MANON LESCAUT Giacomo Puccini dyrektor naczelny Tomasz Bęben

dyrektor generalny Peter Gelb dyrektor muzyczny James Levine

prezes Ryszard Rutkowski wiceprezes Jacek Jankowski 2.

Roberto Alagna (Kawaler des Grieux), Kristīne Opolais ( Lescaut)

Prapremiera w Teatro Regio w Turynie – 1 lutego 1893 roku Premiera w The w Nowym Jorku – 12 lutego 2016 roku Transmisja przedstawienia z The Metropolitan Opera w Nowym Jorku – 5 marca 2016 roku Przedstawienie trwa około trzech godzin i piętnastu minut (z dwiema przerwami) Przedstawienie w języku włoskim z napisami w językach polskim i angielskim Giacomo Puccini 3.

MANON LESCAUT OPERA (DRAMMA LIRICO) W CZTERECH AKTACH LIBRETTO: MARCO PRAGA, DOMENICO OLIVA, LUIGI ILLICA, GIUSEPPE GIACOSA, RUGGERO LEONCAVALLO, GIACOMO PUCCINI, GIULIO RICORDI – WEDŁUG POWIEŚCI ANTOINE-FRANÇOIS PRÉVOSTA

OSOBY Manon Lescaut sopran Lescaut, jej brat baryton Kawaler des Grieux Geronte de Ravoir, poborca podatkowy bas Edmondo, student tenor Oberżysta bas Baletmistrz tenor Śpiewak mezzosopran Sierżant bas Latarnik tenor Kapitan bas

REALIZATORZY reżyseria dekoracje Rob Howell kostiumy Fotini Dimou światło Peter Mumford choreografia Sara Erde przygotowanie chóru Donald Palumbo

OBSADA Manon Lescaut Kristīne Opolais Lescaut Massimo Cavalletti Kawaler des Grieux Roberto Alagna Geronte de Ravoir Brindley Sherratt Edmondo Zach Borichevsky Zarządca hotelu Philip Cokorinos Baletmistrz Scott Scully Śpiewak Virginie Verrez Sierżant Brandon Cedel Zamiatacz ulic Andrew Bidlack Kapitan statku Richard Bernstein chór, orkiestra dyrygent Fabio Luisi

AKCJA ROZGRYWA SIĘ WE FRANCJI W LATACH CZTERDZIESTYCH XX WIEKU (W ORYGINALE – W DRUGIEJ POŁOWIE XVIII WIEKU) 4.

FABIO LUISI DYRYGENT Włoch, główny dyrygent The Metropolitan i Tonkünstlerorchester w Wiedniu (1995–2000). Opera (od 2011 r.), a także dyrektor muzyczny Prowadził przedstawienia w Wiener Staatsoper, Opernhaus Zürich (od 2012 r.), uhonorowany Bayerische Staatsoper, Royal Opera House nagrodą Grammy i dwukrotnie ECHO Klassik. Covent Garden i Deutsche Oper w Berlinie. Wcześniej był dyrektorem muzycznym Dyrygował New York Philharmonic, Wiener Semperoper w Dreźnie i Dresden Staatskapelle Philharmoniker, Orchestra dell’Accademia (2004-2010), dyrektorem artystycznym Nazionale di Santa Cecilia i Royal Concertgebouw MDR Sinfonieorchester w Lipsku (1999–2007), w Amsterdamie. Aktualnie w Met prowadzi dyrektorem muzycznym Orchestre de la Suisse także przedstawienia Rycerskości wieśniaczej Romande (1997–2002), głównym dyrygentem M. Mascagniego i Pajaców R. Leoncavalla Graz Philharmonic Orchestra (1990–1995) oraz Wesela Figara W.A. Mozarta.

KRISTĪNE OPOLAIS MANON LESCAUT (SOPRAN) Łotyszka, zaliczana do najwybitniejszych A. Boita, Racheli w Żydówce J.F. Halévy’ego, współczesnych sopranów pucciniowskich. Rusałki w operze A. Dvořáka, Amelii Występuje w Wiener Staatsoper, Deutsche w Simonie Boccanegrze i Desdemony Staatsoper w Berlinie, Bayerische Staatsoper, w Otellu G. Verdiego, Witellii w Łaskawości Teatro alla Scala i Royal Opera House Covent Tytusa W.A. Mozarta, Tatiany w Eugeniuszu Garden, w Met aktualnie śpiewa partie Onieginie P. Czajkowskiego, Jenufy w operze Cio-Cio-San w Madame Butterfly i Mimi L. Janáčka, Neddy w Pajacach R. Leoncavalla w Cyganerii, wcześniej – Magdy w Jaskółce. i in. Koncertuje z Symphonieorchester des Jej repertuar obejmuje ponadto partie: Bayerischen Rundfunks, WDR Sinfonieorchester Florii Toski i Musetty w Cyganerii, a także Köln, Tonhalle Orchester Zürich, Stockholm Małgorzaty i Heleny Trojańskiej w Mefistofelesie Philharmonic i Filarmonica della Scala.

MASSIMO CAVALLETTI LESCAUT (BARYTON) Włoch. Regularnie występuje w Teatro Barcelony, Tokio, Hamburga, Drezna, Brukseli alla Scala (Figaro w Cyruliku sewilskim i Amsterdamu. W latach 2007–2011 był G. Rossiniego, Schaunard w Cyganerii członkiem zespołu Opernhaus Zürich, śpiewał G. Pucciniego, Henryk Ashton w Łucji tam m.in. partie: Ruggiera w Żydówce z Lammermooru G. Donizettiego, Paolo Albiani J.F. Halévy’ego, Króla w Cydzie J. Masseneta w Simonie Boccanegrze, Rodrigo w Don i Escamilla w G. Bizeta. Na płytach DVD Carlosie i Ford w Falstaffie G. Verdiego), ukazały się nagrania Cyganerii G. Pucciniego Covent Garden (Doktor Malatesta z Salzburger Festspiele i Palau de les Arts w Don Pasquale G. Donizettiego, Marcello Reina Sofia w Walencji, Falstaffa z Opernhaus w Cyganerii G. Pucciniego – w tej roli Zürich oraz Simona Boccanegry G. Verdiego również w Met), a także na scenach Florencji, z Teatro alla Scala z jego udziałem. Giacomo Puccini Manon Lescaut 5.

