniki rezultatu Projektu oraz źródła ich weryfikacji w kolejnych latach Nazwa wskaźnika Jednostka Źródło weryfikacji Rok 0 Rok 1 Rok 2 Rok 2011 miary 2008 2009 2010

6.2.10. Liczba osób osoby/rok 1. Wydruk licznika odwiedzin serwisu korzystających z internetowego „Kaszuby czterech 158 962 0 0 412 162 systemu informacji kultur” ** 2. Sprawozdanie z liczby turystycznej w rozdystrybuowanych folderów wyniku realizacji promocyjnych, liczby osób projektu * odwiedzających stoisko promocyjne (z wykorzystaniem standu promocyjnego) podczas targów i wydarzeń promocyjnych 3. Dane GUS dotyczące liczby turystów odwiedzających obszary, gdzie usytuowane zostaną billboardy

6.2.11. Liczba szt. 1. Protokół zdawczo odbiorczy dokumentu 0 0 0 4 utworzonych/ Program rozwoju i promocji markowych rozwiniętych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” wskazujący produktów opracowanie 4 markowych produktów turystycznych turystycznych obszaru Szt.4 2. Wydrukowane foldery promujące 4 produkty turystyczne „Kaszuby czterech kultur” 3. Serwis internetowy promujący 4 produkty turystyczne „Kaszuby czterech kultur”

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Źródło Opracowanie własne

*jako system informacji turystycznej rozumie się powiązane efekty działań realizowanych w Projekcie **liczba osób korzystających z systemu informacyjno promocyjnego, powstałego w wyniku realizacji Projektu, wynikać będzie z liczby osób, które w 2011 roku odwiedziły serwis www, otrzymały folder promocyjny( przyjmuje się, Ŝe jeden folder przeczytają min. 3 osoby), odwiedziły stoisko ekspozycyjne oraz skorzystały z oznakowania w przestrzeni – billboardów, tabliczek znakujących atrakcje. Wskaźnik moŜe zostać osiągnięty w 2011 roku, kiedy zakończy się etap powstawania nośników informacji.

C. Wskaźniki oddziaływania projektu długofalowe

Celem bezpośrednim Projektu jest „Stworzenie podstaw do rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych Powiatu Bytowskiego, poprzez opracowanie Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” oraz opracowanie systemu informacyjno promocyjnego, w skład którego wejdą: system identyfikacji wizualnej, serwis internetowy, 4 rodzaje folderów promocyjnych, przewodnik typu audioguide, mobilne stoisko ekspozycyjne oraz system informacji przestrzennej: 10 billboardówwitaczy i 10 tabliczek znakujących atrakcje.”

Cel bezpośredni wynika ze zidentyfikowanego problemu kluczowego o brzmieniu: Niewykształcone podstawy do rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych Powiatu Bytowskiego oraz problemów pośrednich, zidentyfikowanych i opisanych w „drzewie problemów” Projektu, przedstawionym w Rozdziale 3 pkt. 3.3 Opis potrzeby realizacji projektu niniejszego Studium.

Cel bezpośredni Projektu realizuje cel Priorytetu IV. Turystyka i dziedzictwo kulturowe: Efektywne i zrównowaŜone wykorzystanie potencjału przyrodniczego i kulturowego dla rozwoju turystyki oraz cel Działania 6.2. Rozwijanie systemu informacji turystycznej i kulturalnej oraz promocja sieciowych produktów turystycznych, poprzez podjęcie działań mających na celu stworzenie i promocję zintegrowanej oferty turystycznej Obszaru w oparciu o jego walory kulturowe i przyrodnicze, przyczyniając się do poprawy konkurencyjności obszaru objętego projektem i całego regionu.

Realizację celu Działania 6.2. w Projekcie zapewni profesjonalne opracowanie koncepcji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” bazujących na toŜsamości kulturowej i atrakcyjności przyrodniczej obszaru i ich promocja poprzez serwis internetowy, foldery promocyjne, przewodnik typu audioguide, wykorzystanie billboardówwitaczy, tabliczki znakujące atrakcje oraz stoisko ekspozycyjne. Podjęcie tych działań pozwoli na stworzenie konkurencyjnej, kompleksowej oferty turystycznej Obszaru, która realnie tworzy ofertę turystyczną województwa pomorskiego. Ponadto, realizacja celu bezpośredniego Projektu pozwoli na profesjonalny, planowy rozwój turystyki, bazujący na walorach i atrakcjach poszczególnych Partnerów, wykorzystując właściwie potencjał kulturowy i przyrodniczy Obszaru. Opracowany system identyfikacji wizualnej produktów turystycznych sprzyjać będzie ich lepszej identyfikacji i rozpoznawalności i przełoŜy się na wzrost rozpoznawalności regionalnej oferty turystycznej. Cel bezpośredni Projektu zostanie osiągnięty w momencie zakończenia realizacji Projektu, w 2011 roku. Wskaźnikami realizacji celu będzie liczba osób korzystających z systemu informacji turystycznej w wyniku realizacji projektu czyli liczba osób korzystających z powstałych w Projekcie produktów oraz liczba utworzonych i rozwiniętych produktów turystycznych.

Celem nadrzędnym/ ogólnym Projektu jest:

Poprawa konkurencyjności gospodarczej, spójności społecznej i dostępności przestrzennej województwa poprzez zrównowaŜone wykorzystanie potencjału kulturowego i przyrodniczego w rozwoju i promocji sieciowych produktów turystycznych Powiatu Bytowskiego, co bezpośrednio koresponduje zarówno z celem głównym RPO woj. pomorskiego: Poprawa konkurencyjności gospodarczej, spójności społecznej i dostępności przestrzennej województwa przy zrównowaŜonym wykorzystaniu specyficznych cech potencjału gospodarczego i kulturowego regionu oraz przy pełnym poszanowaniu jego zasobów przyrodniczych , jak i z celami Priorytetu IV. Turystyka i dziedzictwo kulturowe. Efektywne i zrównowaŜone wykorzystanie potencjału przyrodniczego i kulturowego dla rozwoju turystyki oraz Działania 6.2. Promocja i informacja turystyczna. Rozwijanie systemu informacji turystycznej i kulturalnej oraz promocja sieciowych produktów turystycznych.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

W konsekwencji zrealizowanego Projektu poprawi się zarówno oferta, jak i wizerunek Obszaru i całego Regionu. Wykreowane i wypromowane markowe produkty turystyczne będą miały skutek ekonomiczny i społeczny. Z jednej strony przyczynią się do wzmocnienia sektora turystyki i powstania nowych inicjatyw turystycznych, a jednocześnie ugruntują poczucie toŜsamości mieszkańców Obszaru objętego Projektem. Ponadto, przy wykorzystaniu zróŜnicowanych narzędzi promocyjnych, rozpowszechniona zostanie wiedza o wielokulturowości i innych cechach wyróŜnikowych Obszaru, co spowoduje większe zaciekawienie jego ofertą turystyczną, wpływając na wzrost natęŜenia ruchu turystycznego, a z czasem osadniczego. Podstawą tworzenia produktów turystycznych będzie autentyczny potencjał kulturowy i przyrodniczy, co stanowi gwarancję osiągnięcia zakładanych celów długofalowych.

Zakłada się, że cel zostanie osiągnięty już w okresie 5 lat po zakończeniu Projektu. Wskaźnikami realizacji celu będzie, liczba turystów odwiedzających Obszar po realizacji Projektu, liczba osób korzystających z systemu informacyjnopromocyjnego powstałego w trakcie realizacji Projektu, a także liczba usługodawców branży turystycznej, którzy rozpoczęli działalność w trakcie lub po zakończeniu realizacji Projektu. Prognozuje się wzrost liczby turystów o 10%, wzrost odwiedzalności serwisu internetowego z 2900 (obecnie) do 20 000 odwiedzających/ miesiąc.

Cel bezpośredni oraz cel długofalowy Projektu zostaną osiągnięte dopiero po rozwiązaniu zidentyfikowanego problemu. Oba cele skonstruowane zostały zgodnie z zasadą SMART. Cele są konkretne, mierzalne, osiągalne, realne do osiągnięcia oraz określone w czasie.

Matryca logiczna Projektu przedstawiająca całościowo logikę interwencji, została zamieszczona na kolejnych stronach.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Tabela 22 Matryca logiczna Projektu Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego Matryca logiczna projektu na lata 20072013 Data rozpoczęcia Data zakończenia realizacji realizacji Projektu: Tytuł projektu: Projektu: (zakończenie Rozwój i promocja markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” na obszarze Powiatu 01.07.2009r. rzeczowe) Bytowskiego 15.06.2011r. Zakończenie finansowe 30.06.2011 r. BudŜet łączny: Dofinansowanie 764 435,01 pln EFRR: 572 411,22 pln

Logika interwencji Wskaźniki realizacji Źródła informacji o wskaźniku ZałoŜenia

Cel nadrzędny (programowy, ogólny) Poprawa konkurencyjności gospodarczej, 1. Liczba turystów odwiedzających 1. Dane GUS. spójności społecznej i dostępności Obszar realizacji Projektu po jego przestrzennej województwa poprzez zakończeniu. (wzrost o 3%) 2. Liczba osób korzystających z zrównowaŜone wykorzystanie potencjału 2. Wydruk z licznika systemu informacyjno odwiedzalności serwisu kulturowego i przyrodniczego w rozwoju i promocyjnego powstałego w internetowego. promocji sieciowych produktów trakcie realizacji Projektu (wzrost Sprawozdanie z liczby turystycznych Powiatu Bytowskiego. oglądalności serwisu www do osób korzystających z poziomu 20 000 odwiedzin/ folderów, miesiąc) odwiedzających stoisko

3. Liczba usługodawców branŜy ekspozycyjne, pobrań turystycznej, którzy rozpoczęli przewodnika audio. działalność w trakcie lub po zakończeniu realizacji Projektu. 3. Dane GUS.

Cel bezpośredni

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

(główny) Stworzenie podst aw do rozwoju i promocji 1.2.10. Liczba osób k orzystających 1. Wydruk licznika odwiedzin Właściwe zarządzanie Projektem i jego markowych produktów turystycznych z systemu informacji turystycznej serwisu internetowego monitoring. Rezultaty Projektu „Kaszuby czterech kultur” poprzez: w wyniku realizacji projektu „Kaszuby czterech kultur” 2. Sprawozdanie z liczby opracowanie Programu rozwoju i promocji Wysokie zaangaŜowanie Partnerów oraz 412 162 osób/ rok (w 2011r.) rozdystrybuowanych folderów markowych produktów turystycznych promocyjnych, liczby osób branŜy turystycznej, skutkujące „Kaszuby Czterech Kultur” oraz odwiedzających stoisko akceptacją załoŜeń Programu rozwoju i opracowanie systemu informacyjno 6.2.11. Liczba utworzonych/ promocyjne (z wykorzystaniem promocji markowych produktów standu promocyjnego) podczas promocyjnego, w skład którego wejdą: rozwiniętych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” targów i wydarzeń system identyfikacji wizualnej, serwis turystycznych oraz opracowanego systemu ich internetowy, foldery promocyjne, promocyjnych promocji. 4 szt. 3. Dane GUS dotyczące liczby przewodnik typu audioguide, mobilne turystów odwiedzających stoisko ekspozycyjne oraz system obszary, gdzie usytuowane informacji przestrzennej: 10 billboardów – zostaną billboardy witaczy. 10 tabliczek znakujących 4. Protokół zdawczo odbiorczy atrakcje. dokumentu Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” wskazujący opracowanie 4 markowych produktów turystycznych obszaru 5. Wydrukowane foldery promujące 4 produkty turystyczne „Kaszuby czterech kultur” 6. Serwis internetowy promujący 4 produkty turystyczne „Kaszuby czterech kultur” Produkty Projektu 1. Protokół zdawczoodbiorczy Wola i chęć współpracy branŜy 1. Program rozwoju i promocji markowych 6.2.1. Liczba promowanych dokumentu Program rozwoju turystycznej w kreacji markowych produktów turystycznych „Kaszuby produktów turystycznych, i promocji markowych produktów turystycznych obszaru produktów turystycznych czterech kultur” kulturowych i tradycyjnych objętego Projektem. 2. Serwis internetowy „Kaszuby czterech „Kaszuby czterech kultur”. 4 szt. 2. Wydrukowane foldery kultur” promujące 4 produkty Wykonawcy zastosują się do zapisów

3. System identyfikacji wizualnej 6.2.2. Liczba wykonanych turystyczne „Kaszuby czterech Studium wykonalności Projektu.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

produktów turystycznych opracowań, analiz i badań kultur” 4. Foldery promocyjne markowych marketingowych dotyczących 3. Serwis internetowy promujący Utrzymanie dotychczasowych regulacji produktów „Kaszuby czterech kultur” produktów turystycznych, 4 produkty turystyczne dotyczących: zamówień publicznych, „Kaszuby czterech kultur” 5. Przewodnik typu audioguide kulturowych i tradycyjnych realizacji projektów współfinansowanych 4. Sprawozdanie dotyczące treści 6. 10 Billboardów – witaczy 1szt. zawartych w przewodniku ze środków UE, funkcjonowania 7. 10 tabliczek znakujących atrakcje audioguide, na witaczach – samorządów. 8. Stoisko ekspozycyjne promujący billboardach i tabliczkach markowe produkty turystyczne „Kaszuby znakujących atrakcje. czterech kultur” Działania Projektu Środki/ zasoby Koszty 764 435,01 pln Realizacja działań zgodnie 1. Opracowanie studium wykonalności firma zewnętrzna 35 380 pln z harmonogramem rzeczowo – 2. Opracowanie firma zewnętrzna 1 220 pln finansowym Projektu. i złoŜenie wniosku o dofinansowanie Pracownicy Wydziału Rozwoju (koszt niekwalifikowany) Projektu Gospodarczego Starostwa Pomyślne rozstrzygnięcia przetargów, Powiatowego w Bytowie wyłonienia wykonawców i terminowa realizacja. 3. Op racowanie Programu rozwoju i firma zewnętrzna 74 225,28 pln

promocji markowych produktów przy udziale Zespołu Projektowego turystycznych „Kaszuby czterech kultur” 4. Opracowanie SIWZ do postępowań Firma zewnętrzna 4 000 pln przetargowych na realizację Projektu Pracownicy Wydziału Organizacyjno Prawnego Starostwa Powiatowego w Bytowie 5. Opracowanie systemu informacyjno firmy zewnętrzne, wyłonione na drodze 497 822,80 pln promocyjnego: opracowanie systemu postępowania przetargowego identyfikacji wizualnej, wykonanie sesji fotograficznej, zaprojektowanie, wykonanie przy czynnym udziale Zespołu i obsługa serwisu internetowego, Projektowego opracowanie i wydanie folderów promocyjnych, opracowanie przewodnika typu audioguide zaprojektowanie i wykonanie mobilnego stoiska ekspozycyjnego, zaprojektowanie i wykonanie tabliczek znakujących atrakcje i billboardów – witaczy, opracowanie przewodnika audioguide

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

6. Zarządzanie i obsługa Projektu Pracownik Wydziału Edukacji, 128 88 4,20 pln Prace koordynacyjne w Projekcie, w Kultury i Sportu Starostwa tym monitoring i ewaluacja, prace Powiatowego w Bytowie, przedstawicieli Partnerów oraz prace przedstawiciele Partnerów w Pracownika biura Projektu i Projekcie oraz osoba wyłoniona w funkcjonowanie biura Projektu drodze konkursu na kierownika biura Projektu 7. Promocja Projektu Pracownicy Wydziału Edukacji, 15 702,73 pln Kultury i Sportu Starostwa Powiatowego w Bytowie, wszyscy Partnerzy Projektu oraz firmy zewnętrzne 8. Rozliczanie Projektu Wydział Finansowo BudŜetowy 7 200 pln Starostwa Powiatowego w Bytowie Warunki wstępne: 1. Podjęcie odpowiednich działań na rzecz przygotowania Projektu. 2. Podjęcie decyzji przez wszystkich Partnerów Projektu o przystąpieniu do realizacji Projektu, podpisanie umowy partnerskiej. 3. Podjęcie uchwał przez Partnera Wiodącego i Partnerów o zabezpieczeniu środków na realizację Projektu. 4. Przyjęcie Projektu do realizacji, podpisanie umowy o dofinansowanie z Zarządem Województwa Pomorskiego przez Partnera Wiodącego Powiat Bytowski.

Źródło Opracowanie własne na podstawie Project Cycle Management Guidelines, European Commission 2004

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

D. Komplementarność projektu Projekt nie stanowi elementu większego przedsięwzięcia, jednakŜe Projekt pozostaje w związku z działaniami podejmowanymi przez Partnerów.

1. „Program szkolenia kadr dla rozwoju produktów turystycznych”, przeprowadzony w ramach projektu Turystyka Wspólna Sprawa z Europejskiego Funduszu Społecznego, Rozwój Zasobów Ludzkich, Dz. 2.3. Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki. Szkolenie organizowane przez Lokalną Organizację Turystyczną „Kaszuby Bytowskie” oraz Powiat Bytowski. Projekt zakładał przeprowadzenie cyklu 4 dwudniowych szkoleń z zakresu współpracy samorządu, organizacji turystycznych i branŜy turystycznej, rozwoju, promocji i zarządzania sieciowymi produktami turystycznymi oraz komercjalizacji produktów turystycznych. Projekt szkoleniowy stał się podstawą myślenia o produktach turystycznych na Obszarze realizacji przedmiotowego Projektu. Powstała potrzeba wdroŜenia teorii w Ŝycie i stworzenia produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur”. Projekt realizowany był w okresie XII.2007 – I.2008r.

