Bezinning, Bemoediging & Ontmoeting
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
BEZINNING, BEMOEDIGING & ONTMOETING 30 jaar Prinsjesdagontbijt (1990-2019) 30 BEZINNING, BEMOEDIGING & ONTMOETING 30 jaar Prinsjesdagontbijt (1990-2019) 30 © bestuur Stichting SBI Prinsjesdagontbijt Oorspronkelijke titel: Bezinning, Bemoediging & Ontmoeting Ontwerp en opmaak: de Hoop & Koning, grafisch meer, Driebergen Redactie: Esther Dwarswaard Informatie over de traditie van het Prinsjesdagontbijt is te vinden op Fotografie: Emiel Janssen www.stichtingprinsjesdagontbijt.nl 2019 Voorwoord INHOUDSOPGAVE Jaap Smit Zin, samenhang en bezieling ................................................. 9 Dertig jaar bestaat het jaarlijkse Prinsjesdagontbijt. Een ontbijt op een moment Minister-president Mark Rutte Toespraak Prinsjesdagontbijt 2019 .......................................... 13 vlak voor de opening van het nieuwe parlementaire jaar dat begint op Journaliste Yvonne Zonderop Lezing Prinsjesdagontbijt 2019 .............................................. 19 Prinsjesdag op de derde dinsdag van september. Een moment van bezinning, Dominee Ad van Nieuwpoort Lezing Prinsjesdagontbijt 2019 .............................................. 23 reflectie en gebed van en voor mensen die vanuit hun christelijk-sociale Marja van Bijsterveldt Mooie herinneringen en dat wat je scherp houdt ..........................29 achtergrond stil staan bij dit belangrijke moment. De dertigste editie was Sam van Oostrom 30 jaar Prinsjesdagontbijt, wat blijft zijn herinneringen ................... 33 georganiseerd rond het thema: ‘religie in het publieke domein’. José ten Berge-de Fraiture Inspiratie en ruimte .......................................................... 37 We zijn vereerd en verheugd dat de minister-president Mark Rutte tijdens deze Jaap Smit Voorzitter Stichting Ernst Hirsch Ballin Religie in het Chatham house rule domein ................................. 41 dertigste editie een inhoudelijke bijdrage heeft willen leveren. In dit boekje treft u SBI Prinsjesdagontbijt Daniëlle Woestenberg Complementariteit van Kerk en Staat in de praktijk de bijdragen van de sprekers van deze dertigste editie alsmede bijdragen van (oud) van het Prinsjesdagontbijt ...................................................45 voorzitters, bestuursleden en anderen nauw betrokkenen bij het Prinsjesdagontbijt. Nico Schrijver Mondiale waarden en het Prinsjesdagontbijt .............................. 49 Ik spreek de hoop en verwachting uit dat deze waardevolle traditie ook in de Jos van Gennip Heeft het Prinsjesdagontbijt nog wel toekomst? ........................... 53 komende jaren zal worden voortgezet. Deze tijd vraagt daarom! Frans van Drimmelen Een toekomstbestendig Prinsjesdagontbijt ................................59 Jan Willem van den Braak Het Prinsjesdagontbijt, elk jaar broodnodig ................................63 Den Haag, september 2019 Bijlagen Korte geschiedenis Prinsjesdagontbijt ................................................................................67 Samenstelling huidig bestuur ......................................................................................... 69 Overzicht voorzitters, penningmeesters en secretarissen van bestuur Stichting (SBI) Prinsjesdagontbijt (1990-2019) ....................................................................................... 70 Sprekers bij de Prinsjesdagontbijten vanaf 1990 ...................................................................... 71 Jubileum | 1990 - 2019 6 7 30 jaar Prinsjesdagontbijt Zin, samenhang en bezieling Jaap Smit Commissaris van de koning Zuid-Holland De verlichte mens Voorzitter Stichting SBI-Prinsjesdagontbijt sinds 2016 In mijn studententijd las ik het boekje van de filosofen Adorno en Horkheimer. Beiden waren lid van de Frank- De dertigste editie van het jaarlijkse Prinsjesdag- furter Schule en gevlucht voor het nazisme dat groeide ontbijt staat dit keer in het teken van het thema: in hun tijd. Zij schreven in 1944 een pamflet met de Religie in het Publieke Domein. De keuze voor titel: ‘Der Dialektik der Aufklärung’ waarin ze beschre- dit thema komt voort uit de constatering dat het ven hoe de verlichte mens dreigde te verdwalen in de gesprek over religie, geloof en de daarbij horende zelfgeschapen leegte die vervolgens gevuld werd met uitingen in toenemende mate beladen is. theorieën en ideologieën die de samenleving er be- Sommigen spreken over ‘religiestress’ en geven paald niet aantrekkelijker op maken. De bevrijde mens daarmee aan dat het gesprek over geloof en die verdwaalt in zijn vrijheid en geen bakens meer heeft religie op zijn minst spannend is. Er lijkt ook een waarlangs hij zijn complexe leven richting kan geven. toename te zijn van het aantal mensen die open- lijk de waarde van geloof en religie betwijfelen In 