KONTENI Nimero 138 Ut 2019 - Septam 2019

EDITORYAL: Eleksyon dan Ler ...... 3 LALIT an Aksyon ...... 4 Dosye Finansman Parti Finansman Parti Politik: Enn Lalwa Bayon ki mor-ne, erezman ...... 5 Liberte Lasosyasyon vedir Liberte form Parti Politik ...... 6 Ki Rol Transparency International? ...... 6. Finansman Transparency Mauritius ...... ……...... ……………………………………… 7 Seki LALIT rezete dan Political Financing Bil ...... …...... …………….. 7 Apersi Donasyon Depi Konpayni Prive ar Parti Politik ...... 8 Problem Koripsyon Tukur ...... ………...... …………...... 8 Finans ek Demokrasi ...... 9 Jabaljas ek Bulbak ...... 10 LALIT lor: Workers’ Rights Bill & Employment Relations Act Amande ...... 11 Dosye Chagos ek Diego GARCIA Apre Zizman ICJ ek Vot UN: Mobilizayon Bizin Kontinye ...... …………...... 12 Lapres Internasyonal Kas so Silans ...... 12 Leta Britanik nepli Omozenn: Labour Promet Respekte ICJ ...... ……………… 13 Parlman UK: Early Day Motion lor Chagos ...... ….....……………….. 13 Reaksyon UK-USA: Kont-Ofansiv Ridikil ek Danzere ...... 13 Grand Bretayn pli Ankoler ...... …...... …………………………. 14 Pyez Instale par Lanbasad USA ...... 14 Moris Siyn Konvansyon kont Zenosid ...... 14 INFO INFO …...... …...... ………………………………… 14 Muvman Lagrev Ut 79: So LInportans 40 an Apre …...... ……...... …………………………. 15 Prinsip ki Guvern Tu Lagrev ...... 16 Manifestasyon LALIT pu Ranplas Lakaz Lamyant Goodlands ek Poudre d’Or ...... ……………...... 18 Buk Rivyu: Eva Luna par Isabel Allende ...... ……………...... ………....………………… 18 LALIT partisip dan Forum CUT lor Politik Ladrog ……...... ……… 19 Nuvo Lalwa lor Asolt Sexyel: Muvman Liberasyon Fam Depoze ...... 21 “Mauritius Leaks” lor Ofshor ...... 22 Zedezil: Tir Sapo Sportif Moris ...... ……………………………………………….. 23 Zistwar Charles Perrault Tradir: Bel-o-BwA Dorman ek Bolom Labarb Ble an Kreol ...... 24 Internasyonal Klas Travayer Mondyal Su Atak depi Lextrem Drwa: Donald, Boris & Co...... 25 Lokipasyon Militer Palestinn: AXA Fer Moris Konplis? ...... 25 LALIT: Let a lokazyon Rasanbleman Anti-Lager Zapon ...... 26

Pibliye e Inprime par LALIT, 153 Rut Rwayal, GRNW, Port Louis, Repiblik Moris. RS 20- www.lalitmauritius.org tel 208 2132 ek 208 5551 [email protected] Youtube channel: lalitmauritius Soundcloud channel: lalitmauritius

2 EDITORIAL Eleksyon dan Ler

Demisyon Vishnu Lutchmee- ti demisyone dan sirkonskrip- le 13 Novam nu pu kone ki naraidoo kuma depite sirkon- syon No.3, ti fi ni fi xe dat kalandriye elektoral pu ete skripsyon No. 7 le 22 Mars eleksyon parsyel, apre Paul dan prosenn detrwa mwa. sa lane la fi nn bulvers tu plan Bérenger ki ti Premye Minis Antretan, Guvernman MSM- Guvernman MSM/ML lor desid pu disud parlman pu al ML-Transfi z fi ni rant dan tayming pu organiz eleksyon ver eleksyon zeneral e anil sa enn kanpayn elektoral. Dan zeneral. Zordi Pravind Jug- eleksyon parsyel la. sa kontex la MSM/ML pe nauth byin kwinse lor ki Eski nu kapav pe retruv nu servi bann linstitisyon Leta pu desizyon pu pran. Eski pu al ver dan mem sitiasyon zordi? fer propagann avek Pravind enn eleksyon parsyel ubyin enn Jugnauth divan-divan dan enn eleksyon zeneral, ubyin mem al seri evennman: debarkman wa- delavan avek tulede eleksyon, g on metro, kanpayn netway az parsyel ek zeneral? pei, donn meday dan Ze-de-Zil Antretan, Writ pu eleksyon ek lezot evennman kup riban parsyel fi ni emet, Nomination dan Moris ek Rodrig. Tu sa Day fi nn fi xe pu Samdi 17 evennman ki fi lme an larzer ek Ut ek eleksyon parsyel pu longer pase ek repase lor MBC Merkredi le 13 Novam. Kuma TV. Alor kanpayn elektoral prevwar dan lalwa. pu MSM-ML fi ni demare kot MSM-ML fi ni anons ki pe servi resurs piblik dan enn zot pe aliyn kandida, Parti fason abizif. Picasso, Stil Layf ek Mandolinn Travayis ankor pe deside. Par Debandad Lopozisyon kont MMM ek PMSD fi nn Guvernman MSM-ML Kote lopozisyon parlmanter anonse ki zot pa pu aliyn okenn kwinse ziska ler, MMM pe dir ki li kandida dan sa eleksyon la, ki Si pa al delavan avek eleksyon zot truv kuma enn gaspiyaz. pu al tusel dan eleksyon. Par parsyel, Parlman bizin disud kont PMSD pe pozisyonn li Dan lepase avan le 13 Novam anplas pu rant dan enn lalyans swa Dan lepase nu fi nn deza ena Desam 2019. avek PTr ubyin MSM-ML. De enn sitiasyon kot, apre ki depite Kestyon poze lor ki pli bon so kote MP, Alan Ganoo, fi nn fi nn demisyone, fi ni anklans tayming pu eleksyon zeneral? raprose ar Ptr ek PMSD, me preparasyon pu eleksyon par- Premye Minis pu deside, pu le moman fi nn elwanye depi syel, kanpayn demare, ep tu alor li pu gete ki pli bon pu Steve Obeegadoo so Platform bul verse apre ki Premye Minis li. Eski pu fer li an Desam Mili tant. Alor lopozisyon parl - di sud Parlman, e eleksyon ubyin apre Zanvye 2020, manter an debandad fasa enn par syel anile otomatikman. kan ogmantasyon Rs500 guvernman ki fi nn perdi kredi- Kanpayn pu eleksyon zeneral pansyon fi ni rant anviger, bilite apre enn seri skandal de mare tutswit apre. Sa ti kan fonksyoner fi ni benefi sye ki inplik minis ek depite. Me arive an 1987 kan Aneerood so ogmantasyon Rs1,000 e traktasyon pu lalyans elektoral Jugnauth ti Premye Minis. Ti kan Metro Leze fi nn sarye ant bann parti politik elektoralis fi ni fi xe dat eleksyon parsyel inpe dimunn gratis? Me apre pe fer malgre laparans ostilite dan sirkonskripsyon No. 12 ek Zanvye 2020 ena osi enn seri enn kont lot. Zot bi se kut-ke- No. 13 swit a demisyon Harish fet relizye ki kapav reprezant kut gayn puvwar, san mem Boodhoo ek Serge Thomas, me enn kontrint pu enn kanpayn bizin enn program ankomin. elektoral derule. Lerla, eski an-plin kanpayn elektoral tu LALIT kandida fi nn sirpri pu anprann li posib ki eleksyon zeneral ki Parlman fi nn disud e pena organize dan period Mars Pu LALIT nu partisipasyon eleksyon parsyel. Parey an 2020 ziska premye kinzenn dan eleksyon pu depann lor 2005, depite Siddick Chady Avril 2020? Antuleka avan lanze eleksyon la. Ziska ler

3 lanze eleksyon parsyel u lekonomi baze lor prodiksyon ek individi fi nn amene. zeneral pankor byin kler, ni pa lor spekilasyon, itilizasyon Dan kontex kanpayn elektoral ki aliyman bann lezot lafors langaz Kreol dan parlman ek ki pe demare, onivo LALIT politik. Dan eleksyon Desam dan ledikasyon, drwa revok nu priyorite se reaktyaliz nu 2014, LALIT ti amenn kanpayn depite, dekriminalizasyon gan- program kot pu inklir sa lalit lor baz enn program kot nu ti dya, drwa lozman, drwa fam. lepase, nu bilan ek lalit ki ena pe dimann sutyin elekter. Apre Lor lalit Chagos, fi nn ena pli divan. Sa program ki nu eleksyon nu truve ki bann enn imans progre sa lane apre pu dimann dimunn sutenir pu pwin ki konstitiye nu progam zizman ICJ ek vot dan Nasyon demark nu depi tu lezot lafors fi nn vinn dan laktyalite e fi nn Zini. Sa li angran parti rezilta politik existan dan parlman repran dan deba politik pandan kanpayn konstan ek persistan ek andeor. Li enn program ki sa dernye 4-5 an la. Bann pwin lor plizyer lane ki LALIT, MLF pu amenn nu ver enn sosyete konsern: nesesite pu ena enn ansam avek lezot lorganizasyon sosyalist. 27 Ziyet 2019 Lalit an Aksyon Rasanbleman Gran Rivyer 22 Zin Apre vot Nasyon Zini, LALIT ti organiz enn evennman lapremidi Samdi 22 Zin dan Labutik Liv Gran Rivyer pu mark kot nu ete dan sa lalit la. Ti adopte Rezolisyon swivan: 1) Nu fer apel pu enn bato, enn navir, pu enn vizit ofi syel – avek Premye Minis, reprezantan Chagosyin, Lopozisyon politik Moris, reprezantan Linyon Afrikin, lapres nasyonal ek internasyonal abor. 2) Nu fer apel pu kreasyon enn sirkonskripsyon, dan kad reform elektoral ki pe vini, pu Chagos, kuma enn pu Agalega. E nu angaz nu pu kontiyn lalit pu tule 3 zafer: - Lafi n lokipasyon militer Chagos par UK-USA, - Dekolonizasyon konplet dan lapratik. - Drwa retur ek lib sirkilasyon pu tu Chagosyin, ek drwa ale-vini pu lezot Morisyin. (Get lartik) LALIT ekrir depite UK Lafi n Zin, LALIT ti ekrir depite UK pu fer enn apel pu zot vot Early Day motion 2425 (mosyon depite) ki, pu premye fwa, anplis ki dir bizin dekoloniz Chagos, pran pozisyon kont baz militer. 21 depite fi ni siyn mosyon la. (Get lartik) Rasanbleman Zardin Konpayni Omaz lalit fam Chagos Le 13 Ziyet, an kolaborasyon avek Muvman Liberasyon Fam, LALIT dan lespas enn semenn fi nn organiz omaz a lalit fam pu Chagos dan Zardin Konpayni, zis kot batay fam ek RIOT ti arive an 1981 kan ti ena enn vag manifestasyon “Rann nu Diego”. Li ti pran form enn expozisyon. Dan sa kad vizyel reyel ek anform expo, ti ena diskur, osi byin ki lamizik ek riyding. Lindsey Collen ek Ragini Kistnasamy ki ti anplin dan sa batay la an 1981, e zot fi nn pran laparol. Ansyin Prezidan Cassam Uteem, li osi, ti pran laparol, parey kuma Olivier Bancoult pu Grup Refi zye Chagos. Tule 4 ti fer diskur extraordiner sa zur la. (Get lartik) Kanpayn Later LALIT fi nn rant, sa dernye enn an la, dan enn aktivism alabaz interesan. Pe kontiyn ena enn seri aksyon desantralize par diferan brans LALIT ansam avek abitan lakaz lamyant. - Dan Argy, abitan lakaz lamyant fi nn pik biro CAB an-grup pu dimande: “Kot plan guvernman pu ranplas lakaz lamyant? Kan pu kase-ranze?” - Merkredi 24 Ziyet, abitan Goodlands ek Poudre d’Or fi nn al biro CAB an-grup parey kuma bann Argy. Laba zot fi nn zwenn Minis Gungah. Rada Kistnasamy ki ti dan rankont antan ki manb LALIT fi nn depoz kominike Minister Lozman 2015 kot ti anons gran plan “d’envergure” dezamyantaz. Minis Gungah fi nn dir li pu sulev sa kestyon la dan prosenn Kabine Minis. Ena enn seri aksyon similer ki pe planifye. Reynon pe kontinye dan Lenor, Lest, Lwes ek Lesid dan 35 rezyon. LALIT dan konferans lor ladrog Le 3 Ziyet, LALIT fi nn prezan dan forum organize par CUT (Collectif Urgence Toxida) lor politik lor ladrog. Rajni Lallah lor nom LALIT fi nn prezant nu program lor problem ladrog. PMSD, MMM, MP, RA ti osi prezant zot pozisyon. (Get lartik)

4 DOSYE BIL FINANSMAN POLITIK FINANSMAN PARTI ENN LALWA BAYON MOR-NE, EREZMAN

MSM-ML, dan zot exitasyon atraver enn nuvo birokrasi etatik – deza existe. Li ti pu donn rezim pu dir ki zot fi nn “respekte” zot li pli grav ki problem orizinal la. opuvwar enn minmiz total lor promes elektoral avan prosenn Ki problem pe rezud? lezot parti. Sa li grav. Sa li rod elek syon zeneral, fi nn prezant instal enn diktatir. Bi sa PFB sete enn Bil apel Political Financing Ki problem orizinal anfet ete? E, pu konverti Electoral Supervisory Bill (PFB) dan Parlman. Zot ti kan nu dekuver li dan sa lartik la, Commission, ziska ler enn komi- expreseman evit fer konsiltasyon fode pa re-bliye li sak ler. syon byin respekte pu so integrite, ar Lopozisyon Parlmanter, mem Problem li difi kilte ki lamas an Gestapo dan lame rezim zot byin kone zot pena mazorite dimunn ena pu tir enn parti ki o-puvwar. Li sirtu lor sa pwin la ki 3/4. Sa vedir zot pa ti maynd si li koronpi, ki fi nn fane, ki pa re- LALIT fi nn opoz sa lalwa la. pa pase. E li fi nn anfet mor-ne. spekte so program – akoz sa parti Bann Parti Lopozisyon Parl- Dan LALIT, nu dir “erezman” li la depans otan larzan ki li gayn manter, ki fi nn opoz Bil la, fi nn pa ti gayn so 3/4. eleksyon atraver koronp elektora. opoz li plito lor enn seri fay pwin Let LALIT ar Lopozisyon Kuma rezud problem? ubyin pwin plito miner: lefet ki Leta, ki ti pu fi nans parti deza eli, LALIT ti’nn anfet adres enn let a Dan LALIT, nu dir kapav rezud sa par 2 mwayin: dapre enn premye draf sa PFB la, Lider Lopozisyon PMSD, Lider anfet pa ti pu fi nans parti politik MMM, lider parlmanter Travayis, 1. Ala long bizin lamas dimunn ki vote vinn ase konsyan nesesite dan so versyon ki vinn divan Lider Muvman Patriotik, e de Parlman. Ena fi nn dir plafon pu depite indepandan, pu zot vot pu vote pu enn program pu sanz sosyete, pu ki li rezet koripsyon depans pu eleksyon zeneral tro ot. kont sa Bil la e kont so amandman Ena fi nn deplor lefet ki Trezorye konstitisyonel. elektoral. 2 fwa dan listwar, lamas dimunn Moris fi nn fer sa: Enn kan sak parti ti pu dan enn pozisyon Nu ti pran pozisyon kont lor inposib, kot li ti pu bizin enn servis bann pozisyon byin diferan depi Parti Travayis ti monte kont Parti Morisyin (plitar PMSD), parti sivil an-antye pu rann lapel ar resi Lopozisyon Parlmanter. pu Rs80 milyon depans; li ti pu An Angle ena enn lexpresyon, if patrona. Dezyem ka, kan MMM monte gayn plis syez an 1976 ki riske lamann Rs 1,000,000 pu sak it ain’t broke don’t fi x it, setadir, si mankman dan so birokrasi. Me, kiksoz pa kase, fode pa repar li. Labour ek PMSD. 2. Lalwa existan lor “depans zot fi nn rat lesansyel. Dabor, li na pa enn problem ki Ki Guvernman MSM-ML- Leta pena kontrol lor parti politik. elektoral” ek koripsyon elektoral ena enn loop-hole, ki bizin ferme. Transfi z fi nn anfet fer? Zot Okontrer, li bon. fi nn vinn propoz enn lalwa dan Problem se bann parti politik pa Sa enn problem ki bizin repare. E li pa difi sil. Dayer, fi nn deza kas Parlman, ek so sanzman Kon- ase demokratik. Laplipar gran parti stiti syonel ki so lefe se li pu kon- – avek exsepsyon MMM – zot pa syez enn Depite eli akoz koripsyon par servi laparay deta, an okirans, verti Electoral Supervisory Com- demokratik ditu. Zot pena manb mission kareman an Gestapo, seta- ki kontrol zot ladireksyon. Sa li Ashok Jugnauth. Sa PFB ti pu kree problem dir an enn espes “Siper-Rezistrar enn problem mank demokrasi. parti politik” ki azir kuma lapolis E, so solisyon, li atraver nercher ankor pli grav ki problem seki plis demokrasi. Li pena solisyon etatik, sipa birokratik, sipa atraver aplik represyon. Alor, fode pa vinn donn rezim opuvwar kontrol lor parti politik, kan pa sa ki problem. Sa kalite fos solisyon la, li vinn azut enn nuvo problem lor problem existan ki nu bizin rezud atraver mobilize pu plis demokrasi, ubyin atraver zwenn e sutenir parti ki pli demokratik e mwins su kontrol patrona. E sa nuvo problem – represyon lor parti lopozisyon par parti opuvwar Diego Rivera, Downtown Detroit