ROBERTO ALAGNA KAWALER DES GRIEUX (TENOR) Francuz. Wkrótce po zdobyciu pierwszej a także V. Cosmy. W przedstawieniach nagrody w Konkursie L. Pavarottiego transmitowanych z Met wystąpił w rolach: w 1988 r. wystąpił w roli Alfreda w Traviacie Ruggera w Jaskółce i Cavaradossiego w Tosce G. Verdiego podczas Glyndebourne Festival G. Pucciniego, Don José w Carmen G. Bizeta, Opera, dwa lata później – w Teatro alla tytułowej w Don Carlosie oraz Radamesa Scala, co zapoczątkowało międzynarodową w Aidzie G. Verdiego, wkrótce – Pinkertona karierę tego artysty. Jego repertuar obejmuje w Madame Butterfly G. Pucciniego. Francuska partie z oper Ch.W. Glucka, G. Donizettiego, prasa nadała mu tytuł Osobowości Muzycznej G. Pucciniego, Ch. Gounoda, J. Masseneta, Roku (1994), angielscy krytycy uhonorowali G. Bizeta, J. Offenbacha, F. Alfana, H. Berlioza, Nagrodą im. L. Oliviera (1995). Jest kawalerem G. Fauré, R. Leoncavalla, G. Verdiego, Orderu Sztuki i Literatury oraz Legii Honorowej.

BRINDLEY SHERRATT GERONTE DE RAVOIR (BAS) Anglik. Wiele lat był solistą English National i Spodka w Śnie nocy letniej B. Brittena, Opera (Sarastro w Czarodziejskim flecie Arkela w Peleasie i Melizandzie C. Debussy’ego, W.A. Mozarta, Książę Griemin w Eugeniuszu Ramfisa w Aidzie, Filipa II w Don Carlosie, Onieginie P. Czajkowskiego, Pimen w Borysie Sparafucile w Rigoletcie i Banka w Makbecie Godunowie M. Musorgskiego, Fiesco w Simonie G. Verdiego. Wkrótce w Lyric Opera w Chicago Boccanegrze G. Verdiego). Jego repertuar zaśpiewa partię Doktora w Wozzecku obejmuje także partie Wagnerowskie A. Berga. W Met po raz pierwszy wystąpił (Król Marek w Tristanie i Izoldzie, Veit Pogner w 2015 r. (Trulove w Żywocie rozpustnika w Śpiewakach norymberskich, Daland I. Strawińskiego). Jest wykładowcą Royal w Holendrze tułaczu, Fasolt w Złocie Renu) Academy of Music. Wziął udział w wielu oraz partie: Johna Claggarta w Billym Buddzie nagraniach muzyki dawnej.

RICHARD EYRE REŻYSER Anglik. W Polsce znany jest jako twórca filmów: Traviata w Covent Garden z A. Gheorghiu Iris (z J. Dench i K. Winslet) i Notatek o skandalu pod dyrekcją G. Soltiego. Został uhonorowany (z J. Dench i C. Blanchett). Reżyserował w Royal nagrodą BAFTA (za Tumbledown – film o wojnie National Theatre, był dyrektorem artystycznym na Falklandach, z C. Firthem) i pięciokrotnie Nottingham Playhouse. Najgłośniejsze Nagrodą im. L. Oliviera. Jest kawalerem jego spektakle to: Hamlet W. Szekspira francuskiego Orderu Sztuki i Literatury, Orderu (z J. Pryce’em, 1980 i D. Day-Lewisem, 1989), Imperium Brytyjskiego, doktorem honoris Król Lir W. Szekspira (z I. Holmem) i John causa Uniwersytetu w Nottingham, królowa Gabriel Borkman H. Ibsena (z P. Scofieldem Elżbieta II nadała mu tytuł szlachecki. W Met i V. Redgrave). Pierwszym wyreżyserowanym wyreżyserował Carmen G. Bizeta, Werthera przez niego przedstawieniem operowym była J. Masseneta i Wesele Figara W.A. Mozarta. 6.

ZAWSZE WOLNA, ZAWSZE PŁOCHA

Historia Manon Lescaut i kawalera des Grieux dzieje się współcześnie, na oczach przejętych widzów, realnie.

1. „Sempre libera degg’io folleggiar rzadziej. Zostawmy na boku kwestię, di gioia in gioia” – te słowa śpiewa który z nich był lepszym pisarzem, oczywiście Violetta Valéry w Traviacie zastanówmy się raczej, jaka postać (1853), a nie Manon, lekkomyślna mogła wywrzeć większe wrażenie bohaterka powieści Historia Manon na kompozytorach i ich librecistach. Lescaut i kawalera des Grieux oraz Szlachetna kurtyzana, która – nie kilku powstałych później oper, między godząc się na ukartowany związek innymi dzieła Jules`a Masseneta. z bogatym bankierem – popełnia Od 1731 roku, kiedy to Antoine samobójstwo po pierwszej spędzonej Prévost opublikował swoją powieść, z nim nocy, czy śmiertelnie chora do roku prapremiery Manon Lescaut młoda kobieta czyniąca wszystko Giacoma Pucciniego (1893) upłynęło dla dobra swego wybranka? Post półtora stulecia z okładem, a wraz factum pytanie wydaje się retoryczne, z nim ładnych kilka epok w dziejach wiadomo przecież, że Małgorzata zachodniej kultury. Na pierwotny Gautier to literacki pierwowzór obraz Manon, kobiety lekkomyślnej Violetty Valéry, bohaterki jednej i pustej, nałożyły się cechy, jakimi z najpopularniejszych oper swoje bohaterki obdarzali pisarze, Giuseppe Verdiego, fabuła powieści by wstępnie wspomnieć jedynie Balzaka natomiast nie stała się o Balzaku i Dumasie. Czytelnicy źródłem inspiracji dla żadnego i widzowie doceniają realizm, operowego kompozytora. a łatwiejszym do przełknięcia czyni go melodramatyczna nuta. Może Czy na początku ścieżki, to jest jeden z powodów, dla których po której stąpa Violetta Valéry, życie Małgorzaty Gautier wzbudza a w perspektywie majaczy po latach nieporównanie większe niedookreślona postać Lulu, emocje niż smutne przypadki, jakie spostrzegamy ślad Manon? stały się udziałem Estery Van Gobseck. Aleksander Dumas syn, autor Damy 2. „Zawsze wolna, zawsze kameliowej (1848), bywa jeszcze płocha, pośród zabaw i radości…” czytywany, Honoriusz Balzak, który Te słowa równie dobrze mogłaby napisał Blaski i nędze życia kurtyzany zanucić lekkomyślna Manon (1838–1847), już zdecydowanie Lescaut . Słowo „lekkomyślność” Giacomo Puccini Manon Lescaut 7.

