UCHWAŁA Nr 2862 /2020 ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO z dnia 29 października 2020 roku

w sprawie zaopiniowania projektu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Rawickiego na lata 2021 - 2024 z perspektywą na lata 2025 - 2028

Na podstawie art. 17 ust. 2 pkt. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020 r. poz. 1219 z późn. zm.) Zarząd Województwa Wielkopolskiego uchwala, co następuje:

§ 1. Opiniuje się pozytywnie projekt Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Rawickiego na lata 2021-2024 z perspektywą na lata 2025 - 2028.

§ 2. Postanawia się przekazać niniejszą uchwałę Zarządowi Powiatu Rawickiego w celu przeprowadzenia dalszego postępowania.

§ 3. Wykonanie uchwały powierza się p. o. Dyrektora Departamentu Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu.

§ 4. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

Marszałek Województwa Marek Woźniak

UZASADNIENIE do uchwały Nr 2862 / 2020 Zarządu Województwa Wielkopolskiego z dnia 29 października 2020 roku

Przepis art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska stanowi, że w celu realizacji polityki ochrony środowiska opracowuje się programy ochrony środowiska. Programy są opracowywane na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym oraz podlegają zaopiniowaniu przez odpowiednie organy administracji. Wykonując kompetencje art. 17 ust. 2 pkt. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska Starosta Rawicki (poprzez pełnomocnika) zwrócił się z wnioskiem o zaopiniowanie projektu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Rawickiego na lata 2021-2024 z perspektywą na lata 2025 - 2028. Zarząd Województwa Wielkopolskiego po przeanalizowaniu przekazanej dokumentacji i obowiązującego stanu prawnego zaopiniował pozytywnie projekt Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Rawickiego na lata 2021-2024 z perspektywą na lata 2025 - 2028 i postanowił przekazać niniejszą uchwałę Zarządowi Powiatu Rawickiego w celu przeprowadzenia dalszego postępowania.

Jacek Bogusławski Członek Zarządu

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU RAWICKIEGO NA LATA 2021-2024 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2025-2028

Rawicz, sierpie ń 2020 r. Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

ZLECENIODAWCA:

POWIAT RAWICKI - STAROSTWO POWIATOWE W RAWICZU ul. Rynek 17, 63-900 tel: 65 546 22 11, fax: 65 546 22 11 e-mail: [email protected], www.powiatrawicki.pl

ZLECENIOBIORCA:

EKO – TEAM Sebastian Kulikowski ul. Poniatowskiego 20/14, 59-900 Rawicz tel. 0691 015 026, fax. (+48) 75 613 81 34 e-mail: [email protected], www.ekoteam.com.pl

AUTOR OPRACOWANIA: Sebastian Kulikowski

2

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Spis tre ści 1. WST ĘP ...... 7 1.1. PODSTAWA OPRACOWANIA ...... 7 1.2. KONSULTACJE I OPINIOWANIE PROJEKTU PROGRAMU … ...... 7 1.3. METODOLOGIA OPRACOWANIA , ZAWARTO ŚĆ DOKUMENTU I HORYZONT CZASOWY ...... 8 1.4. SPÓJNO ŚĆ Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I PROGRAMOWYMI ...... 9 1.4.1. Nadrz ędne dokumenty strategiczne ...... 9 1.4.2. Dokumenty sektorowe ...... 11 1.4.3. Dokumenty o charakterze programowym ...... 15 2. OCENA STANU ŚRODOWISKA ...... 18 2.1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU ...... 18 2.2. OCHRONA KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA ...... 20 2.2.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 20 2.2.2. Ocena stanu aktualnego ...... 32 2.2.3. Analiza mo żliwo ści wykorzystania lokalnych i odnawialnych źródeł energii ...... 51 2.2.4. Wpływ zmian klimatu na energetyk ę i transport, wra żliwo ść i adaptacja do zmian ...... 58 2.2.5. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy...... 59 2.2.6. Analiza SWOT ...... 61 2.3. ZAGRO ŻENIA HAŁASEM ...... 61 2.3.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 61 2.3.2. Ocena stanu aktualnego ...... 62 2.3.3. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy ...... 64 2.3.4. Analiza SWOT ...... 65 2.4. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 65 2.4.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 65 2.4.2. Ocena stanu aktualnego ...... 66 2.4.1. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy ...... 68 2.4.2. Analiza SWOT ...... 69 2.5. GOSPODAROWANIE WODAMI ...... 69 2.5.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 69 2.5.2. Ocena stanu aktualnego ...... 73 2.5.3. Wpływ zmian klimatu na zasoby wodne, wra żliwo ść i adaptacja do zmian ...... 82 2.5.4. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy ...... 84 2.5.5. Analiza SWOT ...... 85 2.6. GOSPODARKA WODNO -ŚCIEKOWA ...... 85 2.6.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 85 2.6.2. Ocena stanu aktualnego ...... 89 2.6.1. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy ...... 94 2.6.2. Analiza SWOT ...... 95 2.7. ZASOBY GEOLOGICZNE ...... 95 2.7.1. Ocena stanu aktualnego ...... 95 2.8. GLEBY ...... 98 2.8.2. Wpływ zmian klimatu na rolnictwo, wra żliwo ść i adaptacja do zmian ...... 102 2.8.3. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy ...... 104 2.8.4. Analiza SWOT ...... 105 2.9. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ...... 105 2.9.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 105 2.9.2. Ocena stanu aktualnego ...... 105 2.9.3. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy ...... 109 2.9.4. Analiza SWOT ...... 109 2.10. ZASOBY PRZYRODNICZE ...... 110 2.10.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś ...... 110 2.10.2. Ocena stanu aktualnego ...... 113 2.10.3. Wpływ zmian klimatu na przyrod ę i le śnictwo, wra żliwo ść i adaptacja do zmian ...... 116 2.10.1. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy ...... 117 2.10.2. Analiza SWOT ...... 118 2.11. ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI ...... 118 2.11.1. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy ...... 120 2.11.2. Analiza SWOT ...... 121

3

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

3. CELE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA DO 2028 ROKU ...... 121 3.1. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADA Ń ...... 122 4. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 142 5. INSTRUMENTY I ŚRODKI REALIZACJI POLITYKI EKOLOGICZNEJ NA POZIOMIE POWIATU ...... 143 5.1. REGULACJE OGÓLNOPRAWNE ...... 143 5.2. INSTRUMENTY PRAWNO -ADMINISTRACYJNE ...... 143 5.3. INSTRUMENTY EKONOMICZNE ...... 146 5.4. INSTRUMENTY SPOŁECZNE ...... 146 6. MONITORING PROGRAMU...... 147 7. STRESZCZENIE ...... 150

Spis rysunków Rysunek 1 Lokalizacja powiatu rawickiego na tle województwa wielkopolskiego ...... 19 Rysunek 2 Temperatura powietrza w rejonie powiatu rawickiego w 2019 r...... 33 Rysunek 3 Liczba dni słonecznych, cz ęś ciowo zachmurzonych, zachmurzonych i z opadem w rejonie powiatu rawickiego w 2019 r...... 33 Rysunek 4 Ilo ść opadów atmosferycznych w rejonie powiatu rawickiego w 2019 r...... 34 Rysunek 5 Ró ża wiatrów w rejonie powiatu rawickiego w 2019 r...... 34 Rysunek 6 Stacje pomiarowe na terenie stref województwa wielkopolskiego wykorzystane w ocenie za 2018 r...... 36 3 Rysunek 7 Wyniki pomiarów st ęż enia NO 2 na terenie strefy wielkopolskiej (stacja w Borówcu) - µg/m ...... 37 3 Rysunek 8 Wyniki pomiarów st ęż enia SO 2 na terenie strefy wielkopolskiej (stacja w Piaskach) - µg/m ...... 38 Rysunek 9 Wyniki pomiarów st ęż enia CO (8 godzinne) na terenie strefy wielkopolskiej (stacja w Koninie) - µg/m 3 ...... 38 Rysunek 10 Wyniki pomiarów st ęż enia benzenu na terenie strefy wielkopolskiej (stacja w Borowcu) - µg/m 3.. 39 Rysunek 11 Wyniki pomiarów st ęż enia pyłu PM10 na terenie strefy wielkopolskiej (stacja w Borówcu) - µg/m 3 ...... 40 Rysunek 12 Wyniki pomiarów st ęż enia pyłu PM2,5 na terenie strefy wielkopolskiej (stacja w Pleszewie) - µg/m 3 ...... 41 Rysunek 13 Emisja zanieczyszcze ń pyłowo gazowych w latach 2016-2019 z zakładów szczególnie uci ąż liwych znajduj ących si ę na terenie powiatu rawickiego (Mg/rok) ...... 43 Rysunek 14 Emisja zanieczyszcze ń w latach 2016-2019 roku z zakładów szczególnie uciąż liwych znajduj ących si ę na terenie powiatu rawickiego (Mg/rok) ...... 44 Rysunek 15 Udział pojazdów na drogach krajowych w powiecie rawickim ...... 46 Rysunek 16 Udział pojazdów na drogach wojewódzkich w powiecie rawickim ...... 46 Rysunek 17 Emisja liniowa na terenie powiatu rawickiego w 2015 r...... 48 Rysunek 18 Liczba odbiorców ciepła sieciowego na terenie miasta Rawicz w latach 2017- 2019 ...... 50 Rysunek 19 Zu życie ciepła sieciowego na terenie miasta Rawicz w latach 2017- 2019 (w GJ) ...... 50 Rysunek 20 Moc ciepła zamówiona przez odbiorców na terenie miasta Rawicz w latach 2017- 2019 (w MW) . 51 Rysunek 21 Energia wiatru w kWh/(m 2/rok) na wysoko ści 10 i 30 m n.p.m...... 53 Rysunek 22 Średnie roczne sumy usłonecznienia ...... 54 Rysunek 23 Mapa rozkładu g ęsto ści ziemskiego strumienia cieplnego na obszarze Polski ...... 55 Rysunek 24 Lokalizacja punktów pomiarowych PEM w roku 2017 ...... 68 Rysunek 25 Lokalizacja punktów kontrolno- pomiarowych na terenie województwa wielkopolskiego w 2016 roku ...... 75 Rysunek 26 Punkty monitoringu JCWPd na terenie województwa wielkopolskiego ...... 78 Rysunek 27 Wyniki bada ń wód podziemnych na OSN w roku 2017 ...... 79 Rysunek 28 Rozkład przestrzenny warto ści SPI na terenie kraju w maju 2018 r...... 80 4

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Rysunek 29 Zmiany całkowitych średnich rocznych wojewódzkich potrzeb wodnych w 2021-2050 ...... 83 Rysunek 30 Zmiany całkowitych średnich rocznych wojewódzkich potrzeb wodnych w 2071-2100 ...... 83 Rysunek 31 Długo ść sieci wodoci ągowej na terenie gmin powiatu rawickiego w latach 2013-2019 (km) ...... 90 Rysunek 32 Liczba przył ączy wodoci ągowych na terenie gmin powiatu rawickiego w latach 2013-2019 (szt.) . 90 Rysunek 33 Długo ść sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gmin powiatu rawickiego w latach 2013-2019 (km) 92 Rysunek 34 Udział powierzchni u żytków i gruntów na terenie powiatu rawickiego ...... 100 Rysunek 35 Rozmieszczenie punktów pomiarowo-kontrolnych w województwie wielkopolskim ...... 101 Rysunek 36 Ilo ść zmieszanych i selektywnie zebranych odpadów komunalnych w gminach powiatu rawickiego w latach 2017-2018 (Mg) ...... 106 Rysunek 37 Liczba deklaracji w gminach powiatu rawickiego w latach 2017-2018 ...... 107 Rysunek 38 Ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gmin powiatu rawickiego (Mg) ...... 108 Rysunek 39 Lokalizacja rezerwatu przyrody D ębno ...... 114 Rysunek 40 Lokalizacja OChK „Krzywi ńsko – Osiecki wraz z zadrzewieniami gen. Dezyderego Chłapowskiego i kompleksem le śnym Osieczna – Góra” ...... 114 Rysunek 41 Obszary le śne na terenie powiatu rawickiego ...... 115

Spis tabel Tabela 1 Liczba mieszka ńców według zamieszkania na terenie powiatu rawickiego ...... 19 Tabela 2 Średnio dobowy ruch na drogach krajowych na terenie powiatu rawickiego ...... 45 Tabela 3 Średnio dobowy ruch na drogach wojewódzkich na terenie powiatu rawickiego ...... 45 Tabela 4 Roczna emisja substancji szkodliwych do atmosfery ze środków transportu na terenie powiatu rawickiego w 2015 roku ...... 47 Tabela 5 Dane charakteryzuj ące zaopatrzenie w ciepło sieciowe na terenie powiatu rawickiego w latach 2017- 2019 ...... 49 Tabela 6 Zasoby energii wodnej rzek w rejonie powiatu i mo żliwo ści ich technicznego wykorzystania ...... 52 Tabela 7 Warto ść opałowa wybranych rodzajów biomasy w zale żno ści od wilgotno ści ...... 56 Tabela 8 Powierzchnia upraw na terenie powiatu rawickiego ...... 56 Tabela 9 Zapotrzebowanie na słom ę dla poszczególnych gatunków zwierz ąt hodowanych...... 57 Tabela 10 Wska źnik wielko ści produkcji biogazu w m 3/kg s.m.o...... 58 Tabela 11 Pogłowie zwierz ąt gospodarskich w powiecie rawickim oraz produkcja biogazu ...... 58 Tabela 12 Główne zagro żenia – obszar interwencji: ochrona klimatu i jako ści powietrza ...... 59 Tabela 13 Problemy – obszar interwencji: ochrona klimatu i jako ści powietrza ...... 60 Tabela 14 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: ochrona klimatu i jako ści powietrza ...... 60 Tabela 15 Główne zagro żenia – obszar interwencji: zagro żenie hałasem ...... 64 Tabela 16 Problemy – obszar interwencji zagro żenie hałasem ...... 64 Tabela 17 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: zagro żenia hałasem ... 65 Tabela 18 Główne zagro żenia – obszar interwencji: pola elektromagnetyczne ...... 68 Tabela 19 Problemy – obszar interwencji pola elektromagnetyczne ...... 69 Tabela 20 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: pola elektromagnetyczne ...... 69 Tabela 21 Ocena jako ści wód powierzchniowych JCWP za lata 2016- 2018 r. na terenie powiatu rawickiego .. 75 Tabela 22 Zestawienie punktów badawczych wód podziemnych na terenie powiatu rawickiego ...... 78 Tabela 23 Główne zagro żenia – obszar interwencji: gospodarowanie wodami ...... 84 Tabela 24 Problemy – obszar interwencji gospodarowanie wodami ...... 85 Tabela 25 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: gospodarowanie wodami ...... 85 Tabela 26 Charakterystyka zaopatrzenia mieszka ńców powiatu rawickiego na koniec 2019 roku ...... 91 Tabela 27 Wykaz oczyszczalni ścieków na terenie powiatu rawickiego ...... 92 Tabela 28 Wykaz aglomeracji na terenie powiatu rawickiego ...... 93 5

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 29 Główne zagro żenia – obszar interwencji: gospodarka wodno-ściekowa ...... 94 Tabela 30 Problemy – obszar interwencji gospodarka wodno-ściekowa ...... 95 Tabela 31 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: gospodarka wodno- ściekowa ...... 95 Tabela 32 Bilans zasobów kopalin na terenie powiatu rawickiego ...... 96 Tabela 33 Użytkowanie gruntów na terenie powiatu rawickiego ...... 99 Tabela 34 Główne zagro żenia – obszar interwencji: gleby ...... 104 Tabela 35 Problemy – obszar interwencji gleby ...... 104 Tabela 36 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: gleby ...... 104 Tabela 37 Wykaz zamkni ętych składowisk odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne na terenie powiatu rawickiego ...... 106 Tabela 38 Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest w gminach powiatu rawickiego (Mg) ...... 108 Tabela 39 Główne zagro żenia – obszar interwencji: gospodarka odpadami ...... 109 Tabela 40 Problemy – obszar interwencji gospodarka odpadami ...... 109 Tabela 41 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: gospodarka odpadami ...... 109 Tabela 42 Obszary chronione na terenie powiatu rawickiego ...... 113 Tabela 43 Liczbowe zestawienie pomników przyrody na terenie powiatu rawickiego ...... 115 Tabela 44 Główne zagro żenia – obszar interwencji: zasoby przyrodnicze ...... 117 Tabela 45 Problemy – obszar interwencji zasoby przyrodnicze ...... 117 Tabela 46 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: zasoby przyrodnicze 118 Tabela 47 Główne zagro żenia – obszar interwencji: zagro żenia powa żnymi awariami ...... 120 Tabela 48 Problemy – obszar interwencji zagro żenia powa żnymi awariami ...... 120 Tabela 49 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: zagro żenia powa żnymi awariami ...... 120 Tabela 50 Cele, kierunki interwencji oraz zadania ...... 123 Tabela 51 Harmonogram realizacji zada ń własnych Powiatu Rawickiego ...... 134 Tabela 52 Harmonogram realizacji zada ń monitorowanych przez Rawicki ...... 136 Tabela 53 Działania w ramach zarz ądzania środowiskiem w powiecie rawickim ...... 143 Tabela 54 Wska źniki realizacji programu ochrony środowiska ...... 147

6

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

1. Wstęp 1.1. Podstawa opracowania Podstaw ą prawn ą Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 (zwany dalej Programem…) jest ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020 poz. 1219, z pó źn. zm.), po wej ściu której nast ąpiła zmiana sposobu realizacji krajowej polityki ochrony środowiska. Obecnie jest ona prowadzona na podstawie polityki ekologicznej pa ństwa, strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych oraz za pomoc ą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Według ustawy Prawo Ochrony środowiska (Dz. U. z 2020 poz. 1219, z pó źn. zm.) „[…] w celu realizacji polityki ochrony środowiska organ wykonawczy sporz ądza program ochrony środowiska, uwzgl ędniaj ąc cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych”. Wykonuj ąc obowi ązek wynikaj ący z zapisu art.17 ust.1 w/w ustawy Rada Powiatu Rawickiego uchwaliła kolejno nast ępuj ące programy ochrony środowiska: • Program ochrony środowiska dla Powiatu Rawickiego wraz z Planem gospodarki odpadami dla Powiatu Rawickiego. Uchwała Nr X/85/2003 Rady Powiatu Rawickiego dnia 30 pa ździernika 2003 r., • Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Rawickiego na lata 2008-2011 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2012-2015 Aktualizacja. Uchwała Nr XXIII/197/08 Rady Powiatu Rawickiego, • Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Rawickiego na lata 2012-2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2016-2019”. Uchwała Rady Powiatu Rawickiego Nr XXIV/185/12, • Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Rawickiego na lata 2016-2020 z perspektyw ą do roku 2024. Uchwała Rady Powiatu Rawickiego Nr XXV/196/17. Niniejszy „Program…” jest kolejnym, pi ątym dokumentem tego rodzaju i obejmuje zadania, które b ędą realizowane w perspektywie do 2028 roku. Podstaw ą formaln ą opracowania jest umowa mi ędzy EKO-TEAM Sebastian Kulikowski ze Zgorzelca, a Powiatem Rawickim na wykonanie dokumentacji pt.: „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028”. Istotnym celem Programu jest zapewnienie efektywnego i sprawnego wykorzystania środków finansowych na działania, wskazane w Programie oraz umo żliwienie i wspieranie pozyskiwania środków na realizacj ę okre ślonych zada ń środowiskowych przez jednostki samorz ądowe. Realizacja postanowie ń „Programu...” powinna doprowadzi ć do poprawy stanu środowiska naturalnego oraz zapewni ć skuteczne mechanizmy chroni ące środowisko przed degradacj ą, a tak że stworzy ć warunki dla wdro żenia wymaga ń prawa.

1.2. Konsultacje i opiniowanie projektu Programu… Zapisy ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2020 r. poz. 283, z pó źn. zm.), stanowi ą, i ż „projekty, polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, le śnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczaj ących ramy dla pó źniejszej realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko […] wymagaj ą̨ przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko”. W zwi ązku z tym, wyst ąpiono do RDO Ś w Poznaniu o opinie dotycz ącą potrzeby przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Po analizie projektu „Programu…” RDO Ś w Poznaniu uznał, że wdro żenie przedmiotowego projektu nie spowoduj ę bezpo średniego wpływu na środowisko naturalne. W zwi ązku z powy ższym nie daj ą przesłanek do stwierdzenia obowi ązku przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. W realizacji Programu Ochrony Środowiska istotne jest uspołecznienie całego procesu tworzenia Programu, a nast ępnie jego realizacji i wdra żania. W zwi ązku z tym w trakcie procedur opracowania „Programu…” Powiat Rawicki zapewnił mo żliwo ść́ udziału społecze ństwa na zasadach i w trybie okre ślonych w ustawie z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2020 r. poz. 283, z pó źn. zm.). Interesariusze w tym słu żby i inspekcje działaj ące na terenie powiatu rawickiego zostali wł ączeni w prace nad przygotowaniem niniejszego dokumentu. W zwi ązku z tym na etapie zbierania danych i materiałów do opracowania jednostki te zostały poproszone o sprecyzowanie planów i projektów, jakie będą realizowane na terenie powiatu rawickiego do roku 2028.

7

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Po zaopiniowaniu projektu przez Zarz ąd Województwa Wielkopolskiego oraz Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Rawickiego” zostanie uchwalony przez Rad ę Powiatu Rawickiego. Z wykonania „Programu…” Starosta Powiatu Rawickiego powinien, co dwa lata sporz ądza ć raporty i przedstawia ć je Radzie Powiatu oraz przekaza ć do organu wykonawczego Województwa Wielkopolskiego.

1.3. Metodologia opracowania, zawarto ść dokumentu i horyzont czasowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 został opracowany zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (t.j.: Dz. U. z 2020 poz. 1219, z pó źn. zm.), jako narz ędzie prowadzenia polityki ochrony środowiska w powiecie. Polityka ochrony środowiska to stworzenie warunków do działa ń zwi ązanych z ochron ą środowiska i zrównowa żonym rozwojem, czyli takim, który będzie rozwojem gospodarczym, ekonomicznymi i ekologicznym. Ponadto schemat budowy Programu oraz jego tre ść merytoryczna jest zgodna z Wytycznymi do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska opracowanymi przez Ministerstwo Środowiska we wrze śniu 2015 roku i Zał ącznikiem z stycznia 2020 r. Aktualnie obowi ązuj ące wytyczne z 2020 roku wymagaj ą podziału harmonogramów realizacji zada ń na zadania własne samorz ądu powiatowego oraz zadania monitorowane. Zadania monitorowane to zadania realizowane przez jednostki realizuj ące zadania środowiskowe na terenie powiatu oraz Gminy nale żą ce do powiatu rawickiego. Etapy opracowania niniejszego dokumentu to: • Zebranie szczegółowych danych ze Starostwa Powiatu Rawickiego, Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego oraz jednostek realizujących zadania środowiskowe na terenie powiatu w tym mi ędzy innymi Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Zarz ądu Dróg Wojewódzkich i Powiatowych, Nadle śnictw, Wód Polskich, a tak że wszystkich Gmin nale żą cych do powiatu rawickiego oraz wi ększych podmiotów gospodarczych. • Ocena realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska, • Ocena aktualnego stanu wszystkich komponentów środowiskowych w powiecie rawickim. Jako punkt odniesienia dla niniejszego dokumentu przyj ęto stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzie ń́ 31.12.2019 r., a tam, gdzie nie było mo żliwo ści uzyskania danych wykorzystano stan na dzie ń́ 31.12.2018 r. • Analizy dotychczasowych dokumentów i opracowa ń planistycznych. • Wyznaczenie celów i sformułowaniu kierunków działa ń́ pozwalaj ących na realizacj ę celów dokumentów wy ższych szczebli. Cele i kierunki działa ń wyspecyfikowane zgodnie z danymi przekazanymi przez instytucje oraz gminy. Istot ą celów jest ich spójno ść z wojewódzkim PO Ś. • Okre ślenie realizacji Programu w zakresie rozwi ąza ń́ prawno-instytucjonalnych a tak że mo żliwo ści ich finansowania. • Okre ślenie zasad monitoringu, który pozwoli na badanie post ępów w realizacji Programu, co 2 lata w trakcie opracowywania Raportów z realizacji PO Ś. Nawi ązuj ąc do struktury okre ślonej w „Wytycznych do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska” Ministerstwa Środowiska (z dnia 2 wrze śnia 2015 r.) niniejszy dokument zawiera takie elementy jak: • Wst ęp • Informacje o metodologii opracowania • Informacje o spójno ści programu z dokumentami wy ższego szczebla • Charakterystyk ę powiatu rawickiego • Ocen ę stanu środowiska w zakresie: − Ochrony klimatu i jako ści powietrza, − Zagro żeń hałasem, − Pól elektromagnetycznych, − Gospodarowania wodami, − Gospodarki wodno – ściekowej, − Zasobów geologicznych, − Gleb, − Gospodarki odpadami i zapobiegania powstawaniu odpadów, − Zasobów przyrodniczych w tym le śnych, − Zagro żeń powa żnymi awariami. • Zagadnienia horyzontalne • Cele programu ochrony środowiska oraz kierunki działa ń i interwencji proekologicznych 8

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

• Harmonogram realizacji zada ń powiatowych i monitorowanych wraz z ich finansowaniem • System realizacji programu ochrony środowiska • Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym Struktura ka żdego z rozdziałów dotycz ących poszczególnych obszarów interwencji obejmuje: • ocen ę stanu aktualnego, • efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, • analiz ę SWOT. Wszystkie obszary interwencji uwzgl ędniaj ą zagadnienia horyzontalne (przekrojowe dla wszystkich dziedzin) takie jak adaptacj ę do zmian klimatu, nadzwyczajne zagro żenia środowiska, działania edukacyjne oraz monitoring. Najwi ęcej akcji edukacyjnych w ostatnich latach dotyczy gospodarki odpadami. W zwi ązku z tym, i ż wytyczne do sporz ądzania programów ochrony środowiska nie przewiduj ą osobnego rozdziału dotycz ącego edukacji ekologicznej działania te zostan ą opisane w cz ęś ci dotycz ącej gospodarowania odpadami.

1.4. Spójno ść z dokumentami strategicznymi i programowymi Według ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020 r., poz. 1219 z pó źn. zm.) „[…] w celu realizacji polityki ochrony środowiska organ wykonawczy powiatu sporz ądza powiatowy program ochrony środowiska, uwzgl ędniaj ąc cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych”, w zwi ązku z tym w niniejszym opracowaniu zostan ą uj ęte powy ższe zało żenia, cele i priorytety na lata 2021-2028, które zapisano w dokumentach wcze śniej opracowanych i obejmuj ących teren powiatu. Podczas tworzenia Programu brano pod uwag ę zało żenia aktualnie obowi ązuj ących dokumentów nadrzędnych. W zało żeniach uwzgl ędniono najbardziej istotne kierunki rozwoju zarysowane w dokumentach wyższego szczebla.

1.4.1. Nadrz ędne dokumenty strategiczne Polityka ekologiczna pa ństwa 2030 – strategia rozwoju w obszarze środowiska i gospodarki wodnej. Cele wskazane w dokumencie strategicznym uwzgl ędnione przy opracowaniu Programu ochrony środowiska dla powiatu rawickiego: • Cel szczegółowy: Środowisko i zdrowie. Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego (I) − Kierunek interwencji: Zrównowa żone gospodarowanie wodami, w tym zapewnienie dost ępu do czystej wody dla społecze ństwa i gospodarki oraz osi ągni ęcie dobrego stanu wód (I.1) − Kierunek interwencji: Likwidacja źródeł emisji zanieczyszcze ń do powietrza lub istotne zmniejszenie ich oddziaływania (I.2) − Kierunek interwencji: Ochrona powierzchni ziemi, w tym gleb (I.3) − Kierunek interwencji: Przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska oraz zapewnienie bezpiecze ństwa biologicznego, j ądrowego i ochrony radiologicznej (I.4) • Cel szczegółowy: Środowisko i gospodarka. Zrównowa żone gospodarowanie zasobami środowiska (II) − Kierunek interwencji: Zarz ądzanie zasobami dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, w tym ochrona i poprawa stanu ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu (II.1) − Kierunek interwencji: Wspieranie wielofunkcyjnej i trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej (II.2) − Kierunek interwencji: Gospodarka odpadami w kierunku gospodarki o obiegu zamkni ętym (II.3) − Kierunek interwencji: Zarz ądzanie zasobami geologicznymi poprzez opracowanie i wdro żenie polityki surowcowej pa ństwa (II.4) − Kierunek interwencji: Wspieranie wdra żania ekoinnowacji oraz upowszechnianie najlepszych dost ępnych technik BAT (II.5) • Cel szczegółowy: Środowisko i klimat. Łagodzenie zmian klimatu i adaptacja do nich oraz zarz ądzanie ryzykiem kl ęsk żywiołowych (III) − Kierunek interwencji: Przeciwdziałanie zmianom klimatu (III.1) − Kierunek interwencji: Adaptacja do zmian klimatu i zarz ądzanie ryzykiem kl ęsk żywiołowych (III.2) • Cel szczegółowy: Środowisko i edukacja. Rozwijanie kompetencji (wiedzy, umiej ętno ści i postaw) ekologicznych społecze ństwa (IV) − Kierunek interwencji: Edukacja ekologiczna, w tym kształtowanie wzorców zrównowa żonej konsumpcji (IV.1) • Cel szczegółowy: Środowisko i administracja. Poprawa efektywno ści funkcjonowania instrumentów ochrony środowiska (V) 9

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

− Kierunek interwencji: Usprawnienie systemu kontroli i zarz ądzania ochron ą środowiska oraz doskonalenie systemu finansowania (V.1) Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030. W dokumencie wskazane s ą nast ępuj ące cele i priorytety ekologiczne spójne z niniejszym Programem: • Cel 7 – Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska, • Cel 8 – Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równowa żenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych, • Cel 9 – Udro żnienie dost ępno ści terytorialnej Polski. Główne obszary problemowe: • Zanieczyszczenie powietrza zwi ązane z nisk ą emisj ą ze źródeł punktowych, • Nadmierna energochłonno ść obiektów, • Nadmierna energochłonno ść o świetlenia ulicznego, • Brak szczelno ści systemu odpadowego, • Brak skanalizowana 100% mieszka ńców, • Modernizacja infrastruktury i bezpiecze ństwo energetyczne, Kierunki rozwoju: • Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych, • Realizacja programu inteligentnych sieci w energetyce, • Stworzenie zach ęt przyspieszaj ących rozwój zielonej gospodarki, • Zwi ększenie poziomu ochrony środowiska. Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020. W dokumencie wskazane s ą nast ępuj ące obszary strategiczne spójne z niniejszym Programem: • Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne pa ństwo, • Obszar strategiczny II. Konkurencyjna Gospodarka, • Obszar strategiczny III. Spójno ść społeczna i terytorialna. Główne obszary problemowe: • Zanieczyszczenie powietrza zwi ązane z nisk ą emisj ą ze źródeł punktowych • Nadmierna energochłonno ść obiektów • Nadmierna energochłonno ść o świetlenia ulicznego • Słaba jako ść dróg gminnych Kierunki rozwoju: • Zapewnienie ładu przestrzennego, • Zwi ększenie bezpiecze ństwa obywatela, • Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych, • Racjonalne gospodarowanie zasobami, • Poprawa efektywno ści energetycznej, • Poprawa stanu środowiska, • Adaptacja do zmian klimatu, • Modernizacja i rozbudowa poł ącze ń transportowych, • Udro żnienie obszarów wiejskich, • Podnoszenie jako ści i dost ępno ści usług publicznych, • Zwi ększenie spójno ści terytorialnej. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku . W dokumencie wskazane s ą nast ępuj ące cele spójne z niniejszym Programem: • Kierunek – Poprawa efektywno ści energetycznej, • Kierunek – Wzrost bezpiecze ństwa dostaw paliw i energii, • Kierunek – Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii w tym biopaliw, • Kierunek – Ograniczenie odziaływania energetyki na środowisko. Główne obszary problemowe: • Jako główne paliwo energetyczne do ogrzania obiektów u żywany jest w ęgiel i jego produkty • Niski stopie ń wykorzystania OZE w mieszkalnictwie, budynkach u żyteczno ści publicznej i przez przedsi ębiorstwa Kierunki rozwoju:

• Ograniczenie emisji CO 2 do 2020 przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpiecze ństwa energetycznego, 10

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

• Ograniczenie emisji SO 2, NO x oraz pyłów do poziomów wynikaj ących z obecnych i projektowanych regulacji unijnych, • Ograniczenie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych, • Minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce, • Zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych.

1.4.2. Dokumenty sektorowe Krajowy Program Ochrony Powietrza do roku 2020 . W dokumencie wskazane s ą nast ępuj ące cele i priorytety ekologiczne spójne z niniejszym Programem: • Cel 1 - osi ągniecie w mo żliwie krótkim czasie poziomów dopuszczalnych i docelowych niektórych substancji, okre ślonych w dyrektywie 2008/50/WE i 2004/107/WE, oraz utrzymanie ich na tych obszarach, na których s ą̨ dotrzymywane, a w przypadku pyłu PM2,5 tak że pułapu st ęż enia ekspozycji oraz Krajowego Celu Redukcji Nara żenia, • Cel 2 - osi ągniecie w perspektywie do roku 2030 st ęż eń́ niektórych substancji w powietrzu na poziomach wskazanych przez WHO oraz nowych wymaga ń́ wynikaj ących z regulacji prawnych projektowanych przepisami prawa unijnego. Kierunki rozwoju: • Podniesienie rangi zagadnienia poprawy jako ści powietrza poprzez skonsolidowanie działa ń́ na szczeblu krajowym oraz powołanie Partnerstwa na rzecz poprawy jako ści powietrza, • Stworzenie ram prawnych sprzyjaj ących realizacji efektywnych działa ń́ maj ących na celu popraw ę̨ jako ści powietrza, • Wł ączenie społecze ństwa w działania na rzecz poprawy jako ści powietrza poprzez zwi ększenie świadomo ści społecznej oraz tworzenie trwałych platform dialogu z organizacjami społecznymi, • Rozwój i rozpowszechnienie technologii sprzyjaj ących poprawie jako ści powietrza, • Rozwój mechanizmów kontrolowania źródeł niskiej emisji sprzyjaj ących poprawie jako ści powietrza, • Upowszechnienie mechanizmów finansowych sprzyjaj ących poprawie jako ści powietrza. Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych . W dokumencie wskazane są nast ępuj ące cele i priorytety ekologiczne spójne z niniejszym Programem: • Celem Programu jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie – ochrona środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami Kierunki rozwoju: • Budowa sieci kanalizacyjnej, • Inwestycje zwi ązane z oczyszczalniami ścieków, • Dostosowanie oczyszczalni do art. 5.2 Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2022 . W gospodarce odpadami komunalnymi, w tym odpadami żywno ści i innymi odpadami ulegaj ącymi biodegradacji, przyj ęto nast ępuj ące cele spójne z niniejszym Programem: • zmniejszenie ilo ści powstaj ących odpadów: − ograniczenie marnotrawienia żywno ści, − wprowadzenie selektywnego zbierania bioodpadów z zakładów zbiorowego żywienia; • zwi ększanie świadomo ści społecze ństwa na temat wła ściwego gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym odpadami żywno ści i innymi odpadami ulegaj ącymi biodegradacji; • doprowadzenie do funkcjonowania systemów zagospodarowania odpadów zgodnie z hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami. − osi ągni ęcie poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego u życia frakcji: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła z odpadów komunalnych w wysoko ści minimum 50% ich masy do 2020 r., − do 2020 r. udział masy termicznie przekształcanych odpadów komunalnych oraz odpadów pochodz ących z przetworzenia odpadów komunalnych w stosunku do wytworzonych odpadów komunalnych nie mo że przekracza ć 30%, − do 2025 r. recyklingowi powinno by ć poddawane 60% odpadów komunalnych, − do 2030 r. recyklingowi powinno by ć poddawane 65% odpadów komunalnych; − redukcja składowania odpadów komunalnych do maksymalnie 10% do 2030 r. • zmniejszenie udziału zmieszanych odpadów komunalnych w całym strumieniu zbieranych odpadów (zwi ększenie udziału odpadów zbieranych selektywnie): − obj ęcie wszystkich wła ścicieli nieruchomo ści, na których zamieszkuj ą mieszka ńcy systemem selektywnego zbierania odpadów komunalnych, 11

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

− wprowadzenie jednolitych standardów selektywnego zbierania odpadów komunalnych na terenie całego kraju do ko ńca 2021 r. – zestandaryzowanie ma na celu zapewnienie minimalnego poziomu selektywnego zbierania odpadów szczególnie w odniesieniu do gmin w których stosuje si ę niedopuszczalny podział na odpady „suche”-„mokre”, − zapewnienie jak najwy ższej jako ści zbieranych odpadów przez odpowiednie systemy selektywnego zbierania odpadów, w taki sposób, aby mogły one zosta ć w mo żliwie najbardziej efektywny sposób poddane recyklingowi, − wprowadzenie we wszystkich gminach w kraju systemów selektywnego odbierania odpadów zielonych i innych bioodpadów u źródła – do ko ńca 2021 r.; • zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych w 2020 r. wi ęcej ni ż 35% masy tych odpadów w stosunku do masy odpadów wytworzonych w 1995 r., • zaprzestanie składowania odpadów ulegaj ących biodegradacji selektywnie zebranych; • zaprzestanie składowania zmieszanych odpadów komunalnych bez przetworzenia; • zmniejszenie liczby miejsc nielegalnego składowania odpadów komunalnych; • utworzenie systemu monitorowania gospodarki odpadami komunalnymi; • monitorowanie i kontrola post ępowania z frakcj ą odpadów komunalnych wysortowywan ą ze strumienia zmieszanych odpadów komunalnych i nieprzeznaczon ą do składowania (frakcja 19 12 12); • zbilansowanie funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi w świetle obowi ązuj ącego zakazu składowania okre ślonych frakcji odpadów komunalnych i pochodz ących z przetwarzania odpadów komunalnych, w tym odpadów o zawarto ści ogólnego w ęgla organicznego powy żej 5% s.m. i o cieple spalania powy żej 6 MJ/kg suchej masy, od 1 stycznia 2016 r. Główne obszary problemowe: • Brak szczelnego systemu gospodarki odpadami • Powstawanie dzikich wysypisk • Brak osi ągni ęcia zakładanych poziomów redukcji masy odpadów skierowanych do składowania W gospodarce odpadami komunalnymi, w tym odpadami żywno ści i innymi odpadami ulegaj ącymi biodegradacji, przyj ęto nast ępuj ące kierunki działa ń: • realizacja bada ń w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, mi ędzy innymi badania dotycz ące analizy składu morfologicznego odpadów oraz wła ściwo ści fizycznych i chemicznych odpadów; • utrzymanie finansowania inwestycji, mi ędzy innymi przez instrumenty finansowe, ukierunkowanych na modernizacj ę instalacji przetwarzaj ących odpady komunalne, w tym odpady ulegaj ące biodegradacji selektywnie zebrane, tak aby mogły dostosowa ć si ę i spełnia ć wysokie standardy ochrony środowiska; • ograniczenie mo żliwo ści finansowania ze środków publicznych inwestycji z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi i pochodz ącymi z ich przetworzenia – w przypadku wyst ąpienia zagro żenia mo żliwo ści osi ągni ęcia wyznaczonych celów do 2020 r. lub w przypadku wyst ąpienia nadwy żki mocy przerobowych instalacji w regionach gospodarki odpadami lub województwach w stosunku do dost ępnego strumienia odpadów; • organizowanie i prowadzenie działa ń edukacyjno-informacyjnych zarówno na szczeblu ogólnokrajowym, jak i gminnym maj ących na celu mi ędzy innymi: • podnoszenie świadomo ści społecze ństwa w zakresie ZPO, w tym odpadów ulegaj ących biodegradacji, ze szczególnym podkre śleniem nale żytego, to jest racjonalnego planowania zakupów artykułów spo żywczych, aby zapobiega ć marnotrawieniu żywno ści, • wła ściwe post ępowanie z odpadami, w tym odpadami ulegaj ącymi biodegradacji, szczególnie w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych, • promowanie takich technologii przetwarzania bioodpadów, w wyniku, których powstaje pełnowarto ściowy i bezpieczny dla środowiska materiał wykorzystywany do celów nawozowych lub rekultywacyjnych, • promowanie prawidłowego sposobu post ępowania z odpadami i korzy ści z tego wynikaj ących (szeroko poj ęte działania edukacyjno-informacyjne skierowane do ró żnych grup docelowych, w szczególno ści przedszkolaków, uczniów i studentów, ogółu obywateli, a tak że decydentów); • utworzenie systemu monitorowania gospodarki odpadami komunalnymi w oparciu o BDO; • stworzenie podstawy prawnej i organizacyjnej dla gmin do prowadzenia kontroli prawidłowego odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych, w szczególno ści przez zniesienie rozwi ąza ń prawnych odnosz ących si ę do mo żliwo ści ryczałtowego rozliczania firmy odbieraj ącej odpady komunalne od mieszka ńców proporcjonalnie do ich ilo ści oraz ł ączenia przetargu na odbiór i zagospodarowanie odpadów;