5 dan lame Guvernman. E byin vit DOSYE sa pu vinn lapolis dan lame enn FINANSMAN PARTI rezim opuvwar. Nominasyon lor ESC pu vinn pirman politik. Liberte Lasosyasyon vedir Dayer Pravind Jugnauth fi ni nom Liberte form enn Part Politik so avwe personel, Ammanah Ragavoodoo, lor ESC. E avan sa Dan sistem kapitalist, ena buku drwa ki pa ti ena su reyn feodal. Enn nominasyon politik, li ti pu nom inportan ladan, se liberte pu organize lor baz enn program politik. enn dimunn pli pros ankor ar bann Sa se travay enn parti politik. Lerla enn Parlman, ubyin Lasanble, Jugnauth, Sharmila Sona Ori. reprezant lamas dimunn. Idealman, kan fi ni elir depite, lamas dimunn Vre solisyon pu kontrol ti bizin kapav re-tir zot. Sa pu anpes koripsyon. E kan depite elir, zot korispyon, brayb, frod elektoral ti bizin anplas-anplas elir Premye Minis. Pa Prezidan ki nom li, non. se atraver plis demokrasi, pa plis Li bizin elir, e revokab par Lasanble Nasyonal. E kan Premye Minis birokrasi, pa plis represyon. Seki nom so Kabine, li bizin propoz li Lasanble Nasyonal, ki vot li ubyin neseser pu kal traffi c d’infl uence pa vot li, san deba. Seki inportan, se Parlman bizin kapav revok enn se pu lepep ubyin, dan kad minis ubyin kabine ubyin premye minis. eleksyon, elekter gayn plis kontrol Kumsa liberte lasosyasyon res intak. lor zot eli dan Lasanble Nasyonal Kan met enn lalwa, enn rezistrar, enn birokrasi pu kontrole, enn ant 2 eleksyon, e pu bann eli, a zot exzizans oditer ki lerla rezistrar cheke, seki pe fer se Leta pe anfrenn tur, pu ena plis puvwar lor Premye liberte lasosyasyon. Leta pe patroniz lamas dimunn. Minis ek so Kabine. Si enn dirizan enn parti kokin, manb bizin revok li dabor. Si ena Si, kapitalist ris ek konpayni prev, bizin al lapolis, akiz li kokin. prive pwisan pe brayb e koronp Me, fode pa ansenn parti politik dan enn labirint birokratik, ansam lidership enn parti opuvwar avek enn seri menas lamann grotesk. ubyin dan lopozisyon, nu, lamas dimunn, nu bizin rezet sa parti la. DOSYE Samem demokrasi. FINANSMAN PARTI Si nu kontiyn vot pu parti ki lev Rs80 milyon depi klas kapitalis, Ki Rol Transparency Internasyonal? nu pu kontiyn ar zot reyn. Nu bizin konstrir nu parti, kuma LALIT pe Depi lontan ena lorganizasyon pro-kapitalist kuma Transparency fer, baze lor enn konpreansyon an- International ki pronn sa kalite kontrol birokratik ek etatik byin komin enn program pu sanzman. danzere lor parti politik. Sel kontrol ki neseser, se lor depans elektoral Enn vre parti ki dan lintere lamas enn parti politik. Sa wi. Se sa ki pu ede pu met prop. dimunn ki bizin travay pu viv, li Remarke ki Transparency International li fi nanse par tu kalite fye lor so manb ek lor so siporter laparey deta: USA so State Department (zordi Trump), departman pu zot travay volonter e pu zot guvernman dan Gran Bretayn (zordi Boris Johnson), Lostrali, kontribisyon. Me, sa kalite parti la Lalmayn, Lafrans! Li osi fi nanse par tu kalite konpayni prive pli pir ti pu byin sibir represyon si PFB ki ena, kuma, ant-ot, Microsoft ek Google (ki notwar pu evit pey tax) ti pase. ek Siemens (ki ti pros ar Transparency International) e anmemtan Li normal ki enn Guvernman ti inplike dan pli gran skandal koripsyon zame. Pu sit port parol pro-kapitalist, enn lalyans kuma Security Exchange Commission apre lanket, koripsyon Siemens ti MSM-ML, pu vinn propoz enn “san presedan dan so kantite kas e san presedan dan so letandi. Li ti Bil ki favoriz klas kapitalist. Sa- inplik $1.4 milyar dan larzan brayb peye ar responsab guvernmantal mem dan LALIT, nu ule ranvers dan Lerop, Lazi, Lafrik, Mwayin Oryan ek Lamerik.” Frod la ti sa sistem kapitalist la. Me, zot Bil expoze apartir 2007, me ti’nn anfet tripote dan Siemens kuma enn li pli pir parmi bann tantativ pu sistem depi bann lane 1990. favoriz kapitalist ki nu fi nn deza Alor, Transparency International pena gran kredibilite, li. Me, truv propoze Moris avan. kan ena federasyon sindikal, kuma CTSP, ki fi nn alatrenn sa laliyn LC reaksyoner la, li poz problem. Manb sindika persiste rabas tu sa mem argiman pro-kapitalist la – petet dan enn fason totalman inkonsyan, mem innyoran – e fer apel pu plis represyon kont parti politik, plis kontrol par rezim opuvwar lor tu lezot parti. Anplas donn kudme mobilize lor enn baz demokratik pu fu deor parti ki kontrole par gran kapital, Transparency International prefer amenn lobi malsin pu ki Leta gayn puvwar drakonyin pu kontrol parti lopozisyon. Lerla zot pu vinn gele kan ena diktatir?

6 DOSYE FINANSMAN PARTI Finansman Transparency Mauritius

Kan nu kone ki Transparency asonpsyon ki reglemantasyon, enn ki pu permet piblik, sindika, Mauritius travay ansam ar sindika, si ena, bizin “sur le fi nancement la sosyasyon non-profi gayn akse kuma CTSP, li inportan pu nu des partis politiques” e pa “lor a linformasyon depi Leta ek depi atir latansyon kisannla fi nans depans elektoral”, sa osi li erone. konpayni prive ek ofshor. Transparency Mauritius. Antuka, mem zot reklam peye dir Sa sanzman la al dan sans plis Ala get kisannla fi nans Trans- zot a dispozisyon piblik pu deba, demokrasi, lerla li pli fasil pu parency Mauritius (dapre zot zot fi nn omet inklir okenn fason mobilize politikman pu tir eli ki websayt limem): kontakte zot. koronpi. Anfet, lor zot sayt li dir, zot ena Tablisman ek Gro Konpayni: Not enn Bord Direkter, me zot dir zot Terra, Alteo, Ciel, IBL, Eclosia * Etan Defi Media fi nans Transparency Group (ENL Group), Currimjee, enn “body corporate”. Mauritius, petet zot gayn li gratis? Rehm Grinaker, Evaco, Petet li ti pu pli bon Trans- ** Radio Plus suvan invit dimunn koze lor parency Mauritius met zot zefor nesesite enn espes lalwa pu Leta kontrol Gran Lotel: dan zot lot bi, pu amenn enn parti politik. E suvan li invit sindikalist Lux, One and Only St Geran. kuma Reeaz Chuttoo. Freedom of Information Act, sirtu Kapital dan Finans ek Labank: Barclays, SBM, MCB, Jubilee In- DOSYE surance, Price Waterhouse Coop- FINANSMAN PARTI ers, MUA, Moollan & Mool lan Accountants SEKI LALIT REZETE dan POLITICAL FINANCING BILL Guvernman Pei Pwisan: 1) Enn tel proze lalwa ti oredi viz pu kontrol depans elektoral. Li pa ti Guvernman Franse, Ostralyin, ek bizin so bi pu donn Rezim opuvwar kontrol preske total, a traver enn Linyon Eropyin. Komisyon ki li nome, lor tu parti politik dan lopozisyon tut-long-lane Enn Grup Medya: sak lane. Se sa ki pu fos demokrasi. Se sa ki pu instor enn diktatir. Defi Media, Radio Plus**. 2) Enn tel proze lalwa ti oredi donn puvwar ESC pu purswiv pu Lezot kapitalist: kareman kas syez enn kikenn ki elir apre ki li fi nn depas limit lor Meaders, Gaz Industriels, TPrint- depans elektoral legal. Enn lamann Rs 1,000,000 pu tu deli, inklir ers, Deramann Group, Courts, perdi resi, li ridikil. Moroil, Beemanique SC, Pink 3) Enn tel proze lalwa ti oredi ferm sa loop-hole ki permet enn kandida, Art, Toyota. ubyin so parti, pretann pa li ki fi nn depanse, me so seporterz inkoni ki fi nn depanse. Ena zis pu lezifi re pu sanz onus of proof pu ki kandida Drolman, Lindi 22 Ziyet, kan (ubyin so parti) ena pu montre ki pa li ki fi nn fer depans la i.e. lalwa Guvernman fi ni abandonn so asime si li dan faver enn kandida se li ki fi nn fer li li-mem. Political Financing Bill akoz mank mazorite neseser, Transparency 4) Sa Bil Jugnauth la ti pu amenn enn rezim fasizant, kot enn Gestapo Mauritius fi nn pran lapenn met pa zis kontrol donasyon tu parti lopozisyon gayne pu ki Leta pu enn gran reklam peye* dan Le riske kapav arsel ubyin teroriz donater, me li ena puvwar arsel manb Defi (paz 24). Sa li paret enn koze dirizan sa parti la san-ses, e met ka purswit meskin enn-lor-lot kont dekuyone, apre ki lalwa la pa enn trezorye, ki pu riske Rs1,000,000 lamann. fi nn pase. Alor, li indik ki zot ti 5) Lesansyel se pena okenn tantativ, atraver sa Bil la, pu rann puvwar moter sa Bil la. Me, Transparency o-pep. Okontrer, li ogmant puvwar Leta lor tu, tu, tu parti politik – Mauritius kontiyn fann so ideolozi apar natirelman seki opuvwar. konpletman erone: “L’Absence de 6) Pena mem okenn laspe Bil ki rekonet ki se manb dan enn parti ki règlementation sur le fi nancement elir zot lidership. Sa osi pena. Lalwa la asyum enn lexekitif inpoze des partis politique engendre une depi lao, kuma pu Sun Trust kot enn Trust familyal nom lider. Dan situation propice a la corruption ka Parti Travayis, li Ramgoolam ki kontrol li net, mem li pa eli. Si au blanchiment d’argent et au kikenn chalennj li, li gayn taper menas li kot Kartye Zeneral. MMM, népotism”. Dan LALIT, nu byin a enn larz mezir, fi nn gradyelman kontrole par Paul Bérenger atraver dakor ki ena problem koripsyon, santralizasyon parti. blansiman larzan ek nepotis. Me, 7) Akoz represyon ki PFB ti pe prevwar, sa dekuraz lamas dimunn sa asonpsyon ki li “absence de vinn aktif dan enn parti politik. règlementation” plito ki “labsans 8) Bil la pa mem spesifye ki rol enn Trust familyal, kuma Sun Trust, demokrasi”, li fos net. E sa ki ti met dibut ar donasyon elektoral dan bann lane 1980.

7 DOSYE FINANSMAN PARTI Apersi Donasyon depi Konpayni Prive ar Parti Politik Le Defi 20 Ziyet ena enn dosye interesan lor fi nansman “politik” diferan konpayni prive. Li fi nn baz li lor zot Rapor. Etan done eleksyon zeneral ti tar dan Desam an 2014, nu krwar li vo lapenn konsider depans dan Rapor pu 2014 ek pu 2015 kuma enn sel depans otur eleksyon. Si sa vre, li ule dir dan depans otur eleksyon (2014-15), total li Rs98.7 milyon, tandi ki lezot lane paret an-mwayin mwins ki 1/10yem Lafi s ‘Lalit kontiyne’ depans.