Kristīne Opolais (Manon Lescaut) 8.

ma wiele synonimów – są wśród subtelny, że do opisu wystarczy pióro nich „beztroska”, „nierozwaga”, realisty. Naturalizm nie jest konieczny. „niefrasobliwość” i „nieostrożność”. To jeszcze nie ta epoka. Dziewczyna z powieści Prévosta miała wszystkie te cechy z naddatkiem, Ale wkrótce nadejdzie nowe. co czyniło z niej osóbkę tyleż Gustaw Flaubert opublikował Panią ponętną, ile niebezpieczną. Autor Bovary w 1857 roku, a czytelnikami nie stwarza kawalerowi des Grieux wstrząsnęła nie tylko „niemoralna” żadnych możliwości uniknięcia treść, ale i niemal dokumentalna upadku, w gruncie rzeczy utwór forma powieści. Idea padła osiemnastowiecznego pisarza staje na podatny grunt – już kilka lat w rzędzie innych moralizatorskich później skodyfikuje ją Emil Zola. powiastek tego czasu. Od dzieł Arcydziełem naturalizmu jest wydana Diderota i Woltera różni się wszakże przezeń w 1880 roku, jako dziewiąty zasadniczo: to, co najistotniejsze, tom cyklu Rougon-Macquartowie, to – intencjonalnie – obraz wszelkich powieść Nana. Czy trzeba wspominać, niebezpieczeństw czyhających że opowieść o losach młodej na człowieka, który ulegnie fizycznej prostytutki (już nawet nie kurtyzany), żądzy, to zaś, co najciekawsze która unieszczęśliwia związanych – to ukazanie owej żądzy w całej z nią mężczyzn, często prowadząc jej złowieszczej atrakcyjności. ich do zguby, w znacznym stopniu Tu i teraz. Historia Manon Lescaut przypomina schemat fabularny i kawalera des Grieux dzieje się więc utworów Prévosta lub Balzaka? współcześnie, na oczach przejętych Inaczej rozłożone są jednak akcenty, widzów, realnie. Niepotrzebny jest inne jest obrazowanie. Naturalizm, sztafaż starożytności, Manon i Thais ten prawdziwie francuski „wynalazek”, – antyczna kurtyzana, wykreowana zrobił w literaturze oszałamiającą sto kilkadziesiąt lat później przez karierę. I nie tylko w literaturze. Anatola ’a (dodajmy, tytułowa bohaterka innej opery Masseneta) 3. Idee padły na żyzny grunt tuż – stoją na antypodach. W postaci za francuską granicą. Wierne Manon można z łatwością doszukiwać odwzorowywanie rzeczywistości, się cech, które później odnajdziemy zwrócenie się ku współczesnym u Estery i Małgorzaty, ale pamiętajmy problemom społecznym w całej o zasadniczej różnicy: dla Manon ich złożoności, a zwłaszcza związek z człowiekiem, który może – w warstwie estetycznej – zerwanie zapewnić jej oczekiwaną pozycję z symbolizmem, to hasła, jakie materialną, jest sposobem życia, na swych sztandarach wymalowali nie profesją. Ona i des Grieux to Giovanni Verga i Luigi Capuana para zakochanych i zagubionych (by wymienić tylko najwybitniejszych nieco dzieciaków (o czym będzie przedstawicieli włoskiego nurtu). pamiętać Massenet, Puccini założy Sztuka miała odzwierciedlać prawdę zaś, że bohaterowie co nieco o człowieku we wszystkich jego wiedzą już o życiu; wpływ lektury uwarunkowaniach społecznych, Dumasa zdaje się tu wyraźny). Obraz również uczuciowych, przyjął się więc „wiecznej kobiecości” jest wszak na tyle termin „weryzm” na jego określenie Giacomo Puccini Manon Lescaut 9.

