Kronika-Gminy-Puszcza-Mariańska
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
1 Dr. Władysław Wróblewski założyciel Olszanki. Katarzyna Wróblewska z Długoborskich. Pierwsze drewniane domy zbudowane w Olszance 1904-6r. 2 Wstęp Olszanka powstała na pozostałym skrawku lasu, po przetrzebionej Puszczy Korabiewskiej w XVII i XVIII wieku. Karczunek tego kompleksu leśnego nastąpił przy zakładaniu sukcesywnie w niej osiedli, szczególnie po wytępieniu tura w 1627 roku. Wyznaczeni strażnicy królewscy, przez starostów sochaczewskich, dla pilnowania i strzeżenia turów, budowali sobie w tym celu przejściowe szałasy, zwane po myśliwsku budami. Po zaistniałej tragedii tego zwierzęcia funkcje ich uległy, naturalnie likwidacji. Strażnicy ci zadomowieni już w Puszczy w miejsce dotychczasowych szałasów myśliwskich zbudowali sobie chaty wiejskie w wydzielone osiedla, które nazwano Budami: Budy Zaklasztorne, Studzienieckie, Mrozy, Pnieńskie. /Słow. Geogr. Król. Pol./ pod hasłem "Budy". Za ich przykładem poszli: bartnicy, smolarze, dziegciarze, węglarze. Mnożące się tu osiedla przez dziesiątki lat swym położeniem były jednak zamknięte i oddzielone od wpływów zewnętrznych większych ośrodków kulturalnych i przemysłowych. Przełomowym wydarzeniem historycznym, dla innych, a szczególnie tego regionu, które przyspieszyło zniesienie tej izolacji, było wybudowanie Kolei Żelaznej Warszawsko - Wiedeńskiej w 1845 r. z miejscową stacją Radziwiłłów. Przez otwarcie tego szlaku komunikacyjnego gmina nasza włączyła się w strefę gospodarczą - w dużej mierze kulturalnego oddziaływania Warszawy i okolicznych miast. Z racji tej zmienił się profil pracy i zaangażowania się naszych ziomków pod względem gospodarczym, technicznym i rozwoju kultury. Ta komunikacja przyczyniła się również, że do naszej Olszanki w odpowiednim czasie, przybyła inteligencja warszawska i podniosła ja do rangi o znaczeniu historycznym. Jej świetny rozwój przypada na okres międzywojenny. Czas II wojny światowej doprowadziły do ruiny i zubożenia Olszanki. 3 W odrodzonej Polsce Ludowej zmienił się również profil mieszkańców tego osiedla i po dzień dzisiejszy następuje progresja tych zmian. To żywiołowe osadnictwo po II wojnie światowej w tym uroczym miejscu zmienia krajobraz pierwotny Olszanki, zmienia się mikroklimat i przyćmiewa pamięć osiadłej tu inteligencji twórczej. Zadaniem tej kroniki będzie ukazanie nie tylko rozwój historyczny tego specyficznego osiedla, lecz również odtworzenie pracy twórczej jej bohaterów, z których wielu zasłużyło sobie na umieszczenie swych nazwisk w Encyklopedii Powszechnej i aby uchronić ich od zapomnienia. Materiał źródłowy do napisania tej kroniki został wykorzystany z przeprowadzonych wywiadów z jeszcze żyjącymi córkami pierwszych osadników w Olszance, jak: prof. Janiną Świętosławską - Żółkiewską - córką prof. Świętosławskiego; Elżbietą Helbing - córką prof. Galle, prof. Zofią Stefanowską - Treguttową - córką dr A. Stefanowskiego; Irena Słodkowską - córką Leokadii Pancewicz – Leszczyńskiej, Stanisławą Kozłowską i Janiną Górską nauczycielki; dc. Dr Jerzego Białka z Bud Zaklasztornych wiele innych obywateli starszego pokolenia tego regionu. Najwięcej dowodowego materiału dostarczyła Zofia Gromadzka - córka