12

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

• wdro żenie rozwi ąza ń pozwalaj ących na nale żyte monitorowanie i kontrol ę post ępowania z frakcj ą odpadów komunalnych wysortowywan ą ze strumienia zmieszanych odpadów komunalnych i nieprzeznaczon ą do składowania (frakcja 19 12 12); • realizacja działa ń na rzecz nale żytego zbilansowania funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi w świetle obowi ązuj ącego zakazu składowania okre ślonych frakcji odpadów komunalnych i pochodz ących z przetwarzania odpadów komunalnych, w tym odpadów o zawarto ści ogólnego w ęgla organicznego powy żej 5% s.m., od 1 stycznia 2016 r.; • okre ślenie procentowej ró żnicy pomi ędzy stawkami opłat za odpady zbierane w sposób selektywny a odpadami zbieranymi w sposób nieselektywny, tak, aby stanowiła ona zach ętę do selektywnego zbierania odpadów; • na etapie aktualizacji poszczególnych WPGO dokonanie analizy podziału na regiony gospodarki odpadami komunalnymi wraz ze wskazaniem gmin wchodzących w skład ka żdego regionu, tak, aby prawidłowo wykorzysta ć moce przerobowe instalacji, z uwzgl ędnieniem aspektów ekologicznych i ekonomicznych; • prowadzenie przez gminy gospodarki odpadami komunalnymi w ramach systemu regionów gospodarki odpadami komunalnymi i w oparciu o RIPOK; • wdra żanie przez przedsi ębiorców BAT. Przewiduje si ę tak że wprowadzenie w przyszło ści rozwi ązania polegaj ącego na mo żliwo ści stosowania zamówie ń publicznych „in house” w zakresie gospodarki odpadami w celu umo żliwienia gminom efektywnej kontroli sposobu zagospodarowania odpadów komunalnych. Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030” (SPA2020). W dokumencie wskazane s ą nast ępuj ące cele i priorytety ekologiczne spójne z niniejszym Programem: • Cel 1. Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska • Cel 2. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich • Cel 3. Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu • Cel 4. Zapewnienie zrównowa żonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzgl ędnieniem zmian klimatu • Cel 5. Stymulowanie innowacji sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu • Cel 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu Jako główne paliwo energetyczne do ogrzania obiektów u żywany jest w ęgiel i jego produkty Główne obszary problemowe: • Niski stopie ń wykorzystania OZE w mieszkalnictwie, budynkach u żyteczno ści publicznej i przez przedsi ębiorstwa. Kierunki działa ń: • Kierunek działa ń 1.1 – dostosowanie sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu • Kierunek działa ń 1.2 – adaptacja strefy przybrze żnej do zmian klimatu • Kierunek działa ń 1.3 – dostosowanie sektora energetycznego do zmian klimatu • Kierunek działa ń 1.4 – ochrona r óżnorodno ści biologicznej i gospodarka le śna w kontek ście zmian klimatu • Kierunek działa ń 2.1 – stworzenie lokalnych systemów monitorowania i ostrzegania przed zagro żeniami • Kierunek działa ń 2.2 – organizacyjne i techniczne dostosowanie działalno ści rolniczej i rybackiej do zmian klimatu • Kierunek działa ń 3.2 – zarzadzanie szlakami komunikacyjnymi w warunkach zmian klimatu • Kierunek działa ń 5.1 – promowanie innowacji na poziomie działa ń organizacyjnych i zarz ądczych sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu • Kierunek działa ń 6.1 – zwi ększenie świadomo ści odno śnie do ryzyka zwi ązanych ze zjawiskami ekstremalnymi i metodami ograniczania ich wpływu • Kierunek działa ń 6.2 – ochrona grup szczególnie nara żonych przed skutkami niekorzystnych zjawisk klimatycznych Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 . Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego jest spójny z nast ępuj ącymi osiami priorytetowymi POIi Ś: • Oś priorytetowa I Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki • Oś priorytetowa II Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu • Oś priorytetowa IV Infrastruktura drogowa dla miast • Oś priorytetowa VI Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach • Oś priorytetowa VII Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego

13

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Głównie obszary problemowe: • Zła jako ść wód powierzchniowych • Niedostateczna jako ść wód podziemnych • Wpływ zanieczyszcze ń spoza terenu powiatu na stan czysto ści wód • Stan sieci wodoci ągowej w częś ci wykonany z rur azbestowych • Lokalizacja terenów zagro żonych powodzi ą • Zwi ększenie kontroli w lasach prywatnych i pa ństwowych • Brak obszarów chronionych, nie licz ąc obszarów NATURA2000 • Niska świadomo ść ekologiczna mieszka ńców Kierunki działa ń: • Działanie 1.1 Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych • Działanie 1.2 Promowanie efektywno ści energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsi ębiorstwach • Działanie 1.3 Wspieranie efektywno ści energetycznej w budynkach • Działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwi ększeniem odporno ści na kl ęski żywiołowe, w szczególno ści katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska • Działanie 2.2 Gospodarka odpadami komunalnymi • Działanie 2.3 Gospodarka wodno ściekowa w aglomeracjach • Działanie 2.4 Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna • Działanie 2.5 Poprawa jako ści środowiska miejskiego • Działanie 4.1 Zwi ększenie dost ępno ści transportowej o środków miejskich le żą cych w sieci drogowej TEN-T i odci ąż enie miast od nadmiernego ruchu drogowego • Działanie 4.2 Zwi ększenie dost ępno ści transportowej o środków miejskich le żą cych poza sieci ą̨ drogow ą TEN-T i odci ąż enie miast od nadmiernego ruchu drogowego • Działanie 6.1 Rozwój publicznego transportu zbiorowego w miastach • Działanie 7.1 Rozwój inteligentnych systemów magazynowania, przesyłu i dystrybucji energii. Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Plan okre śla krajowe cele dotycz ące udziału energii ze źródeł odnawialnych (OZE) w sektorach: transportowym, energii elektrycznej oraz ogrzewania i chłodzenia w 2020 r. z uwzgl ędnieniem wpływu innych środków polityki efektywno ści energetycznej na ko ńcowe zu życie energii. Okre śla ponadto środki, które nale ży podj ąć dla osi ągni ęcia krajowych celów ogólnych w zakresie udziału OZE w wykorzystaniu energii finalnej. W „Krajowym planie” zawarto prognozy osi ągni ęcia w 2020 r. 15,5 proc. udziału OZE w zu życiu energii ko ńcowej brutto w sposób zrównowa żony, z uwzgl ędnieniem wielu czynników, takich jak: zasoby odnawialnych źródeł energii i surowców do wytwarzania paliw oraz stanu systemu elektroenergetycznego. Zało żono, że filarami zwi ększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych b ędzie wi ększe wykorzystanie biomasy oraz energii elektrycznej z wiatru. Program wpisuje si ę w/w Plan, przez zwi ększenie udziału OZE w energii ko ńcowej o minimum 15.5% do 2020 r. Krajowy Plan Działa ń dotycz ący efektywno ści energetycznej dla Polski 2014 został przygotowany w zwi ązku z obowi ązkiem przekazywania Komisji Europejskiej sprawozda ń z wdra żania dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywno ści energetycznej, a tak że na podstawie obowi ązku nało żonego na ministra wła ściwego do spraw energii na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywno ści energetycznej (Dz. U. Nr 94, poz. 551, z pó źn. zm.). Dokument ten zawiera opis planowanych środków poprawy efektywno ści energetycznej okre ślaj ących działania maj ące na celu popraw ę efektywno ści energetycznej w poszczególnych sektorach gospodarki, niezb ędnych dla realizacji krajowego celu w zakresie oszcz ędnego gospodarowania energi ą na 2016 r., a tak że środków słu żą cych osi ągni ęciu ogólnego celu w zakresie efektywno ści energetycznej rozumianego jako uzyskanie 20% oszcz ędno ści w zu życiu energii pierwotnej w Unii Europejskiej do 2020 r. Program ochrony środowiska wpisuje si ę w w/w Plan, przez zmniejszenie energii ko ńcowej o minimum 20% do 2020 r. Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej . Podstaw ą przygotowania NPRGN jest konieczno ść stworzenia ram dla budowy w dłu ższej perspektywie optymalnego modelu nowoczesnej materiało- i energooszcz ędnej gospodarki zorientowanej na innowacyjno ść i zdolnej do konkurencji na europejskim i globalnym rynku. Istot ą Programu jest pobudzenie zmian skutkuj ących transformacj ą polskiej gospodarki w kierunku niskoemisyjnym przy zachowaniu zasady zrównowa żonego rozwoju. Do Programu wł ączone zostały tylko te rozwi ązania, które prowadz ąc do obni żenia emisyjno ści, b ędą jednocze śnie wspiera ć rozwój gospodarczy i wzrost jako ści życia społecze ństwa. Celem głównym NPRGN jest rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrównowa żonego rozwoju kraju. W dokumencie wskazane s ą nast ępuj ące cele szczegółowe spójne z Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego: • niskoemisyjne wytwarzanie energii;

14

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

• poprawa efektywno ści gospodarowania surowcami i materiałami, w tym odpadami; • rozwój zrównowa żonej produkcji - obejmuj ący przemysł, budownictwo i rolnictwo; • transformacja niskoemisyjna w dystrybucji i mobilności; • promocja wzorców zrównowa żonej konsumpcji. Krajowy program ograniczania zanieczyszczenia powietrza W celu osi ągni ęcia redukcji emisji antropogenicznych zanieczyszczeń do atmosfery: dwutlenku siarki (SO2), tlenków azotu (NOX), niemetanowych lotnych zwi ązków organicznych (NMLZO), amoniaku (NH3) i pyłu drobnego (PM2,5), został przyj ęty Krajowy program ograniczania zanieczyszczenia powietrza (uchwała Nr 34 Rady Ministrów z dnia 29 kwietnia 2019 r.). Zobowi ązania Polski w zakresie redukcji emisji odnosz ą si ę do dwóch okresów, które obejmuj ą lata: od 2020 do 2029 roku oraz od 2030 roku. Zobowi ązania redukcyjne ustala si ę poprzez odniesienie do emisji w roku referencyjnym 2005. Zobowi ązania te zostały okre ślone odpowiednio dla obu wskazanych wy żej okresów dla SO2 o 59% i 70%, dla NO x o 30% i 39%, dla NMLZO o 25% i 26%, dla NH 3 o 1% i 17% oraz dla PM2,5 o 16% i 58%.

1.4.3. Dokumenty o charakterze programowym Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2030 roku. 27 stycznia 2020 r. Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwalił „Strategi ę rozwoju województwa wielkopolskiego do 2030 roku”. Jako cele spójne z niniejszym Program proponuje si ę: • Cel operacyjny 3.1 Poprawa dost ępno ści i spójno ści komunikacyjnej województwa Jednym z głównych czynników rozwoju województwa jest sprawnie funkcjonuj ący system komunikacyjny. Szczególne znaczenie ma poprawa dost ępno ści transportowej do rynków pracy, usług publicznych, jak i zwiększanie mobilno ści mieszka ńców w obszarach słabo dost ępnych transportowo. Priorytetem jest poprawa infrastruktury drogowej o charakterze wojewódzkim, zwi ększaj ącej spójno ść komunikacyjn ą, wydajno ść i przepustowo ść dróg, poprawiaj ącej bezpiecze ństwo ruchu drogowego. Podejmowane b ędą działania wspieraj ące wewn ętrzne układy komunikacyjne dróg ni ższych kategorii i rozwój dróg dojazdowych do gruntów rolnych. Istotne znaczenie dla obni żenia negatywnego oddziaływania transportu drogowego na zdrowie i jako ść życia ludno ści, a tak że poprawy bezpiecze ństwa, czy skrócenia czasu przejazdu b ędą miały m.in. inwestycje w zakresie budowy drogowych obej ść miast • Cel operacyjny 3.2 Poprawa stanu oraz ochrona środowiska przyrodniczego Wielkopolski Utrzymanie obecnego stanu środowiska na poziomie gwarantuj ącym nast ępnym pokoleniom korzystanie z niego w stopniu równym, w jakim korzystaj ą obecne pokolenia, zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju, jest podstawowym warunkiem rozwoju regionu. Szczególnego znaczenia nabiera korzystanie z zasobów w sposób racjonalny, przy minimalizowaniu negatywnego wpływu działalno ści gospodarczej na środowisko. Znaczenie tego celu jest szczególnie wa żne wobec skali zagro żeń klimatycznych. • Cel operacyjny 3.3 Zwi ększenie bezpiecze ństwa i efektywno ści energetycznej Rozwój innowacyjnej gospodarki regionu i poprawa warunków życia Wielkopolan sprz ęż one s ą z potrzebami redukcji kosztów środowiskowych i społecznych. Nawi ązuj ą do polityk europejskich zwi ązanych z niskoemisyjno ści ą, zielonymi inwestycjami, przystosowaniem do zmian klimatu. Samorz ąd Województwa podejmie kompleksowe działania na rzecz bezpiecze ństwa i efektywno ści energetycznej – od poszukiwania nowych źródeł energii i sposobów ich wykorzystania, przez zwi ększenie efektywno ści energetycznej, po bezpieczne i efektywne dostarczanie jej do przemysłu i gospodarstw domowych. Istotna jest dywersyfikacja struktury wytwarzania energii. Działania w tym aspekcie – zgodnie z koncepcj ą zrównowa żonego rozwoju energetycznego – będą koncentrowały si ę na zwi ększeniu wykorzystania ró żnych źródeł odnawialnych i innych alternatywnych źródeł energii oraz rozbudowie sieci gazowej na terenach pozbawionych jego dostaw Strategia mówi o tym, co, jako społeczno ść regionalna, mo żemy i chcemy osi ągn ąć w perspektywie najbli ższych dziesi ęciu lat – wobec naszej obecnej pozycji rozwojowej oraz dzi ęki naszym oczekiwaniom i aspiracjom na przyszło ść . Strategia jest narz ędziem wspierania pozytywnych zmian w regionie oraz niwelowania barier pojawiaj ących si ę w otoczeniu. W dynamicznie zmieniaj ącej si ę rzeczywisto ści, strategia ma ambicj ę wspiera ć członków społeczno ści regionalnej w skutecznym odkrywaniu potencjałów i pełnym wykorzystywaniu szans na rozwój. Program ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2020. W oparciu o diagnoz ę stanu środowiska województwa wielkopolskiego, zdefiniowane zagro żenia i problemy oraz maj ąc na uwadze oczekiwane pozytywne zmiany w ochronie środowiska, w tabeli nr 28 zaproponowano cele i kierunki interwencji Programu dla poszczególnych obszarów interwencji: • ochrona klimatu i jako ści powietrza – cele: dobra jako ść powietrza atmosferycznego bez przekrocze ń dopuszczalnych norm - osi ągni ęcie poziomów dopuszczalnych zanieczyszcze ń powietrza: pyłu PM10, 15

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

pyłu PM2,5; osi ągni ęcie poziomu docelowego benzo(a)pirenu; osi ągni ęcie poziomu celu długoterminowego dla ozonu; ograniczenie emisji gazów cieplarnianych; • zagro żenie hałasem – cele: dobry stan klimatu akustycznego bez przekrocze ń dopuszczalnych norm poziomu hałasu; zmniejszenie liczby osób nara żonych na ponadnormatywny hałas; • pola elektromagnetyczne – cel: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych na poziomach nieprzekraczaj ących warto ści; • gospodarowanie wodami – cele: zwi ększenie retencji wodnej województwa; ograniczenie wodochłonno ści gospodarki; osi ągni ęcie lub utrzymanie co najmniej dobrego stanu wód; • gospodarka wodno-ściekowa, - cele: poprawa jako ści wody; wyrównanie dysproporcji pomi ędzy stopniem zwodoci ągowania i skanalizowania na terenach wiejskich; • zasoby geologiczne – cele: ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin; rekultywacja terenów poeksploatacyjnych; • gleby – cele: dobra jako ść gleb; rekultywacja i rewitalizacja terenów zdegradowanych; • gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów – cele: ograniczenie ilo ści odpadów komunalnych przekazywanych do składowania; ograniczenie negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko; • zasoby przyrodnicze – cel: zwi ększenie lesisto ści województwa; zachowanie ró żnorodno ści biologicznej; • zagro żenie powa żnymi awariami – cel: utrzymanie stanu bez incydentów o znamionach powa żnej awarii. Poza głównymi obszarami interwencji w strategii ochrony środowiska uwzgl ędniono równie ż zagadnienia horyzontalne takie, jak działania edukacyjne, czy monitoring środowiska: • edukacja – cel: świadome ekologicznie społecze ństwo; • monitoring środowiska – cel: zapewnienie wiarygodnych informacji o stanie środowiska. Obowi ązuj ące programy ochrony powietrza na terenie powiatu rawickiego Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej Zarz ąd Województwa Wielkopolskiego opracował projekt uchwały Sejmiku Województwa Wielkopolskiego w sprawie „Programu ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej”. Przedmiotowy projekt został opracowany ze wzgl ędu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 oraz przekroczenie poziomu docelowego benzo- alfa-pirenu. Podstaw ę obj ęcia przedmiotowym Programem ł ącznie obu ww. substancji stanowi art. 91 ust. 7 ustawy Prawo ochrony środowiska, według którego dla stref, gdzie został przekroczony poziom dopuszczalny albo poziom docelowy wi ęcej ni ż jednej substancji w powietrzu, mo żna sporz ądzi ć wspólny program ochrony powietrza dotycz ący tych substancji. Integraln ą cz ęś ci ą Programu jest „Plan działa ń krótkoterminowych”, opracowany ze wzgl ędu na przekroczenie poziomów dopuszczalnych pyłu PM10. Działania krótkoterminowe zostały uwzgl ędnione przy opracowaniu rozdziału Harmonogram rzeczowo-finansowy. Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na ozon Sejmik Województwa Wielkopolskiego podj ął Uchwał ę Nr XXIX/565/12 z dnia 17 grudnia 2012 r. w sprawie Programu ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na ozon, ogłoszon ą w Dzienniku Urz ędowym Województwa Wielkopolskiego z dnia 15.01.2013 r. poz. 473. Program ochrony powietrza (POP) dla strefy wielkopolskiej, w której stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy ozonu w powietrzu, jest dokumentem przygotowanym w celu okre ślenia działa ń, których realizacja ma doprowadzi ć do osi ągni ęcia wymaganej jako ści powietrza. Wi ąż e si ę z tym konieczno ść identyfikacji przyczyn ponadnormatywnych st ęż eń ozonu oraz rozwa żenia mo żliwych sposobów ograniczenia emisji substancji, przyczyniaj ących si ę do jego powstawania, tzw. prekursorów ozonu. Warunek dla wdro żenia działa ń naprawczych stanowi ą mo żliwo ści techniczne ich przeprowadzenia oraz uzasadnienie ekonomiczne. Działania krótkoterminowe zostały uwzgl ędnione przy opracowaniu rozdziału Harmonogram rzeczowo- finansowy. Plan działa ń krótkoterminowych w zakresie B(a)P dla strefy wielkopolskiej Sejmik Województwa Wielkopolskiego Uchwał ę nr V/126/15 z dnia 30 marca 2015 r. w sprawie Plan działa ń krótkoterminowych w zakresie benzo(a)pirenu dla strefy wielkopolskiej

16

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Zadaniem Planu Działa ń Krótkoterminowych (PDK), w my śl art. 92 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r., poz. 672, ze zm.), jest zmniejszenie ryzyka wyst ąpienia przekrocze ń poziomu alarmowego, dopuszczalnego lub docelowego substancji w powietrzu oraz ograniczenie skutków i czasu trwania zaistniałych przekrocze ń. Dla strefy wielkopolskiej (kod strefy: PL3003) Plan Działa ń Krótkoterminowych obejmuje: • Benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM10. Według rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031) poziom docelowy st ęż enia benzo(a)pirenu w powietrzu wynosi: • Benzo(a)piren o okresie u średniania dla roku – 1 ng/m 3. Działania krótkoterminowe zostały uwzgl ędnione przy opracowaniu rozdziału Harmonogram rzeczowo- finansowy. Program ochrony środowiska przed hałasem dla dróg wojewódzkich o natęż eniu ruchu ponad 3 000 000 pojazdów na rok znajduj ących si ę na terenie województwa wielkopolskiego na lata 2014-2023. Odcinki uwzgl ędnione w Programie wynikaj ą z opracowanych przez Wielkopolski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu map akustycznych dla dróg, po których przeje żdża ponad 3 000 000 pojazdów na rok. Na terenie powiatu rawickiego nie obj ęto pomiarami odcinków dróg wojewódzkich. Wykonana przez Wielkopolski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w 2011 roku mapa akustyczna obrazuje zagro żenie środowiska hałasem, wykorzystuj ąc dla oceny dokuczliwo ści hałasu wska źnik LDWN oraz dla oceny zakłócenia snu wska źnik LN. Jednym z efektów opracowanych w wersji cyfrowej strategicznych map akustycznych s ą tzw. mapy terenów zagro żonych hałasem, na których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne okre ślone dla wska źników długookresowych LDWN i LN. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014–2020 Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 to najwi ększy program finansowany z Funduszy Europejskich nie tylko w Polsce, ale i Unii Europejskiej. Główne obszary, na które zostan ą przekazane środki to: gospodarka niskoemisyjna, ochrona środowiska, przeciwdziałanie i adaptacja do zmian klimatu, transport i bezpiecze ństwo energetyczne oraz ochrona zdrowia i dziedzictwo kulturowe. Dzi ęki równowadze pomi ędzy działaniami inwestycyjnymi w infrastruktur ę oraz wsparciu skierowanemu do wybranych obszarów gospodarki, program b ędzie skutecznie realizował zało żenia strategii Europa 2020, z któr ą powi ązany jest jego cel główny - wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjaj ącej spójno ści terytorialnej i społecznej. Obszary wsparcia i rodzaje projektów mo żliwych do realizacji w ramach programu Infrastruktura i Środowisko 2014-2020: 1. Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki • wytwarzanie energii z odnawialnych źródeł energii (OZE); • poprawa efektywno ści energetycznej i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w przedsi ębiorstwach, sektorze publicznym i mieszkaniowym; • promowanie strategii niskoemisyjnych; • rozwój i wdra żanie inteligentnych systemów dystrybucji. 2. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu • rozwój infrastruktury środowiskowej; • dostosowanie do zmian klimatu; • ochrona i zahamowowanie spadku ró żnorodno ści biologicznej; • poprawa jako ści środowiska miejskiego. 3. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego • rozwój drogowej infrastruktury w sieci TEN-T; • poprawa bezpiecze ństwa ruchu drogowego; • poprawa bezpiecze ństwa w ruchu lotniczym; • transport intermodalny, morski i śródl ądowy; 4. Infrastruktura drogowa dla miast • poprawa dost ępno ści miast i przepustowo ści infrastruktury drogowej (rozwój infrastruktury drogowej w miastach i tras wylotowych z miast, budowa obwodnic). 5. Rozwój transportu kolejowego w Polsce • rozwój kolei w TEN-T, poza sieci ą i kolei miejskich;

17

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

6. Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach • infrastruktura i tabor dla publicznego transportu zbiorowego w miastach i na ich obszarach funkcjonalnych. 7. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego • rozwój inteligentnych systemów dystrybucji, magazynowania i przesyłu gazu ziemnego i energii elektrycznej; • budowa i rozbudowa magazynów gazu ziemnego; • rozbudowa terminala LNG. 8. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury • inwestycje w ochron ę i rozwój dziedzictwa kulturowego oraz zasobów kultury, np. instytucji kultury, szkół artystycznych. Projekt planu zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla regionu wodnego Warty Opracowany na zlecenie Prezesa Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej projekt Planu Zarz ądzania Ryzykiem Powodziowym dla obszaru regionu wodnego warty tworzy podstawy skutecznego zarz ądzania ryzykiem powodziowym. Wnioski płyn ące z przygotowanego planu b ędą tak że podstaw ą dla stworzenia katalogu dobrych praktyk w dziedzinie ochrony przeciwpowodziowej i wpłyn ą na rozwój bran ży, przyszł ą struktur ę zarz ądzania maj ątkiem oraz metodyk ą priorytetyzacji działa ń inwestycyjnych i wspomagaj ących w postaci katalogu instrumentów prawnych, ekonomicznych i komunikacyjnych. Przygotowanie Planu prowadzone było przy współudziale wielu stron interesariuszy, którzy w podziale na Zespoły Planistyczne Zlewni, Grup ę Planistyczn ą i Komitet Steruj ący brali bezpo średni udział w poszczególnymi pracach nad kolejnymi etapami prac. Zapewniono także rzeczywisty udział społecze ństwa w procesie przygotowania planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym w postaci prowadzonej akcji informacyjnej i konsultacjach społecznych. Obszar planowania obejmuje cały region wodny Warty o powierzchni ok. 54,5 tys.km 2. Teren ten jest administrowany, według wła ściwo ści, w cało ści przez Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Poznaniu oraz cz ęś ciowo przez 8 Wojewódzkich Zarz ądów Melioracji i Urz ądze ń Wodnych: Wielkopolski, Łódzki, Lubuski, Śląski, Opolski, Kujawsko-Pomorski, Zachodnio- Pomorski, Pomorski.

2. Ocena stanu środowiska 2.1. Ogólna charakterystyka powiatu Powiat rawicki le ży w południowo – zachodniej cz ęś ci województwa wielkopolskiego. S ąsiaduj ące z nim powiaty to: od północnego-zachodu (NW) – leszczy ński, od północy (N) gosty ński, od północnego-wschodu (NE) - krotoszy ński, w woj. wielkopolskim; od południa (S) – milicki i trzebnicki, od zachodu (W) – górowski, w woj. dolno śląskim. W skład powiatu rawickiego wchodzi 5 gmin. S ą to cztery gminy miejsko-wiejskie: Bojanowo, , Miejska Górka i Rawicz oraz jedna wiejska Pakosław.

18

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Rysunek 1 Lokalizacja powiatu rawickiego na tle województwa wielkopolskiego Źródło: pl.wikipedia.org

Na powierzchni 553,52 km 2 mieszka 60 344 osób, co daje to średni ą 109 osób na 1 km 2. Zestawienie liczby ludno ści zamieszkuj ącej gminy i miasta nale żą ce do powiatu rawickiego zestawiono w tabeli poni żej.

Tabela 1 Liczba mieszka ńców według zamieszkania na terenie powiatu rawickiego Liczba mieszka ńców według danych Liczba mieszka ńców według danych Gmina na koniec 2011 roku na koniec 2019 roku

Bojanowo 8 949 8 739

Jutrosin 7 100 7 053

Miejska Górka 9 424 9 249

Rawicz 30 216 30 303

Pakosław 4 760 4 918 SUMA 60 436 60 344 Źródło: BDL, 2020

Powiat Rawicki na dzie ń 31.12.2019 roku miał 60 344 mieszka ńców, z czego 50,6% stanowiły kobiety, a 49,4% męż czy źni. W latach 2011-2019 liczba mieszka ńców zmalała o 0,15%. Średni wiek mieszka ńców wynosił 39,7 lat i jest porównywalny do średniego wieku mieszka ńców województwa wielkopolskiego oraz nieznacznie mniejszy od średniego wieku mieszka ńców całej Polski. Na koniec 2019 roku w powiecie rawickim wyst ąpił ujemny przyrost naturalny wynosz ący -12. Odpowiada to przyrostowi naturalnemu -0,2 na 1000 mieszka ńców powiatu rawickiego. W 2019 roku zarejestrowano 806

19

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 zameldowa ń w ruchu wewn ętrznym oraz 913 wymeldowa ń, w wyniku, czego saldo migracji wewn ętrznych wynosi dla powiatu rawickiego -107. W tym samym roku 9 osób zameldowało si ę z zagranicy oraz zarejestrowano 20 wymeldowa ń za granic ę, daje to saldo migracji zagranicznych wynosz ące -11. 59,8% mieszka ńców powiatu rawickiego jest w wieku produkcyjnym, 20,2% w wieku przedprodukcyjnym, a 20,1% mieszka ńców jest w wieku poprodukcyjnym. 33,6% aktywnych zawodowo mieszka ńców powiatu rawickiego pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybactwo), 28,8% w przemy śle i budownictwie, a 14,0% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja) oraz 5,0% pracuje w sektorze finansowym (działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomo ści). Przez powiat rawicki przebiega kilka istotnych szlaków komunikacyjnych: • droga ekspresowa S5 łącz ąca Wrocław z Poznaniem, • droga krajowa nr 36 (Kalisz- Zielona Góra). Sie ć komunikacyjn ą uzupełniaj ą drogi powiatowe i gminne. Obok transportu kołowego wyst ępuje dobrze rozwini ęta sie ć kolejowa. Przez powiat przebiegaj ą 3 linie kolejowe, z najwa żniejsz ą osi ą Wrocław – Pozna ń – Szczecin, o numerze E-59. Powiat posiada bezpo średnie kolejowe poł ączenia m.in. z miastami: Budapeszt, Gdynia, Katowice, Kraków, Olsztyn, Pozna ń, Przemy śl, Wrocław, Zakopane. Bior ąc pod uwag ę instalacje techniczno-sanitarne 87,2% mieszka ń przył ączonych jest do wodoci ągu, 64,5% nieruchomo ści przył ączonych jest do kanalizacji, a 51,7% mieszka ńców korzysta z gazu sieciowego.

2.2. Ochrona klimatu i jako ści powietrza 2.2.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cel długoterminowy zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony środowiska OP.I. Poprawa jako ści powietrza przy zapewnieniu bezpiecze ństwa energetycznego w kontek ście zmian klimatu OP.II. Osi ągni ęcie poziomu celu długoterminowego dla ozonu Działania Podj ęte działania w latach 2017-2019 Wska źnik realizacji działa ń WFO ŚiGW w Poznaniu W latach 2017- 2019 na terenie powiatu rawickiego podpisano nast ępuj ące umowy na dofinansowanie: OP.1.1. Likwidacja − wymiany źródła ciepła – 47 umów, konwencjonalnych źródeł − termomodernizacji obiektów – 9 umów, ciepła lub wymiana na inne − wymiany źródła ciepła wraz z wykonaniem o mniejszej zawarto ści termomodernizacji – 51 umów. popiołu lub zastosowanie energii elektrycznej w W ramach realizacji tych inwestycji osi ągni ęto poziom obni żenia CO 2 o budynkach mieszkalnych, 119,889 Mg/rok. Całkowity koszt dotacji wyniósł 766 536,26 zł publicznych i usługowych Powiat Rawicki W I LO w Rawiczu w roku 2018 zostały zrealizowane nast ępuj ące prace remontowe w ramach, których m.in. dokonano remontu dachu sali sportowej. Dom Pomocy Społecznej w Pakówce zrealizował zadanie dofinansowane przez Wielkopolski Urz ąd Wojewódzki w Poznaniu w wysoko ści 65.200,00 zł pn. „Wymiana pokrycia dachowego na budynku 129 dotacji na wymian ę STOŁÓWKA”. źródeł ciepła Powiat Rawicki w 2017 r. wydrukował oraz rozdysponował w urz ędach zakup i monta ż 8 źródeł ulotki informacyjne dotycz ące mo żliwo ści uzyskania kredytów z ciepła Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska w Poznaniu na wymian ę 11 termomodernizacji starych kotłów oraz kompleksow ą termomodernizacj ę instalacji OP.1.2.Termomodernizacja domowych. W powy ższym zakresie przeprowadzone zostało równie ż budynków mieszkalnych, szkolenie dla mieszka ńców powiatu rawickiego. publicznych i usługowych (w tym wymiana stolarki W okresie obj ętym sprawozdaniem w ramach realizacji zadania okiennej i drzwiowej, wykonano nast ępuj ące inwestycje: wymiana pokrycia dachowego, ocieplenie − w roku 2017 udzielono 2 dotacji na wymian ę źródeł ciepła, ścian i stropu) − w roku 2018: zakupiono piec do Przedszkola w Bojanowie; koszt: 34 700,00 zł, udzielono 13 dotacji na wymianę źródeł ciepła, − w roku 2019: wymieniono piec gazowy w Szkole Podstawowej w Golinie Wielkiej; koszt: 329 351,00 zł, zakupiono i zamontowano centralne ogrzewanie przy ul. Rynek 4; koszt: 21 659,83 zł, udzielono 37 dotacji na wymian ę źródeł ciepła na kwot ę 107 874,60 zł. Gmina Miejska Górka 20

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

W 2018 roku gmina realizowała program udzielania dotacji na dofinansowanie kosztów wymiany systemów ogrzewania w ęglowego na nowe ekologiczne źródła ogrzewania. W ramach zadania rozpatrzono 26 wniosków zło żonych, oraz udzielono dotacji 20 osobom na ł ączn ą kwot ę 50 000,00 zł. W latach obj ętych sprawozdaniem gmina realizowała nast ępuj ące inwestycje: − w roku 2017:  wymiana kotła oraz budowa instalacji gazowej w budynku Ratusza w Sarnowie; koszt: 52 429,22 zł,  zgodnie z podj ętą przez Rad ę Miejsk ą Gminy Rawicz w dniu 15 marca 2017 r. Uchwał ą Nr XXXVI/380/l 7 w sprawie zasad i trybu udzielania dotacji celowej z bud żetu Gminy Rawicz na dofinansowanie kosztów wymiany źródeł ciepła w budynkach i lokalach mieszkalnych poło żonych na terenie Gminy Rawicz oraz sposobu jej rozliczania. Gmina wypłaciła dotacj ę w kwocie 147 433,91 zł i w ten sposób rozliczyła 51 wniosków,  monta ż kotła grzewczego do świetlicy wiejskiej w Słupi Kapitulnej; koszt: 20 500,00 zł,  zakup pieca konwekcyjno-parowego wraz z wyposa żeniem do świetlicy wiejskiej w D ębnie Polskim; koszt: 7 423,47 zł,  termomodernizacja budynku Przedszkola Nr 3 w Rawiczu, budynku nowego przedszkola przy ul. Sarnowskiej 9a w Rawiczu oraz Szkoły Podstawowej Nr 5 w Rawiczu-Sarnowie; koszt: 3 8262 652,11 zł. − w roku 2018:  wymiana źródła ciepła na ekologiczne w świetlicy wiejskiej w Słupi Kapitulnej; koszt: 20 500,00 zł,  termomodernizacja budynku SP nr 5- projekt przebudowy kotłowni; koszt: 3 500,00 zł. W ramach realizacji zadania w roku 2018 wykonano nast ępuj ące inwestycje: − budow ę instalacji gazowej w budynku komunalnym (mieszkalnym), − zakup kotła gazowego dwufunkcyjnego z wkładem kominowy m do jednego lokalu mieszkalnego. Gmina Bojanowo W okresie obj ętym sprawozdaniem w ramach realizacji zadania gmina wykonała nast ępuj ące inwestycje: − w roku 2017:  monta ż hybrydowego (słoneczno- wiatrowego) oświetlenia ulicznego z energooszcz ędnymi źródłami światła LED; koszt: 160 660,80 zł,  budowa lamp na terenie gminy; koszt: 30 000,00 zł, − w roku 2019 zakupiono i zamontowano lamp ę solarn ą; koszt: 11 988,65 zł. Gmina Pakosław OP.1.3. Wdro żenie W 2017 roku w ramach realizacji zadania gmina zrealizowała inwestycj ę systemów sprzyjaj ących rozbudowy instalacji gazowej w świetlicy Ostrobudki; koszt: 9 998,17 zł. - efektywno ści energetycznej, Gmina Miejska Górka w tym zarz ądzania energi ą W 2018 roku w ramach realizacji zadania gmina wybudowała o świetlenie uliczne w Miejskiej Górce, ul. Spacerowa, Kalinowa, Wierzbowa i Poprzeczna. W ramach zadania we wrze śniu br. na ulicy Kalinowej, Spacerowej, Wierzbowej i Poprzecznej powstały 32 lampy uliczne typu LED. Całkowity koszt zadania wyniósł 194 709,00 zł. Gmina Rawicz W ramach realizacji zadania w 2017 roku gmina wymieniła na energooszcz ędne o świetlenie w budynku pływalni O środka Sportu I Rekreacji w Rawiczu; koszt: 90 089,96 zł. W roku 2018 wykonano nast ępuj ące zadania: − budowa o świetlenia ulicznego na terenie gminy Rawicz (87 słupów i opraw LED), tj. w miejscowo ściach: , Zał ęcze, Zawady, D ębno Polskie, Katy , , Rawicz ul. 21

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Armii Krajowej, Rawicz ul. Sportowa, Rawicz ul. Miła, Sarnowa, Szymanowo, Łaszczyn, − budowa brakuj ącego o świetlenia w Masłowie (59 szt. słupów i opraw LED) na ulicach Wrzosowej, Ja śminowej, Chabrowej, Konwaliowej, Kalinowej, Azaliowej, Lawendowej oraz cz ęś ci ul. Żniwnej. Całkowity koszt w 2018 roku: 437 123,08 zł. W roku 2019 zamontowano 2 113 szt. opraw LED. Moc opraw przed wymian ą wynosiła 377,53 kW, moc opraw po wymianie wynosi 141,13 kW, co daje przewidywan ą oszcz ędno ść w zu życiu energii elektrycznej 62,62%. Koszt zadania: 2 950 000,00 zł W Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Rawickiego jako miernik realizacji zadania OP.1.4 przyj ęto długo ść sieci gazowej bez przył ączy w km. Jako warto ść wyj ściow ą wskazano 242,255 km (rok 2016). Wg GUS w roku 2019 długo ść czynnej sieci przył ączeniowej wynosiła 249,574 km. Zakład Usług Komunalnych w Rawiczu OP.1.4. Modernizacja i 90 nowych nieruchomo ści rozbudowa sieci W 2017 roku Zakład Usług Komunalnych w Rawiczu (zakład bud żetowy) mieszkalnych ciepłowniczych i gazowych otrzymał dotacj ę celow ą z bud żetu gminy na zaprojektowanie i wraz z podł ączeniem wykonanie w ęzła cieplnego jednofunkcyjnego do budynku urz ędu 0,538 km nowych odcinków nowych odbiorców miejskiego. Całkowity koszt inwestycji: 38 227,19 zł. sieci ciepłowniczej Zakład Energetyki Cieplnej w Rawiczu Sp. z o.o. W latach 2017-2019 przył ączono 90 nowych gospodarstw domowych do sieci ciepłowniczej. Długo ść sieci przesyłowych energii cieplnej wzrosła o 0,538 km w porównaniu do roku 2017.