(z łacińskiego verus – prawdziwy). Masseneta po znakomitej premierze Wśród autorów – może i minorum w paryskiej Opéra Comique gentium, acz na pewno sprawnych podbijała kolejne sceny Europy. warsztatowo literatów – warto Naprawdę trzeba być młodym, zwrócić uwagę na dwa nazwiska, mieć masę długów i nieposkromione bez których historia opery byłaby ambicje, by pokusić się o starcie inna: to Giuseppe Giacosa i Luigi z takim rywalem. Niezwykły splot Illica, libreciści Cyganerii, Toski okoliczności sprawił, że w pracy i Madamy Butterfly Pucciniego nad nową operą pomagał Pucciniemu (Illica stworzył jeszcze libretto opery (od strony literackiej!) inny, późniejszy Andrea Chénier Umberta Giordana). konkurent, Ruggero Leoncavallo. A zaczęło się wszystko od Manon Sytuacja wydaje się z pozoru Lescaut. I trudności finansowych niezrozumiała, ale trzeba wspomnieć, Giacoma Pucciniego, który – wobec że prapremiera Pajaców braku sukcesu swojej drugiej opery, odbędzie się dopiero w roku 1892, Edgara (1889) – mógł liczyć wyłącznie a Leoncavallo w owym czasie miał na trzysta lirów miesięcznej stałej już za sobą nie tylko studia muzyczne pożyczki od swego wydawcy, Giulia w Neapolu, ale i humanistyczne Ricordiego. Szef muzycznej oficyny na uniwersytecie w Bolonii. Pomysł był bowiem jedną z nielicznych Ricordiego, by skojarzyć ze sobą osób, które w talent kompozytora obiecujące talenty obu panów, nie zwątpiły. W 1890 roku Puccini wydawał się doskonały. miał trzydzieści dwa lata, żonę i dwoje dzieci, wielkie ambicje, 4. Jednak nie udało się. Późniejszy za sobą dwie nieudane premiery twórca Cyganerii nie znalazł (Willid oraz wspomnianego Edgara) wspólnego języka z późniejszym i całą masę długów. Z listu do brata, twórcą Cyganerii (to nie lapsus datowanego 5 stycznia 1890 roku, – obaj kompozytorzy napisali, dowiadujemy się, że zaczął pracę niewiele później, dzieło o tej samej nad nową operą – właśnie Manon tematyce i pod takim samym tytułem, Lescaut. Książkę Prévosta otrzymał ale to Puccini osiągnął sukces). w prezencie podobno kilka dni Niezupełnie udała się również wcześniej, wrażenie, jakie zrobiła współpraca z komediopisarzem na kompozytorze, musiało być Markiem Pragą, twórcą scenariusza piorunujące. Był tylko jeden szkopuł: opery, i jego przyjacielem, poetą przed sześcioma laty (1884) swoją Domenikiem Olivą: po pierwszych operę zatytułowaną po prostu wybuchach entuzjazmu (które nota Manon, a opartą na tej samej bene skłoniły Giulia Ricordiego powieści, przedstawił światu słynny do natychmiastowego podpisania i odniósł gigantyczny umowy), Puccini zmienił zdanie, sukces nie tylko we własnej ojczyźnie a żądanych przezeń radykalnych (a przeszło trzydzieści lat wcześniej, poprawek Praga nie zaakceptował, w 1857 roku, cieszący się wówczas wycofując swój udział popularnością Daniel Auber z nieco w przedsięwzięciu. Na placu boju mniejszym powodzeniem przedstawił pozostał cierpliwszy nieco Oliva, Paryżowi swoją Manon). Opera wyrozumiałość poety miała wszakże 10.

Kristīne Opolais (Manon Lescaut), Roberto Alagna (Kawaler des Grieux) Giacomo Puccini Manon Lescaut 11.

swoje granice. Gdy nad rękopisem siostry Violetty. Ale, co ciekawe, dzieła pozostał osamotniony Puccini, dzieło Pucciniego nie wyrugowało nieoceniony Ricordi zasięgnął rady z teatralnych scen opery Masseneta znanego dramatopisarza, Giuseppe ani wówczas, ani dziś. Różnice Giacosy, który poradził, by tekstowi w języku muzycznym są uderzające. przyjrzał się pewien dobrze rokujący Massenet jest zakorzeniony poeta, Luigi Illica. I to on dał w tradycji dziewiętnastowiecznej satysfakcjonującą Pucciniego wersję opery francuskiej, choć ostatniego aktu. z zainteresowaniem przygląda się Wagnerowskiej teorii motywów Policzmy: Leoncavallo, Praga, Oliva, przewodnich, co słychać w wielu Illica. Dorzućmy konsultantów, którzy sytuacjach scenicznych. Puccini również mieli wpływ na literacki na jego tle wydaje się nowatorem „efekt finalny”: Giacosę i Ricordiego właśnie w języku harmonicznym! oraz samego Pucciniego. Siedem Technika instrumentalna włoskiego osób. Czy trzeba się dziwić, twórcy świadczy o znajomości że na karcie tytułowej opublikowanej najnowszych tendencji epoki. przez Ricordiego partytury widnieje Muzykologowie nie bez podziwu proste zdanie: Manon Lescaut, wskazują na środki harmoniczne, dramma lirico in quattro atti, które mogłyby się znaleźć nawet musica di Giacomo Puccini? w dziełach Debussy’ego. A skłonność do operowania nierozwiązanymi 5. „Prima la musica e poi le parole” dysonansami i niekonwencjonalne – czy rzeczywiście? Żadna reguła zestawianie akordów, by osiągnąć nie jest bezwyjątkowa, a przypadek zaskakujący efekt brzmieniowy Manon Lescaut świadczy (co w sposób najpełniejszy wyrazi się dowodnie, że odpowiednie słowa po przeszło trzydziestu latach są niezbędnym budulcem. A jaka w ), stanowią jego „znak muzyka zabrzmiała po raz pierwszy rozpoznawczy”. Wyrazistość treściowa w turyńskim Teatro Regio 1 lutego wespół z powabem muzyki znalazły 1893 roku? Na pewno atrakcyjna. poklask u publiczności i krytyków. Willidy i – zwłaszcza – Edgar zostały Manon Lescaut kazała zastanowić się, wspaniałomyślnie wybaczone, który z kompozytorów tego pokolenia kompozytor blisko trzydzieści razy wysunie się na czoło. kłaniał się po opadnięciu kurtyny. Nieszczęśliwa, lekkomyślna, Premiera następnej opery Pucciniego, słodka Manon rozpoczęła podróż wspomnianej wcześniej Cyganerii, po świecie śladami swej starszej rozwiała wszelkie wątpliwości.

Lech Koziński recenzent i publicysta muzyczny, w latach 1993–2013 współpracownik „Ruchu Muzycznego”; w latach dziewięćdziesiątych XX wieku współpracownik nieistniejących już pism muzycznych „Studio” i „Klasyka” oraz Programu 2 Polskiego Radia 12. Giacomo Puccini Manon Lescaut 13. 14.