Tab: Donasyon par Konpayni an Rs1,000,000 DOSYE FINANSMAN PARTI Konpayni 2014 2015 14+15 2016 2017 2018 IBL 1.4 12.0 13.4 0.9 0.4 0.9 PROBLEM Ciel 0.8 6.8 7.6 0.7 1.4 1.5 KORIPSYON TU-KUR Omincane 4.0 0.0 4.0 0.0 0.0 0.0 Ena natirelman enn problem UBP 0.0 2.7 2.7 0.08 0 0.4 koripsyon andeor kestyon Terra 5.9 0.3 6.2 0.0 0.5 0.0 parti opuvwar, me ki konsern Gamma 6.1 0.0 6.1 0.0 0.0 0.0 donn dimunn opuvwar brayb ENL 0.8 16.0 16.8 0.0 3*. 2.7* an-esanz pu kontra. Sa, li enn Rogers & Co ? ? ? ? 3.2* 2.7* lot problem. Sa, li bizin adrese Rogers 0.4 14.0 14.4 1.4 3.2* 2.6* san ki amar liberte pu form enn Medine (2014=15) 14.0 0.7 2.0 3.6 parti politik libreman. N Mtius Hotel 0.0 7.5 7.5 0.6 1.4 1.0 Sanse sa lalwa Jugnauth la ti Alteo 0.0 6.0 6.0 0.0 0.0 0.7 pu met prop sa kalite koripsyon TOTAL 98.7 4.4 9.9 10.8 ant parti politik ek gran kapital. Dan LALIT, nu kone, plis petet * Similarite sa bann sif la indik posibilite enn merjer? Nu fi nn, pu ki nerport kisannla, kimanyer adisyon, kont enn sel. Lezot lane, li resanble enn kontribisyon pu Fet efektivman ena sa kalite koripsyon la. Me, sa-mem natir Leta burzwa la. Burzwazi 40 an lagrev Ut 79 li tigit dimunn, avek buku Pu mark 40 an depi gran lagrev Ut 1979 kas. Travayer li buku dimunn, LALIT pe organiz avek tigit kas. Me, kan mobiliz enn sesyon temwanyaz ek Expozisyon travayer ansam, sa-mem so lafors – tanki sistem la pe vinn Samdi 24 Ut 2019 deplizanpli demokratik. Sa 2.00 pm a 4.00 pm lalwa la ti pu fer pei mwins GRNW demoratik. Me, pu anpes burzwazi kontrol Guvernman, Travayer ek militan depi diferan rezyon pena sime kupe. Enn parti ki ki fi nn parƟ sip dan e viv sa lagrev la ule sanzman dan faver lamas pu vinn rakont lor derulman ek dimunn bizin mobiliz sa lamas zot lexperyans lagrev. dimunn lor baz enn program Pu ena osi expo kupir lagazet, foto, liv lor lagrev politik ki demokratik, pa pu (Get larƟ k lor la pli lwin dan Revi ) rod sipaki kontrol par enn biro Guvernman. Pu fer sa, parti politik bizin pli lib, napa pli kontrole par sipaki komi Guvernmantal, ubyin pli pir, komi Rezim opuvwar.

8 DOSYE FINANSMAN PARTI Finans ek Demokrasi

Deba lor fi nansmann parti politik Li montre dan enn fason limitasyon demokrasi burzwa. li sulev pwin byen inportan otur fl agran kuma puvwar ekonomik Puvwar egzekitif (Kabine kestyon demokrasi. klas kapitalis kontinye egzers Minis, bann minis, konseye so minmiz lor puvwar politik pu minis, Premye Minis) fi nn Puvwar ekonomik ek mintenir so sistem anplas. vinn predominan e fi nn redwir demokrasi Li refl et enn sistem kapitalis konsiderableman puvwar ki Kan nu pe koz fi nansman ki limem fondamantalman anti- parlman (puvwar lezislatif) ena. parti politik dan enn sosyete demokratik. Bizin lite pu ki parlman retruv kapitalis, klerman se klas Dan sistem kapitalis, enn so puvwar e so drwa de regar lor dominan/kapitalis ki detenir minorite (klas kapitalis) detenir desizyon ki legzekitif pran. pli gro mwayen fi nansye. Kan tu mwayen prodiksyon e re- Parlman li eli direkteman par intelektyel kuma Pierre Dinan kolte/zwir larises ki prodir par elekter, alor ki dan swa bann pe dir ki bizin (zis) reglemant lamazorite (klas travayer). Dan minis fer par enn premye minis fi nansman parti politik pu asire bann lane 70, enn letid ti montre nome par enn prezidan. Ena ki “pena koripsyon” e ki ena ki 14 fami ti pe kontrol lekonomi linfl iyans depi tu kalite grup plis transparans, zot pa pe remet Mauritius. Finn kontinye ena presyon dan nominasyon minis. ankoz lefet ki klas kapitalis (ki zot ankor plis konsantrasyon, ziska Bizin osi lite pu ogmant puvwar apel ‘’sekter prive’’) pu kontinye azordi kot 4-5 fami kontrol elekter. Sa li posib atraver enn fi nans bann pli gran parti politik lekonomi. sistem kot kapav revok enn ki pu kontinye mintenir stati-ko Donk lalit pu plis demokrasi depite ant 2 eleksyon pu rezon (sistem kapitalis) anplas e defann li osi vedir lalit pu fi ni ar sistem ki spesifye e baze lor enn serten lintere klas kapitalis. kapitalis. nomb sinyatir elekter atraver Sa limem li fondamantalman enn petisyon. Lerla organiz enn anti-demokratik. Finansman par- Depasman demokrasi eleksyon parsyel. ti politik par “sekter prive” li burzwa Sa drwa “revokabilite” depite li anti-demokratik. O-fet li refl et Pandan bann dernye lane, deza egziste dan serten peyi (par puv war ekonomik klas dominan. nu fi nn gayn lokazyon truv egzanp Laswis, Venezuela, serten leta dan Kanada ek Lamerik e dan diferan form dan buku lezot peyi). Pandan buku letan, MMM ti ena sa propozisyon la dan so program guvernmantal. Li pa nuvo. E si nu get listwar lemond, li ti deza an viger pandan Revolisyon Fransez (18em syek) e leksperyans Kominn de Pari (19em syek). Lalit pu drwa revokabilite depite li bizin form parti enn lalit pu depas demokrasi burzwa ki ena aktyelman, ver enn sistem kot lepep kapav egzers so puvwar dan enn fason pli direk. Ala demand LALIT depi avan eleksyon 1982. Zordi sa demand la pe gayn plis popilarite. Mem Alan Ganoo ek Steve Obeegadoo fi nn adopte li. Rosa Kathe Kollwitz, Deklansman revolt

9 Jabaljas ek Bulbak

Bulbak: Alor Jabaljas, to fi nn al ankuraz lekip Moris dan Ze de Zil? Jabaljas: Abe normal ta. Mo fi nn aste mo sapo kadrikolor, mo linet komik, mo vuvuzela, ek lerla mo fi nn al dan stad pu kriye “Ale Moris”. Bulbak: Kuma enn vre patriyot. Lekel lekip Moris to fi nn al ankuraze? Jabaljas: Premye mo fi nn al get futborl dan stad Zorz Sink dan Kirpip. Bulbak: Alor to fi nn al get zwe futborl dan Stad Labu. Jabaljas: Pa fer futan! Minis fi nn explike ki Kirpip enn landrwa kot lapli abitye tonbe: samem ti ena labu. Bulbak: Malerezman Minis la pa ti kone depi avan ki dan Kirpip abitye enan lapli. Abe rakonte ki manyer tu fi nn pase, apar so labu. Jabaljas: Anfet labu pa ti sel problem pu mwa: apenn mo fi nn asize, ala mo truv Pravin Kumar pran so bon plas asize dan loz kot lapli pa rantre. Bulbak: Abe normal, kot to ti ule Pravin asize: dan trwazyem ansam ek lepep! Jabaljas: Kan mo fi nn truv fi gir Pravin Kumar, mo fi nn perdi gu pu get sa futborl la: sann kut la mo vuvuzela mem fi nn aret fer so tapaz. Mo sufl e mem, nanye pa sorti. Bulbak: Dir mwa enn ku, Jabaljas, kifer fi gir Pravin Kumar fi nn bulvers twa otan. Jabaljas: Abe li enn Premye Minis linpost: li pa ti eli kuma premye minis. Li fi nn geyn sa post la zis lakoz li piti so papa. Alor kan mo fi nn truv li vinn deklare dan stad, mo fi nn inpe amerde, ek lerla mem mo vuvuzela fi nn aret fer so tapaz. Bulbak: To kone, Jabaljas, pa zis dan Moris ki enan zafer kumsa derule: get dan Grann Bretayn, Madam Tereza May ki ti eli kuma Premye Minis fi nn demisyone. Lerla Parti Konservater ki mazoriter dan Parlman fi nn swazir Boris Johnson kuma zot nuvo lider, lerla li fi nn pran post Premye Minis. Jabaljas: Mo fi nn tann dir sa, me mo pa ti kone ki Boris Johnson li garson ansyen premye minis Tereza May. Bulbak: To pe melanz tu zafer, Jabaljas. Li pa neseserman bizin garson Tereza May pu li vinn nuvo premye minis. Jabaljas: Aster mo pe rapel, sa Boris Johnson la, limem ti divan divan dan kanpayn Brexit. Bulbak: Exakteman, Jabaljas. Sirman bann depite ek mam parti konservater fi nn panse ki li pu plis an pozisyon pu negosye Brexit. Jabaljas: Zisteman, Bulbak, depi lontan mo pe anvi dimann twa sa zafer Brexit la, ki ete sa? Bulbak: Tu sa deba ki pe enan lor sa size la depi plis ki 3 an, to pe dir mwa ki to pankor kone ki ete sa. Jabaljas: Dimunn nek dir Brexit-Brexit: ki manyer to ule mo kone ki ete sa? Bulbak: Ala mo explik twa, Jabaljas: sa Br- dan kumansman Brexit, sa ule dir Bretayn, lerla sa –exit alafi n, sa ule dir sorti. Jabaljas: Aster mo pe konpran, kan Moris fi nn geyn so kes divan ICJ ek dan Nasyon Zini, aster zot pe sey deside ki manyer Grann Bretayn pu exit depi Chagos. Bulbak: Anfi n, li pa exakteman sa, me remarke to pena totalman tor.

10 KOMANTER LALIT Workers Rights Bill ranplas Employment Rights? Employment Relations Act Amande?

Guvernman fi nn met 2 Bil divan sindikal pu diskite e prezant enn atraver deba ek konsiltasyon. Lasanble Nasyonal pu sanz kad pozisyon komin lor lalwa ki afekte Problem fondamantal ki ena dan legal pu travay, e osi pu relasyon tu travayer, dirizan ek negosyater muvman sindikal zordi se ki li ant sindika ek patron. Me, li fi nn, fi nn truv li enn lokazyon pu kritik byen birokratize, e pena mwayin apre sa, al met li divan enn Komite zot kamarad. Dan sa deba la, li demokratik pu rezud diverzans Teknik. byin difi sil pu travayer konpran ki ant diferan lintere birokratik ki Nu explike: zot pe koze. dominn muvman la. Workers Rights Bill, ki pu Dan deba otur sa 2 lalwa la, Sa deba steril e mem isterik ranplas Employment Rights Act, lapres ek radio prive ena zot rol ki fi nn deklanse otur sa 2 nuvo li determinn kondisyon travay ki pa ditu konstriktif: pu zurnalist, lalwa travay ankor enn fwa pe minimal kan pena enn lakor kontrovers li ede pu vann lagazet montre nesesite pu lavangard klas kolektif ubyen enn Award ki e ogmant odimat radio. Alor travayer dan muvman sindikal deza etablir kondisyon travay. zot ena enn lintere pu konsantre repran kontrol lor fonksyonman (Anmemtan Bil la pe menas kon- lor diverzans e mem egzazer sindika, e pa les tu dan lame enn sep “kondisyon travay minimal” li kot kapav. Dan deba aktyel, pwanye dirizan, negosyater, port- atraver so sistem kot sindika ubyin laplipar lagazet pa fi nn fer enn parol, e birokrat. enn grup travayer kapav trok enn distinksyon ant sa 2 lalwa la: zot LALIT ti’nn prepar komanter kondisyon travay kont enn lot.) truv enn diverzans fondamantal lor 2 Bil, me etan zot pe re-sanze Employment Relations Act, ki pe kan dirizan enn sindika, dan kan nu pe al su-pres, nu pu atann amande, li reglemant relasyon kumansman, ti pe kritik enn lalwa, Bil fi nal. Parmi bann danze ki klas indistriel ant patrona ek sindika. setadir amandman Employment travayer ek so reprezantan bizin Relations Act, e lot dirizan sindika evite, se: Guvernman anba-lao ti pe apruv lot la, setadir Workers’ 1. Fode pa ki, pu tu nuvo kontra Sa 2 nuvo lalwa la fi nn prezante Rights Bill. Lapres osi pa fer travay, patron fer travayer vinn pu premye lektir dan Lasanble okenn distinksyon ant dirizan ki seki lalwa apel “atipik”, setadir Nasyonal 16 Ziyet. Me Guvern- fi nn swazir demokratikman parmi andeor kondisyon travay net. man MSM-ML-Transfi z fi nn travayer, e negosyater ki azir kuma Draftaz lalwa permet sa posibilite deza expoz so inkonpetans kan, port-parol birokratik. grav la. apre ki lalwa fi nn prezante dan Lavey ki sa 2 lalwa la prezante 2. Fode pa ki sindika ubyin enn Lasanble Nasyonal, li vinn anonse dan Lasanble Nasyonal, Subron grup travayer kapav negosye pu ki pe nom enn komite ministeryel (negosyater GWF ek JNP) kon- anpir enn kondisyon travay exist- su prezidans Premye Minis pu dann tulede lalwa e reklam zot an, anterm enn trok donan-donan reget serten seksyon sa 2 lalwa retre. Li deklare ki sa 2 lalwa la fi nn ant enn kondisyon travay kont enn ki fi ni prezante, sirman parski inspire par “brakonye dan sekter lot. Drwa aki bizin proteze kont sa. patrona pa dakor ek serten aspe. prive”. Par kont Reaz Chuttoo, 3. Fode pa ki lalwa kit enn Ena osi aparaman enn Komite dirizan CTSP, truv byen pozitif posibilite pu tu patron ki anvi, Teknik. An zeneral se Minis sanzman dan Workers Rights Bill, zot al ver Pansyon Prive, e anfet Travay ki fer prepar lalwa travay e li mem al osi lwin ki salye Minis konturn Portable Retirement Gra- apre konsiltasyon, lerla apruve Travay ek so fonksyoner Herbert tuity Scheme. Ena enn danze ki par Kabine Minis, lerla vinn dan Jouan, pu bon travay ki zot fi nn samem bi sa kloz ki exanpte patron Parlman: zot pe fer zot travay fer! ki ena enn sistem prive existan. anba-lao! Atma Shanto konsantre lor serten 4. Fode ki sa kondisyon pu fer Me mem avan ki sa 2 lalwa sanzman pozitif dan kondisyon aksyon indistriyel depann lor la vinn dan Lasanble Nasyonal, travay kuma Redundancy Board, “good faith” (bonn fwa) pandan diferan federasyon sindikal fi nn Portable Retirement Gratuity negosyasyon li limite plis, plito ki fi ni kumans expoz zot diverzans Fund, Wage Guaranty. elarzi kuma lalwa paret fer. dan komanter dan lapres. Sa Diverzans ki fi nn expoze dan LALIT pa pe komant plis parski montre inpe dan ki leta muvman muvman sindikal dan lapres, zot Komite Ministeryel ek/ubyin Ko- sindikal ete zordi zur: dan plas ena diverzans ki ti devet segonder mite Teknik pankor vini ar amand- enn konsertasyon nasyonal parmi e ki enn muvman sindikal man pu versyon fi nal. diferan seksyon dan muvman demokratik ti bizin kapav rezud RS

