Linux İşletim Sistemi

Terimler ve Kavramlar • Dağıtım (Distro, Distribution) : Linux sistemini kurmayı ve yönetmeyi kolaylaştırmayı amaçlayan yazılımlar bütünüdür. • Çekirdek (Kernel) : Arka planda çalışır, sistem kaynaklarını yötetir ve bunlar (donanımlar ile yazılımlar) arasında iletişimi sağlar. İşletim sisteminin kalbidir. • Kabuk (Shell) : Kullanıcının işletim sistemiyle iletişimini sağlayan yorumlayıcı, komutları yorumlamak ve yönetmek için kullanılan programdır. (Bash, sh, csh, ksh..) • Konsol (Komut satırı-Command Line) : (Terminal-uçbirim) Çeşitli komutları çalıştırmamıza ve bu komutların verdiği çıktıları almaya yarayan bir arabirimdir. • Root / Super User (Kök/Yetkili Kullanıcı) : Tam Yetkili kullanıcı, yönetici. – Sudo : Normal kullanıcıyı geçici olarak tam yetkili yapmak. – Su : Kullanıcı değiştirmeyi sağlar. • GUI (Graphical User Interface) : Bilgisayarlarda işletilen komutlar ve bunların çıktıları yerine simgeler, pencereler, düğmeler ve panellerin tümünü ifade etmek için kullanılan genel adıdır. • Önyükleyici (Bootloader) : İşletim sistemlerini başlatmak için kullanılan küçük programlardır. (Grub, Lilo) • Masaüstü Ortamları (Desktop Environments) : Görsel olarak sistemi kullanmaya imkan tanıyan içerisinde kendisine özel bazı, masaüstü efektleri, panel ve programlar olan ortamlardır. (işlemlerin görsel yapılmasını sağlayan arayüzlerdir.) • Paket Yönetim Sistemi(Package Managers) : Paketlenmiş (derlenmiş kod, program) uygulamaları kurma, güncelleme, kaldırma işlemlerinin yapılmasıdır. Yapan araçlara Paket Yönetim Sistemleri denir.

Paketler –.deb, .rpm ..

Paket Yönetim Sistemleri –Apt, Rpm, Yum, Pkg, Aptitude, Dpkg ..

Synaptic Paket Yöneticisi (PARDUS 19) Synaptic Paket Yöneticisi, APT paket yönetim sistemini kullanan tüm Linux dağıtımlarında (Ubuntu, Debian, LinuxMint, Pardus gibi) kullanılabilen, program kurma-kaldırma-güncelleme işlerinin yapılabildiği bir paket yöneticisidir. Pardus –> Sistem –> Synaptic Paket Yöneticisi yolu takip edilerek çalıştırılabilir.

Arama, İşaretleme ve Uygulama

1. İlk olarak yüklemek istediğiniz paketi arıyoruz. Unutulmamalıdır ki binlerce uygun tema, uygulama, kütüphane ve doküman vardır. Synaptic’de bütün bu paketler Pardus servislerinde sizin indirebilmeniz ve update edebilmeniz(güncellemeniz) için yerleştirlmişlerdir; Paket yöneticisi, Windows’un update sistemi gibi çalışmaz, daha gelişmiş ve esaslı bir şekilde çalışır. Yüklediğiniz kritik olmayan programları da update eder. Aradığınız paketleri kategoriler içerisinde bulabilirsiniz. Araç yerinde arama butonuna tıklayarak arama yapabilirsiniz.

2. Yüklemek istediğiniz paketi bulduğunuz zaman, üzerinde sağ tıklayın ve yüklemek için işaretleyin. Genelikle bu sizi bağlı olduğu diğer programlarında yüklenmesi gerektiğini söylecektir ve demet şeklinde gerekli programları otomatik olarak işaretleyecektir. (kaldırırken de aynı işlemi yapabilirsiniz). Ayrıca bir anda birden fazla programı da kurabilirsiniz.