STRESZCZENIE LIBRETTA

Francja, lata czterdzieste XX wieku AKT II

AKT I Dom w Paryżu. Manon opuściła des Grieux i mieszka z Geronte Plac w Amiens. Edmondo otoczona luksusem, lecz nudzi ją i towarzyszący mu studenci flirtują jej obecne życie. Gdy wspomina z dziewczętami z fabryki. Przyjaciel swojego młodego kochanka, Edmonda, des Grieux, także student, jej brat obiecuje, że przyprowadzi nie przyłącza się do nich. Przybywa go do niej. Tymczasem zjawiają się poborca podatkowy Geronte zaproszeni przez Geronte muzycy, i Lescaut, żołnierz, wraz ze swą którzy sławią jej urodę w napisanym młodszą siostrą, Manon. Des Grieux przez niego madrygale. Dziewczyna zakochuje się w niej od pierwszego tańczy i śpiewa, a kiedy Geronte wejrzenia. Dowiedziawszy się, i jego przyjaciele wychodzą, Manon że ojciec wbrew jej woli wysyła ją obiecuje, że wkrótce za nimi podąży. do klasztoru, postanawia temu Pojawia się des Grieux, czyniąc przeszkodzić. Geronte, któremu ukochanej wyrzuty. Manon udaje się Manon wpadła w oko, z cichym jeszcze raz go omotać, lecz czułe przyzwoleniem Lescauta zamierza spotkanie przerywa Geronte, który ją uprowadzić. Ich rozmowę słyszy niespodziewanie powrócił. Grozi Edmondo. Ostrzega des Grieux, a ten młodym kochankom zemstą. Nadbiega namawia Manon na wspólną ucieczkę Lescaut z wiadomością, że Geronte do Paryża. Geronte chce ruszyć złożył na nich doniesienie, nie mają w pogoń, lecz Lescaut zapewnia go, zatem chwili do stracenia. Dziewczyna że jego siostra nie zostanie długo nie potrafi oprzeć się pokusie zabrania u boku biednego studenta i że swojej biżuterii, co opóźnia ucieczkę. wkrótce sprowadzi ją do poborcy. Zostaje aresztowana.

Przerwa Przerwa

INTERMEZZO

Uwięzienie: podróż do Hawru. Przemyślenia des Grieux. Giacomo Puccini Manon Lescaut 15.

AKT III

Dziedziniec więzienia w porcie w Hawrze. Świt. Des Grieux czeka pod więzieniem, w którym przetrzymywana jest Manon. Lescaut przekupuje wartownika, aby umożliwić siostrze spotkanie z kochankiem, a sam próbuje zorganizować jej ucieczkę. Pada strzał, próba się nie powiodła, wywołując alarm w więzieniu. Żołnierze przywracają porządek i kapitan przed wejściem na statek, którym mają dopłynąć do miejsca zesłania, wystawia deportowane więźniarki, głównie prostytutki, na widok zgromadzonej gawiedzi. Des Grieux w desperacji chwyta broń Lescauta i najpierw grozi kapitanowi, a następnie błaga go, by pozwolił mu popłynąć z ukochaną jako członek załogi.

AKT IV

Pustkowie. Manon i des Grieux biegną przed siebie. Wycieńczeni i spragnieni, są u kresu sił. Des Grieux pozostawia Manon, a sam wyrusza na poszukiwanie wody. Gdy wraca, dziewczyna jest umierająca. Przed śmiercią wyznaje mu miłość.

NA PODSTAWIE MATERIAŁÓW THE METROPOLITAN OPERA 16.

„MANON LESCAUT” – KU POPRAWIE OBYCZAJÓW

W XVIII wieku kobiety były podporządkowane i uzależnione od woli mężczyzn. Wydobycie się spod tej kurateli zwykle prowadziło je do kupczenia własnym ciałem.

„Straszliwy przykład namiętności” w tej powiastce szczegółów, które – tak przedstawiał swoją powieść by nie mogły posłużyć ku poprawie Historia Manon Lescaut i kawalera obyczajów”. Czy eksponowanie des Grieux ksiądz Antoine-François moralizatorskiego przeznaczenia Prévost d’Exiles. Prévost to autor powieści stanowiło wyłącznie figurę bardzo płodny, a burzliwe koleje jego stylistyczną właściwą literaturze losu również mają literacki smak. osiemnastego stulecia, skoro we Francji nawet wydawnictwa W swoim życiu (1697–1763) pornograficzne, przesycone dwukrotnie wybierał żywot zakonny, naturalistycznymi opisami aktów ale obie próby sfinalizował ucieczkami seksualnych, przedstawiano z klasztorów, przyjął święcenia (z powodów cenzuralnych) jako kapłańskie, walczył jako żołnierz, dziełka mające przestrzegać działał jako dziennikarz, mieszkał i umoralniać? Jednak nie. Wielką we Francji, Anglii i Holandii, imał się namiętność ksiądz Prévost ukazał różnych zawodów. Wartość jego jako siłę burzącą życie i deprawującą, literackiego dorobku jest mierna a to powinno skłaniać do namysłu z wyjątkiem właśnie Historii Manon nad „przepisami moralnymi”, Lescaut i kawalera des Grieux, którą by odwołać się do jego określenia, zapewnił sobie miejsce na Parnasie. i w konsekwencji prowadzić do zmiany Powieść, wydana w 1731 roku, zyskała swojego postępowania. rozgłos i miano arcydzieła. Z czasem też stała się kanwą librett operowych Z dwojga bohaterów powieści i baletowych, do których muzykę zdeprawowaniu ulega jedynie tworzyli między innymi Daniel Auber, des Grieux. Tylko on, mężczyzna Jules Massenet i Giacomo Puccini. uczciwy, prawy, wcześniej przestrzegający moralności W tej samej Przedmowie do Historii... chrześcijańskiej, pod wpływem znalazło się też znamienne uczucia do Manon sprzeniewierza się zastrzeżenie, iż „[...] mało się znajdzie własnym zasadom. Natomiast panna Giacomo Puccini Manon Lescaut 17.

