Osmanli Döneminde Mat Kazasi (Xix
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T. C. BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İSLAM TARİHİ VE SANATLARI ANABİLİM DALI İSLAM TARİHİ BİLİM DALI OSMANLI DÖNEMİNDE MAT KAZASI (XIX. YÜZYIL) YÜKSEK LİSANS TEZİ Ervis SULAJ BURSA 2018 T. C. BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İSLAM TARİHİ VE SANATLARI ANABİLİM DALI İSLAM TARİHİ BİLİM DALI OSMANLI DÖNEMİNDE MAT KAZASI (XIX. YÜZYIL) YÜKSEK LİSANS TEZİ Ervis SULAJ Danışman: Doç. Dr. Saadet MAYDAER BURSA 2018 ÖZET Yazar Adı ve Soyadı : Ervis SULAJ Üniversite : Bursa Uludağ Üniversitesi Enstitü : Sosyal Bilimler Enstitüsü Anabilim Dalı : İslâm Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı : Tarih Tezin Niteliği : Yüksek Lisans Tezi Sayfa Sayısı : xiii+103 Mezuniyet Tarihi : …. / …. / 2018 Tez Danışman(lar)ı : Doç. Dr. Saadet MAYDAER OSMANLI DÖNEMİNDE MAT KAZASI (XIX. YÜZYIL) “Osmanlı Döneminde Mat Kazası (XIX. Yüzyıl)” adlı tez çalışmamız giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde Mat Kazası’nın Osmanlı öncesi, Osmanlı dönemi ve İdari yapısı incelenmiştir. İkinci bölümde ise sosyal ve ekonomik yapısı, yerleşim ve nüfus, ekonomik, dinî, mimari ve kültürel boyutundan bahsedilmiştir. Üçüncü bölümde ise Osmanlı döneminde Mat Kazası’ndan çıkmış olan devlet adamları ve din adamları araştırıp incelenmiştir. Mat Kazası, bugün Arnavutluk’un kuzey kısmında bulunmakta ve hala aynı ismini taşımaktadır. Tez söz konusu döneme ait birincil kaynaklar kullanılarak hazırlanmış olmaktadır. Anahtar Kelimeler: Arnavutluk, Mat Kazası, Osmanlılar, Belgeler v ABSTRACT Name and Surname : Ervis SULAJ University : Bursa Uludag University Institution : Social Science Institution Field : History of Islam and Islamic Arts Branch : History of Islam Degree Awarded : Master Page Number : xii+103 Degree Date : …. / …. / 2018 Supervisor (s) : Doç. Dr. Saadet MAYDAER Mat District in the Ottoman Period (XIX Century) “Mat District in the Ottoman Period (XIX Century)” the working of dissertation about the district of Mat in the time of Ottoman Empire is composed by entrie and three charpters. In the first charpter is analysed the distriction of Mat before and after the Ottoman and the administration. In the second charpter is mentioned about thr social and economic structure, allocation and population, economic, eccLesiastic, architerctural and cultural dimension. In the third charpter are analysed the people who work in the government and also the religion people. The distriction of Mat is situated in the northern of Albania and it has the same name. The working of this dissertation is prepared by using primary refrences of this period. Keywords: Albania, Mat District, Ottoman, Documents vi ÖNSÖZ Mat Kazası, Arnavutluk’un kuzeyinde bulunmaktadır. “Osmanlı Döneminde Mat Kazası (XIX. Yüzyıl)” konulu çalışmanın seçilmesinin en önemli sebebi, Osmanlı dönemindeki tarihinin yeterince açıklığa kavuşturulmamasıdır. Osmanlı döneminde Mat Kazası’nın ortaya çıkartılması, araştırılmaya değer bir konudur. Bununla birlikte Mat Kazası araştırmalarında yerleşim yerlerinin ve nüfus verilerinin açıklığa kavuşturulması da önemlidir. Araştırmada Başbakanlık Osmanlı Arşivi kaynakları, Manastır Vilayeti Salnameleri, eski Osmanlı tarihi birincil kaynakları ve Arnavutça kaynaklardan yararlanılmıştır. Tablolar oluşturulmuş ve belirtilen kaynakların üzerinde mümkün oldukça detaylı değerlendirmeler yapılmıştır. Bu şekilde Osmanlı Arşiv kaynakları kullanarak oluşturulan çalışmada XV. asırdan itibaren Osmanlı toprağı olan Mat Kazası’nın tarihi, fiziki yapısı ve sosyo- ekonomik durumu resmedilmeye çalışılmıştır. Ayrıca burdan çıkan ünlü kişiler de tespit edilerek hayat hikayeleri anlatılmıştır. Bu çalışmanın gerçekleştirilmesinde, değerli bilgilerini benimle paylaşan, kendisine ne zaman danışsam bana kıymetli zamanını ayırıp sabırla ve büyük bir ilgiyle bana faydalı olabilmek için elinden geleni yapan kıymetli danışman hocam Doç. Dr. Saadet MAYDAER’e teşekkürü bir borç biliyor ve şükranlarımı sunuyorum. Ayrıca çalışmalarım sırasında bana yardımcı olan Prof. Dr. Ali İhsan Karataş ve Prof. Dr. Mefail Hızlı Hocalarıma da teşekkürü bir borç bilirim. Başbakanlık Osmanlı Arşivi çalışanlarına da şükranlarımı sunuyorum. Ayrıca beni maddi ve manevi olarak destekleyen ve Türkiye’de eğitim almama vesile olan Türkiye Diyanet Vakfı’na teşekkür eder ve son olarak benden hiçbir zaman desteğini esirgemeyen bu hayattaki en büyük şansım olan aileme sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. vii İÇİNDEKİLER TEZ ONAY SAYFASI ................................................................................................... İİ YEMİN METNİ ........................................................................................................... İİİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ............................................................................