2. Portal Kaszuby.pl , testowy portal internetowy stworzony przez Powiat Bytowski, ze środków własnych Powiatu. Portal powstał w 2008 roku i jest testową wersją serwisu informującego m.in. o atrakcjach, bazie noclegowej, bazie gastronomicznej, ofercie agroturystycznej. Aktualna formuła wymaga dopracowania, pod względem graficznym i funkcjonalnym. Do tej pory nie opracowano takŜe spójnej koncepcji przedstawienia oferty turystycznej i kulturowej Powiatu, skierowanej do właściwych grup docelowych. Nie wypracowano równieŜ współdziałania z gminami naleŜącymi do Powiatu w kwestii udostępniania danych i administrowania treścią. Przedmiotowy Projekt ma na celu przeobraŜenie portalu w profesjonalny serwis informacyjnopromocyjny, oparty o wykreowane markowe produkty turystyczne „Kaszuby czterech kultur”.

3. „ZrównowaŜone, edukacyjne i turystyczne udostępnienie obszarów cennych przyrodniczo na terenie Pojezierza Bytowskiego” . Projekt zatwierdzony do realizacji przez Zarząd Województwa Pomorskiego, w ramach W ramach RPO WP 20072013, dz.6.4. Wspieranie i zachowanie walorów przyrodniczych; wartość 1 197 681,87 pln. Projekt realizowany przez Partnerstwo: Gmin: Bytów, Borzytuchom, Tuchomie oraz Nadleśnictwa: Bytów i Osusznica. Termin realizacji IV.2009 r. – III.2010 r. Przedmiotem projektu jest stworzenie, zagospodarowanie i wypromowanie na Pojezierzu Bytowskim 21 szlaków turystycznych poprzez wyposaŜenie ich w infrastrukturę kierunkującą ruch turystyczny na obszary cenne przyrodniczo. Projekty będą mogły wzajemnie korzystać z efektów realizacji. Informacje zdobyte podczas realizacji opisanego projektu, a takŜe opisane szlaki turystyczne Pojezierza Bytowskiego zostaną zamieszczone w serwisie internetowym ”Kaszuby czterech kultur”, co dopełni treści serwisu, a jednocześnie zapewni promocję utworzonym szlakom.

4. „Partnerstwo siłą dorzecza Słupi” . Projekt zrealizowany przez Fundację Partnerstwo Dorzecza Słupi ze środków Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora Ŝywnościowego oraz rozwoju obszarów wiejskich”, dz.2.7. PilotaŜowy Program Lider+. Wartość całego projektu wynosiła 749 177,61 pln. W ramach projektu stworzono markę regionalną Zielone Serce Pomorza, która obejmuje produkty turystyczne bazujące na zasobach przyrodniczych i kulturowych Pomorza Środkowego. W ramach projektu przy współudziale LOT „Kaszuby Bytowskie” oznakowano cały szlak rzeki Słupi „Słupia – rzeka z prądem”, a takŜe wytyczono szlak rowerowy „Pętla Kaszubska”, łączący gminy powiatu bytowskiego połoŜone na obszarze Partnerstwa Dorzecza Słupi: Tuchomie, Studzienice, Parchowo, Czarną Dąbrówkę i Bytów. Opiekunem szlaku rzecznego jest LOT Kaszuby Bytowskie, a szlaku „Pętla Kaszubska” – gmina Bytów. W przedmiotowym Projekcie zostaną wykorzystane efekty realizacji projektu Fundacji – szlaki aktywne, jako elementy produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur”.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

4. Wykonalność finansowoekonomiczna

4.1. Analiza finansowa

4.1.1. Określenie załoŜeń do analizy finansowej

Analiza obejmuje nakłady ponoszone w trakcie przygotowania i realizacji inwestycji oraz w okresach trwałości i referencyjnym.

Z uwagi na nieinwestycyjny charakter działań zaplanowanych w Projekcie okres ich Ŝycia gospodarczego nie przekroczy 5 lat. Jednak z uwagi na postawiony w Wytycznych do studium wykonalności jasno sprecyzowany wymóg, przyjęto 15 letni okres referencyjny do przeprowadzenia analizy finansowej.

Podatek VAT został uznany za koszt kwalifikowany, gdyŜ Beneficjent nie mają moŜliwości odzyskania podatku od towarów i usług ze środków budŜetu państwa w oparciu o ustawę z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, z późn. zm.), która nie określa go jako płatników tego podatku.

Projekt stanowiący przedmiot niniejszego studium nie generuje przychodu, ani dochodu netto. Zarówno w trakcie jego realizacji jak i w okresie trwałości inwestycji. Nie zakłada równieŜ przeprowadzenia operacji obejmującej inwestycję w infrastrukturę, korzystanie z której podlega opłatom ponoszonym bezpośrednio przez korzystających lub jakakolwiek innej operacji pociągającej za sobą sprzedaŜ gruntu lub budynków lub dzierŜawę gruntu lub najem budynków, lub jakiekolwiek inne odpłatne świadczenie usług.

PoniewaŜ przedmiotowy projekt nie umoŜliwia osiągania zysku nie zachodzi konieczność określenia luki finansowej. Nie zachodzi takŜe konieczność przeprowadzenia analizy zdyskontowanych strumieni pienięŜnych w danym okresie referencyjnym.

Wszystkie wyceny działań planowanych do realizacji w projekcie zostały oparte o zapytania skierowane do firm specjalizujących się w wykonaniu poszczególnych zadań.

Prace przygotowawcze dotyczące Projektu rozpoczęły się 05.01.2009 r. Przewidywane rozpoczęcie Projektu nastąpi 01.07.2009r. , z dniem podpisania pierwszej umowy z wykonawcą zadań w Projekcie. Planowane zakończenie realizacji Projektu planowane jest na 30.06.2011r i jest równoznaczne z zakończeniem finansowym realizacji Projektu, rozumianym jako data poniesienia przez beneficjenta ostatniego kwalifikowanego wydatku.

Trwałość Projektu została zagwarantowana przez okres pięciu od daty poniesienia ostatniego wydatku kwalifikowalnego w projekcie tj do końca drugiego kwartału 2016 roku oraz w całym okresie referencyjnym tj. do końca drugiego kwartału 2026 r.

Wydatki „kwalifikowane” w Projekcie, czyli kwalifikujące się do współfinansowania środkami na realizację RPO WP 2007 2013, pochodzącymi z budŜetu Unii Europejskiej lub z publicznych źródeł krajowych zostały określone w sposób pozwalający spełnić łącznie wszystkie wymagania określone w „Wytycznych dotyczących kwalifikowalności wydatków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 200720013”.

KaŜdy z wydatków kwalifikowanych zaplanowanych do poniesienia w Projekcie został zaprogramowany tak aby: a) mógł zostać poniesiony w ramach projektu realizowanego w ramach RPO WP, b) był niezbędny do realizacji projektu, c) był efektywny i racjonalny, d) został poniesiony w okresie kwalifikowania wydatków, e) był rzetelnie udokumentowany i moŜliwy do zweryfikowania, f) mógł zostać dokonany w sposób oszczędny, tzn. w oparciu o zasadę dąŜenia do uzyskania załoŜonych efektów przy jak najniŜszej kwocie wydatku,

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO g) był zgodny z obowiązującymi przepisami prawa wspólnotowego oraz prawa krajowego, w szczególności zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych oraz art. 22 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. h) był zgodny z kategoriami wydatków wynikającymi z postanowień umowy o dofinansowanie projektu,

W celu wyboru wydatków niezbędnych do realizacji Projektu, Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie” opracowała koncepcję realizacji Projektu, która pozwala w sposób najbardziej racjonalny i efektywny stawić czoła problemom zidentyfikowanym w Projekcie.

Analiza została sporządzona z punktu widzenia właściciela majątku powstałego w wyniku realizacji Projektu tj. Partnera Wiodącego – Powiatu Bytowskiego oraz Partnerów Projektu tj. gmin Bytów, Borzytuchom, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Miastko, Lipnica, Parchowo, Studzienice, Tuchomie i Trzebielino, którym po zakończeniu realizacji Projektu Partner Wiodący protokolarnie przekaŜe jeden z produktów Projektu billboardy witacze.

Udział w finansowaniu Projektu przez Partnerów jest róŜny i dzieli się na 14 równych części z czego Lider Projektu i gminy Bytów i Miastko finansują po 2/14 części wydatków kwalifikowanych w Projekcie, pozostałe samorządy uczestniczą w finansowaniu w 1/14 nakładów. Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie” nie uczestniczy w finansowaniu przedsięwzięcia, jednak staje się równieŜ właścicielem jego efektów.

Analiza finansowa została sporządzona w cenach stałych.

Uwzględniono w niej wartość pieniądza w czasie w oparciu o przyjętą stopę procentową na poziomie 5% rocznie, co gwarantuje porównywalność efektów Projektu.

Analiza bierze pod uwagę wyłącznie przepływy pienięŜne zgodnie z zakładanymi datami poniesienia wydatków.

Analiza jest oparta na kalkulacjach przeprowadzonych w arkuszu MS Excel i moŜe róŜnić się od wyliczeń zawartych we wniosku o dofinansowanie. RóŜnice wynikają z zastosowanych systemów zaokrągleń, które przyjmuje Generator Wniosków ver 3.0. i produkt MS. Excell ver. 2007.

RóŜnice wynoszą do jednego grosza na jednostkowym koszcie czy udziale finansowym, ich suma moŜe sięgać do kilku groszy.

Dodatkową trudnością w przeprowadzeniu analizy jest spowodowana koniecznością podziału kosztów projektu pomiędzy 11 partnerów, z których ośmiu partycypuje w Projekcie wnosząc po 1/14 wkładu własnego, a trzech wnosząc po 2/14.

4.1.2. Całkowite nakłady inwestycyjne

W przedmiotowym Projekcie nie występują nakłady objęte pomocą publiczną. PoniŜej przedstawiono całość kosztów kwalifikowanych pośród nakładów inwestycyjnych związanych z realizacją projektu. Dla większej przejrzystości, przyjęto zgodnie z wytycznymi studium wykonalności, dwie główne kategorie kosztów tj: A. Nakłady inwestycyjne dotyczące przygotowania projektu i B. Nakłady inwestycyjne dotyczące realizacji projektu. Kategorie podzielono na punkty odpowiadające poszczególnym działaniom w Projekcie. Punkt B.15. prezentuje koszty zaplanowane na działania promocyjne Projektu, w myśl zasady informowania opinii publicznej o wykorzystaniu funduszy strukturalnych w realizacji projektów. Punkt B.16. przedstawia koszty zarządzania Projektem i jego obsługi, a punkt B.17.koszty ogólne, które są niezbędne do realizacji Projektu, a nie mogły zostać przyporządkowane konkretnym działaniom. Koszty ogólne zostały podporządkowane wymogowi obowiązującemu w RPO WP i nie przekraczają limitu 5% wartości Projektu.

Koszty przewidziane do realizacji w Projekcie zostały zaplanowane w sposób oszczędny. W celu rzetelnego ich zaprogramowania przeprowadzony został szeroko zakrojony proces uzyskania informacji

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO o rynkowych cenach planowanych do realizacji w projekcie działań. Metodologia określania kosztów w projekcie opierała się na wyciągnięciu średniej z uzyskanych ofert rynkowych.

W okresie od 02 lutego do 13 lutego zapytano łącznie 23 firmy mogące potencjalnie stanowić wykonawcę poszczególnych działań w projekcie. Ich dobór został przeprowadzony w oparciu o wiedzę Lokalnej Organizacji Turystycznej „Kaszuby Bytowskie” oraz znajomość rynku opracowujących studium, jak i poszukiwania internetowe. Wyceny kosztów realizacji działań w Projekcie sporządzono na podstawie średniej cen uzyskanych w zapytaniu ofertowym. Wycenę kosztu starano się oprzeć na co najmniej 3 propozycjach cenowych, uzyskanych od potencjalnych wykonawców. W przypadku wyceny reklam w prasie regionalnej i specjalistycznej, oraz przy pozostałych pozycjach kosztowych dotyczących promocji Projektu ograniczono się do dwóch wycen.

O wycenę zadań punktu B.1. poproszono firmy specjalizujące się w konsultingu turystycznym, w tym: lidera rynku Polską Agencję Rozwoju Turystyki (PART) w Warszawie, Instytut Turystyki w Warszawie, Instytut Konkurencyjnej Ekonomiki Regionów (IKER) z Poznania i landbrand z Poznania.

O wycenę zadań punktów od B.2. do B.14. poproszono agencje reklamowe full serwis i studia graficzne, które posiadają doświadczenie i potencjał w jakościowej realizacji wszystkich określonych działań. Wycenę nadesłały firmy: Grupa Eskadra z Krakowa, Mr Bloom z Gdańska, TO DESIGN z Bytowa, Concepto z Gorzowa Wielkopolskiego i Ubu Mind z Warszawy. Niestety z powodu nieterminowego dostarczenia nie istniała moŜliwość uwzględnienia wyceny Grupy Eskadra.

Chcąc uzyskać realne ceny rynkowe usługi w punkcie B.2. zaproszono do przedstawienia wyceny równieŜ przedstawiciela lokalnych mediów – Gazetę Bytowską. Koszty promocji Projektu zostały określone w oparciu o zapytania cenowe skierowane do specjalistycznych firm. Koszty działań od B 15.1 do B 15.4. oszacowano na podstawie danych uzyskanych od drukarni: Kontrast z Gdyni i Paw Druk z Poznania, pomimo nadesłanego zapytania, kosztów wykonania usługi nie określiła drukarnia Akobi z Gdańska. Dodatkowo o wycenę działania B.13. poproszono producentów i operatorów nośników typu billboard, gdyŜ liczono Ŝe moŜe to pozwolić na jeszcze wydajniejsze gospodarowanie kosztami Projektu. Poproszono o przestawienie swoich kalkulacji kosztowych wykonania zadania firmy: Twój billboard z Pruszcza Gdańskiego, Unipes z Wałbrzycha, filar z Rudy Śląskiej, novum Invest media z Gliwic.

Koszty w punkcie B.16. określono analizując oferty rynku pracy na obszarze objętym Projektem oraz w konsultacji z przedstawicielami Lidera i Partnera merytorycznego Projektu.

Zapytania były wykonane przez Prezesa Lokalnej Organizacji Turystycznej „Kaszuby Bytowskie”, będącej merytorycznym Partnerem Projektu oraz przez wykonawców studium.

Dokumentację sporządzonej wyceny posiada Lider Projektu. Otrzymane z zapytań rynkowych wartości stały się podstawą do przeprowadzenia kalkulacji części finansowej i są załączone równieŜ do arkusza Excel jako źródło danych kosztowych w Projekcie.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Tabela 23 Zestawienie kosztów kwalifikowanych pośród nakładów inwestycyjnych Projektu nie objętych pomocą publiczną Nakłady inwestycyjne Okres realizacji projektu wymagany okres referencyjny projektu nie objęte pomocą Jedn publiczną ostka 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026

suma 20082026 PLN 0,00 144626,33 420962,33 197626,35 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 763215,00

A. Nakłady inwestycyjne dotyczące przygotowania projektu A.1. Koszt Opracowania studium wykonalności PLN 0,00 35380,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 35380,00 A.2. Koszt Opracowania wniosku o dofinansowanie PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Suma kosztów działań PLN 0,00 35380,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 35380,00 sekcji A w poszczególnych latach rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2008-2026

B. Nakłady inwestycyjne dotyczące realizacji projektu B.1. Koszt opracowania programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby Czterech Kultur” PLN 0,00 74225,28 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 74225,28 B.2.Koszt opracowania projektu systemu identyfikacji wizualnej, księga marki i standardów komunikacji PLN 0,00 0,00 43355,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 43355,00 B.3.Koszt wykonania sesji zdjęciowej na potrzeby serwisu internetowego i wydawnictw oraz zakup niezbędnych materiałów objętych prawem autorskim PLN 0,00 0,00 51000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 51000,00 B.4.Koszt zaprojektowania serwisu internetowego Kaszuby Czterech Kultur PLN 0,00 0,00 10335,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 10335,00 B.5.Koszt wykonania serwisu internetowego Kaszuby Czterech Kultur PLN 0,00 0,00 82925,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 82925,00 B.6.Koszt tłumaczenia serwisu PLN 0,00 0,00 12880,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 12880,00 B.7. Koszt szkolenia z obsługi serwisu PLN 0,00 0,00 4452,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 4452,50

B.8. Koszt promocji serwisu Kaszuby Czterech Kultur PLN 0,00 0,00 11690,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 11690,00

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Nakłady inwestycyjne Okres realizacji projektu wymagany okres referencyjny projektu nie objęte pomocą Jedn publiczną ostka 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 B.9. Koszt bieŜącej obsługi technicznej serwisu przez administratora PLN 0,00 0,00 1800,00 1800,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 3600,00 B.10. Koszt zaprojektowania i wydania tematycznych folderów promocyjnych PLN 0,00 0,00 80785,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 80785,00 B.11. Koszt zaprojektowania i wykonania mobilnego stoiska ekspozycyjnego Kaszuby Czterech Kultur PLN 0,00 0,00 46425,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 46425,00

B.12. Koszt projektu i wykonania 10 tabliczek informacyjnych PLN 0,00 0,00 0,00 7997,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 7997,50 B.13.Koszt wykonania witaczy Kaszuby czterech kultur w formie billboardów wraz z montaŜem PLN 0,00 0,00 0,00 106167,80 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 106167,80 B.14. Koszt opracowania i wykonania przewodnika audio PLN 0,00 0,00 0,00 36210,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 36210,00

Suma kosztów działań od PLN 0,00 74225,28 345647,50 152175,30 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 572048,08 B1. do B.14. w poszczególnych latach rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2008-2026 B.15.Promocja Projektu B.15.1. Koszt produkcji 150 CD z nagranym programem i SIW PLN 0,00 0,00 1677,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1677,50 B.15.2. Koszt produkcji 150 teczek PLN 0,00 0,00 1738,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1738,50 B.15.3. Koszt wyprodukowania papieru firmowego projektu PLN 0,00 0,00 1043,10 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1043,10 B.15.4. Koszt druku 20 plakatów w formacie A3 PLN 0,00 0,00 158,60 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 158,60 B.15.5. Koszt produkcji 200 smyczy z logo K4K PLN 0,00 0,00 655,03 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 655,03 B.15.6. Koszt Reklamy w prasie regionalnej PLN 0,00 0,00 0,00 5002,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 5002,00

