CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
SEKRETARIAT 629 - 35 - 69, 628 - 37 - 04 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 ZESPÓŁ REALIZACJI 00 - 503 W A R S Z A W A BADAŃ 621 - 07 - 57, 628 - 90 - 17 TELEFAX 629 - 40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl E-mail: [email protected]
BS/170/170/98
ZAUFANIE DO POLITYKÓW W LISTOPADZIE
KOMUNIKAT Z BADAŃ
WARSZAWA, GRUDZIEŃ ’98
PRZEDRUK MATERIAŁÓW CBOS W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH JEST DOZWOLONE WYŁĄCZNIE Z PODANIEM ŹRÓDŁA
ZAUFANIE DO POLITYKÓW W LISTOPADZIE
♦ Liderem rankingu zaufania, podobnie jak w ubiegłych miesiącach, jest Aleksander Kwaśniewski (71%). Kolejne miejsca zajmują: Jacek Kuroń (67%), Hanna Gronkiewicz- -Waltz (62%) oraz Jerzy Buzek (57%). W ciągu ostatniego miesiąca nie odnotowaliśmy zmian w poziomie zaufania do tych polityków.
♦ Po październikowej poprawie notowań dużej części polityków listopad przyniósł głównie stabilizację tych ocen oraz - w kilku przypadkach - niewielki spadek zaufania. Stosunkowo najwięcej w opinii badanych stracił Bronisław Geremek. Trochę gorsze niż przed miesiącem oceny uzyskali ponadto: Marian Krzaklewski, Lech Wałęsa oraz Jarosław Kalinowski.
♦ Spośród osobistości uwzględnionych w naszym rankingu z największą nieufnością spotykają się: Leszek Balcerowicz (47%) oraz Lech Wałęsa (45%). Tylko nieco mniej badanych nie ufa także Marianowi Krzaklewskiemu (42%), Józefowi Oleksemu (40%) oraz Hannie Suchockiej (38%).
Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (102), 5-9 listopada ‘98, reprezentatywna próba losowo-adresowa dorosłych mieszkańców Polski (N=1114).
Najważniejszym wydarzeniem tygodni dzielących kolejne badania poświęcone postrzeganiu głównych postaci sceny politycznej, mogącym wpływać na ich społeczny odbiór, wydają się dyskusje związane ze sprawą reformy podatkowej i podatków obowiązujących w przyszłym roku. Propozycje zmian w tym zakresie, a następnie brak poparcia przeważającej części posłów AWS dla kompromisowych propozycji rządu doprowadziły do krótkotrwałego wprawdzie, niemniej jednak ostrego kryzysu w łonie koalicji rządowej. Wydarzenia te rozgrywały się i były szeroko komentowane przez media w okresie realizacji badania1.
POLITYCY ZNANI I NIEZNANI
Spośród polityków uwzględnionych w naszym rankingu do grona najlepiej znanych opinii publicznej można zaliczyć przede wszystkim osoby piastujące dawniej lub obecnie najważniejsze funkcje w państwie i od dawna aktywne w życiu politycznym kraju. Powszechnie znani są zarówno obecny, jak i poprzedni prezydent, premier Jerzy Buzek a także Jacek Kuroń, Leszek Balcerowicz, Marian Krzaklewski oraz Hanna Suchocka. Tylko bardzo nielicznym z badanych nic nie mówią nazwiska Hanny Gronkiewicz-Waltz, Bronisława Geremka, Leszka Millera czy Jana Olszewskiego.
