WIADOMOŚCI ARCHEOLOGICZNE LXX Redaktor Naczelny Dr Wojciech Brzeziński Editor in Chief
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
iSSn 0043-5082 Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie WIAdomości Wiadomości Bulettin ARCHEOLOGICZNE Archéologique Polonais a LXX rcheologiczne l XX Varsovie 2019 Warszawa 2019 WIADOMOŚCI ARCHEOLOGICZNE LXX Redaktor Naczelny dr Wojciech Brzeziński Editor in Chief Sekretarz Redakcji dr Jacek Andrzejowski Managing Editor Członkowie Redakcji Grażyna Orlińska, Radosław Prochowicz, An drzej Jacek Tomaszewski, Editors Katarzyna Watemborska-Rakowska Rada Naukowa prof. dr hab. Wojciech Nowakowski (Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego), Scientific Advisory Board prof. dr Audronė Bliujienė (Klaipėdos universitetas), prof. dr hab. Claus von Carnap-Bornheim (Stiftung Schleswig-Holsteinische Landesmuseen, Zentrum für Baltische und Skandinavische Archäologie, Schleswig), prof. dr hab. Zbigniew Kobyliński (Instytut Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego), prof. dr hab. Jerzy Maik (Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk), prof. dr hab. Dieter Quast (Forschungsinstitut für Archäologie, Römisch-Germanisches Zentralmuseum, Mainz), prof. dr hab. Paweł Valde-Nowak (Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego) Czasopismo recenzowane ◆ Peer-reviewed journal Tłumaczenia Kinga Brzezińska, Aleksandra Słyszewska Translation Jacek Andrzejowski, Justyna Rosowska, Rafał Solecki, Miłka Stępień, Elżbieta Zabłocka Korekta tłumaczeń Dena Angevin Linguistic revision Korekta Autorzy Proof-reading Agata Watemborska, Katarzyna Watemborska-Rakowska Skład i łamanie JRJ Layout Rycina na okładce Emaliowany dziobek brązowego naczynia z Łęgu Piekarskiego. Rys.: Małgorzata Pakalska Cover picture Enamelled spout of a bronze vessel from Łęg Piekarski. Drawing: Małgorzata Pakalska © Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 2019 © Autorzy, 2019 Państwowe Muzeum Archeologiczne jest instytucją finansowaną ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego Adres redakcji Państwowe Muzeum Archeologiczne, ul. Długa 52 (Arsenał), 00-241 Warszawa Editorial office tel.: +48 (22) 5044 841, +48 (22) 5044 813; fax: +48 (22) 831 51 95 e-mail: [email protected] Strona www http://www.wiadomosci-archeologiczne.pl Home Page http://www.wiadomosci-archeologiczne.en Tomy archiwalne http://www.wiadomosci-archeologiczne.pl/tomy-online/ Archival issues http://www.wiadomosci-archeologiczne.pl/en/volumes-online/ ISSN 0043-5082 WIADOMOŚCI ARCHEOLOGICZNE SPIS TREŚCI CONTENTS LXX (2019) ROZPRAWY / PAPERS Anna Strobin Bronze Tripartite Belt Hooks from Pomerania as Proof of Cultural Connections in the Late Pre-Roman and Roman Period 3 Trójczłonowe brązowe klamry do pasa z Pomorza jako dowód powiązań kulturowych w młodszym okresie przedrzymskim i okresie wpływów rzymskich Magdalena Mączyńska Faza C3 w kulturze wielbarskiej – próba wyróżnienia 43 Phase C3 in Wielbark Culture – an Attempt at Definition MISCELLANEA / MISCELLANEA Małgorzata Kot, Marcin Badania wykopaliskowe Stefana Krukowskiego Szeliga, Michał Wojenka w Dolinie Sąspowskiej 65 Stefan Krukowski’s Excavation in the Sąspowska Valley Mirosława Andrzejowska Okruchy historii. Kilka