3. Yüklemek istediğiniz bütün programları işaretledikten sonra, uygula butonuna tıklayabilirsiniz. Böylece indirme ve kurulum yapılacaktır.

Yüklenen Program veya Uygulamalar Nasıl Silinir?

Bir programı kaldırmak istediğiniz zaman, yükleme işlemi yaparken yaptıklarınızın aynısını yapmalısınız. Tek fark üzerinde sağ tıklayarak kaldırmak için işaretleyi seçmelisiniz.

PARDUS Mağaza  Pardus 17.3 sürümü ile beraber ortaya çımıştır.  Pardus Mağaza kullanılarak kolayca yeni uygulama kurulabilir, kurulu uygulamalar kaldırabilir, yeni uygulamalar keşfedilebilir.  Pardus –> Donatılar –> Pardus Mağaza yolu takip edilerek çalıştırılabilir.

Linux ve Windows’ta Karşılıklı Eşdeğer Kavram ve Programlar

Windows Linux

Administrator Root Komut İstemi (Cmd) Konsol (Terminal) Windows Masaüstü Gnome, KDE(Plasma), Fluxbox, openbox, ortamı Xfce, Unity, Cinnamon

Dosya Sistemi : Fat, Dosya Sistemi : ext2, ext3, ext4, ReiserFS, Ntfs, Fat-iso, Universal FAT, ISO 9660, Universal Disk Format, Network File System, NTFS, JFS, XFS.. .exe, .com .exe(wine) - (/$Path, ) .bat, vbs .sh, py, etc.. Ms Office LibreOffice, ApacheOpenOffice, KdeOffice, GnomeOffice

• İnternet Uygulamaları

• Çoklu Ortam(Medya) Uygulamaları

• Grafik Uygulamaları

• Ofis ve Düzenleyici Uygulamalar

• Diğer Uygulamalar

Linux Dağıtımları Dağıtım, bir GNU/Linux sistemini kurmayı ve yönetmeyi kolaylaştırmayı amaçlayan yazılımlar bütünüdür. DistroWatch.com adında, 2001 yılından beri tüm dağıtımlar ile ilgili kapsamlı bilgileri barındıran bir site mevcuttur.

Çeşitli Dağıtımlar ve Ekran Görüntüleri

Dağıtımlar ve Temel Nitelikleri

Masaüstü Ortamı • Bilgisayarların grafiksel ara yüzle kullanılmasını sağlayan bilgisayar yazılımlarına verilen addır. • Grafiksel Kullanıcı Arayüzü (GUI - Graphical User Interface): bilgisayarlarda işletilen komutlar ve bunların çıktıları yerine simgeler, pencereler, düğmeler ve panellerin tümünü ifade etmek için kullanılan genel addır. • Kullanıcıların bilgisayar kullanımlarında, grafiksel ara yüzler ve araçlar aracılığıyla sistem ile etkileşimli olarak çalışmalarına yardımcı olur.

Linux Masaüstü Ortamları

• Budgie • Lumina • Pantheon • Cinnamon • LXDE • Razor-qt • DDE(Deepin) • LXQt • ROX Desktop • Elokab • MATE • Sugar

• Enlightenment • Trinity • MaXX • GNOME • Unity • Mezzo • KDE Plasma • XFCE • Moksha • Liri • Zorin • None

Linux Masaüstü Ortamlarının Zaman Çizelgesi

Dosya Yöneticisi

• Sistemde bulunan dosya ve klasörleri görüntülemek, üzerlerinde işlemler yapmak ve gezinmek için kullanılan programdır. • Linux Dağıtımlarında kullanılan belli başlı dosya yöneticileri;

Caja Nautilus Dolphin Nemo GNOME Commander PCMan File Manager GNOME Files SpaceFM Konqueror Thunar Midnight Commander Xfe