11 DOSYE APRE ZIZMAN ICJ EK VOT 116-6 CHAGOS-DIEGO GARCIA: Mobilizasyon Bizin Kontinye

Apre viktwar dan Lakur Dayer, li fi nn deza tal lame pu 4. Bizin kontiyn demars ex- Internasyonal ICJ, kot UK gayn lamone lokasyon, e li pu rod tu pilse UK depi komisyon inter- enn bate kondire, Gran Bretayn kalite negosyasyon depi sa pwin nasyonal lor Lapes Ton dan ena enn “lord” pu return Chagos, devi afebli la, kan li fi ni tal lame. Losean Indyin. inklir Diego Garcia, a Repiblik 5. Bizin dir UK-USA met enn Moris vites-vites, e kumsa pu dat pu fermtir baz Diego; zot uver sime pu Chagosyin returne, fi nn deza dir zot pu ferm li kan akoz UK dan ilegalite e li fi nn pa bizin li. Zot pu bizin fer enn dan ilegalite depi 50 an. netwayaz lanvironnman, plis Sa vedir enn viktwar inter- fi nans drwa de-retur kuma enn nasyonal pu slogan Rann nu parti reparasyon pu ditor zot Diego! fi nn fer. ICJ fi nn dir tu Leta dan Nasyon 6. Kree enn sirkonskripsyon pu Zini ena enn devwar pu donn Chagos – kuma enn pu Aga lega kudme pu UK lev pake, ale. Li kuma Prezidan National Human inportan note ki zizman la kuver Rights Commission fi nn propoze totalite Chagos, inklir Diego Seki bizin fer asterla: – osi byin ki enn Regional Garcia. 1. Bizin pran bato, al Chagos sa Assembly ki pu, ansam ar E viktwar la pa fi ni la. Kan sa lane lamem. Guvernman santral, konseptyaliz zizman lakur ICJ fi nn return dan 2. Bizin fer apel pu inspeksyon devlopman abitasyon lor Chagos. Lasanble Zeneral Nasyon Zini, Diego Garcia pu matyer nikleer Tusala bizin fer, dan kad gard UK-USA inn gayn enn dezyem su Trete Pelindaba. ansam sa trwa lide inifi kater: bate bef. Sann kut la, lor enn Re-inifye Repiblik Moris, Ferm vot imilyan pu agreser UK-USA 3. Bizin fer apel pu inspeksyon Baz, Drwa Retur Chagosyin ek 116-6, Gran Bretayn inn gayn land-mines su Trete kont Minn ale-vini pu Morisyin. lord kit Chagos avan 22 Novam (ki kasyet dan later). LC 2019, permet Chagosyin returne, e permet Moris azir lor baz so DOSYE suvrennte. CHAGOS-DIEGO GARCIA: Sa dub-viktwar la fi nn, dan limem, sanz balans defors kont Lapres Internasyonal Kas so Silans, UK-USA. Zot pli izole. Zot pli akile. Zot afebli. Raport Zizman, Rezolisyon Nasyon Zini Me, Leta Angle ek Amerikin, Anmemtan, lapres mondyal fi nn kuver sa 2 viktwar pu zot kontiyn ar zot laliyn deplase, dekolonizasyon la, sa 2 defet pu Leta Angle-Leta Amerikin, e sa, dir li enn konfl i “bilateral”. Pu asontur, fi nn pli izol, akil, afebli sa 2 Leta ki fi nn azir kuma kolon, zot, Linyon Afrikin, ki ti met e pe kontiyn azir kuma kolon. Sa kuvertir lapres internasyonal Rezolisyon divan Lasanble fi nn osi ede atraver inform klas travayer Angle ek Amerikin lor Zeneral le 22 Zin 2018, pu al ICJ, azisman kolonyal zot Guvernman, alor zot plis dan enn pozisyon li napa existe. Sa latitid kolonyal, pu kritik zot Guvernman. asontur, pli afebli UK-USA. Pu ki sa arive, LALIT ti’nn met enn Yunit, ki fi nn vreman ale- Akurterm, ena buku zafer ki mem, chalennj zurnalist lor zot silans – zot omerta – otur sa isyu nu bizin fer asterla. Nu fi nn deza Chagos ek Diego la, sirtu so laspe lokipasyon ilegal. Nu fi nn reysi, atraver fors Leta Moris al kontribiye alor, pu kas sa “lasansir”, enn espes D-Notice ki ti ena. Nasyon Zini, al ICJ, e sa fi nn Finalman, nu fi nn reysi fer enn gran zurnalist pran so kuraz, ekrir amenn enn viktwar an term enn enn gran reportaz. Li Owen Bowcott dan The Guardian. Sa ti 16 imans sanzman dan balans- Novam 2016. Li fi nn kas piso. Depi sa zur la, reportaz ti kumans defors, setadir UK-USA pli feb vinn viral lor tu medya meynstriym, kuma CNN, Reuters, BBC, asterla relativ a Linyon Afrikin Al Jazeera, osi byin ki medya Franse, Alman, Indyin, Pakistane, ek Moris. Me, pa kapav res lebra pei Arab, partu. krwaze. La, li lepok tu kalite posibilite pu Pravind Jugnauth vande.

12 Reaksyon UK-USA DOSYE CHAGOS-DIEGO GARCIA: KONT-OFANSIV RIDIKIL EK DANZERE LETA BRITANIK NEPLI OMOZENN Reaksyon fas-a defet ek imilya- Labour Pran Pozisyon syon UK-USA pa fi nn tarde. Premye zafer Britanik fer, pu Respekte Zizman se tantativ koripsyon. Li ofer Finn ena enn devlopman inatandi, ki fi nn ranforsi viktwar enn lot vwayaz ver Chagos pu dan ICJ ek Lasanble Zeneral Nasyon Zini. Lider Lopozisyon nerport ki Chagosyin ki ule vizite UK Jeremy Corbyn fi nn dir – e li fi nn anons sa formelman ar pu kelke ertan. Enn pyez sa. Nasyon Zini – kumkwa li pu respekte Zizman ek Rezolisyon Olivier Bancoult ek Grup Refi zye si li eli. Sa aksyon la, li pli ranforsi lalit kont kolonizasyon. Li Chagos refi ze, zot evit tom dan rann balans-defors pli anfaver Moris ek Chagosyin. pyez. Bravo! Me, sann kutla, Sa osi, pa fi nn arive par li-mem. LALIT ti met enn Yunit Mandarin Jnr ek Venkatassin tom pu sa osi: kontakte tu bak-benncher dan Parlman Britanik: dan pyez. Dabor Parlmanter Ekose, Irland Dinor e Parti Galwa, akoz zot Apre, Guvernman Britanik, konpran kolonizasyon pli byin, etan fi nn sufer li. La, nu fi nn apre ki li fi nn deza invit enn gayn sutyin. Anmemtan, nu fi nn kontakte MP Labour Party, parter pipul Moris dan enn koktel Liberal ek Green Party, kot plizir bakbencher fi nn dakor. Ena pu Laniverser Larenn Dangleter, fi nn ekrir LALIT pu exprim zot lakorite. fi nn dezinvit zot tu. Pli anfantin, pli malelve ki sa, pena. Lerla, Leta Britanik amerde DOSYE DAN PARLMAN UK net, dir li inakseptab ki Premye Minis Jugnauth, dan so diskur CHAGOS-DIEGO GARCIA: Enn Early Day Motion Nasyon Zini, akiz Leta Britanik lor Chagos komet kiksoz “kuma enn Dan LALIT, nu salye inisyativ depite dan Parlman UK ki krim kont limanite”. UK avoy fi nn azir. Zot fi nn kareman met kestyon Chagos-Diego Garcia Jugnauth enn not verbal, tu. lor azanda dan House of Commons. Le 19 Zin, enn 21yem Grand Bretayn, li, li komet enn depite Britanik fi nn azut so siynatir. Li form parti dan kanpayn krim kont limanite – li deplas enn LALIT pu ekrir depite Lopozisyon, inform zot lor linportans popilasyon Chagosyin an antye, ki sa size la vinn lor azanda, e fer apel a zot pu azut zot lapwi e par fors – lerla li, li pli amerde lor nom zot mandan. kan Pravind Jugnauth mansyonn Sa linisyativ pu met Chagos-Diego lor azanda Parlman sa? Anfi n! UK, li swiv pozisyon kler-e-net ki Lider Lopozisyon Jeremy Pyez pli resan e pli danzere sorti Corbyn inn pran kan li fi nn anonse formelman divan Nasyon dan Zidisyer Britanik. Enn refi pu Zini ki Gran Bretayn pu respekte ICJ ek UN General Assembly enn lapel lor Judicial Review dan si li Premye Minis. Lezot depite pe met presyon tuzur lor ka drwa de-retur, dapre lapres, fi nn Premye Minis aktyel atraver enn rezolisyon apel enn “Early enn-ku ranverse. Apartir sa volt- Day Motion”. fas le 16 Ziyet aparaman, Olivier Enn Early Day Motion li inpe kuma enn Private Member’s Bancoult, pu riske dan pyez fer Bill dan Lasanble Nasyonal Moris, exepte ki li ena valer enn apel pu return BIOT. Sa pu enn petisyon, dan sans ki buku depite swa sponnsor swa siyne pu volt-fas pu kikenn ki fi nn selebre lans li. Alor, asterla-mem dan House of Commons ena enn deklarasyon ICJ ek rezolisyon Early Day Motion lor Diego-Chagos ki pe ranforsi sak zur. Nasyon Zini kumkwa BIOT Seki inportan ar draftaz presi sa Early Day Motion se, kitfwa ilegal e bizin demantele. Anplis, premye fwa dan Gran Bretayn, depite pe liye 3 konpozan lalit dapre lapres tuzur, dan kit fason sa Chagos ansam lor azanda Parlman UK. Kumsa reprezantan £40 milyon fi nn osi form parti sa Lepep Britanik pu gayn lokazyon pu diskit sa 3 isyu la, pa lapel la. (Pankor kone kimanyer.) zis separeman, me artikile ansam: dekolonizasyon ek re- Alor, li paret ki swit a Zizman inifi kasyon Repiblik Moris; lokipasyon militer USA lor Diego ICJ, Lakur “Divisional” Lond pe Garcia; e drwa retur e konpansasyon pu Chagosyin. Mosyon sanz so zizman lor kestyon drwa la anmemtan kondann lefet ki fi nn servi Diego Garcia pu dapel. Antuka, li paret inpe drol. “rendition”, setadir tortir an-sekre. Nu fi nn sey kontakte, e gayn Dan LALIT, nu fi nn tultan mintenir ki sa 3 demand la form enn deklarasyon depi, Olivier parti enn tu, e ki laviktwar li depann lor gard zot ansam. Bancoult pu dimann li.

13 DOSYE INFO INFO INFO CHAGOS-DIEGO GARCIA: FIM KLIB GRAN RIVYER GRAN BRETAYN PLI ANKOLER Prosenn fi m-klib pe vizyonn Ena ankor zafer rezonab ki Leta Moris pe fer ki fi nn amerd Leta enn fi m extra-ordiner 1966 par Britanik. Karel Reisz, apel Morgan: A Suit- Guvernman Moris fi nn: able Case for Treatment, avek a) Batiz enn so nuvo gran avyon Air Mauritius “Chagos Vanessa Redgrave, David War- Archipelago”, e dan so premye vwayaz, Guvernman inn distribiye ner ek Robert Stephens. enn panfl e lor listwar Chagos. Britanik met an-ekri ki sa pa Dernye fwa ti get Aguirre: Th e akseptab. Li krwar Moris ankor enn koloni pu li. Wrath of God par Werner Her- b) Chalennj prezans Grand Bretayn dan Komisyon lor Tuna zog (1972) avek ant-ot Klaus Fishing dan Losean Indyin. Li fi nn fer sa lor baz tutafe fonde ki Kinski. Li enn fi m byin kritik UK ti manb ladan selman akoz so fos koloni fabrike ilegalman kolonizasyon Lamerik Latinn. apel BIOT ki asterla dekrete ilegal par ICJ. Jugnauth fi nn reklam Lefet manb Fim-Klib vizyonn, UK retir li. pa zis “get” fi m, lefet ki ena enpe c) Anonse ki li pe pran enn bato, fer enn delegasyon ofi syel al koz-koze apre fi m, vedir manb Chagos. Sa kalite vizit ena tu so linportans stratezik. UK-USA anrisi so konesans lor medyom pu fer tu kalite menas, me bizin tini latet. Dan Bato, dan LALIT sinematografi k. nu dir li pu inportan ena delegasyon Guvernman, Chagosyin, tu Mize Blue Penny lopozisyon Parlmanter, Linyon Afrikin, osi byin ki reprezantan Enn Prosenn Expo lor lapres Moris ek internasyonal. Bred Avek Boris Johnson kuma nuvo Premye Minis Grand Bretayn, tu riske bat fol. Emmanuel Richon, kirater mize Sa kote Britanik, get lot bwat pu reaksyon USA. Blue Penny, ena enn repitasyon fer expozisyon byin rar. Li fi nn deza fer lor size kuma “Sari”, PYEZ INSTALE PAR U.S.A. “Goni”, “Labutik Sinwa”, “Kar- Kote Lanbasad Amerikin Port Louis, zot fi nn reysi instal enn lot om”, “Bone Mizelman”. Asterla, pyez, invit enn parter ti-burzwa intelektyel vinn fer “deba” pu zenn li pe fer enn lor “bred”, enn kon- su so lezid. Tu sa intelektyel la, kuma muton, tom dan pyez. Pu sep byin Morisyin. detay, al lor websayt LALIT, lir sa lartik la kot nu fi nn donn zot Lezot expozisyon ki li fi nn fer enn Warning: inklir enn lot Chagos ek rol Fer- https://www.lalitmauritius.org/en/newsarticle/2263/warning- nand Mandarin, enn lot lor Pi- class-i-ndash-do-not-fall-into-usa-traps/ casso ek so lyin ek Moris ek Lar- Anbasader fi nn osi kumans ofer tu kalite ti-lavantaz ar burzwazi eynion, ek enn lor “Kaya”. Moris pu zot prodwi rant USA. Nomb Hits lor Sayt LALIT MORIS SIYNE www .lalitmauritius.org setadir Sayt LALIT fi nn gayn 2.2 milyon KONVANSYON KONT ZENOSID “hits” dan dernye enn an. Kabine Minis 26 Ziyet fi nn pran not ki Moris enn sinyater Lane Hits Konvansyon pu Anpes e Pini Krim Zenosid depi 8 Ziyet. Alor, sa 2002 242 enn muv defansiv apre ki Grand Bretayn fi nn deklar pli ankoler kan 2003 17,161 Pravind Jugnauth avek rezon fi nn akiz UK “krim kont limanite”. 2004 64,157 2005 103,801 2006 152,559 2007 111,569 2008 147,395 2009 264,325 2010 422,247 2011 376,347 2012 362,401 2013 581,745 2014 900,000 (Est. anparti) 2015 1,400,000 (Est anparti) 2016 1,744,227 2017 1,584,089 Picasso, Helene kot Archimede 2018 1,955,920

14 LINPORTANS LISTWAR RESAN 40 an depi Muvman Lagrev Ut 1979 Sa lane la li fer 40 an depi gran lagrev Ut 1979. LALIT pe organiz enn selebrasyon Samdi 24 Ut 2:30 pm Gran Rivyer. Nu pu evalye linportans istorik sa muvman lagrev la. Li pa zis pli long lagrev dan listwar Moris, me li ti vinn enn konfrontasyon klas travayer net ar leta burzwa, ek burzwazi. Sa vedir li ti vinn enn muvman lagrev, avek tu so prop dinamik.