OP.2.1. Produkcja energii prosumenckiej z odnawialnych źródeł energii w sektorze publicznym i mieszkaniowym Gmina Pakosław W ramach realizacji zadania w 2019 roku gmina zleciła wykonanie dokumentacji technicznej oraz kosztorysów inwestorskich fotowoltaiki w OP.2.2. Wytwarzanie i świetlicy w Pakosławiu. Koszt: 1 845,00 zł. dystrybucja energii Zarz ądzaj ący sieciami energetycznymi 1256,86 kW z mikroinstalacji elektrycznej i cieplnej Zadanie jest realizowane systematycznie przez zarz ądzaj ących sieciami fotowoltaiki pochodz ącej ze wszystkich energetycznymi. Na terenie powiatu rawickiego znajduj ą si ę 203 źródeł odnawialnych mikroinstalacje. Produkowana energia zu żywana jest na potrzeby własne obiektów, do których mikroinstalacja została przył ączona, a nadwy żka OP.2.3. Modernizacja i oddawana jest do sieci. Ł ączna moc zainstalowana mikroinstalacji wynosi rozbudowa sieci 1256,86 kW. energetycznych w oparciu o dywersyfikacj ę źródeł wytwarzania energii przy wykorzystaniu źródeł energii odnawialnej Gmina Bojanowo W okresie obj ętym sprawozdaniem w gminie promocja odnawialnych źródeł energii odbywała si ę poprzez spektakle ekologiczne oraz w ramach warsztatów ekologicznych przeprowadzonych w Szkole Podstawowej im. bł. Edmunda Bojanowskiego w Bojanowie. OP.2.4. Promowanie Gmina Jutrosin odnawialnych źródeł energii W ramach realizacji zadania w okresie obj ętym sprawozdaniem gmina dla swoich mieszka ńców organizowała dwa spotkania informacyjne (w Płaczkowie i Szkaradowie) z przedstawicielami firm bran ży OZE na temat korzy ści płyn ących z monta żu instalacji fotowoltaicznych na budynkach mieszkalnych oraz budowy biogazowni rolniczych w gospodarstwach rolnych. - Gmina Pakosław W ramach realizacji zadania gmina prowadziła działania promuj ące odnawialne źródła energii poprzez zamieszczanie ogłosze ń w lokalnej prasie oraz na stronie internetowej. OP.3.3. Wspieranie i Gmina Rawicz promocja nowych Urz ąd Miejski Gminy Rawicz w 2017 roku zło żył wniosek o technologii energetycznych dofinansowanie do programu „Human Smart City” Inteligentne miasto - i środowiskowych tworzone przez mieszka ńców, w konkursie organizowanym przez Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju ze środków UE, konkurs pn. ”Pilota żowe wdro żenie inteligentnych i innowacyjnych rozwi ąza ń Human Smart City dla miasta Rawicza z uwzgl ędnieniem zało żeń Strategii Zrównowa żonego Rozwoju Gminy Rawicz na lata 2015 - 2020". 22

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

OP.3.1.Modernizacja instalacji technologicznych oraz instalacji spalania paliw do celów technologicznych OP.3.2.Budowa instalacji Przedsi ębiorstwa przechwytywania - W okresie obj ętym sprawozdaniem nie realizowano zadania. zanieczyszcze ń powietrza, pochodz ących z emisji punktowej OP.3.4. Budowa instalacji kogeneracji Gmina Bojanowo W okresie obj ętym sprawozdaniem gmina nie uwzgl ędniała zagadnie ń z zakresu ochrony powietrza w swoich planach zagospodarowania przestrzennego, poniewa ż w dokumentach planistycznych nie było wymogu uwzgl ędnienia tego typu potrzeb, a plan sporz ądzono wył ącznie dla przebiegu linii WN – 110 kv Gmina Pakosław W latach 2017- 2019 na obszarze gminy Pakosław sporz ądzono zmian ę studium zagospodarowania przestrzennego, 1 zmian ę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz 3 plany zagospodarowania przestrzennego. We wszystkich dokumentach uwzgl ędniono rozwi ązania kształtowania przestrzeni i ich funkcjonowania umo żliwiaj ące ochron ę OP.4.1. Uwzgl ędnianie w powietrza i przewietrzanie miast i osiedli wiejskich odpowiednio do dokumentach obowi ązuj ących przepisów prawa. planistycznych rozwi ąza ń Gmina Miejska Górka kształtowania przestrzeni i 2 zmiany studium ich funkcjonowania W okresie obj ętym sprawozdaniem na terenie gminy nie dokonywano zagospodarowania umo żliwiaj ących ochron ę żadnych zmian w dokumentach planistycznych. przestrzennego powietrza i przewietrzanie Gmina Rawicz 3 zmiany MPZP miast i osiedli wiejskich W latach 2017- 2019 na obszarze gminy Rawicz sporz ądzono zmian ę 12 MPZP odpowiednio do studium zagospodarowania przestrzennego oraz 9 planów obowi ązuj ących przepisów zagospodarowania przestrzennego. We wszystkich dokumentach prawa uwzgl ędniono rozwi ązania kształtowania przestrzeni i ich funkcjonowania umo żliwiaj ące ochron ę powietrza i przewietrzanie miast i osiedli wiejskich odpowiednio do obowi ązuj ących przepisów prawa. Gmina Jutrosin W roku 2018 na obszarze gminy sporz ądzono zmian ę studium zagospodarowania przestrzennego. Gmina w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego wskazuje potrzeb ę eliminowania czynników mog ących wpływa ć na pogorszenie stanu czysto ści powietrza atmosferycznego. Źródłem zanieczyszcze ń powietrza na terenie gminy jest tzw. niska emisja, pochodz ąca z palenisk indywidualnych. Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń powstaj ących ze spalania paliw stałych polega na promowaniu paliwa ekologicznego i gazyfikacji jednostek osadn iczych. WIO Ś w Poznaniu OP.4.2.Kontrola podmiotów Kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie przestrzegania warunków gospodarczych w zakresie emisji zanieczyszcze ń do powietrza zawartych w decyzjach wpisana jest przestrzegania warunków w zadania ci ągłe jednostki. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska 99 kontroli emisji zanieczyszcze ń do w Poznaniu, Delegatura w Lesznie w latach 2017-2019 przeprowadził 99 powietrza zawartych w kontroli w zakresie przestrzegania warunków pozwoleń na wprowadzanie decyzjach gazów lub pyłów do powietrza. W ramach kontroli wydano 20 mandatów, 42 zarz ądzenia pokontrolne oraz 32 decyzje administracyjne. Województwo Wielkopolskie OP.4.3. Opracowanie, Zadanie realizowane jest przez Zarz ąd Województwa Wielkopolskiego. aktualizacja i Obecnie na terenie powiatu rawickiego obowi ązuj ą dwa programy monitorowanie programów ochrony powietrza. Pierwszy ze wzgl ędu na ozon drugi ze wzgl ędu na pył - ochrony powietrza i planów PM10, PM2,5 oraz b(a)p. Co roku do 30 czerwca zarówno Powiat działa ń krótkoterminowych Rawicki jak i wszystkie gminy powiatu składaj ą sprawozdania z realizacji zada ń w nim okre ślonych. Gmina Bojanowo W okresie obj ętym sprawozdaniem zadanie było realizowane poprzez OP.4.4. Realizacja zało żeń promowanie rozwi ąza ń wpływaj ących na redukcj ę emisji zanieczyszcze ń programów ochrony poprzez dofinansowanie do kosztów kupna i monta żu źródeł ciepła. - powietrza Gmina Pakosław W okresie obj ętym sprawozdaniem gmina realizowała zadanie poprzez: − budow ę ście żek pieszo -rowerowych, 23

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

− zmian ę nawierzchni dróg gminnych, − rozbudow ę sieci gazowej w kolejnych miejscowo ściach w gminie, − zmian ę ogrzewania na gazowe w budynkach użyteczno ści publicznej, − wymian ę okien i drzwi zewn ętrznych, − wymian ę o świetlenia ulicznego na energooszcz ędne. Gmina Bojanowo W okresie obj ętym sprawozdaniem gmina nie opracowała Programu Ograniczania Niskiej Emisji oraz Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Zadania zwi ązane z realizacj ą Programu Gospodarki Niskoemisyjnej z 2015 r. zostały szczegółowo opisane m.in. w zadaniach OP.1.1, OP.1.2. oraz OP.1.3. W gminie promocja odbywa si ę poprzez spektakle ekologiczne oraz w ramach warsztatów ekologicznych przeprowadzonych w Szkole OP.4.5. Opracowanie i Podstawowej im. bł. Edmunda Bojanowskiego w Bojanowie. realizacja Programów Gmina Pakosław Ograniczania Niskiej Emisji W okresie obj ętym sprawozdaniem gmina nie opracowała Programu lub Planów Gospodarki Ograniczania Niskiej Emisji oraz Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Niskoemisyjnej Zadania zwi ązane z realizacj ą Programu Gospodarki Niskoemisyjnej z 2015 r. zostały szczegółowo opisane m.in. w zadaniach OP.1.1, OP.1.2. oraz OP.1.3. Gmina Miejska Górka W okresie obj ętym sprawozdaniem gmina nie opracowała Programu Ograniczania Niskiej Emisji oraz Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. W 2018 roku zrealizowano Plan Gospodarki Niskoemisyjnej poprzez: − modernizacj ę dróg (ul. Niepodległo ści, ul. Hubala, ul. Nowa), − budow ę ście żki rowerowej Sarnowa – Miejska Górka oraz ście żki pieszo– rowerowej Gostkowo – Niepart, − dofinansowanie z bud żetu gminy do wymiany starych kotłów na kotły o wi ększej sprawno ści i wykorzystuj ące paliwo bardziej przyjazne dla środowiska naturalnego ni ż w ęgiel, − wymian ę instalacji grzewczej na gazow ą w budynku Ochotniczej Stra ży Po żarnej w Miejskiej Górce, − wydanie broszur informacyjnych nt., jako ści powietrza. W roku 2019 ramach działa ń niskoemisyjnych mieszka ńcy Gminy 272 dotacje w ramach Miejska Górka mogli korzysta ć z dotacji do wymiany i zakupu nowych działa ń niskoemisyjnych źródeł ciepła tj. wymiany starych pieców na nowe. 14 kontroli w zakresie i W latach 2018-2019 z dofinansowania skorzystały 54 osoby. Ł ączna spalania paliw w paleniskach kwota dofinansowania: 135 000,00 zł. domowych. OP.4.6. Opracowanie i Dodatkowo w 2019 roku w gminie zamontowano czujnik mierz ący jako ść prowadzenie akcji powietrza. Oprócz jako ści powietrza podaje st ęż enie pyłów zawieszonych promocyjno-edukacyjnych PM2.5 i PM10, a tak że temperatur ę powietrza, wilgotno ść i ci śnienie. w zakresie ochrony W 2019 roku odnotowano 88 dni, w których przekroczone zostały 24 – powietrza w tym godzinne poziomy dopuszczalne dla pyłu PM 10. gospodarki niskoemisyjnej Gmina Miejska Górka poruszała temat szkodliwo ści zanieczyszcze ń powietrza na wszelkiego rodzaju spotkaniach z mieszka ńcami. Gmina Rawicz W okresie obj ętym sprawozdaniem gmina nie opracowała Programu Ograniczania Niskiej Emisji ani Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Gmina prowadzi działania informacyjno-edukacyjne w zakresie gospodarki niskoemisyjnej m. innymi w zakresie promowania działa ń przyjaznych środowisku, zmiany postaw konsumenckich, zmniejszenia niskiej emisji w domach jednorodzinnych, zmniejszenia emisyjno ści transportu, zwi ększenia efektywno ści energetycznej. Działania w ramach tego przedsi ęwzi ęcia zostały zaplanowane do wykonania w latach 2016-2020. Pierwsze działania zostały podj ęte w 2017 roku. W Domu Kultury w Rawiczu wystawiono dwa spektakle o tematyce ekologicznej pn. "Baron smog" dla przedszkolaków oraz dla dzieci ze szkól podstawowych. Kupiono nagrody dla zwyci ęzców konkursu pn. "Mamo-tato chcemy oddycha ć czystym powietrzem". OP.6.2.Prowadzenie Nagrody zostały wr ęczone na sesji Rady Miejskiej. Wykonano tak że kampanii edukacyjnych w tabliczki informacyjne o konieczno ści sprz ątania po psach na terenach zakresie szkodliwo ści publicznych. Koszt działa ń w 2017 wyniósł: 3 970,60 zł. zanieczyszcze ń powietrza W 2018 roku w ramach działa ń niskoemisyjnych udzielono 90 dotacji na na zdrowie łączn ą kwot ę 266 905,30 zł, W roku 2018 przeprowadzono 6 kontroli w zakresie i spalania paliw w palenisk ach domowych.

24

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Nie stwierdzono spalania odpadów i paliw złej jako ści (w ęgla brunatnego, miału, mułów, flotokoncentratów, odpadów drewnianych w postaci forniru, płyt wiórowych i ich ścinków, trocin, wiórów), pojawił si ę jednak problem złej technik spalania, tzw. od dołu. W 2019 roku w ramach działa ń niskoemisyjnych udzielono 97 dotacji na łączn ą kwot ę 290 468,82 zł. Przeprowadzono 8 kontroli w zakresie i spalania paliw w paleniskach domowych. W wi ększo ści kontroli nie stwierdzono spalania odpadów i paliw złej jako ści (w ęgla brunatnego, miału, mułów, flotokoncentratów). W dwóch przypadkach mieszka ńcy pouczeni zostali o zakazie stosowania opału w postaci forniru, płyt wiórowych i ich ścinków, trocin, wiórów). Na bie żą co prowadzona jest edukacja ekologiczna w śród mieszka ńców - apele, komunikaty prasowe, spotkania, a tak że wszelkie inne formy działa ń o tematyce niskoemisyjnej. Dla najmłodszych organizowane s ą konkursy. Gmina Jutrosin W okresie obj ętym sprawozdaniem gmina nie opracowała Programu Ograniczania Niskiej Emisji ani Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Gmina realizowała zadanie poprzez rozprowadzanie materiałów informacyjnych „Ochrony powietrza w województwie wielkopolskim” (sfinansowanych ze środków bud żetu województwa wielkopolskiego) podczas zebra ń wiejskich oraz innego rodzaju spotka ń z mieszka ńcami. W połowie 2018 r. Gmina Jutrosin zawarła umow ę z firm ą Syngeos na monta ż sensora, mierz ącego w sposób ci ągły jako ść powietrza. Czujnik został zamontowany na budynku Urz ędu Miasta i Gminy w Jutrosinie i ma za zadanie mierzy ć, jako ść powietrza, podaj ąc st ęż enie pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10, a tak że temperatur ę powietrza, wilgotno ść i ci śnienie. Wskazania czujnika mo żna śledzi ć na bie żą co poprzez stron ę internetow ą gminy. W połowie roku 2019 Gmina Jutrosin zawarła porozumienie z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach programu „Czyste Powietrze”. Od tego momentu mieszka ńcy mog ą skorzysta ć z fachowej pomocy przy wypełnianiu wniosków, a także mog ą składa ć wypełnione wnioski w siedzibie urz ędu. Dzi ęki tej współpracy, w 2019 r. 31 gospodarstw domowych skorzystało z programu i b ędzie mogło wymieni ć swoje źródło ciepła na nowe, klasy V, przystosowane do standardów Ecodesign.

Powiat Rawicki Powiat Rawicki co roku organizuje bezpłatne rajdy rowerowe. W 2017 r. zorganizowano wspólnie z PTTK rajd poł ączony z otwarciem ście żki rowerowej Łaszczyn – Sarnowa oraz drugi rajd dnia 3 maja 2017 r. Rajdy OP.5.1. Promocja rowerowe organizowane s ą równie ż przez szkoły ponadgimnazjalne, a transportu zbiorowego i przy Zespole Szkół Rolniczych Koło Turystyczne „Szprycha” promuj ące turystyk ę rowerow ą. transportu przyjaznego - środowisku Gmina Bojanowo W okresie obj ętym sprawozdaniem gmina w ramach dowozu dzieci do placówek o światowych poło żonych na swoim terenie oraz w ramach regularnego przewozu osób w krajowym transporcie drogowym, umo żliwiła korzystanie z transportu zbiorowego mieszka ńcom gminy.

PKP Polskie Linie Kolejowe Na linii kolejowej nr 271 (E59) na odcinku z granicą województwa OP.5.2. Zwi ększenie wielkopolskiego- Czempi ń w 2017 roku rozpocz ęły si ę prace udziału transportu modernizacyjne w ramach zadania pn. „Prace na linii kolejowej E59 na kolejowego w przewozach odcinku Wrocław – Pozna ń, etap IV, odcinek granica województwa - pasa żerskich oraz dolno śląskiego – Czempi ń”. Modernizacja torowiska obejmowała m.in.: towarowych − wymian ę szyn na podkładach strunobetonowych z mocowaniem spr ęż ystym, szyny bezstykowe, zgrzewane, na podsypce tłuczniowej; − szlifowanie szyn na całym modernizowanym odcinku; − zamontowanie geowłókniny na całym modernizowanym OP.5.3. Kompleksowa odcinku; modernizacja linii − zamontowanie ekranów akustycznych. kolejowej E59 (271), w tym przebudowa stacji Wy żej wymieniony zakres realizowanych przez Spółk ę modernizacji modernizacja 1 linii kolejowych w Rawiczu, nawierzchni kolejowej oraz zastosowania urz ądze ń minimalizuj ących kolejowej Bojanowie, budowa i hałas kolejowy wpłynie na popraw ę klimatu akustycznego na terenach przebudowa wiaduktów sąsiednich podlegaj ących ochronie akustycznej. kolejowych i drogowych Linia kolejowa nr 362 na odcinku Kobylin – Miejska Górka jest nieprzejezdna, a na odcinku Miejska Górka – Rawicz obecny stan techniczny przedmiotowej linii dopuszcza prowadzenie przewozów o 25

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

charakterze komercyjnym z pr ędko ści ą do 20 km/h. Po zako ńczeniu modernizacji stacji Rawicz na linii nr 362 planowane jest wykonanie robót utrzymaniowo-naprawczych w celu przywrócenia ruchu poci ągów w kierunku Miejskiej Górki.

GDDKiA W latach 2017-2019 GDDKiA realizowała projekt „Poprawa bezpiecze ństwa ruchu drogowego w województwie wielkopolskim na DK36 na odcinku Sarnowa – Miejska Górka w ramach PBDK. Zakres prac obejmował budow ę ci ągu pieszo rowerowego o długo ści 3,983 km. Koszt zadania 4 242 165 zł. Wielkopolski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich W okresie obj ętym sprawozdaniem brak jest danych dotycz ących realizacji zadania na obszarze powiatu rawickiego. Powiatowy Zarz ąd Dróg w Rawiczu W latach obj ętych sprawozdaniem zrealizowano nast ępuj ące inwestycje: − w roku 2017:  przebudowa drogi powiatowej nr 4910P Poniec – Rawicz na odcinku Łaszczyn o długo ści 0,696 km– wiadukt DK36; koszt: 1 073 519,63 zł,  przebudowa drogi powiatowej nr 5532P w miejscowo ści Rawicz na odcinku od Ronda im. Jerzego Zelka do ulicy Elizy Orzeszkowej o długo ści 0,760 km; koszt: 473 522,62 zł,  przebudowa chodnika w miejscowo ści Sowy, przy drodze powiatowej nr 5491P (odcinek od szkoły do świetlicy o długo ści 0,151 km); koszt 116 6116,15 zł, − w roku 2018:  przebudowa drogi powiatowej nr 4910P Poniec – Rawicz na odcinku od wiaduktu DK36 do ronda Biały Orzeł w Rawiczu o długo ści 1,371 km; koszt: 4 572 604,00 zł,  przebudowa drogi powiatowej nr 5486P Miejska Górka – Wydawy w miejscowo ści Zielona Wie ś i 12 odcinków dróg powiatowych OP.5.4. Budowa i Wydawy, o długo ści 0,661 km; koszt: 580 453,75 przebudowa dróg zł, 6,67 km dróg powiatowych powiatowych, utwardzenie  przebudowa drogi powiatowej nr 5474P Bojanowo 22,959 km ście żek pieszo- dróg i poboczy oraz – Sowiny na odcinku od km 0+000 do 0+293,11 na rowerowych w odcinkach opracowanie dokumentacji długo ści 0,293 km; koszt: 571 933,92 zł, dróg powiatowych i projektowej  przebudowa drogi powiatowej nr 5484P Rawicz – krajowych w miejscowo ści Pakosław – ul. Kolejowa o długo ści 0,255 km; koszt: 319 139,40 zł, 87 odcinków dróg gminnych  prace remontowe na mo ście nr JNI 01020455 w ci ągu drogi powiatowej nr 5484P Rawicz – Dubin w km 19+037; koszt: 57 078,57 zł,  likwidacja przełomów powstałych w ci ągu drogi powiatowej nr 5478P Golina Wielka – Miejska Górka od km 13+500 do km 13+600 na długo ści 100 mb; koszt: 116 650,74 zł. − w roku 2019:  przebudowa drogi powiatowej nr 5484P Rawicz – Dubin w miejscowo ści Szymanowo na długo ści 0,817 lm; koszt: 1 875 255,21 zł,  przebudowa drogi powiatowej nr 5486P Miejska Górka – Wydawy w miejscowo ściach Zielona Wie ś i Wydawy o długo ści 0,567 km – ETAP II; koszt: 195 802,05 zł,  przebudowa drogi powiatowej nr 5501P Rawicz – Dębno Polskie (ul. Rawicka) w m. D ębno Polskie o długo ści 0,999 km; koszt: 64 602,16 zł. Gmina Bojanowo W latach 2017- 2019 w ramach realizacji zadania zrealizowano nast ępuj ące inwestycje: − przebudowa drogi w Gi żynie na odcinku 200m; koszt: 125 322,97 zł, − budowa drogi Wydartowo Pierwsze – Sowiny na odcinku 800m; koszt: 47 677,57 zł, − budowa drogi Golina wraz z utwardzeniem placu (dokumentacja); koszt: 15 000,00 zł, − budowa drogi śladowej Golinka- Wydartowo Pierwsze (dokumentacja); kos zt: 5 000,00 zł,

26

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

− wybudowano 330 m chodników w miejscowo ści Bojanowo oraz 250 m chodników w miejscowo ściach” Gołaszyn, Kawcze, Go ściejewice, Sowiny, − udzielono dotacji celowej dla powiatu rawickiego na dofinansowanie zadania „Przebudowa drogi powiatowej nr 5474P Bojanowo- Sowiny na odcinku od km 0+000 do km 0+600”; koszt: 289 467,00 zł, − przebudowa chodnika przy ul. D ąbrowskiego w m. Bojanowo na odcinku 440 m; koszt: 172 785,91 zł, − przebudowa chodnika przy ul. Le śnej w m. Bojanowo na odcinku 300m; koszt: 133 590,58 zł, − budowa zjazdów wraz z przepustami wzdłu ż drogi gminnej; koszt: 30 970,05 zł, − budowa ł ączników dróg w Gołaszynie (dokumentacja); koszt: 9 200,00 zł, − budowa chodników w miejscowo ściach: Sowiny, Go ściejewice, Gołaszyn na odcinku 250 m; koszt: 59 320,36 zł, − przebudowa drogi gminnej poło żonej na cz. działki nr 98 obr ęb Golina Wielka i cz. dz. nr 53 obr ęb Wydartowo Pierwsze na odcinku 1,3 km; koszt: 241 785,21 zł, − przebudowa drogi gminnej nr 816006 P Zaborowice- Trzebosz na odcinki 3,0 km; koszt: 2 098 378,09 zł, − przebudowa ul. Tylnej w Bojanowie; koszt: 94 512,19 zł, − budowa chodnika w Gołaszynie; koszt: 31 719 zł, − przebudowa odcinka chodnika na terenie wsi Go ściejewice; koszt: 19 911,00 zł, − budowa chodnika w Kawczu; koszt: 9 908,00 zł, − budowa chodnika w Pakówce; koszt: 16 079,0 zł, − budowa chodnika w Sowinach; koszt: 15 764,00 zł, − budowa chodnika przy ul. D ąbrowskiego w Bojanowie na odcinku 250 m; koszt: 113 582,00 zł, − doko ńczenie przebudowy drogi gminnej poło żonej w Golinie Wielkiej dz. nr 98 i dz. nr 113; koszt: 210 392,85 zł. Gmina Pakosław W latach 2017-2019 w ramach realizacji zadania prowadzono nast ępuj ące inwestycje: − przebudowa drogi gminnej w Pomocnie; koszt: 167 734,54 zł, − remont mostu drogowego nad ciekiem Stara Orla (Szpatnica) w Golejewku na działce nr 137; koszt: 20 000,00 zł, − naprawa dróg gminnych w Golejewku, Pakosławiu i Podborowie; koszt: 2 500,00 zł, − przebudowa drogi gminnej w Podborowie; koszt: 86 200,00 zł, − przebudowa drogi gminnej nr 822003P ł ącz ącej , Ostrobudki i Baranowo- część miejscowo ści Góreczki Wielkie; koszt: 1 916 063,30 zł, − przebudowa drogi gminnej w Pomocnie; koszt: 175 734,54 zł, − przebudowa drogi dojazdowej do świetlicy w Sworowie; koszt: 1 000,00 zł, − budowa drogi dojazdowej do gruntów rolnych w miejscowo ści ; koszt: 145 000,00 zł, − przebudowa drogi w Sowach; koszt: 14 800,00 zł, − przebudowa drogi gminnej w Sowach; koszt: 3 200,00 zł, − przebudowa drogi w Osieku; koszt 7 500,00 zł, przebudowa drogi ul. Le śna i ul. Podgórze w Pakosławiu; koszt: 4 500,00 zł, przebudowa drogi gminnej w Osieku na działce nr 82; koszt: 59 959,00 zł, przebudowa drogi gminnej w Osieku na działce nr 362; koszt: 186 109,91 zł, przebudowa drogi w Pomocnie na odcinku o długo ści 160 mb; koszt: 188 001,91 zł, budowa 196 mb drogi w ul. Ceglanej w Sowach; koszt: 158 195,40 zł, budowa 200 mb drogi dojazdowej do gruntów rolnych w ul. Niemarzy ńskiej w Chojnie; koszt: 176 500 zł, przebudowa odcinka ul. Lipowej w Pakosławiu o długości 14 mb; koszt: 15 000,00 zł, przebudowa odcinka ul. Sosnowej w Pakosławiu o długo ści 100 mb wraz w wykonaniem 6 m kanalizacji deszczowej z rur PCV; koszt: 98 976,47 zł,

27

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

przebudowa drogi pod lasem w Sowach o długo ści 481 mb; koszt: 335 896,82 zł, opracowanie dokumentacji na przebudow ę drogi Zaorle; koszt: 3 500,00 zł, przebudowa drogi gminnej w Podborowie; koszt: 6 207,31 zł, przebudowa drogi gminnej w Sowach- opracowanie dokumentacji: koszt: 3 000,00 zł, budowa cz ęś ci ul. Le śnej oraz cz ęś ci ul. Podgórze w Pakosławiu; koszt: 30 748,79 zł, wykonanie przebudowy odcinka drogi gminnej w Osieku; koszt: 13 530,00 zł, budowa (przebudowa dróg dojazdowych do gruntów rolnych w Sworowie; koszt: 223 847,50 zł, budowa drogi gminnej w Golejewku; koszt: 9 000,00 zł, budowa drogi gminnej w Sworowie; koszt: 5 500,00 zł, przebudowa drogi gminnej 82031P w Chojnie; koszt: 4 300,00 zł. Gmina Miejska Górka W latach obj ętych sprawozdaniem w ramach realizacji zadania prowadzono nast ępuj ące inwestycje: − przebudowa drogi gminnej w D ąbrowie, ul. Nowa; koszt: zadania 141.352,67 zł, − przebudowa chodnika w Karolinkach; koszt: 39 360,00 zł, − przebudowa dróg gminnych w Kołaczkowicach; koszt: 8 784,17 zł, − przebudowa drogi gminnej w Konarach; koszt: 67 974,08 zł, − budowa chodnika w Niemarzynie; koszt: 10 000,00 zł, − przebudowa drogi gminnej w Oczkowicach; koszt: 3 532,95 zł, − przebudowa drogi gminnej w Roszkowie; koszt: 9 409,20 zł, − przebudowa chodnika w Rozst ępniewie; koszt: 6 822,20 zł, − przebudowa drogi gminnej w Rzyczkowie; koszt: 7 379,95 zł, − przebudowa dróg gminnych w Sobiałkowie; koszt: 4 786,36 zł, przebudowa drogi gminnej w Zakrzewie; koszt: 8 470,60 zł, − -przebudowa drogi gminnej w Miejskiej Górce, ul. 22 Stycznia odcinek od ul. Parkowej do ul. Słonecznej; koszt: 680 256,12 zł, − przebudowa drogi dojazdowej do gruntów rolnych w Sobiałkowie; koszt: 199 998,00 zł, − przebudowa drogi gminnej w Miejskiej Górce, ul. Hubala; koszt: 500 200,50 zł, − przebudowa drogi gminnej w D ąbrowie, ul. Nowa; koszt: 258 722,81 zł, − przebudowa dróg dojazdowych do gruntów rolnych – obr ęb Roszkowo, Rzyczkowo; koszt: 388 631,13 zł, − budowa chodników z kostki betonowej w Oczkowicach; koszt: 63 005,35 zł, − budowa chodnika w Niemarzynie przy drodze gminnej; koszt: 23 709,51 zł, − budowa chodnika w Niemarzynie przy drodze powiatowej; koszt: 34 106,20 zł, − przebudowa drogi gminnej w Konarach; koszt: 115 220,44 zł, − przebudowa dróg dojazdowych do gruntów rolnych (obręb Woszczkowi i Konary). Koszt zadania: 279 047,42 zł, − budowa chodnika w Karolinkach; koszt: 25 700,00 zł. Gmina Rawicz W latach obj ętych sprawozdaniem na terenie gminy realizowano nast ępuj ące inwestycje: − budowa drogi dojazdowej do gruntów rolnych Zielona Wie ś - Dębno Polskie; koszt: 116 250,00 zł, − przebudowa drogi powiatowej nr 5501P - ul. Rawicka, w miejscowo ści D ębno Polskie na skrzy żowaniu ul. Wrocławskiej z ul. Rawick ą w obr ębie pasa drogi powiatowej; koszt: 20 000,00 zł, − przebudowa drogi powiatowej nr 4910P Poniec- Rawicz, na odcinku Łaszczyn wiadukt DK-36; koszt: 500 000,00 zł, − budowa dróg szutrowych w gminie Rawicz; koszt: 998 156,67 zł, − budowa drogi dojazdowej do sali gimnastycznej w Masłowie; koszt: 54 623,71 zł, − budowa drogi w Słupi Kapitulnej ( ul. Zapłocie); koszt: 55 255,73 zł, 28

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

− budowa nawierzchni drogi przy ul. Piłsudskiego 44 b-c oraz wzdłu ż działki gminnej 954/15 954/17; koszt: 95 000,00 zł, − przebudowa chodników na ul. 11-go Listopada w Rawiczu; koszt: 93 039,24 zł, − przebudowa drogi wraz z kanalizacj ą deszczow ą ul. Cichej; koszt: 13 500,00 zł, − przebudowa ul. Mikołajewicza w Rawiczu; koszt: 626 478,13 zł, − przebudowa ul. mjr Słabego w Rawiczu; koszt: 249 612,43 zł, − przebudowa ul. Podmiejskiej; koszt: 220 096,98 zł, − rozbudowa ul. Jastrz ębiej w D ębnie Polskim; koszt: 279 733,15 zł, − przebudowa ul. Wrocławskiej w D ębnie Polskim wraz z budow ą infrastruktury technicznej; koszt w latach 2017- 2018: 2 059 032,33 zł, − budowa dróg wraz z infrastruktur ą w Sierakowie na północ od ul. Ogrodniczej – powołanie inspektora nadzoru: koszt: 2 583,00 zł, − przebudowa dróg gminnych we wsi Masłowo – powołanie kierownika budowy; koszt: 1 722,00 zł, − przebudowa ul. Rolniczej wraz z odwodnieniem, budową miejsc postojowych i ście żki pieszo-rowerowej; koszt: 802 822,10 zł, − przebudowa ul. My śliwskiej w Rawiczu; koszt: 125 775,82 zł, − rozbudowa dróg we wsi Żylice; koszt: 40 000,00 zł, − przebudowa drogi gminnej w Konarzewie wraz z budow ą kanalizacji deszczowej; koszt: 176 816,39 zł, − rozbudowa ulicy Bocianiej w Masłowie wraz z budow ą kanalizacji deszczowej; koszt: 2 774 128,93 zł, − przebudowa drogi Izbice-Żylice z gruntowej na utwardzon ą tłuczniem granitowym; koszt: 298 982,25 zł, − budowa drogi gminne w Szymanowie − przebudowa drogi wewn ętrznej w Żoł ędnicy, − budowa drogi wewn ętrznej w Słupi Kapitulnej, − remont drogi ul. Jastrz ębia, − remont drogi gminnej Izbice-Żylice, − remont ul. Piłsudskiego, − remont ul. Bocianiej w Masłowie, − remont ul. Cichej, − remont ul. Żeromskiego w Rawiczu- Sarnowie, − remont drogi gminnej w Żylicach, − przebudowa drogi gminnej nr 810644P w Żylicach wraz ze ście żką pieszo-rowerow ą, chodnikami i zjazdami; koszt: 2 837 33,93 zł, − przebudowa drogi gminnej nr 810653 na odcinku Słupia Kapitulna-Ugoda; koszt: 93 750,00 zł, − budowa minironda na ul. Piłsudskiego, − przebudowa ul. Mły ńskiej wraz z kanalizacj ą deszczow ą, − przebudowa dróg gruntowych na terenie gminy Rawicz - utwardzenie dróg dojazdowych na obszarach wiejskich w Słupi Kapitulnej, Zielonej Wsi, Sierakowie, Łaszczynie, − utwardzenie nawierzchni ul. Reymonta w Sarnowie - miejsca postojowe, − przebudowa nawierzchni jezdni oraz chodników ul. Szwedzkiej w Rawiczu, − budowa dróg utwardzonych wraz z kanalizacj ą deszczow ą: 76 m ul. XXX-lecia w Rawiczu, 146 m ul. Sadownicza w Sierakowie, 112 m ul. Mły ńska w Rawiczu, 23,5 m ul. Reymonta w Sarnowie, − utwardzenie drogi gminnej w Zielonej Wsi na odcinku 195 m wraz z kanalizacj ą deszczow ą, − modernizacja wraz z kanalizacj ą deszczow ą: ul. Szwedzkiej w Rawiczu, drogi gminnej w Konarzewie, w Żylicach, ul. Saperskiej w Rawiczu, − przebudowa drogi powiatowej nr 5484P na odcinku Rawicz- Dubin w miejscowo ści Szymanowo na długo ści 817,27 m (wkład finansowy w pomoc dla powiatu); koszt: 527 157,58 zł, − przebudowa drogi powiatowej nr 5486P Miejska Górka- Wydawy w miejscowo ści Zielona Wie ś i Wydawy (pomoc finansowa dla powiatu); koszt: 100 000,00 zł. Gmina Jutrosin

29

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

W latach objętych sprawozdaniem gmina zrealizowała nast ępuj ące inwestycje: − przebudowa ul. Wrocławskiej w Jutrosinie; koszt w 2017: 52 890,00 zł, − dokumentacja dla zadania: przebudowa drogi gminnej w Jeziorach; koszt: 11 000,00 zł, − przebudowa drogi gminnej w Dubinie; koszt: 245 201,34 zł, − przebudowa chodnika przy ul. Polnej w Jutrosinie; koszt: 37 005,12 zł, W roku 2018 Gmina Jutrosin na mocy przyj ętej Uchwały Nr XXX/136/2017 Rady Miejskiej w Jutrosinie z dnia 27 wrze śnia 2017 r. przej ęła dwa odcinki dróg powiatowych znajduj ących si ę na terenie gminy Jutrosin: − droga nr 5499P Jutrosin – Zmysłowo, droga od skrzy żowania z drog ą powiatow ą nr 5500P do granicy Województwa Wielkopolskiego o długo ści 4,202 km, − droga nr 5504P Płaczkowo – Pakosław, odcinek drogi od skrzy żowania z drog ą powiatow ą nr 5482P do granicy gminy Jutrosin o długo ści 1,058 km. Zadania realizowane w 2018 r. na infrastrukturze drogowej obejmowały przebudow ę drogi wraz z wybudowaniem kanalizacji deszczowej na odcinku długo ści 400 metrów w Jeziorach. Zadania realizowane w 2019 r. na infrastrukturze drogowej obejmowały budow ę ronda na skrzy żowaniu ul. Wrocławskiej i ul. Polnej podczas przebudowy 777 metrów jezdni wraz z wybudowaniem 200 metrów kanalizacji deszczowej oraz wybudowaniu ście żki pieszo- rowerowej na całym modernizowanym odcinku ul. Wrocławskiej w Jutrosinie. Ponadto przebudowano drog ę dojazdow ą do pól w Śląskowie na odcinku 1,3 km. Koszt inwestycji: 2 337 800,87 zł. Przeprowadzono równie ż: − remont nawierzchni drogi gminnej o powierzchni 800m2 na ul. Polnej w Jutrosinie, − przebudowa drogi gruntowej w Śląskowie; koszt: 183 937,88 zł, − remont drogi gminnej nr G825015P w Szymonkach; koszt: 41 000,00 zł. Powiatowy Zarz ąd Dróg w Rawiczu W latach obj ętych sprawozdaniem zrealizowano nast ępuj ące inwestycje: − w roku 2017 wykonano kanalizacj ę deszczow ą dla zadania inwestycyjnego pn. Przebudowa drogi- ście żka pieszo- rowerowa wraz z kanalizacj ą deszczow ą na ul. Rolniczej w Pakosławiu w pasie drogi powiatowej nr 5504P o długo ści 0,269 km – ETAP I; koszt: 129 999,63 zł. − w roku 2018 przebudowano drog ę – ście żkę pieszo-rowerow ą wraz z kanalizacj ą deszczow ą na ul. Rolniczej w Pakosławiu w ci ągu drogi powiatowej nr 5504P Płaczkowo – Pakosław o 1 odcinek ci ągu pieszo- długo ści 0,930 km; koszt: 39 706,56 zł, rowerowego w drodze − w roku 2019 wybudowano infrastruktur ę rowerow ą, jako wojewódzkiej alternatywny sposób komunikacji w ramach realizacji Planu 3,983 km ci ągu pieszo- Gospodarki Niskoemisyjnej na obszarze powiatu rawickiego – rowerowego w odcinku drogi formuła ZAPROJEKTUJ – WYBUDUJ. Długo ść odcinka wojewódzkiej 21,76km. Całkowity koszt: 22 683 487,80 zł OP.5.5. Rozwój transportu 3 odcinki ście żek pieszo- GDDKiA Oddział w Poznaniu. rowerowego, w tym rowerowych w odcinkach rozbudowa spójnego W latach 2017- 2018 zrealizowano zadanie pn.: „Poprawa dróg powiatowych bezpiecze ństwa ruchu drogowego w województwie wielkopolskim na systemu dróg i ście żek 22,959 km ście żek pieszo- DK36 na odcinku Sarnowa- Miejska Górka w ramach PBDK- Program rowerowych rowerowych w odcinkach Likwidacji Miejsc Niebezpiecznych w zakresie budowy ci ągu pieszo dróg powiatowych rowerowego o dl. 3,983 km. Całkowita warto ść robót 4 242,165 tys zł. 9 odcinków ście żek pieszo- Dodatkowo zrealizowano zadanie pn. „Budowa przej ścia ście żki pieszo- rowerowych w odcinkach rowerowej przez ł ącznic ę drogi ekspresowej S5 w Gołaszynie”. dróg gminnych Gmina Bojanowo 0,693 km ście żek pieszo- W roku 2017 wybudowano ście żkę rowerow ą w Gołaszynie; koszt: rowerowych w odcinkach 47 677,57 zł. dróg gminnych Gmina Pakosław W roku 2017 przebudowano ście żkę pieszo- rowerow ą wraz z kanalizacj ą deszczow ą na ul. Rolniczej w Pakosławiu w pasie drogi powiatowej 5504P; koszt: 68 954,92 zł, W roku 2019 wybudowano infrastruktur ę rowerow ą (jako alternatyw ę do komunikacji samochodowej) pomi ędzy miejscowo ściami Pakosław i Sowy wraz z budow ą energooszcz ędnego o świetlenia. W ramach środków w 2019 roku wykonana została aktualizacja kosztorysów, na 30