Masaüstü Simgeleri (PARDUS 19)  Ev Dizini (/home): Kişisel dosya ve dizinleriniz bulunur. Her kullanıcının, yalnızca kendisinin (ve tabi ki root kullanıcısının) erişebileceği bir dizini vardır: Ev dizini, '/home' dizininin altındadır ve kullanıcı adınızla adlandırılmıştır. (örneğin kullanıcı adınız 'hcatak' ise, başlangıç dizininiz '/home/hcatak' dizinidir). Bu dizin kullanıcıları birbirinden yalıtarak, her birine ayrı bir çalışma alanı sağlar. Her kullanıcı, kendi belgelerini, kişisel bilgilerini, başkasının değiştiremeyeceğinden emin olarak, burada tutabilir.

 Çöp: Pardus işletim sisteminin geri dönüşüm kutusudur. Sildiğiniz öğeleri barındıran klasördür. Çöpünüzü boşaltmak için, üzerine sağ tıklayıp “Çöp Kutusunu Boşalt” demeniz yeterlidir. Bu öğenizin tamamen silinmesi demektir.

Masaüstü Arka Planını Değiştirme (PARDUS 19)

Masaüstü arka plan resmini değiştirmek için, masaüstünde boş bir alana sağ tıklayın, ardından “Masaüstü Ayarları”ı seçin. Karşınıza çıkan ekrandan masaüstü arka planıyla ilgili her türlü ayarı yapabilirsiniz.

Ekran Çözünürlüğünü Değiştirme (PARDUS 19)

Pardus > Ayarlar > Görüntüle

Dosya Kopyalama ve Taşıma

- Kopyalamak istediğiniz dosya/dizin üzerinde sağ tıklayınız ve “Kopyala” seçeneğini seçiniz.

- Hedef dizini seçtikten sonra Dosya menüsü> Yeni Oluştur > Dizin yolunu takip edin. Oluşturacağınız klasöre isim verin. - Klasöre çift tıklayarak içine girin ve düzen menüsünden bir dosya yapıştır seçeneğine tıklayın. Dosyanızın yeni klasöre kopyalandığını göreceksiniz. Kopyala seçeneği yerine kes seçeneği kullanırsanız dosyanızı taşıma işlemi yapmış olacaksınız. - Bu işlevi klavye kısayol tuşlarından Ctrl+C (Kopyala), Ctrl+V (Yapıştır), Ctrl+X (Kes) ile de yapabilirsiniz. - Kopyalama ve taşıma işlemi için sürükle bırak yöntemini de kullanabilirsiniz. Bunun için işlem yapmak istediğiniz dosyayı farenizin sol tuşunu bırakmadan seçip tutuyorsunuz, istediğiniz konuma geldiğinde bırakın, ekrana gelen menüden kopyalama, taşıma, bağ koyma seçeneklerinden istediğiniz işlemi gerçekleştirebilirsiniz.

Dosya Silme - Dolphin ile silmek istediğiniz dosyanın konumuna gelin. - Dosya üzerinde sağ tıklayıp açılan menüden “Çöp Kutusuna Taşı” seçeneğini seçin. - Ekrana gelen onay kutusuna evet cevabı vererek dosyanızı çöp kutusuna gönderebilirsiniz. Bu işlevi dosya seçili iken “delete” tuşu ile de yapabilirsiniz. - Çöp kutusuna göndermiş olduğunuz dosyayı çöp kutusunu açarak dosya üzerinde sağ tık> Geri Yükle seçeneği ile de geri getirebilirsiniz. - Kalıcı olarak dosyayı silmek için shift + delete tuş kombinasyonu birlikte kullanabilirsiniz.

Dosyayı Yeniden İsimlendirme - Dosyanın bulunduğu dizine gelin. - Dosya/dizin üzerinde sağ tıklayın, ekrana gelen menüde “Yeniden Adlandır” seçeneğini seçin. - Enter tuşuna bastığınız zaman seçmiş olduğunuz dosyalar yeni ön isimle numaralandırılarak sıralanacaktır.