założyciela Olszanki dr Włd. Wróblewskiego. Napisała ona wspomnienia o Olszance: 1/ dr Włd. Wróblewski, 2/ Ludzie Olszanki lub z Olszanką zżyci, 3/ Olszanka, 4/ Stefan Papowski. Wiele cennego materiału dostarczyła ostatnia właścicielka wili Leszczyńskich, Janina Żmijewska, która przed swą śmiercią napisała swoje wspomnienia "Mój życiorys - referat o pracy społecznej". Wszystkim wymienionym należy złożyć podziękowania za współpracę w napisaniu tej skromnej pracy. Puszcza Mariańska 1979 r. Stanisław Witek Rysunek tura z dzieła Wigenera 1573 Róg ostatniego tura z Puszczy Wiskickiej w Sztokholmie Liwerustkammaren 4 DROGA ŻELAZNA WARSZAWSKO-WIEDEŃSKIEJ Rozkład jazdy z 1915 roku 5 Pasażerowie kl. I, II, III, IV Rys. K. Pillotiego „Kłosy” 1875r. Winieta z art. „Parowóz” w Kalendarzu Krakowskim 1850r. Winieta z art. „Przewóz” w Kalendarzu Krakowskim 1850 r. 6 W warsztatach kolejowych Drogi Żelaznej Warszaw. Wiedeńskiej. Muzeum Hist. W Warszawie Na pociąg. Rysunek St. Wolskiego 1866r. Muzeum Hist. m.st. Wa-wy. 7 Historia powstania Olszanki Letniskowa wieś Olszanka leży na południowym wschodzie od gminnej wsi Puszcza Mariańska, byłego powiatu skierniewickiego, a dziś województwa o tej samej nazwie. Pobliskie te wsie rozdziela historyczna rzeka Korabiewka, która kiedyś przecinała Puszczę Korabiewską z północy na południe, oraz dwutorowa kolej żelazna - z miejscową stacją - łącząca Skierniewice z Łukowem. Przez Puszczę Mariańską i granicę Olszanki biegnie szosa asfaltowa, jako ważna arteria drogowa, łącząca Warszawę, Żyrardów z Skierniewicami. A więc położenie geograficzne tych wsi doskonale. Oba te osiedla leżą również na pograniczu Kotliny Warszawskiej i Wysoczyzny Rawskiej, rozciągającej się wzdłuż rzeki Rawki. W zamierzchłych czasach przez tereny te biegły, przy skrzyżowaniu dwa odwieczne traktaty handlowe - z północy na południe - Czerek Rawa: ze wschodu na północ - Mszczonów Sochaczew. Traktaty te w dawnych czasach miały nie tylko duży wpływ na rozwój gospodarczy tego regionu, lecz również na powstanie tu wielu osiedli, kosztem przetrzebienia historycznej Puszczy Korabiewskiej. Olszanka, która będzie docelowym naszym zainteresowaniem należy do najmłodszych osiedli, nie tylko naszej gminy, lecz również byłego powiatu skierniewickiego. Kiedy powstała ta wieś i skąd się wzięła jej nazwa w niedalekich czasach - oto stawiane pytanie wyczekujące odpowiedzi. Pod koniec XIX wieku chylił się ku upadkowi majątek ziemski w Bierniku byłych właścicieli Czaplińskich. Przedostatni właściciele tego majątku wraz z przyległościami - Wólka Biernacka, Wygoda i Chsząszczew - zaciągali pożyczkę z Kasy Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Warszawie. Kredytu tego nie spłacili w czasie. Drogą licytacji majątek ten kupili Kajetan Chodecki i spółka. Oni również nie wywiązali się z nałożonych obowiązków pożyczkowych. W 1898 roku Towarzystwo Kredytowe rozparcelowało ów majątek z przyległościami pomiędzy chłopów /Woj. Arch. Pow. w Skierniewicach z siedzibą w Rawie/,. wol II 1870- 1890/. Chłopi wykupili również ziemię uprawną i łąki. Nikt nie kwapił się do zakupu 5 włók ziemi leżącej odłogiem i porośniętej karłowatym lasem, znajdującym się pomiędzy Chsząszczewem a Puszczą Mariańską. Wreszcie zakupił