B en W Adviesnota

Onderwerp Programma Starters

Zaaknummer Teammanager Margon van den Hoek B & W datum 25 mei 2020 Afdeling/Team Stad, Dorpen en Wijken/Ruimtelijke Ontwikkeling Naam steller Han van de Port Portefeuillehouder Jan Loonen

Openbaarheid Deze adviesnota is openbaar Per direct.

Bevoegd orgaan B & W

Ter kennisneming Aanbieden via de Griffie aan Commissie Werken en Besturen

ADVIES 1. Instemmen met de opzet van een Programma Starters tot en met in elk geval 2022: 1.1 Instemmen met deelname aan het StartersCentrum voor een proefperiode van 1 jaar (start september 2020); 1.2 Instemmen met deelname aan het project Business Roadmaps voor een proefperiode van 1 jaar (start september 2020). 2. Instemmen met het nader uitwerken van een opwaardering van de verkiezing Starter van het kwartaal, in samenwerking met de gemeente , Rabobank Horst Venray en het Venrays Ondernemers Platform (VOP).

1 B en W Adviesnota

Samenvatting Op 2 juli 2019 is door de raad een motie aangenomen waarin het college wordt opgeroepen in beeld te brengen wat de mogelijkheden zijn van een starterscentrum in Venray, eventueel in samenwerking met de buurgemeentes. De vraag is breed opgepakt (zie ook de raadsinformatiebrief van december 2019). Er zijn immers veel mogelijkheden voor ondersteuning van starters/jonge ondernemers. In feite zijn er twee varianten: - Een ‘virtuele plek’ waar (online) diensten ten behoeve van startende ondernemers worden aangeboden. - Een ‘fysieke plek’ waar (startende) ondernemers zich kunnen vestigen, elkaar kunnen versterken en gebruik kunnen maken van gezamenlijke faciliteiten (receptie, vergaderruimtes, catering, etc.).

In december 2019 is de raad diepgaander over deze varianten geïnformeerd middels een raadsinformatiebrief. In deze brief is aangegeven dat in de eerste maanden van 2020 wordt onderzocht waaraan de recent gestarte ondernemers in Venray specifiek behoefte hebben. Dit onderzoek is inmiddels afgerond (zie voor de belangrijkste resultaten de bijlage). Mede naar aanleiding van het onderzoek wordt in de voorliggende adviesnota een aantal voorstellen beschreven voor structurele ondersteuning van (pre-)starters en jonge ondernemers in Venray. Hierbij gaat het om 3 voorstellen die elkaar versterken/in elkaars verlengde liggen: (1) Aansluiting bij de stichting StartersCentrum Limburg, (2) deelname aan het programma Business Roadmaps en (3) opwaardering van de verkiezing Starter van het kwartaal/jaar.

Beoogd resultaat  Structurele ondersteuning van recent gestarte en jonge ondernemers in Venray;  Een opgewaardeerde verkiezing Starter van het kwartaal/jaar.

Argumenten 1.Recent gestarte ondernemers in Venray hebben een informatie-/adviesbehoefte en zien meerwaarde in frequent onderling contact Uit de bijgevoegde enquête blijkt dat recent gestarte ondernemers een duidelijke informatiebehoefte hebben. Hierbij gaat het niet alleen om de ‘standaardvoorlichting’ bij het starten van een onderneming maar ook over bijvoorbeeld subsidies. De gemeente kan hierin een faciliterende rol spelen en waar nodig een doorgeefluik vormen naar andere gespecialiseerde instanties. Daarnaast is er behoefte aan frequent contact met collega-ondernemers, zo geeft een groot deel van de respondenten aan. Uit navraag blijkt dat deze behoefte ook in andere gemeenten bestaat. Zo bestond in het project ‘Starten in Roermond’. Dit project is tussentijds geëvalueerd. Een aantal bevindingen: “Wat het project kan verbeteren: nog meer interactie tussen ondernemers (op social media, maar ook ‘real life’) en startende ondernemers zelf actiever betrekken in het project. Het verbinden en ‘matchen’ van (startende) ondernemers met elkaar. De georganiseerde events (ondernemerscafé’s) worden positief gewaardeerd vanwege de laagdrempeligheid, interessante onderwerpen, het interactieve karakter en mogelijkheid om te netwerken”. Behoefte aan een fysieke plek voor jonge/recent gestarte ondernemers lijkt er niet direct te bestaan, zo geeft de meerderheid van de respondenten van de enquête aan. Dit wordt bevestigd door vertegenwoordigers van de stichting StartersCentrum. Het voorstel is daarom om hier vooralsnog niet op in te zetten. Wellicht komt dit, wanneer het programma Starters eenmaal loopt én de Corona-crisis

2 B en W Adviesnota

voorbij is, wel aan de orde. De mogelijkheden van een gebouw als Jerusalem kunnen op dat moment worden onderzocht.