Kullanıcı Ekleme ve Yetkilendirme (PARDUS 19)

Pardus > Ayarlar > Kullanıcı ve Gruplar

Disk Yönetimi (PARDUS 19)

Pardus > Donatılar > Diskler

Ağ Ağarları (PARDUS 19)

Görev Çubuğu > Ağ Simgesi – Sağ Tıkla > Bağlantı Bilgileri Pardus > Ayarlar > Gelişmiş Ağ Ayarları

Linux’ta Komutlarla Çalışmak

Kullanıcıdan alınan komutları çekirdeğe ileterek işlemler yapmamızı sağlayan komut satırına kabuk(shell) denir. Kabuk, çekirdek ve donanımı(hardware) sarmalar.

Kabuk iki şekilde karşımıza çıkar.

 GUI (Graphical User Interface)  CLI (Command Line Interfaces).

Sıkça kullanılan kabuklar (CLI);

 sh (Shell ya da Bourne Shell): İlk UNIX kabuğu.  ksh (Korn Shell): sh uyumlu, birçok ek programlama özelliği içeren bir kabuk. Bu kabuk da yaygın bir kitle tarafından kullanılıyor. Bell Laboratuvarlarında David Korn tarafından üretilmiştir.  bash(Bourne Again Shell): Kullanım kolaylığı bakımından en çok rağbet gören bash, Bell laboratuvarlarında Stephen Bourne tarafından geliştirilmiştir.  csh (C shell): Berkeley Üniversitesi'nde geliştirilen csh'in C diline benzer bir programlama yapısı vardır.  tcsh: csh'ın biraz geliştirilmiş hali.

Terminal ya da uç birim olarak da isimlendirilen konsol, sistem üzerinde çeşitli komutlar vererek işlemler yapmanızı sağlayan, çıktılarını size sunan bir CLI ara birimdir.

~ (tilda) işareti ise o anda bulunulan dizinin yerine kullanılmıştır.

Kullandığınız kabuğu öğrenmek için aşağıdaki komutu çalıştırabilirsiniz;

echo $SHELL

Temel Dosya ve Dizin İşlem Komutları

Linux işletim sisteminde dizin ve dosyalar üzerinde farklı birçok işlem yapılabilmektedir. Bu işlemler temel olarak aşağıdaki gibidir: - Yeni dosya veya dizin oluşturmak, silmek - Dosya ve dizinleri listelemek - Dosya veya dizinlerin izinlerini ayarlamak - Dosyaların içeriğini görmek - Dosyaları yazdırmak - Dosya ve dizinleri kopyalamak ve taşımak

Online Linux Terminal

Linux Terminal (JavaScript)

• https://bellard.org/jslinux/

Ubuntu Tour(Demo) web

• http://tour.ubuntu.com/en/

Linux yapı itibari ile küçük/BÜYÜK harf ayrımına duyarlıdır.

• Konsol’dan çıkmak için; exit veya logoff

• Kullanılabilecek tüm komutların bir listesini görmek ve yardım almak için; help (Enter)

ÖRNEK:

Genel Amaçlı Komutlar

• Yardım (Help); Komutlar hakkında bilgi veya komutun doğru yazımı(syntax) parametreleri ve kullanımı için kullanılır.

Komut_ismi –help

ls --help (gibi..)

Bilgi Edinme Komutları

Linux Komut Grupları

Sistem Bilgisi Komutları

help

• Konsol komutlarının tamamını listeler,

komut_adı --help şeklinde kullanılır

man

hostname

• Yalın yazılırsa(hostname) makine adını verir veya makine adını değiştirmek için kullanılabilir. Adı değiştirmek için;

hostname şeklinde kullanılır. Root yetki ile değiştirilebir.

uptime

• uptime şeklinde kullanılır. Makinanın açık olduğu süreyi verir.

time

• time şeklinde kullanılır.