1 Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (102), 5-9 listopada ‘98, reprezentatywna próba losowo-adresowa dorosłych mieszkańców Polski (N=1114). - 2 -
Tabela 1. Zmiany znajomości polityków w procentach
Wskazania respondentów według terminów badań Politycy
V ‘98 VI ‘98 VII ‘98 VIII ’98 IX ‘98 X ‘98 XI ‘98
A. Kwaśniewski 99 100 100 99 100 99 100
L. Wałęsa 100 99 100 100 100 99 100
J. Buzek 99 99 99 98 99 98 99
J. Kuroń 99 - 99 99 99 98 99
L. Balcerowicz 98 98 98 98 98 97 98
M. Krzaklewski 97 97 98 96 98 96 98
H. Suchocka - 97 97 97 97 97 97
H. Gronkiewicz-Waltz 96 - 96 96 96 95 96
J. Oleksy - - - - - 95 96
B. Geremek 94 94 95 92 94 93 94
L. Miller 92 92 94 92 93 94 94
J. Olszewski 92 - - 90 92 91 92
J. Onyszkiewicz 67 69 68 66 66 69 69
A. Strzembosz ------67
M. Borowski - 63 65 61 64 65 62
J. Tomaszewski 54 57 58 58 64 62 60
J. Kalinowski 48 54 53 53 59 61 57
M. Płażyński 50 53 56 51 54 60 57
A. Grześkowiak 43 56 53 53 50 50 47
M. Pol 41 - - 36 47 50 45
J. Pałubicki ------30
L. Gardocki ------9
- 3 -
Mniej znanymi osobistościami sceny politycznej wciąż pozostają natomiast politycy AWS od ponad roku piastujący ważne funkcje w rządzie i państwie. Pomimo stopniowego wzrostu popularności wicepremiera Janusza Tomaszewskiego, dla dwóch piątych ankieto- wanych jest on wciąż postacią nieznaną. Jeszcze więcej badanych nie zna marszałków Sejmu i Senatu - Macieja Płażyńskiego oraz Alicji Grześkowiak. Bardzo mało znaną osobistością okazuje się także koordynator ds. służb specjalnych Janusz Pałubicki, którego nazwisko po raz pierwszy umieściliśmy na naszej liście - nie rozpoznaje go ponad dwie trzecie respondentów. Do grona mało znanych polityków można zaliczyć także lidera Unii Pracy Marka Pola (nie wie, kto to jest, ponad połowa ankietowanych) oraz prezesa PSL Jarosława Kalinowskiego (nie zna go ponad dwie piąte pytanych). Po niewielkim wzroście popularności w okresie wyborów samorządowych i poprzedzającej je kampanii obecnie - zapewne z racji rzadszej obecności w mediach - znajomość obu tych polityków jest nieco gorsza niż przed miesiącem. W związku z powołaniem Lecha Gardockiego na stanowisko I prezesa Sądu Najwyższego, w listopadzie po raz pierwszy umieściliśmy jego nazwisko na naszej liście. Nowy prezes Sądu Najwyższego nie zapisał się jeszcze w pamięci badanych, jego nazwisko rozpoznaje zaledwie co jedenasty z nich. Znacznie lepiej znaną postacią jest jego poprzednik na tym stanowisku Adam Strzembosz. Jednakże polityk ten zawdzięcza swoją popularność i pozycję zapewne nie tylko sprawowanej przez kilka lat funkcji prezesa Sądu Najwyższego, ale także kandydowaniu w ostatnich wyborach prezydenckich.
ZAUFANIE I NIEUFNOŚĆ
Listopad nie przyniósł zmian w czołówce rankingu polityków darzonych największym zaufaniem społecznym. Od wielu już miesięcy liderem rankingu jest Aleksander Kwaśniewski. Zaufaniem darzy go obecnie 71% ankietowanych, a więc niemal tyle samo, co przed miesiącem. Kolejne wysoko notowane miejsca, z wynikiem zbliżonym do październi- kowego, zajmują Jacek Kuroń (67%) oraz Hanna Gronkiewicz-Waltz (62%). Na tym samym
- 4 -
- dość wysokim - poziomie utrzymały się także notowania premiera Jerzego Buzka. Tak jak przed miesiącem zaufanie do niego deklaruje 57% ankietowanych. Lepsze niż obecnie oceny Jerzy Buzek miał jedynie w listopadzie ubiegłego roku, a więc bezpośrednio po objęciu urzędu premiera. Listopad nie przyniósł dużych zmian także w ocenie większości pozostałych polityków uwzględnionych w naszym badaniu. Inaczej jednak niż w październiku, który był dla klasy politycznej raczej korzystny, obecnie obserwujemy stabilizację ocen pozytywnych bądź - w niektórych przypadkach - ich spadek. Stosunkowo najwięcej w opinii badanych stracił Bronisław Geremek. Po odnotowanym w październiku wzroście zaufania (do 50%), w listopadzie liczba ufających ministrowi spraw zagranicznych zmalała o 5 punktów procentowych. Trochę gorsze niż przed miesiącem są także oceny Mariana Krzaklewskiego. Obecnie przewodniczącego NSZZ „Solidarność” darzy zaufaniem 36% ankietowanych, czyli o 4 punkty mniej niż przed miesiącem, nieznacznie (o 3 punkty procentowe) zwiększyła się natomiast liczba tych, którzy mu nie ufają. Ostatnio tak niski poziom zaufania do tego polityka odnotowaliśmy jesienią ‘92. Nieco gorsze oceny niż przed miesiącem uzyskali ponadto Lech Wałęsa oraz Jarosław Kalinowski (spadek zaufania po 4 punkty procentowe). Minimalnie - w granicach błędu pomiaru (o 3 punkty procentowe) - zmalało także zaufanie do Janusza Tomaszewskiego. Niekorzystną zmianę równoważy jednak w tym wypadku równie niewielki spadek odsetka badanych, którzy mu nie ufają. O tym, że listopad nie był zbyt korzystny dla polityków, świadczy fakt, że nie ma wśród nich takiego, który wyraźnie zyskałby w opinii respondentów. Jedyną pozytywną zmianą, jaką można odnotować, jest bardzo niewielki - zaledwie 3-punktowy spadek nieufności w stosunku do Leszka Balcerowicza oraz Marka Borowskiego. Oceny pozostałych polityków utrzymały się na niezmienionym poziomie.