Startende bedrijven zijn een belangrijke impuls voor de lokale economische dynamiek. Startende bedrijven zorgen voor nieuwe werkgelegenheid en geven – mede door innovatieve producten, diensten, werkprocessen – een extra impuls aan deze dynamiek. Het MKB is de motor van de economie en juist de starter zorgt voor vernieuwing. Het aantal mensen dat de stap maakt naar het zelfstandig ondernemerschap groeit nog altijd. Om die reden willen we starters meer en beter ondersteunen en het vestigingsklimaat voor startende ondernemers verbeteren. Starters die zich goed voorbereiden zijn succesvoller dan starters die dat niet doen. Een programmatische aanpak waarbij diverse trajecten worden doorlopen, deels in elkaars verlengde, past hierbij. In de gemeente Venray is het aantal gestarte vestigingen relatief hoog. Uit cijfers van de Kamer van Koophandel blijkt dat zeker in 2018 het aantal starters in Venray sterk is gestegen. Sterker dan in omliggende gemeenten en de rest van de provincie. Om die reden willen we starters meer en beter ondersteunen en het vestigingsklimaat voor startende ondernemers verbeteren.

1.1 Inzet op alle fasen van (startend) ondernemerschap Starters die zich goed voorbereiden zijn succesvoller dan starters die dat niet doen. Goede startersbegeleiding, maar ook het behoeden voor een (te snelle) start is daarbij van belang. Het StartersCentrum Limburg vervult daarin een belangrijke rol. Het StartersCentrum is een eerstelijnsvoorziening en richt zich op aspirant ondernemers die in of vanuit Limburg willen starten. Zij bevinden zich in de idee-, oriëntatie-, voorbereidings- of startfase. Volgens inschatting op basis van landelijke gegevens (ongeveer 300.000 mensen per jaar) zijn dat er in Limburg zo bijna 15.000 per jaar. Van degenen die besluiten om te starten is de insteek deze mensen zo goed mogelijk voor te bereiden op het zelfstandig ondernemerschap, zodat de slagingskans van hen toeneemt. Dit moet ertoe leiden dat de meerderheid van de gestarte bedrijven in Limburg over 5 jaar nog bestaat.

De levenscyclus van de starter: van idee tot groei

StartersCentrum Limburg Business Roadmaps

3 B en W Adviesnota

Deelnemende gemeenten aan het StartersCentrum Limburg betalen €0,43 per inwoner per jaar. Momenteel zijn alle Zuid-Limburgse gemeenten en de Midden-Limburgse gemeenten Roermond en aangesloten. Adviesgesprekken en seminars zijn voor (startende) ondernemers uit deze gemeenten gratis. De adviseurs van het StartersCentrum onderhouden per gemeente ook nauwe contacten met medewerkers van de afdelingen Sociale zaken/Maatschappelijke ontwikkeling. Het begeleiden van mensen vanuit een uitkering naar zelfstanding ondernemerschap is ook een van de pijlers. Meer dan 60% van de klanten van het StartersCentrum heeft een uitkering of geen inkomen. Met het UWV en het Ondernemersklankbord (OKB) zijn convenanten afgesloten. Voor Venray zou deelname een jaarlijkse bijdrage van 43.616*€0,43 = €18.754,88 betekenen (inwoneraantal per 1 februari 2020). Voorgesteld wordt om te starten met een proefperiode van 1 jaar (1 september 2020-1 september 2021). Rond de zomer van 2021 wordt het project geëvalueerd. Deze evaluatie vormt de basis voor een eventuele verlenging.