Makinanın Saat bilgisini verir. Değiştirmek içinde kullanılır.

• Komutun parametrelerini ve kullanımı ile ilgili ayrıntılı listesi için;

time -- help 

date

• date şeklinde kullanılır.

Sistemin tarihini verir ve değiştirmek için kullanılır.

• date --help      cal

• cal şeklinde kullanılır.

İçinde bulunulan ayın takvimini verir.

last

• last şeklinde kullanılır.

Geçmişte sisteme bağlanan tüm kullanıcılar ve erişim zamanı bilgileri listelenir.

whoami

• whoami şeklinde kullanılır.

Sistemi aktif kullanan mevcut kullanıcıları listeler.

uname

• uname şeklinde kullanılır.

İşletim sisteminin (çekirdek) adını verir.

• df(disk free)

• df şeklinde kullanılır. Disk doluluk/boşluk durumunu gösterir.

free

• free şeklinde kullanılır.

Bellek kullanımını görüntüler.

top

• top şeklinde kullanılır.

Sistemin durumunu (işlemci, ram, işlem vb.) görüntüler.

İşlem Yönetimi Komutları

 Kullanıcının kullandığı uçbirimde çalıştırmakta olduğu komutların ve süreçlerin (process’ler) listesi.

ps veya ps aux şeklinde kullanılır.

25 pstree  Süreçleri ağaç yapısı şeklinde görüntüler.

pstree şeklinde kullanılır.

pmap

 Bir işlemin bellekteki haritasını verir.

pmap PID şeklinde kullanılır. (PID: Proses ID)

26 jobs

 Arka planda çalışan komutları görüntüler.

jobs şeklinde kullanılır.

kill

 Çalışan işlemi/süreci bitirir.

kill PID şeklinde kullanılır.

killall

 Bütün çalışan işlemleri bitirir.

killall servis_adı şeklinde kullanılır.

pkill

•Uygulamanın adında geçen herhangi bir kısmı yazma durumunda uygulama sonlandırılacaktır. pkill pi şeklinde kullanılır. (ping)

 Bir program veya işlemi arka plana aktarır.

bg ping

 Bir program veya işlemi ön plana aktarır.

fg ping

history

 Terminal de daha önce kullandığımız komutları listeler.

history şeklinde kullanılır

28 echo

 İfade veya değişkenleri ekrana yazdırır.

echo Merhaba echo $PATH echo $BASH

Dosya oluşturup, içerisine yazmak için.  echo ’’Merhaba’’ > dosya_adı

Mevcut dosya altına satır eklemek için.  echo ’’Hoşçakal’’ >> dosya_adı

Dosya Komutları

ls ile kullanılan temel parametreler aşağıdaki gibidir: -a: Tüm dosyaları listelemek için kullanılır. Linux işletim sisteminde isimleri nokta ile başlayan dosyalar gizli dosyalar olarak kabul edilir ve varsayılan olarak ls çıktısında gözükmezler. Bu dosyalarında ls çıktısında gözükmesini sağlamak için –a parametresi kullanılmalıdır. -C: Ls çıktısını sütün olarak listeler. Ls komutu için varsayılan davranış şekli budur. -l: Ls çıktısını liste olarak listeler , ayrıca dosya ve dizinler hakkında izin, sahip, boyut, en son ne zaman güncellendiği gibi bilgileri de kullanıcıya belirtir. -h: Dosya boyutlarını insanların okuyabilecekleri formata sokar. Dosya boyutlarını byte olarak göstermek yerine Megabyte , kilobyte , gigabyte olarak gösterir. Byte , kilobyte ,megabyte , gigabyte arasındaki döşüm için 1024 sayısını kullanır.