- 5 -
Tabela 2. Stosunek do polityków w listopadzie ‘98 w procentach Politycy Zaufanie Nieufność Obojętność Nieznajomość Średnia
A. Kwaśniewski 71 14 12 0 2,02
J. Kuroń 67 11 18 1 1,68
H. Gronkiewicz-Waltz 62 14 16 4 1,66
J. Buzek 57 22 16 1 1,11
B. Geremek 45 22 22 6 0,58
L. Miller 42 30 18 6 0,17
H. Suchocka 37 38 19 3 -0,31
M. Krzaklewski 36 42 17 2 -0,46
L. Balcerowicz 34 47 13 2 -0,89
A. Strzembosz 34 13 16 33 0,96
J. Olszewski 32 27 26 8 0,05
J. Onyszkiewicz 31 11 21 31 0,67
L. Wałęsa 30 45 22 0 -0,89
J. Oleksy 28 40 23 4 -0,75
M. Płażyński 27 11 15 43 0,72
M. Borowski 26 15 16 38 0,40
J. Kalinowski 23 12 17 43 0,53
J. Tomaszewski 21 13 19 40 0,23
A. Grześkowiak 20 11 11 53 0,48
M. Pol 16 8 16 55 0,29
J. Pałubicki 9 6 10 70 0,12
L. Gardocki 1 1 5 91 0,03
Pominięto „trudno powiedzieć”.
- 6 -
Tabela 3. Zmiany zaufania do polityków w procentach Wskazania respondentów według terminów badań
Politycy ’96 ’97 ‘98
VII VIII X XI I III VII XI I III IV V VI VII VIII IX X XI
L. Balcerowicz 39 38 36 34 36 37 41 47 37 38 36 34 38 36 33 31 34 34
M. Borowski ------20 27 23 28 29 28 26 28 -- 27 29 26 26 26 26
J. Buzek ------64 55 55 52 51 53 53 52 53 57 57
L. Gardocki ------1
B. Geremek ------50 45 48 49 43 52 52 46 43 50 45
H. Gronkiewicz- -Waltz -- 42 48 49 54 46 56 -- -- 71 66 60 -- 64 60 57 63 62
A. Grześkowiak ------20 16 20 20 17 24 21 22 18 21 20
J. Kalinowski ------13 21 17 20 20 18 22 24 21 24 27 23
M. Krzaklewski 47 38 43 43 44 39 44 53 44 46 40 39 39 38 38 37 40 36
J. Kuroń -- 70 70 69 71 68 71 74 74 74 71 73 -- 71 67 69 67 67
A. Kwaśniewski 69 64 70 58 64 62 69 73 75 66 73 70 70 74 74 74 72 71
L. Miller -- 31 36 30 36 30 40 42 42 35 35 38 39 45 40 40 44 42
J. Oleksy 31 31 37 29 30 30 26 29 ------29 28
J. Olszewski 43 45 44 42 45 37 41 38 34 42 35 36 -- -- 35 35 34 32
J. Onyszkiewicz ------39 35 35 32 30 34 32 30 30 32 31
J. Pałubicki ------9
M. Płażyński ------19 18 22 21 21 23 23 20 23 28 27
M. Pol ------19 17 16 -- -- 12 18 17 16
A. Strzembosz ------34
H. Suchocka 45 ------45 -- -- 44 40 51 44 -- 40 39 42 39 39 37
J. Tomaszewski ------18 20 23 19 19 22 21 25 26 24 21
L. Wałęsa 41 35 40 37 38 33 41 -- 32 36 36 34 34 30 31 33 34 30
- 7 -
Tabela 4. Zmiany nieufności do polityków w procentach Wskazania respondentów według terminów badań
Politycy ’96 ’97 ‘98
VII VIII X XI I III VII XI I III IV V VI VII VIII IX X XI
L. Balcerowicz 36 36 35 33 33 34 30 34 44 38 45 44 42 46 48 48 50 47
M. Borowski ------19 18 16 17 18 16 16 15 -- 17 15 15 15 18 15
J. Buzek ------8 18 21 23 24 27 24 28 25 23 22
L. Gardocki ------1
B. Geremek ------22 24 21 22 25 20 19 24 22 22 22