go urzędnik magistratu warszawskiego niejaki Olszewski. Na znak posesorstwa postawił tu sobie letni domek przy rzece Korabiewce. Okoliczna ludność miejscowość tą nazwała "Olszanka", podobnie jak wiele innych miejscowości, które otrzymywały nazwę od imienia człowieka tak i ta otrzymała ją od nazwy jej właściciela Olszowskiego. Uprzednio nazwano go "lasem chłopskim" - widocznie w okresie pańszczyźnianym był dla nich serwitutem. Dr Władysław Wróblewski był drugim nabywcą Olszanki. Historia Olszanki tego małego przysiółka Puszczy Mariańskiej, zaczęła się od choroby płucnej, pięknej pani, Katarzyny Wróblewskiej, żonny laryngologa z Warszawy dr Włd Wróblewskiego. Była ona znana elicie warszawskiej nie tylko ze względu na nieprzeciętną urodę, ale na duże walory towarzyskie i swoją inteligencję. Ów pech zaważył, że doktór wywiózł ją właśnie do już zasłyszanej Olszanki, położonej o 50 km od Warszawy, która nie miała wówczas dzisiejszych tras komunikacyjnych. Zalecała się natomiast doskonałymi walorami klimatycznymi i pięknym pejzażem lesistym. Ów pejzaż Olszanki później zostanie utrwalony na płótnie przez artystów malarzy J. Rapackiego, Tańskiego, Popowskiego i wielu innych przygodnych malarzy. Wróblewska przychodziła do zdrowia w Olszance. Troskliwy mąż, a nawet przeczulony na punkcie swej żony, postanawia odkupić od znanego mu Olszowskiego choćby część gruntu tej posesji. Po pertraktacjach i przetargu z Olszewskim zakupił ją całą w 1904 roku. Czy tylko zdrowie żony miało wpływ na zakup Olszanki? W dr Wróblewskim zrodziły się oprócz wymienionych aspektów inne, perspektywy na przyszłość, jako w człowieku owianym duchem pozytywizmu i przepojonym od pokoleń najpiękniejszą 8 tradycja patriotyzmu i rozwojem kultury ojczystej. Właściwy fundator Olszanki zaplanował uczynić z niej kurort służący dobru ówczesnemu społeczeństwu polskiemu, żyjącemu wówczas pod zaborami. Olszanka miała stanowić ośrodek kształcenia myśli i patriotyzmu polskiego. Jak wyglądała wówczas Olszanka sprzed 1904 r.? Pisze o tym Zofia Gromadzka w swych wspomnieniach pt. Olszanka. "Jest to najwyższy punkt w tej okolicy, pochylony lekko ku rzece "Korabce". Są to prawie nieużytki - las dość marny, całe połacie lotnych piasków tzw. halizna, na której rosną samosiejki sosny, brzozy, ogromne jałowce i olbrzymie żarnowce z krzakami jeżyn. Miejscowość ta znana była z racji swego wspaniałego klimatu i bardzo wysoko był oceniany przez lekarzy, którzy stawiali go ponad mikroklimat Świdra czy Otwocka. Klimat olszaniecki jest suchy, nie tak przesuszony jak w wymienionych miejscowościach letniskowych. Czują się tu dobrze nawet sercowi". Tą wartość mikroklimatu Olszanki odkrył dr Wróblewski, B Hanuszkiewicz, redaktor artykułu: "W sprawie domu Rapackich"/ Sztandar Młodych, 17.IX.1968 r./ tak wypowiada się o znanym nam już laryngologu:, „Czym dr Chałubiński odkrywca Zakopanego był dla stolicy Tatr tym później stał się dla małej Olszanki w powiecie skierniewickim dr Władysław Wróblewski - lekarz społecznik". Można go zaliczyć do rewelacyjnych ludzi, którzy umieją pogodzić prace zawodową z użyteczno - społeczną celem podniesienia życia na wsi i dokonania jej przeobrażeń. Przyjrzyjmy się tej postaci tak wartościowej dla naszej gminy, Puszczy