-H: -h parametresinden temel farkı dönüşümlerde 1024 yerine 1000 rakamı kullanılır. -o: -l parametresinden tek farkı dosya veya dizinin grup bilgisini göstermeyişidir. -R: Dizinin içeriğini rekürsif olarak listelemek için kullanılır. Bu parametre ile listeleme yapıldığı takdirde listelenen dizinin içinde bulunan alt dizinlerin içeriği de listelenir. --color: Bu parametre sayesinde ls komutu dosyanın tipine göre renklendirme yapar. (Örnek: dizinler mavi renk ile gösterilir.) Renklendirme işleminin çalışması için kullanılan terminalin bu işlemi desteklemesi gerekmektedir.

Touch komutu dosya oluşturur veya varolan dosyanın tarih saat bilgisini değiştirir(günceller) .

Touch komutu aşağıdaki yapıya sahiptir:

touch [seçenek] [tarih ] dosya_ismi

Touch komutu dosya yaratmanın yanı sıra dosyanın son erişim ve son değişme zamanlarını düzenlemek için de kullanılabilmektedir. Varolan bir dosya ismi verildiği takdirde touch komutu dosyanın son erişim ve son değişim tarihini kendisine verilen tarih parametresi yapmaktadır. Dosyanın sadece son erişim zamanını değiştirmek için touch komutuna –a parametresinin verilmesi gerekirken sadece değişim zamanını değiştirmek için –m parametresi verilmelidir. Bu parametreler verilmediği takdirde iki zaman bilgisi de değiştirilir. Touch komutuna tarih bilgisi verilmediği takdirde sistemin tarih bilgisi kullanılacaktır. Tarih bilgisi aşağıdaki formatta verilmektedir. MMDDhhmm[YY] MM : Ay bilgisi DD : Gün bilgisi hh : Saat bilgisi mm : Dakika bilgisi YY : Yıl bilgisi

Linux İşletim Sisteminde yeni dizin yaratmak için mkdir komutu kullanılmaktadır. Mkdir komutu temelde aşağıdaki yapıya sahiptir.

mkdir [seçenekler] dizin Mkdir ile kullanılabilecek seçenekler aşağıdaki gibidir:

 -m izin_modu: Yeni yaratılacak dizin için geçerli olacak izinler istendiği takdirde bu parametre ile verilebilir. Bu parametre verilmediği takdirde izinler tüm sistem için geçerli olan izinlere ayarlanacaktır.

 -p: mkdir komutuna verilen dizini oluşturmak için gerektiğinde daha üst dizinlerinde oluşturulmasını sağlayan parametredir. Örnek olarak dizin ismi parametresi olarak /olmayan_dizin/açılacak_dizin alan bir mkdir komutu açılacak_dizini barındıracak olan olmayan_dizin sistemde mevcut olmadığından hata ile sonlanacaktır. Bu durumda mkdir komutu –p parametresi ile çalıştırıldığında ilk olarak olmayan_dizin sonradan ise acılacak_dizin yaratılacaktır.

 -v: Bu parametre ile mkdir komutunun yarattığı tüm dizinleri kullanıcıya bildirmesi sağlanır.

Rm komutunun temel yapısı aşağıdaki gibidir:

 Dosyalar için : rm [seçenekler] dosya_ismi

 Dizinler için : rm –r [seçenekler] dizin_ismi 34

Dizinleri silmek için –r parametresinin kullanılmasının nedeni dizinlerin silinmesi için ilk olarak içlerinde bulunan dosya ve diğer dizinlerin silinmesi gerekliliğidir. –r parametresi ile rm komutu rekürsif olarak çalışarak belirtilen dizin altında bulunan tüm dizin ve dosyaları son aşamada da belirtilen dizini silecektir. Eğer silinmesi istenen dizin içinde hiçbir dosya veya başka dizin barındırmıyor ise rmdir komutu ile de silinebilir. İçinde dosya veya başka dizin barındıran dizinler rmdir komutu ile silinemezler.