interesujących skorup z Anusina na Kujawach 93 Shards of History. Some Interesting Pottery Fragments from Anusin in Kujawy Tomasz Bochnak Brytyjskie naczynie z emaliowanym zoomorficznym wylewem Katarzyna Czarnecka z Łęgu Piekarskiego – nowe ustalenia i hipotezy 105 The British Vessel with an Enamelled Zoomorphic Spout from Łęg Piekarski – New Finds and Hypotheses Aneks – Paweł Gan, Analiza kompozycji chemicznej emalii i naczynia z Łęgu Piekarskiego Appendix – Paweł Gan, Analysis of the Chemical Composition of the Enamel and the Vessel from Łęg Piekarski MATERIAŁY / MATERIALS Justyna Rosowska Cmentarzysko kultury kurhanów wschodniolitewskich z okresu wędrówek ludów w Vilkiautinis (dawn. Wysokiem) na Litwie w świetle badań z 1913 roku 133 The Cemetery of East Lithuanian Barrow Culture from the Migration Period at Vilkiautinis (fmr. Wysokie), in Lithuania, in Light of Excavation in 1913 ODKRYCIA / DISCOVERIES Grzegorz Osipowicz, Nowe znalezisko wczesnomezolitycznej „motyki” kościanej Justyna Orłowska, Justyna ze wsi Borki, pow. wołomiński 173 Kuriga, Daniel Makowiecki The New Find of an Early Mesolithic Bone ‘Mattock’ from the Village of Borki, Wołomin County Andrzej Kokowski The Oldest Graphic Representation of a Horse in Eastern Central Europe 183 Najstarsze wyobrażenie konia na wschodzie Europy Środkowej Rafał Solecki, Fabian Welc, Wyniki badań archeologicznych osiedla obronnego z wczesnej epoki żelaza Bartosz Nowacki w Wysokiej Wsi, powiat ostródzki, stanowisko 7 196 Results of Archaeological Excavations of the Early Iron Age Hillfort at Wysoka Wieś, Ostróda County, Site 7 Sebastian Chrupek Ceramika kultur oksywskiej i wielbarskiej z Pucka na Pomorzu Wschodnim 203 Pottery of the Oksywie and Wielbark Cultures from Puck in Eastern Pomerania Jacek Andrzejowski Cmentarzysko kultury przeworskiej z Grzebska na północnym Mazowszu 211 Tomasz Rakowski Cemetery of the Przeworsk Culture at Grzebsk, Northern Mazovia Dariusz Krasnodębski Znalezisko późnorzymskiej fibuli na wczesnośredniowiecznym grodzisku Jagoda Mizerka w Zbuczu koło Hajnówki – kontynuacja tradycji czy przypadkowa zguba? 219 A Late Roman Fibula from the Early Medieval Hillfort in Zbucz near Hajnówka – Continuation of a Tradition or an Accidental Loss? Marcin Woźniak Relikty cmentarzyska kultury przeworskiej z Błonia, pow. warszawski zachodni 225 Relics of a Przeworsk Culture Cemetery in Błonie, Warszaw West County Adam Cieśliński Żołędziowate ogniwo wodzy łańcuchowych z Gulbi na Pojezierzu Iławskim 239 ‘Acorn-shaped’ Chain Rein Link from Gulb in the Iława Lakeland Marcin Woźniak Nowe materiały ze schyłku okresu wpływów rzymskich i początków okresu wędrówek ludów z okolic Wyszogrodu, w pow. płockim 246 New Material from the End of the Roman Period and the Beginning of the Migration Period from the Vicinity of Wyszogród, Płock County Rafał Solecki, Michał Wyniki badań archeologicznych pomostu (stan. 68) przy grodzisku Aniszewski, Marek w Czermnie, pow. tomaszowski 250 Poznański, Katarzyna Zdeb The Results of Archaeological Prospection of the Bridge (Site 68) near Stronghold at Czermno, Tomaszów Lubelski County Katarzyna Skrzyńska „Nieznane” grodzisko w Dzięciołach, pow. łosicki. Perspektywy badawcze 261 ‘Unknown’ Stronghold at Dzięcioły, Łosice