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Nakłady inwestycyjne Okres realizacji projektu wymagany okres referencyjny projektu nie objęte pomocą Jedn publiczną ostka 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 B.15.7.Koszt reklamy w prasie specjalistycznej PLN 0,00 0,00 0,00 2928,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2928,00 B.15.8.Koszt przeprowadzenia konferencji podsumowującej PLN 0,00 0,00 0,00 2500,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2500,00 Suma kosztów działań PLN 0,00 0,00 5272,73 10430,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 15702,73 sekcji B 15 w poszczególnych latach rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2008-2026

B.16. Koszty zarządzania projektem i jego obsługi B.16.1.Koszt wynagrodzenia koordynatora projektu PLN 0,00 6000,00 12000,00 6000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 24000,00 B.16.2.Koszt wynagrodzenia pracownika biura projektu PLN 0,00 18000,00 36000,00 18000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 72000,00 B.16.3.Ko szt prac księgowych związanych z realizacją projektu PLN 0,00 1800,00 3600,00 1800,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 7200,00 B.1 6.4.Koszt prac przedstawicieli Partnerów w projekcie PLN 0,00 5363,25 10726,50 5363,25 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 21453,00 B.16.5.Koszt opracowania specyfikacji przetargowych PLN 0,00 1000,00 2000,00 1000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 4000,00 Suma kosztów działań PLN 0,00 32163,25 64326,50 32163,25 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 128653,00 sekcji B 16 w poszczególnych latach rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2008-2026 B.17. Koszty ogólne B.17.1. Koszty bieŜącego funkcjonowania biura Projektu PLN 0,00 2857,80 5715,60 2857,80 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 11431,20

PLN 0 2857,80 5715,60 2857,80 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 11431,2 Suma kosztów sekcji B.17. w poszczególnych latach rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2008-2026

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Dla większej czytelności koszty niekwalifikowane zostały przedstawione oddzielnie. W okresie realizacji Projektu jedynym kosztem niekwalifikowanym jest punkt A.2. tj. Koszt Opracowania wniosku o dofinansowanie Projektu. W okresie referencyjnym Projektu, wynoszącym 15 lat, zostały zaplanowane działania stanowiące koszty odtworzeniowe Projektu, które mają zapewnić jego trwałość. Stanowią one w całości koszty niekwalifikowane. Ich pokrycie zapewnią Partner Wiodący i Partnerzy Projektu, którzy sfinansują je z własnych środków budŜetowych.

Określenie wysokości niekwalifikowanych kosztów odtworzeniowych odbyło się w oparciu o rozmowy z potencjalnymi wykonawcami, którzy przestawili swoje oferty w odpowiedzi na zapytania cenowe.

W kaŜdym z wypadków starano się zabezpieczyć realność ich realizacji poprzez przyjecie zasady zwiększania wydatków na te same działania o 5 punktów procentowych rocznie, zgodnie z przyjętą stopą procentową.

Kalkulacja kosztów odtworzeniowych jest realistyczna zarówno z punktu widzenia prognoz cen rynkowych, jak i moŜliwości finansowania ich z budŜetów Partnerów.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Tabela 24 Zestawienie grupy kosztów niekwalifikowanych, w tym kosztów odtworzeniowych pośród nakładów inwestycyjnych Projektu nie objętych pomocą publiczną

Okres realizacji wymagany okres referencyjny projektu Nakłady inwestycyjne nie jednost objęte pomocą publiczną ka 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 suma 20082026 PLN 0,00 1220,00 0,00 0,00 54198,40 56908,32 59753,74 62741,42 65878,49 69172,42 72631,04 76262,59 80075,72 84079,51 88283,48 92697,66 97332,54 102199,17 107309,12 1170743,62 A. Nakłady inwestycyjne dotyczące przygotowania projektu A.1. Koszt Opracowania studium wykonalności PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 A.2. Koszt Opracowania wniosku o dofinansowanie PLN 0,00 1220,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1220,00

Suma kosztów działań PLN 0,00 1220,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1220,00 sekcji A w poszczególnych latach rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2008-2026 B. Nakłady inwestycyjne dotyczące realizacji projektu

B.1. Koszt opracowania programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby Czterech Kultur” PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.2.Koszt opracowania projekt systemu identyfikacji wizualnej, księga marki i standardów komunikacji PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.3.Koszt wykonania sesji zdjęciowej na potrzeby serwisu internetowego i wydawnictw oraz zakup niezbędnych materiałów objętych prawem autorskim PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.4.Koszt zaprojektowania serwisu internetowego Kaszuby Czterech Kultur PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.5.Koszt wykonania serwisu internetowego Kaszuby Czterech Kultur PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.6.Koszt tłumaczenia serwisu PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.7. Koszt szkolenia z obsługi serwisu PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Okres realizacji wymagany okres referencyjny projektu Nakłady inwestycyjne nie jednost objęte pomocą publiczną ka 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 B.8. Koszt promocji serwisu Kaszuby Czterech Kultur PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.9. Koszt bieŜącej obsługi technicznej serwisu przez 258942,7 administratora PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 12000,00 12600,00 13230,00 13891,50 14586,08 15315,38 16081,15 16885,21 17729,47 18615,94 19546,74 20524,07 21550,28 22627,79 23759,18 6 B.10. Koszt zaprojektowania i wydania tematycznych folderów 517885,5 promocyjnych PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 24000,00 25200,00 26460,00 27783,00 29172,15 30630,76 32162,30 33770,41 35458,93 37231,88 39093,47 41048,14 43100,55 45255,58 47518,36 3 B.11. Koszt zaprojektowania i wykonania mobilnego stoiska ekspozycyjnego Kaszuby Czterech Kultur PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

B.12. Koszt projektu i wykonania 10 tabliczek 215785,6 informacyjnych PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 10000,00 10500,00 11025,00 11576,25 12155,06 12762,82 13400,96 14071,00 14774,55 15513,28 16288,95 17103,39 17958,56 18856,49 19799,32 4 B.13.Koszt wykonania witaczy Kaszuby Czterech Kultur w formie billboardów wraz z 176909,7 montaŜem PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 8198,40 8608,32 9038,74 9490,67 9965,21 10463,47 10986,64 11535,97 12112,77 12718,41 13354,33 14022,05 14723,15 15459,31 16232,27 0 B.14. Koszt opracowania i wykonania przewodnika audio PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1169523 Suma kosztów działań od 102199,17 107309,12 PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 54198,40 56908,32 59753,74 62741,42 65878,49 69172,42 72631,04 76262,59 80075,72 84079,51 88283,48 92697,66 97332,54 ,62 B1. do B.14. w poszczególnych latach rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2008-2026 B.15.Promocja Projektu B.15.1. Koszt produkcji 150 CD z nagranym programem i SIW PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.15.2. Koszt produkcji 150 teczek PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.15.3. Koszt wyprodukowania papieru firmowego projektu PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.15.4. Koszt druku 20 plakatów w formacie A3 PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Okres realizacji wymagany okres referencyjny projektu Nakłady inwestycyjne nie jednost objęte pomocą publiczną ka 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 B.15.5. Koszt produkcji 200 smyczy z logo K4K PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.15.6. Koszt Reklamy w prasie regionalnej PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.15.7.Koszt reklamy w prasie specjalistycznej PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.15.8.Koszt przeprowadzenia konferencji podsumowującej PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Suma kosztów działań PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 sekcji B 15 w poszczególnych latach rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2008-2026 B.16. Koszty zarządzania projektem i jego obsługi B.16.1.Koszt wynagrodzenia koordynatora projektu PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.16.2.Koszt wynagrodzenia pracownika biura projektu PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B.16.3.Koszt prac księgowych związanych z relizacjią projektu PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

B.16.4.Koszt prac przedstawicieli partnerów w projekcie PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

B.16.5.Koszt opracowania specyfikacji przetargowych PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Suma kosztów działań PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 sekcji B 16 w poszczególnych latach rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2008-2026 B.17. Koszty ogólne B.17.1. Koszty bieŜącego funkcjonowania biura projektu PLN 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 suma kosztów sekcji B.17. PLN 0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0 w poszczególnych latach rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2008-2026

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Harmonogram rzeczowofinansowy został przygotowany według wytycznych do przygotowania studium wykonalności i jest zobrazowany jako wykres Gantta, obejmując okres realizacji Projektu. Wskazuje na terminy realizacji poszczególnych działań, a przede wszystkim terminy ponoszenia kosztów z nimi związanymi. Zgodnie z harmonogramem rozpoczęcie prac przygotowawczych w Projekcie nastąpiło w dniu 05.01. 2009, rozpoczęcie Projektu nastąpi z początkiem III kwartału br., a jego zakończenie planowane jest na koniec II kwartału 2011 roku. Realizacja Projektu od momentu jego rozpoczęcia do zakończenia obejmie łącznie 24 miesiące (od lipca 2009 roku do czerwca 2011 roku).

Poszczególne zadania w Projekcie zostały zaplanowane jak następuje:

05.01.2009 – początek prac przygotowawczych, podpisanie umowy na opracowanie Studium Wykonalności (A.1.) i Wniosku aplikacyjnego dla Projektu Kaszuby 4 Kultur (A.2.). Z uwagi na specyfikę podpisanych umów, uzaleŜniających częściowo wypłatę wynagrodzenia wykonawcy studium od pozytywnej oceny formalnej wniosku, płatności zostały rozłoŜone na I i III kwartał 2009 roku.

Rozpoczęcie realizacji Projektu nastąpi z chwilą otrzymania informacji o przyznaniu dofinansowania dla Projektu przez Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego. Zgodnie z dostępnymi informacjami nastąpi to w lipcu 2009 roku, czyli z początkiem III kwartału br. Podstawowymi zadaniami, które warunkują rozpoczęcie działań w Projekcie jest zapewnienie właściwego zarządzania i obsługi Projektem oraz opracowanie specyfikacji przetargowych umoŜliwiających przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, dlatego z początkiem III kwartału planowane jest zatrudnienie Koordynatora Projektu (B.16.1.) i Pracownika biura Projektu (B.16.2.), co jest równoznaczne z początkiem funkcjonowania biura Projektu (B.17). Od początku III kwartału zacznie pracować równieŜ Zespół Projektowy, w skład którego wejdą przedstawiciele Partnerów Projektu (B.16.4). Z początkiem III kwartału 2009 roku zapewniona zostanie równieŜ obsługa księgowa dla Projektu (B.16.3.) Wydatki związane z pracą Koordynatora Projektu, Pracownika biura Projektu, przedstawicieli Partnerów oraz księgowej, będą ponoszone do końca realizacji Projektu.

Równolegle w III kwartale br. zostanie rozpoczęta praca nad opracowaniem specyfikacji istotnych warunków zamówień planowanych do realizacji w 2009 roku (B.16.5.).

Realizacja Projektu została podzielona na III najwaŜniejsze etapy prac.

I Etap – „Stworzenie załoŜeń rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur”, rozpocznie się w III a zakończy w IV kwartale 2009 roku. Ma on na celu przygotowanie podstaw strategicznych dla dalszych prac w Projekcie. Obejmie on pierwszy z zaplanowanych przetargów o udzielenie zamówienia publicznego w Projekcie. Będzie to przetarg nieograniczony na wykonania zadania o nazwie: Opracowanie programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” (B.1). Ma on zostać rozstrzygnięty w III kwartale 2009 roku. Zakończenie wykonania zadania i poniesienie kosztu z nim związanego nastąpić ma do końca IV kwartału 2009 roku. Jest to zadanie warunkujące moŜliwość rozpoczęcia innych działań kluczowych dla Projektu, w tym opracowania systemu identyfikacji wizualnej, serwisu internetowego, folderów promocyjnych.

II Etap – „Opracowanie systemu informacyjnopromocyjnego markowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur” rozpocznie się w III kwartale 2009 roku a zakończy w I kwartale 2011 roku. Etap ma na celu opracowanie spójnych graficznie i merytorycznie narzędzi informacyjnopromocyjnych dostosowanych do potrzeb turystów i wypływających z potencjału turystycznego obszaru.

W III kwartale 2009 roku zostanie przeprowadzone postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego obejmującego zadania od B.2. do B.14. Przetarg nieograniczony ma dopuszczać składanie ofert częściowych.

W III kwartale 2009 roku ma zostać rozpoczęta realizacja sesji zdjęciowej na potrzeby Projektu(B.3). Sesja fotograficzna ma dostarczyć zdjęć obszaru objętego rzeczowym Projektem z czterech pór roku, dlatego teŜ poniesienie kosztu realizacji zadania nastąpić ma z końcem II kwartału 2010 roku.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Zadaniem warunkującym moŜliwość wykonania zadań II Etapu Projektu jest opracowanie systemu identyfikacji wizualnej wraz z księgą marki i standardów komunikacji (B.2.). Zostanie ono wykonane w I kwartale 2010 roku. Zakończenie zadania warunkuje rozpoczęcie zaprojektowania serwisu internetowego Kaszuby Czterech Kultur (B.4.) oraz wykonania serwisu (B.5.). Serwis ma zostać zaprojektowany w II kwartale 2010 roku, a wykonany w III kwartale 2010 r. W III kwartale 2010 roku zaplanowano wykonanie niezbędnych tłumaczeń serwisu internetowego „Kaszuby Czterech Kultur” (B.6.) oraz przeprowadzenie szkolenia z zakresu obsługi serwisu dla jego uŜytkowników (B.7.). W IV kwartale 2010 roku przeprowadzone zostaną zadania promujące serwis (B.8.). Od początku III kwartału 2010 roku zaplanowano prowadzenie obsługi serwisu przez administratora (B.9.), który w początkowym okresie będzie wdraŜał się w jego strukturę i współpracował z jego wykonawcą. Praca administratora serwisu ma być kontynuowana do końca realizacji rzeczowego Projektu.

W IV kwartale 2010 roku zostaną zaprojektowane i wydane tematyczne foldery promocyjne, a w III lub IV kwartale wykonane mobilne stoisko ekspozycyjne (B.11.). Ostatnim działaniem w etapie będzie produkcja przewodnika typu audioguide (B.12.)

III Etap – „WdroŜenie elementów systemu informacji przestrzennej markowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur” rozpocznie się w I, a zakończy w II kwartale 2011 roku. Ma on na celu wyjście z informacją o atrakcyjności turystycznej w teren i oznakowanie najwaŜniejszych atrakcji turystycznych obszaru jak i zbudowanie świadomości atrakcyjności turystycznej obszaru wśród mieszkańców i potencjalnych turystów. Działania tego Etapu mają charakter pilotaŜowy i będą kontynuowane w okresie trwałości Projektu.

W I kwartale 2011 roku zostaną wykonane witacze „Kaszuby Czterech Kultur” w formie billboardów (B.14.). W II kwartale 2011 nastąpi opracowanie i umieszczenie w terenie tabliczek informacyjnych (B.13.).

Na początku II kwartału 2010 roku zostaną wykonane elementy słuŜące promocji Projektu. Zostaną one oparte na systemie identyfikacji wizualnej Projektu są to zadania opisane w punkach B.15.1 do B.15.5. Będą one wykorzystywane do końca realizacji Projektu. W II kwartale 2011 roku przeprowadzona zostanie konferencja informująca o rezultatach Projektu (B.15.8.). Zostanie takŜe zlecona publikacja artykułów dotyczących realizacji Projektu w prasie specjalistycznej i regionalnej (B.15.6., B.15.7.). Koszty ogólne, którymi są wydatki na bieŜące funkcjonowanie biura (B.17.) będą ponoszone do początku realizacji Projektu (III kwartał 2009), aŜ do jego zakończenia II kwartał 2011 roku.