Lagrev Ut 79 ti enn gran lagrev par pu get lintere pli larz. so longer ek so lanpler. Li ti dire Par exanp travayer lepor ti trwa semenn, e tu sekter travay ti rant angrev pa pu gayn kitsoz zete. Li ti pli gran konfrontasyon pu zot sekter me pu ranforsi deklas ant travayer ek burzwazi. zot federasyon, GWF. Parski Laburer, artizan lindistri sikriyer zot ti konsyan ki kan VRAK lor tule 21 tablisman ki ti existe (anbarkman otomatik disik) pe alepok, ti partisip dan lagrev. vini dan lepor, sa pu afebli zot Lezot gro sekter kuma lepor, sindika e GWF. Zot ti fi ni truv transpor, konstriksyon ti rant linportans ki SILU-UASI gayn angrev apre enn semenn. Travayer rekonesans pu ranforsi GWF. Ti bulanzri, dite, minisipalite, ena osi buku sekter travay ki ti lizinn savon, labwason, Desbro, fer lagrev an solidarite ar travayer Packing Industries, DWC, CWA, lindistri sikriyer. CEB, IBM, Joonas, Happy World, Lagrev Ut 79 ti anfet enn turnan Carmen, Grewals zot tu, ti rant parski samem lepok FMI-Labank dan lagrev. Lagrev ti vinn zeneral. Le 13 Ut lagrev zeneral deklanse. Mondyal ti pe atak aki klas Li ti reprezant enn veritab chalennj GWF, FTU rant angrev. Muvman travayer. Burzwazi ek Leta ti pe kont lekonomi kapitalist mem. lagrev zeneralize e vinn ankor met anviger politik sa 2 linstitisyon Lagrev UT 79 ti nesesit enn pli for. Tu sindika, federasyon e la atraver mekanizasyon dan lepor, bel preparasyon. Pandan enn an lorganizasyon travayer aliyn zot santralizasyon ek mekanizasyon SILU-UASI-GWF ti lans enn deryer sa muvman lagrev la. Le dan lindistri sikriyer, privatizasyon kanpayn miting antye Moris pu 19 Ut ena enn nuvo devlopman: ek kanpayn kont servis sosyal explik demand sindika e mobiliz lagrev lafi n kumanse, san bwar, iniversel. Partu dan lemond burz- travayer. san manze. Malgre lisansiman wazi ek so bann azan ek ideolog ti Lagrev ti deklanse le 7 Ut: masif ek represyon Leta, klas pe atak aki Welfer Steyt. laburer ek artizan lindistri sikriyer travayer tini ferm. Mobilizasyon Me dan Moris mobilizasyon ti kumans enn lagrev ilimite. Zot kontiyne devlope, anplifye. ek konbativite travayer dan demand: rekonesans pu sindika Muvman lagrev pu persiste ziska lagrev Ut 79 fi nn permet travayer SILU ek UASI, non a fermtir klas travayer reysi fors guvernman prezerv sa bann aki su atak la. mulin, introdiksyon semenn 40er siyn enn lakor, apel plitar Lakor 23 Kumsa ki klas travayer Moris pu artizan ek semenn 5 zur pu Ut, ki donn satisfaksyon demand ankor benefi sye enn sistem laburer. travayer. lasante gratis, ledikasyon gratis, Byin vit lagrev ti devlope pu Linportans lagrev Ut 79 pansyon iniversel, sibsid lor vinn enn veritab muvman degrev. zordizur sertin prodwi. Alor ki buku pei Travayer ek kudme aktivis fi nn demantel zot Welfer Steyt. Ki linportans zordizur lagrev sindika ek militan Lalit deklas Lagrev Ut 79 fi nn asir sa. E Ut 79? Lagrev Ut 79 demontre (ki plitar vinn parti LALIT) kree plitar, dan bann lane 1990, kan potansyel, kapasite klas travayer so prop zuti pu rul lagrev: zot gayn enn nuvo lofansiv burzwazi pu mobilize e pu azir ansam met dibut Komite Degrev dan ek Guvernman kont aki Welfer dan enn fason inifye. Alepok tu rezyon kot laburer ek artizan Steyt, All Workers’ Conference, degre konsyans klas travayer ti reste, zot tir biltin sayt pu partaz reysi pandan 5 an, frenn sa byin ot. Travayer ti kapav depas nuvel derulman lagrev ek modord tandans neo-liberal la. Kumsa ki revandikasyon pirman sektoryel sindika. Moris diferan depi lezot pei.

15 Rezon pu Sirvi LALIT Lagrev Ut 79: Kifer LALIT, antan ki parti, ankor tuzur la? Prinsip ki Guvern tu Lagrev LALIT enn parti ki reprezant Liv Lagrev Ut 79: Prinsip ki Guvern tu Lagrev lintere alonterm klas travayer li enn bileng, Kreol-Angle pibliye par LPT an 2017 ek tu grup oprime. Nu enn alokazyon selebrasyon LALIT 100 an Revolisyon Ris. lorganizasyon ki viz ranversman Liv la baze lor enn diskur Ram Seegobin ti fer ek abolisyon sistem ekonomik pu 30 an laniverser Ut 79. ek politik ki pe reyne zordi. Sa sistem la li enn sistem kot Ladan, Ram Seegobin kuma kikenn ki fi nn viv puvwar ekonomik deplizanpli depi andan sa muvman la, konsantre dan lame enn poyne rakont avek sazes ek zenerozite so lexperyans dimunn e kot mazorite dimunn sa gran lagrev la. oblize travay pu viv. Resaman Anmemtan li expoz bann prinsip debaz diferan lartik lagazet fi nn expoz ki anfet gid enn lagrev amezir li devlope. sa konsantrasyon kapital ek Liv la avann kot libreri LPT, GRNW, Rs 100 kopi. tu larises pei dan enn poyne Ala enn extre: fami. Alor ki nomb dimunn ki pe vinn pli mizer pe ogmante. Derulman Lagrev enn lekip ranfor pu al okip Mon Sa inegalite ant seki ris ek pov Alor, la, nu fi nn deklans lagrev Loisir, parski Mon Loisir li enpe inn vinn enn realite partu dan dan lindistri sikriyer le 7 Ut. E fl otan. Alor, kumsa ki ondire onivo lemond zordi, e li enn konsekans kimanyer li ti pe derule? Sak nasyonal, nu gete kimanyer lagrev direk reyn sistem kapitalist zur – e la mo pu donn enn ti lide pe ale, nu get kot enan febles, kot global. Me travayer ek dimunn kimanyer li ti pe derule zur an zur bizen kudme anplis, lerla ver lafen oprime fi nn, e pe tultan, konfront – sak zur, par exanp, dan Medinn, lasanble delege, pran enn desizyon sistem e amenn lalit kont sistem e li ti parey partu, ti enan enn si pu kontiyne lagrev ubyen non. ki explwat e dominn zot. Parey Lasanble Brans Medinn, savedir La u kapav gayn 200-300 delege kuma travayer dan Moris dan SILU-UASI, ki ti pe zwenn ver ki prezan, kan enan enn deba, kan lane 30, 40, 70, an 1979-80 midi kumsa, dan Baitka dan enan diskisyon, lerla pran desizyon travayer fi nn amenn enn lalit Bambous. Alor, bann delege depi pu kontiyne lagrev. eroik, kot li fi nn akil burzwazi ek tu seksyon Medinn – Tamarin, Kan sa lasanble SILU-UASI so leta. LALIT, antan ki parti, li Yemen, Lamek, Medinn-mem, fi ni, ver 4-er kumsa, lerla enan enn inkarn sa lalit deklas permanan Sebel, etc – zwenn sa ler la, gayn lasanble GWF, sa vedir delege tu (parfwa lamare ot, parfwa rapor depi tu seksyon tablisman, sendika GWF. lamare ba), sa memwar vivan kot lagrev 100%, kot lagrev la Ant sa 2 lasanble la, byen suvan tusa lexperyans lalit la. Nu fi nn 70%, kot bizen enn kudme anplis. ti enan enn rankont ek OUA, pu pran nesans dan muvans sa lalit Alor, tulezur, midi brans SILU- nu kapav diskite kimanyer lagrev deklas, ki fi nn kilmin dan lagrev UASI dan Medinn, nu zwenn, e la pe derule. Ut 79, ek dan so prolonzman nu gete kimanyer lagrev pe derule Alor, tulezur, travay la al kumsa. Septam 80. Samem nu ankor la. onivo Medinn, ek lerla pran enn Sa vedir, lasanble Brans onivo sak Li akoz nu ti pran nesans dan enn desizyon, ki, “Wi, nu for, nu tablisman, desizyon. Lasanble imans muvman lagrev, dan seki pe kontiyne!” “Nu pu kontiyne delege onivo nasyonal, desizyon. apel enn upturn dan lalit deklas. ziska nu gayne!” Lerla, dan sa Dan GWF, deba diskisyon desi- AA reynyon Brans Medinn, fer enn zyon. Rankont ek OUA, diski- kontribisyon volonter, enn rupi, de syon desizyon. Tulezur. Travay Liv Listwar Lagrev Ut 79 rupi, pu ki gayn larzan pu delege la fer kumsa. Kot tu travayer, dan Listwar Lagrev Ut 79 enn liv Medinn al dan lasanble delege Por Medinn, dan FUEL, dan Belom, LALIT fi nn pibliye an 1986. Li Lwi, lasanble delege SILU-UASI tu travayer enan enn posibilite ti sorti pu selebre 7 an depi sa Nasyonal. Alor, lerla u gayn 5, vinn dan enn bann lasanble la imans muvman la. Li kontenir 10, 15 delege depi Medinn vinn pu donn so lopinyon, pu pran temwanyaz partisipan lagrev, dan lasanble delege SILU-UASI desizyon lor eski bizen kontiyne, travayer, aktivis sindika, militan Nasyonal dan Lari Moka. eski bizen arete. Lalit deklas ek militan labaz Lerla, la, Lari Moka, nu gayn Lerla, desizyon inn fi ni pran, MMM. Ena osi enn koleksyon rapor depi tu tablisman sa ku la, ariv ver 6-er kumsa. Me, kan tu biltin degrev, foto ek kupir lor kimanyer pe derule. Tande desizyon la pe pran ti enan lagazet lor diferan moman ki dan Mon Loisir enan enpe dimunn ti pe travay lor trak, alor lagrev. Li enn liv bizin lir. febles, pran desizyon pu avoy tutswit, kan desizyon inn fi ni

16 pran, pa kone kot sorti, taler bann kudme lor rekonesans tusala, me FTU, rant angrev, alor enan lagrev kamarad pu rakont sa, enan 10,000 semenn 40-er pa traka. Sa, pu zeneral asterla. trak inn fi ni pare pu dir lagrev pe gayne.” CEB ek Central Water Authority kontiyne. Kan desizyon la pe Lerla, tanto kan nu fer nu (CWA) ti enpe retisan, zot ti fer pran, anmemtan trak la pe pare. rankont ek Rima, lerla nu truv enn go-slo, zot dir petet plitar zot Taler enan kamarad pu explike. Rima rantre, kuma nu truv Ton pu rantre. Anfet, zame zot pa fi nn Enan plizir kamarad prezan isi ki Auguste rantre, nu kone enan rantre. ti inplike dan sa travay la. Lerla sa problem. Lerla Rima anons nu ki Apartir lerla, nu kumans gayn trak la, li return dan 4 kwen pei. zot fi nn pran enn desizyon pu aret menas lisansiman masif. Deza dan Travayer transpor pran enn rulo lagrev. Nu fi nn diskite, nu fi nn sey lindistri transpor, kan Moka-Flacq pu Belom, pran enn rulo pu Beler, konvenk Rima. Me, desizyon ti Transport inn ferme, Vacoas pran enn rulo pu Triolet. Sa 10,000 fi ni pran. Transport ferme, sa fer apepre trak la pu return dan pei sak zur. Li ti enn zur Lavyerz. Alor tu 2,000 travayer ki pe lisansye. Seki Lerla, landime granmatin. Ala, dimunn ti bizen enpe kontrole. ti pe arive, konpayni bis, patron mwa par exanp, kimanyer mo U kone zur Lavyerz, tu dimunn konpayni bis, inn profi t de lagrev kumans mo gramaten. Sa lepok pa zis manz gato Lavyerz zur ki su IRA ti ilegal, pu ferme, ek la mo ti pe travay, dokter dan Lavyerz. [Laful riye]. Enan lezot lisansye 2,000 dimunn pu ki zot Bambous laba. 8er mo bizen konsomasyon zur Lavyerz. Alor, ti pa bizen pey severenns alowenns. kumans travay, konsilte dimunn. bizen kontrole enpe, parski ti sofe Zot fi nn profi t de lagrev, dan enn Parski dimunn kontiyne malad, enpe. Me fi nn kontrole. sityasyon kot zot ti an difi kilte mem kan enan lagrev. [Lodyans Me, apartir lerla kan enn serten deza, zot fi nn profi t de lagrev, zot riye]. Alor, tule gramaten, leve nonb artizan repran travay apartir fi nn lisansye. 5-er dimatin, 5:30, 6:00, anfen le 16 Ut, klerman dan lindistri Dan lindistri sikriyer, kumans ariv 8-er kan mo vinn konsilte, mo sikriyer, lagrev kumans afebli. enan koze, pu enan lisansiman. fi nn fi ni fer 3 mitinng. Enn dan Me, inn kontiyne. Li inn kontiyne Tel tablisman 10, tel tablisman 20, Pyerfon, enn dan sipa Tamaren, ziska ki fi nalman pran desizyon pu partu partu, pe enan lisansiman. enn dan Sebel. Kan fi nn ariv 8-er revok lagrev dan lindistri sikriyer. Dan lezot sekter, kuma bwason gramaten, mo pe al travay dokter, Me, antretan, avan ariv le 15, gazez, kumans enan lisansiman. mo fi nn fi ni fer 3 mitinng, mitinng kuma ti fi nn fi ni deside depi avan, Dan Lepor ti enan 3 delege ki ti pu explike. Pu partaz trak. Pu kuma lagrev dan lindistri sikriyer fi nn menase ek lisansiman. Lerla explike lagrev kot pe ale, kimanyer bizen enn kudme, GWF ek FTU pandan lagrev zeneral, kan enan pe derule. Alor, ala kimanyer sak pu rantre. Alor, kumsa ki depi zis sa bann menas lisansiman, ek zur lagrev la derule. avan Dimans le 12 Ut, dan enn lisansiman masif, GWF kontiyne E li kontiyne kumsa. Dan lindistri lasanble ti fi nn fi ni pran tu zafer an zwenn tulezur, SILU-UASI kon- sikriyer, lagrev fi nn ale-mem, for, konsiderasyon, e GWF depi lerla tiyne zwenn, par santenn delege solid, kontiyne mem, ziska kan deside pu deklans lagrev zeneral. vini dan Lasanble Delege, malgre nu ariv le 15 Ut, zur Lavyerz. Lerla ki Dimans le 12 Ut, nu enan lagrev transpor. Dimunn truv enn [Akote.] Auguste, mo kontiyne? enn gran mitinng Plas di Ke. fason, 4-5 dimunn pran enn loto, [Riye dan laful. Auguste reponn.] Zis pu listwar, pu donn enpe gayn enn dimunn ki enan enn loto, Zur le 15 Ut, malerezman, Rima lalis orater ki ti ladan. Pu GWF ti dimunn vinn lasanble delege dan (pa Ton Auguste). [Auguste Follet enan Paul Bérenger, ti enan Kader Lari Moka, Port Louis, malgre ki dir: “OUA!”] Ram reponn, “Non, Bhayat e ti enan Ramsewak, ki ti pena transpor piblik. Tu bis ti pe don! Rima. Koze la ki ti ete, Ton prezidan GWF. Pu SILU ti enan fer lagrev. Me, nu reysi tulezur fer Auguste? “Rima Vander”! Jhurry ki zordi dan Lakur, e ti sa lasanble la. E, li kontiyne. Me, Seki ti arive se Rima, ki ti enan momem. Pu UASI ti enan sannkut la, fas a menas lisansiman, ondire “patron” OUA alepok, li ti Antoine Chavrimootoo, ki desede e sa amenn a seki mo ti dir dan enn Travayis. Li ti Travayis, li ti asterla. Pu OUA ti pu enan Rima kumansman. Kan u rant dan enn PMSD? Travayis, non? ek Auguste Follet. [Auguste Follet muvman degrev kumsa, u bizen Dan laful reponn, “Li ti PMSD azute ki pu UASI ti enan Kisnah prepar umem pu tu konsekans. apre Travayis.” Pillay, e pu OUA Rima pa ti anfet Su lalwa IRA, lagrev la ti ilegal, Ale rayt. Alor, li, li fi nn al koze.] Lerla pu Lepor ti enan alor nu ti bizen prepar numem pu negosye ek Satcam Boolell, ki ti Aurelie Perrine e pu Transpor ti sa konsekans lisansiman. E nu ti Minis Lagrikiltir alepok. E Bolell enan Jimmy Gobin. Sa ti bann prepare. Nu ti prepare politikman, inn dir lir, “Non, to kone semenn orater pu sa mitinng la. Ti enan nu ti prepare de pwendevi sendikal. 40-er . . . to bizen semenn 40-er? vremem 15,000 a 20,000 dimunn Nu ti prepare sikolozikman pu fer Semenn 40-er, to kapav gayn sa!” prezan pu sa mitinng. Landime, fas a sa. Ler la inn dir li, “To pe al donn tu sekter GWF, ikonpri tu sekter