Lescaut z woli autora od początku Pewne rozluźnienie gorsetu tych jest po ciemnej stronie mocy. przekonań dawało się zaobserwować Ona nie ma zasad. wśród arystokracji; kobiety z tej warstwy miały nieco większą Wprowadzając rozróżnienie swobodę, także w podejmowaniu ról moralne uzależnione od płci, Prévost publicznych. We Francji dodatkowym podtrzymał zakorzeniony w kulturze bodźcem liberalizującym stosunek osąd Arystotelesa, który w Polityce do kobiet (choć tylko w pewnym oraz w O rodzeniu się zwierząt uznał, zakresie) okazało się rokoko że kobiety są pozbawione rozumu – zrodzone wręcz do adorowania teoretycznego, a przez to niezdolne kobiet i zaspokajania ich pragnień. do kontemplacji oraz moralnego Sprzyjały temu również prowadzone doskonalenia. W osiemnastym wieku przez słynne damy tamtych czasów to przekonanie o niższości kobiet było salony literackie czy towarzyskie. powszechne. Angielscy konserwatyści na przykład eksponowali nie tylko Także we Francji, chociaż już słabość intelektu kobiety, ale też jej w ostatniej dekadzie stulecia charakteru. Tym samym nie mogła i na krótko, kobiety utraciły swój ona pojąć woli Boga. Rolę gorszy, podległy status, kiedy „wychowawcy” przyznawali władze czasu Rewolucji Francuskiej mężczyźnie, który miał być twórcą jej uznały równość płci. Nie nastąpiło osobowości oraz wykonawcą woli. to szybko i bezboleśnie, bo pierwotnie To on miał poprowadzić ją przez życie, Deklaracja Praw Człowieka wyjaśniać porządek świata, wreszcie i Obywatela odnosiła się wyłącznie ukształtować tak, by mogła dobrze do mężczyzn, a w zabiegach wypełniać przynależne jej funkcje o rozszerzenie jej również na kobiety i zasłużyć na zbawienie. Robert wyróżnili się Nicolas de Condorcet Halifax takie podporządkowanie oraz Olympia de Gouges. De Gouges, kobiety mężczyźnie uznawał dramatopisarka i wojująca feministka, wręcz za boski plan wpisany napisała nawet Deklarację Kobiety w porządek świata. i Obywatelki, a siedemnaście punktów owego dokumentu nabrało Według konserwatystów kobiety niemal prześmiewczego tonu wobec nie tylko ustępowały mężczyznom starszej o dwa lata Deklaracji Praw pod względem intelektualnym, Człowieka i Obywatela. ale też były od nich mniej moralne. To mogło wywierać zły wpływ Równoprawność płci okazała się na dzieci, więc piecza nad ich stanem przejściowym i jeszcze wychowaniem spoczywała na ojcach. przed końcem stulecia, za czasów W osiemnastowiecznej Europie Dyrektoriatu, prawa kobiet zostały również inne społeczeństwa wpływ ponownie ograniczone. Ten stan na wychowanie dzieci oddawały podległości kobiety został ostatecznie w ojcowskie ręce, natomiast usankcjonowany przez obowiązujący za najważniejszą rolę społeczną od 1804 roku Code Civil des Français, kobiety uznawano zamążpójście później nazwany Code Napoléon i następnie macierzyństwo. (Kodeks Napoleona). Stawiał on 18.

kobietę na równi z dzieckiem albo du Barry. Obie pochodziły z nizin osobą ubezwłasnowolnioną. Przez społecznych, ale otrzymały staranne całe życie była ona podporządkowana wykształcenie. Pani de Pompadour mężczyznom – ojcu, braciom, mężowi, do roli królewskiej faworyty a silna męska dominacja wyrażała się (przepowiedziano jej tę przyszłość choćby w przyznaniu mężom prawa w dzieciństwie) przygotowywała się do kontrolowania żon i odebraniu wielostronnie i latami. Z kolei kobietom tytułu do decydowania pani du Barry, nim znalazła się o wspólnocie majątkowej czy opiece w łożu z królem, była kurtyzaną nad dziećmi. i utrzymanką arystokratów.

Osiemnastowieczna Francja Arystokraci dorównywali królowi. przeżywała okres wielkiej swobody Bale i spotkania w salonach obyczajowej. Zapoczątkowana towarzyskich były pretekstem w czasach Regencji na dworze do prowadzenia erotycznych Filipa Orleańskiego, cieszyła się igraszek. Nie należało do wyjątków, uznaniem Ludwika XV. Szybko zyskała kiedy małżonkowie obecni na takim zwolenników wśród arystokracji, spotkaniu oddawali się uciechom która w ten sposób odreagowywała każdy z kim innym. Do dobrego dewocję schyłkowego okresu tonu należało chwalenie się nowymi panowania Ludwika XIV. I znów podbojami sercowymi, a publiczne pojawili się libertyni, tym razem jako bywanie w towarzystwie nowej bohaterowie paszkwili i pamfletów. utrzymanki czy nowego kochanka Sto lat wcześniej tym słowem praktyką nieledwie codzienną. Francuzi określali wolnomyślicieli Markiza Maria Genowefa de Mirabeau podważających kościelne dogmaty, po nocy spędzonej z oficerem w czasach Oświecenia libertynem wydała mu pisemne zaświadczenie, nazywano rozpustnika. że osiągnęła pełną satysfakcję. Ten jednak okazał się mało dyskretny A rozpusty nie brakowało. i mąż markizy poznał prawdę. Filip Orleański urządzał w swoim pałacu orgie, a Ludwik XV okazał się Francuski przykład promieniował erotomanem. Po spłodzeniu na Europę, zwłaszcza na kraje z żoną (Marią Leszczyńską) katolickie, bo protestanckie zachowały dziesięciorga dzieci, zainteresował się większą surowość obyczajową. Toteż innymi kobietami. Przynajmniej podobne zdarzenia widoczne były z kilkunastoma związał się na dłużej, i w Polsce w czasach panowania a ze związków pozamałżeńskich Stanisława Augusta Poniatowskiego. miał kilkanaścioro dzieci. Dwie Kochanek, z którymi był związany z jego metres zapisały się w historii dłużej, krócej czy tylko chwilowo, nie tylko z powodów alkowianych nikt nie zdołał policzyć. O romansach – Jeanne Antoinette Poisson markiza i miłostkach przedstawicieli obu płci de Pompadour (jej związek z królem ze sfery magnackiej mówiono głośno. trwał blisko dwadzieścia lat) oraz towarzysząca Ludwikowi w ostatnich Również wyuzdanie było nie latach życia Jeanne Becu hrabina mniejsze niż w Paryżu. Kazimierz Giacomo Puccini Manon Lescaut 19.