H. Gronkiewicz- -Waltz - 29 24 23 18 23 18 -- -- 8 12 15 -- 12 17 18 15 14
A. Grześkowiak ------10 12 8 12 11 12 14 13 15 11 11
J. Kalinowski ------5 9 9 9 11 13 13 11 15 14 13 12
M. Krzaklewski 30 32 30 27 29 35 36 31 40 36 42 41 42 41 41 41 39 42
J. Kuroń -- 13 11 11 11 13 10 10 8 11 11 11 -- 10 14 11 12 11
A. Kwaśniewski 19 21 17 22 19 22 16 17 12 17 15 14 15 10 12 13 14 14
L. Miller -- 30 28 31 29 31 30 32 27 36 34 33 31 27 30 28 30 30
J. Oleksy 43 44 40 43 44 44 46 46 ------41 40
J. Olszewski 29 29 28 25 24 31 27 34 35 28 32 32 -- -- 30 29 28 27
J. Onyszkiewicz ------9 10 8 10 11 10 10 12 10 10 11
J. Pałubicki ------6
M. Płażyński ------7 11 9 13 11 14 16 12 12 12 11
M. Pol ------8 7 8 -- -- 8 9 8 8
A. Strzembosz ------13
H. Suchocka 30 ------25 -- -- 34 37 27 33 -- 34 36 35 39 39 38
J. Tomaszewski ------6 10 11 15 16 16 19 15 17 16 13
L. Wałęsa 41 44 40 41 40 44 38 -- 49 43 44 46 45 49 50 46 45 45
- 8 -
Spośród osobistości uwzględnionych w naszym rankingu, z największą nieufnością spotykają się Leszek Balcerowicz (47%) oraz Lech Wałęsa (45%). Tylko nieco mniej badanych nie ufa także Marianowi Krzaklewskiemu (42%) i Józefowi Oleksemu (40%). W przypadku wszystkich tych polityków odsetek badanych wyrażających nieufność do nich wyraźnie przewyższa liczbę deklarujących zaufanie. Stosunkowo najrzadziej ankietowani deklarują nieufność do osób mniej im znanych, takich, jak: Janusz Pałubicki (6%), Marek Pol (8%), Alicja Grześkowiak (11%) czy Maciej Płażyński (11%). Spośród polityków dobrze znanych podobnie rzadko z nieufnością badanych spotykają się jedynie liderzy rankingu zaufania: Jacek Kuroń (11%) oraz nieco częściej Hanna Gronkiewicz-Waltz (14%) i Aleksander Kwaśniewski (14%).
ŚREDNIE OCEN
Badani wyrażają swój stosunek do poszczególnych polityków posługując się jedenastopunktową skalą, której skrajne punkty można określić, z jednej strony, jako głęboką nieufność, z drugiej zaś - jako bardzo duże zaufanie. Miarą pozwalającą uchwycić siłę negatywnych i pozytywnych nastawień, a zarazem wyeliminować wpływ różnic wynikających ze stopnia znajomości poszczególnych polityków, jest średnia ocen. Podobnie jak w ubiegłych miesiącach liderem rankingu średnich jest Aleksander Kwaśniewski, wyprzedzając Jacka Kuronia oraz Hannę Gronkiewicz-Waltz. Kolejne miejsca ze znaczną już stratą wobec pierwszej trójki zajmują: premier Jerzy Buzek oraz Adam Strzembosz. Do grona polityków, którzy - jak świadczy średnia ocen - spotykają się z wyraźnie pozytywną oceną badanych, można zaliczyć także Macieja Płażyńskiego, Janusza Onyszkiewicza, Bronisława Geremka oraz Jarosława Kalinowskiego.