Od momentu rozpoczęcia do momentu zakończenia realizacji Projektu będzie prowadzona jego ewaluacja i monitoring, za które odpowiedzialny będzie jego Lider. Pod koniec roku 2009, 2010 i na koniec II kwartału 2011 lider przedstawi IZ RPO WP sprawozdania okresowe i złoŜy okresowe wnioski o płatność. Po zakończeniu realizacji Projektu Lider wystąpi z wnioskiem o płatność końcową i przedłoŜy końcowe sprawozdanie z jego realizacji.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Tabela 25 Harmonogram rzeczowofinansowy realizacji Projektu

Faza Realizacji Projektu Nakłady inwestycyjne Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 Rok suma 2008 I KW II KW III KW IV KW I KW II KW III KW IV KW I KW II KW III KW IV KW kontrolna A. Nakłady inwestycyjne dotyczące przygotowania projektu Suma wszystkich kosztów realizacji Projektu 764435,00 A.1. Koszt Opracowania studium wykonalności 0,00 21228,00 0,00 14152,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 35380,00 A.2. Koszt Opracowania wniosku o dofinansowanie 0,00 1220,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1220,00 B. Nakłady inwestycyjne dotyczące realizacji projektu Etap I „Stworzenie załoŜeń rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur” Przetarg na wykonanie zamówienia publicznego obejmującego działanie B.1. B.1. Koszt opracowania programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby Czterech Kultur” 0,00 0,00 0,00 0,00 74225,28 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 74225,28 II Etap – „Opracowanie systemu informacyjnopromocyjnego markowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur” Przetarg na wykonanie zamówienia publicznego obejmującego działanie B.2 do B.14. B.2.Koszt opracowania projekt systemu identyfikacji wizualnej, księga marki i standardów komunikacji 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 43355,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 43355,00 B.3.Koszt wykonania sesji zdjęciowej na potrzeby serwisu internetowego i wydawnictw oraz zakup niezbędnych materiałów objętych prawem autorskim 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 51000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 51000,00

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Faza Realizacji Projektu Nakłady inwestycyjne Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 Rok suma 2008 I KW II KW III KW IV KW I KW II KW III KW IV KW I KW II KW III KW IV KW kontrolna B.4.Koszt zaprojektowania serwisu internetowego Kaszuby Czterech Kultur 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 10335,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 10335,00 B.5.Koszt wykonania serwisu internetowego Kaszuby Czterech Kultur 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 82925,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 82925,00

B.6.Koszt tłumaczenia serwisu 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 12880,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 12880,00

B.7. Koszt szkolenia z obsługi serwisu 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 4452,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 4452,50 B.8. Koszt promocji serwisu Kaszuby Czterech Kultur 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 11690,00 0,00 0,00 0,00 0,00 11690,00 B.9. Koszt bieŜącej obsługi technicznej serwisu przez administratora 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 900,00 900,00 900,00 900,00 0,00 0,00 3600,00 B.10. Koszt zaprojektowania i wydania tematycznych folderów promocyjnych 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 80785,00 0,00 0,00 0,00 0,00 80785,00 B.11. Koszt zaprojektow ania i wykonania mobilnego stoiska ekspozycyjnego Kaszuby Czterech Kultur 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 46425,00 0,00 0,00 0,00 0,00 46425,00 B.12. Koszt opracowania i wykonania przewodnika audio 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 36210,00 0,00 0,00 0,00 36210,00 III Etap – „WdroŜenie elementów systemu informacji przestrzennej markowych produktów turystycznych Kaszuby czterech kultur” B.13. Koszt projektu i wykonania 10 tabliczek informacyjnych 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 7997,50 0,00 0,00 7997,50

B.14.Koszt wykonania witaczy Kaszuby Czterech Kultur w formie billboardów wraz z montaŜem 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 106167,80 0,00 0,00 0,00 106167,80 B.15.Promocja Projektu

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Faza Realizacji Projektu Nakłady inwestycyjne Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 Rok suma 2008 I KW II KW III KW IV KW I KW II KW III KW IV KW I KW II KW III KW IV KW kontrolna B.15.1. Koszt produkcji 150 CD z nagranym programem i SIW 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1677,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1677,50

B.15.2. Koszt produkcji 150 teczek 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1738,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1738,50 B.15.3. Koszt wyprodukowania papieru firmowego projektu 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1043,10 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1043,10 B.15.4. Koszt druku 20 plakatów w formacie A3 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 158,60 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 158,60 B.15.5. Koszt produkcji 200 smyczy z logo K4K 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 655,03 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 655,03 B.15.6. Koszt Reklamy w prasie regionalnej 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 5002,00 0,00 0,00 5002,00 B.15.7.Koszt reklamy w prasie specjalistycznej 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2928,00 0,00 0,00 2928,00 B.15.8.Koszt przeprowadzenia konferencji podsumowującej 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2500,00 0,00 0,00 2500,00 B.16. Koszty zarządzania projektem i jego obsługi B.16.1.Koszt wynagrodzenia koordynatora projektu 0,00 0,00 0,00 3000,00 3000,00 3000,00 3000,00 3000,00 3000,00 3000,00 3000,00 0,00 0,00 24000,00 B.16.2.Koszt wynagrodzenia pracownika biura projektu 0,00 0,00 0,00 9000,00 9000,00 9000,00 9000,00 9000,00 9000,00 9000,00 9000,00 0,00 0,00 72000,00 B.16.3.Koszt prac księgowych związanych z relizacjią projektu 0,00 0,00 0,00 900,00 900,00 900,00 900,00 900,00 900,00 900,00 900,00 0,00 0,00 7200,00 B.16.4.Koszt prac przedstawicieli partnerów w projekcie 0,00 0,00 0,00 2681,63 2681,63 2681,63 2681,63 2681,63 2681,63 2681,63 2681,63 0,00 0,00 21453,00 B.16.5.Koszt opracowania specyfikacji przetargowych 0,00 0,00 0,00 1000,00 0,00 3000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 4000,00

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Faza Realizacji Projektu Nakłady inwestycyjne Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 Rok suma 2008 I KW II KW III KW IV KW I KW II KW III KW IV KW I KW II KW III KW IV KW kontrolna B.17. Koszty ogólne B.17.1. Koszty bieŜącego funkcjonowania biura projektu 0,00 0,00 0,00 1428,90 1428,90 1428,90 1428,90 1428,90 1428,90 1428,90 1428,90 0,00 0,00 11431,20 Ewaluacja i monitoring Koordynacja działań ze strony Lidera Projektu Okresowe sprawozdania i wnioski o płatność BieŜąca ewaluacja i monitorowanie realizacji projektu Przedstawienie końcowego sprawozdania i wniosku o płatność

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

4.1.3. Kalkulacja przychodów ze sprzedaŜy inwestora w wyniku realizacji inwestycji

Przedmiotowy Projekt nie jest związany z osiąganiem przychodów, zatem analiza i kalkulacja przychodów ze sprzedaŜy w wyniku realizacji inwestycji nie stanowi przedmiotu niniejszego studium wykonalności.

A. Analiza rynku oraz oferta powstała w wyniku realizacji Projektu

Po zakończeniu realizacji Projektu powstaną następujące produkty Projektu: Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur”, system identyfikacji wizualnej „Kaszuby czterech kultur”, serwis internetowy, foldery promocyjne, przewodnik typu audio guide, tabliczki znakujące atrakcje w przestrzeni, mobilne stoisko ekspozycyjne oraz witacze typu billboard. Produkty oferowane po zakończeniu realizacji Projektu. Produktami, w myśl rynkowego rozumienia tego terminu, a więc elementami oferty turystycznej będą cztery markowe produkty turystyczne „Kaszub czterech kultur”, wykreowane w ramach powstałego dokumentu strategicznego oraz wypromowane z wykorzystaniem róŜnych nośników. Produkty będą atrakcyjne dla turystów, gdyŜ zostaną utworzone zgodnie z najnowszymi trendami kreacji produktów turystycznych, potencjałem turystycznym obszaru Projektu i oczekiwaniami grup odbiorców. W ramach nowej oferty produktowej zostaną powiązane istniejące atrakcje turystyczne, zarówno kulturowe, jak i przyrodnicze.

Produkty będą miały charakter spójnych kompozycji ofertowych. W ich ramach określone będą atrakcje turystyczne, zostanie wskazana infrastruktura turystyczna i proponowane sposoby konsumpcji turystycznej, czyli przykładowe plany wycieczek, pobytów kilkudniowych, podróŜowania po szlakach turystycznych. We wszystkich produktach będzie eksponowany wielokulturowy charakter obszaru Projektu. Język kaszubski będzie dodatkowym wyróŜnikiem oferty.

Odbiorcy oferty. Oferta będzie skierowana do turysty pochodzącego zarówno z obszaru Pomorza, jak i terenu całej Polski. Będzie równieŜ otwarta na turystę europejskiego, jednak nie będzie jemu podporządkowana. Grupami docelowymi będą głównie turyści rodzinni, rozwaŜający spędzenie wakacji w gronie najbliŜszych, zainteresowani turystyką kulturową, wiejską i aktywną. Będą to osoby posiadające samochód osobowy i podróŜujący nim podczas urlopu. PrzewaŜająca część grupy docelowej to osoby w wieku od 30 do 49 lat. NaleŜy spodziewać się, Ŝe średnio biorąc poziom wykształcenia populacji odbiorców produktów turystycznych będzie wyŜszy niŜ przeciętna krajowa. Pośród odbiorców oferty docelowej znaczną grupę (powyŜej 33%) będą stanowiły osoby zamieszkujące ośrodki miejskie powyŜej 500 tys. mieszkańców. Z uwagi na miejsce zamieszkania, naleŜy spodziewać się, Ŝe turyści najczęściej będą pochodzić z województw mazowieckiego, wielkopolskiego, pomorskiego, dolnośląskiego, śląskiego oraz kujawskopomorskiego. Dochód, który będzie charakteryzował odbiorców oferty oscyluje w okolicach średniej krajowej lub ją przewyŜsza. Jeśli chodzi o profil psychograficzny odbiorców Projektu to będą to osoby: ciekawe świata, ceniące więzi rodzinne, nastawione na kontakty z ludźmi, ceniące wygodę i komfort oraz nastawione aktywnie do Ŝycia. PowyŜsze załoŜenia przyjęto na podstawie badania: Krajowy ruch turystyczny w woj. pomorskim przeprowadzonego w 2008 roku przez Instytut Turystyki z Warszawy na zlecenie Departamentu Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. Nie jest to jednak szczegółowa charakterystyka odbiorcy oferty i jego preferencji, która zostanie przeprowadzona w dokumencie: Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” w wyniku realizacji Projektu.

System dystrybucji oferty i upowszechniania informacji o niej. Oferta będzie przede wszystkim dostępna online pod adresem serwisu internetowego „Kaszuby czterech kultur”, powstałego w wyniku realizacji Projektu. Dzięki temu, Ŝe serwis będzie otoczony stałą opieką administracyjną, a jego współtwórcami będą przedstawiciele wszystkich Partnerów Projektu informacje w nim zawarte będą

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO aktualne i prawdziwe. Serwis poza przedstawieniem oferty będzie prezentował równieŜ dodatkowe korzyści dla odbiorców, w tym grę edukacyjną, minisłownika języka kaszubskiego, przewodnik audio, multimedialną mapę i galerię fotografii. Takie podejście ma sprawić, Ŝe serwis nie tylko poinformuje o ofercie turystycznej i ją wypromuje, ale równieŜ przekaŜe wiedzę o wielokulturowości obszaru Projektu. Wsparciem internetowego systemu dystrybucji oferty będą foldery promocyjne dostępne w punktach informacji turystycznej oraz podczas imprez promocyjnych i targowych na i poza obszarem realizacji Projektu.

Potencjalnymi konkurentami są inne regiony turystyczne polskich regionów. Przykładowo moŜe być to Pojezierze Drawskie, Bory Tucholskie, Podhale, Beskidy, Mazury Zachodnie. Wszystkie te obszary kierują ofertę produktową do odbiorcy o zbliŜonym profilu tj. pochodzącego z duŜych miast, turysty rodzinnego o dochodzie na poziomie średniej krajowej lub nieco ją przewyŜszającym. Obszary konkurencyjne charakteryzują się takŜe podobnym potencjałem kulturowym i przyrodniczym.

MoŜliwości wyróŜnienia oferty powstałej w wyniku realizacji Projektu w stosunku do ofert konkurencyjnych. Oferta „Kaszub czerech kultur” ma szansę wyróŜnić się swoją oryginalnością polegająca na zestawieniu Ŝywej kaszubskości i Ŝywej wielokulturowości oraz atrakcyjności walorów przyrodniczych, w tym wodnych. Spójny system identyfikacji wzmocni unikatowy charakter obszaru.

B. Prognozowana liczba odbiorców

Prognozowana liczba odbiorców wariantu bazowego – w przypadku gdyby wnioskodawca nie realizowałby rzeczowego Projektu

liczba mieszkańców Powiatu wg GUS na dzień 31.12.2007r. 77 000 osób turyści korzystający z bazy noclegowej Powiatu wg GUS w 2007r. 23 162 osób liczba osób które zapoznały się z folderami promocyjnymi 24 000 osób (jest to nakład wydawanych publikacji obejmujący obszar realizacji Projektu, z przyjętą kalkulacją, Ŝe jeden folder czytają 3 osoby, 8 000 * 3) prognoza liczby osób korzystających z serwisu internetowego 34 800 osób (oszacowano na podstawie aktualnej oglądalności portalu Kaszuby.pl w ujęciu roczny, 2900*12)

W sumie: 158 962 osoby

Prognozowana liczba odbiorców po realizacji inwestycji w roku 2011.

liczba mieszkańców Powiatu wg GUS na dzień 31.12.2007r. 77 000 osób turyści korzystający z bazy noclegowej Powiatu wg GUS w 2007r. 23 162 osób liczba osób które zapoznały się z folderami promocyjnymi 72 000 osób (biorąc pod uwagę planowany nakład oraz załoŜenie, Ŝe 3 osoby przeczytają jeden folder, 24 000 * 3) prognoza liczby osób korzystających z serwisu internetowego 240 000 osób (na podstawie przeciętnej oglądalności innych portali w ujęciu rocznym, 20 000 *12)

W sumie: 412 162 osoby

Szacunki prognozowanego popytu liczby odbiorców rezultatu Projektu w roku zakończenia jego realizacji określono realistycznie, opierając się na dostępnych załoŜeniach odnośnie: odwiedzalności innych portali turystycznych, którą rozpoznano na poziomie 20 000 wejść z unikalnego adresu ip miesięcznie oraz liczby osób, które zapoznają się z atrakcyjnym materiałem drukowanym – folderem promocyjnym określonej na 3 osoby, załoŜonym w studium realnym wzroście liczby turystów na obszarze Projektu w rok po zakończeniu jego realizacji. Liczba osób, które zapoznały się z folderami wynika z dystrybucji folderów podczas imprez targowych i innych wydarzeń promocyjnych poza obszarem Projektu, w których uczestniczyć będą Partnerzy, w tym przede wszystkim Lokalna Organizacja Turystyczna „Kaszuby Bytowskie”.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Z analizy wynika, Ŝe liczba odbiorców komunikatów promocyjnych zwiększy się o 253 200 osób w stosunku do wariantu bez realizacji Projektu. Zakłada się bowiem, Ŝe poziom poinformowania o ofercie turystycznej obszaru objętego Projektem byłby na aktualnym poziomie ok.159 000 osób.

Przy normalnej działalności wnioskodawcy nie powstałyby oferty turystyczne oparte na 4 markowych produktach turystycznych. Turyści nie mieliby moŜliwości skorzystania z w pełni profesjonalnego turystycznego serwisu internetowego, informującego o atrakcyjności obszaru Projektu. Atrakcje na obszarze Projektu nie byłyby oznakowane, turyści i mieszkańcy nie byliby informowani o atrakcjach obszaru, dzięki sieci billboardów oraz nie istniałaby moŜliwość uŜycia przewodnika audio, znacznie uatrakcyjniającego odbiór turystyczny obszaru. Uczestniczący w imprezach kulturalnych na obszarze objętym Projektem nie mieliby moŜliwości uzyskania informacji ze specjalnie przygotowanego stoiska targowego „Kaszuby czterech kultur”.

C. Polityka cenowa

Projekt nie zakłada prowadzenia sprzedaŜy, nie jest zatem zasadne przedstawienie polityki cenowej.

D. Program sprzedaŜy

Projekt nie zakłada prowadzenia sprzedaŜy, zatem nie zostanie ukazany program sprzedaŜy w Projekcie.

4.1.4. Kalkulacja kosztów eksploatacyjnych bez realizacji projektu oraz z jego uwzględnieniem

Wariant bazowy charakteryzuje się jedynie ponoszonymi kosztami na usługi obce z tytułu zlecenia druku folderów promocyjnych przez Lidera Projektu. Nie pojawiają się inne koszty związane z podejmowaniem działań przez Lidera i Partnerów projektu. Obsługa portalu testowego odbywa się bowiem bezkosztowo w ramach zadań informatyka Powiatu.

Wariant z realizacją Projektu zakłada ponoszenie kosztów, których specyfikację przedstawiono w tabeli poniŜej.

Są to głównie koszty usług obcych i naleŜnego podatku VAT, który wiąŜe się z ich realizacją oraz koszty niezbędne do funkcjonowania biura Projektu (materiały biurowe i środki czystości, koszty transportu). Zaliczają się do nich równieŜ koszty wynagrodzeń, które przewidują zatrudnienie pracownika biura projektu, wynagrodzenie na podstawie umów cywilnoprawnych: koordynatora Projektu, księgowej, przedstawicieli Partnerów Projektu.

W przypadku wynagrodzenia Pracownika biura załoŜono konieczność odprowadzenia następujących obciąŜeń: a) zaliczka na podatek dochodowy umniejszona odpowiednio o normowane ustawowo wysokość składki ubezpieczenia zdrowotnego, b)ubezpieczenie zdrowotne, c)ubezpieczenie emerytalne (składka ZUS i II filar). W przypadku wynagrodzenia na podstawie umowy zlecenia pracy Koordynatora i księgowej: zaliczka na podatek dochodowy umniejszona odpowiednio o normowaną ustawowo wysokość składki ubezpieczenia zdrowotnego, ubezpieczenie zdrowotne. W przypadku kosztów pracy przedstawicieli Partnerów załoŜono konieczność odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy, jako jedynego ponoszonego przez Zleceniodawcę obciąŜenia.