1.2 Inzet op begeleiding van ondernemers in de Groeifase Business Roadmaps is een project dat gericht is op ondernemers in de groeifase. In diverse gemeenten in Limburg wordt de methodiek van Business Roadmaps succesvol toegepast. De stichting Keyport 2020 (een regionaal samenwerkingsverband in Midden-Limburg) heeft het project enkele jaren geleden omarmd. De aanpak is als volgt. Een groep van 5 ondernemers werkt in 3 stappen naar een overzichtelijke strategie op een paar A4. Tussen (maandelijks) groepsbijeenkomsten door vindt 1x een 1-op-1 bijeenkomst plaats voor meer diepgang. Hiernaast wordt een online platform opgezet waarbinnen de strategie wordt uitgewerkt. De adviseur van Business Roadmaps kijkt continu mee. Het resultaat is een korte, overzichtelijke strategie. Deze zorgt voor meer efficiëntie in de bedrijfsvoering, meer focus, meer rust en grip op de toekomst. De kosten per ondernemer bedragen € 2.000,-. Uitgaande van begeleiding van 15 ondernemers (3 groepen van 5) per jaar, bedragen de totale kosten € 30.000,-. De gemeente Venray zou de helft van de bijdrage kunnen subsidiëren (max. € 15.000,-). Net als bij het StartersCentrum wordt voorgesteld om te starten met een proefperiode van 1 jaar (1 september 2020-1 september 2021). Rond de zomer van 2021 wordt het project geëvalueerd. Deze evaluatie vormt de basis voor een eventuele verlenging.

2. Opwaardering verkiezing Starter van het Kwartaal Sinds 2009 zijn er 38 starters van het kwartaal benoemd en 10 starters van het jaar. De uitverkiezing is inmiddels een begrip in Venray en Horst aan de Maas. De verkiezing is een uitvoeringsactie van de Economische Visie van de gemeente die in december 2008 door de Raad is vastgesteld. Deze geeft aan dat de gemeente zich meer dan voorheen gaat richten op het MKB en op startende bedrijven. De verkiezing starter van het kwartaal/jaar draagt bij aan het promoten van het zelfstandig ondernemerschap; een argument dat ook nu -12 jaar later- nog steeds valide is. Feit is wel dat de animo voor de verkiezing terugloopt. Dit is aanleiding, in combinatie met de resultaten van de bijgevoegde enquête, om na te gaan welke verbeteringen ten aanzien van het concept mogelijk zijn. Hierbij wordt in eerste instantie gedacht aan de opwaardering van de verkiezing Starter van het Kwartaal door er een netwerkcomponent aan toe te voegen. Deze behoefte komt uit de antwoorden van de enquête duidelijk naar voren. De verkiezing zou dan op locatie kunnen plaatsvinden waarbij tevens een

4 B en W Adviesnota

ontmoetingsmoment voor jonge/recent gestarte ondernemers wordt gefaciliteerd (ondernememerscafé/open coffee o.i.d.). Hierbij kan ook een spreker worden uitgenodigd die ingaat op een specifiek thema. Mocht het i.v.m. de Corona-crisis mogelijk zijn dan is het voorstel om een pilot uit te voeren in het najaar van 2020 en dit evenement (indien succesvol) voort te zetten in 2021 en 2022. Indien gewenst kunnen ook op andere momenten themasessies worden georganiseerd. Verdere uitwerking van dit vernieuwde concept vindt de komende maanden plaats, in samenwerking met de gemeente Horst aan de Maas. Kosten voor organisatie (marketing/communicatie, zaalhuur, catering, inhuur sprekers, etc.) worden geraamd op maximaal € 10.000,- per jaar. Deze kosten worden gedeeld door de beide gemeenten.

Risico’s De gemeente Venray is aangesloten bij het Ondernemersklankbord (OKB) en is Business Partner van MKB Limburg. Het is belangrijk om ervoor te waken dat er geen diensten/activiteiten dubbel worden aangeboden. De stichting StartersCentrum heeft een convenant afgesloten met het OKB waarin is afgesproken welke partij welke diensten aanbiedt. Het partnerschap met MKB Limburg focust vooral op de (regionale) collectieve netwerkmogelijkheden en niet zozeer op 1-op-1 dienstverlening waarop het StartersCentrum en Business Roadmaps juist de nadruk leggen. Hiermee is gewaarborgd dat de aangeboden diensten aanvullend zijn ten opzichte van elkaar.

Kanttekeningen Uit de resultaten van de enquête (bijlage) blijkt dat er duidelijke behoeften bij jonge/recent gestarte ondernemers bestaan. Ook onderzoeken en projecten in andere gemeenten geven dit aan (zie o.a. de raadsinformatiebrief december 2019). Het is een gemiste kans om hieraan voorbij te gaan.