- 9 -
CBOS RYS. 1. ŚREDNIE OCEN W LISTOPADZIE
Aleksander Kwaśniewski 2,02
Jacek Kuroń 1,68
Hanna Gronkiewicz-Waltz 1,66
Jerzy Buzek 1,11
Adam Strzembosz 0,96
Maciej Płażyński 0,72
Janusz Onyszkiewicz 0,67
Bronisław Geremek 0,58 Jarosław Kalinowski 0,53
Alicja Grześkowiak 0,48
Marek Borowski 0,4
Marek Pol 0,29
Janusz Tomaszewski 0,23 Leszek Miller 0,17
Janusz Pałubicki 0,12
Jan Olszewski 0,05 Lech Gardocki 0,03
-0,31 Hanna Suchocka -0,46 Marian Krzaklewski -0,75 Józef Oleksy
-0,89 Leszek Balcerowicz -0,89 Lech Wałęsa
- 10 -
Tabela 5. Zmiany średniej ocen Politycy Średnia ocen Średnia ocen Różnica w październiku w listopadzie
J. Tomaszewski 0,08 0,23 0,15
M. Borowski 0,27 0,40 0,13
J. Olszewski -0,01 0,05 0,06
J. Buzek 1,06 1,11 0,05
H. Suchocka -0,36 -0,31 0,05
L. Balcerowicz -0,93 -0,89 0,04
M. Płażyński 0,71 0,72 0,01
A. Kwaśniewski 2,03 2,02 -0,01
A. Grześkowiak 0,51 0,48 -0,03
H. Gronkiewicz-Waltz 1,70 1,66 -0,04
J. Kuroń 1,74 1,68 -0,06
J. Onyszkiewicz 0,76 0,67 -0,09
J. Kalinowski 0,65 0,53 -0,12
L. Miller 0,31 0,17 -0,14
M. Pol 0,45 0,29 -0,16
M. Krzaklewski -0,29 -0,46 -0,17
L. Wałęsa -0,72 -0,89 -0,17
B. Geremek 0,91 0,58 -0,33
- 11 -
Z porównania średnich ocen uzyskanych w dwóch ostatnich miesiącach wynika, że na ogół niewielkie zmiany w poziomie zaufania do polityków, jakie odnotowaliśmy w listo- padzie, nie miały większego wpływu na całościową ocenę większości z nich. W tym sensie listopad okazuje się raczej miesiącem stabilizacji dotychczasowych ocen niż jakichś radykalnych zmian w odbiorze głównych postaci sceny politycznej. Politykiem, który w ciągu ostatniego miesiąca stosunkowo najwięcej stracił (różnica średnich -0,33), jest Bronisław Geremek. Porównywalne pogorszenie się ocen (tzn. spadek zaufania i niewielki wzrost nieufności) w niewielkim stopniu zaważyły natomiast na całościowej ocenie budzącego znacznie więcej kontrowersji, ale zarazem dużo lepiej znanego ankietowanym przewodni- czącego NSZZ „Solidarność” Mariana Krzaklewskiego (różnica średnich -0,17). Równie nieznacznie pogorszyła się całościowa ocena Lecha Wałęsy. Zmiany na korzyść w postrzeganiu przez respondentów przedstawicieli sceny politycznej są minimalne. W stosunku do ubiegłego miesiąca nieznaczny wzrost średniej ocen notujemy jedynie w przypadku Janusza Tomaszewskiego (różnica średniej +0,15) oraz Marka Borowskiego (+0,13).
Najniższą średnią ocen uzyskali Lech Wałęsa oraz Leszek Balcerowicz, przy czym obecny wicepremier nieco częściej spotyka się z nieufnością badanych i jest bardziej kontrowersyjnie oceniany niż były prezydent. Tylko niewiele lepiej odbieranym politykiem jest Józef Oleksy. Średnią ze znakiem ujemnym, a więc lokującą się na skali ocen po stronie nieufności, uzyskali także: Marian Krzaklewski oraz Hanna Suchocka.
Opracowała
Agnieszka CYBULSKA