DOCSLIB.ORG

Oranje Driften. Orangisme in De Nederlandse Politieke Cultuur 1780-1813

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Oranje Driften. Orangisme in De Nederlandse Politieke Cultuur 1780-1813 University of Groningen Oranje driften Hansma, Laurien IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Publication date: 2018 Link to publication in University of Groningen/UMCG research database Citation for published version (APA): Hansma, L. (2018). Oranje driften: Orangisme in de Nederlandse politieke cultuur (1780-1813). Rijksuniversiteit Groningen. Copyright Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons). The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license. More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne- amendment. Take-down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum. Download date: 01-10-2021 Oranje driften Orangisme in de Nederlandse politieke cultuur 1780-1813 Hansma, L.J. Oranje driften. Orangisme in de Nederlandse politieke cultuur 1780-1813 © Laurien Hansma, 2018 Omslag: © Mieke Fokkinga; www.miekefokkinga.nl Drukker: Ridderprint BV, Ridderkerk ISBN: 978-94-034-0684-8 (gedrukte versie) 978-94-034-0683-1 (electronische versie) Oranje driften Orangisme in de Nederlandse politieke cultuur 1780-1813 Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Rijksuniversiteit Groningen op gezag van de rector magnificus prof. dr. E. Sterken en volgens besluit van het College voor Promoties De openbare verdediging zal plaatsvinden op maandag 18 juni 2018 om 12.45 uur door Laurien José Hansma geboren op 23 oktober 1986 te Hoogezand-Sappemeer Promotor Prof. dr. D.J. Wolffram Copromotor Dr. J.W. Koopmans Beoordelingscommissie Prof. dr. K. van Berkel Prof. dr. L.E. Jensen Prof. dr. H. te Velde Voor A.A.M. Timans 7 Inhoudsopgave Inleiding ..................................................................................................................................... 9 Politieke cultuur en orangisme in de historiografie .......................................................... 11 Opzet ................................................................................................................................. 17 1. Een Oranje Republiek (1747-1780) ..................................................................................... 23 1.1 Het stadhouderschap vanaf 1747 ................................................................................ 24 1.2 Het stadhouderschap verdedigd .................................................................................. 29 2. Een eerste uitdaging (1780-1787) ........................................................................................ 37 2.1 Oranje-Nassau wacht af .............................................................................................. 39 2.2 De strijd escaleert ........................................................................................................ 43 2.3 Orangistische behoudenheid ....................................................................................... 46 3. Contrarevolutionair orangisme (1787-1794) ........................................................................ 59 3.1 De laatste stadhouder .................................................................................................. 61 3.2 Verplicht orangisme .................................................................................................... 65 3.3 Volkssoevereiniteit verworpen ................................................................................... 72 4. Orangisme onder druk (1795-1798) ..................................................................................... 95 4.1 Oranje-Nassau zet zich schrap .................................................................................... 97 4.2 Orangisten in de knel ................................................................................................ 101 4.3 De Omwenteling als uitdaging .................................................................................. 107 5. Orangisme in beweging (1799-1805) ................................................................................. 133 5.1 Vervlogen hoop ......................................................................................................... 134 5.2 Oranjevertoon ........................................................................................................... 139 5.3 Orangisme verdedigd ................................................................................................ 145 6. Eenhoofdig gezag (1805-1810) .......................................................................................... 157 6.1 Oranje-Nassau in verdrukking .................................................................................. 159 8 6.2 Orangisten onder de loep .......................................................................................... 162 6.3 Monarchisme ............................................................................................................. 