Rm komutunun aldığı önemli parametreler aşağıdaki gibidir:

-i: Rm komutunu interaktif moda sokar. Bu durumda rm komutu sileceği her dosya ve dizin için kullanıcıdan onay bekler. Root kullanıcısı için tanımlanan komut takma isimleri (alias) rm komutu her zaman bu parametre ile çalıştıracak şekilde ayarlanmıştır. -f: Rm komutu bu parametre ile çalıştırıldığında onay için hiçbir zaman kullanıcıya başvurmaz. -r: Dizinlerin içeriklerini rekürsif olarak kaldırır. -d: Belirtilen dizinin içeri boş olmasa bile dizinin silinmesini sağlar. Bu parametre yalnızca root kullanıcısı tarafından kullanılabilmektedir. -v: Yapılan her silme işlemi ile ilgili bilgiyi kullanıcıya gösterir.

find

 Dosya bulmak için kullanılır.

find dosya_adı

Linux Dosya Türleri  Regular Files ( Normal Dosyalar)  Directory Files (Dizinler)  Special Files (Özel Dosyalar) o Character device file(c)

o Block file(b) o Named pipe file or just a pipe file(p) o Symbolic link file(l) o Socket file(s)

Dosya ve Dizinlerin İzinleri

Linux işletim sisteminde dizin ve dosyalar erişim haklarının belirlenmesi için izinler kullanılmaktadır. İzinler 3 farklı grup olarak verilebilmektedir: Linux’da dosya ve dizinlere erişim yetkileri rwx-rwx-rwx şeklinde kod dizileri ile gösterilir. Burada:

• İlk 3 karakter dosya sahibinin yetkilerini, • İkinci 3 karakter aynı gruptaki kullanıcıların yetkilerini, • Son 3 karakter ise diğer kullanıcıların yetkilerini gösterir.

r: Okuma yetkisi (Read Access) , w: Yazma yetkisi (Write Access) , x: Çalıştırma yetkisi (Execute Access)

Dosyaların ve dizinlerin sahip olduğu izinleri görmek için ls -l veya ls -ld komutu kullanılmaktadır.

Örnek: $ ls -ld /etc/services

-rw-r--r-- 1 root root 19281 Feb 14 2012 /etc

İlk karakter dosya türü hakkında bilgi verir. Yukarıdaki örnekte ‘-’ karakteri dosyanın Regular File (Normal Dosya) olduğunu ifade eder.

cat > dosya

 Dosya oluşturur ve içeriğini kaydeder.

cat > dosya_adı

Ctrl+D bitirmek için (kaydet)

sort

 Dosya içeriğini alfabetik sıra ile görüntüler.

sort dosya_adı

40 tee

 Dosya oluşturup içerisine yazmayı sağlar.

tee dosya_adı

tee > dosya_adı (Ekrana yazmaz.)

Dosya oluşturup içerisine yazmayı sağlar.

tee >> dosya_adı (Dosyaya ekler, alt satıra)

Dosya oluşturup içerisine yazmayı sağlar.

Çıkmak için Q veya q tuşuna basıyoruz.

fuser

 Dosyayı kullanan kullanıcıyı gösterir.

fuser dosya_adı

grep

 Dosya içerisinde bir kelime aramak için.

grep merhaba deneme.txt

 Dosya içerisinde bulunan Satır, Kelime ve Karakter sayılarını verir.

wc dosya_adı

 Dosyayı satır numaraları ile görüntüler.

nl dosya_adı

file

 Dosyanın tipini gösterir.

file dosya

locate

 Dosya veya klasör bulmak için.

locate dosya_adı veya klasör_adı

Temel Arşivleme (Paketleme) ve Yedekleme Komutları

Linux sistemlerde Windows sistemlerde olduğu gibi büyük boyutlu dosyalarda arşivleme ve sıkıştırma işlemleri için konsol komutları mevcuttur. Bunlardan arşivleme için tar komutuna aşağıdaki gibi kullanılır.

