Filmmakers in Vlaanderen Door Het Celluloid Plafond Heen? Diepte-Interviews Naar De Rol Van Gender Bij Vlaamse Filmregisseurs
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
FILMMAKERS IN VLAANDEREN DOOR HET CELLULOID PLAFOND HEEN? DIEPTE-INTERVIEWS NAAR DE ROL VAN GENDER BIJ VLAAMSE FILMREGISSEURS Wetenschappelijke verhandeling Aantal woorden: 24 280 Fran De Langhe Stamnummer: 01505396 Promotor: Prof. dr. Sofie Van Bauwel Commissaris: Jono Van Belle Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad master in de richting Communicatiewetenschappen afstudeerrichting Film- en Televisiestudies Academiejaar: 2018-2019 Deze pagina is niet beschikbaar omdat ze persoonsgegevens bevat. Universiteitsbibliotheek Gent, 2021. This page is not available because it contains personal information. Ghent Universit , Librar , 2021. DANKWOORD Voor u ligt de masterproef ‘Filmmakers in Vlaanderen door het celluloid plafond heen?’, het sluitstuk van mijn vierjarige opleiding Communicatiewetenschappen. Kort nadat ik tijdens mijn Erasmus in Bergen (Noorwegen) ‘vanop afstand’ de keuze maakte voor het onderwerp ‘genderongelijkheid in de filmindustrie’ werd de sociale media overspoeld door een tsunami van #MeToo-geruchten in het Vlaamse medialandschap. Dit vormde een inspiratiebron om uiteindelijk bij de Vlaamse film terecht te komen. Vlaamse films hebben me immers steeds aangesproken: als kind reeds verkoos ik een Vlaamse film boven een Amerikaanse kaskraker. Deze wetenschappelijke verhandeling gaf mij dan ook de mogelijkheid mij hierin verder te verdiepen. Door de combinatie met mijn stage bij het productiehuis ‘De Mensen’, in Zaventem, werd het schrijven van deze masterproef een strijd tegen de tijd. Tijdens mijn stage leerde ik de audiovisuele sector van een minder blitse kant kennen: ik ervaarde de onzekere wereld achter de schermen en ook de flexibiliteit en creativiteit die vereist is om er aan de slag te kunnen. Hierdoor ontstonden nieuwe inzichten die goed van pas kwamen tijdens de diepte-interviews. Eerst en vooral bedank ik graag de 22 Vlaamse filmregisseurs die me het afgelopen half jaar te woord hebben gestaan. Dankzij hun inzichten en persoonlijke ervaringen is de uitwerking van deze masterproef mogelijk geworden. Daarenboven zijn hun verhalen een rijke inspiratiebron voor mijn verdere studiekeuze geworden. Ook het VAF ben ik zeer dankbaar voor het uitwisselen van relevante gegevens die mijn masterproef een grotere diepgang en betrouwbaarheid hebben gegeven. Uiteraard ook de Vlaamse filmscholen RITCS, LUCA School of Arts en KASK voor het aanleveren van statistische gegevens waarmee ik de resultaten van mijn masterproef kon staven. Bedankt aan Marie Van Innis die ik bij toeval, een factor die de mediasector blijkbaar erg kenmerkt, ontmoette tijdens het Filmfestival van Gent. Via haar agentschap bracht ze mij in contact met tal van filmregisseurs. Bedankt aan mijn promotor professor Van Bauwel voor de inzichten met betrekking tot gender en media en het tijdig bijsturen tijdens de werkcolleges. Tot slot een dankwoordje aan mijn ouders voor ‘meelezen’ van de teksten. Hoewel dit onderwerp voor hen een ver-van-mijn-bedshow was, raakten ze langzamerhand toch erg betrokken bij de masterproef. De begrippen ‘thesis’ en ‘filmregisseur’ zijn het afgelopen jaar onwaarschijnlijk veel aan bod gekomen: er werd aan geen enkel artikel of programma over een Vlaamse filmregisseur voorbijgegaan. 1 ABSTRACT De filmindustrie wordt zowel voor als achter de schermen ervaren als een mannenwereld (Benshoff & Griffin, 2009, p. 301). In weinig andere functies binnen de filmsector is de genderkloof zo groot als bij de regisseurs (Willekens et al., 2019, p.11). Onderzoek toont aan dat het aandeel vrouwelijke filmregisseurs in en buiten Europa klein blijft (Katsarova, 2019). Volgens het laatste ‘Celluloid Ceiling’-rapport telde de top 250 best verdienende films in 2018 slechts 8% vrouwelijke regisseurs (Lauzen, 2017). De mannelijke dominantie uit zich onder meer in de overgrote meerderheid aan financieringsbronnen (84%) die niet naar films van vrouwelijke filmmakers gaan (EWA, 2016). Ook factoren als werk in combinatie met het gezin, het ongelijk loon en het gebrek aan vertrouwen in vrouwelijke verhalen, vormen verklaringen voor de beperkte mogelijkheden van de vrouwelijke filmregisseurs (Silverstein, 2013). Onderzoek naar de vertegenwoordiging van mannelijke en vrouwelijke filmregisseurs in Vlaanderen is vrijwel onbestaand. Door middel van diepte- interviews gaan we in deze studie na welke rol gender speelt in de carrière van Vlaamse filmregisseurs. De steekproef bestaat uit tien vrouwelijke en twaalf mannelijke Vlaamse filmregisseurs die reeds één of meerdere films hebben geregisseerd. Uit de analyse blijkt dat ook de Vlaamse filmsector in grote mate een mannenwereld blijft waarbinnen specifieke jobs nog erg gegenderd zijn. Het gezinsleven vormt een belangrijke factor die het filmplafond bestendigt, maar ook vastgeroeste ideeën over vrouwelijkheid en mannelijkheid blijven bestaan. Ook op andere vlakken heeft gender een grote invloed, onder meer in de keuze van het filmgenre en de invulling van scenario’s. We kunnen concluderen dat gender een prominente rol speelt doorheen de carrière van Vlaamse filmregisseurs. 