172 7. Oranje erbovenop (1810-1813) .......................................................................................... 183 7.1 Groeiend optimisme .................................................................................................. 186 7.2 Orangistisch verzet .................................................................................................... 190 7.3 Een soeverein vorst ................................................................................................... 198 Conclusie ................................................................................................................................ 205 Samenvatting .......................................................................................................................... 213 Summary ................................................................................................................................ 219 Bibliografie ............................................................................................................................. 223 Dankwoord ............................................................................................................................. 243 Inleiding Oranje Boven! Holland is vry De Bondgenooten trekken op Utrecht. De Engelschen worden geroepen. De Franschen vlugten aan alle kanten. De zee is open. De koophandel herleeft. Alle partyschap heeft opgehouden, Al het geledene is vergeten En vergeven. Alle de aanzienlyken komen in de regering. De regering roept den Prins uit Tot hooge Overheid. Wy voegen ons by de Bondgenooten, En dwingen den vyand tot vrede. Het volk krygt een’ vrolyken dag Op gemeene kosten Zonder plundering noch mishandeling. Elk dankt God. De oude tyden komen wederom. Oranje Boven!1 In 1813 was het einde van de Franse overheersing in zicht. Met deze proclamatie van 17 november van dat jaar maakte Gijsbert Karel van Hogendorp (1762-1834) duidelijk dat er een nieuw tijdperk was aangebroken. Het verleden was ‘vergeten en vergeven’. Het verzet tegen Napoleon Bonaparte deed de binnenlandse partijstrijd verdwijnen en verdreef de herinneringen aan het oude stadhouderlijke regime verder naar de achtergrond. Van Hogendorp maakte in zijn proclamatie Oranje tot de kleur van de op handen zijnde omwenteling en het onafhankelijke Nederland. Oranje was de kleur van vereniging. Oranje was wat het volk verbond. De komst van de prins van Oranje-Nassau op 30 november 1813 was, met name in Holland, omgeven door een ware ‘Oranjehausse’.2 Toen hij na zijn aankomst in Scheveningen 1 De proclamatie werd in de dagen na 17 november 1813 in verschillende kranten door het hele land afgedrukt. 2 Henk te Velde, ‘De herdenkingen en betekenis van 1813’, in: Ido de Haan, Paul den Hoed en Henk te Velde (ed.), Een nieuwe staat. Het begin van het Koninkrijk der Nederlanden (Amsterdam 2013) 363-383, aldaar 364 10 door Den Haag liep, werd Willem Frederik van alle kanten toegejuicht. De vele steunbetuigingen tijdens de intocht van de Prins in Amsterdam op 1 en 2 december waren overweldigend. Dagboekschrijver Willem de Clercq (1795-1844) schreef dat ‘deze dag […] altoos in de geschiedenissen van Nederland gedenkwaardig’ zou blijven.3 Deze opleving van het orangisme was reeds ruim voor de komst van Willem Frederik zichtbaar. Al vanaf eind 1812, toen de troepen van Napoleon Bonaparte (1769-1821) in Rusland hun nederlaag moesten toegeven, ging het verzet tegen de invloed van de Franse keizer steeds meer samen met de roep om terugkeer van de Oranjeprins. De redenen van deze plotseling toegenomen Oranjegezindheid liepen uiteen van hoop op terugkeer naar de oude orde, tot frustratie over de conscriptie of slechte economische omstandigheden. Voor Willem Frederik (1772-1843) kwam deze aanhankelijkheid tamelijk onverwacht. Sinds zijn vader in 1795 naar Groot-Brittannië was gevlucht,
Load more

Recommended publications
  • Weldenkende Burgers En Oranjeliefhebbers
    Weldenkende burgers en Oranjeliefhebbers DeJong_00 voorwerk Diss.pdf 1 25-03-14 10:29 Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Afbeelding op het omslag: stadhuis van Leiden. Tekening door J. de Breijer, 1751. Rijksmuseum Amsterdam RP-T-1959-72. Dit proefschrift heeft geen eigen isbn. Het isbn van de handelsuitgave is 978-90-8704-446-6. ©2014 Erik Halbe de Jong & Uitgeverij Verloren Torenlaan 25, 1211 ja Hilversum www.verloren.nl Omslagontwerp: Robert Koopman, Hilversum Typografie: Rombus, Hilversum Druk: Wilco, Amersfoort Bindwerk: van Strien, Dordrecht No part of this book may be reproduced in any form without written permission from the publisher. DeJong_00 voorwerk Diss.pdf 2 25-03-14 10:29 Weldenkende burgers en Oranjeliefhebbers Patriotten en Prinsgezinden in Leiden 1775-1795 Right-thinking citizens and Orange devotees Patriots and Orangists in Leyden 1775-1795 (with a summary in English) Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit Utrecht op gezag van de rector magnificus, prof.dr. G.J. van der Zwaan, ingevolge het besluit van het college voor promoties in het openbaar te verdedigen op vrijdag 9 mei 2014 des middags te 4.15 uur door Erik Halbe de Jong geboren op 17 januari 1946 te Alblasserdam DeJong_00 voorwerk Diss.pdf 3 25-03-14 10:29 Promotor: Prof.dr. M.R. Prak DeJong_00 voorwerk Diss.pdf 4 25-03-14 10:29 Inhoud Voorwoord 7 1 Inleiding 9 2 Patriotten en Prinsgezinden 26 3 Leidse conflicten en de theorie van de collectieve actie 47 4 Textielstad in verval 63 5 Stadsbestuur