Vanwege de Covid-19 hebben ondernemers te maken met beperkende maatregelen. Voor deze getroffen ondernemers heeft Venray een noodloket opgericht. In het noodloket wordt informatie en advies gegeven en uitvoering gegeven aan financiële maatregelen, zoals het verstrekken van de Tijdelijke overbruggingsuitkering zelfstandige ondernemers (Tozo). In het noodloket wordt intensief samengewerkt met collega’s afkomstig uit diverse disciplines. De onderlinge interne samenwerking heeft een boost gekregen door de opzet van het noodloket. Een positief uitvloeisel van deze spannende tijd. Het verdient aanbeveling om – in de post-coronatijd- het noodloket voor ondernemers om te vormen tot een ondernemersloket waarbij een belangrijke samenwerking met de stichting StartersCentrum onontbeerlijk is. Een belangrijke component in het toekomstige ondernemersloket is uitvoering van de Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (Bbz). De Tozo – waar in het noodloket voor ondernemers uitvoering aan wordt gegeven- is een afgeleide van de Bbz. Naast de bijstandsverlening aan ondernemers ‘in financieel zwaar weer’ is de vergoeding van begeleiding, verstrekking van bedrijfskapitaal en bijstandsverlening gedurende 36 maanden aan startende ondernemers ook een taak. Een intensieve samenwerking is dan ook noodzakelijk.

Communicatie N.v.t.

5 B en W Adviesnota

Financiële gevolgen In de Programmabegroting 2020-2023 is voor het Starterscentrum in 2020 €50.000 en in 2021 en 2022 jaarlijks €100.000 gereserveerd.

Op basis van het bovenstaande zien de jaarlijkse kosten er (vooralsnog) als volgt uit: (1) Bijdrage Stichting Starterscentrum Limburg € 18.754,88 (2) Bijdrage project Business Roadmaps € 15.000,- (3) Opwaardering verkiezing Starter van het kwartaal € 5.000,- TOTAAL € 38.754,88

Personele/organisatorische gevolgen Ten behoeve van de opwaardering van de verkiezing Starter van het kwartaal/jaar is projectondersteuning noodzakelijk. Hiervoor wordt binnen de bestaande formatie naar uitbreiding van capaciteit gezocht.

Juridische gevolgen N.v.t.

Rechtmatigheid N.v.t.

Fatale termijnen N.v.t.

Vervolgtraject besluitvorming N.v.t.

Evaluatie N.v.t.

Bijlage - Resultaten Enquête recent gestarte ondernemers Venray - Factsheet 2019 Starten in Limburg

Naslagwerk Raadsinformatiebrief Starterscentrum Venray

6

STARTERSAANGELEGENHEDEN Verleende diensten per Totaal DEELNEMENDE in % deelnemende gemeente 2019 GEMEENTEN Kenmerken van onze (pre)starters: 49 2 STARTERSCENTRUM • Ondernemingsplan opgesteld 66% 119 4 • Bedrijfsruimte: 60% start vanuit thuis, 115 4 18 van de 31 13% huurt een bedrijfsruimte Eijsden-Margraten 89 3 Alle Zuid-Limburgse gemeenten • 46% Onderneemt fulltime en 54% parttime + Roermond & Leudal • 63% houdt zelf zijn administratie bij, 37% maakt Gulpen-Wittem 21 1 gebruik van een accountant of boekhouder 538 17 • 12% is verzekerd voor arbeidsongeschiktheid 125 4 via een AOV of Broodfonds 116 4 • 95% financiert de zaak meteigen vermogen, Leudal 72 2 5% leent iets bij de opstart FACTSHEET 2019 604 19 Mook en 68 2 Middelaar Roermond 217 7 STARTEN 56 2 Sittard-Geleen 437 14 IN LIMBURG Stein 114 4 32 1 Valkenburg aan de 63 2 Bergen 32 1 Totaal 2867 89 Venra

Verleende diensten per Totaal 8,5 in % niet-deelnemende gemeente* 2019 Horst aan de Maas Gemiddelde waardering 2,4 X dienstverlening StartersCentrum Midden-Limburg 168 5 99% van de klanten beveelt GESTART VANUIT EEN UITKERING Noord-Limburg 112 3 het StartersCentrum aan • 320 klanten waarvan 77 uit WW België 29 1 aan nieuwe klanten • 31 uit PW/bijstand Duitsland 12 1 • 14 uit WIA/WAJONG Overig Nederland 41 1 (8,3 in 2018) Totaal 362 11 Dit levert een behoorlijke financiële besparing op voor gemeenten. Aannemende dat een gemiddelde bijstandsuitkering € 16.900 kost Leudal Totaal generaal 3229 100

(Berenschot) en 5% (2017 UWV) gemiddeld doorstroomt van © mei 2020 Roermond WW naar bijstand (UWV) kapitaliseren wij dit op een minimale

besparing van € 589.000 / jaar. Bij jaarlijkse kosten van € 250.000 geeft dat een multiplier effect van2,4 . * kunnen alleen gebruik maken van bepaalde bijeenkomsten.