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Tabela 26 Kalkulacja kosztów eksploatacyjnych z uwzględnieniem Projektu

Rok Okres realizacji wymagany okres referencyjny projektu bazowy lp wyszczególnienie jednostka 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 koszty usług obcych 1. netto pln 0,00 90840,39 287639,53 133283,03 44424,92 46646,16 48978,47 51427,40 53998,77 56698,70 59533,64 62510,32 65635,84 68917,63 72363,51 75981,69 79780,77 83769,81 87958,30

1.a VAT pln 0,00 19984,89 63280,70 29322,27 9773,48 10262,16 10775,26 11314,03 11879,73 12473,71 13097,40 13752,27 14439,88 15161,88 15919,97 16715,97 17551,77 18429,36 19350,83 koszty usług obcych 1.b brutto pln 0,00 110825,28 350920,23 162605,30 54198,40 56908,32 59753,74 62741,42 65878,49 69172,42 72631,04 76262,59 80075,72 84079,51 88283,48 92697,66 97332,54 102199,17 107309,12

koszty materiałów biurowych i środków 2. czystości netto pln 0,00 1096,72 2193,44 1096,72 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

2.a. VAT pln 0,00 241,28 482,56 241,28 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 koszty materiałów biurowych i środków 2.b czystości brutto pln 0,00 1338,00 2676,00 1338,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Koszty podróŜy 3. według kilometrówki pln 0,00 1519,80 3039,60 1519,80 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Koszty wynagrodzeń 4. netto pln 0,00 20079,11 40158,21 20079,11 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 koszt ubezpieczeń społecznych i innych 5. ubezpieczeń pln 0,00 12084,14 25168,29 11084,14 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Koszty wynagrodzeń brutto z koniecznymi obciąŜeniami 6. podatkowymi pln 0,00 32163,25 65326,50 31163,25 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Tabela 27 Kalkulacja kosztów eksploatacyjnych bez uwzględnienia Projektu

Rok Okres realizacji wymagany okres referencyjny projektu bazowy lp wyszczególninie jednostka 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 koszty usług obcych 1. netto pln 0 10000,00 10000,00 10000,00 11000,00 11000,00 11000,00 11000,00 11000,00 11000,00 11000,00 11000,00 11000,00 11000,00 11000,00 11000,00 11000,00 11000,00 11000,00

1.a VAT pln 0 2200,00 2200,00 2200,00 2420,00 2420,00 2420,00 2420,00 2420,00 2420,00 2420,00 2420,00 2420,00 2420,00 2420,00 2420,00 2420,00 2420,00 2420,00

koszty usług obcych 1.b brutto pln 0 12200,00 12200,00 12200,00 13420,00 13420,00 13420,00 13420,00 13420,00 13420,00 13420,00 13420,00 13420,00 13420,00 13420,00 13420,00 13420,00 13420,00 13420,00

koszty materiałów biurowych i środków 2. czystości netto pln 0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

2.a. VAT pln 0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 koszty materiałów biurowych i środków 2.b czystości brutto pln 0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Koszty podróŜy 3. według kilometrówki pln 0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Koszty wynagrodzeń 4. netto pln 0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

koszt ubezpieczeń społecznych i 5. inncych ubezpieczeń pln 0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Koszty wynagrodzeń brutto z koniecznymi obciąŜeniami 6. podatkowymi pln 0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

A. Plan amortyzacji

W Projekcie przewiduje się zakup środków trwałych w postaci witaczybillboardów. W sumie zostanie zakupionych 10 sztuk billboardów. Po realizacji Projektu zostanę one przekazane na własność gminnym samorządom terytorialnym Partnerom Projektu. KaŜda z gmin stanie się właścicielem jednego billboardu, za którego utrzymanie będzie odpowiedzialna.

Amortyzację dla środka trwałego przyjęto na poziomie 20% rocznie i trwać będzie ona 5 lat (60 miesięcy). Do zakończenia Projektu środki trwałe będą amortyzowane przez Powiat, natomiast po jego zakończeniu, tj od początku III kwartału 2011 amortyzować będą je gminy, którym zastaną one przekazane.

PoniŜej przedstawiono amortyzację środka trwałego jaka będzie miała miejsce dla Powiatu oraz dla kaŜdej z gmin partnerskich. NaleŜy pamiętać, Ŝe Powiat będzie amortyzował wszystkie dziesięć środków trwałych (rzecz jasna kaŜdy z osobna w wartości jemu odpowiadającej) przez okres 3 miesięcy, natomiast kaŜda z gmin będzie prowadziła amortyzację jednego billboardu przez okres pozostałych 57 miesięcy.

Tabela 28 Plan amortyzacji dla Powiatu wszystkich 10 billboardów

Amortyzacja 10 środków trwałych w II kw 2011 roku przez Lidera Projektu

lp wyszczególnienie Okres realizacji okres referencyjny projektu jedn. PLN 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 1 Wartość netto środka trwałego zł 0,00 0,00 0,00 106167,80 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2 amortyzacja roczna 21233,56 0,00 0,00 0,00 5308,39 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

3 wartość rezydualna (z uwzględneniem wcześniejszych etapów) zł 0,00 0,00 0,00 100859,41 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Tabela 30 Plan amortyzacji poszczególnego billboardu przez kaŜdą z gmin z osobna

Amortyzacja środka trwałego od III kw 2011roku przez kaŜdą z 10 gmin

Okres realizacji okres referencyjny projektu lp wyszczególnienie jedn. PLN 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

1 Wartość netto środka trwałego zł 0,00 0,00 0,00 10085,94 9024,26 6900,91 4777,55 2654,19 530,84

2 amortyzacja roczna 2123,356 0,00 0,00 0,00 1061,68 2123,36 2123,36 2123,36 2123,36 530,84

3 wartość rezydualna (z uwzględneniem wcześniejszych etapów) zł 0,00 0,00 0,00 9024,26 6900,91 4777,55 2654,19 530,84 0,00

4.1.5. Rachunek zysków i strat

Rachunek zysków i strat w Projekcie przeprowadzono dla okresu jego realizacji i okresu referencyjnego. Uwzględnia on całkowite koszty inwestycji w Projekcie jaki wysokość środków własnych Partnerów i sumę dofinansowania Projektu pochodząca z EFRR. W kaŜdym roku realizacji Projektu pojawia się strata netto ze sprzedaŜy, która zostaje zbilansowana pozostałym przychodem operacyjnym (dotacją własną i dotacją EFRR).

100

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Tabela 29 Rachunek zysków i strat dla Projektu

Okres realizacji wymagany okres referencyjny projektu

Lp Wyszczególnienie 2 008 2 009 2 010 2 011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026

Rachunek zysków i strat

Przychody netto ze sprzedaŜy i A zrównane z nimi 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów i 145 421 196 102 107 B działalności 0,00 846,33 962,33 626,35 54 198,40 56 908,32 59 753,74 62 741,42 65 878,49 69 172,42 72 631,04 76 262,59 80 075,72 84 079,51 88 283,48 92 697,66 97 332,54 199,17 309,12

Zysk (strata) brutto ze 145 421 196 54 56 59 62 65 69 72 76 80 84 88 92 97 102 107 C sprzedaŜy (AB) 0,00 846,33 962,33 626,35 198,40 908,32 753,74 741,42 878,49 172,42 631,04 262,59 075,72 079,51 283,48 697,66 332,54 199,17 309,12

D Koszty sprzedaŜy 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

E Koszty ogólnego zarządu 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Zysk (starta) zw sprzedaŜy (C 145 421 196 54 56 59 62 65 69 72 76 80 84 88 92 97 102 107 F DE) 0,00 846,33 962,33 626,35 198,40 908,32 753,74 741,42 878,49 172,42 631,04 262,59 075,72 079,51 283,48 697,66 332,54 199,17 309,12 Pozostałe przychody operacyjne (w tym dotacje i 145 421 196 102 107 G wkład własny) 0,00 846,33 962,33 626,35 54 198,40 56 908,32 59 753,74 62 741,42 65 878,49 69 172,42 72 631,04 76 262,59 80 075,72 84 079,51 88 283,48 92 697,66 97 332,54 199,17 309,12 H Pozostałe koszty operacyjne 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Zysk (starta) z działalności I operacyjnej (F+GH) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

J Przychchody finansowe 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

K Koszty finansowe 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Zysk (strata) z działalności L gospodarczej (I+JK) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

M Wynik zdarzeń nadzwyczajnych 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 N Zysk (strata) brutto 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

O Podatek dochodowy 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Pozostałe obowiazakowe zmniejszenia zysku (zwiększenia P straty) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

R Zysk (strata) netto (NOP) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

101

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

4.1.6. Zestawienie przepływów pienięŜnych projektu

Rachunek przepływów pienięŜnych został opracowany zgodnie z wytycznymi dla projektów w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 20072013.

Płynność finansową zapewni przekazanie przez Partnerów Projektu kwot proporcjonalnych do ich udziału w całkowitych wydatkach w Projekcie na konto Lidera Projektu. Lider Projektu będzie posiadał pełne zabezpieczenie środków na poczet realizacji zaplanowanych zadań.

W celu zapewnienia płynności przepływów w Projekcie Partnerzy i Lider podpisali umowę partnerską, która reguluje wysokość i sposób przekazywania kwot pokrywających wkłady własne i dotację EFRR przez Partnerów.

102

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Tabela 30 Rachunek przepływów pienięŜnych Projektu lp. Wyszczególnienie okres realziacji Projektu Okres referencyjny Projektu 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 Gotówka stan 0. początkowy 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Źródła pochodzenia środków Środki własne 1. inwestycyjne 0,00 37376,58 105490,58 49156,59 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2. Kredyty i poŜyczki inwestycyjne 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

3. Dotacje 0,00 108469,75 316471,74 147469,76 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 4. Przychody z eksploatacji Projektu 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

5. Środki własne bieŜące 0,00 0,00 0,00 0,00 54198,40 56908,32 59753,74 62741,42 65878,49 69172,42 72631,04 76262,59 80075,72 84079,51 88283,48 92697,66 97332,54 102199,17 107309,12 Kredyty i poŜyczki 6. obrotowe 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

7. Inne źródła 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 8. Łącznie źródła (1+2+3+4+5+6+7) 0,00 145846,33 421962,33 196626,35 54198,40 56908,32 59753,74 62741,42 65878,49 69172,42 72631,04 76262,59 80075,72 84079,51 88283,48 92697,66 97332,54 102199,17 107309,12 Wykorzystanie środków

9. Nakłady inwestycyjne 0,00 145846,33 421962,33 196626,35 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

10. Koszty eksploatacyjne 0,00 0,00 0,00 0,00 54198,40 56908,32 59753,74 62741,42 65878,49 69172,42 72631,04 76262,59 80075,72 84079,51 88283,48 92697,66 97332,54 102199,17 107309,12 Spłaty kredytów i 11. poŜyczek 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 12. Odsetki od kredytów i poŜyczek 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

13. Podatki 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 14. Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

15. Inne wykorzystanie 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 16. Łączne wykorzystanie (9+10+11+12+13+14+15) 0,00 145846,33 421962,33 196626,35 54198,40 56908,32 59753,74 62741,42 65878,49 69172,42 72631,04 76262,59 80075,72 84079,51 88283,48 92697,66 97332,54 102199,17 107309,12 Zmiana stanu środków 17. pienięŜnych (816) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Gotówka stan końcowy 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

103

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

4.1.7. Ustalenie wysokości dofinansowania

Pomoc publiczna w Projekcie

W myśl poniŜszych ustaleń, Projekt nie podlega zasadom pomocy publicznej.

W celu analizy Projektu, pod kątem wystąpienia pomocy publicznej, niezbędne jest umiejscowienie go w szerszym kontekście pojęcia pomocy publicznej, w rozumienia prawa wspólnotowego.

Pomoc publiczna została zdefiniowana w art. 87 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Artykuł ten stanowi, iŜ „z zastrzeŜeniem wyjątków przewidzianych w Traktacie, kaŜda pomoc udzielana przez państwo członkowskie lub ze źródeł państwowych, w jakiejkolwiek formie, która narusza lub grozi naruszeniem konkurencji przez uprzywilejowanie niektórych przedsiębiorstw lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z zasadami wspólnego rynku w zakresie, w jakim wpływa negatywnie na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi”.

Oznacza to, iŜ wsparcie dla przedsiębiorstwa podlega przepisom dotyczącym pomocy publicznej, o ile jednocześnie spełnione są następujące przesłanki:

1. udzielane jest ono przez państwo lub ze środków państwowych; 2. przedsiębiorstwo uzyskuje przysporzenie na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku; 3. ma charakter selektywny (uprzywilejowuje określone przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwa albo produkcję określonych towarów); 4. grozi zakłóceniem lub zakłóca konkurencję; 5. wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi UE

Zgodnie z art.87 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, powyŜsze zasady mają zastosowanie wyłącznie w stosunku do przedsiębiorców. W myśl Traktatu, za przedsiębiorcę uwaŜa się jednak kaŜdy podmiot, który przyjmuje moŜliwość prowadzenia działalności gospodarczej, niezaleŜnie od formy organizacyjnej i prawnej czy źródeł finansowania. W myśl wspólnotowego prawa, „przedsiębiorcą” moŜe być takŜe podmiot, nawet działający nonprofit czyli stowarzyszenie, a takŜe jednostka samorządu terytorialnego, jeśli tylko oferuje usługi na rynku za opłatą, bez względu na to czy osiąga z tego tytułu zysk.

Mimo, Ŝe Lider Projektu oraz Partnerzy Projektu mogą być zostać sklasyfikowani, jako „przedsiębiorcy”, analiza przedmiotowa Projektu wskazuje, Ŝe Projekt nie podlega zasadom pomocy publicznej. Podstawową przesłanką ku temu stwierdzeniu jest fakt, Ŝe zgodnie z załoŜeniami Projektu nie zajdzie sytuacja prowadzenia działalności odpłatnej, przy wykorzystaniu majątku sfinansowanego w ramach Projektu. Ponadto, wystąpieniu pomocy publicznej zaprzecza takŜe poniŜsza analiza przesłanek dotyczących charakteru wsparcia.

Jedynie spełnienie wszystkich przesłanek, odnoszących się do wsparcia Projektu, definiuje go jako podlegający zasadom pomocy publicznej.

Przesłanka 1 – udzielane jest ono (wsparcie) przez państwo lub ze środków państwowych Środki uzyskane, jako refundacja poniesionych kosztów w Projekcie stanowić będą środki publiczne. W myśl art. 54 ust.4 rozporządzania Rady (WE) nr 1083/2006 z 11.07.2006r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące EFRR i EFS oraz FS, do środków pochodzących z funduszy strukturalnych, stosuje się te same zasady jak do środków publicznych. NaleŜy uznać zatem, Ŝe przesłanka jest spełniona.

Przesłanka 2 – przedsiębiorstwo uzyskuje przysporzenie na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku W przypadku otrzymania wsparcia w ramach RPO WP, wystąpi element przysporzenia korzyści ekonomicznej korzystniejszej niŜ oferują podmioty komercyjne czyli instytucje finansowe np. banki. Otrzymane wsparcie ma charakter bezzwrotny, który nie jest moŜliwy do uzyskania w warunkach rynkowych. NaleŜy uznać zatem, Ŝe przesłanka jest spełniona.

104

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Przesłanka 3 ma charakter selektywny Zgodnie z art. 87 ust.1 TWE, pomocą publiczną jest wsparcie udzielane określonym przedsiębiorstwom lub związane z produkcją niektórych towarów. W myśl artykułu, finansowanie Projektu w ramach RPO WP ma charakter selektywny. O otrzymanie wsparcia w ramach RPO WP dla woj. pomorskiego, Priorytetu VI. działania 6.2. mogą bowiem wystąpić określone podmioty zamknięte w katalogu beneficjentów i realizujące projekt na obszarze województwa pomorskiego, starające się o dofinansowanie określonych typów projektów (wskazanych w Uszczegółowieniu do RPO WP na lata 20072013). NaleŜy uznać zatem, Ŝe przesłanka jest spełniona.

Przesłanki 4 i 5 grozi zakłóceniem lub zakłóca konkurencję oraz wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi UE

Nadrzędnym celem przepisów o pomocy publicznej jest ochrona konkurencji na jednolitym rynku europejskim. Realizacja Projektu nie przyczyni się do jej ograniczenia. Projekt będzie miał charakter promocyjny i będzie realizowany w ogólnym interesie gospodarczym i społecznym. Poprzez działania podjęte w Projekcie nie nastąpi zakłócenie konkurencji. Projekt nie będzie generał zysków, a efekty realizacji Projektu będą ogólnodostępne na zasadach niedyskryminacyjnych. Ponadto, otrzymanie wsparcia na realizację Projektu nie wpłynie na wymianę handlową między państwami członkowskim UE, gdyŜ Beneficjent i Partnerzy działają na rynku lokalnym, a Projekt powstaje przede wszystkim z myślą o rynku regionalnym i krajowym. Utworzenie i promocja markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” ma przyczynić się do podniesienia konkurencyjności i rozpoznawalności obszaru realizacji Projektu w skali regionalnej. NaleŜy uznać zatem, Ŝe przesłanki nie zostały spełnione.

Jako, Ŝe dwie przesłanki, spośród pięciu, nie zostały spełnione, wnioskować naleŜy, Ŝe przedmiotowy Projekt nie wymaga stosowania zasad pomocy publicznej. Projekt moŜe zostać dofinansowany z EFRR w maksymalnej kwocie wsparcia w wysokości 75% kosztów kwalifikowanych.

Luka w finansowaniu. Projekt nie generuje przychodu, a produkty powstałe w wyniku jego realizacji będą udostępniane nieodpłatnie. Dla projektów nie generujących dochodu, określenie luki w finansowaniu nie jest zasadne.

4.1.8. Wyliczenie i interpretacja wskaźników finansowej efektywności projektu

Ustalenie wartości wskaźników jest zasadne dla projektów przynoszących przychody. W przedmiotowym Projekcie nie mamy do czynienia z osiąganiem przychodu, stąd nie zachodzi zasadność wyliczania wskaźników.

4.1.9. Struktura finansowania

Zgodnie z wytycznymi w sprawie kwalifikowalności wydatków RPO WP na lata 20072013, uznaje się, Ŝe wszystkie koszty, oprócz kosztów związanych z opracowaniem wniosku o dofinansowanie, stanowią koszty kwalifikowane, moŜliwe do współfinansowania ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach RPO WP na lata 20072013. Jako, Ŝe Projekt nie generuje dochodu, dofinansowanie w ramach EFRR moŜe stanowi 75% kosztów kwalifikowanych poniesionych w Projekcie. Pozostałe 25% kosztów kwalifikowanych pokryją Partnerzy Projektu, w tym Partner Wiodący. Wysokość wkładu finansowego poszczególnych Partnerów reguluje umowa partnerska między nimi. Zakłada ona partycypację finansową Lidera ProjektuPowiatu Bytowskiego, Gminy i Miasta Miastko i Gminy i Miasta Bytów na poziomie po 2/14 części całości koniecznego do zabezpieczenia wkładu własnego. Pozostali Partnerzy Projektu pokrywają koszty zabezpieczenia wkładu własnego jego realizacji w wysokości po 1/14 części całości wkładu Partnerów.