17 MANIFESTASYON AR LALIT PU RANPLAS LAKAZ LAMYANT Abitan Lakaz EDC Goodlands ek Poudre D’Or

Merkredi 24 Ziyet, plis ki 25 2018 kot abitan lakaz lamyant rezud sa problem bann fami ki dimunn depi komite konzwin EDC fi nn desann dan lari pu al pe ankor res dan sa 2000 lakaz LALIT - Abitan Lakaz EDC remet enn let Premye Minis pu lamyant, alor ki guvernman re- Goodlands ek Poudre D’Or ti explik andetay lor zot sityasyon. konet lamyant kuma enn prodwi Ziska ler, guvernman MSM-ML- toxik. Pa fi nn ena okenn risponns mobilize kot biro CAB Good- Transfi z pa fi nn truv li zot priyorite konkre. lands, pu dimann depite rann pu aplik enn vre solisyon pu prob- Anfet lamyant reprezant enn kont ki kote Guvernman fi nn lem sa bann abitan la. danze pu lasante piblik. arive avek desizyon pu ranp- Dan enn let LALIT (29 Me PS: Delege fi nn inform Revi las lakaz lamyant, kuma li ti 2019) ki ti adrese a Premye Min- LALIT Vandredi aswar ki zot pan- promet depi 2015. Minis Ashit is antan ki Minis Finans, nu fi nn kor kone eski minis Ashit Gungah Gungah ki ti prezan fi nn zwenn demand enn explikasyon formel fi nn sulev kestyon lakaz lamyant enn delegasyon 4 dimunn, trwa ek piblik kimanyer guvernman pe danzere dan Konsey Minis ki ti delege abitan ek enn reprezan- pans pu risponns fas-a kriz lakaz zwenn sa zur la. tan LALIT. Li fi nn dir ki li pu lamyant. E kimanyer li pans pu RK sulev kestyon lakaz lamyant BUK RIVYU dan konsey minis ki ti pu zwenn Vandredi 26 Ziyet (Pena naryin Eva Luna par Isabel Allende dan Rapor Kabine Minis). Del- Zistwar roman Eva Luna li otur lavi enn tifi dan enn pei pa tro egasyon fi nn remet Minis Gun- spesifye parla dan Lamerik Latinn. Tifi la ti truv so “konsepsyon” gah kominike ki guvernman dan sirkonstans mirobolan, e ti tire an 2015 pu rapel li depi li fi nn grandi dan sirkonstans kan so guvernman fi nn rekonet pli mirobolan ankor. Roman danze ki lamyant reprezante la montre Eva pe amenn lor lasante dimunn ek depi kan enn lavi anmemtan ordiner, li admet ena nesesite pu anlev anmemtan konpletman sa bann lakaz la e ranplas zot, e exsepsyonel. Dan enn sans, depi kan li fi nn pran langazman sak dimunn so lavi kumsa. Me, Eva, li enn ka extrem an-ekri pu fer li. ladan. E li ena enn obsesyon: Dan sa kominike ofi syel li rakont zistwar. Rakont date 22 Ziyet 2015 Vis Pre- zistwar, sa so rezon-det, so mye Minis ek Minis Lozman pasyon, so deviz ki li troke ar alepok, ti anons ki guvernman lezot dimunn pu li sirviv. Li pu met an aksyon so “grand tu seki li ena. Me, sa li ena. projet d’envergure” lor prob- Alor, dan enn sans, liv la lor lem lamyant. Me ziska ler nanye ekrivin la. konkre pa fi nn fer. Ala enn extre Atraver sa enn-sel personaz sa kominike la: “L’amiante étant la, plis enn parter lezot personaz osi mirakilye otur de li – zot osi, un matériau toxique, le Ministre konvinkan net – liv la fer nu travers listwar politik Lamerik Latinn du Logement a plaidé [ar Minis 20yem Syek. Sa kalite personaz – ki anfet santral dan listwar enn pei Finans alepok] pour un plan de – zot normalman konsidere par elit kuma “marzinal”. Roman la donn désamiantage. Le Ministre des Fi- zot rol dan kree listwar, anmemtan ki donn zot dinite, limur, lamur. nances a agréé a cette demande et Eva Luna ena enn naratif ki ris lekter dan enn eskapad atraver enn il déboursera le budget nécessaire realite ki truv anba sa versyon blem ek minant lor sirfas, e ki sosyete pour enlever de l’amiante dans kapitalist ordinerman prozete lor Lamerik Latinn. Roman montre lyin ces maisons EDC/Ex-CHA.” Pli plito konplike ant Lamerik Latinn ek dimunn depi Lerop ki peple kler ki sa, gate. Lamerik Latinn sa dernye 500 an, e kontiyne peple li dan 20yem Onivo nasyonal, Komite Syek, e depi Lafrik. Nu truv lyin konstan ar Amerindyin ki deza la Konzwin Abitan Lakaz Lamyant depi avan, dan enn profond realite. ek LALIT fi nn fer 2 gran lamars Enn lektir ki anmemtan ansorselan, anmemtan enn lexperyans profon, protestasyon an Ziyet ek Oktob anmemtan enn plezir.

18 LALIT Partisip dan Forom CUT lor Politik otur Ladrog

LALIT fi nn avoy enn institisyon kuma Nasyon Zini relasyon ki dimunn ena avek delegasyon trwa manb pu ki stratezi represyon enn esek: sibstans-la ki problem. partisip dan Forom ki CUT setadir servi lalwa kriminel, Dimunn pe realize ki lalwa fi nn organize lor politik ki bizin lapolis, Lakur pu aret komers represif pu anpes dimunn bwar adopte pu kestyon ladrog. Sa ek itilizasyon ladrog, li pa fi nn lor sime, zero tolerans pu bwar delegasyon la, Alain Ah-Vee, marse. Anmemtan, zordi bann sosyalman e lalwa extrem lor Lindsey Collen, Rajni Lallah, li institisyon kuma World Health alkotes pu kondire, tusala, kan enn siyn sa long lalit ki nu fi nn Organisation pe plede pu ki truv kriminaliz lalkol, pe pus dimunn amene pu enn politik rasyonel, problem depandans lor ladrog ver ladrog pli danzere kuma enn politik lozik, enn politik ki kuma enn problem lasante ladrog sintetik. pa represif, enn politik ki ankre piblik. Program LALIT lor dan realite, lor sa kestyon ladrog Mem bann pei ki ti divan-divan la. Anfet, reprezantan MMM, dan bel-bel krwazad represyon ladrog Dr. Boolell fi nn salye long lalit kont ladrog (War on Drugs) Nu program elektoral li baze ki parti LALIT fi nn amene lor kuma Lamerik pe abandonn lor nu program de-lit. Li pa la. E seki ti remarkab sa zur la, stratezi represyon. E savedir ki, enn program elektoral ki nu se kimanyer avek letan, pa zis alafi n, pe ena enn kestyonnman brikole zis avan eleksyon. Nu CUT limem, me tu lezot parti rasyonel dan lemond antye pu program delit li fi nn devlope fi nn aliyn zot lor laliyn LALIT ki gete ki politik pu adopte ki pu lor letan e li baz lor lekel nu fi nn etabli depi 1982 kan nu vinn plis efi kas, olye mont kabal azir dan enn fason permanan. enn parti politik: ki li MMM, isterik kont ladrog. Represyon Problem ladrog, li enn realite ki li PMSD, ki li Mouvement pa zis li pa marse, me li anpir ki nu konpran byin dan LALIT Patriotique ubyin Rezistans, zot sityasyon, fer plis ditor. -- atraver lexperyans nu prop tu fi nn koz kont represyon, e Nuvo kontext nasyonal manb ek nu prop sinpatizan ki anfaver enn asuplisman lalwa lor Dan Moris osi, fi nn kumans viv sa realite la, sakenn, dan so kestyon gandya. Li enn veritab ena progre: kartye, so vilaz, e suvan dan so sanzman, e li enn sanzman ki Dimunn fi nn kumans realiz fami. Li enn realite ki nu tultan fi nn pilote depi pre 40an, par letandi mafya, ki anfet infi ltre pe diskite dan striktir nu parti, LALIT, travers enn moman kle partu a tu nivo Leta, atraver tultan pe pofi nn nu program. E li an 2006 ar Sart lor enn Politik Komisyon Danket lor Trafi k enn program ki nu fi nn devlope Rasyonel lor Ladrog. Kan nu ti Ladrog. Dimunn pe realize depi avan-mem ki nu vinn enn depoze divan Select Committee komye li initil zis atak li fonse, parti politik an 1982. Depi 1980, lor Ladrog an 1994 (nu ti enn- latet bese: anfet, kuma enn kan LALIT ti organize kuma enn de bann dernye dan lalis ki seksyon mafya ale, lot seksyon tandans dan MMM, nu program depoze), Mm. Sheila Bappoo, vini. lor kestyon ladrog ti byin kler. ki ti lor Selek Komiti la, ti Pli buku lorganizasyon politik, Li viz pu “kup lerb anba lipye inform nu ki okenn parti, okenn medya, organizasyon sosyal ek mafya”: lorganizasyon, okenn parti pa ti dimunn dan piblik, pe realiz Mo sit nu pozisyon an 1983: ena mem laliyn ki LALIT. fayit stratezi represyon kont “Lor ladrog adiktif, la osi bizin LALIT ena plezir pibliye ladrog e zot pe met an-kestyon donn sak adik lokazyon pu kas konteni diskur Rajni Lallah. so kriminalizasyon. so lyin avek rezo kriminel dan So diskur ti byin apresye par Ravaz ladrog “sintetik” pe lekel so adiksyon obliz li viv. lekip CUT, osi byin ki par lezot rann lalwa ladrog ki dekrir Nu propoz enn rezis nasyonal partisipan. ki sibstans legal ubyin ilegal bann adik, kuma [ti] ena dan konpletman depase. Ki sibstans Langleter, ki furni tu adik zot Diskur Rajni Lallah u pu mete dan lalwa pu ladrog doz neseser pu fonksyonnman “sintetik” kan ladrog sintetik zot lekor (done dan dispanser), Nuvo kontext mondyal pe fer ar tu kalite kitsoz ki servi ziska ki zot devlop volonte pu Nu pe viv dan enn nuvo kontext dan lavi tulezur ki u pa kapav swiv enn kir. Lerla bizin ena mondyal kan nu pe debat zis dekret ilegal? Dyaer li tultan enn sant “volonter” kot adik- kestyon ladrog zordi: pe sanze? Sa fer nu realize ki la kapav travers kir-la avek plis Ena rekonesans dan tu pa sibstans-la ki problem, se sutyin fi zik ek sosyal ki posib.”

19 Represyon ki sutir rezo kriminel ladrog Tu dimunn kone ki kan enn dimunn vinn depandan lor ladrog dir, pu ki li ena kas pu aste ladrog lor marse nwar, li bizin ris so kamarad ladan pu “kas fann”, uswa li vinn enn ti-marsan li-mem. Kumsa li fer ase kas pu gayn so doz. Se sa prosesis-la ki anplifye problem ladrog dan sak landrwa, amezir konsomater kumans oblize rant dan rezo kriminel amezir li vinn depandan. Mo ti pu kontan lir nu priz pozisyon lor gandya an 1983: “Li neseser tret gandya ek lezot ladrog ki fi zikman adiktif dan 2 fason diferan, e li neseser separ net rezo lavant gandya Kathe Kollwitz, Travayer ek zanfan depi rezo lavant bann ladrog ki fi zikman adiktif. Sel mwayin fer dir “Bizin interdi parti politik lor lasante piblik. Pu permet sa, se par dekriminaliz gandya. ki anfaver dekriminalizasyon dimunn sorti dan problem (…) [Lalwa ki fer itilizasyon gandya”. Erezman li fi nn sanz ladrog e pu prevansyon, dimunn gandya enn deli kriminel] li lide zordi e adopte nu demand, li bizin ena lespwar ki li pu kapav kriminaliz tro buku dimunn, e mem. batir enn lavenir: ena travay, met zot an ilegalite e an kontak LALIT fi nn travay pu lakaz, enn lavi sosyal. Alor avek bann marsan, ki byin suvan konvink lezot lasosyasyon, sirtu nu panse ki problem ladrog osi vann ladrog ki adiktif kuma lasosyasyon ki travay avek viktim so letandi, li depann an-grand lopyom, - Li meyer, pu dekonsey ladrog e ansam avek zot, nu fi nn mezir premyerman lor ful dimunn servi gandya, kuma prodir Sart 2006: 2006 CHARTER anplwa avek sekirite reveni LALIT fer, parski li prodir enn on Aids & Rational Policies on stab alonterm. La, LALIT fer pasivite ki na pa pu ede dan Drug Addiction pu opoz stratezi enn apel a tu lasosyasyon ki lalit pu sanzman sosyete. Nu represyon e tret ladrog kuma enn pe milite lor problem ladrog deza dekuraz militan LALIT ek problem lasante piblik. pu sutenir kanpayn LALIT travayer an zeneral na pa bwar E li tuzur form parti nu program pu servi later ek lamer pu fer lalkol tro buku, e nu pu fer parey de-lit. Zordi kuran dominan dan kreasyon anplwa par milye e pu avek gandya.” lemond pe donn nu rezon pu sa batir nuvo sekter prodiksyon ki kanpayn ki nu fi nn amene avek amenn reveni pu mont lakaz, pu Kanpayn politik LALIT fi delite. Bann leta partu pe etidye rul e devlop sistem lasante, pu LALIT fi nn depoze dan Selek progre ki pei ki fi nn dekriminaliz devlop infrastriktir sosyal dan Komiti lor Adiksyon Ladrog itilizasyon tu ladrog kuma Portigal sak kartye. Pa kapav ena enn an 1985 e an 1994 lor baz sa 2 pe fer. politik ekonomik ki baze lor propozisyon la, parmi lezot. Li Dekriminalizasyon pa destriksyon later atraver betonn fi nn enn pwin ki nu fi nn inklir li ar vila delix, plank terin golf sifi dan tu nu program ek kanpayn lor li, e vann li ar milyarder. elektoral depi 1983. Li fi nn Me politik ladrog, li pa zis Dezyeman, letandi problem mem enn tem dan nu miting, enn kestyon pu gete kimanyer ladrog li osi depann lor kantite dan nu program politik MBC, pu apros problem ladrog lespwar ek vizyon enn meyer dan nu trak ek biltin. Saki apel direkteman. Lexanp Portigal pe lavi pli divan, kot dimunn ena enn “kanpayn.” anseyn nu sa: so sikse fi nn osi mwayin pu devlope e epanwir, Nu fi nn amenn sa kanpayn-la depann lor lekzistans enn Welfer enn lavi kot ena laliberte e kontinyelman depi 1980, mem Steyt relativman devlope: ena kot dimunn viv plis ere dan dan lepok kan sertin dirizan lezot enn alokasyon reveni minimem lasosyete. Se lalit politik pu sa parti (ki prezan dan lasal zordi garanti pu dimunn ki pa travay kalite sosyete la ki LALIT pe [Alan Ganoo an-okirans]) ti pe gayne, ena buku depans ki fer amene.