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

podstawie której ogłoszono post ępowanie przetargowe na wybór wykonawcy zadania; koszt: 1 000,00 zł, W roku 2019 rozpocz ęto równie ż realizacj ę budowy infrastruktury rowerowej, jako alternatywny sposób komunikacji w ramach realizacji PGN na obszarze powiatu rawickiego. W ramach zadania ma powsta ć ście żka pieszo – rowerowa o długo ści ok. 18,15 km na odcinku Rawicz – Osiek wraz z cz ęś ciow ą odnow ą nawierzchni jezdni, wybudowany ma zosta ć zintegrowany w ęzeł przesiadkowy przy stacji PKP Rawicz oraz zakupione i zamontowane maj ą zosta ć infokioski wraz z wiatami na rowery. Cało ść zadania ma by ć wykonana do 30.09.2021 roku; dotychczasowy koszt: 13 601,00 zł. Gmina Miejska Górka W ramach realizacji zadania w 2018 roku gmina wybudowała ście żkę rowerow ą Gostkowo – Niepart, prowadz ącą od szkoły do granicy z Gmin ą Krobia. Miejskogórecki odcinek, liczy 213 m. Ście żka, wiod ąca od szkoły do bramy cmentarza, została uło żona z kostki brukowej. Łącznie jej długo ść , wraz z odcinkiem znajduj ącym si ę na terenie gminy Krobia, wynosi prawie 600 m. Całkowity koszt inwestycji wyniósł: 167 933,13 zł. Gmina Rawicz W roku 2017 wykonano dokumentacj ę projektowo- kosztorysow ą do inwestycji „Budowa ście żki pieszo-rowerowej Masłowo-Zał ęcze; koszt: 34 500,00 zł. W roku 2018 rozpocz ęto budow ę ście żki. Wykonano nast ępuj ące prace: − na odcinku ok. 80 m wybudowany został ci ąg pieszo- rowerowy, w dalszej cz ęś ci na odcinku ok. 400 m powstał chodnik o szeroko ści 2,5 m z dopuszczonym ruchem rowerowym, − na odcinku istniej ącego chodnika wprowadzone zostało dodatkowe oznakowanie Inwestycja ma zadanie strategiczne w budowaniu infrastruktury pieszej i rowerowej gminy Rawicz. W roku 2019 utworzono Stowarzyszenia „Rowerowa S5” z siedzib ą w Rawiczu. Członkami stowarzyszenia zostały: Gmina Rawicz, Gmina Bojanowo, Gmina Czempi ń, Gmina Miasto Leszno, Gmina Śmigiel, Gmina Świ ęciechowa, Gmina Trzebnica, Gmina Wisznia Mała, Gmina Żmigród, Powiat Leszczy ński, Powiat Rawicki i Powiat Trzebnicki, daj ące podstawy prawne do podejmowania wspólnych działań finansowych i legislacyjnych zmierzaj ących do budowy Rowerowej S5, promocji jazdy rowerem, jako alternatywy dla transportu spalinowego oraz działa ń na rzecz poprawy mobilno ści miejskiej i ochrony powietrza. Dodatkowo w 2019 roku realizowano inwestycje: − utwardzenie ci ągu pieszo-rowerowego na odcinku od ul. XXX-lecia do ul. Miłej, − budowa ście żki pieszo-rowerowej na drodze gminnej w Żylicach, − budowa ście żki rowerowej od ul. Rawickiej do WSSE w Dębnie Polskim, − budowa ście żki rowerowej z Rawicza do D ębna Polskiego przy drodze powiatowej (w sparcie finansowe dla powiatu). WIO Ś w Poznaniu OP.6.1. Rozbudowa Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu Delegatura w systemu monitoringu Lesznie dokonuje oceny jako ści powietrza w oparciu o wyniki pomiarów powietrza, ze szczególnym substancji oraz modelowanie matematyczne w odniesieniu do stref. - uwzgl ędnieniem obszarów Powiat rawicki jest elementem strefy wielkopolskiej, w której liczba przekrocze ń mierników jest zgodna z prawem. W latach 2017-2019 nie rozbudowywano systemu pa ństwowego monitoringu środowiska w zakresie pomiarów jako ści powietrza. OP.6.3. Promowanie rozwiąza ń przyczyniaj ących Powiat Rawicki si ę do redukcji emisji Powiat Rawicki w ramach realizacji zadania w 2017 r. wydrukował oraz zanieczyszcze ń (np. rozdysponował w Urz ędach ulotki informacyjne dotycz ące mo żliwo ści wymiana źródeł ciepła, uzyskania kredytów z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska w - termomodernizacja Poznaniu na wymian ę starych kotłów oraz kompleksow ą budynków, promowanie termomodernizacj ę instalacji domowych. W powy ższym zakresie ruchu pieszego, jazdy na przeprowadzone zostało równie ż szkolenie dla mieszka ńców powiatu rowerze i transportu rawickiego. publicznego)

31

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

OP.7.1. Projektowanie sieci przesyłowych z uwzgl ędnieniem ekstremalnych sytuacji Zakłady energetyczne pogodowych - Zadanie to realizowane jest na bie żą co przez zakłady energetyczne. OP.7.2. Zapewnienie awaryjnych źródeł energii oraz przesyłu w warunkach zmian klimatu OP.7.3. Dywersyfikacja źródeł energii w oparciu o Zadanie było realizowane i zostało szczegółowo opisane w pkt OP.1.3. - technologie niskoemisyjne i OZE OP.8.1.Ograniczenie emisji prekursorów ozonu ze źródeł komunikacyjnych poprzez upłynnienie ruchu w miastach, rozproszenie Gminy powiatu rawickiego w ramach dowozu dzieci do placówek ruchu (budowa obwodnic), oświatowych poło żonych na ich terenie oraz regularnego przewozu osób - wzmocnienie w krajowym transporcie drogowym, umo żliwiaj ą korzystanie z transportu wykorzystania transportu zbiorowego. publicznego oraz stworzenie funkcjonalnego systemu transportu alternatywnego OP.8.2. Ograniczenie emisji prekursorów ozonu ze źródeł przemysłowych poprzez zastosowanie instalacji ograniczaj ących Podmioty gospodarcze emisj ę zanieczyszcze ń (np. W okresie obj ętym sprawozdaniem zadanie było realizowane przez 1 instalacja ograniczaj ąca instalacje odazotowania podmioty gospodarcze. Jedna z firm w 2017 r. zainstalowała urz ądzenie LZO spalin dla NOx czy ograniczaj ącego emisj ę lotnych zwi ązków organicznych (LZO) o adsorbery z w ęgla skuteczno ści redukcji przekraczaj ącej 90%. aktywnego lub dopalanie dla NMLZO) oraz modernizacj ę procesów przemysłowych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Rawiczu, Gmin powiatu oraz instytucji działaj ących w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska na obszarze powiatu rawickiego, 2020 r.

2.2.2. Ocena stanu aktualnego 2.2.2.1. Klimat na obszarze powiatu Według regionalizacji klimatycznej W. Okołowicza powiat rawicki le ży w obr ębie regionu śląsko- wielkopolskiego, reprezentuj ącego obszar przewagi wpływów oceanicznych. Amplitudy temperatur s ą tu mniejsze ni ż w Polsce. Obszar charakteryzuje si ę wczesna i ciepł ą wiosn ą, długim latem oraz łagodn ą i krótk ą zim ą z nietrwał ą pokryw ą śnieżną (ok. 58 dni). Długo ść okresu wegetacyjnego wynosi 220 dni i nale ży do najdłu ższych w kraju. Średnia miesi ęczna temperatura powietrza wynosi od 8,0 do 8,2 °C, średnia najcieplejszego miesi ąca (lipca) od 17 °C do 18,1 °C, a średnia temperatura stycznia od (-3) do (-2,8) °C. Przewa żaj ą tu wiatry z kierunków zachodnich i południowo- zachodnich. Prędko ść wiatrów s ą zró żnicowana, najwi ększ ą charakteryzuj ą wiatry zachodnie, najmniejsz ą za ś wiatry północne. Opady kształtuj ą si ę nieco poni żej średniej krajowej. Maksimum przypada w maju i sierpniu, a najni ższe sumy przypadaj ą na miesi ące zimowe (stycze ń). Roczna suma opadów wynosi około 550 mm.

32

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Rysunek 2 Temperatura powietrza w rejonie powiatu rawickiego w 2019 r. Źródło: www.meteoblue.com

Średnia maksymalna warto ść dzienna (czerwona linia ci ągła) pokazuje maksymaln ą temperatur ę przeci ętnego dnia dla ka żdego miesi ąca w rejonie Rawicza i w 2019 r. wynosiła od 2 oC do 25 oC. Podobnie średnia minimalna warto ść dzienna (niebieska linia ci ągła) pokazuje średni ą minimaln ą temperaturę, w 2019 r. wynosiła od -2 oC do 14 oC. Gor ące dni i zimne noce (czerwone i niebieskie przerywane linie) pokazuj ą średni ą temperaturę najgor ętszych dni i najzimniejszych nocy ka żdego miesi ąca w ci ągu ostatnich 30 lat .

Rysunek 3 Liczba dni słonecznych, cz ęś ciowo zachmurzonych, zachmurzonych i z opadem w rejonie powiatu rawickiego w 2019 r. Źródło: www.meteoblue.com

Wykres przedstawia liczb ę dni słonecznych w miesi ącu, dni z cz ęś ciowym zachmurzeniem, dni z du żym zachmurzeniem i opadami atmosferycznymi. Dni, gdy zachmurzenie wynosi mniej ni ż 20% uwa ża si ę za dni słoneczne, 20-80% zachmurzonego nieba okre śla się, jako zachmurzenie cz ęś ciowe i ponad 80%, jak zachmurzone du że.

33

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Rysunek 4 Ilo ść opadów atmosferycznych w rejonie powiatu rawickiego w 2019 r. Źródło: www.meteoblue.com

Wykres opadów w rejonie powiatu rawickiego pokazuje liczbę dni w miesi ącu, gdy opady osi ągaj ą okre ślon ą warto ść .

Rysunek 5 Ró ża wiatrów w rejonie powiatu rawickiego w 2019 r. Źródło: www.meteoblue.com

Ró ża wiatrów w rejonie powiatu rawickiego pokazuje liczb ę godzin w ci ągu roku, gdy wiatr wieje we wskazanym kierunku. Jak wynika z rysunku przewa żaj ą wiatry zachodnie oraz południowo – zachodnie.

34

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

2.2.2.2. Jako ść powietrza na obszarze powiatu Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jako ści, w szczególno ści przez: • utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poni żej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach; • zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane; • zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poni żej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Na stan powietrza w powiecie rawickim maj ą wpływ nast ępuj ące czynniki: • emisja zorganizowana pochodz ąca ze źródeł punktowych i powierzchniowych oraz niska emisja, • emisja ze środków transportu i komunikacji, • emisja niezorganizowana. Zazwyczaj głównym źródłem zanieczyszcze ń powietrza jest emisja substancji toksycznych pochodz ących z procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych w celach energetycznych i technologicznych. W kolejnych podrozdziałach opisano systemy energetyczne znajdujące si ę na terenie powiatu i okre ślono ich wpływ na stan powietrza atmosferycznego. Podstawow ą mas ę zanieczyszcze ń odprowadzanych do atmosfery stanowi dwutlenek w ęgla. Jednak najbardziej uci ąż liwe składniki spalin to przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek w ęgla i pył. W mniejszych ilo ściach emitowane s ą równie ż chlorowodór, ró żnego rodzaju w ęglowodory aromatyczne i alifatyczne. Wraz z pyłem emitowane s ą równie ż metale ci ęż kie, pierwiastki promieniotwórcze i wielopier ścieniowe węglowodory aromatyczne, a w śród nich benzoalfapiren, uznawany za jedn ą z bardziej znacz ących substancji kancerogennych. W pyle zawieszonym ze wzgl ędu na zdolno ść wnikania do układu oddechowego, wyró żnia si ę frakcje o ziarnach: powy żej 10 mikrometrów i pył drobny poni żej 10 mikrometrów (PM10). Ta druga frakcja jest szczególnie niebezpieczna dla człowieka, gdy ż jej cz ąstki s ą ju ż zbyt małe, by mogły zosta ć zatrzymane w naturalnym procesie filtracji oddechowej. Przy spalaniu odpadów z produkcji tworzyw sztucznych opartych na polichlorku winylu do atmosfery mog ą dostawa ć si ę substancje chlorowcopochodne, a w śród nich dioksyny i furany. O wyst ąpieniu zanieczyszcze ń powietrza decyduje ich emisja do atmosfery, natomiast o poziomie zanieczyszcze ń powietrza w znacznym stopniu decyduj ą wyst ępuj ące warunki meteorologiczne. Przy stałej emisji, zmiany st ęż eń zanieczyszcze ń s ą głównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania ich z atmosfery. St ęż enie zanieczyszcze ń zale ży równie ż od pory roku. I tak: • sezon zimowy, charakteryzuje si ę zwi ększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez nisk ą emisj ę, • sezon letni, charakteryzuje si ę zwi ększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez ska żenia wtórne powstałe w reakcjach fotochemicznych. Ocen ę stanu powietrza atmosferycznego przeprowadzono w oparciu o dane pochodz ące z opracowania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Poznaniu pt.: • „Roczna ocena jako ści powietrza w województwie wielkopolskim; Raport wojewódzki za rok 2016”, • „Roczna ocena jako ści powietrza w województwie wielkopolskim; Raport wojewódzki za rok 2017”, • „Roczna ocena jako ści powietrza w województwie wielkopolskim; Raport wojewódzki za rok 2018”, • wyniki pomiarów z pa ństwowych stacji monitoringu powietrza w Borówcu, Koninie i Piaskach w latach 2016-2019 roku.

35

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Rysunek 6 Stacje pomiarowe na terenie stref województwa wielkopolskiego wykorzystane w ocenie za 2018 r. Źródło: Roczna ocena jako ści powietrza w województwie wielkopolskim; Raport wojewódzki za rok 2018

Ocen ę jako ści powietrza wykonano dla obszaru stref. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje si ę oceny jako ści powietrza (Dz.U. 2012, poz. 914), w przypadku województwa wielkopolskiego s ą to: • strefa aglomeracja pozna ńska obejmuj ąca miasto Pozna ń – miasto o liczbie mieszka ńców powy żej 250 tysi ęcy, • strefa miasto Kalisz – miasto o liczbie mieszka ńców powy żej 100 tysi ęcy, • strefa wielkopolska obejmuj ąca pozostały obszar województwa (w tym powiat rawicki). Podstaw ę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jako ści powietrza stanowiły: • dopuszczalny poziom substancji w powietrzu, • poziom docelowy, • poziom celu długoterminowego, okre ślone rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2012, poz. 1031). Ocen ę przeprowadzono z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych: • ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi – dla wszystkich stref, • ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin – dla strefy wielkopolskiej. Ocena pod k ątem ochrony zdrowia obejmuje: dwutlenek azotu NO ₂, dwutlenek siarki SO ₂, benzen C ₆H₆, ołów Pb, arsen As, nikiel Ni, kadm Cd, benzo(a)piren B(a)P, pył PM10, pył PM2,5, ozon O ₃, tlenek w ęgla CO. W ocenie pod k ątem ochrony ro ślin uwzgl ędnia si ę: dwutlenek siarki SO ₂, tlenki azotu NO, ozon O ₃. W wyniku oceny ka żdej strefie przypisano klas ę dla ka żdego zanieczyszczenia, oddzielnie ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi i ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Z klasyfikacji pod k ątem ochrony ro ślin wył ączone s ą strefy: aglomeracje powy żej 250 tys. mieszka ńców i miasta powy żej 100 tys. mieszka ńców. Strefy zaliczono:

36

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

• do klasy A – je żeli st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy nie przekroczyły poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, • do klasy C – je żeli st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekroczyły poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe. Zaliczenie strefy do gorszej klasy (klasa C) nie oznacza zatem, że jakość powietrza na terenie całej strefy nie spełnia okre ślonych kryteriów. Przypisanie strefie klasy C nie oznacza tak że konieczno ści prowadzenia intensywnych działa ń na rzecz poprawy jako ści powietrza na obszarze całej strefy. Oznacza natomiast potrzeb ę podjęcia odpowiednich działa ń w odniesieniu do wybranych obszarów w strefie (z reguły o ograniczonym zasi ęgu) i dla okre ślonych zanieczyszcze ń – wł ączaj ąc konieczno ść opracowania programu ochrony powietrza – POP, o ile program taki nie został opracowany wcze śniej dla danego zanieczyszczenia i obszaru. Poniewa ż na terenie powiatu rawickiego nie zlokalizowano żadnej stacji pomiarowej, na potrzeby opracowania użyto pomiarów ze stacji zlokalizowanych na terenie strefy wielkopolskiej najbli żej powiatu, tj: w Borówcu, Koninie, Pleszewie i Piaskach.

Ocena według kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia ludzi Dwutlenek azotu Ocen ę jako ści powietrza dla dwutlenku azotu wykonano z uwzgl ędnieniem wyników pomiarów automatycznych ze stacji zlokalizowanej w Borówcu przy ul. Drapałka 4.

25

20

15

10

5

0

2016 2017 2018 2019

3 Rysunek 7 Wyniki pomiarów st ęż enia NO 2 na terenie strefy wielkopolskiej (stacja w Borówcu) - µg/m Źródło: http://powietrze.poznan.wios.gov.pl

Z bada ń przeprowadzonych w latach 2016-2019 wynika, że warto ść średnia roczna dla dwutlenku azotu wynosiła od 12 μg/m³ w latach 2017 i 2019 do 14 μg/m³ w latach 2016 i 2018 (poziom dopuszczalny 40 μg/m³). Maksymalne st ęż enia miesi ęczne dla dwutlenku azotu odnotowano w grudniu 2016 i w lutym 2019 r. tj. 20 μg/m³. Strefa wielkopolska w której zlokalizowany jest powiat rawicki otrzymała klas ę A dla dwutlenku azotu. Dwutlenek siarki St ęż enia dwutlenku siarki wykazuj ą wyra źną zale żność z sezonow ą zmienno ści ą temperatury powietrza – st ęż enie dwutlenku siarki cz ęsto wzrasta w zimnych porach roku.

37

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

8

7

6

5

4

3

2

1

0

2016 2017 2018 2019

3 Rysunek 8 Wyniki pomiarów st ęż enia SO 2 na terenie strefy wielkopolskiej (stacja w Piaskach) - µg/m Źródło: http://powietrze.poznan.wios.gov.pl

Z bada ń przeprowadzonych w latach 2016-2019 wynika, że warto ść średnia roczna dla dwutlenku siarki wynosiła od 2,2 μg/m³ w 2016 roku do 3,9 μg/m³ w 2018 roku na stacji w Piaskach (poziom dopuszczalny 20 μg/m³). Maksymalne st ęż enia miesi ęczne dla dwutlenku siarki odnotowano w styczniu 2017 r. tj. 7,4 μg/m³. Strefa wielkopolska w której zlokalizowany jest powiat rawicki otrzymała klas ę A dla dwutlenku siarki. Tlenek w ęgla Poziom zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla ocenia si ę w odniesieniu do poziomu dopuszczalnego tj. st ęż enie 8-godzinne 10000 μg/m 3 – jest to maksymalna średnia 8-godzinna, spo śród średnich krocz ących, obliczanych co godzin ę z o śmiu średnich 1-godzinnych w ci ągu doby.

600

500

400

300

200

100

0

2016 2017 2018 2019

Rysunek 9 Wyniki pomiarów st ęż enia CO (8 godzinne) na terenie strefy wielkopolskiej (stacja w Koninie) - µg/m 3 Źródło: http://powietrze.poznan.wios.gov.pl

38

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

W 2019 r. na terenie powiatu rawickiego nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego poziomu 8-godzinnego tlenku w ęgla. Analiza zmian st ęż eń w ostatnim 10-leciu wykazała, że poziomu st ęż eń tlenku w ęgla (CO) nie ulegały zbyt du żym wahaniom i utrzymywały si ę na niskim poziomie. Strefa wielkopolska w której zlokalizowany jest powiat rawicki otrzymała klas ę A dla tlenku w ęgla. Benzen

Ocen ę jako ści powietrza dla benzenu (C 6H6) wykonano z uwzgl ędnieniem wyników pomiarów automatycznych ze stacji zlokalizowanej w Borówcu przy ul. Drapałki 4.

3,5

3

2,5

2

1,5

1

0,5

0

2016 2017 2018 2019

Rysunek 10 Wyniki pomiarów st ęż enia benzenu na terenie strefy wielkopolskiej (stacja w Borowcu) - µg/m 3 Źródło: http://powietrze.poznan.wios.gov.pl

Z bada ń przeprowadzonych w latach 2016-2019 wynika, że warto ść średnia roczna dla benzenu wynosiła od 0,5 μg/m³ do 0,8 μg/m³ na stacji w Borówcu (poziom dopuszczalny 5 μg/m³). Maksymalne st ęż enia miesi ęczne dla benzenu odnotowano w styczniu 2017 r. tj. 2,9 μg/m³. Strefa wielkopolska w której zlokalizowany jest powiat rawicki otrzymała klas ę A dla benzenu. Pył PM10 W województwie wielkopolskim prowadzone s ą pomiary automatyczne pyłu PM10, których wyniki co godzin ę zamieszczane s ą na stronie internetowej WIO Ś. Taki system pozwala, po zamkni ęciu doby pomiarowej, na szybkie informowanie społecze ństwa o osi ągni ętych st ęż eniach, ewentualnych przekroczeniach norm i reakcj ę w przypadku przekroczenia przez st ęż enie dobowe warto ści poziomu dopuszczalnego, poziomu informowania (200 μg/m³) b ądź poziomu alarmowego (300 μg/m³). W przypadku ich przekroczenia wojewódzki inspektor ochrony środowiska powiadamia wojewódzki zespół zarz ądzania kryzysowego oraz zarz ąd województwa. Ocen ę jako ści powietrza wykonano na podstawie pomiarów automatycznych na stacji w Borówcu. Klasyfikacja wyników odnosi si ę do dwóch warto ści kryterialnych: st ęż eń 24-godzinnych i średniej dla roku.

39

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

60

50

40

30

20

10

0

2016 2017 2018 2019

Rysunek 11 Wyniki pomiarów st ęż enia pyłu PM10 na terenie strefy wielkopolskiej (stacja w Borówcu) - µg/m 3 Źródło: http://powietrze.poznan.wios.gov.pl

Z bada ń przeprowadzonych na stacji w Borówcu w latach 2016-2019 wynika, że warto ść średnia roczna dla pyłu PM10 wynosiła od 22 μg/m³ do 25 μg/m³ (poziom dopuszczalny 40 μg/m³). Maksymalne st ęż enia 24-godzinne dla pyłu PM10 odnotowano w styczniu 2017 r. tj. 49 μg/m³. Strefa wielkopolska, w której zlokalizowany jest powiat rawicki otrzymała klas ę C dla dla pyłu PM10. W ostatnim dziesi ęcioleciu w powiecie rawickim mo żna zauwa żyć stopniow ą popraw ę jako ści powietrza pod wzgl ędem poziomu zanieczyszczenia pyłem. St ęż enie tego zanieczyszczenia zale ży przede wszystkim od emisji zanieczyszcze ń ze spalania paliw do celów grzewczych – rodzaju i ilo ści spalanego paliwa oraz sprawno ści stosowanych urz ądze ń grzewczych. Znacz ącym źródłem emisji pyłu jest równie ż transport drogowy – pył emitowany jest podczas spalania paliw w silnikach pojazdów, ścierania okładzin, opon oraz jest wtórnie unoszony z dróg. Udział przemysłu w zanieczyszczeniu powietrza pyłem PM10 widoczny jest najbardziej w pobli żu kopalni odkrywkowych (głównie ze wzgl ędu na niezorganizowan ą emisj ę pyłu). Stopie ń zanieczyszczenia powietrza pyłem zale ży równie ż od panuj ących warunków meteorologicznych: temperatur wyst ępuj ących w zimie oraz od tego jak długo w ci ągu roku wyst ępowały ni ższe temperatury, wymagaj ące ogrzewania mieszka ń, a tak że od pr ędko ści wiatru wpływaj ącego na „przewietrzanie” danego obszaru oraz od wyst ępowania zjawiska inwersji temperatur, które przyczynia si ę do kumulowania zanieczyszcze ń na niewielkiej wysoko ści nad ziemi ą. Nakładanie si ę emisji zanieczyszcze ń oraz powy ższych czynników meteorologicznych mo że spowodowa ć kilkudniowe epizody wyst ępowania wysokiego st ęż enia pyłu w powietrzu, co obserwowano na pocz ątku 2017 roku. Pył PM2,5 Ocen ę jako ści powietrza wykonano na podstawie pomiarów manualnych na stacji w Pleszewie w roku 2018. Podstawowym kryterium w rocznych ocenach jako ści powietrza dla pyłu zawieszonego PM2,5 jest poziom dopuszczalny okre ślony dla tzw. fazy I (obowi ązuj ący od 1 stycznia 2010, z terminem osi ągni ęcia do 1 stycznia 2015 r.). Margines tolerancji od 2015 r. wynosi 0. Nie klasyfikuje si ę stref odr ębnie pod k ątem poziomu docelowego, którego warto ść jest taka sama, jak w przypadku poziomu dopuszczalnego. Dokonuje si ę natomiast klasyfikacji pod k ątem dotrzymania poziomu dopuszczalnego – II fazy (25 μg/m 3, z terminem osi ągni ęcia do 1 stycznia 2020 r.), stosuj ąc nazewnictwo klas: A1 oraz C1.

40

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

80

70

60

50

40

30

20

10

0

2016 2017 2018 2019

Rysunek 12 Wyniki pomiarów st ęż enia pyłu PM2,5 na terenie strefy wielkopolskiej (stacja w Pleszewie) - µg/m 3 Źródło: http://powietrze.poznan.wios.gov.pl

Z bada ń przeprowadzonych na stacji w Pleszewie w latach 2016-2019 wynika, że warto ść średnia roczna dla pyłu PM2,5 wynosiła od 33 μg/m³ w 2016 roku do 24 μg/m³ w 2019r. (poziom docelowy i dopuszczalny 25 μg/m³). Maksymalne st ęż enia dla pyłu PM2,5 odnotowano w styczniu 2017 r. tj. 73 μg/m³. Strefa wielkopolska w której zlokalizowany jest powiat rawicki otrzymała klas ę C dla pyłu PM2,5. Przeprowadzono równie ż dodatkow ą klasyfikacj ę odnosz ąc wyniki do warto ści dopuszczalnej równej 20 µg/m3, której nale ży dotrzyma ć od roku 2020 (II faza PM2,5 jest uzupełnieniem oceny; poziom ten ma by ć osi ągni ęty do 2020 r., zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu). Wynikiem klasyfikacji jest klasa C1 przypisana wszystkim strefom województwa. Ołów, Arsen, kadm, nikiel i benzo(a)piren (BaP) – całkowita zawarto ść w pyle zawieszonym PM10. Klasyfikacj ę dla wy żej wymienionych substancji wykonano w oparciu o uzyskane st ęż enia średnie dla roku odnoszone do poziomu docelowego. Za podstaw ę klasyfikacji przyj ęto pomiary manualne ze stacji zlokalizowanych na terenie strefy wielkopolskiej poza powiatem rawickim. W roku 2018 oznaczono st ęż enia ołowiu, arsenu, kadmu i niklu w: Gnie źnie, Pile, Ostrowie Wlkp, Tarnowie Podgórnym. Na żadnym stanowisku pomiarowym nie odnotowano przekrocze ń poziomów docelowych dla metali. W zwi ązku z powy ższym strefa wielkopolska została zaliczona do strefy A w zakresie tych zanieczyszcze ń. Benzo(a)piren Benzo(a)piren nale ży do grupy wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych (WWA). Jest to zwi ązek trwały w środowisku, posiada zdolno ść do adsorpcji na powierzchni pyłów (np. PM10 i PM2,5). Powstaje w wyniku niepełnego spalania zwi ązków organicznych. W wyniku działalno ści człowieka uwalniany jest do środowiska ze spalania paliw kopalnych, odpadów, wypalania traw oraz działalno ści przemysłowej. Obecny jest równie ż w spalinach samochodowych i dymie papierosowym. Pomiary benzo(a)pirenu w 2018 roku prowadzono na stacjach pomiarowych zlokalizowanych w strefie wielkopolskiej poza powiatem rawickim, tj: w Gnie źnie, Lesznie, Pile, Ostrowie Wielkopolskim oraz w Wągrowcu. W ocenie rocznej na wszystkich stanowiskach stwierdzono przekroczenia poziomu docelowego substancji − otrzymane st ęż enia średnie roczne wahały si ę od 2 do 4 μg/m3. W zwi ązku z powy ższym stref ę wielkopolsk ą zaliczono do klasy C.

41

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Ozon Ozon jest zanieczyszczeniem wtórnym powstaj ącym w wyniku reakcji fotochemicznych przy sprzyjaj ących warunkach meteorologicznych, w atmosferze zawieraj ącej tzw. prekursory ozonu (np.: tlenki azotu, w ęglowodory) pochodz ące ze źródeł antropogenicznych, głównie transportu drogowego. Powstawaniu ozonu sprzyja wysoka temperatura, du że nasłonecznienie i du ża wilgotno ść powietrza. Podstaw ę klasyfikacji stref stanowi jeden parametr – st ęż enie 8-godzinne odnosz ące si ę do poziomu docelowego oraz poziomu celu długoterminowego. Liczba dni z przekroczeniem poziomu docelowego w roku kalendarzowym uśredniana jest w ci ągu kolejnych trzech lat (okres 2016- 2018). W województwie wielkopolskim w strefie wielkopolskiej pomiary ozonu prowadzone s ą przez WIO Ś na stacjach pomiarów automatycznych: w Borówcu, Koninie i Piaskach. U średniona z trzech lat liczba przekrocze ń poziomu docelowego wynosiła: • w Borówcu – 11,7, • w Koninie – 22,7, • w Piaskach – 22,7. W zwi ązku z powy ższym stref ę wielkopolsk ą zaliczono do klasy A dla ozonu (poziom docelowy). W przypadku celu długoterminowego stwierdzono przekroczenie warto ści normatywnej 120 μg/m³ w odniesieniu do najwy ższej warto ści st ęż eń 8-godzinnych spo śród średnich krocz ących w roku kalendarzowym. Dlatego w tym przypadku ozon otrzymał klas ę D2 w odniesieniu do celu długoterminowego. Ocena według kryteriów odniesionych do ochrony ro ślin Ozon Za podstaw ę oceny przyj ęto pomiary automatyczne. Wynik u średniony z lat 2013- 2017 dla stacji pomiarowych w Krzy żówce wyniósł 14 515 μg/m³h, za ś dla stacji w Borówcu – 10 405 μg/m³h. Porównuj ąc otrzymane warto ści z poziomem docelowym stwierdzono, że na stacjach nie odnotowano przekroczenia. Na podstawie otrzymanych wyników stref ę wielkopolsk ą zaliczono do klasy A wg poziomu docelowego. Natomiast w strefie wielkopolskiej został przekroczony poziom celu długoterminowego (dla st ęż eń powy żej 6000 μg/m³h), w zwi ązku z czym stref ę zaliczono do klasy D2. Termin osi ągni ęcia poziomu celu długoterminowego wyznaczono na rok 2020. Dwutlenek siarki i tlenki azotu Podstaw ą klasyfikacji były wyniki pomiarów automatycznych prowadzonych w stałych punktach pomiarowych: w Borowcu i w Piaskach. Średnie roczne st ęż enia dwutlenku siarki wahały si ę od 1 μg/m³ do 5 μg/m³. Natomiast średnie roczne st ęż enia tlenków azotu wynosiły od 13 do 17 μg/m³. Nie odnotowano przekrocze ń dopuszczalnego poziomu wymienionych substancji przy zachowaniu okresu u średniania st ęż eń jako warto ści średniej dla roku kalendarzowego i odr ębnie warto ści średniej z okresu zimowego. W zwi ązku z powy ższym stref ę wielkopolsk ą zaliczono do klasy A dla dwutlenku siarki i azotu ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Podsumowanie dla oceny według kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia ludzi i ochrony ro ślin w strefie wielkopolskiej W roku 2019 dla obszaru województwa wielkopolskiego przeprowadzono roczn ą ocen ę jako ści powietrza atmosferycznego dotycz ącą roku 2018. W wyniku oceny stref ę wielkopolsk ą:

• pod k ątem ochrony ro ślin – dla ozonu, SO 2 i NOx – zaliczono do klasy A. Stwierdzono natomiast przekroczenie warto ści normatywnej ozonu (6000 μg/m 3×h) wyznaczonej jako poziom celu długoterminowego. Termin osi ągni ęcia poziomu celu długoterminowego okre ślono na rok 2020. • pod k ątem ochrony zdrowia sklasyfikowano: − dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, benzenu, tlenku w ęgla, oraz ołowiu, arsenu, kadmu, niklu – w klasie A, − dla pyłu PM2,5 – w klasie C, − dla pyłu PM10 − w klasie C – ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla 24 godzin, − dla benzo(a)pirenu – w klasie C – ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu docelowego, − dla ozonu – w klasie A – dla poziomu docelowego. W ramach oceny wykonano równie ż dodatkow ą klasyfikacj ę wyznaczaj ąc dla strefy wielkopolskiej: • dla pyłu PM2,5, klas ę C1 informuj ącą o przekroczeniu poziomu dopuszczalnego 20 μg/m 3, której nale ży dotrzyma ć od roku 2020. • dla ozonu klas ę D2 w odniesieniu do celu długoterminowego. Nale ży podkre śli ć, że st ęż enia pyłu PM10 wykazuj ą wyra źną zmienno ść sezonow ą – przekroczenia dotycz ą tylko sezonu zimnego (grzewczego).

42

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

W przypadku stref, dla których POP zostały okre ślone, a standardy jako ści powietrza s ą nadal przekraczane, zarz ąd województwa obowi ązany b ędzie do aktualizacji programu po okresie 3 lat od wej ścia w życie uchwały sejmiku województwa w sprawie programu ochrony powietrza uwzgl ędniaj ąc działania ochronne dla wra żliwych grup ludno ści.

2.2.2.3. Emisja zanieczyszcze ń powodowana przez przedsi ębiorstwa na terenie powiatu rawickiego Dla analizy emisji zanieczyszcze ń gazowo – pyłowych powodowanych przez przedsi ębiorstwa na terenie powiatu rawickiego wykorzystano dane z GUS z lat 2016-2019. Emisja zanieczyszcze ń w Mg/rok w latach 2016-2019 z zakładów szczególnie uci ąż liwych znajduj ących si ę na terenie powiatu rawickiego przedstawia si ę nast ępuj ąco:

70000 40 38 59421 60000 55777 35 32 50344 30 28 28 50000 46230 25 40000 20 30000 15 20000 10

10000 5

0 0 2016 2017 2018 2019 2016 2017 2018 2019 emisja zanieczyszczeń gazowych emisja zanieczyszczeń pyłowych

Rysunek 13 Emisja zanieczyszcze ń pyłowo gazowych w latach 2016-2019 z zakładów szczególnie uci ąż liwych znajduj ących si ę na terenie powiatu rawickiego (Mg/rok) Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, 2020

Wykresy powy żej wskazuj ą wzrost emisji pyłów i gazów do powietrza na koniec 2019 roku o około 20% w stosunku do 2016 roku, co mo że by ć wynikiem zwi ększenia zapotrzebowania na ciepło przed podmioty gospodarcze, lub ni ższe temperatury w sezonie grzewczym. Emisja zanieczyszcze ń gazowych na terenie powiatu rawickiego z zakładów w latach 2016-2019 wynosiła od 46 230 Mg/rok w 2016 roku do 55 777 Mg/rok w 2019 roku.

43

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

300 261 250 227 213 200

143 148 146 150 138 118 94 100 76 53 61 50

0 2016 2017 2018 2019

dwutlenek siarki tlenki azotu tlenek węgla

Rysunek 14 Emisja zanieczyszcze ń w latach 2016-2019 roku z zakładów szczególnie uciąż liwych znajduj ących si ę na terenie powiatu rawickiego (Mg/rok) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych, 2020

Emisja zanieczyszcze ń gazowych w 2019 roku z zakładów szczególnie uci ąż liwych w przypadku: • dwutlenku siarki zmniejszyła si ę o 31,46 % w stosunku do roku 2016, • tlenków azotu zwi ększyła si ę o 77,36 % w stosunku do roku 2016, • tlenku w ęgla zmniejszyła si ę o 16,95 % w stosunku do roku 2016.

2.2.2.4. Emisja z emitorów liniowych Jednym z podstawowych czynników środowiskotwórczych, zwi ązanych z komunikacj ą jest zanieczyszczenie powietrza wyst ępuj ące w s ąsiedztwie dróg. Pojazdy samochodowe poruszaj ące si ę po drogach, emituj ą do atmosfery du że ilo ści ró żnorodnych substancji toksycznych, powstaj ących w wyniku spalania paliwa nap ędowego, a tak że na skutek wzajemnego oddziaływania opon i nawierzchni dróg oraz zu żywania si ę niektórych elementów pojazdu (powstaj ą wtedy zanieczyszczenia w postaci pyłów gumowych, azbestowych, kamiennych oraz rdzy, sadzy itp.). Jest to problem narastaj ący, zwłaszcza na terenie miast i centrum gmin. Mimo prowadzonej tam modernizacji układów komunikacyjnych, wskutek lawinowo narastającej liczby samochodów, płynno ść ruchu w godzinach szczytu jest zakłócona. Obecno ść spalin samochodowych najdotkliwiej odczuwany jest w letnie, słoneczne dni, poniewa ż oprócz toksycznych spalin tworzy si ę bardzo szkodliwa dla zdrowia, przypowierzchniowa warstwa ozonu pochodzenia fotochemicznego. Na terenie powiatu rawickiego znajduj ą si ę drogi krajowe o ł ącznej długo ści 46,257 km: • DK 36 o długo ści 26,798 km, • S5 o długo ści 19,459 km. Drogi wojewódzkie, których długo ść na terenie powiatu rawickiego wynosi 20,454 km, s ą ł ącznikami komunikacyjnymi pomi ędzy drogami krajowymi, s ą tak że ł ącznikami siedzib gmin z siedzib ą powiatu i stolic ą województwa, w tym: • droga wojewódzka (dawna droga krajowa nr 5) – 12,495 km, • droga wojewódzka nr 434 – 7,959 km. W powiecie zlokalizowanych jest 82 odcinków o ł ącznej długo ści 274,400 km dróg powiatowych (w tym 243,5 km o nawierzchni utwardzonej) i 260,100 km dróg publicznych gminnych o nawierzchni twardej. Zarz ądcami dróg, do wła ściwo ści, których nale żą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, s ą nast ępuj ące organy: • dróg krajowych – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Poznaniu, • dróg wojewódzkich – Wielkopolski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu, • dróg powiatowych – Zarz ąd Dróg Powiatowych w Rawiczu, • dróg gminnych – władze Miasta i Gmin.