İV YÜKSEK LİSANS/DOKTORA İNTİHAL YAZILIM RAPORU ...........................İV ÖZET............................................................................................................................... V ABSTRACT ...................................................................................................................Vİ ÖNSÖZ ......................................................................................................................... Vİİ İÇİNDEKİLER ......................................................................................................... Vİİİ TABLO ve EKLER LİSTESİ .................................................................................... Xİİ KISALTMALAR ...................................................................................................... Xİİİ GİRİŞ ................................................................................................................................ 1 BİRİNCİ BÖLÜM I. MAT İSMİNİN MENŞEİ VE YAZILIŞI ................................................................... 3 A. OSMANLI ÖNCESİ MAT ................................................................................ 4 B. OSMANLI DÖNEMİNDE MAT ....................................................................... 6 II. OSMANLI DÖNEMİNDE MAT KAZASI’NIN İDARİ YAPISI ....................... 12 A. İDARİ YAPIYI GÖSTEREN SALNAMELER ............................................... 12 B. İDARİ TAKSİMAT ......................................................................................... 15 1. EYALET ....................................................................................................... 15 2. SANCAK ...................................................................................................... 15 3. KAZA ........................................................................................................... 16 4. NAHİYE ....................................................................................................... 16 5. KÖY .............................................................................................................. 16 viii III. İDARİ GÖREVLİLER ......................................................................................... 17 A. KAYMAKAM .................................................................................................. 17 B. MÜDÜR VE MAL MÜDÜRÜ ........................................................................ 18 C. TAHRİRAT KÂTİBİ ....................................................................................... 21 D. NÜFUS MUKAYYİDİ .................................................................................... 22 E. MÜFTÜ, KADI VE NAİBLER ....................................................................... 23 F. SANDIK EMİNİ .............................................................................................. 24 İKİNCİ BÖLÜM MAT KAZASI’NIN FİZİKİ VE SOSYO-EKONOMİK YAPI I. DEMOGRAFİK VE DİNİ YAPI .......................................................................... 26 A. YERLEŞME (İSKAN) POLİTİKASI VE KÖYLERDEKİ NÜFUS ............... 27 1. YERLEŞME (İSKAN) POLİTİKASI .......................................................... 27 2. KÖYLERDEKİ NÜFUS .............................................................................. 30 1. MÜSLÜMANLAR ....................................................................................... 50 2. GAYRİMÜSLİMLER .................................................................................. 50 II. MİMARİ YAPI ....................................................................................................... 51 A. EV TİPLERİ ..................................................................................................... 51 1. BASİT EVLER ............................................................................................. 51 2. KULELER .................................................................................................... 51 B. CAMİLER ........................................................................................................ 52 C. BAB-I HÜKÜMET KONAĞI ......................................................................... 54 D. KÖPRÜLER ..................................................................................................... 54 1. OSMANLI MİMARİ YAPISINDA BULUNAN KÖPRÜLER ...................... 55 a. Vaşa Köprüsü (Ura e Vashes) ....................................................................... 55 b. Skura Köprüsü (Ura e Skures) ...................................................................... 55 c. Kulmara köprüsü (Ura e Kulmares) ............................................................. 56 d. Hocaların köprüsü (Ura e Hoxhajve) ...........................................................