Koszty niekwalifikowane zarówno w trakcie realizacji Projektu, jak i w jego okresie referencyjnym będą pokrywali Lider i Partnerzy Projektu w stopniu odpowiadającym ich finansowemu zaangaŜowaniu w Projekt. W projekcie nie występuje przychód, nie mamy zatem do czynienia z pomocą publiczną.

Struktura finansowania Projektu przedstawiona została na okres realizacji Projektu oraz w okresie referencyjnym.

105

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Tabela 31 Struktura finansowania Projektu

Okres realizacji projektu okres referencyjny projektu 2008

Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 suma źródeł pokrycia kosztów kwalifikowalnych 0,00 144626,33 421962,33 196626,35 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 suma źródeł pokrycia kosztów niekwalifikowalnych 0,00 1220,00 0,00 0,00 54198,40 56908,32 59753,74 62741,42 65878,49 69172,42 72631,04 76262,59 80075,72 84079,51 88283,48 92697,66 97332,54 102199,17 107309,12 I. Koszty kwalifikowalne

EFRR (75% kosztów kawlifikowalnych) 0,00 108469,75 316471,74 147469,76 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 wkład EFRR przypadający na Powiat Bytowski 0,00 15495,68 45210,25 21067,11 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 wkład EFRR przypadający na Gmine Bytów 0,00 15495,68 45210,25 21067,11 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 wkład EFRR przypadający na Gminę Miastko 0,00 15495,68 45210,25 21067,11 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 wkład EFRR przypadający na Gminy Borzytuchom 0,00 7747,84 22605,12 10533,55 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 wkład EFRR przypadający na Gminy Czarna Dąbrówka 0,00 7747,84 22605,12 10533,55 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 wkład EFRR przypadający na Gminy Kołczygłowy 0,00 7747,84 22605,12 10533,55 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 wkład EFRR przypadający na Gminy Lipnica 0,00 7747,84 22605,12 10533,55 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 wkład EFRR przypadający na Gminy Parchowo 0,00 7747,84 22605,12 10533,55 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

106

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

wkład EFRR przypadający na Gminy Studzienice 0,00 7747,84 22605,12 10533,55 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 wkład EFRR przypadający na Gminy Tuchomie 0,00 7747,84 22605,12 10533,55 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 wkład EFRR przypadający na Gminy Trzebielino 0,00 7747,84 22605,12 10533,55 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Środki własne lidera i partnerów 0,00 36156,58 105490,58 49156,59 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

BudŜet Powiatu Bytowskiego 0,00 5165,23 15070,08 7022,37 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

BudŜet Gminy Bytów 0,00 5165,23 15070,08 7022,37 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

BudŜet Gminy Miastko 0,00 5165,23 15070,08 7022,37 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 BudŜet Gminy Borzytuchom 0,00 2582,62 7535,04 3511,18 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

BudŜet Gminy Czarna Dąbrówka 0,00 2582,62 7535,04 3511,18 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

BudŜet Gminy Kołczygłowy 0,00 2582,62 7535,04 3511,18 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

BudŜet Gminy Lipnica 0,00 2582,62 7535,04 3511,18 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

BudŜet Gminy Parchowo 0,00 2582,62 7535,04 3511,18 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 BudŜet Gminy Studzienice 0,00 2582,62 7535,04 3511,18 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

BudŜet Gminy Tuchomie 0,00 2582,62 7535,04 3511,18 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

BudŜet Gminy Trzebielino 0,00 2582,62 7535,04 3511,18 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 II. Koszty niekwalifikowalne

Środki własne lidera i partnerów 0,00 1220,00 0,00 0,00 54198,40 56908,32 59753,74 62741,42 65878,49 69172,42 72631,04 76262,59 80075,72 84079,51 88283,48 92697,66 97332,54 102199,17 107309,12

BudŜet Powiatu Bytowskiego 0,00 174,29 0,00 0,00 7742,63 8129,76 8536,25 8963,06 9411,21 9881,77 10375,86 10894,66 11439,39 12011,36 12611,93 13242,52 13904,65 14599,88 15329,87

107

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

BudŜet Gminy Bytów 0,00 174,29 0,00 0,00 7742,63 8129,76 8536,25 8963,06 9411,21 9881,77 10375,86 10894,66 11439,39 12011,36 12611,93 13242,52 13904,65 14599,88 15329,87

BudŜet Gminy Miastko 0,00 174,29 0,00 0,00 7742,63 8129,76 8536,25 8963,06 9411,21 9881,77 10375,86 10894,66 11439,39 12011,36 12611,93 13242,52 13904,65 14599,88 15329,87

BudŜet Gminy Borzytuchom 0,00 87,14 0,00 0,00 3871,31 4064,88 4268,12 4481,53 4705,61 4940,89 5187,93 5447,33 5719,69 6005,68 6305,96 6621,26 6952,32 7299,94 7664,94

BudŜet Gminy Czarna Dąbrówka 0,00 87,14 0,00 0,00 3871,31 4064,88 4268,12 4481,53 4705,61 4940,89 5187,93 5447,33 5719,69 6005,68 6305,96 6621,26 6952,32 7299,94 7664,94

BudŜet Gminy Kołczygłowy 0,00 87,14 0,00 0,00 3871,31 4064,88 4268,12 4481,53 4705,61 4940,89 5187,93 5447,33 5719,69 6005,68 6305,96 6621,26 6952,32 7299,94 7664,94

BudŜet Gminy Lipnica 0,00 87,14 0,00 0,00 3871,31 4064,88 4268,12 4481,53 4705,61 4940,89 5187,93 5447,33 5719,69 6005,68 6305,96 6621,26 6952,32 7299,94 7664,94

BudŜet Gminy Parchowo 0,00 87,14 0,00 0,00 3871,31 4064,88 4268,12 4481,53 4705,61 4940,89 5187,93 5447,33 5719,69 6005,68 6305,96 6621,26 6952,32 7299,94 7664,94

BudŜet Gminy Studzienice 0,00 87,14 0,00 0,00 3871,31 4064,88 4268,12 4481,53 4705,61 4940,89 5187,93 5447,33 5719,69 6005,68 6305,96 6621,26 6952,32 7299,94 7664,94

BudŜet Gminy Tuchomie 0,00 87,14 0,00 0,00 3871,31 4064,88 4268,12 4481,53 4705,61 4940,89 5187,93 5447,33 5719,69 6005,68 6305,96 6621,26 6952,32 7299,94 7664,94

BudŜet Gminy Trzebielino 0,00 87,14 0,00 0,00 3871,31 4064,88 4268,12 4481,53 4705,61 4940,89 5187,93 5447,33 5719,69 6005,68 6305,96 6621,26 6952,32 7299,94 7664,94

108

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

4.1.10. Analiza trwałości finansowej projektu

Trwałość finansowa Projektu zostanie zapewniona poprzez zabezpieczenie środków na realizację rzeczowego Projektu w budŜetach Lidera i Partnerów Projektu. Zabezpieczenie środków nastąpi poprzez zapisanie zaplanowanych w Projekcie wydatków w budŜetach gmin na okres realizacji Projektu i w okresie referencyjnym. Wprowadzenie takiego zapisu do uchwał budŜetowych i wieloletnich planów inwestycyjnych samorządów współrealizujących Projekt nastąpi przed podpisaniem umowy o jego dofinansowanie z Urzędem Marszałkowskim Woj. Pomorskiego.

PoniŜej zaprezentowano dane wykonania budŜetów w samorządach współrealizujących Projekt za rok poprzedzający jego realizację oraz prognozy poziomów wskaźników poziomu zadłuŜeniu dla samorządów na lata realizacji Projektu.

Prognozy wskaźników na lata realizacji Projektu zostały podane przez Skarbników Partnerów w Projekcie i odzwierciedlają poziom wskaźników z uwzględnieniem realizacji rzeczowego Projektu. Na okres trwałości Projektu została sporządzona prognoza wskaźników oparta o pesymistycznym scenariuszu, Ŝe będą one (dług i wskaźnik jego obsługi) zwiększały się co roku o 5 pkt. procentowych w stosunku do średniej z lat realizacji Projektu.

Z przeprowadzonej analizy wyników wykonania budŜetów Lidera i Partnerów Projektu wynika, Ŝe samorządy charakteryzują się w znacznej przewadze dodatnimi wynikami wykonania budŜetów za rok poprzedzający realizację Projektu. Jedynie samorząd gminy Borzytuchom i Parchowo odnotowały wynik ujemny jednak jego poziom był stosunkowo niski i wynosił około 270 tys PLN.

Zarówno wartości wskaźników poziomu zadłuŜenia jak i obsługi w roku 2008 i latach realizacji Projektu mieszczą się w przewidzianych w artykułach 169 i 170 Ustawy o finansach publicznych przedziałach tak w okresie realizacji Projektu jak i w okresie koniecznym do zachowania jego trwałości.

Oznacza to, Ŝe Ŝaden z samorządów nie przekracza 15% wskaźnika długu, ani 60% wskaźnika poziomu zadłuŜenia, które nakłada Ustawa o finansach publicznych w analizowanych okresach czasu.

109

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Tabela 32 Dane dotyczące wykonania budŜetu za rok poprzedzający realizację Projektu oraz prognozy wskaźników poziomu zadłuŜenia i obsługi długu na lata realizacji Projektu i jego trwałości dla Powiatu Bytowskiego i Gminy Bytów

Nazwa jednostki samorządu terytorialnego

Nazwa Powiat Bytowski Gmina Bytów

jedn. wartość prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza wartość prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza Miary 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. tys Dochody ogółem pln 60119 X X X X X X X X 58481 X X X X X X X X tys Wydatki ogółem pln 55851 X X X X X X X X 57599 X X X X X X X X

w tym tys inwestycyjne pln 3009 X X X X X X X X 14175 X X X X X X X X

Wynik wykonania tys budŜetu pln 2312 X X X X X X X X 882 X X X X X X X X Wskaźnik poziomu zadłuŜenia (art. 169 ustawy o finansach publiczynch) % 3,66 8,42 5,07 4,14 5,59 5,87 6,16 6,47 6,79 0 6,31 7,26 6,96 5,39 5,66 5,94 6,24 6,55 Wskaźnik obsługi długu (art. 170 ustawy o finansach publiczynch) % 22,72 37,34 36,73 36,22 34,92 36,66 38,49 40,42 42,44 23,15 22,03 15,70 9,51 18,48 19,40 20,37 21,39 22,46 Źródło: Dane uzyskane od Partnerów Projektu i prognozy

Tabela 33 i Dane dotyczące wykonania budŜetu za rok poprzedzający realizację Projektu oraz prognozy wskaźników poziomu zadłuŜenia i obsługi długu na lata realizacji Projektu i jego trwałości dla Gminy Miastko i Gminy Kołczygłowy Nazwa jednostki samorządu terytorialnego Nazwa Gmina Miastko Kołczygłowy

jedn. wartość prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza wartość prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza Miary 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013r. 2014 r. 2015 r. 2016r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. tys Dochody ogółem pln 44518 X X X X X X X X 13265 X X X X X X X X tys Wydatki ogółem pln 41920 X X X X X X X X 12646 X X X X X X X X tys w tym inwestycyjne pln 4944 X X X X X X X X 1479 X X X X X X X X

Wynik wykonania tys budŜetu pln 2597 X X X X X X X X 619 X X X X X X X X Wskaźnik poziomu zadłuŜenia (art. 169 ustawy o finansach publiczynch) % 5,51 2,85 8,82 9,93 7,12 7,47 7,85 8,24 8,65 0,65 3,78 3,75 4,62 3,36 3,53 3,70 3,89 4,08

110

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Wskaźnik obsługi długu (art. 170 ustawy o finansach publiczynch) % 6,03 28,36 27,66 18,85 21,24 22,30 23,41 24,58 25,81 1,39 50,63 47,12 42,80 37,26 39,12 41,08 43,13 45,29 Źródło: Dane uzyskane od Partnerów Projektu i prognozy

Tabela 34 Dane dotyczące wykonania budŜetu za rok poprzedzający realizację Projektu oraz prognozy wskaźników poziomu zadłuŜenia i obsługi długu na lata realizacji Projektu i jego trwałości dla Gmin Borzytuchom i Czarna Dąbrówka

Nazwa jednostki samorządu terytorialnego Nazwa Borzytuchom Czarna Dąbrówka

jedn. wartość prognoza prognoza pro gnoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza wartość prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza Miary 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013r. 2014 r. 2015 r. 2016r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. tys Dochody ogółem pln 8700 X X X X X X X X 17500 X X X X X X X X tys Wydatki ogółem pln 8400 X X X X X X X X 16415 X X X X X X X X tys w tym inwestycyjne pln 1300 X X X X X X X X 2094 X X X X X X X X

Wynik wykonania tys budŜetu pln 262,85 X X X X X X X X 1085 X X X X X X X X Wskaźnik poziomu zadłuŜenia (art. 169 ustawy o finansach publiczynch) % 5,00 1,86 8,15 8,36 6,13 6,44 6,76 7,10 7,46 4,4 1,69 5,15 6,81 4,74 4,98 5,22 5,48 5,76 Wskaźnik obsługi długu (art. 170 ustawy o finansach publiczynch) % 2,00 27,71 21,37 14,40 17,19 18,05 18,95 19,90 20,89 3,6 21,79 24,13 17,49 17,59 18,47 19,39 20,36 21,38 Źródło: Dane uzyskane od Partnerów Projektu i prognozy

111

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Tabela 35 Dane dotyczące wykonania budŜetu za rok poprzedzający realizację Projektu oraz prognozy wskaźników poziomu zadłuŜenia i obsługi długu na lata realizacji Projektu i jego trwałości dla Gmin Lipnica i Parchowo

Nazwa jednostki samorządu terytorialnego Nazwa Lipnica Parchowo

jedn. wartość pro gnoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza wartość wartość wartość wartość prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza Miary 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. tys Dochody ogółem pln 11651 X X X X X X X X 10848 X X X X X X X X tys Wydatki ogółem pln 15451 X X X X X X X X 11118 X X X X X X X X tys w tym inwestycyjne pln 923 X X X X X X X X 2326 X X X X X X X X

Wynik wykonania tys budŜetu pln 75,41 X X X X X X X X 270 X X X X X X X X Wskaźnik poziomu zadłuŜenia (art. 169 ustawy o finansach publiczynch) % 2,60 4,60 2,28 2,23 3,07 3,23 3,39 3,56 3,74 1,38 2,44 2,88 2,63 2,45 2,57 2,70 2,84 2,98 Wskaźnik obsługi długu (art. 170 ustawy o finansach publiczynch) % 17,40 42,19 40,60 37,65 36,18 37,99 39,89 41,89 43,98 5,44 6,20 3,38 0,81 4,16 4,36 4,58 4,81 5,05 Źródło: Dane uzyskane od Partnerów Projektu i prognozy

Tabela 36 Dane dotyczące wykonania budŜetu za rok poprzedzający realizację Projektu oraz prognozy wskaźników poziomu zadłuŜenia i obsługi długu na lata realizacji Projektu i jego trwałości dla Gmin Trzebielino i Tuchomie

Nazwa jednostki samorządu terytorialnego Nazwa Trzebielino Tuchomie wart jedn. ość Miar 2008 prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza wartość wartość wartość wartość prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza y r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. tys Dochody ogółem pln 9877 X X X X X X X X 12049 X X X X X X X X tys Wydatki ogółem pln 9016 X X X X X X X X 11600 X X X X X X X X tys w tym inwestycyjne pln 654 X X X X X X X X 1562 X X X X X X X X

Wynik wykonania tys budŜetu pln 861 X X X X X X X X 449 X X X X X X X X Wskaźnik poziomu zadłuŜenia (art. 169 ustawy o finansach 13,0 publiczynch) % 2 1,06 2,21 2,34 4,89 5,13 5,39 5,66 5,94 3,73 4,52 9,00 10,00 7,15 7,51 7,89 8,28 8,69

112

ROZWÓJ I PROMOCJA MARKOWYCH PRODUKTÓW TURYSTYCZNYCH „KASZUBY CZTERECH KULTUR” NA OBSZARZE POWIATU BYTOWSKIEGO

Wskaźnik obsługi długu (art. 170 ustawy o finansach 10,7 publiczynch) % 7 7,99 6,22 3,99 7,60 7,98 8,38 8,80 9,24 10,28 33,08 40,00 45,00 33,69 35,38 37,15 39,01 40,96 Źródło: Dane uzyskane od Partnerów Projektu i prognozy

Tabela 37 Dane dotyczące wykonania budŜetu za rok poprzedzający realizację Projektu oraz prognozy wskaźników poziomu zadłuŜenia i obsługi długu na lata realizacji Projektu i jego trwałości dla Gminy Studzienice Nazwa jednostki samorządu terytorialnego

Nazwa Studzienice

wartość wartość wartość wartość prognoza prognoza prognoza prognoza prognoza jedn. Miary 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013r. 2014 r. 2015 r. 2016 r.