County. Research Perspectives Tomasz Rakowski, Niezbyt sucha kraina. Specyfika osadnicza terenów zalewowych Doliny Katarzyna Watemborska- Środkowej Wisły na przykładzie skupiska osadniczego w Glinkach, pow. otwocki 271 -Rakowska, Łukasz Not that Dry a Land. The Specificity of Settlement in the Floodplains of the Middle Vistula Maurycy Stanaszek Valley on the Example of the Settlement Cluster in Glinki, Otwock County WYKAZ SKRÓTÓW / ABBREVIATIONS 281 ROZPRAWY / PAPERS Wiadomości Archeologiczne LXX, 2019: 43–63 https://doi.org/10.36154/wa.70.2019.02 Magdalena Mączyńska Faza C3 W KUltUrze wielbarskiej – prÓba wyrÓżnienia Phase C3 in Wielbark Culture – an Attempt at Definition Abstract: In Polish literature, phase C3 is usually considered jointly with phase D1. Based on new material from cemeteries explored in recent decades, an attempt has been made to distinguish phase C3 for the Wielbark Culture. An assemblage of artefacts typical of that culture has been indicated; it consists of specific types of fibulae, belt elements, combs, glass vessels, beads, and pendants, whose peak period of use falls between 310 and 370 AD. The presented proposal obviously needs to be verified based on further research and the emergence of new assemblages from the end of the Roman Period. Słowa kluczowe: kultura wielbarska, późny okres wpływów rzymskich, faza C3, okres wędrówek ludów Keywords: Wielbark Culture, Late Roman Period, phase C3, Migration Period Dla archeologii środkowoeuropejskiej od dawna obowią- • wczesny okres wędrówek ludów, czyli faza D1 (360/370– zuje podział chronologiczny opracowany przez Hansa- –400/410 po Chr.)3. 1 2 4 -Jürgena Eggersa i Kazimierza Godłowskiego na pod- Fazę C3 po raz pierwszy zdefiniował H.-J. Eggers stawie importów, korelacji typów zabytków w zespołach (1955), który rozumiał ją jako przejście od młodszego zwartych oraz stratygrafii horyzontalnej tych cmenta- okres wpływów rzymskich (C2) do wczesnego okresu wę- rzysk, na których można ją zaobserwować. Młodszy i póź- drówek ludów (D), t.j. od horyzontu zakrzowskiego do ny okres wpływów rzymskich oraz wczesna faza okresu horyzontu Untersiebenbrunn. Faza ta obejmować ma cały wędrówek ludów rysują się w tym ujęciu następująco: lub prawie cały IV wiek, Eggers nie przedstawił jednak • młodszy okres wpływów rzymskich obejmujący fazy zestawu charakterystycznych dla niej zabytków. C1a (150/160–220/230 po Chr.), C1b (220/230–260/270 Przypadając na czasy panowania Konstantyna Wiel- po Chr.) i C2 (260/270–300/310 po Chr.); kiego i jego następców po początek okresu walentyniań- 5 • późny okres wpływów rzymskich, tj. faza C3 (300/310– skiego , faza C3 odpowiada więc – w sensie historycz- –360/370 po Chr.); nym – późnemu antykowi. W ujęciu K. Godłowskiego dla wschodniej części ✴ (Od Red.) Artykuł jest zmienioną i przeredagowaną wersją tekstu środkowoeuropejskiego Barbaricum faza C3 nie została zamieszczonego w Neue Studien zur Sachsenforschung (M. Mączyń- 3 ska 2019). Redakcja „Wiadomości Archeologicznych” zdecydowała Podział wczesnego okresu wędrówek ludów, w tym wyróżnienie jej się opublikować ten artykuł, bowiem uznała go za ważki głos w trwa- starszej fazy (D1), został dokonany później, głównie dzięki studiom jącej wciąż dyskusji dotyczącej