Poniatowski, brat króla, objeżdżał prostytucji był Palais Royal. Warszawę w otwartej karecie W pałacowych galeriach z ich w towarzystwie nagiej Czarnookiej szulerniami, kasynami, oberżami Józefki – tak popularnie nazywano i cukierniami „pracowało” tysiąc jego ówczesną kochankę. Z kolei pięćset prostytutek, przychodziły książę Józef Poniatowski cwałował tam też mężatki, poszukując na koniu przez ulice Warszawy odmiany lub dodatkowego zarobku, bez jakiegokolwiek przyodziewku. oraz panny liczące na znalezienie Trzy arystokratki: Elżbieta bogatego adoratora. Lubomirska, Izabela Czartoryska i Helena Radziwiłłowa rywalizowały Do zawarcia szybkiej znajomości ze sobą także o tych samych i jej skonsumowania służyły też kochanków – między innymi króla królewskie ogrody des Tuileries oraz ambasadora rosyjskiego. (w oddzielnych rewirach dla Ich mężowie tolerowali ten stan, hetero- i homoseksualistów), gdyż przynosił im profity. zaplecza sklepów, gdzie dorabiały sobie (niekiedy wbrew własnej Prymas Antoni Kazimierz Ostrowski woli) zatrudnione tam ekspedientki, w swoim pałacu w Skierniewicach oraz opera z jej śpiewaczkami, urządzał orgie. Podobnie które prostytuowały się wręcz jak i pozostali prymasi ostatnich zawodowo. Sophie Arnould, lat Rzeczypospolitej szlacheckiej dzięki której tryumfowała miał też stałe kochanki. Skandal Ifigenia Christopha Willibalda wybuchł, kiedy jeden z prymasów Glucka, nazywała siebie dziewką, obserwował procesję Bożego Ciała a za pieniądze zarobione własnym z okna kamienicy w towarzystwie ciałem kupiła sobie prywatny teatr. niekompletnie ubranych konkubiny Opinię mocno sprostytuowanych i jej córki. W tamtym też czasie zawodów miały też czapniczki Antoni Felicjan Nagłowski napisał oraz pończoszniczki. obsceniczny rymowany Przewodnik warszawski po miejscach uciech Wprawdzie powieściowa Manon cielesnych – z adresami, nazwiskami, Lescaut jest kobietą pozbawioną cenami, ale i ostrzeżeniami zasad, na świat patrzy przez o zarażonym „personelu”. pryzmat pieniędzy, trudno jej docenić dobro i przyzwoitość, ale w stopniu We Francji ekspansja erotyki nie większym niż czyniły to tysiące dotyczyła nie tylko warstw współczesnych jej kobiet. Jest najwyższych. Paryskim centrum nieodrodnym dzieckiem swojej epoki.

Jan Skąpski publicysta 20.

PLAN TRANSMISJI

3 PAŹDZIERNIKA 2015 dyrygent: James Levine W FILHARMONII ŁÓDZKIEJ I KINIE ZORZA reżyseria: Otto Schenk G. 19.00 przewidywany czas trwania: W KINIE KIJÓW.CENTRUM G. 18.45 cztery godziny i pięćdziesiąt minut GIUSEPPE VERDI „TRUBADUR” obsada: (Leonora), 21 LISTOPADA 2015 Dolora Zajick (Azucena), Yonghoon Lee W KINIE ZORZA G. 18.30 (Manrico), Dmitrij Chworostowski 22 LISTOPADA 2015 (Hrabia di Luna), Štefan Kocán (Ferrando) W KINIE KIJÓW.CENTRUM G. 18.45 dyrygent: Marco Armiliato 21 MAJA 2016 reżyseria: David McVicar W FILHARMONII ŁÓDZKIEJ G. 18.30 przewidywany czas trwania: ALBAN BERG trzy godziny „LULU” obsada: Marlis Petersen (Lulu), Susan Graham (Hrabina Geschwitz), 17 PAŹDZIERNIKA 2015 Daniel Brenna (Alwa), Paul Groves W FILHARMONII ŁÓDZKIEJ I KINIE ZORZA (Malarz/Murzyn), Johan Reuter G. 19.00 (Doktor Schön/Kuba Rozpruwacz), W KINIE KIJÓW.CENTRUM G. 18.45 Franz Grundheber (Schigolch) GIUSEPPE VERDI dyrygent: Lothar Koenigs „” reżyseria: William Kentridge obsada: Aleksandrs Antonienko (Otello), przewidywany czas trwania: Sonia Jonczewa (Desdemona), cztery i pół godziny Dimitri Pittas (Cassio), Željko Lučić (Jago), Günther Gröissbock (Lodovico) dyrygent: Yannick Nézet-Séguin 12 GRUDNIA 2015 reżyseria: Bartlett Sher W KINIE ZORZA G. 19.00 W KINIE KIJÓW.CENTRUM G. 18.45 przewidywany czas trwania: trzy i pół godziny WOLFGANG AMADEUS MOZART „CZARODZIEJSKI FLET” NAGRANIE Z 2006 R.* 31 PAŹDZIERNIKA 2015 W KINIE ZORZA G.17.00 obsada: Ying Huang, Erika Miklósa, W KINIE KIJÓW.CENTRUM G. 16.45 Matthew Polenzani, Nathan Gunn, David Pittsinger, René Pape 7 LISTOPADA 2015 dyrygent: James Levine W FILHARMONII ŁÓDZKIEJ G. 17.00 reżyseria: Julie Taymor przewidywany czas trwania: „TANNHÄUSER” godzina i pięćdziesiąt pięć minut obsada: Johan Botha (Tannhäuser), Eva-Maria Westbroek (Elisabeth), Michelle DeYoung (Venus), Peter Mattei (Wolfram von Eschenbach), Günther Groissböck (Landgraf Hermann) Giacomo Puccini Manon Lescaut 21.