Örnek: /home dizininde bulunan belge1.txt ve belge2.txt dosyalarının arşivlenmesi.

tar –cf arsiv.tar belge1.txt belge2.txt burada;

-c parametresi oluştur (create) , -f parametresi dosya adını belirtir. arsiv.tar adında arşiv dosyası oluşturulmuştur.

Arşivlenmiş dosyayı açmak için;

tar –xf arsiv.tar komutu kullanılır. Buradaki –x parametresi (extract) dosyanın açılacağını belirtir.

Hem arşivleme hem de sıkıştırma işlemi için –czf veya -cvzf parametrelerini kullanabilir. Bu komuttaki:

-z parametresi (zip) sıkıştırılarak arşivlemeyi ifade etmektedir.

-v parametresi (verbose) açılan dosyaları görmek için kullanılır (isteğe bağlı).

Örnek :

tar –czf yeniarsiv.tgz dosya1.txt dosya2.txt veya tar –cvzf yeniarsiv.tgz dosya1.txt dosya2.txt

Bu komut satırı ile iki dosya sıkıştırılarak arşivlendi ve yeniarsiv.tgz dosyası oluşturuldu. Sıkıştırılmış arşiv dosyasını açmak içinse –xzf veya –xvzf parametresi kullanılır. Buradaki –x parametresi (extract) dosyanın açılacağını belirtir.

tar –xzf yeniarsiv.tgz

gzip

 Linux sistemlerde dosya veya klasörleri sıkıştırmak veya açmak için kullanılır.

gzip dosya_adı Sıkıştırır. gunzip dosya.gz Açar.

Örnek:

gzip ders.txt

Sıkıştırma işleminden sonra dizinde ders.txt.gz dosyası oluşacaktır.

Gzip ile sıkıştırılan dosyalrı açmak için gunzip komutu kullanılır. Bu komut ile sıkıştırılmış dosya açılarak normal haline dönüşecektir.

Rar dosyası oluşturmak

rar a -ap dosya.rar dosya_yada_klasor

Rar dosyalarını açmak

unrar -e dosya.rar veya unrar -x dosya.rar

Örnek: Masaüstünde bulunan sonders.rar dosyasını açalım.

unrar -e /root/Desktop/sonders.rar /root/Desktop : burada sonraki /root/Desktop ile yine masaüstüne çıkartılacağını belirttik.

UYGULAMA:

pardus

kcekmece.txt uskudar.txt istanbul avcilar.txt

umraniye.txt

sincan.txt ankara ulus.txt

dikmen.txt izmir

1. Yukarıda çizili olan şekildeki dizin yapısını oluşturun.

~$ mkdir istanbul ~$ cd istanbul ~$ touch kcekmece.txt // Alternatif komut ~$ cat>kcekmece.txt ~$ touch uskudar.txt ~$ touch avcilar.txt ~$ touch umraniye.txt ~$ cd .. ~$ mkdir ankara ~$ cd ankara ~$ touch sincan.txt ~$ touch ulus.txt ~$ touch dikmen.txt ~$ cd .. ~$ mkdir izmir

2. İstanbul dizini içerisindeki tüm dosyaları İzmir dizinine kopyalayın.

~$ cd istanbul ~$ cp *.* ../izmir

3. Ankara dizini içinde rm ??u*.* komutunu çalıştırdığınızda ne olur?

ulus.txt dosyasını siler.

KAYNAKLAR : http://www.belgeler.org/lis/archive-tlkg-lis.html http://www.muratkara.com/linux/ http://www.muratyazici.com/ders-notlari/acik-kaynak-isletim-sistemi https://forum.pardus.org.tr/t/synaptic-paket-yoneticisi-nedir-arsiv/223 https://linuxconfig.org/identifying-file-types-in-linux https://www.linux.com/tutorials/file-types-linuxunix-explained-detail/