Eht-Susteren

Hoe belangrijk is het inkomen uit eigen onderneming? Gestart met eigen onderneming na contact StartersCentrum? 6% Sittard - Overig (o.a. nog niet gestart) Geleen 113 antwoorden 9% Stein Werklocaties StartersCentrum Eigen Brunssum • Ik was al gestart bij het Beek • Heerlen Businesspark C-mill onderneming Landgraaf eerste contact met het Beekdaelen • Maastricht Het Coachhuis alleen als 45% 23,9% Meerssen Heerlen Starterscentrum (23%) • Roermond De Donderie bijverdiensten Hoofd- Valkenburg Voerendaal Kerkrade • Ja, ik ben gestart na het 38,1% a/d Geul • Sittard-Geleen Office a la Carte inkomsten- Maastriht 21% eerste contact met het bron Simpelveld Nog andere Starterscentrum (38,1%) 15% Eijsden - Gulpen - Margraten Wittem inkomsten • Nee, ik ben nog niet gestart Vaals ernaast maar dat wel binnenkort 23% van plan (23,9%) • Nee, ik zie er voorlopig 19% van af (15%) Nog groeiende Bron: gegevens Handelsregister Kamer van Koophandel en Starters centrum Limburg. Ontwerp: viskom 2 3 TOP 5 10.146 Startende ondernemingen per sector:

7% Overig 681 Inkomenssituatie klanten adviesgesprek 2019 10% 22% +11% +17% Bouwnijverheid 10.146 startende 7.303 gestopte Zakelijke Loon 180 990 ondernemingen ondernemingen dienstverlening ZZP / reeds ondernemer 53 in Limburg in Limburg 2.272 Stufi 22 (9.119 in 2018) (6.248 in 2018) Pensioen/AOW/ANW/IOAW 3 WW 202 FACTSHEET 2019 Bron: KVK PW / bijstand 82 Wajong/WIA/WAO 33 12% Geen 54 STARTEN COLLECTIEF Gezondheidszorg Collectieve voorlichting 1.226 15% Totaal 639 IN LIMBURG StartersCentrum Detailhandel (inclusief webwinkels) • 58 seminars met 566 deelnemers slechts 27% van de klanten heeft loon • 7 overige bijeenkomsten (o.a. 4 Starters- Bron: KVK 1.526 events) met 536 deelnemers Totaal 65 sessies met 1102 deelnemers MAN/VROUW +5% (1050 in 2018) PROJECTEN Man / vrouw verdeling alle StartersCentrum geregistreerde diensten

• Programma Startklaar 2019 ism UWV Werkgeversservice- 48% 52% Opleidingsniveau klanten adviesgesprek punten en TopChange: 1 traject in Heerlen met 10 deelnemers 2019 (9 gestart als zzp’er)

• Project Ruimte voor ondernemerschap in samenwerking VMBO 45 met gemeente Heerlen en Streetwise MBO 233 INDIVIDUEEL HBO 256 • Project Mijn Droomwinkel Roermond in samenwerking Persoonlijke adviesgesprekken WO 105 StartersCentrum met gemeente Roermond & expertteam • 639 basis adviesgesprekken Totaal 639 Man 1.549 Vrouw 1.680 (unieke klanten) • 507 vervolggesprekken Totaal 1146 gesprekken +7% (1073 in 2018) TOP 3 CONTACT Startende ondernemingen per rechtsvorm: met StartersCentrum via 41,5 jaar 7% Gemiddelde leeftijd klanten Overig 7% StartersCentrum Gemeente 30% (40 jaar in 2018) Internet 11% KVK

Eenmanszaak INTERNATIONALISERING Besloten 3.229 7.645 (75%) Geregistreerde diensten Vennootschap Vennootschap 132 adviesgesprekken afgenomen door klanten StartersCentrum onder Firma 1.640 (16%) 1 19% in het Engels (adviesgesprekken, bijeenkomsten, events 681 (7%) Bestaande (12% van totaal) en projecten). 2 klanten 26% 3 UWV Werkbedrijf klanten uit 38 landen Bron: KVK 4 1

Bijlage

Resultaten online enquête ‘Wensen/behoeften recent gestarte ondernemers Venray’

Inleiding In februari/maart 2020 is aan 316 vanaf in 2018, 2019 en begin 2020 gestarte ondernemers een enquête voorgelegd. In deze enquête is specifiek gevraagd naar wensen/behoeften ten aanzien van de volgende onderwerpen: - voorlichting en advies (individueel) - gezamenlijke activiteiten - gedeelde huisvesting 76 ondernemers hebben de enquête ingevuld (24% respons). Onderstaand de belangrijkste resultaten.