1989 verscheen het boek ‘De Terugkeer van de en een samenleving zonder uiterlijk vertoon van Verloren Vader’ van mijn toenmalige leermeester prof. geloof en religie nastreven. Van Gennep, hoogleraar praktische theologie in Leiden. Hij borduurde voort op de stelling van de genoem- Tegelijkertijd wordt in veel discussies gezocht naar ‘onze de filosofen en liet zien dat die verlichte mens zich identiteit’ die gebaseerd zou zijn op onze joods-christe- nieuwe ‘vaders’ had geschapen na afscheid te hebben lijke-humanistische traditie en de daaruit voortvloeiende genomen van God de Vader. Hij beschreef in dat boek waarden en normen. Om het kort door de bocht te zeg- hoe grote wereldideologieën de plek van ‘de Vader’ gen: we hebben de mond vol van onze tradities en bijbe- hadden ingenomen, maar dat de mens daar toch niet horende waarden, maar hechten weinig of geen waarde altijd gelukkiger van was geworden. Die nieuwe vaders meer aan het onderhoud daarvan en de verhalen en vertonen namelijk regelmatig dictatoriale trekken rituelen die daarbij horen. Het toppunt van de Verlich- waarvan men zich nu juist meende te hebben bevrijd. ting is de totale bevrijding van een hogere macht en de Zo ontstond een nieuwe zoektocht naar die ‘verloren ultieme emancipatie van de vrije en autonome mens. En Vader’ met een nieuwe honger naar spiritualiteit en als je er toch nog een beetje in wilt blijven geloven, dan verdieping. graag achter de voordeur en met de gordijnen dicht...... Jubileum | 1990 - 2019 8 9 30 jaar Prinsjesdagontbijt Paradox En het is die zoektocht waar wij in deze complexe tijd Onze samenleving zoekt middenin zitten en die een merkwaardige paradox veroorzaakt in het discours over geloof en religie. naar identiteit en verbinding, Dat discours wordt voor een groot deel bepaald nu de klassieke instituten door eenzijdige beelden die vele mensen hebben van geloof en religie en dan met name de ‘gevaarlijke’ kant waaronder de kerk deze niet van fundamentalistische uitwassen waarbij religie als legitimatie gebruikt wordt voor niets ontziend geweld. meer lijken te bieden In dat discours wordt voorbij gegaan aan de heilzame werking die geloof en religie kunnen hebben in een samenleving. Onze samenleving zoekt naar identiteit en verbinding, nu de klassieke instituten waaronder de kerk deze niet meer lijken te bieden. Na het afscheid En om die drie woorden gaat het wat mij betreft van de verzuiling is daar niet iets nieuws voor in de tijdens het jaarlijkse Prinsjesdagontbijt voorafgaand plaats gekomen wat betreft structuur en samenhang. aan de derde dinsdag in september en dat maakt deze Integendeel, er is sprake van polarisatie, een toene- bijeenkomst dan ook zeer waardevol. Het is van grote mende tweedeling en segregatie. We spreken over de waarde dat mensen die ‘er (nog) in geloven’ elkaar participatiesamenleving waarin wij met elkaar weer opzoeken en de moeite nemen om te luisteren, te vorm moeten leren geven aan onze samenleving bidden en te zingen vanuit een grote betrokkenheid waarin niet de overheid voor ons geluk zorgt, maar wij bij het welzijn van onze samenleving. Het is van grote mensen onderling… waarde dat mensen vanuit politiek, bestuur, bedrijfsle- ven en samenleving in de breedste zin willen spreken Zin, samenhang en bezieling en deelnemen aan dit jaarlijkse bezinningsmoment. Ik wil geen pleidooi voeren voor een terugkeer naar Tijdens die bijeenkomsten gaat het immers ook om jaren die wij achter ons hebben gelaten vanuit een die fundamentele vragen die in onze samenleving van heimwee naar vroeger. Wel wil ik een pleidooi houden vandaag spelen. voor een ‘gezonde’ houding ten opzichte van geloof en religie in deze tijd en erkenning van de positieve Ik spreek de hoop uit dat dit Prinsjesdagontbijt nog inbreng die vele kerken en geloofsgemeenschappen vele jaren zal worden georganiseerd en dat ik daar hebben in juist die zaken waarnaar wij in deze tijd op als de huidige voorzitter samen met het bestuur een zoek zijn, namelijk: zin, samenhang en bezieling. goede bijdrage aan kan en mag leveren. Jubileum | 1990 - 2019 10 11 30 jaar Prinsjesdagontbijt Toespraak Minister-president Mark Rutte bij het Prinsjesdag- ontbijt van 2019 Zo aan de vooravond van Prinsjesdag loop ik, Geloof zoals altijd in deze periode van het jaar, met m’n En nu hoor ik u bijna denken: zo’n liberale premier, een hoofd in de wolken. In de puntenwolken pragmaticus pur sang, die grote ideologische visies het welteverstaan, waaruit het koopkrachtplaatjes liefst reduceert tot concrete maatregelen – dat is wel en groeiprognoses regent. Terwijl buiten de zon de laatste persoon die iets begrijpt van zoiets on- scheen, hebben wij in zweterige zaaltjes een grijpbaars en tijdloos als het geloof. Maar op dat punt rijksbegroting in elkaar gepuzzeld uit de neerslag hoop ik u toch enigszins te kunnen geruststellen.