Dochody ogółem tys pln 11632 X X X X X X X X

Wydatki ogółem tys pln 10380 X X X X X X X X

w tym inwestycyjne tys pln 1867 X X X X X X X X Wynik wykonania budŜetu tys pln 1252 X X X X X X X X Wskaźnik poziomu zadłuŜenia (art. 169 ustawy o finansach publiczynch) % 2,21 1,55 9,32 8,95 5,78 6,07 6,38 6,69 7,03 Wskaźnik obsługi długu (art. 170 ustawy o finansach publiczynch) % 16,73 49,33 38,33 28,11 34,78 36,52 38,35 40,26 42,28 Źródło: Dane uzyskane od Partnerów Projektu i prognozy

113

Studium wykonalności „Kaszuby czterech kultur”

5 Analiza ekonomiczna

Realizacja Projektu wywoła pozytywne skutki społecznoekonomiczne. W rezultacie Projekt przyczyni się to do utworzenia i rozwoju markowych produktów turystycznych oraz upowszechnienia informacji o atrakcyjności obszaru poprzez system promocyjnoinformacyjny, w skład którego wejdą: system identyfikacji wizualnej, serwis informacyjnopromocyjny, foldery promocyjne, przewodnik typu audio guide, mobilne stoisko ekspozycyjne, a takŜe system oznakowania przestrzennego: billboardywitacze oraz tabliczki znakujące atrakcje. Wskaźnikami rezultatów będzie liczba osób korzystających z systemu oraz liczba utworzonych i rozwiniętych produktów turystycznych.

5.1.1. Określenie załoŜeń do analizy ekonomicznej

Z uwagi na promocyjny charakter Projektu nie zorientowany na osiąganie przychodu analizę ekonomiczną przeprowadzono w oparciu o analizę wielokryterialną. Metoda ta polega na szczegółowym opisie efektów zewnętrznych, z kwantyfikacją tych, które są moŜliwe. Analiza ma celu pokazanie korzyści i kosztów społecznych realizacji Projektu.

ZałoŜenia do analizy wielokryterialnej

1. Identyfikacja celów Projektu, które zostaną poddane ocenie

Ocenie w analizie wielokryterialnej poddane zostaną produkty Projektu pod kątem efektów zewnętrznych, które wywołają. Będą to:

Opracowany Program rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” wraz z utworzonymi markowymi produktami turystycznymi Funkcjonujący serwis internetowy informacyjnopromocyjny Opracowany system identyfikacji wizualnej Opracowane i wydrukowane foldery promocyjne Opracowany przewodnik typu audioguide Opracowane i ustawione 10 billboardów – witaczy Wykonane i usytuowane w przestrzeni tabliczki opisujące atrakcje Obszaru (10) Wykonane mobilne stoisko ekspozycyjne

2. Kryteria oceny – zakładane efekty (korzyści i koszty) wywołane realizacją Projektu

Korzyści kwantyfikowalne KRYTERIUM OCENY ŹRÓDŁO

Wzrost liczby turystów Dane GUS Wzrost liczby zatrudnienia w sektorze usług rynkowych Dane GUS Wzrost średniej ceny noclegu Analiza poziomu cen noclegów Wzrost liczby obiektów noclegowych Dane GUS Źródło Opracowanie własne

Zakładane korzyści, które są trudne do kwantyfikacji zostaną poddane ocenie jakościowej. Będą to:

Wzrost rozpoznawalności atrakcji turystycznych Obszaru Wzrost upowszechnienia informacji o atrakcyjności turystycznej i kulturowej Wzrost współpracy branŜy turystycznej Wzrost efektywności działań samorządów – korzyść ekonomiczna Wzrost poziomu identyfikacji społeczeństwa z Obszarem Podniesienie jakości Ŝycia mieszkańców Polepszenie jakości środowiska przyrodniczego Wzrost świadomości wagi turystyki w rozwoju społecznogospodarczym Wzrost świadomości o moŜliwościach współfinansowania projektów z funduszy UE

114

Studium wykonalności „Kaszuby czterech kultur”

3. Wagi kryteriów oceny

KRYTERIUM OCEN Y WAGI [%] Wzrost liczby turystów o 10% 45 Wzrost liczby zatrudnienia w sektorze usług rynkowych o 3 % 25 Wzrost średniej ceny noclegu o 25% 15 Wzrost liczby obiektów noclegowych o 5% 15 suma 100

4. Wartości punktowe

Oszacowanie skutków odbywa się na zasadzie określenia wpływu kryteriów oceny na osiągnięcie celów załoŜonych w Projekcie według określonej punktacji:

0 punktów – brak wpływu 1 punkt – niewielki wpływ 2 punkty – umiarkowany wpływ 3 punkty – istotny wpływ 4 punkty – bardzo duŜy wpływ

5. ZałoŜenia szczegółowe – dane liczbowe

Stan Źródło aktualny danych Liczba turystów GUS / osoby korzy stające z bazy 23 162 osób noclegowej na dzień 30.XII.2007

Liczby osób zatrudnionych 3008 osób GUS , dane na dzień 30.XII.2007 w sektorze usług rynkowych Docho dów w sektorze turystyki średnia cena noclegu liczone cenami noclegów 2030 pln/os w gospodarstwie Analiza poziomu cen noclegów agroturystycznym, ok.120 pln w wg danych na www. hotelu Liczba obiektów noclegowych 19 podmiotów GUS , dane na dzień 30.XII.2007

Statystyczny wydatek na podróŜe 48 pln Instytut Turystyki krajowe w 2007 r. www.intur.com.pl Liczba udzielonych noclegów 86 552 noclegów GUS, na dzień 31.XII.2007 Przeciętne wynagrodzenie w 2278 pln GUS, dane na dzień 31.XII.2007 Powiecie bytowskim Źródło Opracowanie własne

5.1.2. Rachunek kosztów i korzyści ekonomicznych

Analiza wielokryterialna

PoniŜsza tabela pokazuje kwantyfikowalne korzyści płynące z realizacji Projektu oraz źródła informacji i weryfikacji. W tabeli przedstawiono aktualny poziom branego pod uwagę kryterium oraz jego stan prognozowany na rok po zakończeniu realizacji Projektu. Ze względu na charakter promocyjny podejmowanych działań nie przewiduje się zauwaŜalnych kosztów społecznych wynikających z realizacji Projektu. Projekt realizowany jest bowiem z myślą o ogólnym interesie społecznym i gospodarczym.

115

Studium wykonalności „Kaszuby czterech kultur”

KRYTERIUM OCENY waga punkty wpływ

Wzrost liczby turystów 0, 45 3 1,35 Wzrost liczby zatrudnienia w sektorze usług rynkowych 0, 25 3 0,75 Wzrost średniej ceny noclegu 0, 15 2 0,3 0 Wzrost liczby obiektów noclegowych 0, 15 2 0, 30 Źródło Opracowanie własne

Skwantyfikowane korzyści ekonomiczne

KRYTERIUM OCENY Wzrost % Wzrost liczbowy Wartość (w 2012 r.) (w 2012r.) 0 w pln Wzrost liczby turystów 10% 2 316 osób 111 168 pln (2316*48 pln) Wzrost liczby zatrudnienia w sektorze usług rynkowych 3% 90 osób 250 020 pln (90*2778pln) Wzrost średniej ceny noclegu 25% Ok. 7 pln/ nocleg w ok.3040 gospodarstwie pln/nocleg/ turystycznym, 30 pln w ok.150 hotelu pln/nocleg Wzrost liczby obiektów noclegowych (hotelowych) 10 % 2 podmiot y 1 093 000 pln *

* ZałoŜenia: liczba noclegów udzielonych w 19 obiektach zakwaterowania widniejących w statystykach GUS, w 2007 roku wynosiła 86 552. Jednostkowo kaŜdy obiekt udzielił średniorocznie 4555 noclegów czyli około 10 noclegów na dobę. Z rozpoznania rynku wynika, Ŝe średnia cena noclegu na osobę w obiektach hotelowych wynosi na terenie Projektu 120 pln. Zastosowanie przywołanych wartości pozwoliło określić przychód nowego obiektu noclegowego na poziomie 546 644 pln rocznie.

Na skutek realizacji Projektu korzyści odniosą wszyscy mieszkańcy obszaru, na którym realizowany będzie Projekt, w tym przedsiębiorcy branŜy turystycznej i branŜ około turystycznych. Z analizy wynika, Ŝe realizacja Projektu spowoduje przede wszystkim wzrost liczby turystów zainteresowanych produktami turystycznymi, powstałymi w wyniku realizacji Projektu, z uwagi na zwiększenie rozpoznawalności Obszaru oraz upowszechnienia wiedzy o nim, Przewiduje się, Ŝe opracowane we współpracy Partnerów i branŜy turystycznej produkty turystyczne spowodują wzrost konkurencyjności Obszaru, a podjęte działania promocyjne pozwolą tę konkurencyjność zakomunikować.

Korzyścią płynącą z upowszechnienia wiedzy o obszarze, za pomocą serwisu, folderów i audio guide’ów, billboardówwitaczy wśród potencjalnych turystów będzie wzrost ich zainteresowania obszarem i chęcią odwiedzenia go, co znajdzie odzwierciedlenie w wzroście liczby turystów. Szacuje się, Ŝe w związku z 5 krotnym wzrostem odwiedzalności serwisu Kaszuby.pl w rok po zakończeniu realizacji Projektu, liczba turystów wzrośnie o około 10% w stosunku do roku 2007r. Przyjmując, za Instytutem Turystyki 30 , Ŝe turysta krajowy wydaje w podróŜy krajowej średnio 48 pln dziennie wzrost liczby turystów o 2316 osób na obszarze Projektu uzyskany zostanie dodatkowy dochód z tytułu obsługi ruchu turystycznego w wysokości 111 168 pln. Źródłem weryfikacji będzie tutaj analiza odwiedzin serwisu internetowego oraz dane GUS, wskazująca liczbę osób korzystających z noclegu na obszarze realizacji Projektu.

Drugim, pod względem istotności efektem wywołanym przez Projekt będzie wzrost zatrudnienia. Zdynamizowanie ruchu turystycznego, wpłynie na wzrost zatrudnienia w usługach rynkowych, w tym usługach turystycznych i około turystycznych, a w dalszej kolejności na wzrost liczby przedsiębiorstw turystycznych, w tym obiektów noclegowych. PrzełoŜy się to na polepszenie sytuacji ekonomicznej mieszkańców obszaru, w tym usługodawców. W pierwszym roku po zakończeniu realizacji Projektu przewiduje się 3 % wzrost osób zatrudnionych w usługach rynkowych, w tym turystycznych, co oznacza nowe miejsca pracy dla 90 osób i przychody z tym związane na poziomie 250 020 pln miesięcznie. Zakłada się takŜe ok. 10% przyrost liczby nowych obiektów noclegowych o charakterze hotelowym, co

30 Charakterystyka podróŜy krajowych w 2007r., Instytut Turystyki, www.intur.com.pl

116

Studium wykonalności „Kaszuby czterech kultur” przełoŜy się na osiągnięcie dodatkowych przychodów z tytułu sprzedaŜy noclegów w wysokości ponad 1 mln pln. Źródłem weryfikacji będą dane GUS.

Najmniejszy wpływ Projektu widoczny będzie w bezpośrednim wzroście dochodów w sektorze turystycznym, które postępować będą stopniowo i w miarę podejmowania kolejnych działań mających na celu rozwój produktów turystycznych, juŜ po zakończeniu realizacji Projektu. Niemniej jednak moŜna załoŜyć, Ŝe wzrost rozpoznawalności obszaru i jego popularności spowoduje zwiększony napływ turystów. Popyt turystyczny większy niŜ podaŜ będzie powodował wzrost cen noclegów, gastronomii i atrakcji turystycznych. Zakłada się zmniejszenie dysproporcji w cenach usług turystycznych na terenie realizacji Projektu, w stosunku do cen na wybrzeŜu w woj. pomorskim. Przykładowo, aktualne średnie ceny noclegu w gospodarstwach agroturystycznych na obszarze realizacji Projektu wynoszą 2030 pln/ osobę, podczas, gdy na wybrzeŜu 4050 pln/osobę. Przewiduje się wzrost dochodów w usługach o 25% w stosunku do roku 2008 i zmniejszenie dysproporcji cenowych usług względem usług oferowanych w pasie nadmorskim.

5.1.3. Zestawienie i ocena jakościowa kosztów i korzyści

Zakładane korzyści, które są trudne do kwantyfikacji, zostały poddane ocenie jakościowej.

Wzrost rozpoznawalności atrakcji turystycznych Obszaru Wzrost upowszechnienia informacji o atrakcyjności turystycznej i kulturowej Wzrost współpracy branŜy turystycznej Wzrost świadomości wagi turystyki w rozwoju społecznogospodarczym Wzrost świadomości o moŜliwościach współfinansowania projektów z funduszy UE Wzrost efektywności działań samorządów – korzyść ekonomiczna Wzrost poziomu identyfikacji społeczeństwa z obszarem Kaszub czterech kultur Podniesienie jakości Ŝycia mieszkańców Polepszenie jakości środowiska przyrodniczego

Na chwilę obecną, zgodnie z badaniami przeprowadzonymi w 2008 roku przez Urząd Marszałkowski woj. pomorskiego „Krajowy ruch turystyczny w woj. pomorskim” jedyną rozpoznawalną atrakcją Obszaru objętego Projektem, wskazywaną przez respondentów, jest miasto Bytów. Uplasowało się ono na 34 miejscu, spośród 40 rozpoznawalnych atrakcji Województwa. Podjęte w Projekcie działania prorozwojowe – stworzenie konkurencyjnych produktów turystycznych i promocyjne – stworzenie spójnego systemu promocji, pozwolą na zaistnienie w świadomości turystów innych atrakcyjnych miejsc Obszaru.

Korzyścią, wynikającą z realizacji Projektu będzie upowszechnienie wiedzy o atrakcyjności turystycznej i kulturowej, zarówno wśród mieszkańców, jak i wśród turystów. DuŜą wartością płynącą z rozpowszechnienia wiedzy o kulturze, historii i wyróŜnikach Obszaru „Kaszub czterech kultur” i jego potencjale turystycznym, za pomocą powstałego w wyniku realizacji serwisu internetowego, przewodnik typu audioguide oraz systemu oznakowania przestrzennego, będzie wzrost świadomości mieszkańców o atrakcyjności obszaru, który zamieszkują. Wpłynie to na ich większą identyfikację z miejscem zamieszkania oraz dostrzeŜenie wagi turystyki w rozwoju społecznogospodarczym. Mieszkańcy, którzy uwierzą w wartość obszaru, który zamieszkują będą jego najlepszymi ambasadorami. Posiadając wiedzę na temat atrakcyjności obszaru „Kaszub czterech kultur” będą przekazywać ją dalej.

Projektodawcy, poprzez zapoczątkowanie procesu kreacji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur” i tworzenie strategicznych podstaw ich rozwoju i promocji przyczynią się do pozytywnych zamian, w szczególności wśród lokalnej branŜy turystycznej. Jej przedstawiciele zostaną zaproszeni do udziału w spotkaniach warsztatowych, podczas których będą mieli realny wpływ na powstające produkty oraz moŜliwość zaproponowania własnej wizji współpracy w ramach rozwoju produktów z innymi podmiotami.

117

Studium wykonalności „Kaszuby czterech kultur”

Działania podjęte w ramach promocji Projektu, czyli artykuły prasowe, informacje o realizacji na stronach internetowych Partnerów i w siedzibach właściwych Partnerom spowodują upowszechnienie informacji o podejmowanych działaniach na rzecz rozwoju turystyki. W rezultacie działania te przyczynią się do podniesienia świadomości wagi rozwoju turystyki w rozwoju gospodarczym obszaru i przełoŜą się na zwiększone zainteresowanie podejmowaniem działalności związanej z turystyką. Uświadomienie roli turystyki w rozwoju obszaru skutkować będzie takŜe pozytywnym nastawieniem i większą otwartością w stosunku do turystów. Pozytywnym zjawiskiem będzie takŜe spadek odpływu młodych ludzi, którzy dostrzegą szansę realizacji w działalności turystycznej.

W wyniku podjętej promocji realizacji Projektu społeczność zostanie poinformowana o zaangaŜowaniu środków unijnych w Projekt, co skutkować będzie wzrostem świadomości o moŜliwościach współfinansowania projektów z funduszy strukturalnych i zachęci do ich wykorzystywania, przyczyniając się jednocześnie do rozwoju i poprawy warunków społecznoekonomicznych. Przewiduje się globalny wzrost zainteresowania współfinansowaniem projektów, nie tylko w zakresie turystyki.

Podjęcie się realizacji Projektu przez 12 podmiotów, w tym 11 jednostek samorządu terytorialnego powoduje osiągnięcie efektu synergii. Jeden wspólny Projekt pozwala osiągnąć duŜo lepsze rezultaty rozwojowe i promocyjne niŜ samodzielna działalność na tym polu poszczególnych jednostek samorządu. Kooperacja będzie miała pozytywny wydźwięk co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze, ze względu na przygotowanie kompleksowej oferty i większe oddziaływanie efektów Projektu, po drugie z uwagi na konsolidację budŜetów Partnerów. W ten sposób wzrośnie efektywność ekonomiczna działań podejmowanych przez samorządy, co odbędzie się to z korzyścią dla społeczności lokalnych.

Realizacja Projektu przyczyniać się będzie do wzmocnienia toŜsamości mieszkańców obszaru Kaszub czterech kultur. PrzybliŜenie historii obszaru, tradycji, moŜliwość podjęcia dyskusji na łamach serwisu internetowego, a takŜe oznakowanie przestrzeni – billboardy i tabliczki znakujące atrakcje, stworzonych w wyniku realizacji Projektu spowodują wzrost identyfikacji mieszkańców z obszarem, na którym mieszkają. Działania podjęte w Projekcie pozwolą na połączenie historii i teraźniejszości. Tłumaczenia serwisu internetowego i folderów promocyjnych na język kaszubski powoli pielęgnować język regionalny, stanowiąc jednocześnie ciekawostkę turystyczną i materiał edukacyjny wykorzystywany na kursach języka kaszubskiego.