2 INHOUDSTAFEL Dankwoord ....................................................................................................................................................... 1 Abstract ............................................................................................................................................................ 2 Inleiding ............................................................................................................................................................ 5 Literatuurstudie ............................................................................................................................................... 7 1. Media en gender ......................................................................................................................................... 7 2. Gender in de media-industrie ................................................................................................................... 10 2.1. Voor de schermen: genderrepresentaties ......................................................................................... 10 2.2. Achter de schermen: productie van media....................................................................................... 11 3. Gender in de filmindustrie ........................................................................................................................ 13 3.1. Representatie van vrouwen in films ................................................................................................ 13 3.2. Woman’s films ................................................................................................................................ 14 3.3. Gender in de filmproductie .............................................................................................................. 16 4. De vrouwelijke filmregisseur ................................................................................................................... 18 4.1. Geschiedenis .................................................................................................................................... 18 4.2. Genderbarrières in filmregie ............................................................................................................ 20 4.2.1. Financiële steun ........................................................................................................................... 20 4.2.2. Mannelijke verhalen en eigenschappen ....................................................................................... 22 4.2.3. Combinatie werk en gezin ........................................................................................................... 22 4.2.4. De genderloonkloof ..................................................................................................................... 23 4.2.5. De opleiding regie ....................................................................................................................... 23 4.2.6. Netwerken en reputatie ................................................................................................................ 24 4.3. Campagnes en festivals ................................................................................................................... 24 4.4. De hedendaagse vrouwelijke filmregisseurs ................................................................................... 25 5. Filmregie in Vlaanderen ........................................................................................................................... 27 5.1. Financieringsbronnen ...................................................................................................................... 27 5.2. De vrouwelijke aanwezigheid ......................................................................................................... 28 Methodologie .................................................................................................................................................. 29 1. Inleiding ................................................................................................................................................... 29 2. Kwalitatief onderzoeksopzet .................................................................................................................... 29 3. Steekproef ...............................................................................................................................................