44

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Utrzymanie dróg we wła ściwym stanie technicznym, daje mo żliwo ść szybkiego i dogodnego komunikowania si ę, stanowi ąc podstaw ę do podnoszenia atrakcyjno ści terenu powiatu, wymaga ci ągłego utrzymywania wszystkich dróg na odpowiednim poziomie technicznym oraz podnoszenia ich parametrów technicznych i dostosowywania do standardów europejskich. Na drogach krajowych i wojewódzkich regularnie, co 5 lat (z wył ączeniem miast na prawach powiatu) Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad przeprowadza Generalny Pomiar Ruchu (GPR), którego celem jest zilustrowanie aktualnego poziomu nat ęż enia ruchu na poszczególnych odcinkach sieci dróg oraz wskazanie prognozy ruchu w perspektywie kolejnych 5, 10 oraz 15 lat. W roku 2015 na sieciach dróg krajowych oraz wojewódzkich został przeprowadzony Generalny Pomiar Ruchu (GPR), który stanowi podstawowe źródło informacji o ruchu drogowym w Polsce. Podstaw ę prawn ą przeprowadzenia pomiaru stanowiło Zarz ądzenie nr 38 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 1 wrze śnia 2014 r. Pomiary na terenie powiatu rawickiego przeprowadzono na dwunastu odcinkach drogi krajowej nr 5 i 36 o długo ści 51,789 km, oraz na 3 odcinkach dróg wojewódzkich na długo ści 24,6 km.

Tabela 2 Średnio dobowy ruch na drogach krajowych na terenie powiatu rawickiego lekkie ci ągniki Odcinek drogi razem motocykle osobowe ci ęż arowe autobusy ci ęż arowe rolnicze Droga krajowa nr 5 (S5) RYDZYNA/W ĘZEŁ/- 8524 27 5615 955 1882 45 0 BOJANOWO/W ĘZEŁ/ BOJANOWO/W ĘZEŁ/-RAWICZ/W ĘZEŁ/ 8880 29 5817 859 2130 45 0 RAWICZ/W ĘZEŁ/-WĘZEŁ 9657 26 6063 882 2637 48 1 KORZE ŃSKO /DK S5/ Droga krajowa nr 36 ZAŁ ĘCZE /DW324/-RAWICZ/W ĘZEŁ/ 4544 26 2806 610 1091 9 2 RAWICZ/W ĘZEŁ/-SKRZY Ż. Z DK5 5715 30 3632 694 1347 11 1 SKRZY Ż. Z DK5-SARNÓWKA 4492 21 2720 593 1149 9 0 SARNÓWKA-DŁO Ń 3598 24 2478 390 673 14 19 DŁO Ń-KOBYLIN 2834 26 1761 393 628 7 19 Źródło: Średni dobowy ruch roczny (SDRR) w punktach pomiarowych w 2015 roku na drogach krajowych, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Tabela 3 Średnio dobowy ruch na drogach wojewódzkich na terenie powiatu rawickiego lekkie ci ągniki drogi wojewódzkie razem motocykle osobowe ci ęż arowe autobusy ci ęż arowe rolnicze Droga wojewódzka nr 434 GOSTY Ń-KROBIA 11352 114 9150 954 1044 45 45 KROBIA /OBWODNICA/ 6045 42 4558 653 750 24 18 KROBIA-MIEJSKA 5519 39 4105 563 767 17 28 GÓRKA Źródło: Średni dobowy ruch roczny (SDRR) w punktach pomiarowych w 2015 roku na drogach krajowych, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Spo śród wszystkich pojazdów poruszaj ących si ę po drogach krajowych (nr 5 i 36) znajduj ących si ę w powiecie rawickim, najwi ększy udział maj ą samochody osobowe 63%, co świadczy o dominacji transportu prywatnego. Samochody ci ęż arowe oraz samochody dostawcze stanowi ą łącznie 35,8%. Najmniejszy udział przypadł pojazdom wykorzystywanym rolniczo oraz autobusom i motocyklom 1%.

45

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

0,7% 0,018% 0,3%

25,6%

10,2% 63,1%

motocykle osobowe lekkie ciężarowe ciężarowe autobusy ciągniki rolnicze

Rysunek 15 Udział pojazdów na drogach krajowych w powiecie rawickim Źródło: opracowanie własne na podstawie Średniego dobowego ruchu rocznego (SDRR) w punktach pomiarowych w 2015 roku na drogach krajowych, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Na 3 odcinkach drogi wojewódzkiej nr 434 w powiecie rawickim najwi ększy udział w ruchu maj ą pojazdy osobowe 79%, lekkie ci ęż arowe i ci ęż arowe 18,4%, pozostałe 2,4% stanowi ą autobusy, motocykle i ci ągniki rolnicze.

0,5% 0,9% 9,0% 1,0%

9,4%

79,2%

motocykle osobowe lekkie ciężarowe ciężarowe autobusy ciągniki rolnicze

Rysunek 16 Udział pojazdów na drogach wojewódzkich w powiecie rawickim Źródło: opracowanie własne na podstawie Średniego dobowego ruchu rocznego (SDRR) w punktach pomiarowych w 2015 roku na drogach krajowych, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Do oblicze ń emisji szkodliwych substancji do powietrza wykorzystano dane z tabel powy żej, średnie spalanie ró żnego rodzaju paliw przez pojazdy oraz liczb ę kilometrów dróg publicznych na terenie powiatu rawickiego.

46

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Ponadto wykorzystano program licencjonowany OPERAT2000 do wyliczenia substancji emitowanych do powietrza.

Tabela 4 Roczna emisja substancji szkodliwych do atmosfery ze środków transportu na terenie powiatu rawickiego w 2015 roku

Emisja max. Emisja Nazwa emitora Nazwa zanieczyszczenia (mg/s) (Mg/rok)

tlenek w ęgla 10 987,24 346,49 benzen 98,91 3,12 węglowodory alifatyczne 1 691,38 53,34 drogi krajowe węglowodory aromatyczne 507,41 16,00 tlenki azotu 6 691,42 211,02 pył ogółem 387,11 12,21 dwutlenek siarki 522,60 16,48 tlenek w ęgla 9 766,70 3,08 benzen 8,78 276,89 węglowodory alifatyczne 149,20 47,04

drogi wojewódzkie węglowodory aromatyczne 447,73 14,12 tlenki azotu 5 901,71 186,11 pył ogółem 339,83 10,72

dwutlenek siarki 461,96 14,57 tlenek w ęgla 937,43 29,56 benzen 8,44 0,27 węglowodory alifatyczne 144,31 4,55 drogi powiatowe węglowodory aromatyczne 43,29 1,37 tlenki azotu 570,91 18,00 pył ogółem 33,03 1,04 dwutlenek siarki 44,59 1,41 tlenek w ęgla 176,32 5,56 benzen 1,59 0,05 węglowodory alifatyczne 27,14 0,86 drogi gminne węglowodory aromatyczne 8,14 0,26 tlenki azotu 107,38 3,39 pył ogółem 6,21 0,20 dwutlenek siarki 8,39 0,26 Źródło: opracowanie własne, do oblicze ń u żyto Programu OPERAT2000

47

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

450,00 418,52

400,00 384,69

350,00

300,00 280,32

250,00

200,00

150,00 105,79 100,00

50,00 31,74 24,16 32,72

0,00 tlenek węgla benzen węglowodory węglowodory tlenki azotu pył ogółem dwutlenek siarki alifatyczne aromatyczne

Rysunek 17 Emisja liniowa na terenie powiatu rawickiego w 2015 r. Źródło: opracowanie własne, do oblicze ń u żyto Programu OPERAT2000

Najwi ększa emisja zanieczyszcze ń gazów i pyłów do powietrza dotyczy głównie tlenku w ęgla oraz tlenków azotu. Nie mo żna pomin ąć równie ż pozostałych zanieczyszcze ń pomimo znacznie mniejszej ilo ści w Mg/rok, dlatego że są to substancje rakotwórcze w szczególno ści benzen.

Linie kolejowe Przez teren powiatu rawickiego przebiegaj ą nast ępuj ące linie kolejowe • linia kolejowa nr 271 Wrocław Główny – Pozna ń Główny (znaczenia pa ństwowego, magistralna, dwutorowa, zelektryfikowana), długo ść w granicach powiatu rawickiego – 18 616 m, • linia kolejowa nr 362 Kobylin - Rawicz (znaczenia miejscowego, jednotorowa, niezelektryfikowana), długo ść w granicach powiatu rawickiego – 30 083 m, • linia kolejowa nr 372 Bojanowo – Góra Śląska (znaczenia miejscowego, jednotorowa, niezelektryfikowana), długo ść w granicach powiatu rawickiego – 7 337 m. Średniodobowe nat ęż enie ruchu poci ągów w 2019 r. w granicach powiatu rawickiego wynosi: • na linii kolejowej nr 271 odcinek Wrocław Popowice - Rawicz: − 38 poci ągów po śpiesznych, − 18 osobowych, − 1 towarowy, − 1 lokomotywa luz, − 1 utrzymaniowo-naprawczy • na linii kolejowej nr 271 odcinek Rawicz - Leszno: − 37 poci ągów pasa żerskich, − 6 osobowych, − 1 towarowy, − 1 lokomotywa luz, − 1 utrzymaniowo-naprawczy, • na linii kolejowej nr 362 – obecnie ruch pojazdów kolejowych nie jest prowadzony, • linia kolejowa nr 372 – nieczynna.

2.2.2.5. Zaopatrzenie w ciepło systemowe na terenie powiatu rawickiego Na terenie powiatu rawickiego jedynie miasto Rawicz wyposażone jest w sie ć ciepłownicz ą. Zaopatrzeniem w ciepło miasta do 2019 r. zajmował si ę Zakład Usług Komunalnych z siedzib ą przy ul. Winiary 4b w Rawiczu. 19 listopada 2019 roku ZUK został przekształcony w spółk ę prawa handlowego, którego jedynym

48

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 udziałowcem jest Gmina Rawicz. Nowo utworzona spółka- Zakład Energetyki Cieplnej w Rawiczu działa jako zakład bud żetowy gminy i zajmuje si ę dostaw ą ciepła do budynków komunalnych na terenie gminy - m.in. mieszka ń. Kapitał zakładowy ZEC wynosi 3,2 mln zł. W wi ększo ści s ą to obiekty, za ś wkład pieniężny to 200 tys. zł. Łączna długo ść sieci ciepłowniczej wynosi 4 735,18 m. Głównymi odbiorcami ciepła s ą mieszka ńcy budownictwa wielorodzinnego, jednostki usługowe i administracyjne, instytucje bud żetowe oraz zakłady produkcyjne i usługowe. Zakład Energetyki Cieplnej w Rawiczu eksploatuje 5 kotłów wodnych płomienicowo- płomieniówkowych typu KRm o mocy: • K-1 KRm 2,33MW, • K-2 KRm 2,33MW, • K-3 KRM 2,50MW, • K-4 KRm 2,50MW, • K-5 KRm 2,90 MW. Szacowana sprawno ść tych kotłów wynosi 72- 74%, za ś sprawno ść systemu to 64 -65%. No śnikiem ciepła w sieci ciepłowniczej jest woda, za ś paliwem dla kotłów- miał w ęglowy.

Tabela 5 Dane charakteryzuj ące zaopatrzenie w ciepło sieciowe na terenie powiatu rawickiego w latach 2017-2019 Grupa Wyszczególnienie 2017 2018 2019 odbiorców B1 0/3/1/4 0/3/1/4 0/3/1/4 Liczba odbiorców ciepła w grupach przemysł, gospodarstwa domowe, B2 0/220/0/7 0/250/1/7 0/310/1/7 handel i usługi, u żyteczno ść publiczna B3 0/1290/0/0 0/1290/0/0 0/1290/0/0 B1 7 7 7 Liczba w ęzłów w poszczególnych B2 0/7/0/5 0/8/1/5 0/10/1/5 grupach odbiorców B3 9 9 9 B1 12100 GJ 11932 GJ 11733 GJ Ilo ść ciepła dostarczanego odbiorcom w B2 14558 GJ 16604 GJ 16355 GJ poszczególnych grupach odbiorców B3 30061 GJ 26221 GJ 25200 GJ B1 1,838398MW 1,838398MW 1,838398MW Moc zamówiona w poszczególnych B2 2,47512MW 2,823609MW 3,040433MW grupach odbiorców B3 7,105597MW 7,105597MW 7,105597MW Dł. sieci ciepłowniczej 2017-19 4197,18m 4674,18m 4735,18m. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ZEC Sp. z o. o. w Rawiczu

Łącznie na koniec 2019 roku liczba odbiorców ciepła sieciowego na terenie Rawicza wynosiła 1 616, w tym 1 603 gospodarstw domowych, 2 handlu i usług, 11 użyteczno ści publicznej.

49

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

1800 1603 1600 1513 1543 1400 1200 1000 800 600 400 200 1 7 211 2 11 0 2017 2018 2019

gospodarstwa domowe handel i usługi użyteczność publiczna

Rysunek 18 Liczba odbiorców ciepła sieciowego na terenie miasta Rawicz w latach 2017- 2019 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ZEC Sp. z o. o. w Rawiczu

W latach 2016-2019 liczba odbiorców ciepła sieciowego w Bogatyni wzrosła o 95. Najwi ększy wzrost odnotowano w sektorze gospodarstw domowych (90 odbiorców), użyteczno ści publicznej (4 odbiorców). Ciepło sieciowe dostarczane jest przez instalacje węzłów cieplnych. Na koniec 2019 roku na terenie miasta Rawicz było 32 szt. w ęzłów cieplnych. Zgodnie z danymi przekazanymi przez ZEC Sp. z o. o. w Rawiczu zu życie ciepła w 2019 roku wynosiła 53 288 GJ.

30000

25200 25000

20000 16355

15000 11733

10000

5000

0 2017 2018 2019

zużycie ciepła sieciowego [GJ]

Rysunek 19 Zu życie ciepła sieciowego na terenie miasta Rawicz w latach 2017- 2019 (w GJ) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ZEC Sp. z o. o. w Rawiczu

50

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

8 7,105597 7

6

5

4 3,040433 3

1,838398 2

1

0 2017 2018 2019

moc znamionowa [MW]

Rysunek 20 Moc ciepła zamówiona przez odbiorców na terenie miasta Rawicz w latach 2017- 2019 (w MW) Źródło: opracowanie własne na danych ZEC Sp. z o. o. w Rawiczu

Łączna moc zamówiona przez wszystkich odbiorców na koniec 2019 roku wyniosła 45,37 MW. W ostatnich trzech latach zaobserwowano wzrost poziomu zapotrzebowania na ciepło sieciowe o 5,267199 MW.

2.2.3. Analiza mo żliwo ści wykorzystania lokalnych i odnawialnych źródeł energii 2.2.3.1. Możliwo ść wykorzystania energii wodnej Potencjał energetyczny wody jest nierównomiernie rozło żony na terenie Polski. Przewa żaj ąca jego cz ęść (około 67,9%) wyst ępuje w dorzeczu Wisły, 17,6% w dorzeczu Odry, zaledwie 2,0% to rzeki Przymorza oraz Warmii i Mazur, natomiast pozostałe 12,5% stanowi mała energetyka. Do rzek o du żym potencjale energetycznym zaliczy ć mo żna przede wszystkim Wisł ę, Dunajec, San, Bug, Odr ę, Bóbr i Wart ę. W celu oszacowania potencjału energetycznego rzek, najistotniejsze znaczenie maj ą dwa czynniki, tj. spadek koryta rzeki oraz przepływy wody. Polska jest krajem nizinnym, o stosunkowo małych opadach i du żej przepuszczalno ści gruntów, co znacznie ogranicza zasoby energetyczne rzek. Ponadto rzeczywiste mo żliwo ści wykorzystania zasobów energetycznych s ą ograniczone m.in. przez sprawno ść urz ądze ń, istniej ące warunki terenowe (np. zabudowa), bezzwrotny pobór wody dla celów nieenergetycznych, konieczno ść zapewnienia minimalnego przepływu wody w korycie rzeki poza elektrowni ą. Powy ższe ograniczenia powoduj ą zmniejszenie potencjału teoretycznego, a wynik ko ńcowy okre ślany jest jako potencjał techniczny. Sie ć hydrograficzna powiatu rawickiego nale ży do systemu wodnego Odry (region wodny Środkowej Odry) i le ży w granicach zlewni rz. Barycz, prawobrzeżnego dopływu Odry. Dopływami Baryczy tworz ącymi zlewnie III-go rz ędu s ą rzeki: Orla, której zlewnia obejmuje prawie cały powiat za wyj ątkiem północno-zachodniej cz ęś ci gminy Bojanowo, która nale ży do zlewni rz. Rów Polski. Zlewnia ta w cało ści tworzy scalon ą cz ęść wód (SCW). Północno – zachodnia cz ęść Powiatu Rawickiego le żą ca w zlewni rz. Rów Polski odwadniana jest przez ciek Samiec – dopływ Rowu Śląskiego oraz przez Kaczkowski Rów i Dopływ w Po ńcu b ędące lewobrze żnymi dopływami Rowu Polskiego. Pozostała cz ęść powiatu le ży w zlewni Orli, prawobrze żnego dopływu Baryczy. Praktycznie cała powierzchnia powiatu rawickiego nale ży do dorzecza Środkowej Odry oraz jej prawobrze żnego dopływu Baryczy.

51

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 6 Zasoby energii wodnej rzek w rejonie powiatu i mo żliwo ści ich technicznego wykorzystania Zasoby teoretyczne Zasoby techniczne

Obszar lub rzeka Udział w cało ści Stopie ń wykorzystania Udział w cało ści w GWh w GWh zasobów teoretycznych zasobów energii zasobów

Dorzecze Odry 5 966 25,9% 2400 40,2% 20,1% Odra Środkowa 1045 3,3% 429 57,4% 3,6% Barycz 316 1,4% 170 53,8% 1,4% Źródło: „Odnawialne źródła energii” Wojciech Matuszek Elektrownie Szczytowo-Pompowe SA, ELEKTROENERGETYKA NR 1/2005 (52)

W Polsce potencjał wodno-energetyczny jest nierównomiernie rozło żony na terenie kraju. Przewa żaj ąca jego cz ęść , bo a ż około 68 % wyst ępuje w dorzeczu Wisły, z tego a ż połowa to potencjał odcinka dolnej Wisły od uj ścia Pilicy do morza; zaledwie 17,6 % w dorzeczu Odry; około 2,1 % rzeki Przymorza oraz Warmii i Mazur niezwi ązane z dorzeczem Wisły oraz 12,5% mała energetyka. Do rzek o dużym potencjale energetycznym zalicza si ę Wisł ę, Dunajec, San, Bug oraz Odr ę, Bóbr i Wart ę. Najwi ększa koncentracja istniej ących elektrowni wodnych średniej i du żej mocy w Polsce jest na zachodzie i południu kraju; najsłabsze zag ęszczenie – w Polsce centralnej, a na wschodzie kraju praktycznie nie wyst ępuj ą. Najkorzystniejsze pod wzgl ędem zasobów MEW s ą rejony południowe Polski (podgórskie), za ś ze wzgl ędu na istniej ącą zabudow ę hydrotechniczn ą tak że zachodnie i północne.

2.2.3.2. Mo żliwo ść wykorzystania energii wiatrowej Trwaj ący obecnie rozwój technologiczny siłowni wiatrowych pozwala na szersze wykorzystanie energii wiatru do produkcji energii elektrycznej. Wiatr jest przekształcon ą form ą energii słonecznej – to ruch cz ąstek powietrza wywołany nierównomiernym nagrzewaniem si ę powierzchni Ziemi w wyniku działania promieniowania słonecznego. Około 25% tej energii stanowi ruch mas powietrza przylegaj ących bezpo średnio do powierzchni ziemi. Je śli uwzgl ędni si ę ró żne rodzaje strat oraz mo żliwo ści rozmieszczenia urz ądzeń przetwarzaj ących energi ę wiatru, maj ą one potencjał energetyczny o mocy 40 TW. Energia wiatrowa jest ekologicznie czysta - do jej wytworzenia niepotrzebne jest wykorzystanie jakiegokolwiek paliwa. Zastosowanie siłowni wiatrowych do produkcji energii, powoduje redukcj ę emisji gazów cieplarnianych, w tym CO 2, oraz popraw ę jako ści powietrza, poprzez brak emisji SO 2, NOx i pyłów do atmosfery. Ponadto wiatr jest niewyczerpalnym i odnawialnym źródłem energii. Wybór miejsca pod lokalizacj ę siłowni wiatrowych powinien opiera ć si ę na analizie warunków wiatrowych. Wst ępna ocena mo że zosta ć dokonana w oparciu o atlasy i mapy wietrzno ści. Zasoby energii wiatru s ą silnie zwi ązane z lokalnymi warunkami klimatycznymi i terenowymi. Decyduj ą one o tym, czy dany obszar jest korzystnym miejscem do zbudowania siłowni wiatrowej.

52

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Rysunek 21 Energia wiatru w kWh/(m 2/rok) na wysoko ści 10 i 30 m n.p.m. Źródło: "Energia & Przemysł" - marzec 2007 na podstawie danych prof. Haliny Lorenc, IMiGW

Po analizie powy ższej mapy wywnioskowa ć mo żna, i ż potencjał energetyczny wiatru na obszarze powiatu rawickiego mie ści si ę w zakresie 1000-1500 kWh/(m2/rok), na wysoko ści 30 m nad powierzchni ą terenu. Zatem powiat le ży na obszarze o korzystnych warunkach dla rozwoju energetyki wiatrowej. Oznacza to, że zasadne jest wykorzystanie alternatywnego źródła energii, jakim s ą elektrownie wiatrowe na tym terenie. Na terenie powiatu wg Urz ędu Regulacji Energetyki ma zlokalizowana jest jedna elektrownia wiatrowa o mocy 5 MW 1.

2.2.3.3. Mo żliwo ść wykorzystania energii słonecznej Energia słoneczna jest powszechnie dost ępnym, ekologicznie czystym i najbardziej naturalnym z istniej ących źródeł energii. Najefektywniej mo że by ć wykorzystana lokalnie, zaspokajaj ąc zapotrzebowanie na ciepł ą wod ę u żytkow ą i ogrzewanie pomieszcze ń. Du żą zalet ą jest jej łatwa adaptacja, zwłaszcza do celów gospodarstwa domowego. Praktyczne wykorzystanie energii promieniowania słonecznego wymaga oszacowania potencjalnych i rzeczywistych zasobów energii słonecznej na danym obszarze i parametryzacji warunków meteorologicznych dostosowanych do potrzeb technologii przetwarzania energii promieniowania słonecznego w energi ę elektryczn ą lub ciepln ą. Istotny wpływ na ilo ść promieniowania słonecznego, jaka dociera do Ziemi ma przejrzysto ść powietrza. Parametr przezroczysto ści powietrza ulega wahaniom w ci ągu dnia w zale żno ści od warunków meteorologicznych. Ponadto, zmniejszenie przejrzysto ści powietrza mo że by ć wywołane równie ż przez zawieszone w nim liczne cz ąsteczki pyłu i dymu.

1 http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html 53

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Rysunek 22 Średnie roczne sumy usłonecznienia Źródło: "Energia & Przemysł" - marzec 2007 na podstawie danych prof. Haliny Lorenc, IMiGW

Powiat rawicki poło żony jest na obszarze rejonu zachodniego, gdzie średnioroczna suma promieniowania słonecznego wynosi 900-950 kWh/m2, natomiast średnie sumy usłonecznienia w ci ągu roku wahaj ą si ę w granicach 1500-1550 h/rok. Powy ższe warunki sprawiaj ą, że powiat dysponuje dobrymi warunkami dla rozwoju energetyki słonecznej. Preferowanym kierunkiem rozwoju energetyki słonecznej w powiecie powinno by ć zatem instalowanie indywidualnych małych instalacji fotowoltaicznych na budynkach mieszkalnych i u żyteczno ści publicznej.

2.2.3.4. Mo żliwo ść wykorzystania energii geotermalnej Energia geotermalna to energia cieplna wn ętrza Ziemi. Jej no śnikami s ą para wodna, woda wypełniaj ąca pory i szczeliny w skałach wodono śnych oraz gor ące skały. Powy ższe no śniki zaliczane s ą do odnawialnych źródeł energii. Pomimo faktu, że energia geotermalna wyst ępuje w niewyczerpywalnych ilo ściach, to jednak jej zło ża na kuli ziemskiej s ą rozmieszczone nierównomierne i znajduj ą si ę na ró żnych gł ęboko ściach, co wpływa na mo żliwo ści i ekonomiczn ą opłacalno ść ich eksploatacji. W zale żno ści od gł ęboko ści, z której eksploatowana jest energia geotermalna, wyró żnia si ę: • geotermi ę płytk ą (niskiej entalpii) – wykorzystuj ącą energi ę ciepln ą gruntu z gł ęboko ści do ok. 100 m za pomoc ą pomp ciepła, • geotermi ę gł ębok ą (wysokiej entalpii) - pozyskuj ącą energi ę ciepln ą z wn ętrza Ziemi, z gł ęboko ści kilku kilometrów.

54

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Rysunek 23 Mapa rozkładu g ęsto ści ziemskiego strumienia cieplnego na obszarze Polski Źródło: https://www.mos.gov.pl/ (Szewczyk & Gientka, 2009 )

Analizuj ąc powy ższe mapy rozkładu g ęsto ści strumienia cieplnego mo żna stwierdzi ć, i ż budowa instalacji geotermalnych wysokiej entalpii w powiecie rawickim jest uzasadniona. Jednak że na terenie całego powiatu mo żna wykorzysta ć geotermi ę płytk ą przy zastosowaniu indywidualnych pomp ciepła. Pompa ciepła jest urz ądzeniem przenosz ącym ciepło z ogólnie dost ępnego środowiska cechuj ącego si ę niewyczerpalnymi zasobami energii, tj. gruntu, wody lub powietrza (dolne źródło ciepła) do górnego źródła ciepła w postaci ciepła o wy ższej temperaturze.

2.2.3.5. Mo żliwo ść wykorzystania energii z biomasy i biogazu Biomasa Rodzaje biopaliw stałych wykorzystywanych na cele energetyczne w kraju przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: • drewno i odpady drzewne z lasów, sadów, zieleni miejskiej, z przemysłu drzewnego oraz • opakowania drewniane, • słoma i ziarna ze: zbó ż, ro ślin oleistych, ro ślin str ączkowych oraz siano, • odpady z przetwórstwa rolno-spo żywczego, • plony z upraw ro ślin energetycznych, • osady ściekowe. Warto ść energetyczną poszczególnych rodzajów biomasy przedstawiono w poni ższej tabeli.

55

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 7 Warto ść opałowa wybranych rodzajów biomasy w zale żno ści od wilgotno ści

Warto ść opałowa w stanie Warto ść opałowa w stanie Rodzaj biomasy Wilgotno ść biomasy [%] świe żym [MJ ∙kg-1] suchym [MJ ∙kg-1]

Słoma pszenna 1520 12,9-14,1 17,3 Słoma j ęczmienna 1522 12,0-13,9 16,1 Słoma rzepakowa 30-40 10,3-12,5 15 Słoma kukurydziana 45-60 5,3-8,2 16,8 Pył drzewny 3,8-6,4 15,2-19,1 15,2-20,1 Trociny 39,1-47,3 5,3 19,3 Zr ębki wierzby 40-55 8,7-11,6 16,5 Pelety 3,6-12 16,5-17,3 17,8-19,6 Brykiety ze słomy 9,7 15,2 17,1 Brykiety drzewne 3,8-14,1 15,2-19,7 16,9-20,4 Źródło: Ignacy Niedziółka, Andrzej Zuchniarz, Katedra Maszynoznawstwa Rolniczego, Akademia Rolnicza w Lublinie, Analiza energetyczna wybranych rodzajów biomasy, Motrol 2006 r .

Spalanie biomasy jest jednym z najpopularniejszych sposobów wykorzystywania zawartej w niej energii, uwa żanym cz ęsto tak że za sposób najbardziej ekonomiczny. Bardzo du że zró żnicowanie biomasy pod wzgl ędem budowy chemicznej i cech fizycznych (wahania i niestabilno ść wilgotno ści, ilo ści popiołu, zawarto ści cz ęś ci lotnych) powoduje niejednokrotnie trudno ści w przebiegu spalania biomasy jak i ograniczeniu emisji składników będących ubocznymi produktami procesów. Zbytnia wilgotno ść paliw z biomasy nie tylko zmniejsza ilo ść uzyskiwanego ciepła podczas spalania, ale równie ż niekorzystnie wpływa na przebieg całego procesu spalania (spalanie niecałkowite, zwi ększona emisja zanieczyszcze ń w spalinach). Przy spalaniu biomasy w tradycyjnych kotłach c.o. istotne jest zatem zmniejszenie jej wilgotno ści poni żej 15%. W procesie spalania czystej biomasy powstaj ą małe ilo ści popiołu (0,5–12,5%), które nie zawieraj ą szkodliwych substancji i mog ą by ć wykorzystane jako nawóz mineralny. Wi ększe zawarto ści popiołu świadcz ą jednoznacznie o zanieczyszczeniu surowca. W procesie spalania generuje si ę a ż 90% energii, otrzymywanej na świecie z biomasy, przy czym spalana biomasa mo że wyst ępowa ć we wszystkich stanach skupienia. Słoma 2 to „dojrzałe lub wysuszone źdźbła ro ślin zbo żowych”, a tak że wysuszone ro śliny str ączkowe, len czy rzepak. Charakteryzuje si ę du żą zawarto ści ą suchej masy (około 85%). W energetyce zastosowanie znajduje słoma wszystkich rodzajów zbó ż oraz rzepaku i gryki, natomiast szczególnie cenn ą jest słoma żytnia, pszenna, rzepakowa i gryczana oraz osadki kukurydzy. Dla przykładu do oblicze ń przyj ęto zu życie słomy pochodz ącej z upraw zbo ża oraz rzepaku na terenie powiatu rawickiego. W poni ższej tabeli przedstawiono powierzchni ę poszczególnych upraw.

Tabela 8 Powierzchnia upraw na terenie powiatu rawickiego Uprawa jednostka Powierzchnia ogółem ha 39 203 zbo ża razem ha 27 545 zbo ża podstawowe z mieszankami zbo żowymi ha 25 907 ziemniaki ha 294 uprawy przemysłowe ha 5697 buraki cukrowe ha 2416 rzepak i rzepik razem ha 3274 str ączkowe jadalne na ziarno razem ha 54,52 warzywa gruntowe ha 857 Źródło: Bank Danych Lokalnych, 2010

2 źródło: „Mała Encyklopedia Rolnicza ” 56

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Słoma jest wykorzystywana głównie jako pasza lub pod ściółka w hodowli zwierz ąt gospodarskich, za ś do celów energetycznych wykorzystuje si ę jedynie jej nadwy żki. Wykorzystanie nadwy żek w celach energetycznych pozwala unikn ąć ich spalania na polach, chroni ąc tym samym stan środowiska naturalnego. W zwi ązku z powy ższym, w obliczeniach projektowych nale ży uwzgl ędni ć ilo ść słomy koniecznej do produkcji zwierz ęcej. Zapotrzebowanie na słom ę jest ró żne w zale żno ści od gatunku zwierz ąt. Zapotrzebowanie na słom ę dla poszczególnych gatunków zwierz ąt hodowanych przedstawiono w tabeli poni żej.

Tabela 9 Zapotrzebowanie na słom ę dla poszczególnych gatunków zwierz ąt hodowanych. Zwierz ęta hodowane Zapotrzebowanie na słom ę (kg/szt.)/rok Bydło 2 555 Trzoda chlewna 730 Drób 1 Źródło: Ocena produkcji i potencjalnych mo żliwo ści wykorzystania słomy do celów grzewczych, In żynieria Rolnicza 6(104)/2008

Na terenie powiatu pod upraw ę zbó ż oraz rzepaku i rzepiku wykorzystuje si ę odpowiednio 3274 ha. Z upraw tych, uwzgl ędniaj ąc zapotrzebowanie poszczególnych hodowlanych gatunków zwierz ąt na słom ę ze zbó ż, na terenie powiatu mo żna uzyska ć na cele energetyczne 12 323,81 ton słomy. Warto ść opałowa słomy wynosi 15 MJ/kg, zatem potencjał energetyczny słomy pochodz ącej z produkcji rolnej wyniesie 184 857 GJ/rok. Po uzyskaniu słomy z produkcji rolnej nale ży podda ć j ą procesowi peletyzacji w celu zwi ększenia udziału biomasy nawet do 30% w ogólnym bilansie paliwa spalanego w kotłach energetycznych oraz do celów transportowych. Łączna powierzchnia gruntów odłogowych i ugorowych w powiecie rawickim wynosi 463 ha. W celu zaopatrzenia powiatu rawickiego w energi ę, grunty te mo żna wykorzysta ć do uprawy ro ślin energetycznych. Podana warto ść powierzchni gruntów jest jedynie teoretyczna. Nale ży uwzgl ędni ć, i ż nie wszystkie tereny b ędą nadawa ć si ę do uprawy ro ślin – dlatego jako powierzchni ę do zagospodarowania w celu uprawy ro ślin energetycznych przyj ęto warto ść 70% z 463 ha = 324 ha. Warunki klimatyczne i glebowe Polski umo żliwiaj ą wykorzystanie pod uprawy energetyczne nast ępuj ące ro śliny: • wierzba wiciowa, • ślazowiec pensylwa ński, • słonecznik bulwiasty, • trawy wieloletnie, • tradycyjne gatunki rolnicze. W obliczeniach projektowych przeanalizowano mo żliwo ść pozyskania energii z uprawy słonecznika bulwiastego (Helianthus tuberosus), potocznie zwanego topinamburem. Jego uprawa jest najbardziej efektywna na glebach średnich, przewiewnych, o du żej zasobno ści w składniki pokarmowe i dostatecznej wilgotno ści. Ro śnie równie ż dobrze na glebach gliniastych oraz na bardziej suchych i żyznych stanowiskach. Topinambur posiada wiele cech istotnych z punktu widzenia wykorzystania energetycznego. Głównymi cechami jest wysoki potencjał plonowania oraz niska wilgotno ść uzyskiwana w sposób naturalny, bez konieczno ści energochłonnego suszenia. Kolejn ą zalet ą topinamburu jest mo żliwo ść pozyskania zarówno częś ci nadziemnych (które po zaschni ęciu mog ą by ć spalane w specjalnych piecach do spalania biomasy lub współspalane z w ęglem), jak i podziemnych organów spichrzowych. W polskich warunkach średni plon topinamburu kształtuje si ę na poziomie 10-16 t s.m. ha, a jego warto ść opałowa wynosi około 15-16 MJ/kg suchej masy. Szacuj ąc przeci ętny plon topinamburu na 15 t s.m./ha mo żna stwierdzi ć, że na terenie powiatu rawickiego, wykorzystuj ąc 70% dost ępnych ugorów, mo żna byłoby wyprodukowa ć 22 360 ton s.m. topinamburu, tj. 195 400 GJ energii rocznie. Biogaz Najcz ęś ciej stosowanymi substratami do produkcji biogazu rolniczego s ą nawozy naturalne, w śród których wymieni ć nale ży gnojowic ę oraz obornik. Obliczenie mo żliwego zysku energetycznego z biomasy pochodz ącej z hodowli zwierz ąt opiera si ę na wska źniku wielkości produkcji biogazu oraz wykorzystaniu liczby sztuk du żych zwierz ąt. W tabeli poni żej przedstawiono wska źnik wielko ści produkcji biogazu w przeliczeniu na sztuki du że zwierz ąt.

57

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 10 Wska źnik wielko ści produkcji biogazu w m3/kg s.m.o. Bydło Trzoda chlewna Drób 0,347 0,428 0,524 Źródło: Potencjał energetyczny biogazu – ocena zasobów surowcowych do produkcji biogazu w Polsce, CHEMIK 2013, 67, 5, 446–453

Ze wzgl ędu na niezbyt wielk ą liczb ę ferm zwierz ęcych surowce pochodzenia zwierz ęcego uzupełniane s ą substratami ro ślinnymi lub innymi wysokoenergetycznymi rodzajami biomasy. W poni ższej tabeli przedstawiono liczb ę zwierz ąt w gospodarstwach na terenie powiatu rawickiego

Tabela 11 Pogłowie zwierz ąt gospodarskich w powiecie rawickim oraz produkcja biogazu Liczba zwierz ąt Biogaz Rodzaj zwierz ąt Produkcja energii [GJ/rok] [szt.] [m 3/rok] Byki 28 476 901 185 20 727,25 Krowy 12206 448 950 10 325,85 Lochy 21195 39 420 906,66 Knury 202165 379 418 8 726,61 Kury 4371551 164 250 3 777,75 SUMA 1 933 223 44 464,12 Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, 2020

Jak ukazuje powy ższa tabela najwi ęcej biogazu i energii elektrycznej mo żna pozyska ć wykorzystuj ąc odchody bydła. Ł ączny potencjał energetyczny nawozów naturalnych wynosi 44 464,12 GJ/rok. Bior ąc pod uwag ę trudno ści z zebraniem cało ści zwierz ęcych odchodów przyj ęto redukcj ę zysku energetycznego o 40 %.

2.2.4. Wpływ zmian klimatu na energetyk ę i transport, wra żliwo ść i adaptacja do zmian W zapotrzebowaniu na energi ę elektryczn ą obserwuje si ę w Polsce dwie tendencje. Pierwsza z nich to zmniejszenie si ę ró żnic w zapotrzebowaniu na moc w miesi ącach zimowych i letnich, druga – stopniowy wzrost zapotrzebowania na moc i energi ę. Mimo wzrostu zapotrzebowania roczne zu życie energii elektrycznej na mieszka ńca jest w Polsce ci ągle jeszcze dwukrotnie mniejsze ni ż w innych krajach UE st ąd z du żym prawdopodobie ństwem mo żna zało żyć, że zapotrzebowanie to b ędzie wzrastało (na pewno do 2030 roku). Wzrost temperatury nie zmieni tej tendencji, gdy ż brak jest korelacji mi ędzy warunkami klimatycznymi w kraju a zu życiem energii elektrycznej. O ile w perspektywie przyszłych lat prognozowany jest wzrost zapotrzebowania na energi ę elektryczn ą, to w przypadku ciepła w perspektywie lat 30. XXI wieku nale ży si ę spodziewa ć spadku lub utrzymania aktualnych potrzeb. Utrzymywanie si ę dotychczasowego zapotrzebowania jest wypadkow ą dwóch podstawowych składowych: ci ągłego przyrostu liczby mieszka ń, poł ączonego ze wzrostem ich powierzchni oraz spadku jednostkowego zapotrzebowania na ciepło w istniej ących budynkach. Zapotrzebowanie na ciepło zale ży oczywi ście tak że od warunków klimatycznych. Prognoza klimatyczna wskazuje, że do 2030 roku liczba stopniodni (b ędących wymiarem zapotrzebowania na ciepło) – zale żnie od rejonu Polski – zmniejszy si ę o 140–220, czyli poni żej 5%, przy czym zmniejsz ą si ę ró żnice w potrzebach cieplnych mieszka ńców ró żnych rejonów kraju. Zmniejszenie zapotrzebowania b ędzie korzystne dla scentralizowanych systemów ciepłowniczych, gdy ż zmniejszy si ę dysproporcja mi ędzy zapotrzebowaniem letnim (ciepła woda użytkowa), a zimowym (dodatkowo ogrzewanie). Zmiana liczby stopniodni do roku 2100 mo że si ęgn ąć 25% i w takiej perspektywie liczy ć si ę nale ży ze znacznym zmniejszeniem zapotrzebowania na ciepło. Efekt ten b ędzie dodatkowo wzmocniony perspektyw ą znacz ącej wymiany infrastruktury budowlanej na energooszcz ędn ą. Spodziewany wpływ zmian zapotrzebowania na skutek zmian temperatury mo żna oceni ć, porównuj ąc aktualne zapotrzebowanie na energi ę dla ogrzewania mieszka ń w krajach europejskich o ró żnych temperaturach w sezonie grzewczym. Wzrost temperatury o około 3°C powoduje zmniejszenie zapotrzebowania energii do ogrzewania pomieszcze ń o około 40 KWh/m 2, a wi ęc w stosunku do obecnego zapotrzebowania w Polsce o około 20%.