Realizacja Projektu odbędzie się w oparciu o dbałość i ochronę środowiska przyrodniczego. Program markowych produktów turystycznych zawierał będzie rozwiązania proekologiczne i popierał będzie rozwój zrównowaŜony, mający na uwadze dostępność atrakcji dla przyszłych pokoleń. Poprzez opracowanie produktów turystycznych, ruch turystyczny zostanie skierowany w miejsca nie obarczone nadmiernym ryzykiem antropopresji. Szczególnie ostroŜnie potraktowane zostaną obszary ochronne i te objęte siecią Natura 2000. Realizacja Projektu przyczyni się do zwiększenia aktywności na obszarach mniej aktywnych turystycznie poprzez dywersyfikację elementów produktów oraz do wzrostu świadomości konieczności poszanowania środowiska naturalnego i podejmowania działań proekologicznych.

5.1.4. Ustalenie wartości wskaźników efektywności ekonomicznej projektu Analiza ekonomiczna została przeprowadzona metodą analizy wielokryterialnej. Z uwagi na to, Ŝe przedmiotowy Projekt nie generuje przychodu, a efekty jego realizacji będą udostępniane nieodpłatnie nie jest zasadne dokonywanie wskaźników efektywności ekonomicznej projektu: ENPV i ERR oraz B/C.

5.1.5. Analiza wraŜliwości Analiza ekonomiczna została przeprowadzona metodą analizy wielokryterialnej. Z uwagi na to, Ŝe przedmiotowy Projekt nie generuje przychodu, a efekty jego realizacji będą udostępniane nieodpłatnie nie jest zasadne dokonywanie analizy wraŜliwości.

118

Studium wykonalności „Kaszuby czterech kultur”

5.1.6. Analiza ryzyka

Zdolność przewidywania wystąpienia ryzyka w Projekcie jest istotnym elementem zarządzania projektem, w szczególności współfinansowanym ze środków zewnętrznych. PoniŜej przedstawiono zagroŜenia oraz prawdopodobieństwo i okoliczności ich wystąpienia, a takŜe sposoby radzenia sobie w okolicznościach zajścia ryzyka.

LP RYZYKO PRAWDOPODOBIEŃSTWO OKOLICZNOŚCI WYSTĄPIENIA

Trudność w znalezieniu odpowiednich wykonawców 1 NIEZGODNOŚC Z NISKIE zadań HARMONOGRAMEM Protesty wniesione w postępowaniach przetargowych Wzrost cen zadań zlecanych wykonawcom 2 WZROST NAKŁADÓW NISKIE zewnętrznym ZMIANY W DOKUM ENTACJI Zmiany znacząco wpływające na realizację Projektu 3 NISKIE BRAK AKCEPTACJI Brak konsultacji społecznej 4 SPOŁECZNEJ ŚREDNIE Nieinformowanie o realizacji Projektu WYCOFANIE SIĘ 5 PARTNERA/ÓW NISKIE Brak chęci kontynuacji współpracy

Sposoby zapobiegania wystąpienia ryzyka i reagowania w celu ich minimalizacji

Ad1. NIEZGODNOŚC Z HARMONOGRAMEM Na etapie projektowania działań i ustalenia harmonogramu, Beneficjent i Partnerzy Projektu przygotowali się na sytuacje mogące wpłynąć na opóźnienia w realizacji Projektu. ZałoŜyli moŜliwość zaistnienia oprotestowania przetargów, które w naturalny sposób mogą się pojawić. W tym celu załoŜono dłuŜszy czas rozstrzygania postępowań. W kaŜdym projekcie moŜe zdarzyć się takŜe trudność ze znalezieniem wykonawców zadań. Projektodawca sprawdził, metodą zapytań ofertowych wystosowanych do kilku firm zewnętrznych, jak wygląda potencjalne zainteresowanie wykonaniem działań w Projekcie. Na tej podstawie wnioskuje się, Ŝe prawdopodobieństwo nie znalezienia wykonawców oraz niedostosowania się do harmonogramu jest niskie. Dodatkowo Projekt będzie bieŜąco zarządzany przez Pracownika biura projektu i Koordynatora, który będzie czuwał nad jego terminową realizacją.

Ad2. WZROST NAKŁADÓW O aktualną wycenę zadań przewidzianych do realizacji w ramach Projektu, Projektodawca poprosił kilka firm, przedstawione przez nie kalkulacje róŜniły się od siebie. A do potrzeb opracowania studium przyjęto wartość uśrednioną. Jako, Ŝe cena będzie istotnym elementem oceny przedstawionych ofert, naleŜy spodziewać się Ŝe będzie ona niŜsza niŜ uprzednio podana przez potencjalnych wykonawców. Jednak, jeŜeli zajdzie okoliczność, wzrostu nakładów na realizację Projektu, zgodnie z umową partnerską, Partnerzy pokryją dodatkowe koszty z budŜetów własnych.

Ad3. ZMIANY W DOKUMENTACJI Partnerzy, świadomi utrzymania trwałości Projektu, zaplanowali go tak, by nie zachodziła potrzeba dokonania znaczącej modyfikacji w trakcie jego realizacji. Ryzyko wystąpienia tego problemu jest niskie. Jeśli z jakichkolwiek przyczyn się pojawi, Projektodawca poinformuje o tym Instytucję Zarządzającą RPO WP.

Ad4. BRAK AKCEPTACJI SPOŁECZNEJ Zakłada się, Ŝe mieszkańcy obszaru realizacji Projektu przyjmą pozytywnie podejmowane działania w Projekcie. Jako jednak, Ŝe reakcje mogą być róŜne, Partner Wiodący i Partnerzy od początku realizacji Projektu będą budować pozytywny nastrój wokół Projektu. Podejmowane będą działania informujące o jego realizacji, m.in. poprzez artykuły w prasie oraz informacje na stronach internetowych poszczególnych Urzędów i LOT „Kaszuby Bytowskie”, a takŜe w siedzibach Partnerów. Partnerzy będą otwarci na komentarze i sugestie dotyczące Projektu. Ponadto, przedstawiciele branŜy turystycznej zostaną zaproszeni do wspólnej kreacji produktów, co powinno zostać dobrze odebrane przez lokalne środowisko.

119

Studium wykonalności „Kaszuby czterech kultur”

Ad5. WYCOFANIE SIĘ PARTNERA/ÓW Wycofanie się z realizacji Partnerów jest dalece nieprawdopodobne, gdyŜ Partnerzy związani są umową partnerską. Na jej podstawie wszyscy solidarnie zobowiązani są do poniesienia odpowiedzialności za realizację Projektu. W przypadku rezygnacji, któregoś z nich, będzie on musiał ponieść konsekwencje finansowe decyzji. Jeśli hipotetyczna sytuacja będzie miała miejsce, obowiązki z tytułu części realizacji przypadającej na rezygnującego Partnera, zostaną scedowane na pozostałych Partnerów. Małe prawdopodobieństwo wystąpienia takiej sytuacji uwiarygodnia fakt, Ŝe realizacja Projektu przynosi korzyści promocyjne wszystkim Partnerom.

5.1.7. Analiza wskaźnikowa

Analiza wskaźnikowa przedstawia efektywność podejmowanych działań w Projekcie, pokazując stosunek poniesionych nakładów do osiąganych rezultatów.

Nakłady inwestycyjne 764 435,01 pln Całkowite koszty Projektu (kwalifikowane i niekwalifikowane)

ZałoŜenia do określenia prognozowana liczba odbiorców Projektu do końca jego realizacji i w okresie jego trwałości (5lat)

liczba mieszkańców Powiatu wg GUS na dzień 31.12.2007r. 77 000 osób turyści korzystający z bazy noclegowej Powiatu w latach realizacji projektu wg GUS na dzień 31.12.2007r. 23 162 osób turyści korzystający z bazy noclegowej Powiatu w latach po zakończeniu Projektu (załoŜenie wzrostu ok 20% w stosunku do roku 2007r.) 25 600 osób liczba osób które zapoznały się z folderami promocyjnymi 72 000 osób (biorąc pod uwagę nakład oraz załoŜenie, Ŝe 3 osoby przeczytają jeden folder, 24 000 * 3) prognoza liczby osób korzystających z serwisu internetowego osób na rok 240000 osób ( na podstawie przeciętnej oglądalności innych portali w ujęciu rocznym20 000 *12)

Prognozowana liczba odbiorców Projektu od rozpoczęcia d o zakończenia realizacji Projektu, do roku 2011:

Liczba mieszkańców Powiatu 77 000 + Liczba turystów 23 162 + Liczba osób które zapoznały się z folderami promocyjnymi 72 000 = (24 000 * 3) + Liczba osób które odwiedziły serwis internetowy 240 000 = (20 000*12)

Suma: 412 162 osób

Prognozowana liczba odbiorców Projektu od rozpoczęcia d o zakończenia realizacji Projektu w okresie 5 lat zachowania trwałości Projektu, do roku 2016:

Liczba mieszkańców Powiatu 385 000 (77 000 x 5 lat) + Liczba turystów 128 000 (25 600 x 5 lat) + 1 200 000 (240 000 x 5 lat)

Suma: 1 713 000 osób

Ogólna liczba potencjalnych odbiorców korzystających z Projektu: 1 713 000 osób + 412 162 osób = 2 125 162 osób

Nakłady inwestycyjne/ prognozowana liczba korzystających z projektu

W okresie realizacji Projektu

764 435,01 pln / 412 162 osób = 1,85 pln/ osobę

120

Studium wykonalności „Kaszuby czterech kultur”

W okresie realizacji Projektu oraz 5 lat utrzymania trwałości Projektu

764 435,01 pln/ 1 713 000 osób= 0,45 pln/ osobę

Niski koszt realizacji Projektu w przeliczeniu na osobę wskazuje na efektywność Projektu. Wskaźniki dowodzą, Ŝe jest to jedna z najtańszych metod stymulowania rozwoju rynku turystycznego.

6. Wpływ projektu na środowisko

Poprawność oceny oddziaływania na środowisko

W myśl Ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko nie zachodzi potrzeba wykonywania Oceny oddziaływania na środowisko dla przedmiotowego Projektu, który jest projektem o charakterze promocyjnym, nieinfrastrukturalnym.

W myśl Ustawy, Rozdział V „Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz obszar Natura 2000”, Rozdział 1 „Przedsięwzięcia wymagające oceny”, art. 59.1. , postępowaniu oceny ochrony środowiska podlegają „przedsięwzięcia”, które zawsze znacząco oddziałują na środowisko lub mogą potencjalnie znacząco na nie oddziaływać.

Podstawową przesłanką do braku konieczności przeprowadzenia oceny jest fakt, Ŝe Projekt nie stanowi w rozumieniu Ustawy , art.3.1. podpunkt 13, „przedsięwzięcia”, przez które rozumie się zamierzenie budowlane lub inną ingerencję w Środowisko, polegającą na przekształceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu, w tym równieŜ na wydobywaniu kopalin; przedsięwzięcia powiązane technologicznie kwalifikuje się jako jedno przedsięwzięcie, takŜe jeŜeli są one realizowane przez róŜne podmioty 31 .

Przedmiotowy Projekt nie jest w myśl powyŜszego nie jest „przedsięwzięciem”. W Projekcie zakłada się realizację zadań promocyjnych, które nie noszą takŜe znamion znaczącego oddziaływania na środowisko i na obszary Natura 2000. Projekt nie będzie ingerował w środowisko przyrodnicze i nie będzie miał na nie negatywnego wpływu. W obliczu powyŜszych stwierdzeń, zgodnie z Ustawą z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko nie zachodzi konieczność przeprowadzenia procedury oceny oddziaływania na środowisko oraz obszar Natura 2000 przedmiotowego Projektu.

6.1. Wpływ realizacji projektu na środowisko w trakcie realizacji robót budowlanych

Przedmiotowy Projekt „Kaszuby czterech kultur” jest Projektem o charakterze promocyjnym. Projekt nie zakłada przeprowadzenia robót budowlanych, zatem nie występuje zasadność przeprowadzenia analiz ich dotyczących.

6.2. Wpływ inwestycji na środowisko po zakończeniu – bezpośredni efekt ekologiczny

Projekt jest zgodny z przepisami wspólnotowymi i krajowymi, regulującymi kwestie środowiskowe, w tym przepisom dyrektywy 90/313/EWG – Dyrektywy Rady z dnia 07.06.1990r. w sprawie swobody dostępu do informacji o środowisku.

31 Ustawa z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, art3.ust.1 pkt.13

121

Studium wykonalności „Kaszuby czterech kultur”

Realizacja Projektu, z punktu widzenia materialnych efektów Projektu, a więc opracowanego Programu rozwoju i promocji markowych produktów turystycznych „Kaszuby czterech kultur”, serwisu internetowego, folderów promocyjnych, przewodnika typu audioguide, billboardówwitaczy, tabliczek znakujących atrakcje, a takŜe mobilnego stoiska ekspozycyjnego wykazuje neutralny wpływ na środowisko przyrodnicze.

6.3. Wpływ na siedliska i gatunki zamieszkujące tereny Natura 2000 i inne o znaczeniu krajowym

Na obszarze realizacji Projektu znajdują się obszary objęte Europejską Siecią Ekologiczną Natura 2000. Na liście obejmującej obszar realizacji Projektu znajdują się:

Specjalne Obszary Ochrony (SOO) Jeziora Lobeliowe koło Soszycy Jeziorka Chośnickie Dolina Grabowej Bytowskie Jeziora Lobeliowe Studzienickie Torfowiska Pływające wyspy pod Rekowem Jezioro Piasek Sandr Brdy Dolina Łupawy Dolina Wieprzy i Studnicy Dolina Stropnej Jezioro Bobięcińskie Miasteckie Jeziora Lobeliowe

Obszary Specjalnej Ochrony (OSO) Dolina Słupi Wielki Sandr Brdy 32

Partnerzy, podejmując się realizacji Projektu uwzględniają zakaz wynikający z Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. O ochronie przyrody [art.33 ust.1 i 2] zabraniający „(…) podejmowania działań mogących w znaczący sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a takŜe w znaczący sposób wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000 (istniejący i projektowany (…)” . Zakaz jest w pełni respektowany, gdyŜ Partnerzy nie będą podejmować Ŝadnych czynności mogących mieć negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze obszaru objętego Projektem, w szczególności obszarów objętych siecią Natura 2000. Przedmiotowy Projekt jest projektem o charakterze promocyjnym. Ingerencja w przestrzeń nastąpi jedynie poprzez ustawienie billboardów – witaczy. Zostaną usytuowane w miejscach o charakterze komunikacyjnym, przy drogach, nie stanowiąc tym samym zagroŜenia dla obszarów chronionych i cennych przyrodniczo.

32 Obszary objęte siecią Natura 2000 na terenie realizacji Projektu, źródło: www.natura2000.gov.pl

122

Studium wykonalności „Kaszuby czterech kultur”

7. Bibliografia

1. Project Cycle Management Guidelines, European Commission 2004 2. Rozporządzanie Rady (WE) nr 1083/2006 z 11.07.2006r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące EFRR i EFS oraz FS i uchylające Rozporządzenie WE nr 1260/1999. 3. Ustawa Prawo Zamówień Publicznych z dnia 29 stycznia 2004r., (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 oraz z 2008 r. Nr 171, poz. 1058) 4. Ustawa z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2005r. nr 249 poz. 2104 z późn. zm.) 5. Strategia Rozwoju Kraju na lata 20072015, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2006r., dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 29 listopada 2006 roku 6. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 20072013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie, Narodowa Strategia Spójności, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2007r. 7. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 8. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 20072013 9. Strategia Rozwoju Turystyki Województwa Pomorskiego na lata 20042013 10. Strategia Rozwoju Produktów Turystycznych Województwa Pomorskiego na lata 20082013, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Pomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, 2009r. 11. Kierunki Rozwoju Turystyki do 2015, Ministerstwo Sportu i Turystyki, 2008r. 12. Marketingowa strategia Polski w sektorze turystyki na lata 20082015, Polska Organizacja Turystyczna, 2008r. 13. Rozporządzenie Komisji Europejskiej (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006r 14. Dyrektywy Rady 90/313/EWG z dnia 07.06.1990r. w sprawie swobody dostępu do informacji o środowisku. 15. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. O ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z 2005 r. Nr 113, poz. 954, Nr 130, poz. 1087.) 16. Ustawa z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. 17. Statut Gminy Borzytuchom 18. Statut Gminy Czarna Dąbrówka UCHWAŁA Nr XII/118/03 Rady Gminy Czarna Dąbrówka z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie Statutu Gminy Czarna Dąbrówka. (Gdańsk, dnia 3 marca 2004 r.) 19. Statut Gminy Bytów Załącznik do uchwały Nr XXXIII/252/01 Rady Miejskiej w Bytowie z dnia 29.08.2001 r., zm. uchwała Nr IV/31/2002 Rady Miejskiej w Bytowie z dnia 30.12.2002 r. 20. Statut Gminy Kołczygłowy Uchwała Nr IV/39/2003 Rady Gminy w Kołczygłowach, dnia 28 marca 2003 r. 21. Statut Gminy Lipnica Uchwała Nr II/4/2002 Rady Gminy w Lipnicy z dnia 6 grudnia 2002 r. 22. Statut Gminy Miastko Obowiązuje od 29 sierpnia 2003r. (Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 96 z dnia 14.08.2003r. poz. 1691) 23. Statut Gminy Parchowo UCHWAŁA NR 36/V/2003 RADY GMINY PARCHOWO z dnia 13 marca 2003r. 24. Statut Gminy Studzienice UCHWAŁA Nr V/25/2003 RADY GMINY W STUDZIENICACH z dnia 6 marca 2003 r. 25. Statut Gminy Trzebielino Uchwała nr 34/VII/2003 Rady Gminy Trzebielino z dnia 29 maja 2003 roku 26. Statut Gminy Tuchomie Uchwała Nr IV/22/2003 Rady Gminy Tuchomie z dnia 21 lutego 2003 roku 27. Statut Powiatu Bytowskiego Załącznik do obwieszczenia Rady Powiatu Bytowskiego z dnia 28 września 2006 r. 28. Statut Lokalnej Organizacji Turystycznej „Kaszuby Bytowskie”, www.lotkaszuby.pl

123