    [Show full text]
  • Download File
    Corresponding Republics: Letter Writing and Patriot Organizing in the Atlantic Revolutions, circa 1760-1792 Nathan Perl-Rosenthal Submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in the Graduate School of Arts and Sciences COLUMBIA UNIVERSITY 2011 © 2011 Nathan Perl-Rosenthal All rights reserved ABSTRACT Corresponding Republics: Letter Writing and Patriot Organizing in the Atlantic Revolutions, circa 1760-1792 Nathan Perl-Rosenthal “Corresponding Republics” is a study of how letter writing practices shaped elite political organizing during the early years of the American, Dutch and French Revolutions of the late eighteenth century. The heart of the project is a study of revolutionary leaders’ correspondence and epistolary practices. Letters were the lifeblood of all early modern politics—the means to share information, develop strategies and resolve internecine disputes. This was particularly true of the eighteenth-century Atlantic patriot parties, which all faced the challenge of building cohesive movements in the fragmented political landscape of the old regime. Yet even though most studies of revolutionary politics make heavy use of private correspondence, nobody had yet examined the ways in which patriots’ reliance on private letters and networks shaped the revolutions’ broader political cultures. “Corresponding Republics” argues that the distinctive old regime private correspondence practices of patriots in each region persisted into the revolutionary period. These practices, which were crucial to the elaboration of patriots’ political subjectivity, helped produce different kinds of political networks and contributed to significant divergences among the three revolutions. Though by no means the whole explanation for the three revolutions’ different courses, epistolary practices are an essential and untold part of that story.
    [Show full text]
  • Proefschrift
    UvA-DARE (Digital Academic Repository) Nederland onder Franse invloed : cultuurtransfer en staatsvorming in de napoleontische tijd, 1799-1813 van der Burg, M.J. Publication date 2007 Document Version Final published version Link to publication Citation for published version (APA): van der Burg, M. J. (2007). Nederland onder Franse invloed : cultuurtransfer en staatsvorming in de napoleontische tijd, 1799-1813. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl) Download date:10 Oct 2021 NEDERLAND ONDER FRANSE INVLOED Cultuurtransfer en staatsvorming in de napoleontische tijd, 1799-1813 ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Amsterdam op gezag van de Rector Magnificus prof. dr. D.C. van den Boom ten overstaan van een door het college voor promoties ingestelde commissie, in het openbaar te verdedigen in de Aula der Universiteit op donderdag 11 oktober 2007, te 12:00 uur door Martijn Jacob van der Burg geboren te Heerenveen Promotiecommissie Promotor: prof.
    [Show full text]
  • Patriots Republikanisme
    Patriots Republikanisme Politieke cultuur in Nederland (1766-1787) S.R.E. Klein bron S.R.E. Klein, Patriots Repulikanisme. Politieke cultuur in Nederland (1766-1787). Amsterdam University Press, Amsterdam 1995 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/klei027patr01_01/colofon.htm © 2008 dbnl / S.R.E. Klein V Perhaps I had learned something, after all, from Bazlo Criminale - that thoughts and deeds never come to us plain, pure and timeless, but are born in conflict and deception, shaped by history, grow from obscurity, misfortune and evasion. They are slippery and inexact, contradictory and subject to sudden change; they are just like life itself. Malcolm Bradbury, Doctor Criminale (1992). S.R.E. Klein, Patriots Republikanisme VI Aan mijn ouders S.R.E. Klein, Patriots Republikanisme VII Woord vooraf Het boek dat voor u ligt is het resultaat van een onderzoek dat bijna tien jaar geleden begon met een doctoraalscriptie en in 1995 resulteerde in een proefschrift. In die periode zijn velen mij met inhoudelijke adviezen en goede raad van dienst geweest. Anderen hebben bijgedragen aan wat men ‘een vruchtbaar onderzoeksklimaat’ zou kunnen noemen. Een aantal van deze personen wil ik graag in het bijzonder bedanken. De samenwerking met mijn beide promotoren, prof. dr. J.A. Righart en prof. dr. N.C.F. van Sas, is probleemloos verlopen. Hans ben ik veel dank verschuldigd voor het vertrouwen dat hij vanaf het begin in dit onderzoek heeft gesteld. Ons overleg heeft zich steeds in vriendschappelijke sfeer afgespeeld en ik hoop dat het eindresultaat hem niet teleurstelt. Niek was degene die mij als student inleidde in de problemen van het patriottisme.
    [Show full text]