20 NUVO LALWA LOR ASOLT SEXYEL? MLF depoze dan Law Reform Commission

Lindi 22 Ziyet, enn delegasyon 7 pwin santral ki defi nir asolt, se buku pwin dan lalwa Canada manb Muvman Liberasyon Fam ti labsans konsantman. Si kikenn ki adres vyol ek lezot form asolt zwenn Law Reform Commission kup-kup enn lot dimunn, li asolt, sexyel. Bi lalwa Canada, se pu pu explik kimanyer bizin sanz me dimunn donn konsantman pu ankuraz e sutenir viktim. Bi se lalwa lor agresyon sexyel. LRC kup li dan kontext enn loperasyon pa pu infl iz plis pinisyon lor sa ti’nn propoz amand lalwa baze lor lopital. Pu kup seve dimunn, enn-de vyoler ki denonse la. Pena kod Franse ki MLF fi nn rezete. li asolt, me pa kan fi nn donn lalwa separe pu vyol dan Canada: Guvernman, li osi, fi nn rezet konsantman pu kwafer tay seve. li form parti lalwa kont asolt propozisyon LRC, li fi nn dir LRC Alor asolt sexyel, li arive kan sexyel, ki li a-son-tur, form parti bizin get kote Canada kuma enn pena konsantman, kan atak enn lalwa lor asolt-tukur. Asolt sexyel gid. MLF fi nn osi avoy kopi so dimunn so integrite sexyel. Pu defi nir par tu seki atak integrite depozisyon a Atorne Jeneral. zenn anba 16 an, an zeneral pa sexyel kikenn. Seki santral dan kapav ena konsantman. Pa kapav lalwa Canada lor asolt sexyel Move lefe lalwa aktyel ena konsantman kan viktim la se eski fi nn ena konsantman Kuma li ete aster, lalwa lor vyol ek san konesans, su linfl iyans lalkol ubyin pa. Tu lezot zafer, zot swiv agresyon sexyel, zot truve kuma ubyin lot ladrog, u kikenn ki ena lozikman depi sa, mem si parfwa enn form “sexyalite” agresif. disabilit mantal. Si prostitiye, enn azut li spesifi kman. Alor pena pu Anfet, dapre MLF, asolt sexyel li kote, uswa madam marye, lot kote, gete si pa fi nn ena, uswa pa fi nn enn form asolt ki ena pu fer avek pa donn konsantman, natirelmna li ena, penetrasyon. Li asolt. Pena integrite sexyel viktim la, byin enn asolt. pu gete sipa viktim la zom uswa suvan fam. (MLF fi nn swazir fam. Li asolt. Pena pu gete sipa li Pinisyon sever? pu servi term asolt pa agresyon ant mari ek fam (Lalwa Canada parski li pli presi.) Ragini Kistnasamy fi nn explike spesifye ilegalite sa asolt la, osi). Li pa etonan si byin tigit fam kimanyer sosyete pretann ki Zanfan, dimunn san konesans, raport ka lapolis akoz lalwa expoz solisyon a problem vyol se pu su linfl iyans, ki ena disabiliti fam a plis vyolans ankor. Savedir ogmant santans prizon enn ti- mantal klerman pa anmezir donn zis apre ki fam fi nn sibir enn tel poyne zom vyoler ki fi ni dan konsantman. Lalwa Canada fer li asolt, si li pa kone ki li kapav al Lakur, e ki kondane. Kan anfet, kler ki enn dimunn kapav osi, kan lopital kuma protokol ki MLF fi nn MLF estime ki 10% zom savedir li fi ni donn konsantman, lerla plitar reysi gayne dir, li bizin travers sa par dizenn milye zom, pe komet sanz lide, anil so konsantman. E tromatis pu al stasyon lapolis pu asolt sexyel lor preske tu fam osi seki pe inisye enn ak sexyel ena met depozisyon, lerla al Kazern pu byin ki lor zanfan ek zom. Laplipar responsabilite pu cheke sipa so dokter lapolis examinn li. E lalwa pe sirkile libreman dan sosyete, pe partner pe anfet donn konsantman. existan, ki truv seki anfet enn fer predater avek inpinite. Ena par Gravite asolt sexyel, kuma tu lezot asolt la kuma enn form sexyalite santenn milye viktim. form asolt, depann lor gravite (debride), rann tusala penib. Li fi nn osi expoz danze kan ditor ki sa vyolans la fi nn fer lor Laplipar ditan, sa lalwa la permet ogmant santans prizon: vyoler viktim la, pa lor teknikalite kuma lapolis ek zidisyer e plitar lapres, tante pu tuy viktim pu debaras penetrasyon. Lalwa Canada deku- blam fam. Par exanp: polisye temwi tansyon li ferme dan prizon raz inkizisyon lor pase sexyel ek avoka poz kestyon lor ki linz ziska li’nn vye. E li riske fer lanze viktim-la par fer li inadmisib ti mete, so pase sexyel, tusa pu vinn tro ot pu viktim-la kapav fer dan Lakur. Deza li lozik,l akoz montre ki li fi nn provoke, ubyin fas. Laplipar asolt sexyel fer dan konsantman ki santral. Lalwa osi pu atak so kredibilite. Purtan, dan lafami, ubyin parmi pros: kan pu anpes ki data personel viktim la lezot ka asolt, pena kestyon pu al ferm enn sef klan familyal pu vinn aksesib a so agreser. blam viktim pu sa vyolans ki li enn term tro drakonyin, lafami an- Sa bann sanzman lalwa dan fi nn sibir. MLF ule mem tretman antye riske tom lor sa viktim la, si Canada fi nn akonpayne par pu tu asolt. li al raport kit sef klan familyal, kit treyning tu ofi sye Leta ki pu an- gran tonton, papa, frer infl iyan dan Vyol li enn form asolt kontak avek viktim osi byin ki fami, e sa pu riske met li deryer kanpayn pu popilariz lalwa-la. Dan rankont Lindsey Collen fi nn baro pandan plizyer dizenn lane. Manb MLF fi nn dir lalwa par expoz sa realite la, e fi nn explike limem pa pu rezud problem asolt kifer lalwa bizin defi nir vyol Lalwa Canada eklere sexyel, me li pu sertennman ede kuma enn su-kategori “asolt”. Manb MLF Rajni Lallah fi nn pu shifte balans-defors anfaver Li fi nn osi explike kimanyer explike kimanyer MLF truv eklere viktim la. RL

21 “Mauritius Leaks” lor Ofshor

International Consortium of eskrokri dan sistem kapitalist ki sirman servis sekre Britanik Investigative Journalists, enn modern, kot konpayni reysi pa pey ena so lame ladan, dayer kuma lorganizasyon non-profi baze dan tax atraver bann ti-manev avek Britanik fi nn menase si Moris Lamerik e ki ti pibliye Panama gran lefe. Normal, li pa zis Moris al ICJ lor Chagos ek Diego Papers, fi nn expoz rulman enn- ki ena tax haven. Enn ta pei ti ena Garcia. Sa li for posib. Me, de konpayni sirtu dan Ofshor avan Moris met so ofshor, enn ta avek enn tel kalite devlopman Moris. Bi se pu expoz problem pei fi nn met dibut nuvo ofshor, ekonomik imoral, Guvernman ki Ofshor poze pu lamas dimunn apre Moris ti met pu li dibut. apre Guvernman, inklir Rama dan lemond – anterm gro, gro Dayer, nepli apel sa sekter la Sithanen kan li ti Minis Finans (e kapitalist evit pey tax. “ofshor”. Telman li ena move ki asterla enn biznesmenn dan sa 54 zurnalist fi nn travay pu ki repitasyon, li fi nn sanz so nom. sekter la), fi nn expoz pei Moris a 200,000 e-mel fi nn piblye onn- Me sanzman nom a “global enn tel atak. Pu ferenn konparezon layn pu expoz sa frod kont lamas business” pa sanz naryin dan so ki ase rezonab, lepok esklavaz, dimunn lor bul later kot kapitalis degre explwatasyon. kot gran gran konpayni ti pe gayn dan gran konpayni reysi evit pey Kuma li dir lor sayt ICIJ, apar lavantaz “travay” ki fer gratis tax atraver kasyet so kapital, ubyin evit pey tax atraver bann trete par esklav ansene, li pa dedwann travers so kapital, dan ofshor. non-dub tax, “enn lot lavantaz si enn perpetrater esklavaz pu li Atraver enn sel gran konpayni ena kartye zeneral enn konpayni dir, “Abe, pa zis Moris ki pratik Ofshor, zot montre kimanyer dan Moris: pena transparans isi. esklavaz, lezot pei pe prodir disik fi nn permet lezot gro konpayni Tranzaksyon ki rant Moris ek sorti bonmarse ar esklav parey. Alor, li miltinasyonal evit pey tax lor Moris – ki defi nir komye tax bizin pa enn problem.” Li enn problem investisman dan okenn pei – ni kot peye – kasyet dan rapor fi nans mem. E li zeneralize dan buku zot baze (dizon UK ubyin USA), byin fayle dan Moris kot personn diferan pei. Li enn bann pwin ni kot zot pe ale (dizon Lind, pa truve.” moralman pli feb sistem kapitalist Thailand ubyin dan pei Lafrik) – globalize 3yem milener. Sistem Febles sa form Lekonomi atraver ofshor Moris. kapitalist bizin ale, e so ofshor Me, Moris tuzur gayn enpe Ofshor telman ena move repitasyon, li pu kas (3% tax) an-esanz pu permet Kan Moris permet sa kalite al kontribiye pu fer li ale. kapitalist fer sa espes frod moral swadizan devlopman, kuma kree Enn podkarst 20 minit lor la an kont klas travayer ki prodir sa enn sistem ofshor, li kit pei la Angle: larises la. uver a tu kalite danze. Kan Rama https://indianexpress.com/ Lerla, kan fi ni kaz zot kapital Sithanen dir tayming lansman sa audio/3-things/what-the-mauritius- dan ofshor Moris, tu sa bann trete “Mauritius Leaks” la li lus, nu leaks-on-mncs-avoiding-indian- kont dub-tax ki Moris al rod fer sipoze ki li pe fer referans a lefet taxes-show/5846090/ siyne (enn 40-enn), vinn an-viger. Alor, konpayni ki fi nn tranzit so kapital dan ofshor Moris, pa pey tax kan li al investi, par exanp, dan Lind, akoz kifer? Akoz fi ni peye Moris, e ena enn Trete pu pa peye dan 2 pei. Firm legal Conyers Dill & Pearman ek lezot gro gro fi rm lodit kuma KPMG fi nn fer demars pu ki gro konpayni prive explwat loophole tax pu al investi dan pei mizer, kot retur lor investisman pli ot, san pey tax ni kot zot sorti, ni kot zot pe ale. Sa vedir zot explwat pei mizer, e zot pa mem kontribiye anterm larzan tax laba. LALIT fi nn tultan denons sa mekanism ofshor la. Li enn veritab Diego Rivera, Sulevman

22 ZEDEZIL Tir Sapo Sportif Moris

LALIT remark enn gran amelyor- asyon dan spor ot-nivo Moris dan kontex Zedezil. Moris fi nn gayn buku meday, preske dub seki vinn segonn, Madagaskar – ki li kote meday dor, ki li kote totalite meday. E Moris fi nn montre so kapasite dan tu kalite spor diferan: par lekip ek individyel, atletis, andi-spor, natasyon, siklis, tu. Alor, bravo! Ena sportif Morisyin ki fi nn merit loner ki nu dwa zot plis ankor, par lefet ki zot fi nn ena kurtwazi felisit zot adverser ki pa fi nn gayne, par lefet ki zot fi nn met lanfaz lor linportans pratik spor Lantrennman pu vinn tro Reportaz tukur osi byin ki gayn laviktwar. Macho? Lekip zurnalis Seselwa ki fi nn Kan u for, lerla ki ziz u par u Ena spor, kuma ping-pong par fer komanter lor sertin evennman zenerosite. Li inportan. Remarke exanp, kot antrener paret fi nn sportif ti enn gran leson pu lezot. kimanyer Naomie Alphonse, kan in kalke tu kalite tik macho dan Zot ti vivan. Zot ti konn spor lor li gayn so lekurs, li al ankuraz enn zwer, ki sipozeman pu fer zot lekel zot pe pran laparol. Zot ti lot sportif, depi enn lot pei, ki pe gayne par “mind games”. Li pa fer enn reportaz analitik. Zot ti gayn difi kilte terminn lekurs la. fer loner pu irle dan fi gir ad- ala-oter oditer. Dan Moris ena Parmi Morisyin ki fi nn gayn verser, ni pu bat bul la lor sali, buku dimunn ordiner ki ena meday, ena anfet buku Rodrige. ni arpant terin kan lot la pe atann enn nivo analiz byin byin ot lor Gran sapo. Zot sikse paret fi nn fer servis. Li pa fer loner pu gard taktik e mem lor stratezi diferan aport enn sanzman dan reportaz kontrol amani lor bul nonpli – spor. Me, suvan nu bizin ekut lor MBC: enn sertin moman par met li dan u pos ubyin kal reportaz ala-fransez ki zis donn pandan Zedezil, zot fi nn aret zot li kot u servyet. Okontrer, sa skor, deplore kan zot prop lekip move manyer apel pei la “Lil kalite game plan li fi nn fer zwer pa fer byin, e pa konn naryin lor Moris”, e fi nn fi nalman apel pei la mank konfyans. Tu sa tik kot sey spor. Zot plito kuma mannkin so vre nom, “Repiblik Moris.” dominn adverser sikolozikman, TV ki koneser spor. Azut lor sa zot bann tik ki kapav marse pu move baz la, lefet ki komantater Mank Kronik Lwazir pu enn tan, me kan zot kolaps, pa res Morisyin pe bizin pli konsantre Zenn, ek pu Lafami naryin. Zwer lerla sibir enn lefe lor kimanyer zot pe koze dan Nu osi remarke ki, telman bumrang. enn espes Franse obligatwarman dimunn Moris mank lwazir, mank barok akoz li pa ni zot langaz, ni distraksyon, ki fi nn ena preske Rekiperasyon vernaiklye, ki lor konteni match, enn listeri otur Zedezil. Telman Petet pli agasan ti rekiperasyon san ubyin evennman divan zot. Li pa dimunn ti kontan ki ena kiksoz pu laont ki Guvernman MSM-ML- enn kwisidans ki li Seselwa ki fer fer, antan ki zenn ubyin an-fami, ki Transfi z fi nn fer avan, pandan ek komanter sportif pli byin: li akoz zot ti deborde ar lantuzyas. Zom, apre Zedezil. Zot pa fi nn ezite pu zot alez dan zot langaz maternel, fam, zanfan, dimunn lavil kuma rod grander a nerport ki moman, e Kreol, enn kote, e zot eparnye lakanpayn, zenn kuma vye fi nn al pu asire ki lezot politisyin adverser depi linfl iyans Frankofonn kot get spor, fi nn analize, diskite. Sa, meynstriym osi kasyet ki posib. zurnalis TV pu spor (kuma pu li enn indikasyon kimanyer Leta Sa rekiperasyon politik la fi nn meteo) plito zurnalis ki pa konn bizin kree plis infrastriktir ankor, prodwir enn gran erer: Finn al zwe naryin lor size, me asiz laba, fer ki disponib san buku birokrasi. lim nasyonal Moris, Mezerlenn, e zoli, pip pu zot lekip. Fode uver tu kolez – so horl ek so pa lim nasyonal lot lekip setadir laplenn – pu dimunn inskrir pu fer Madagaskar, dan fi nal, avan LC spor, teat, lamizik depi Vandredi match fi nal voleborl. Sa enn zafer tanto ziska Dimans tanto. napa fer, sa.