16 STYCZNIA 2016 2 KWIETNIA 2016 W FILHARMONII ŁÓDZKIEJ I KINIE ZORZA W FILHARMONII ŁÓDZKIEJ I KINIE ZORZA G. 19.00 G. 19.00 W KINIE KIJÓW.CENTRUM G. 18.45 W KINIE KIJÓW.CENTRUM G. 18.45 GEORGES BIZET GIACOMO PUCCINI „POŁAWIACZE PEREŁ” „” obsada: Diana Damrau (Leïla), Matthew obsada: Kristine Opolais (Cio-Cio-San), Polenzani (Nadir), Mariusz Kwiecień Maria Zifchak (Suzuki), Roberto Alagna (Zurga), Nicolas Testé (Nourabad) (Pinkerton), Dwayne Croft (Sharpless) dyrygent: Gianandrea Noseda dyrygent: Karel Mark Chichon reżyseria: Penny Woolcock reżyseria: Anthony Minghella przewidywany czas trwania: przewidywany czas trwania: dwie godziny i pięćdziesiąt pięć minut trzy godziny i trzydzieści pięć minut

30 STYCZNIA 2016 16 KWIETNIA 2016 W FILHARMONII ŁÓDZKIEJ I KINIE ZORZA W FILHARMONII ŁÓDZKIEJ I KINIE ZORZA G. 19.00 G. 19.00 W KINIE KIJÓW.CENTRUM G. 18.45 W KINIE KIJÓW.CENTRUM G. 18.45 GIACOMO PUCCINI GAETANO DONIZETTI „TURANDOT” „” obsada: Nina Stemme (Turandot), obsada: Sondra Radvanovsky (Elisabetta), (Liu), Marco Berti (Kalaf), Elīna Garanča (Sara), Matthew Polenzani Oleksandr Cimbaliuk (Timur) (Roberto Devereux), Mariusz Kwiecień dyrygent: Paolo Carignani (Książę Nottingham) reżyseria: dyrygent: Maurizio Benini reżyseria: David McVicar przewidywany czas trwania: trzy godziny i trzydzieści pięć minut przewidywany czas trwania: trzy i pół godziny

5 MARCA 2016 W FILHARMONII ŁÓDZKIEJ I KINIE ZORZA 30 KWIETNIA 2016 G. 19.00 W FILHARMONII ŁÓDZKIEJ I KINIE ZORZA W KINIE KIJÓW.CENTRUM G. 18.45 G. 19.00 GIACOMO PUCCINI W KINIE KIJÓW.CENTRUM G. 18.30 „MANON LESCAUT” RICHARD STRAUSS obsada: Kristine Opolais (Manon Lescaut), „ELEKTRA” Roberto Alagna (Des Grieux), obsada: Nina Stemme (Elektra), Massimo Cavalletti (Lescaut), Adrianne Pieczonka (Chrysothemis), Brindley Sherratt (Geronte) Waltraud Meier (Klytämnestra), Burkhard dyrygent: Fabio Luisi Ulrich (Aegisth), Eric Owens (Orest) reżyseria: Richard Eyre dyrygent: Esa-Pekka Salonen reżyseria: Patrice Chéreau przewidywany czas trwania: trzy godziny i piętnaście minut przewidywany czas trwania: dwie godziny i dziesięć minut

Plan transmisji dotyczy trzech ośrodków: Filharmonii Łódzkiej, kina Kijów.Centrum w Krakowie i kina Zorza w Rzeszowie

* Specjalny pokaz z okazji dziesięciolecia transmisji (przedstawienie „Czarodziejskiego fletu” 30 grudnia 2006 r. rozpoczęło cykl „The Met: Live in HD”) ADRES Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina ul. Narutowicza 20/22 90-135 Łódź www.filharmonia.lodz.pl

INFORMACJE, REZERWACJA I SPRZEDAŻ BILETÓW 42 664 79 79 [email protected] (honorujemy karty płatnicze)

ADRES al. Krasińskiego 34, 30-101 Kraków 12 433 00 33 www.kijow.pl

PATRONAT HONOROWY OBJĄŁ REZERWACJA I SPRZEDAŻ BILETÓW MARSZAŁEK WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO 12 433 00 33 MAREK SOWA [email protected] www.kijow.pl Budynek kina jest przystosowany do potrzeb (honorujemy karty płatnicze) osób niepełnosprawnych. Transmisje odbywają się w dużej sali kina SPRZEDAŻ BILETÓW GRUPOWYCH KIJÓW.CENTRUM. 603 100 645 Sala otwierana jest 20 minut przed transmisją. [email protected] Mile widziane stroje wieczorowe. www.kijow.pl

MECENASI TRANSMISJI

PATRONI TRANSMISJI Giacomo Puccini Manon Lescaut 23.

ADRES ul. 3 Maja 28, 35-030 Rzeszów 17 853 26 37 / [email protected] www.kinozorza.pl

REZERWACJA I SPRZEDAŻ BILETÓW 17 853 26 37 [email protected] www.kinozorza.pl (honorujemy karty płatnicze)

WSPÓŁORGANIZATORZY

DOFINANSOWANO Z BUDŻETU GMINY MIASTO RZESZÓW.

PATRONAT MEDIALNY

SPONSORZY I PARTNERZY THE METROPOLITAN OPERA

Realizacja cyklu „The Metropolitan Główną firmą sponsorującą cykl Transmisje „The Metropolitan Opera: Live in HD” jest możliwa „The Metropolitan Opera: Opera: Live in HD” dzięki grantowi Live in HD” jest są wspierane przez ® 24.

WYDAWCA Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina w porozumieniu z Apollo Film Sp. z o.o.

OPRACOWANIE PROGRAMU Agnieszka Smuga

PROJEKT GRAFICZNY Mamastudio

ZDJĘCIA Ken Howard/Met

KOREKTA Ewa Juszyńska-Poradecka

SKŁAD, ŁAMANIE, PRZYGOTOWANIE DO DRUKU Media Press P. Augustyniak i wspólnicy S.J. Beata Gawłowska / www.media-press.com.pl

NAŚWIETLENIA, DRUK Zakład Poligraficzny Sindruk

ODDANO DO DRUKU 22 lutego 2016 r. MANON LESCAUT Giacomo Puccini