58

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Najbardziej wra żliw ą, z punktu widzenia zmian klimatu, składow ą sektora energetyki jest infrastruktura wykorzystywana do dystrybucji energii elektrycznej. Już obecnie obfite opady śniegu poł ączone z przechodzeniem temperatury przez warto ść 0°C powoduj ą masowe awarie sieci niskiego napi ęcia i nawet kilkudniowe braki zasilania, głównie na obszarach wiejskich. Wzrost temperatury w warunkach krajowych spowoduje, że zim ą dni o temperaturze 0°C znacznie przyb ędzie. Wzrastały b ędą zatem straty spowodowane brakiem zasilania w energi ę elektryczn ą. Mo żna przypuszcza ć, że przyszłe technologie energetyczne OZE praktycznie nie b ędą wra żliwe na zmiany klimatu, co zapewni odpowiedni rozwój poszczególnych technologii i ich adaptacja do nowych warunków. Niektóre podsektory, jak energetyka wodna czy technologie spalania biomasy naturalnej (w tym plantacji energetycznych) nie b ędą wykorzystywane w zwi ązku ze znacznie ograniczonymi ich zasobami). Sektor energetyki powinien przygotowa ć si ę do efektywnego pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych, ich magazynowania i przetwarzania w energi ę ko ńcow ą, bior ąc pod uwag ę specyfik ę poszczególnych odbiorców: przemysłu, budownictwa, transportu i rolnictwa, jak i zró żnicowan ą specyfik ę OZE. Konieczne jest prowadzenie działa ń zintegrowanych pomi ędzy poszczególnymi sektorami gospodarki. Działania adaptacyjne poszczególnych sektorów powinny uwzgl ędnia ć odpowiednie podlegaj ące im obszary, tj. planowania energetycznego, przestrzennego, budownictwa i infrastruktury, transportu, rolnictwa, z uwzgl ędnieniem wspólnych celów zmniejszania ich energochłonno ści i zanieczyszczenia środowiska. Jednocze śnie istotne jest, aby obiekty energetyczne, wytwarzaj ące czy te ż pozyskuj ące energi ę dostosowywały si ę do zmian klimatu. Oznacza to konieczno ść rozszerzenia i wzmocnienia bada ń nad nowymi technologiami energetycznymi, rozszerzenie programów nauczania na szczeblu podstawowym, średnim i wy ższym. Edukacja w zakresie innowacyjnych energooszcz ędnych rozwi ąza ń we wszystkich sektorach gospodarczych jest kluczowa dla szybkiej i efektywnej adaptacji do zmian klimatu i jego skutków. W zale żno ści od obszaru działa ń, sektora gospodarki i jego wra żliwo ści na zmiany klimatu, działania adaptacyjne mog ą mie ć charakter jednorazowy, cykliczny lub długoterminowy. Wobec bardzo długiego okresu, w jakim b ędzie przeprowadzany proces adaptacyjny, preferowane powinny by ć działania cykliczne w zakresie administracyjnoprawnym i ci ągłe w obszarze edukacyjnym. Wi ększo ść działa ń powinna zosta ć podj ęta natychmiast, skutki monitorowane i w zale żno ści od tych skutków działania cyklicznie korygowane. Transport to jedna z najbardziej wra żliwych na zmiany klimatu dziedzina gospodarki. We wszystkich jego kategoriach, tj. transporcie drogowym, kolejowym, lotniczym i żegludze śródl ądowej wra żliwo ść na warunki klimatyczne nale ży rozpatrywa ć z punktu widzenia trzech podstawowych elementów, tj. infrastruktury, środków transportu oraz komfortu socjalnego. Najwi ększym zagro żeniem dla transportu, wskazanym w scenariuszach klimatycznych w perspektywie do ko ńca XXI wieku mog ą by ć zmiany w strukturze: wyst ępowanie ekstremalnych opadów deszczu oraz zwi ększenie opadu zimowego. Prognozy dotycz ące średnich pr ędko ści wiatru nie przewiduj ą zmian w oddziaływaniu wiatru. Natomiast prognozowanie zmian ekstremalnych pr ędko ści jest jeszcze niemo żliwe. Analiza przewidywanych zmian klimatu dowodzi, że zmiany te w dalszej perspektywie b ędą oddziaływa ć na transport negatywnie. W okresie do 2070 roku nale ży si ę liczy ć przede wszystkim ze zdarzeniami ekstremalnymi, które b ędą utrudnia ć funkcjonowanie sektora.

2.2.5. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy.

Tabela 12 Główne zagro żenia – obszar interwencji: ochrona klimatu i jako ści powietrza SIŁY SPRAWCZE PRESJE STAN WPŁYW REAKCJA Niewystarczaj ąca ilo ść środków na realizacj ę wszystkich działa ń, Pozostawienie źródeł Przekroczenia Zwi ększona liczba Kontynuowanie koniecznych do podj ęcia niskiej emisji dopuszczalnych norm zachorowa ń na programu dotacji, w celu likwidacji powoduj ących niektórych substancji w schorzenia układu pozyskiwanie funduszy zanieczyszcze ń zanieczyszczenie powietrzu. oddechowego. zewn ętrznych. powietrza powietrza. powodowanych przez nisk ą emisj ę. Okre ślenie norm Spalanie paliw złej Przekroczenia Zwi ększona liczba Wprowadzenie dotycz ących jako ści jako ści powoduj ących dopuszczalnych norm zachorowa ń na odpowiednich paliw, uniemo żliwiaj ące zanieczyszczenie niektórych substancji w schorzenia układu przepisów dotycz ących dalsz ą sprzeda ż paliw powietrza. powietrzu. oddechowego. jako ści paliw. niskiej jako ści.

59

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Brak krajowych uregulowa ń prawnych w kwestii jako ści paliw Emisja zanieczyszcze ń Przekroczenia Zwi ększona liczba Wprowadzenie oraz standardów pyłowych i gazowych, dopuszczalnych norm zachorowa ń na odpowiednich produkowanych kotłów spalanie paliw złej niektórych substancji w schorzenia układu przepisów dotycz ących dla instalacji spalania w jako ści w niskospraw- powietrzu. oddechowego. jako ści paliw. indywidualnych nych kotłach. gospodarstwach domowych.

Tabela 13 Problemy – obszar interwencji: ochrona klimatu i jako ści powietrza SIŁY SPRAWCZE PRESJE STAN WPŁYW REAKCJA Tereny zwartej Wprowadzenie zabudowy odpowiednich mieszkaniowej oparte na Spalanie paliw złej Przekroczenia Zwi ększona liczba przepisów dot. jako ści znacznej mierze na jako ści powoduj ących dopuszczalnych norm zachorowa ń na paliw, kontynuowanie indywidualnych zanieczyszczenie niektórych substancji w schorzenia układu programu dotacji, systemach grzewczych powietrza. powietrzu. oddechowego. pozyskiwanie funduszy zasilanych paliwami zewn ętrznych. stałymi. Przekroczenia Zwi ększona liczba Duża energochłonno ść Du że zapotrzebowanie dopuszczalnych norm zachorowa ń na Rewitalizacja obszarowa istniej ących budynków na energi ę ciepln ą. niektórych substancji w schorzenia układu terenów miasta. mieszkalnych. powietrzu. oddechowego. Niska świadomo ść Emisja zanieczyszcze ń ekologiczna Przekroczenia Zwi ększona liczba Kontynuowanie pyłowych i gazowych, mieszka ńców w zakresie dopuszczalnych norm zachorowa ń na programu dotacji, spalanie paliw złej ochrony powietrza niektórych substancji w schorzenia układu pozyskiwanie funduszy jako ści w nisko- (spalanie odpadów i powietrzu. oddechowego. zewn ętrznych. sprawnych kotłach. paliw niskiej jako ści). Niewystarczaj ąca ilo ść Emisja zanieczyszcze ń środków Przekroczenia Zwi ększona liczba Kontynuowanie pyłowych i gazowych, finansowych na dopuszczalnych norm zachorowa ń na programu dotacji, spalanie paliw złej realizacj ę zada ń z niektórych substancji w schorzenia układu pozyskiwanie funduszy jako ści w nisko- zakresu ochrony powietrzu. oddechowego. zewn ętrznych. sprawnych kotłach. powi etrza. Brak narz ędzi prawnych umo żliwiaj ących Opracowanie ustawy Emisja zanieczyszcze ń nakładanie na osoby Przekroczenia Zwi ększona liczba reguluj ącej standardy pyłowych i gazowych, fizyczne obowi ązku dopuszczalnych norm zachorowa ń na produkcji kotłów i spalanie paliw złej likwidacji/wymiany niektórych substancji w schorzenia układu jako ści stosowanych jako ści w nisko- kotłów w ęglowych na powietrzu. oddechowego. paliw przez organy sprawnych kotłach. niskoemisyjne źródła administracji centralnej . grzewcze. Mo żliwe podtopienia, Małe mo żliwo ści Powstawanie zwi ększona liczba wprowadzania nowych Powstawanie wysp gwałtownych zjawisk zachorowa ń na Rewitalizacja obszarowa terenów zieleni ciepła. atmo-sferycznych. schorzenia układu urz ądzonej. krw iono śnego. Zabudowywanie Zmniejszanie si ę Powstawanie gruntów rolnych i Wyst ępowanie Wła ściwe planowanie terenów biologicznie gwałtownych zjawisk zmniejszanie retencji lokalnych podtopie ń. przestrzenne rozwoju czynnych. atmo-sferycznych. powierzchniowej.

Tabela 14 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: ochrona klimatu i jako ści powietrza UWARUNKOWANIA LUB PODJ ĘTE ZADANIA, MAJ ĄCE NA CELU STAN AKTUALNY ZADANIA W PRZESZŁO ŚCI UTRZYMANIE DOBRE GO STANU Prowadzenie strategicznych inwestycji Zmniejszenie ruchu tranzytowego i tym Kontynuacja inwestycji drogowych w tym drogowych i usprawnienie ruchu samym zmniejszenie ładunku budowy ście żek rowerowych. tranzytowego. zanieczyszcze ń ze źródeł liniowych. Sukcesywny spadek emisji zanieczyszcze ń Termomodernizacje budynków. Kontynuacja programu termomodernizacji. gazowych i pyłowych. Zmniejszanie skali problemu tzw. wysp Utrzymywanie i modernizacja terenów Modernizacja i utrzymanie terenów zieleni. ciepła. zieleni.

60

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

2.2.6. Analiza SWOT Ochrona klimatu i jako ści powietrza MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Nadmierne straty energetyczne zwi ązane m.in. z brakiem izolacji Mo żliwo ść podł ączenie do sieci gazowej i wymiana źródeł ciepła cieplnej budynków na ekologiczne Wi ększo ść budynków jednorodzinnych opalanych w ęglem Du że nakłady na inwestycje drogowe kamiennym lub brunatnym Du że nakłady na budow ę ście żek rowerowych Spalanie paliw stałych niskiej jako ści Korzystne warunki dla rozwoju i wykorzystania odnawialnych Niedostatecznie rozwini ęta infrastruktura towarzysząca ci ągom źródeł energii (wiatr, fotowoltaika, pompy ciepła, biomasa, komunikacyjnym (np. chodniki, parkingi, trasy rowerowe) biogaz) Wysoki pobór energii przez system o świetlenia ulicznego

Napływ zanieczyszcze ń z poza granic powiatu SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne

Integracja z UE i wpływ środków pomocowych Brak środków zewn ętrznych na sfinansowanie inwestycji Regulacje ogólnokrajowe i mi ędzynarodowe zobowi ązuj ące do Niedostateczna świadomo ść ekologiczna społecze ństwa podniesienia jako ści powietrza Emisja niezorganizowana pyłów z kopalni odkrywkowych Post ęp technologiczny Wzrost liczby pojazdów na drogach publicznych

2.3. Zagro żenia hałasem 2.3.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cel długoterminowy zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony środowiska KA.I. Poprawa klimatu akustycznego w powiecie rawickim Działania Podj ęte działania w latach 2017-2019 Wska źnik realizacji działa ń KA.1.1. Budowa i modernizacja poł ącze ń Zadanie szczegółowo omówiono w rozdziale Ochrona powietrza i drogowych miejskiej - klimatu infrastruktury drogowej z sieci ą pozamiejsk ą KA.1.2. Modernizacja lub rewitalizacja transportu kolejowego, w tym Zadanie szczegółowo omówiono w rozdziale Ochrona powietrza i - wsparcie infrastruktury klimatu dworcowej oraz zakup nowego taboru kolejowego Ostatnie Programów ochrony środowiska przed hałasem opracowano w KA.2.1. Sporz ądzenie 2014 r. Program ochrony środowiska przed hałasem dla dróg i monitorowanie wojewódzkich o nat ęż eniu ruchu ponad 3 000 000 pojazdów na rok 0 Programów ochrony znajduj ących si ę na terenie województwa wielkopolskiego na lata 2014- środowiska przed hałasem 2023. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Biuro Ochrony Środowiska Na linii kolejowej nr 271 (E59) na odcinku granica województwa wielkopolskiego – Czempi ń w 2017 roku rozpocz ęły si ę prace modernizacyjne w ramach zadania pn. „Prace na linii kolejowej E59 na odcinku Wrocław – Pozna ń, etap IV, odcinek granica województwa dolno śląskiego – Czempi ń”. W ramach prac wykonano: − KA.2.2. Budowa wymian ę szyn na podkładach strunobetonowych z zabezpiecze ń mocowaniem spr ęż ystym, szyny bezstykowe, zgrzewane, na przeciwhałasowych podsypce tłuczniowej; budowa zabezpiecze ń na (ekranów − szlifowanie szyn na całym modernizowanym odcinku; długo ści 10,275 km wzdłu ż dźwi ękochłonnych, − zamontowanie geowłókniny na całym modernizowanym linii kolejowej nr 271 przykry ć akustycznych, odcinku; wałów ziemnych itp.) − zamontowanie ekranów akustycznych w nast ępuj ących lokalizacjach:  w km: 64,100 – 64,175;  w km 64,182 (ok. 7,00 m dł.);  w km 64,189 – 64,233;  w km 64,219 – 54,255;  w km 75,638 – 75,720 po prawej stronie torowiska;  w km 75,608 – 75,711 po lewej stronie torowiska.

61

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wy żej wymieniony zakres realizowanych przez Spółk ę modernizacji nawierzchni kolejowej oraz zastosowania urz ądze ń minimalizuj ących hałas kolejowy wpłynie na popraw ę klimatu akustycznego na terenach sąsiednich podlegaj ących ochronie akustycznej. KA.2.3. Tworzenie w miastach tzw. stref ciszy, w tym poprzez stosowanie Zadanie nie realizowane. ogranicze ń pr ędko ści w terenach zabudowanych KA.3.1. Stosowanie rozwi ąza ń technicznych w zakładach przemysłowych: obudowy Zadanie nie realizowane. dźwi ękochłonne, tłumiki dźwi ęku, izolacje akustyczne i inne

KA.4.1. Budowa systemów Zadanie nie realizowane. monitorowania hałasu

KA.4.2. Sukcesywne opracowywanie map Zadanie nie realizowane. akustycznych

KA.4.3. Opracowywanie Nie było potrzeby opracowania przegl ądów ekologicznych i analiz przegl ądów ekologicznych porealizacyjnych. i analiz porealizacyjnych

KA.5.1. Prowadzenie Edukacja i kampania edukacyjna w zakresie uci ąż liwo ści hałasu kampanii edukacyjnych prowadzono jest przy okazji edukacji dotycz ących innych komponentów - w zakresie szkodliwo ści środowiska. hałasu Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Rawiczu, Gmin powiatu oraz instytucji działaj ących w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska na obszarze powiatu rawickiego, 2020 r.

2.3.2. Ocena stanu aktualnego Hałas, jest jednym z elementów zanieczyszczenia środowiska, który negatywnie wpływa na zdrowie człowieka. Wraz z rozwojem cywilizacyjnym, wzrasta liczba źródeł hałasu i ich aktywno ści, tworz ąc niekorzystny klimat akustyczny. Uci ąż liwy hałas nie tylko wywiera negatywny wpływ na wytrzymało ść psychofizyczn ą człowieka, ale mo że równie ż w skrajnych przypadkach, powodowa ć trwałe uszkodzenie słuchu. Klimat akustyczny w powiecie rawickim, kształtowany jest w głównej mierze przez trasy komunikacyjne, linie kolejowe i zakłady produkcyjne. W roku 2012 nast ąpiła istotna zmiana przepisów odnosz ących si ę do dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku pochodz ącego od ruchu komunikacyjnego. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112) wprowadzone zostały nowe, wy ższe poziomy dopuszczalne. Zmiana dotyczy hałasu pochodz ącego od dróg lub linii kolejowych. Normy klimatu akustycznego zostały podane w postaci dopuszczalnych warto ści wska źników hałasu: • długookresowych - maj ących zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem (sporz ądzanie map akustycznych oraz programów ochrony środowiska przed hałasem): − LDWN – długookresowy średni poziom d źwi ęku, wyznaczony w ci ągu wszystkich dób w roku, z uwzgl ędnieniem pory dnia, wieczoru i nocy, − LN – długookresowy średni poziom d źwi ęku, wyznaczony w ci ągu wszystkich pór nocy w roku; • krótkookresowych - maj ących zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby: − LAeqD - równowa żny poziom d źwi ęku dla pory dnia (6.00 ‒22.00), − LAeqN - równowa żny poziom d źwi ęku dla pory nocy (22.00 ‒6.00).

2.3.2.1. Hałas komunikacyjny Jednym z czynników wpływaj ących na stan klimatu akustycznego na terenie powiatu rawickiego jest hałas komunikacyjny, do którego zalicza si ę hałas drogowy i kolejowy. Z przeprowadzonych analiz wynika,

62

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

że najbardziej uci ąż liwy jest hałas drogowy, generowany przez pojazdy samochodowe, który ma charakter ci ągły i obejmuje swoim zasi ęgiem coraz wi ększy obszar. Na terenie powiatu rawickiego znajduj ą si ę drogi krajowe o ł ącznej długo ści 46,257 km, drogi wojewódzkie, 20,454 km, 82 odcinków o ł ącznej długo ści 274,400 km dróg powiatowych (w tym 243,5 km o nawierzchni utwardzonej) i 260,100 km dróg publicznych gminnych o nawierzchni twardej. W latach 2017-2019 WIO Ś w Poznaniu nie prowadził pomiarów nat ęż enia dopuszczalnego poziomu hałasu środowisku wzdłu ż dróg publicznych. Na terenie powiatu rawickiego długo ść linii kolejowych zarz ądzanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. wynosi 56,059 km, w tym: • Linia kolejowa nr 271 Wrocław Główny – Pozna ń Główny (znaczenia pa ństwowego, magistralna, dwutorowa, zelektryfikowana), długo ść w granicach powiatu rawickiego – 18,616 km • Linia kolejowa nr 362 Kobylin - Rawicz (znaczenia miejscowego, jednotorowa, niezelektryfikowana), długo ść w granicach powiatu rawickiego – 30,083 km • Linia kolejowa nr 372 Bojanowo – Góra Śląska (znaczenia miejscowego, jednotorowa, niezelektryfikowana), długo ść w granicach powiatu rawickiego – 7,337 km Według Raportu opracowanego na dzie ń 31.12.2019 r. ogólna ocena stanu technicznego omawianej infrastruktury kolejowej przedstawia si ę nast ępuj ąco: • z ocen ą dobr ą – 21%, linie kolejowe eksploatowane z zało żonymi parametrami, wymagane s ą tylko roboty konserwacyjne, • z ocen ą dostateczn ą – 50%, linie kolejowe o obni żonych parametrach eksploatacyjnych (obni żona maksymalna pr ędko ść rozkładowa, lokalne ograniczenia pr ędko ści); dla przywrócenia maksymalnych parametrów eksploatacyjnych, oprócz robót konserwacyjnych, wymagane jest wykonanie napraw bie żą cych polegaj ących na wymianie uszkodzonych elementów torów • z ocen ą niezadawalaj ącą – 29%, linie kolejowe o znacznie obni żonych parametrach eksploatacyjnych (małe pr ędko ści rozkładowe, du ża ilo ść lokalnych ogranicze ń pr ędko ści, obni żone dopuszczalne naciski), kwalifikuj ące tory linii do kompleksowej wymiany nawierzchni. Średniodobowe nat ęż enie ruchu poci ągów w 2019 r. wynosiło: • Linia kolejowa nr 271 odcinek Wrocław Popowice - Rawicz: − 38 poci ągów po śpiesznych, − 18 osobowych, − 1 towarowy, − 1 lokomotywa luz, − 1 utrzymaniowo-naprawczy • Linia kolejowa nr 271 odcinek Rawicz - Leszno: − 37 poci ągów pasa żerskich, − 6 osobowych, − 1 towarowy, − 1 lokomotywa luz, − 1 utrzymaniowo-naprawczy • Linia kolejowa nr 362 – obecnie ruch pojazdów kolejowych nie jest prowadzony. • Linia kolejowa nr 372 – nieczynna. W ramach realizowanej modernizacji linii kolejowej nr 271 była wykonana analiza akustyczna, na podstawie, której zaprojektowano urz ądzenia minimalizuj ące hałas od linii kolejowej. Ponadto w latach 2017-2019 na terenie powiatu rawickiego nie były wykonywane badania poziomu hałasu wzdłu ż linii kolejowych. W przypadku hałasów drogowych i kolejowych obowi ązuj ące warto ści wska źników mieszcz ą si ę w przedziałach: • w przypadku wska źników długookresowych: − dla poziomu dzienno-wieczorno-nocnego LDWN – 50–70 dB, − dla poziomu hałasu w porze nocy LN – 45–65 dB; • w przypadku wska źników krótkookresowych: − dla poziomu równowa żnego d źwi ęku w porze dnia LAeqD – 50–68 dB, − dla poziomu równowa żnego d źwi ęku w porze nocy LeqN – 45–60 dB.

2.3.2.1. Hałas przemysłowy Przedsi ębiorstwa, zakłady i osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą na obszarze powiatu rawickiego kształtuj ą klimat akustyczny w swoim otoczeniu. Na analizowanym obszarze działalno ść prowadzi wiele średnich i mniejszych przedsi ębiorstw i to one stanowi ą źródło niekontrolowanej emisji hałasu. Natomiast wi ększe 63

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 przedsi ębiorstwa posiadaj ą uregulowany stan prawny i czyni ą starania w kierunku zmniejszenia lub całkowitego wyeliminowania uci ąż liwo ści zwi ązanych z ich działalno ści ą. Działanie zakładów nie powinno powodowa ć przekrocze ń standardów, jako ści środowiska i dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku poza teren, do którego prowadzący instalacj ę ma tytuł prawny. Dotyczy to równie ż obszaru ograniczonego u żytkowania, je żeli został utworzony w zwi ązku z funkcjonowaniem zakładu. Je żeli akustyczne oddziaływanie b ędące wynikiem prowadzenia zakładu wyst ępuje na terenach, dla których nie zostały ustawowo ustalone dopuszczalne poziomy hałasu lub na terenach, dla których nie mo żna okre śli ć dopuszczalnego poziomu hałasu poprzez przyj ęcie warto ści dopuszczalnych dla rodzaju terenu o zbli żonym przeznaczeniu – wówczas nie podejmuje si ę działa ń przewidzianych ustaw ą na rzecz kształtowania klimatu akustycznego tych terenów. Za przekroczenie poziomów hałasu okre ślonych w decyzji na emitowanie hałasu do środowiska i obowi ązuj ących decyzjach o dopuszczalnym poziomie hałasu przenikaj ącego do środowiska – Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska wymierza, w drodze decyzji Starosty, administracyjn ą kar ę pieni ęż ną. Ponadto na podmiocie prowadz ącym działalno ść gospodarcz ą spoczywa odpowiedzialno ść za ochron ę środowiska polegaj ąca na podj ęciu niezb ędnych działa ń naprawczych. W latach 2017-2019 WIO Ś w Poznaniu kontrolował zakłady na terenie powiatu rawickiego pod wzgl ędem dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku, w wyniku których na terenie 4 zakładów odnotowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu. Wyniki pomiarów zostały przekazane do Starosty Rawickiego na podstawie których wydał 4 decyzje o dopuszczalnym poziomie hałasu (2017 r. – 2 decyzje, 2018 r. – 1 decyzja, 2019 r. – 1 decyzja).

2.3.3. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy

Tabela 15 Główne zagro żenia – obszar interwencji: zagro żenie hałasem

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja

Przekroczenia Negatywne Powstaj ący wzdłu ż dopuszczalnych Przyrost liczby oddziaływanie hałasu na Rozwój i promowanie szlaków poziomów hałasu pojazdów. zdrowie mieszka ńców transportu zbiorowego. komunikacyjnych hałas. drogowego w miasta. środowisku.

Nara żenie Przekroczenia Negatywne społecze ństwa na Powstaj ący wzdłu ż dopuszczalnych oddziaływanie hałasu na Rozwój i promowanie szlaków poziomów hałasu choroby cywilizacyjne zdrowie mieszka ńców transportu zbiorowego. komunikacyjnych hałas. drogowego w zwi ązane z nadmiern ą miasta. emisj ą hałasu. środowisku.

Zbli żanie Realizacja Programu ochrony środowiska si ę zabudowy Zwi ększona emisja Przekroczenia Negatywne przed hałasem, mieszkaniowej do hałasu, zwi ększenie dopuszczalnych oddziaływanie hałasu na ograniczenie liczby obiektów ilo ści mieszka ńców poziomów hałasu zdrowie mieszka ńców mieszka ńców nara żonych na hałas drogowego w emituj ący znaczny hałas miasta. nara żonych na ponadnormatywny. środowisku. do środowiska poprzez ponadnormatywny jej rozbudow ę hałas.

Tabela 16 Problemy – obszar interwencji zagro żenie hałasem

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja

Brak wystarczaj ących Brak wystarczaj ących Brak wystarczaj ących Brak wystarczaj ących Brak wystarczaj ących środków na bie żą ce środków na bie żą ce środków na bie żą ce środków na bie żą ce środków na bie żą ce remonty wszystkich remonty wszystkich remonty wszystkich remonty wszystkich remonty wszystkich dróg. dróg. dróg. dróg. dróg.

Zły stan dróg, Zły stan dróg, Zły stan dróg, Zły stan dróg, Zły stan dróg, powoduj ący nadmierny powoduj ący nadmierny powoduj ący nadmierny powoduj ący nadmierny powoduj ący nadmierny hałas. hałas. hałas. hałas. hałas.

Przekroczenia Przekroczenia Przekroczenia Przekroczenia Przekroczenia dopuszczalnych dopuszczalnych dopuszczalnych dopuszczalnych dopuszczalnych poziomów hałasu w poziomów hałasu w poziomów hałasu w poziomów hałasu w poziomów hałasu w środowisku. środowisku. środowisku. środowisku. środowisku.

64

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 17 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: zagro żenia hałasem UWARUNKOWANIA LUB PODJ ĘTE ZADANIA, MAJ ĄCE NA CELU STAN AKTUALNY ZADANIA W PRZESZŁO ŚCI UTRZYMANIE DOBREGO STANU Prowadzenie strategicznych inwestycji Zmniejszenie ruchu tranzytowego i tym Kontynuacja inwestycji drogowych w tym drogowych i usprawnienie ruchu samym zmniejszenie ładunku budowy ście żek rowerowych. tranzytowego. zanieczyszcze ń ze źródeł liniowych. Wykorzystywanie nowych rozwi ąza ń Sukcesywnie wdra żane w ramach nowych Kontynuacja działa ń oraz wykorzystanie technicznych do ochrony przed hałasem od inwestycji lub modernizacji istniej ących potencjału naukowego lokalnych o środków źródeł liniowych/ przemysłowych. obiektów. naukowych.

2.3.4. Analiza SWOT Zagro żenia hałasem MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne

Sukcesywna poprawa stanu technicznego dróg krajowych i wojewódzkich. Brak ochrony przeciwhałasowej w miejscach przekrocze ń przy drogach tranzytowych. Znaczne nakłady finansowe na modernizacj ę infrastruktury drogowej. Brak aktualnych pomiarów hałasu wzdłu ż dróg publicznych. Kontrola zakładów pod wzgl ędem dopuszczalnego poziomu Brak kluczowych obwodnic. hałasu. Du ży ruch pojazdów ci ęż arowych i ci ęż kich przez obszary Niewielka ilo ść emitorów przemysłowych mog ących powodowa ć zabudowane. emisj ę ponadnormatywn ą hałasu.

SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne

Zwi ększenie dost ępno ści kolei do transportu surowców skalnych. Wzrost transportu kopalin i surowców skalnych oraz płodów rolnych. Mo żliwo ść rozwoju turystycznego i rekreacyjnego poprzez dogodny dojazd do powiatu ze wszystkich kierunków. Stałe zwiększanie si ę ilo ści pojazdów na drogach, stwarzaj ące dyskomfort dla mieszka ńców. Przebudowa dróg krajowych i wojewódzkich w tym likwidacja wąskich gardeł. Pojawienie sie nowych źródeł nocnej emisji hałasu wokół stref zamieszkania (suszarnie, chłodnie, wentylatory itp.).

Źródło: opracowanie własne

2.4. Pola elektromagnetyczne 2.4.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cel długoterminowy zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony środowiska PEM.I. Utrzymanie dotychczasowego stanu braku zagrożeń ponadnormatywnym promieniowaniem elektromagnetycznym Działania Podj ęte działania w latach 2017-2019 Wska źnik realizacji działa ń Ocen ę oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko przeprowadza si ę w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska na podstawie bada ń monitoringowych oraz informacji o źródłach emituj ących pola. Na terenie powiatu rawickiego w latach 2014-2015 pomiary poziomów PEM prowadzono w dwóch punktach: PEM.1.1. Kontynuacja − w Rawiczu przy ulicy Buszy 5 (2017 rok), brak przekrocze ń poziomu monitoringu poziomu pól − w miejscowo ści Szkaradowo 141 (2018 rok). nat ęż enia promieniowania elektromagnetycznych elektromagnetycznego w środowisku Zmierzony poziom składowej elektrycznej pola wyniósł odpowiednio 0,14 V/m i 0,08 V/m, zatem nie wyst ępowało przekroczenie poziomu dopuszczalnego wynosz ącego 7 V/m. W Rawiczu badania przeprowadzono równie ż w roku 2011 – w poprzednim, zako ńczonym cyklu trzyletnim – wtedy równie ż nie stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego PEM.

65

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

PEM.1.3. Prowadzenie Gromadzenie i analiza danych nt. instalacji emituj ących pola przez organy ochrony elektromagnetyczne wymagaj ących zgłosze ń, to praca bie żą ca Starostwa środowiska ewidencji źródeł Powiatowego w Rawiczu. W latach 2017-2019 Starosta przyj ął 23 23 zgłosze ń instalacji wytwarzaj ących pola nowych zgłosze ń instalacji b ędących źródłem promieniowania elektromagnetyczne elektromagnetycznego. (zgłoszenia instalacji)

PEM.1.4. Wła ściwa lokalizacja, modernizacja oraz poprawne u żytkowanie urz ądze ń i instalacji emituj ących pola elektromagnetyczne Wła ściwa lokalizacja urz ądze ń i instalacji emituj ących pola PEM.1.2. Wprowadzenie elektromagnetyczne okre ślana jest miejscowych planach do planów zagospodarowania przestrzennego gmin powiatu rawickiego. W latach zagospodarowania 2017-2019 gminy uchwaliły 2 zmiany studium zagospodarowania przestrzennego zapisów dot. przestrzennego, 3 zmiany MPZP, 12 nowych MPZP. ochrony przed polami elektromagnetycznymi (wyznaczanie stref technicznych bezpiecze ństwa)

PEM.1.5. Edukacja Edukacja i kampania edukacyjna z zakresu oddziaływania i szkodliwo ści społecze ństwa z zakresu PEM prowadzono jest przy okazji edukacji dotycz ących innych oddziaływania komponentów środowiska. i szkodliwo ści PEM

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Rawiczu, Gmin powiatu oraz instytucji działaj ących w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska na obszarze powiatu rawickiego, 2020 r.

2.4.2. Ocena stanu aktualnego Pola elektromagnetyczne (PEM) ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020 r., poz. 1219 z pó źn. zm.) definiuje jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 0 Hz do 300 GHz. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: • utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni żej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach; • zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. Minister wła ściwy do spraw środowiska, w porozumieniu z ministrem wła ściwym do spraw zdrowia, określa, w drodze rozporz ądzenia, dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposoby sprawdzania dotrzymania tych poziomów. W rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 grudnia 2019 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. 2019, poz. 2248) okre śla si ę dopuszczalne warto ści składowej elektrycznej i magnetycznej dla pól elektromagnetycznych o cz ęstotliwo ści 50 Hz, dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniow ą oraz, w zale żno ści od przedziału częstotliwo ści, dopuszczalne warto ści składowej elektrycznej i/lub magnetycznej i/lub g ęsto ści mocy dla pól elektromagnetycznych z zakresu cz ęstotliwo ści od 0 Hz do 300 GHz, dla miejsc dost ępnych dla ludno ści. Według ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2019 r., poz. 1396 z pó źn. zm.) prowadz ący instalacj ę oraz użytkownik urz ądzenia emituj ącego pola elektromagnetyczne, które s ą: • stacjami elektroenergetycznymi lub napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi o napi ęciu znamionowym nie ni ższym ni ż 110 kV, • instalacjami radiokomunikacyjnymi, radionawigacyjnymi lub radiolokacyjnymi, emituj ącymi pola elektromagnetyczne, których równowa żna moc promieniowana izotropowo wynosi nie mniej niż 15 W, emituj ącymi pola elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 30 kHz do 300 GHz, są obowi ązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Pomiary te wykonywane s ą: • bezpo średnio po rozpocz ęciu u żytkowania instalacji lub urz ądzenia; • ka żdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urz ądzenia.

66

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wyniki pomiarów przekazuje si ę Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska i Pa ństwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi okresowe badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, a tak że aktualizowany corocznie, rejestr zawieraj ący informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, z wyszczególnieniem przekrocze ń dotycz ących: • miejsc przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą, • miejsc dost ępnych dla ludno ści. Do kompetencji Starosty nale ży sprawowanie kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska, natomiast Rada Powiatu ustanawia w razie potrzeby obszary ograniczonego u żytkowania. W latach 2017-2019 Starosta Rawicki przyj ął 23 zgłosze ń nowych instalacji emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne. Do kompetencji wójtów, burmistrzów nale ży preferowanie i kontrolowanie zgodno ści lokalizacji nowych instalacji emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne z Miejscowymi Planami Zagospodarowania Przestrzennego. Źródła pola elektromagnetycznego mo żna podzieli ć na naturalne wyst ępuj ące w przyrodzie oraz sztuczne, które powstaj ą wraz z rozwojem przemysłu w tym telekomunikacji. Głównymi instalacjami emitującymi pola elektromagnetyczne s ą: • linie przesyłowe wysokiego, średniego i niskiego napi ęcia oraz stacje transformatorowe, • instalacje radiokomunikacyjne, takie jak: − stacje bazowe telefonii komórkowej, − stacje radiowe i telewizyjne. Podstawowymi elementami ka żdej sieci s ą stacje i linie energetyczne. Operatorem sieci przesyłowej i jej wła ścicielem s ą Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA (PSE SA). Sieć dystrybucyjna i sieci niskiego napi ęcia podlegaj ą w wi ększo ści zakładom energetycznym. Corocznie sie ć energetyczna jest rozbudowywana, dobudowywane s ą nowe odcinki sieci napowietrznej linii energetycznej i stacje transformatorowe zarówno wysokiego jak i niskiego napi ęcia. Wynika to z ci ągłego rozwoju terenów miejskich i wiejskich, oraz zwi ązanej z tym potrzeby mieszka ńców do posiadania dost ępu do nieprzerwanych dostaw energii elektrycznej. Na terenie powiatu rawickiego w latach 2017-2019 prowadzono badania monitoringowe dla pól elektromagnetycznych. Badania przeprowadzone były na terenie powiatu przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu. Zmierzony poziom składowej elektrycznej pola wyniósł w Rawiczu odpowiednio 0,14 V/m w 2017 roku i 0,08 V/m w 2018 roku, zatem nie wyst ępowało przekroczenie poziomu dopuszczalnego wynosz ącego 7 V/m. W Rawiczu badania przeprowadzono również w roku 2011 – w poprzednim, zako ńczonym cyklu trzyletnim – wtedy równie ż nie stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego PEM.

67

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Rysunek 24 Lokalizacja punktów pomiarowych PEM w roku 2017 Źródło: GIO Ś/PM Ś

Podkre śli ć nale ży, że w otoczeniu stacji bazowych telefonii komórkowych pole elektromagnetyczne o warto ściach granicznych wyst ępuj ą nie dalej ni ż kilkadziesi ąt metrów od samych anten i to na wysoko ści ich zainstalowania. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajduj ących si ę w miastach, pola o warto ściach wy ższych od dopuszczalnych nie wyst ępuj ą dalej ni ż 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten.

2.4.1. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy

Tabela 18 Główne zagro żenia – obszar interwencji: pola elektromagnetyczne

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja

Lokalizowanie nowych obiektów Ka żdorazowa ocena radiokomunikacyjnych i Negatywne Emisja PEM do Niska warto ść PEM w wpływu na środowisko radiolokacyjnych w oddziaływanie PEM na środowiska. środowisku. ka żdej nowej instalacji, pobli żu obszarów środowisko. będącej źródłem PEM. zabudowy mieszkaniowej.

68

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 19 Problemy – obszar interwencji pola elektromagnetyczne

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja

Ka żdorazowa analiza Negatywne Powstawanie nowych Emisja PEM do Niska warto ść PEM w zgłoszenia ka żdej nowej oddziaływanie PEM na źródeł PEM. środowiska. środowisku. instalacji, b ędącej środowisko. źródłem PEM.

Ka żdorazowa analiza zgłoszenia ka żdej nowej instalacji, b ędącej źródłem PEM, Du że skupienie źródeł inwentaryzacja źródeł pól Emisja promieniowania Negatywne Podwy ższona zawarto ść emisji pól elektromagnetycznych elektro-magnetycznego oddziaływanie PEM na PEM w środowisku. elektromagnetycznych (radiokomunikacyjnych) do środowiska człowieka i środowisko. w środowisku, . wdra żanie nowoczesnych technik ograniczaj ących tego typu promieniowanie.