23 Zistwar Charles Perrault tradir Bel-o-Bwa Dorman ek Bolom Labarb Ble an Kreol

Zedi 4 Ziyet dan Teachers Centre Kat Born ti ena lansman Bel-o- Bwa Dorman ek Bolom Labarb Ble, enn nuvo liv ki kontenir tradiksyon 2 zistwar Charles Perrault an Kreol. Sa 2 zistwar la ti prime dan konkur tradiksyon ki Ledikasyon pu Travayer ti organize an 2018. Zot tradikter: Anne-Sophie Pyanee ki ti gayn Star Prize pu so tradiksyon “Bel- o-Bwa Dorman” ek Alvina Bijou ki ti gayn Pri Spesyal Ziri pu so tradiksyon “Bolom Labarb Ble”. Sindika profeser primer GTU ansam ek LPT ki ti fer lansman sa nuvo liv an Kreol la. Profeser lang Kreol ti mobilize an nomb, san kont manb LPT, partisipan konkur, ek zot fami. Li pa enn azar ki GTU ek LPT fi nn retruv zot ansam pu sa lansman la. Tulede lorganizasyon angaze dan travay ledikasyon, e zot promuvwar rol langaz Alvina Bijou pu so tradiksyon. kimanyer odepar li pa ti tro Kreol kuma medyom dan lekol. Vinesha ek Begum ti prezant enn konfyan pou ekrir an Kreol e Profeser GTU konn problem lektir dramatik sa 2 zistwar la. ki ti bizin depas sertin prezize e zanfan lekol primer gayne pu Anne Sophie Pyanee ki limem oze fer li; li fi nn ankuraz dimunn aprann size kuma Matematik ek li enn profeser lang Kreol ti ex- prezan pu fer parey. AA Syans dan enn langaz etranzer. prim so pasyon pu lanseynman Liv Bel-o-Bwa Dorman ek Bolom Manb LPT kone ki ditor zelev lang Kreol e felisit LPT pu kree kur literesi fi nn sibir dan lekol, Labarb Ble avann Rs 50 kopi kot sa lespas pu devlopman literatir libreri LPT, GRNW. ek Le Cygne e kimanyer zot reysi aprann e an Kreol. Alvina Bijou ti rakonte epanwir kan servi zot langaz dan Rose-Hill. maternel, Kreol, pu kur. LPT ek GTU fi nn fer enn long Gaynan Konkur LPT pu Pri Tradiksyon an Kreol travay anfaver langaz Kreol. Star Prize Anfet profeser GTU ti bann Anne-Sophie PYANEE, pu “Dan kumansman Letan”, enn tradiksyon-adaptasyon pyonye kan introdir langaz Kreol La Belle au Bois Dormant par Charles Perrault dan lekol an 2011. Ansam ek LPT Pri Spesyal Feminin: zot ti parmi bann ki fi nn dezwe Flavia DOHERTY-BIGARA, pu so tradiksyon-adaptasyon Moby Dick par Herman Melville seki ti pe met baton dan laru Pri Mansyon Spesyal pu anpes langaz Kreol avanse. Mary Alvina BIJOU, pu “Bolom Labarb Ble”, enn tradiksyon Dayer Vinod Seegum dan so Barbe Bleu par Charles Perrault diskur ti fer rapel ki professer Rajwantee DALLIAH, pu “Ledikasyon Fam” so tradiksyon depi Telegu GTU ti swiv enn kur lor lekritir “Streevidya” par Bhandaru Acchamamba. Kreol ki LPT ti organize an 2010, Hassenjee ESSACKJEE, pu “Bizu” so tradiksyon “La Parrure” par Guy de Maupassant avan-mem ki Kreol rant kuma Kavinien KARUPUDAYYAN, pu so tradiksyon depi Tamil “Sankalpamum Sambavamum” enn size dan lekol. par Ammani Ammal Vinesh Hookoomsing, prezi- Ramesh RAMDOYAL, pu “Enn swar Lavey Nwel” enn tradiksyon “ A Visit from St.Nicholas” dan ziri konkur LPT, ti fer eloz par Clement Clarke Moore tradiksyon lib ek kreatif Anne Jayen TEEROOVENGADUM, pu “Ti Labarb, Burik ek Baton” enn tradiksyon Sophie Pyanee ek presizyon “La Petite Table, l’Ane et le Baton” par Frer Grimm.

24 INTERNASYONAL KLAS TRAVAYER MONDYAL SU LATAK DEPI Lextrem Drwat: Donald & Boris & Co Ltd. Parfwa dimunn dir eleksyon Pena sime kupe pu militan anmemtan ideolozik kont sa Donald Trump kuma Prezidan partu dan lemond: Bizin deklans lextrem drwat la. LC USA, li responsab amenn Lamer- enn ofansiv anmemtan politik, ik ek lemond antye ver enn presipis ar so politik dextrem LOKIPASYON MILITER PALESTINN drwat. E li vre. Me, Donald Trump anmemtan enn rezilta enn shift ki AXA fer Moris Konplis? ti deza ena ver ladrwat, anmemtan enn akselerasyon sa shift la. Kanpayn kont AXA Sa kanpayn kont AXA la kor- Remarke ki so danze se anmemtan Ena enn konpayni apel AXA ki dine par enn kolektif apel Coal- depi lefet ki li reprezant politik fek uver biro rezyonal Moris. Ki ition Stop AXA Complicity with dextrem drwat, anmemtan li espes linportans sa? Israeli Aparteid. Li pe di mann enn klunn, enn pipul showbiz, enn Ena enn nuvo kanpayn inter- dimunn ekrir manejer AXA dan akter tele-realite. nasyonal kont AXA, enn gro Lafrans, Lalmayn, Laswis ek Modi ti avan konpayni miltinasyoanal lasirans Lezip pu exize ki zot konpayni dezinvesti. “Enn lasirans sipoze Onivo mondyal, byin avan li eli Franse. Kanpayn viz fer AXA aret investi dan konpayni fabrik- protez lavi. Olye sa, AXA pe an 2016, Narendra Modi ti deza fer profi lor destriksyon lavi eli an 2014 dan Lind, Rodrigo an zarm Izrael. Li osi viz kup lyin ar labank Israelyin kon plis Palestinyin ek lor zot mwayin Duterte ti elir dan Filipinn pli sirvi”. Se sa ki Mm. Alys Samson boner an 2016 ki Trump. Kuma ar lokipasyon Palestinn. Plis ki 141,000 dimunn pe sutenir peti- Estapé, kordinater Komite Nas- enn prekirsir, Viktor Orban ti yon al BDS Palestinn pu Lerop Premye Minis Laongri depi syon onnlayn ki fi nn inisye par “SumofUs”, enn ONG ki milit fi nn deklare lor zurnal onnlaynn, 1998. E nu kapav dir sa priz puv- The Electronic Intifada 16 Ziyet. war ti prepare par lekip Reagan- kont lokipasyon militer Palestinn. Thatcher dan bann lane 1980. Dapre enn rapor ki SumofUs AXA dan Moris fi nn fek tire, AXA fi nn ogmant so E zot to vinn opuvwar, apre Anfet an 2016 AXA ti instal so investisman dan Elbit Systems, pli ki ekonomist Chicago, Milton Sant Rezyonal pu Lafrik dan gran konpayni zarm Israelyin. Li Friedman ek Friedrich Hayek, ti Moris. Sa fi nn arrive apre ki AXA fi nn sorti $66 milyon an 2018 pu pronn politik extrem drwat dan fi nn rant partner ar konpayni vinn $91 milyon sa lane la. Elbit bann lane 1970, mem ku-deta britanik Chaucer, enn sibsidyer prodir zarm ki anfet fi nn interdi kont Allende an Chile an 1973. konglomera Lloyd’s. Sa partnarya onivo internasyonal kuma bomb Alor, ena tutenn kuran danzere. la permet AXA inplant so servis klester, bom fosfor. Moris inn siyn lasirans dan Lafrik atraver AXA Boris Johnson asterla Konvansyon kont sa zar zarm la. Africa Speciality Risks. Li mem Elbit osi furni laplipar dronn Israel Asterla, nu ena 2 nuvo feno- rod staf Moris. servi pu atak sivil Palestinyin. menn dedrwat. Dan Ukraine, ena AXA enn zean mondyal dan Dan sa Rapor SumofUs note enn akter ki koni pu so rol kuma lasirans ek zesyon aksyon. Li ena ki “larme Israel aste zarm depi enn versyon komik enn Prezidan 166,000 staf oservis 103 milyon Elbit e servi zot lor popilasyon Ukraine, Volodymyr‎ Zelensky, kliyan dan 64 pei. An Desam 2018 Palestinyin pu teste zot efi kasite. elir an Avril 2019. Pa zis li fi nn swit-a enn kanpayn kont so lyin ar Lerla zot export sa bann zarm la eli, me li fi nn met dibut enn parti lindistri zarm, enn so konpayni avek etiket ‘teste lor terin batay’ anplas-anplas apre so eleksyon, sibsidyer AXA Investment Mana- uswa ‘fer so prev dan konba’”. e sa parti, asontur, fi nn elir dan gers fi nn anfet vann tu so aksyon AXA ek so afi lye detenir aksyon Lasanble Ukraine. Li pa tro dife- dan fabrikasyon zarm. Me, li ek bondz ki vo par dizenn milyon ran depi sa espes Napoleon apel surnwa. AXA pe mintenir so lyin dollar dan 5 gro labank Israelyin: macron ki fi nn elir dan enn parti ar Elbit Sys tems atraver enn lot Hapoalim, Leumi, Miz rahi Tefa- tu-nef, tu-fet dan Lafrans. fi lyal, AXA Equitable Holdings. hot, Israel Discount Bank ek First E, pli klunn ki sa pena, Boris Si zordi Israel pe kapav kon- International Bank. Sa sink labank Johnson fi nn vinn Premye Minis tiyn so lokipasyon militer lor la konstitye kolonn verte bral UK (par mem zinpos ki Pravind Pale stinn, li an-gran-parti akoz fi nansye Israel pu so konstrik syon, Jugnauth vinn Premye Minis konpayni kuma AXA pe sutenir mennteynenns ek expansyon Moris) akoz li fi nn vinn nuvo lider politik Israel. Fode nu mobilize koloni dan West Bank, inkli dan Parti Konservater an Ziyet 2019. dan BDS-Mauritius. AA Lest Zerizalem. 25 INTERNASYONAL LALIT: Let alokazyon Rasanbleman Anti-Lager Zapon

Dear Comrades, 6, with Japan being amongst the UK’s leader of the Opposition Our political party LALIT in abstentions. This means the UK- has, importantly, informed the UN Mauritius expresses solidar- USA illegality of the occupation that, if elected, his Government ity on the occasion of the 57th of Chagos Archipelagos has been will respect the judgment. International Antiwar Assemb- established. The UK acted illegally All this to say that the struggle lies in Japan, and at this time in dismembering Mauritius during is international. The people of the of year we always remember the decolonization process. It acted UK and USA are now, through to commemorate the 6th and illegally in forcibly removing all what we forced our Government 9th August 1945 bombings of the inhabitants of Chagos. And it to do at the UN system, better Hiroshima and Nagasaki. As you must now withdraw. This means informed and thus better able to outline the three slogans you have that it is now clear to everyone rein their Governments in. chosen – the need to avoid the in the world that Diego Garcia is This means that we have to dynamics of the US-China trade illegally occupied. The huge US intensify our struggle as ever, in war leading to war, especially military base there has, as you building support around 3 inter- under the Trump regime, know, been used to launch B52 twined demands: (a) Decol on iz a- opposition to the new arms US v/s bombers, attacking civilians in tion of the Chagos Islands, illegally China and Russia arms race, and Iraq and Afghanistan, as well as dismembered from Mauritius; (b) the need for solidarity amongst for secretly detaining and tortur- Closure of the US military base workers and people against war ing prisoners arbitrarily arrested of Diego Garcia and (c) the right and impoverishment – we support all over the world, as part of of return of the Chagossians and your Assemblies. We are pleased “rendering”. Mauritians on the land illegally to have had one of our leading The UN resolution on Chagos occupied by the UK-USA. And members participate in and even Archipelagos represent a severe this work, is seen by us, as part of speak in anti-base rallies, in both blow to the notorious UK-US the overall struggle against militar- Tokyo and Okinawa. imperialism that uses arms build ism, which is the fi nal power on Meanwhile, in Mauritius, the ups, military bases and military which capitalism rests. long battle against the military force threat of military force, as LALIT expresses our solidarity base on Diego Garcia and its role well as outright war, as it’s modus with your struggle in Japan ag- in imperialist war, has this year operandi. This is a permanent ainst the manoeuvres of what been marked by massive victories threat to peace in the World. you accurately describe as war- that change the balance of forces So, the year 2019 has been a mongering rulers represented by against the UK-USA military base year with two big victories on the US imperialists and their allies to on Mauritian land. First the UN’s Diego Garcia issue, in times when impose their rule on the world. International Court of Justice (ICJ) victories are rare, and when we International solidarity of the at the Hague in February, held by have seen the coming to power working class and their organisa- a 13-1 decision of the judges that of far-right politicians like Modi, tions is the way forward to consoli- the UK illegally occupies the Trump, Duterte, Bolsanaro, Orban date antiwar struggle. Chagos, including Diego Garcia, and Salvini. History is, as always, Let’s link-up our common that it must hand over to Mauritius thus moving in different directions struggles against military bases swiftly, and that other States have at the same time. And in victories, and imperialist war. Let’s link-up a duty to help get Britain to leave. there are germs of defeat: LALIT our struggles for a socialist world. We note that the Japanese has thus another battle on our Comradely State voted against the initial UN hands: the Mauritian state, that General Assembly Resolution to we fi nally forced to go to the UN Rada Kistnasamy go to the ICJ on 22 June 2018, and its ICJ, has been swift to seek For LALIT [email protected] but after the ICJ judgement, the “rent money” from the USA for the base, instead of calling for a PS One of our members says there is an Japanese State has “improved” interesting book called The History Wars its position by abstaining in the date for base closure! The Enola Gay and Other Battles for the UNGA Resolution on the 22 May, Unfortunately, as often is the American Past edited by Edwar T. Line- noting the judgment and calling case, the UK and USA arrogantly thal. It is about the ideological confl icts on the British State to withdraw disregard the voices of majority in the USA over the 50th anniversary of Hiroshima (1995) exhibition that was from Chagos including Diego States in the world following the UN resolution of 22 May, and planned and in the end had to be can- Garcia within SIX MONTHS, celled because of the controversy. Is it i.e. by 22 November 2019. The continue to occupy illegally the available in Japanese? resolution was passed by 116- Chagos Archipelagos. However,

26