1. Deelgenomen sectoren/branches

Van de respondenten is een kleine 16% actief in de ICT, media en communicatie. Hierna volgt de Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening. Onder de respondenten bevinden zich nagenoeg geen starters in de sectoren/branches Energie(besparing) en Vervoer, post en opslag (logistiek).

2. Informatie-/adviesbehoefte

Meer informatie/advies over subsidies is een behoefte die bij nagenoeg de helft van de respondenten (45%) bestaat. 1 op de 5 respondenten geeft aan meer te willen weten over gemeentelijke belastingen. Grondzaken (verkoop, pacht, etc.) blijkt een onderwerp waaraan de recent gestarte ondernemers geen informatiebehoefte hebben. Dit geeft ruim 80% van de respondenten aan. Ook ten aanzien van vergunningen en/of bestemmingsplannen is die behoefte gering. Bijna driekwart van de

1 respondenten geeft dit aan. Ook de onderwerpen afval en milieu zijn niet populair onder de respondenten.

3. Geraadpleegde organisaties/instanties

Met betrekking tot vragen over het bedrijf is de Kamer van Koophandel het populairst onder de respondenten. Ook de belastingdienst, banken en accountants worden nog regelmatig geraadpleegd. De Limburgse instanties/organisaties scoren iets minder hoog. Dit betreft ook veelal netwerk- en lobbyorganisaties die bij recent gestarte ondernemers wellicht (nog) niet in beeld zijn. Het starterscentrum Limburg is vooralsnog het meest actief in Zuid-Limburg en daarom mogelijk nog niet bekend bij de doelgroep. Andere organisaties die worden genoemd zijn UWV en Koninklijke Horeca Nederland.

4. Lokale en regionale contacten

Van alle respondenten heeft ongeveer een derde regelmatig contact met collega-ondernemers in Venray. Ruim 40% heeft soms contact met Venrayse collega’s en ruim 20% nooit. Iets minder dan 40% van de respondenten geeft aan regelmatig contact te hebben met collega- ondernemers buiten Venray. Voor eveneens ca. 40% is dit soms het geval en een kleine 20% heeft nooit contact met collega’s uit andere gemeenten/regio’s. Lokale en regionale evenementen worden door 1 op de 5 ondernemers regelmatig bezocht. Een ruime meerderheid van 45% bezoekt deze evenementen nooit. Vergaderingen van ondernemersverenigingen worden summier bijgewoond. Bijna driekwart van de respondenten geeft zelfs aan hier nooit naartoe te gaan.

2

Onderwerpen waarover ondernemers graag frequenter/intensiever contact met collega’s willen hebben zijn: samenwerking, marketing/communicatie en doorgroeimogelijkheden. Ook hier worden subsidiemogelijkheden weer genoemd. Aan frequenter/intensiever contact met collega’s over personele zaken, bedrijfsfinanciering en omgevingsvraagstukken is geen behoefte, zo geeft een meerderheid van de respondenten aan.

Hoe zou frequenter/intensiever contact met collega-ondernemers moeten plaatsvinden?

De respondenten zien de grootste meerwaarde in collectieve contactmomenten (ondernemerscafé, open coffee o.i.d.). Ook frequenter 1-op-1 contact scoort vrij hoog. Aan bijeenkomsten die op een specifiek onderwerp zijn gericht blijkt ook behoefte te bestaan onder de respondenten. Dit kan ook aan een ondernemerscafé of open coffee gekoppeld worden.

5. Gedeelde huisvesting

De meerderheid van de respondenten (ruim 40%) geeft aan gedeelde huisvesting (in een bedrijfsverzamelgebouw bijvoorbeeld) niet van toegevoegde waarde te vinden voor hun bedrijf. 23% van de respondenten denkt dat hierin wel toegevoegde waarde zit. Ongeveer 20% van de respondenten heeft er nog niet over nagedacht. 14% van de respondenten geeft aan reeds in een bedrijfsverzamelgebouw te zijn gehuisvest.

3