Tabela 20 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: pola elektromagnetyczne UWARUNKOWANIA LUB PODJ ĘTE ZADANIA, MAJ ĄCE NA CELU STAN AKTUALNY ZADANIA W PRZESZŁO ŚCI UTRZYMANIE DOBREGO STANU Utrzymanie niskich warto ści PEM w Dotrzymanie zgodnych z prawem Wła ściwa konserwacja i utrzymanie środowisku. poziomów PEM w środowisku. urz ądze ń emituj ących PEM.

2.4.2. Analiza SWOT Pola elektromagnetyczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Brak przekrocze ń dopuszczalnych poziomów promieniowania elektromagnetycznego Brak mo żliwo ści obwarowa ń lokalizacyjnych dla instalacji emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne Rozwój systemu monitoringu pól elektromagnetycznych SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne Rozwój technologii instalacji emituj ących pola Mo żliwa lokalizacja instalacji emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne elektromagnetyczne w dowolnej lokalizacji Źródło: opracowanie własne

2.5. Gospodarowanie wodami 2.5.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cel długoterminowy zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony środowiska ZW. I. Osi ągni ęcie dobrego stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych ZW. II. Ochrona przed zjawiskami ekstremalnymi zwi ązanymi z wod ą Działania Podj ęte działania w latach 2017-2019 Wska źnik realizacji działa ń ZW.1.1. Opracowanie i RZGW we Wrocławiu realizacja warunków W 2017 roku Dyrektor Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej we korzystania z wód regionu Wrocławiu wydał rozporz ądzenie nr 1/2017 z dnia 1 lutego 2017 r. w wodnego i wód zlewni sprawie okre ślenia w regionie wodnym Środkowej Odry wód ZW.1.2. Ustanowienie stref powierzchniowych i podziemnych wra żliwych na zanieczyszczenie ochrony po średniej dla uj ęć zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszaru szczególnie wód powierzchniowych nara żonego, z którego odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód - nale ży ograniczy ć (m.in. Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego poz. 1153). Z ZW.1.3. Weryfikacja dniem wej ścia w życie ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz. wyznaczenia wód U. z 2017 r. poz. 1566 z pó źn. zm.) rozporz ądzenie to przestało wra żliwych na obowi ązywa ć. zanieczyszczenia Ponadto w 2017 roku Dyrektor RZGW we Wrocławiu zrealizował zwi ązkami azotu ze źródeł działania uzupełniaj ące z kategorii działa ń organizacyjno-prawnych i rolniczych edukacyjnych, wskazane w aktualizacji Programu

69

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

wodno środowiskowego kraju (aPW ŚK), słu żą ce realizacji celów ZW.1.8. Przeprowadzenie środowiskowych, polegaj ące na wykonaniu nast ępuj ących prac: pogł ębionych analiz presji − „Przeprowadzenie pogł ębionej analizy presji w celu w celu ustalenia przyczyn zaplanowania działa ń ukierunkowanych na redukcj ę fosforu w nieosi ągni ęcia dobrego wybranych jcwp na obszarze działania RZGW we Wrocławiu” stanu wód z uwagi na stan (koszt zadania – 121 487,10 zł, źródło finansowania – fizyko- chemiczny oraz w NFO ŚiGW), celu zaplanowania działa ń − „Przeprowadzenie pogł ębionej analizy presji w celu ustalenia ukierunkowanych na przyczyn nieosi ągni ęcia dobrego stanu wód w obszarze redukcj ę fosforu działania RZGW we Wrocławiu” (koszt zadania – 318 570,00 zł, źródło finansowania – NFO ŚiGW). ZW.1.4. Ograniczenie zu życia wody w obr ębie Zgodnie z Programem Ochrony Środowiska Powiatu Rawickiego zadanie terenów miejskich oraz w ZW.1.4. mierzone jest na podstawie zu życia wody na potrzeby przemysłu ograniczeni zu życie wody przemy śle (np. recyrkulacja w dam 3/rok. Wyj ściowa warto ść z 2016 r. to 548 dam 3. Według danych 106 dam 3 wody, zamykanie obiegu GUS w roku 2019 wynosiło ono 654 dam 3. wody) Zgodnie z Programem Ochrony Środowiska Powiatu Rawickiego zadanie ZW.1.5. Ograniczenie ZW.1.5. mierzone jest na podstawie zu życia wody w rolnictwie i ograniczeni zu życie wody w zu życia wody w rolnictwie i le śnictwie w dam3/rok. Wyj ściowa warto ść z 2016 r. to 333 dam3 /rok, a rolnictwie 11 dam 3 le śnictwie docelowa 320 dam3/rok. Według danych GUS w roku 2019 wynosiło ono 322 dam 3. ZW.1.7. Ograniczenie wpływu rolnictwa na wody Centrum Wystawowo-Edukacyjne w Gołaszynie poprzez racjonalne W ramach realizacji zadania w 2017 r. wygłoszono wykład na temat nawo żenie, wspieranie i dobrych praktyk rolniczych na obszarach szczególnie nara żonych na edukacj ę w zakresie azotany pochodzenia rolniczego tzn. OSN. - rozwoju rolnictwa Ponadto Zespół Szkół Przyrodniczo-Technicznych Centrum Kształcenia ekologicznego Ustawicznego w Bojanowie na zaj ęciach zawodowych z rolnictwa oraz (ograniczenie odpływu biologii omawia zagadnienia zwi ązane z rolnictwem ekologicznym. azotu ze źródeł rolniczych) ZW.1.9. Prowadzenie ewidencji i kontrola zbiorników Zadanie zostało opisane w rozdziale Gospodarka wodno-ściekowa - bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków ZW.1.10. Stosowanie technologii i urz ądze ń Przedsi ębiorcy ograniczaj ących mo żliwo ść Zadanie jest realizowane na bie żą co przez przedsi ębiorców. W okresie - przedostawania si ę obj ętym sprawozdaniem brak jest szczegółowych danych dotycz ących nieczysto ści do gruntu i realizacji zadania. wód

ZW.2.1. Ustanawianie stref ochronnych uj ęć wód podziemnych PGW WP ZW.2.5. Ustanowienie W latach 2017-2019 nie ustanowiono stref ochronnych uj ęć wód - obszarów ochronnych podziemnych oraz obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych. zbiorników wód podziemnych (GZWP) ZW.2.4. Inwentaryzacja uj ęć wód podziemnych wykorzystywanych do nawodnie ń rolniczych (dot. Gminy powiatu rawickiego w latach 2017-2019 nie prowadziły studni wykonanych w inwentaryzacji uj ęć wód podziemnych wykorzystywanych do - ramach zwykłego nawodnienia rolniczego. korzystania z wód), kontrola poboru wody z tych uj ęć

ZW.3.1. Uwzgl ędnianie w Gmina Bojanowo dokumentach W okresie obj ętym sprawozdaniem gmina nie uwzgl ędniała zagadnie ń z planistycznych na poziomie zakresu ochrony przed powodzi ą w swoich planach zagospodarowania 2 zmiany studium wojewódzkim i gminnym przestrzennego, poniewa ż w dokumentach planistycznych nie było zagospodarowania map ryzyka powodziowego, wymogu uwzgl ędnienia tego typu potrzeb, a plan sporz ądzono wył ącznie przestrzennego map zagro żenia dla przebiegu linii WN – 110 kv 3 zmiany MPZP powodziowego oraz Gmina Pakosław 12 MPZP terenów zagro żonych podtopieniami W latach 2017- 2019 na obszarze gminy Pakosław sporz ądzono zmian ę studium z agospodarowania przestrzennego, 1 zmian ę miejscowego planu 70

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

zagospodarowania przestrzennego oraz 3 plany zagospodarowania przestrzennego. We wszystkich dokumentach uwzgl ędniono map ryzyka powodziowego, map zagro żenia powodziowego oraz terenów zagro żonych podtopieniami. Gmina Miejska Górka W okresie obj ętym sprawozdaniem na terenie gminy nie dokonywano żadnych zmian w dokumentach planistycznych. Gmina Rawicz W latach 2017- 2019 na obszarze gminy Rawicz sporz ądzono zmian ę studium zagospodarowania przestrzennego oraz 9 planów zagospodarowania przestrzennego. We wszystkich dokumentach uwzgl ędniono map ryzyka powodziowego, map zagro żenia powodziowego oraz terenów zagro żonych podtopieniami. Gmina Jutrosin W roku 2018 na obszarze gminy sporz ądzono zmian ę studium zagospodarowania przestrzennego. Gmina w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego uwzgl ędniła mapy ryzyka powodziowego, mapy zagro żenia powodziowego oraz tereny zagro żone podtopieniami ZW.3.4. Budowa systemów ostrzegawczych oraz tworzenie programów Na terenie powiatu rawickiego, w ramach zarz ądzania kryzysowego, edukacyjnych istnieje system smsowego ostrzegania przed wszystkimi zagro żeniami – poprawiaj ących tak że przed powodzi ą. świadomo ść i wiedz ę na temat źródeł zagro żenia powodziowego i ryzyka powodziowego Rejonowy Oddział w Lesznie Wielkopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Poznaniu W roku 2017 zadania zlecone z zakresu administracji rz ądowej ZW.3.3. Zadania zlecone z wymienione w Prawie wodnym w imieniu Marszałka Województwa zakresu administracji Wielkopolskiego na terenie powiatu rawickiego realizował Rejonowy rz ądowej wymienione w Oddział w Lesznie Wielkopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń ustawie Prawo wodne – Wodnych w Poznaniu. - wykonywanie obowi ązków PGW WP wła ścicielskich na wodach i urz ądzeniach melioracji W latach 2018- 2019 zadania zlecone z zakresu administracji rz ądowej wodnych podstawowych wymienione w Prawie wodnym w imieniu Marszałka Województwa Wielkopolskiego na terenie powiatu rawickiego realizowało Pa ństwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie..

ZW.3.7. Okre ślenie Gmina Jutrosin warunków mo żliwego Gmina Jutrosin w celu wyeliminowania wzrostu zagospodarowania na zagospodarowywania obszarach szczególnie zagro żonych powodzi ą przyj ęła rozwi ązania w - obszarów chronionych zakresie polityki przestrzennej polegaj ące na niewyznaczaniu na tych obwałowaniami obszarach nowych terenów pod wszelkiego rodzaju budownictwo. Gmina Pakosław W 2018 roku zrealizowano zadanie pn.: „Poprawa stosunków wodnych na terenie Gminy Pakosław w celu zachowania unikalnego dziedzictwa przyrodniczego”. Inwestycja obejmowała zadania polegaj ące na odmuleniu, odnowieniu i zagospodarowaniu trzech stawów w Chojnie oraz odmuleniu tzw. Rowu Oliwnego na długo ści 2,25 km, a tak że wykonaniu nasadze ń przydro żnych przy trzech drogach polnych, w ramach których ł ącznie posadzono 32 lipy drobnolistne oraz 32 klony zwyczajne. Najwi ększy zakres prac został wykonany przy stawach w ZW.4.1. Realizacja Chojnie: urz ądze ń zwi ększaj ących retencj ę wodn ą na terenach − staw przy Szkole Podstawowej w Chojnie – prace polegały na - le śnych, rolniczych i wypompowaniu wody, odmuleniu dna, naprawie i zurbanizowanych wyrównaniu skarp, wzmocnieniu ich kiszk ą faszynow ą oraz humusowaniu i obsianiu traw ą. − staw za sal ą wiejsk ą w Chojnie – zakres prac obejmował wypompowanie wody, odmulenie dna, napraw ę i wyrównanie skarp oraz humusowanie i obsianie traw ą. − staw „przy blokach” w Chojnie – wykonano prace polegaj ące na wypompowaniu wody, odmuleniu dna, naprawie i wyrównaniu skarp, wzmocnieniu ich kiszk ą faszynow ą oraz humusowaniu i obsianiu traw ą, a na terenie płaskim posadzono 37 krzewów iglastych typu tuja.

71

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Całkowity koszt inwestycji wyniósł: 133 639,29 zł. Gmina Miejska Górka W roku 2018 gmina z ramach realizacji inwestycji „Poprawa walorów krajobrazowych oraz małej retencji na wybranych terenach wiejskich w gminie Miejska Górka” wykonała nast ępuj ące prace: − odnowienie, odtworzenie i zagospodarowanie stawów w Sobiałkowie, Konarach, Oczkowicach i Roszkowie, − odnowienie (odmulenie) wybranych rowów melioracyjnych na terenie gminy Miejska Górka, − wykonanie nasadze ń przydro żnych przy trzech drogach polnych na terenie gminy Miejska Górka. Całkowity koszt zadania wyniósł: 226 278,18 zł. Gmina Rawicz W ramach realizacji zadania gmina w 2017 roku sporządziła dokumentacj ę projektow ą i kosztorysy inwestorskie dotycz ące opracowania projektów oczyszczenia stawów w Łaszczynie, Szymanowie i Sierakowie za kwot ę 30 750,00 zł. Powy ższa dokumentacja była niezb ędnym zał ącznikiem do zło żonych wniosków o dofinansowanie projektów pn.: „Odnowa stawów i oczek wodnych w gminie Rawicz w ramach realizacji Strategii Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczno ść na obszarze LGD Go ścinna Wielkopolska”. Gmina Bojanowo W roku 2017 w ramach realizacji zadania na remont urz ądze ń melioracyjnych oraz dotacj ę celow ą dla spółek wodny gmina wydatkowała 14 941,69 zł. Dodatkowo w latach 2018-2019 roku w miejscowo ści Gołaszyn wybudowano osadnik na rowie melioracyjnym dz. nr 418/4; koszt: 11 400,00 zł. Gmina Pakosław W ramach realizacji zadania gmina w 2017 roku opracowała dokumentacj ę techniczn ą renowacji zbiornika wodnego Chojno (koszt: 16 000,00 zł.). Gmina Rawicz W ramach realizacji zadania w roku 2017 gmina wykonała nast ępuj ące prace: − prace zwi ązane z konserwacj ą rowów melioracyjnych, koszt: ZW.4.2. Współpraca z 54 458,66 zł, zarz ądcami urz ądze ń − mechaniczne odmulanie rowów melioracyjnych we wsi wodnych w zakresie Folwark, Masłowo, Sarnowa; koszt: 53.145,64 zł, - eksploatacji systemów − czyszczenie gminnego rowu melioracyjnego we wsi I źbice; melioracji podstawowej i koszt: 500 zł. szczegółowej Gmina Jutrosin W ramach realizacji zadania w 2017 roku gmina przekazała dotacj ę w kwocie 12 000,00 zł na Spółki Wodne gm. Jutrosin w ramach zadania wykonania konserwacji rowów szczegółowych: - Domaradzice – rów o dł. 1 850 mb, - Gr ąbkowo – rów o dł. 1 500 mb, - Pawłowo – rów o dł. 1 700 ml, - Bielawy – rów o dł. 840 mb, - – rów o dł. 840 mb, - Ostoje – rów o dł. 920 mb, - Szkaradowo – rów o dł. 2 250 mb, - Śląskowo – rów o dł. 1 400 mb, - Dubin – rów o dł. 650 mb, - Jutrosin – rów o dł. 850 mb. ZW.4.4. Renaturyzacja koryt cieków i ich brzegów, Gminy Powiatu Rawickiego nie prowadziły prac zwi ązanych z przywracanie naturalnych - renaturyzacj ą cieków i zbiorników wodnych. meandrów oraz funkcji retencyjnych cieków

ZW.4.5. Przeciwdziałanie KZGW skutkom suszy oraz Opracowanie pn.: „Przegl ąd i aktualizacja Wst ępnej Oceny Ryzyka ulewnych deszczy na Powodziowego” (umowa Nr KZGW/DPiZW-ops/POIS/6/2017 z dnia 29 - obszarach zurbanizowanych wrze śnia 2017 r. zawarta pomi ędzy Skarbem Pa ństwa – Krajowym poprzez zastosowanie Zarz ądem Gospodarki Wodnej, a Konsorcjum firm w składzie: Swec o 72

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

zielonej i niebieskiej Consulting sp. z o.o. – Lider Konsorcjum i Instytut Meteorologii i infrastruktury Gospodarki Wodnej – Pa ństwowy Instytut Badawczy). Prace wynikaj ące z ww. umowy prowadzone s ą w ramach projektu nr POIS.02.01.00-00- 0014/16 pn.: „Przegl ąd i aktualizacja wst ępnej oceny ryzyka powodziowego, współfinansowanego ze środków europejskich, pochodz ących z Funduszu Spójno ści, w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020, II osi priorytetowej - Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, działanie 2.1 - Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwi ększeniem odporno ści na kl ęski żywiołowe, w szczególno ści katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska”. Dnia 5 lipca 2017 r. została podpisana umowa na wykonanie „Przegl ądu i aktualizacji map zagro żenia powodziowego i map ryzyka powodziowego” (zadanie 1) pomi ędzy Skarbem Pa ństwa – Krajowym Zarz ądem Gospodarki Wodnej, a Wykonawc ą zadania – konsorcjum w składzie: IMGW-PIB, ARCADIS sp. o.o., MGGP SA. Zadanie realizowane jest w ramach projektu o tym samym tytule, tj. „Przegl ąd i aktualizacja map zagro żenia powodziowego i map ryzyka powodziowego”, finansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, O ś priorytetowa II: Ochrona środowiska w tym adaptacja do zmian klimatu, Działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwi ększeniem odporno ści na kl ęski żywiołowe, w szczególno ści katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska. Gmina Bojanowo W latach 2018- 2019 na terenie gminy wyst ąpiła susza. Szacowanie strat odbywało si ę od lipca do pa ździernika. ZW.4.6. Realizacja działa ń o charakterze bie żą cym w W 2018 roku do urz ędu wpłyn ęło 150 wniosków o oszacowanie strat, na przypadku wyst ąpienia powierzchni około 4 000 ha. Straty zostały oszacowane na 5 136 750,73 suszy (np. czasowe zł. W 2019 roku do urz ędu wpłyn ęły 202 wnioski o oszacowanie strat, na ograniczenia poboru wód, powierzchni ok. 6 680 ha. Straty zostały oszacowane na kwot ę ok. 14 616 wprowadzania ścieków do 672,95 zł. wód lub ziemi, zmiany Gmina Pakosław - sposobu gospodarowania W okresie obj ętym sprawozdaniem w ramach realizacji zadania gmina wod ą w zbiornikach dokłada stara ń w celu utrzymania mo żliwie wysokiego stanu wód w retencyjnych, czasowe zbiorniku wodnym Pakosław, aby umo żliwi ć stały poziom wody w rzece zakazy wykorzystywania Orli. Jednocze śnie Gmina Pakosław stara si ę zatrzymywa ć wod ę na wody z sieci wodoci ągowej ciekach szczegółowych za pomoc ą tam i jazów. do celów innych ni ż socjalno-bytowe etc.) Gminy Rawicz W okresie obj ętym sprawozdaniem w ramach realizacji zadania gmina podejmuje działania maj ące na celu ochron ę wód podczas susz poprzez komunikaty o ograniczeniu wykorzystywania wody. IUNG Zgodnie z przepisami art. 240 ust. 2 pkt 8 i art. 241 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz. U. z 2017 r. poz. 1566 z pó źn. zm.) ZW.4.7. Prowadzenie do przygotowania planu przeciwdziałania skutkom suszy zobligowany systemów monitoringu, jest Prezes Pa ństwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. prognozowania i -- ostrzegania przed „Opracowanie Planu przeciwdziałania skutkom suszy z uwzgl ędnieniem zjawiskiem suszy podziału kraju na obszary dorzeczy”, którego jednym z elementów b ędzie opracowanie struktur zarz ądzania ryzykiem wyst ąpienia suszy dla poszczególnych obszarów dorzeczy, opracowanie procedur ich działania. Planowany termin wykonania wspomnianego zadania: 28.08.2020 r Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Rawiczu, Gmin powiatu oraz instytucji działaj ących w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska na obszarze powiatu rawickiego, 2020 r.

2.5.2. Ocena stanu aktualnego 2.5.2.1. Wody powierzchniowe Obszar powiatu rawickiego nale ży do systemu wodnego Odry- regionu wodnego Środkowej Odry i le ży w granicach zlewni rzeki Barycz, prawobrze żnego dopływu Odry. Dopływami Baryczy tworz ącymi zlewnie III-go rz ędu s ą rzeki: Orla, której zlewnia obejmuje prawie cały powiat za wyj ątkiem północno-zachodniej cz ęś ci gminy Bojanowo, która nale ży do zlewni rz. Rów Polski. Zlewnia ta w cało ści tworzy scalon ą cz ęść wód (SCW). Północno – zachodnia cz ęść powiatu rawickiego le żą ca w zlewni rz. Rów Polski odwadniana jest przez ciek Samiec – dopływ Rowu Śląskiego oraz przez Kaczkowski Rów i Dopływ w Po ńcu b ędące lewobrze żnymi dopływami Rowu Polskiego. Pozostała cz ęść powiatu le ży w zlewni Orli, prawobrze żnego dopływu Baryczy. Ta część powiatu odwadniana jest bezpo średnio przez prawobrze żne dopływy Orli: Masłówk ę i jej dopływy stanowi ącą jednolit ą cz ęść wód 73

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 powierzchniowych (JCWP); D ąbroczn ę z dopływami (JCWP) i Star ą Orl ę (JCWP) - odwadniaj ące środkow ą cz ęść powiatu. Wschodni ą cz ęść powiatu odwadniaj ą: Dopływ spod Góreczek Wielkich, Dopływ spod Domaradzic i Rd ęca – prawobrze żne dopływy Orli tworz ące odr ębne JCWP oraz lewobrze żne dopływy Orli: Borownica z Rowem Granicznym tworz ące JCWP o nazwie Orla od źródła do Rd ęcy. Niewielkie fragmenty terenu powiatu le żą ce w jego południowej i południowo-wschodniej cz ęś ci odwadniane s ą przez: Kanał Wilczyna, Dopływ spod Białego Kału i Orl ę Leniw ą tworz ące odr ębne JCWP. Tereny le żą ce bezpo średnio nad sam ą Orl ą odwadniane s ą przez ni ą, odr ębna JCWP o nazwie Orla od Rd ęcy do Baryczy. Zlewnia Orli na terenie powiatu podzielona jest na trzy scalone cz ęś ci wód: Orla od źródła do Rd ęcy (SO0207), Orla od Rd ęcy do Baryczy (SO0208) oraz D ąbroczna (SO0209). Cech ą charakterystyczn ą zlewni Rowu Polskiego i Orli jest dobrze rozwini ęta sie ć rzeczna. Rzeki w powiecie, tak jak inne rzeki polskie charakteryzuje śnie żno – deszczowy ustrój zasilania, z dwoma wysokimi stanami wody w ci ągu roku: zasilanie śnie żne powoduj ące wysokie stany wód na wiosn ę i zasilanie deszczowe zwi ązane z letnim maksimum opadowym przypadaj ącym na koniec czerwca lub drug ą połow ę lipca. Najni ższe stany wód tzw. ni żówki przypadaj ą głównie na okres jesienny. Pojawiaj ą si ę w skutek długotrwałego braku opadów atmosferycznych. Rzeki zasilane s ą wówczas poprzez wody podziemne. Obszary znajduj ące si ę w s ąsiedztwie cieków (głównie ł ąki) s ą okresowo zalewane lub podtapiane. W celu regulacji stanów wody w Orli i jej dopływach na terenie powiatu wybudowano dwa zbiorniki wodne: Pakosław na Orli o pow. 29,8 ha i Jutrosin na Rd ęcy o pow. 91,4 ha. Pełni ą one funkcje przeciwpowodziowe, retencyjne i rekreacyjne.

2.5.2.2. Monitoring rzek na terenie powiatu Zgodnie z ustaw ą Prawo wodne celem prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych jest pozyskanie informacji o stanie wód w dorzeczach dla potrzeb planowania w gospodarowaniu wodami oraz oceny osi ągania celów środowiskowych. Zgodnie z Ramow ą Dyrektyw ą Wodn ą (RDW), badania prowadzi si ę w 6-letnich cyklach Planów Gospodarowania Wodami (PGW). Rok 2017 był drugim w trzecim trzyletnim okresie obowi ązywania Planów Gospodarowania Wodami w latach 2016-2021. Badania prowadzono zgodnie z Aneksem nr 3 do „Programu pa ństwowego monitoringu środowiska województwa wielkopolskiego na lata 2016-2020”, którego realizacja stanowiła podstaw ę oceny stanu wód. Sie ć monitoringu wód powierzchniowych została zaplanowana na podstawie rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. poz. 1178). Na terenie powiatu rawickiego wyznaczono, zgodnie z typologi ą abiotyczn ą rzek, 11 jednolitych cz ęś ci wód (JCWP): • Orla od źródła do Rd ęcy, • Dopływ spod Białego Kału, • Kanał Wilczyna, • Masłówka, • Orla od Rd ęcy do Baryczy, • Rd ęca, • Dopływ spod Domaradzic, • Orla Leniwa, • Dopływ z Góreczek Żabich, • Dąbroczna, • Stara Orla. Wyznaczone JCW płyn ące reprezentuj ą dwa typy abiotyczne: • 17 – potok nizinny piaszczysty, • 19 – mała rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta.

74

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Rysunek 25 Lokalizacja punktów kontrolno- pomiarowych na terenie województwa wielkopolskiego w 2016 roku Źródło: http://ekoportal.poznan.wios.gov.pl/imap/

Tabela 21 Ocena jako ści wód powierzchniowych JCWP za lata 2016- 2018 r. na terenie powiatu rawickiego 3.1.-3.5.) 3.1.-3.5.) Kod JCWP JCWP Kod STAN CHEMICZNY CHEMICZNY STAN OCENA STANU JCWP JCWP STANU OCENA syntetyczne i niesyntetyczne niesyntetyczne i syntetyczne Nazwa ocenianej jcwp (JCWP) jcwp (JCWP) ocenianej Nazwa Klasa elementów biologicznych biologicznych elementów Klasa 3.6.) – specyficzne zanieczyszczenia zanieczyszczenia –3.6.) specyficzne STAN/POTENCJAŁ EKOLOGICZNY EKOLOGICZNY STAN/POTENCJAŁ Klasa elementów hydromorfologicznych hydromorfologicznych elementów Klasa Klasa elementów fizykochemicznych (grupa fizykochemicznych elementów Klasa Klasa elementów fizykochemicznych (grupy (grupy fizykochemicznych elementów Klasa

2017 rok

stan chemiczny poni żej dobrego (fluoranten, zły Orla od źródła do rt ęć , n.b. n.b. n.b. n.b. n.o. stan benzo[a]piren, Rd ęcy wód benzo(b)fluora nten, benzo(k)fluora PLRW60001714639 nten ) 2016 rok

75

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

umiarkowany zły Orla od źródła do poni żej stanu poni żej stanu 3 2 2 potencjał stan dobrego dobrego Rd ęcy ekologiczny wód PLRW60001714639

umiarkowany zły poni żej stanu Rd ęca 3 2 n.b. potencjał n.o. stan dobrego ekologiczny wód PLRW600017146499

umiarkowany zły poni żej stanu Dąbroczna 3 2 n.b. potencjał n.o. stan dobrego ekologiczny wód PLRW600017146699 psd – poni żej stanu dobrego n.b./ n.o. – nie badano/ nie oceniano. Źródło: Klasyfikacja i ocena stanu jcwp monitorowanych w 2016, 2017 i 2018 r., WIO Ś we Poznaniu

W roku 2018 na terenie powiatu rawickiego nie prowadzono monitoringu wód powierzchniowych. W roku 2017 monitoring wód powierzchniowych na terenie powiatu rawickiego obejmował jedynie 1 JCWP - Orla od źródła do Rd ęcy . Stwierdzono zły stan wód i stan chemiczny poni żej dobrego. O ocenie stanu ekologicznego zdecydowały: fluoranten, rt ęć , benzo[a]piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten). W roku 2016 na terenie powiatu monitoring prowadzono w 3 uj ęciach jednolitych wód powierzchniowych: • Orla od źródła do Rd ęcy PLRW60001714639, • Rd ęca PLRW600017146499, • Dąbroczna PLRW600017146699. Dla ww. jcwp badano nast ępuj ące grupy wska źników (zgodnie z rozporz ądzeniem „monitoringowym”): • elementy biologiczne, • elementy hydromorfologiczne, • elementy fizykochemiczne, w tym: − grupa wska źników charakteryzuj ących stan fizyczny, warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne, zasolenie, warunki biogenne, − specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne • wska źniki chemiczne charakteryzuj ące wyst ępowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, w tym: − substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej, − wska źniki innych substancji zanieczyszczaj ących. We wszystkich trzech ww. jcwp stwierdzono zły stan wód. Klas ę elementów fizykochemicznych oceniono na stan poni żej dobrego. Potencjał ekologiczny oceniono na umiarkowany.

2.5.2.3. Wody podziemne Teren powiatu rawickiego zgodnie z hydrogeologicznym podziałem kraju znajduje si ę w makroregionie zachodnim Ni żu Polskiego – regionie wielkopolskim. Głównym poziomem wodono śnym jest poziom czwartorz ędowy, cho ć ujmowane s ą równie ż wody mioce ńskie. Pi ętro czwartorzędowe tworz ą poziomy: gruntowy, mi ędzyglinowy górny, mi ędzyglinowy środkowy i podglinowy.

76

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Gł ęboko ść zalegania wód poziomu gruntowego nawi ązuje do morfologii terenu. W obni żeniach dolinnych, w bliskim s ąsiedztwie cieków wyst ępuj ą do ść płytko, do 1 m p.p.t. Ich poziom odzwierciedla stany wody w ciekach. Wody mi ędzyglinowe poziomu górnego wyst ępuj ą w osadach piaszczysto – żwirowych rozdzielaj ących gliny morenowe. Poziom ten cechuje subartezyjskie zwierciadło wody, tylko miejscami swobodne. Zasilanie następuje poprzez przes ączanie si ę wód z poziomów nadległych na obszarach wysoczyzn, a drena ż w dolinach. Poziom ten nie ma charakteru ci ągłego. Poza tymi rejonami ma mał ą mi ąż szo ść i jest praktycznie nieprzydatny gospodarczo. Zwierciadło wody ma charakter naporowy lub swobodny. Baz ę drena żu stanowi ą liczne cieki. Wody poziomu mi ędzyglinowego środkowego wyst ępuj ą w osadach interglacjału wielkiego i fluwioglacjałów rozdzielaj ących gliny morenowe zlodowacenia południowopolskiego i środkowopolskiego. Średnia mi ąż szo ść warstw wodono śnych wynosi od 5 – 15 m, przy czym w dolinach kopalnych dochodzi nawet do 30 m. Poziom ten cechuje subartezyjskie zwierciadło wody, tylko miejscami swobodne lub artezyjskie. Zasilanie nast ępuje poprzez przes ączanie si ę wód z poziomów nadległych na obszarach wysoczyzn, a drena ż w dolinach rzecznych. Poziom podglinowy wyst ępuje lokalnie w obr ębie struktur dolinnych. Wodono śne s ą piaski ró żnoziarniste, prawdopodobnie o ograniczonym zasi ęgu. Gł ębsze warstwy wodono śne reprezentowane s ą przez miocen i oligocen. Poziom mioce ński tworz ą piaski od gruboziarnistych do średnioziarnistych i mułkowatych z przewag ą piasków drobnych i mułkowatych. Tworz ą go trzy warstwy wodono śne: dolna, środkowa i górna. Warstwa dolna wyst ępuje na całym obszarze powiatu, lecz nie jest ujmowana ze względu na gł ęboko ść zalegania. Miocen środkowy cz ęsto wyst ępuje w formie soczew i nie ma praktycznego znaczenia. Warstwa górna jest najcz ęś ciej ujmowana do eksploatacji. Nie wyst ępuje jednak w sposób ci ągły. Poziom oligoce ński tworz ą piaski drobne i mułkowate mi ąż szo ści 10 – 20 m, miejscami do 30 m. Nie wyst ępuje w sposób ci ągły, cz ęsto ł ączy si ę z poziomem mioce ńskim poprzez okna hydrogeologiczne. Wyst ępuje fragmentarycznie i nie jest ujmowany. W granicach powiatu znajduje si ę niewielki fragment głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP) nr 303 „Pradolina Barycz-Głogów” o udokumentowanych zasobach. Jest to czwartorz ędowa struktura wodono śna, z której m.in. ujmowana jest woda dla zaopatrzenia m. Rawicza (uj ęcie „Zał ęcze”). W otoczeniu powiatu znajduj ą si ę nast ępuj ące struktury wodono śne: • o udokumentowanych zasobach: − zbiornik mi ędzymorenowy rzeki Kani (GZWP 308), na północ od granic powiatu, − sandr Leszno (GZWP 307) obejmuj ący swym zasi ęgiem miasto Leszno i tereny otaczaj ące, na północny-zachód od granic powiatu, − zbiornik mi ędzymorenowy Smoszew-Chwaliszew-Sulmierzyce (GZWP 309), na wschód od granic powiatu, • o nieudokumentowanych zasobach: − Pradolina rzeki Odra (GZWP 314) na zachód od granic powiatu.

2.5.2.4. Monitoring wód podziemnych Celem monitoringu jako ści wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagro żeń, na potrzeby zarz ądzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczno ści podejmowanych działa ń ochronnych zwi ązanych z osiągni ęciem dobrego stanu ekologicznego, okre ślonego przez Ramow ą Dyrektyw ę Wodn ą (RDW). Oceny stanu chemicznego w jednolitych cz ęś ciach wód (JCWPd) i w poszczególnych punktach badawczych dokonano w oparciu o Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 85), które wyró żnia pi ęć klas jako ści wód: • klasa I – wody bardzo dobrej jako ści, • klasa II – wody dobrej jako ści, • klasa III – wody zadowalaj ącej jako ści, • klasa IV – wody niezadowalaj ącej jako ści, • klasa V – wody złej jako ści oraz dwa stany chemiczne wód ocenione na podstawie średniej warto ści poszczególnych wska źników ze wszystkich punktów zlokalizowanych w analizowanej JCWPd: • stan dobry (klasy I, II i III)), • stan słaby (klasy IV i V). Monitoring jako ści wód podziemnych w sieci krajowej prowadzony był w roku 2017 na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny (PIG) – Pa ństwowy Instytut Badawczy w oparciu o krajowy „Program Pa ństwowego Monitoringu Środowiska na lata 2016 – 2020”. 77

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Na terenie powiatu rawickiego badania chemizmu wód podziemnych prowadzono w ramach monitoringu diagnostycznego. Sie ć obejmowała 5 punktów pomiarowych na obszarze JCWPd nr 79.

Tabela 22 Zestawienie punktów badawczych wód podziemnych na terenie powiatu rawickiego Nr Klasa Klasa wg Klasa surowa Przyczyna MON Lokalizacja ko ńcowa dla JCWPd Stratygrafia wska źników dla warto ści zmiany BAD otworu warto ści nieorg. średnich klasy A średnich 2622 79 Q III III III - 2630 Golina Wielka 79 IQ III III III - tylko O 2 w III 2633 Szkaradowo 79 Q III III II klasie warto ści 2644 Jutrosin 79 Q II II II - III III Fe, Mn i O2 w III 2650 Łaszyn 79 Q II klasie jako ści Źródło: Ocena jako ści wód podziemnych w punktach pomiarowych sieci krajowej w ramach monitoringu operacyjnego stanu chemicznego wód podziemnych w roku 2017 /wg bada ń PIG/, WIO Ś Pozna ń

Rysunek 26 Punkty monitoringu JCWPd na terenie województwa wielkopolskiego Źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2017, WIO Ś w Poznaniu 78

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Zakres bada ń obejmował wska źniki takie jak: odczyn, temperatura, przewodno ść elektrolityczna, tlen rozpuszczony, ogólny w ęgiel organiczny, amonowy jon, antymon, arsen, azotany, azotyny, bar, bor, beryl, chlorki, chrom, cyjanki wolne, cyna, cynk, fluorki, fosforany, glin, kadm, kobalt, magnez, mangan, mied ź, molibden, nikiel, ołów, potas, rt ęć , selen, siarczany, sód, srebro, tal, tytan, uran, wanad, wap ń, wodorow ęglany, indeks fenolowy, żelazo. Wód o bardzo dobrej jako ści (I klasy) nie oznaczono, dobrej jako ści (II klasy) stwierdzono w 3 punktach, wody zadowalaj ącej jako ść wód (III klasa) stwierdzono w 2 punktach, niezadowalaj ącą (IV klasa) nie oznaczono.

Rysunek 27 Wyniki bada ń wód podziemnych na OSN w roku 2017 Źródło: Wyniki monitoringu wód podziemnych na obszarach szczególnie nara żonych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych w 2017 r., WIO Ś w Poznaniu

Na obszarze powiatu zlokalizowany jest obszar szczególnie nara żony na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych – obszar zlewni rzeki Orla (nr NVZ6000WR1S). Badania prowadzono w studni zlokalizowanej w miejscowo ści Szkaradowo, w gminie Jutrosin ujmuj ącej wody czwartorz ędowe, podatne na zanieczyszczenia antropogeniczne. Ze wzgl ędu na gł ęboko ść zalegania stropu warstwy wodono śnej pobór prowadzono czterokrotnie w ci ągu roku. Ocena jako ści wód podziemnych pod k ątem zawarto ści azotanów na obszarach szczególnie nara żonych na zanieczyszczenie azotanami pochodzenia rolniczego wykazała w tym punkcie pomiarowym średnie st ęż enie azotanów – 121,40 mgNO 3/l, co klasyfikuje je jako wody zanieczyszczone azotanami (powy żej 50 mgNO3/l).

2.5.2.5. Ochrona przed powodzi ą oraz skutkami suszy Najszerszy zakres wra żliwo ści na ró żne rodzaje suszy przypisano do sektora rolnictwa oraz środowiska i zasobów przyrodniczych. Rolnictwo jest wra żliwe na susz ę glebow ą, zwan ą te ż rolnicz ą, niemniej susza atmosferyczna 79

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 równie ż mo że skutkowa ć zmniejszeniem plonów. Biorąc to pod uwag ę oraz uwzgl ędniaj ąc ograniczon ą dokładno ść oceny zagro żenia susz ą glebow ą (ze wzgl ędu na mał ą szczegółowo ść materiałów środowiskowych) przypisano do rolnictwa wra żliwo ść tak że na susz ę atmosferyczn ą. Poniewa ż rolnictwo wykorzystuje wody powierzchniowe i podziemne (hodowla, nawodnienia) jest te ż ono wra żliwe tak że na skutki suszy hydrologicznej i hydrogeologicznej (dot. obszarów, gdzie wykorzystywane w sektorze rolnictwa zasoby wód s ą zagro żone deficytem).

Rysunek 28 Rozkład przestrzenny warto ści SPI na terenie kraju w maju 2018 r. Źródło: http://posucha.imgw.pl

Przedziały ostro ści suszy atmosferycznej (warto ści SPI) okre śla 4 stopniowa skala: • normalny (0,5 ÷ -0,5), • umiarkowanie suchy (-0,5 ÷ -1,5), • bardzo suchy (-1,5 ÷ -2), • ekstremalnie suchy ≤ -2. Na terenie powiatu rawickiego przedział ostro ści suszy atmosferycznej wyniósł od 1,5 do 0,5 tj. umiarkowanie suchy w cz ęś ci zachodniej, oraz od 0,5 do -0,5 tj. normalny w cz ęś ci wschodniej. Według Prawa wodnego (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2268 z pó źn. zm.) powód ź rozumie si ę przez to czasowe pokrycie przez wod ę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wod ą, wywołane przez wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, z wył ączeniem pokrycia przez wod ę terenu wywołanego przez wezbranie wody w systemach kanalizacyjnych. Główne zagro żenie powodziowe jest wywoływane du żą pr ędko ści ą płyn ącej wody i jej energi ą, która powoduje niszczenia ci ęż kiej zabudowy koryt (opaski, mury, progi), a tak że budowli nad korytem rzek, takich jak kładki, przepusty, mosty i in. Przyczyn ą podtopie ń i powodzi s ą na ogół:

80

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

• bardzo intensywne opady burzowe (okre ślane jako oberwanie chmury), obejmuj ące najcz ęś ciej niewielkie obszary o du żych nachyleniach zboczy, powoduj ące gwałtowne i krótkotrwałe (do kilku godzin) lokalne wezbrania wód, • opady rozlewne tj. trwaj ące kilka dni opady o wysokim nat ęż eniu (od kilkudziesi ęciu do 100 mm w ci ągu doby), obejmuj ące wi ększa cz ęść zlewni. Ju ż niewielkie spadki terenów, niewielka powierzchnia zlewni cieków, mo że spowodowa ć gwałtowne wezbrania w przypadku nawalnych opadów lub roztopów pokrywy śnie żnej. Cz ęstym zjawiskiem s ą wezbrania opadowo – rozlewne. Ich przyczyn ą s ą najcz ęś ciej długotrwałe opady deszczu. Wezbrania te wyst ępuj ą na ogół od maja do wrze śnia, szczególnie w miesi ącach letnich. Najwi ększe zagro żenie powodziowe mo że wyst ąpi ć w zwi ązku z nagłym przyborem wód, mog ącym zaistnie ć w przypadku odwilży i długotrwałych opadów wyst ępuj ących w okresie wiosennym, a tak że z zatorami kry. Gmina Rawicz Na terenie gminy Rawicz wyst ępuj ą obszary zagro żone podtopieniami w przypadku wyst ąpienia deszczy nawałnicowych oraz przerwania obwałowa ń głównych cieków. W czasie bardzo wysokiego poziomu wody na rzece wylewaj ą Masłówka, D ąbroczna, Orla wraz z Szpatnic ą (Star ą Orl ą) Do pozostałych cieków stwarzaj ących lokalne zagro żenie powodziowe nale żą : Pijawka, Złota Woda, Bitter, Stara Orla, Grobelka, Rów Barycki i Rów Sułowski. W wi ększo ści przypadków tereny zagro żone podtopieniami s ą niezabudowane a zalania dotycz ą jedynie terenów u żytkowanych rolniczo, dlatego straty materialne nie s ą zbyt wysokie. Gmina Bojanów Na terenie gminy Bojanów obszary potencjalnie zagrożone powodzi ą poło żone s ą wzdłu ż dolin rzecznych rzeki Łęg. Lokalne zagro żenia powodziowe mog ą powodowa ć (podczas intensywnych opadów) niekonserwowane urz ądzenia melioracyjne. Gmina nie jest zabezpieczona wałami przeciwpowodziowymi. Gmina Jutrosin Na terenie gminy Jutrosin wyst ępuje ł ącznie 27,908 km wałów przeciwpowodziowych cieków Orla, Rd ęca, Kanału Borownica i Rowu Granicznego. Ilo ść budowli pi ętrz ących wynosi 6 szt. Do ko ńca 2017 roku za działania zwi ązane z ochron ą przeciwpowodziow ą odpowiadali (przede wszystkim) zgodnie z ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, dyrektorzy regionalnych zarz ądów gospodarki wodnej (RZGW) oraz marszałkowie województw. Odpowiedzialni oni byli za prowadzenie działa ń informacyjnych i koordynacj ę w razie powodzi lub suszy na podległym terenie. Od 1 stycznia 2018 roku, na podstawie ustawy Prawo Wodne z dnia 20 lipca 2017 roku (Dz. U. z 2017 r. poz. 1566), zostaje utworzona pa ństwowa osoba prawna Pa ństwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Zgodnie z art. 527 ustawy Prawo Wodne, z dniem wej ścia w życie ustawy nale żno ści, zobowi ązania, prawa i obowi ązki Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej oraz regionalnych zarz ądów gospodarki wodnej, marszałków, b ędących pa ństwowymi jednostkami bud żetowymi, staj ą si ę odpowiednio nale żno ściami, prawami i obowi ązkami Wód Polskich. Pa ństwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie przej ęło zadanie z zakresu administracji rz ądowej wykonywane przez samorz ąd województwa - w stosunku do wód istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, słu żą cych polepszeniu zdolno ści produkcyjnej gleby i ułatwieniu jej uprawy. Ponadto, do Pa ństwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie zostały przekazane zadania ze starostw powiatowych i urz ędów marszałkowskich zwi ązane z wydawaniem pozwole ń wodnoprawnych. Zgodnie z Dyrektyw ą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim pa ństwa członkowskie zobligowały si ę do sporz ądzenia: • wst ępnej oceny ryzyka powodziowego do grudnia 2011 r., • map zagro żenia i map ryzyka powodziowego do grudnia 2013 r., • planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym do grudnia 2015 r. Wst ępna ocena ryzyka powodziowego (WORP) jest pierwszym z czterech dokumentów planistycznych wymaganych Dyrektyw ą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (Dyrektywa Powodziowa). Celem wst ępnej oceny ryzyka powodziowego jest wyznaczenie obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi, czyli obszarów, na których istnieje znacz ące ryzyko powodziowe lub na których wystąpienie du żego ryzyka jest prawdopodobne. Zgodnie z art. 88 c ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 469) za przygotowanie wst ępnej oceny ryzyka powodziowego odpowiedzialny jest Prezes Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej. Wst ępna ocena ryzyka powodziowego została opracowana w ramach projektu „Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagro żeniami” (ISOK) finansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Projekt realizowany jest przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Pa ństwowy Instytut Badawczy 81

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

(IMGW) w konsorcjum z Krajowym Zarz ądem Gospodarki Wodnej (KZGW), Głównym Urz ędem Geodezji i Kartografii (GUGiK), Rz ądowym Centrum Bezpiecze ństwa (RCB) oraz Instytutem Ł ączno ści. Wstępna ocena ryzyka powodziowego została wykonana przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Centra Modelowania Powodziowego w Gdyni, w Krakowie, w Poznaniu, we Wrocławiu, w konsultacji z Krajowym Zarz ądem Gospodarki Wodnej. W ramach WORP zostały zidentyfikowane znacz ące powodzie historyczne, jak równie ż powodzie, które mog ą wyst ąpi ć w przyszło ści (tzw. powodzie prawdopodobne), które stanowiły podstaw ę do wyznaczenia obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi. Dla obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi, wskazanych we wst ępnej ocenie ryzyka powodziowego zostały wykonane w 2013 r. dokładne mapy zagro żenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego Na terenie powiatu rawickiego w pierwszym cyklu planistycznym zostały wykonane mapy zagro żenia powodziowego (MZP) i mapy ryzyka powodziowego (MRP) dla rzeki Orli, na odcinku cieku od km 0 do km 83. Plan zarz ądzania ryzykiem powodziowym (PZRP) jest ko ńcowym, czwartym dokumentem planistycznym wymaganym Dyrektyw ą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (Dyrektywa Powodziowa). W grudniu 2015 r. został opracowany Plan Zarz ądzania Ryzykiem Powodziowym (Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 18.10.2016 r. w sprawie przyj ęcia Planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszaru Dorzecza Odry), w którym dla powiatu rawickiego przeanalizowano ryzyko powodziowe pochodz ące z rzeki Orla. W PZRP w uj ęciu obszarów gmin w regionie wodnym Odry wyznaczono obszary, które sklasyfikowano według 5-stopniowej skali ryzyka powodziowego. S ą to poziomy ryzyka: bardzo wysoki, wysoki, umiarkowany, niski i bardzo niski. W powiecie rawickim wyst ępuje niski i bardzo niski poziom ryzyka. Zgodnie z Planem zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla dorzecza Odry w celu poprawy bezpiecze ństwa powodziowego w najbli ższych latach planuje si ę wykonanie regulacji i obwałowania na rzece Orla w km 47+315 50+700.

2.5.3. Wpływ zmian klimatu na zasoby wodne, wra żliwo ść i adaptacja do zmian Dotychczasowe wyniki opracowa ń dotycz ące wpływu zmian klimatu na zasoby wodne w Polsce wskazuj ą, że przewidywany wpływ zmian klimatu na przepływy średnie roczne jest nieznaczny i ich wzrost nie powinien przekroczy ć 10%. Zim ą i wiosn ą przewidywany jest wzrost nat ęż enia przepływu dla wi ększo ści rzek w Europie, z wyj ątkiem rejonów Europy Południowej i Południowo-Wschodniej. Latem i jesieni ą prawdopodobnie zmniejszy si ę nat ęż enie przepływu w wi ększo ści krajów europejskich, poza Europ ą Północn ą i Północno-Wschodni ą. Zim ą dla wszystkich analizowanych polskich rzek tendencja zmian jest wzrostowa, natomiast w pozostałych sezonach widoczne jest zró żnicowanie kierunku zmian. Podobnie jak w przypadku liczby dni z pokrywa śnie żną, wszystkie modele prognozuj ą spadek maksymalnej rocznej warto ści zapasu wody w śniegu. Symulowane ró żnice tej warto ści pomi ędzy okresem 2021–2050 a 1971– 2000 ró żni ą si ę na terenie kraju. Najwi ększe ró żnice s ą prognozowane w górach (Tatry, Sudety). Średnio pomi ędzy okresem 2071–2100 a okresem referencyjnym ró żnica ta wyniesie a ż 20 milimetrów. Najłagodniejsze zmiany s ą prognozowane dla rejonu Wrocławia, gdzie ró żnica wynosi 9 milimetrów. Jednym z najwa żniejszych parametrów okre ślaj ących jako ść wody jest st ęż enie tlenu rozpuszczonego w wodzie. Jest on ści śle powi ązany z temperatur ą wody i jego st ęż enia malej ą wraz ze wzrostem temperatury wody. Temperatura wody ma równie ż silny wpływ na zmiany siedlisk organizmów wodnych oraz zmiany w obiegu składników pokarmowych. Przeprowadzone symulacje wpływu zmian klimatu na temperatur ę wody na kilku wybranych rzekach wskazuj ą, że najwy ższe zmiany temperatury wody prognozowane s ą dla miesi ęcy wiosennych (kwiecie ń, maj) oraz w grudniu. Najwi ększe zmiany (do 4°C) symulowane s ą dla miesi ęcy wiosennych przez model oparty na średnich dobowych temperaturach powietrza.

82

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Rysunek 29 Zmiany całkowitych średnich rocznych wojewódzkich potrzeb wodnych w 2021-2050 Źródło: Opracowanie i wdro żenie Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu, Instytut Ochrony Środowiska – Pa ństwowy Instytut Badawczy, 2013

Rysunek 30 Zmiany całkowitych średnich rocznych wojewódzkich potrzeb wodnych w 2071-2100 Źródło: Opracowanie i wdro żenie Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu, Instytut Ochrony Środowiska – Pa ństwowy Instytut Badawczy, 2013

Z rysunku powy żej wynika, że dla województwa wielkopolskiego zmiany całkowitych średnich rocznych potrzeb wodnych szacowanych dla dwóch okresów prognozowania nie przekraczaj ą podobnych potrzeb zarejestrowanych w okresie referencyjnym (1998-2010). Średnie z wielolecia całkowite wojewódzkie pobory referencyjne oraz całkowite potrzeby wodne prognozowane w dwóch okresach prognostycznych dla województwa wielkopolskiego wyniosły: • w roku referencyjnym (1998-2010) – 770,41 hm 3, • w okresie 2021-2050 w scenariuszu średnim 550,74 hm 3, • w okresie 2071-2100 w scenariuszu średnim 417,74 hm 3, Dostosowanie sektora gospodarki wodnej do ekstremalnych zjawisk pogodowych powinno uwzgl ędnia ć: 83

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

• Wpisanie do prawa regulacji dotycz ących planowania przestrzennego, budownictwa, działań w rolnictwie wspomagaj ących proces adaptacji, a zarazem zapobiegaj ących powstawaniu zagro żeń dla społecze ństwa, gospodarki i środowiska. • Opracowanie i wdra żanie programów zwi ększania naturalnej i sztucznej retencji • wodnej maj ących na celu zwi ększanie pojemno ści retencyjnej zlewni w celu spowalniania spływu powierzchniowego oraz przywracanie dobrego stanu przyrodniczego ekosystemów wodnych i od wody zale żnych – zgodnie z dyrektywami UE: 2000/60/WE i 2007/60/WE. • Wykorzystanie analizy kosztów i korzy ści przy du żych inwestycjach zwi ązanych z gospodark ą wodn ą (analiza taka jest obowi ązkowa w projektach wspieranych ze środków UE), standaryzacja metod wyceny korzy ści z realizacji takich projektów. • Prowadzenie działa ń prewencyjnych przed powodzi ą, do których zalicza si ę wła ściw ą polityk ę przestrzennego zagospodarowania kraju i ograniczenie zabudowy obszarów zagro żonych powodziami: − wła ściwe projektowanie budynków zlokalizowanych w strefie zagro żenia powodziowego, − popraw ę zalesienia kraju i zabezpiecze ń przez osuwiskami b ędącymi skutkiem gwałtownych opadów; − budow ę obwałowa ń przeciwpowodziowych; − budow ę zbiorników retencyjnych, polderów (suchych zbiorników) oraz systemów małej retencji maj ących na celu ograniczenie gwałtownego odpływu wód powodziowych; − optymalizacj ę instrukcji gospodarowania wod ą na zbiornikach retencyjnych; − utrzymanie we wła ściwym stanie systemów melioracji rolnych, pozwalaj ących na bezpieczne odprowadzenie nadmiaru wód powodziowych; − w skrajnych przypadkach przesiedlanie ludno ści zamieszkuj ącej w strefie − wysokiego zagro żenia. − Wdra żanie działa ń przygotowawczych obejmuj ących: − budow ę informatycznych systemów wczesnego ostrzegania przed zagro żeniami powodziowymi; − opracowanie planów post ępowania w trakcie powodzi zwi ązanych z zagro żeniami dla zdrowia i życia ludzkiego, ryzyka zakłóce ń w dostawie wody oraz energii elektrycznej czy poważnych awarii przemysłowych; − realizacj ę Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 pa ździernika 2007 roku w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim, potocznie zwanej Dyrektyw ą Powodziow ą.

2.5.4. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy

Tabela 23 Główne zagro żenia – obszar interwencji: gospodarowanie wodami

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja Wyst ępowanie suszy na Wyst ępowanie okresów Budowa obiektów małej coraz wi ększych Okresowe zanikanie Zniszczenie siedlisk suszy i atmosferycznych retencji (m.in. powierzchniach cieków. ro ślin i zwierz ąt. zjawisk ekstremalnych. zbiorniki). (obszarach). Mo żliwe zanieczyszczenie wód podziemnych poprzez Negatywny wpływ na Rozwój sieci odprowadzanie Ponadnormatywne ekosystemy od wód kanalizacji, ścieków do ziemi, na Pogorszenie si ę stanu st ęż enia substancji zale żne, nieodprowadzanie terenach o wód podziemnych i szkodliwych w wodach negatywny wpływ na nieoczyszczonych nieuporz ądkowanej powierzchniowych. powierzchniowych i zasoby wód ścieków do gruntu i gospodarce podziemnych. podziemnych. wód. ściekowej oraz na terenach nieobj ętych mpzp. Rozwój sieci kanalizacji – ochrona wód Niewystarczaj ąco Pogorszenie si ę stanu Negatywny wpływ na powierzchniowych i Zrzuty ścieków poza rozwini ęta sie ć wód podziemnych i zasoby wód podziemnych system kanalizacji. kanalizacji sanitarnej. powierzchniowych. podziemnych. Kontrola szczelno ści bezodpływowych zbiorników na ścieki.

84

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 24 Problemy – obszar interwencji gospodarowanie wodami

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja Ograniczenie spływów powierzchniowych z pól rolnych, nieodprowadzanie nieoczyszczonych Zrzuty ścieków poza Ponadnormatywne ścieków do gruntu i systemem kanalizacji, Niedostateczna jako ść Negatywny wpływ na st ęż enia substancji wód, kontrola maj ące wpływ na jako ść wód powierzchniowych ekosystemy od wód szkodliwych w wodach szczelno ści wód powierzchniowych i podziemnych. zale żne. powierzchniowych. bezodpływowych i podziemnych. zbiorników na ścieki, ograniczenie stosowania w rolnictwie środków ochrony ro ślin i nawozów. Mo żliwe zanieczyszczenie wód podziemnych poprzez Rozwój sieci Niedostateczna wielko ść odprowadzanie Ponadnormatywne kanalizacji, obszarów Miast i Gmin Negatywny wpływ na ścieków do ziemi, na st ęż enia substancji nieodprowadzanie pokrytych planami ekosystemy od wód terenach o szkodliwych w wodach nieoczyszczonych zagospodarowania zale żne. nieuporz ądkowanej powierzchniowych. ścieków do gruntu i przestrzennego. gospodarce ściekowej wód. oraz na terenach nieobj ętych mpzp.

Tabela 25 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: gospodarowanie wodami UWARUNKOWANIA LUB PODJ ĘTE ZADANIA, MAJ ĄCE NA CELU STAN AKTUALNY ZADANIA W PRZESZŁO ŚCI UTRZYMANIE DOBREGO STANU Modernizacja systemu kanalizacyjnego (k. zła jako ść wi ększo ści wód ogólnospławna), prowadzenie monitoringu Dobre zasoby wód powierzchniowych i powierzchniowych oraz niedostateczna wód, rozbudowa sieci kanalizacyjnej, podziemnych jako ść wód podziemnych wg danych monitoring podł ącze ń do kanalizacji monitoringu wód. sanitarnej

2.5.5. Analiza SWOT Gospodarowanie wodami MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Obni żanie si ę poziomu wód gruntowych Zaburzenie stosunków wodnych na niektórych obszarach Wystarczaj ące zasoby wód podziemnych Zła jako ść wód powierzchniowych Dobre zasoby wód powierzchniowych Niedostateczna jakość wód podziemnych Wpływ zanieczyszcze ń spoza terenu powiatu na stan czysto ści wód SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne Niedostateczne rozpoznanie niekorzystnych oddziaływa ń Brak obszarów zagro żenia powodziowego człowieka na środowisko (np. w zakresie zanieczyszcze ń Przygotowanie Planu przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS) obszarowych oraz OSN) Źródło: opracowanie własne

2.6. Gospodarka wodno-ściekowa 2.6.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cel długoterminowy zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony środowiska GW. I. Prowadzenie racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej Działania Podj ęte działania w latach 2017-2019 Wska źnik realizacji działa ń

85

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Gmina Miejska Górka W ramach realizacji zadania gmina zrealizowała następuj ące inwestycje: − budowa kanalizacji deszczowej w D ąbrowie, ul. Ko ściuszki; koszt: 22 509,00 zł, − budowa odcinka sieci kanalizacji deszczowej wraz z zasypaniem rowu w Roszkówku; koszt: 35 000,00 zł. Gmina Rawicz W ramach realizacji zadania Gmina realizowała zadania: − budowa urz ądze ń podczyszczaj ących wody opadowe przy GWS.2.14. Wykonanie piaskowniku ul. Półwiejska w Rawiczu; koszt: 7 995,00 zł, systemów odwodnienia dróg − opracowanie dokumentacji projektowej kanalizacji w ramach 5 odcinków kanalizacji deszczowej na terenach powojskowych przy ul. Saperskiej; modernizacji/przebudowy deszczowej koszt: 14 145,00 zł, dróg powiatowych i − utwardzenie kostk ą brukow ą z wyprofilowaniem odpływów gminnych wód opadowych drogi gminnej nr 520 w Zielonej Wsi; koszt: 124 046,36 zł, − przebudowa sieci kanalizacji deszczowej w rejonie SP nr 3, W roku 2019 roku rozpocz ęły si ę prace zwi ązane z budow ą podziemnego zbiornika retencyjnego pojemno ści 550 m³ na istniej ącym systemie kanalizacji deszczowej wraz z budow ą i przebudow ą odcinka sieci kanalizacji deszczowej ł ącznej długo ści 233 m w rejonie ul. Kadeckiej w Rawiczu. Inwestycja zostanie zako ńczona w 2020 roku. Jej celem jest poprawa gospodarowania wodami opadowymi na terenie miasta Rawicza; koszt: 2 380 463,30 zł.

GWS.1.3. Ograniczanie ilo ści zu żywanej wody Przedsi ębiorcy poprzez recyrkulacj ę wody w W okresie obj ętym sprawozdaniem brak jest szczegółowych danych - zakładach przemysłowych i dotycz ących realizacji zadania. zamykanie obiegów wody

Szkoły GWS.1.4. Działania Zadanie realizowane było poprzez szkoły ponadgimnazjalne I LO w edukacyjne, promocyjne, Rawiczu edukowało młodzie ż na temat konieczno ści oszcz ędnego propaguj ące i gospodarowania wod ą ł ącznie na 18 godzinach: upowszechniaj ące wiedz ę o konieczno ści, celach, − lekcji biologii zasadach i sposobach − lekcji chemii oszcz ędnego u żytkowania − lekcji j. obcych - wody oraz najwa żniejszych − lekcji wychowawczych sprawach zwi ązanych z oraz na „Dniu Wody”. odprowadzaniem i Równie ż Zespół Szkół Specjalnych realizowała zadanie na ł ącznie 19 oczyszczaniem ścieków, w godzinach m. in. lekcji biologii, geografii i chemii. szczególno ści skierowane do dzieci i młodzie ży Zespół Szkół Zawodowych zadanie GW.1.4. realizował na lekcjach geografii w klasie III. GWS.1.2. Ograniczanie Według zało żeń Programu Ochrony Środowiska zadanie defilowane jest zu życia wody poprzez przez zu życie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludno ści zmniejszenie strat na ogółem w dam3. Jako warto ść bazow ą przyj ęto 3 933,1 w 2016 r. i przesyle oraz optymalizacj ę docelowo 3500 w 2020 r. Według GUS w 2019 warto ść ta wnosiła 3 wykorzystania istniej ącej 991,8 dam3 infrastruktury wodnej GWS.2.1. Zwi ększenie Gmina Bojanowo dost ępno ści mieszka ńców W ramach realizacji zadania Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w powiatu rawickiego do Bojanowie: zbiorczego systemu W roku 2017 rozbudował sie ć wodoci ągow ą i kanalizacyjn ą w zaopatrzenia w wod ę i Bojanowie oraz sie ć kanalizacyjn ą w Gi żynie (cegielnia). Koszt budowy odprowadzania ścieków oraz sieci: 632 021,00 zł. oczyszczalni ścieków 9,7 km sieci wodoci ągowej W roku 2018 gmina udzieliła dotacji dla ZWiK Bojanowo w wysokości: 32,3 km sieci kanalizacji GWS.2.2. Budowa, − 153 455,10 zł na budow ę kanalizacji sanitarnej i sanitarnej rozbudowa i modernizacja wodoci ągowej w miejscowo ści Gołaszyn, uj ęć wody, stacji uzdatniania − 77 628,90 zł na modernizacj ę sieci wodoci ągowej na osiedlu wody oraz infrastruktury w Golinie Wielkiej, słu żą cej do zbiorowego Dodatkowo w 2018 r. gmina zrealizowała zadanie pn.: Budowa zaopatrzenia w wod ę kanalizacji sanitarnej i wodoci ągowej w miejscowo ści Bojanowo. W GWS.2.3. Budowa, wyniku realizacji zadania wybudowano 148,6 m sieci kanalizacji rozbudowa i modernizacja sanitarnej oraz 161,15 m sieci wodoci ągowej. urz ądze ń słu żą cych do W roku 2019: oczyszczania ścieków − budowa kanalizacji sanitarnej i wodoci ągowej w Bojanowie komunalnych i przy ul. Le śnej; koszt: 320 000,00 zł, zagospodarowywania − budowa kanalizacji sanitarnej i wodoci ągowej w Bojanowie osadów ściekowych przy ul. Kasztanowej; koszt: 80 000,00 zł, 86

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

− doko ńczono modernizacj ę sieci wodoci ągowej na osiedlu w Golinie Wielkiej na długo ści 306 m (Poprawa jako ści dostawy wody poprzez zapewnienie odpowiedniego ci śnienia); koszt: 9 546,94 zł. Gmina Pakosław W ramach realizacji zadania gmina: − opracowała dokumentacj ę techniczn ą renowacji zbiornika wodnego Chojno; koszt: 16 000,00 zł, − wykonała projekt techniczny przebudowy i rozbudowy sieci wodoci ągowej w Nied źwiadkach; koszt: 6 150,00 zł, − wykonała projekt wraz z wykonaniem sieci wodoci ągowej i sieci kanalizacji sanitarnej w ul. Ogrodowej w Pakosławiu; koszt: 66 094,00 zł, − budowa kanalizacji sanitarnej Sworowo Góreczki Wielkie; koszt: 11 910,00 zł, − budowa wodoci ągu Nied źwiadki. W ramach inwestycji wybudowano 221 m sieci wodoci ągowej oraz 63 m przył ączy; koszt: 65 015,06 zł, − budowa sieci wodoci ągowej i sieci kanalizacji sanitarnej na cz ęś ci ul. Le śnej i ul. Podgórze w Pakosławiu. W ramach realizacji zadania wykonano 121 m kanalizacji sanitarnej oraz 627 m sieci wodoci ągowej z przył ączani; koszt: 199 290,24 zł. Gmina Miejska Górka W ramach realizacji zadania w latach 2017- 2019 gmina wybudowała: − sieci kanalizacji sanitarnej w Sobiałkowie. W ramach realizacji zadania wybudowano ł ącznie 8 km sieci kanalizacyjnej, w tym 5 km kolektorów grawitacyjnych, 2,3 km ruroci ągów tłocznych oraz 180 przył ączy i 3 przepompownie ścieków; ł ączny koszt: 5 446 432,71 zł, − sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowo ści Kołaczkowice wraz z sieci ą wodoci ągow ą Dło ń-Kołaczkowice; koszt całkowity: 3 402 495,92 zł, − sie ć kanalizacji sanitarnej, deszczowej i sieci wodoci ągowej w Miejskiej Górce, ul. Południowa i ul. Podgórna; koszt: 12 300,00 zł, − sie ć wodoci ągow ą w D ąbrowie przy ul. Ogrodowej; koszt: 62 451,84 zł, − sieci wodoci ągowej w Miejskiej Górce, fragment ul. Spacerowej; koszt: 104 498,56 zł, − sie ć kanalizacji sanitarnej i sieci wodoci ągowej w Miejskiej Górce, ul. Południowa; koszt: 166 561,65 zł, − wodoci ąg tranzytowego Sobiałkowo – Miejska Górka, ul. Niepodległo ści; koszt: 52 271,96 zł, − sie ć wodoci ągowa w Miejskiej Górce przy ul. Ogrodowej; koszt: 30 000,00 zł. Gmina Rawicz Dnia 23 sierpnia 2016 r. Gmina Rawicz podpisała umow ę z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie o dofinansowanie projektu pn. „Przebudowa i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Rawiczu” w ramach Działania 2.3 „Gospodarka wodno - ściekowa w aglomeracjach, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Beneficjentem i Wnioskodawc ą projektu jest Gmina Rawicz, a Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w Rawiczu sp. z o.o. Folwark, ul. Półwiejska 20, 63-900 Rawicz został odpowiedzialny za realizacj ę i wdro żenie przedsi ęwzi ęcia. Całkowity koszt inwestycji to 33 783 585,90 zł. Ponadto w 2018 roku ZWiK w Rawiczu Sp. z o.o. realizował nast ępuj ące inwestycje: − remont sieci wodoci ągowej - ul. Piłsudskiego: 285,65 m; koszt 114 608,35 zł, − remont sieci kanalizacji sanitarnej - ul. Cicha: 101,55 m; koszt 60 791,00 zł, − remont zbiorników wody czystej na hydroforni wiejskiej w Izbicach; koszt 100 626,00 zł, − budowa kanalizacji sanitarnej w Żoł ędnicy, − budowa kanalizacji sanitarnej w północnej cz ęś ci Sierakowa - etap II, − budowa sieci wodoci ągowej w miejscowo ściach: Masłowo, Zał ęcze, Folwark, Słupia Kapitulna, ul. Łaszczy ńska w Sierakowie,

87

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

− dokumentacja projektowa na budow ę nowych odcinków sieci wodno- kanalizacyjnej w miejscowo ściach: D ębno Polskie, Słupia Kapitulna, D ębno Polskie, Rawicz, Folwark. Na ww. zadania spółka wydatkowała 3 159 601,33 zl. W 2019 roku ZWiK w Rawiczu Sp. z o.o. zrealizował nast ępuj ące inwestycje: − budowa kanalizacji sanitarnej - Sierakowo Północ - etap III i IV. Zadanie obejmowało budow ę kanalizacji sanitarnej w ulicach: Szklarniowej, Warzywniczej, Sadowniczej, Łąkowej i Owocowej oraz sieci wodoci ągowej w ul. Warzywniczej w Sierakowie. Wybudowano sie ć kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej o długo ści 2,2 km oraz sie ć wodoci ągow ą o długo ści 1 km, − budowa nowych odcinków sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowo ściach Rawicz, D ębno Polskie i Sierakowo (0,9 km), − budowa nowych odcinków sieci wodoci ągowej w miejscowo ściach Dębno Polskie, Szymanowo, Rawicz, Żoł ędnica (1,13 km) − dokumentacja projektowa na budow ę nowych odcinków sieci wodno-kanalizacyjnej w miejscowo ściach Sierakowo, Rawicz, Szymanowo, Żoł ędnica, Dębno Polskie. Na ww. zadania Spółka wydatkowała: 2 529 528,70 zł. Gmina Jutrosin W latach obj ętych sprawozdaniem w ramach realizacji zadania zrealizowano nast ępuj ące inwestycje: − budowa kanalizacji sanitarnej Śląskowo- Nowy Sielc; koszt: 89 512,62 zł, − budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami – Domaradzice; koszt w 2017: 624 594,00 zł, − dokumentacja zadania – budowa kanalizacji sanitarnej Szkaradowo- Ostoje (zadanie zaplanowane do roku 2021); koszt w 2017 r.: 694 000,00 zł, − projekt budowlany dla zadania – budowa kanalizacji sanitarnej ul. Izydora Kaminiarza w Jutrosinie; koszt: 17 589,00 zł, − budowa kanalizacji sanitarnej ; koszt: 186 912,62 zł, − budowa sieci wodoci ągowej i kanalizacji sanitarnej w Szymonkach; koszt: 138 547,47 zł. GWS.2.4. Budowa Gmina Bojanowo przydomowych oczyszczalni Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz ścieków na terenach, dla przydomowych oczyszczalnie ścieków wpisane jest w działania ci ągłe których budowa sieci jednostki. W latach 2017- 2018 gmina udzielała dotacji na budow ę kanalizacyjnej jest przydomowych oczyszczalni ścieków: nieuzasadniona − w roku 2017 udzielono dwóch dotacji na budow ę ekonomicznie lub przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach technicznie nieskanalizowanych, − w roku 2018 udzielono dwóch dotacji na budow ę przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach nieskanalizowanych. Gmina Pakosław Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalnie ścieków wpisane jest w działania ci ągłe jednostki. W latach 2017- 2019 gmina udzielała dofinansowania na 49 dofinansowa ń do budowy budow ę przydomowych oczyszczalni ścieków: przydomowych oczyszczalni − w roku 2017 zło żono 5 wniosków; ł ączny koszt: 19 132,04 ścieków GWS.2.5. Prowadzenie zł, ewidencji zbiorników − w roku 2018 zło żono 5 wniosków; ł ączny koszt: 19 310,75 bezodpływowych oraz zł, przydomowych oczyszczalni − w roku 2019 zło żono 7 wniosków; ł ączny koszt: 25 835,93 ścieków zł. Gmina Miejska Górka Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalnie ścieków wpisane jest w działania ci ągłe jednostki. W latach 2017-2019 na terenie gminy powstała jedna przydomowa oczyszczalnia ścieków. Gmina Rawicz Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalnie ścieków wpisane jest w działania ci ągłe jednostki. W latach 2017 -2019 gmina udzielała dofinansowania na 88

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

budow ę przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach nieskanalizowanych. W roku 2017 zło żono 13 wniosków; ł ączny koszt: 51 400,00 zł. Na dzie ń 31.12.2018 roku na terenie gminy Rawicz funkcjonowało 191 przydomowych oczyszczalni ścieków oraz 1 822 zbiorniki bezodpływowe. Gmina Jutrosin Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalnie ścieków wpisane jest w działania ci ągłe jednostki. W 2018 r. w ramach dofinansowania budowy 4 oczyszczalni przydomowych, gmina wypłaciła dotacj ę w kwocie 12 000,00 zł. Zasady udzielania dotacji celowej na dofinansowanie cz ęś ci kosztów budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Jutrosin reguluje Uchwała Nr XXXIV/165/2018 Rady Miejskiej w Jutrosinie z dnia 15 lutego 2018 r. W 2019r. w ramach dofinansowania budowy 10 oczyszczalni przydomowych, gmina wypłaciła dotacj ę w kwocie 30 000,00 zł. GWS.2.6. Prowadzenie kontroli przestrzegania przez WIO Ś w Poznaniu podmioty warunków Kontrola przestrzegania przez podmioty warunków wprowadzania - wprowadzania ścieków do ścieków do wód lud do ziemi wpisana jest w zadania ci ągłe jednostki. wód lub do ziemi GWS.2.7. Promowanie dobrych nawyków w Zadanie to realizowane jest przez Centrum Wystawowo-Edukacyjne w zakresie gospodarki - Gołaszynie szczegółowo opisane zostało w punkcie ZW.1.7. ściekowej w gospodarstwach domowych i rolnych Szkoły Zadanie realizowane było poprzez szkoły ponadgimnazjalne ILO w Rawiczu edukowało młodzie ż na temat konieczno ści oszcz ędnego gospodarowania wod ą ł ącznie na 18 h: − lekcji biologii, GWS.2.8. Edukacja − lekcji chemii, ekologiczna dotycz ąca − lekcji j. obcych, - racjonalnej gospodarki − lekcji wychowawczych wodno-ściekowej oraz na „Dniu Wody”. Równie ż Zespół Szkół Specjalnych realizowała zadanie na ł ącznie 19 godzinach m. in. lekcji biologii, geografii i chemii. Zespół Szkół Zawodowych zadanie GWS.2.8. realizował na lekcjach geografii w klasie III. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Rawiczu, Gmin powiatu oraz instytucji działaj ących w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska na obszarze powiatu rawickiego, 2020 r.

2.6.2. Ocena stanu aktualnego 2.6.2.1. Zaopatrzenie w wod ę Charakterystyk ę zaopatrzenie w wod ę w gminach powiatu rawickiego sporz ądzono na podstawie danych uzyskanych z gmin, administratorów sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej, wła ścicieli uj ęć oraz SUW, aa tak że Banku Danych Lokalnych. Na koniec 2019 roku z wody wodoci ągów publicznych korzystało 96,7% mieszka ńców powiatu rawickiego. Mieszka ńców powiatu rawickiego w wod ę przeznaczon ą do spo życia przez ludzi zaopatrywało 23 wodoci ągów publicznych, administrowanych przez: • Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w Rawiczu Sp. z o. o. - spółka prowadzi działalno ść w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wod ę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie gminy Rawicz, • Wodoci ągi Gminne Sp. z o. o. w Pakosławiu – spółka prowadzi działalno ść w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wod ę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie trzech gmin b ędących udziałowcami Spółki. Gminy wchodz ące w skład Spółki to: Pakosław, Jutrosin i Miejska Górka, • Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w Bojanowie - spółka prowadzi działalno ść w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wod ę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie gminy Bojanowo. Długo ść sieci wodoci ągowej na terenie gmin powiatu rawickiego wynosiła 450,5 km. Najdłu ższ ą sie ć rozdzielcz ą wodoci ągów na koniec 2019 r. posiadała gmina Rawicz (150,9 km), gmina Miejska Górka (89,4 km), gmina Jutrosin (88 km), gmina Pakosław (73,8 km), gmina Bojanowo (48,4 km). W okresie lat 2013 – 2019 powstało około 16 km sieci wodoci ągowej, głównie w gminie Rawicz (13,3 km).

89

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

160 150,9 137,6 140

120

100 87,7 88 88,4 89,4

80 73 73,8

60 47,8 48,4

40

20

0 Bojanowo Jutrosin Miejska Górka Pakosław Rawicz

2013 2019

Rysunek 31 Długo ść sieci wodoci ągowej na terenie gmin powiatu rawickiego w latach 2013-2019 (km) Źródło: BDL, 2020

Liczba przył ączy wodoci ągowych na koniec 2019 r. wynosiła 10 499 szt. W latach 2013-2019 powstało 217 szt. nowych przył ączy sieci wodoci ągowej. Najwi ększ ą liczb ę szt. przył ączy posiada gmina Rawicz (4 186 szt.), gmina Miejska Górka ( 2 009 szt.), gmina Bojanowo (1 653 szt.), gmina Jutrosin (1 501 szt.), gmina Pakosław (1 150 szt.).

4500 4081 4186 4000

3500

3000

2500 2079 2009 2000 1653 1558 1468 1501 1500 1096 1150 1000

500

0 Bojanowo Jutrosin Miejska Górka Pakosław Rawicz

2013 2019

Rysunek 32 Liczba przył ączy wodoci ągowych na terenie gmin powiatu rawickiego w latach 2013-2019 (szt.) Źródło: BDL, 2020

Wodoci ągi eksploatowane na terenie powiatu rawickiego oparte s ą na uj ęciach wód podziemnych i powierzchniowych. Łączna produkcja wody przeznaczonej do spo życia w 2019 r. na terenie powiatu wyniosła 2 598,8 dam3/rok. Liczba zaopatrywanej ludno ści na koniec 2019 roku wyniosła 58 424.

90

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 26 Charakterystyka zaopatrzenia mieszka ńców powiatu rawickiego na koniec 2019 roku

Metody Kwestionowane Wodoci ąg Produkcja Liczba Producent wody uzdatniania, parametry Jako ść Lp. sieciowy wody zaopatrywanej (nazwa, adres) dezynfekcji (wynik/ warto ść wody (szt.) (dam3/rok) ludno ści wody dopuszczalna)

Zakład Wodoci ągów i przydatna 1. Kanalizacji w Rawiczu 10 1 689,6 29 537 b.d. - do spo życia Sp. z o. o.

Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w przydatna 2. Bojanowie 5 561,7 8 252 b.d. - do spo życia ul. Rynek 12 63-940 Bojanowo

Wodoci ągi Gminne Sp. z o.o. w przydatna 3. Pakosławiu 8 1 740,5 20 635 b.d. do spo życia ul. Le śna 42, 63-920 Pakosław

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych administratorów sieci wodno-kanalizacyjnej, PSSE w Rawiczu, BDL 2020

Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Rawiczu na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Pa ństwowej Inspekcji Sanitarnej (tekst jednolity Dz. U. z 2019 r., poz. 59), art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 07 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r., poz. 1152, ze zm.), § 23 rozporz ądzenia Ministra Zdrowia z dnia 07 grudnia 2017 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (Dz. U. z 2017 r., poz. 2294) dokonał oceny obszarowej jako ści wody przeznaczonej do spo życia na terenie gmin powiatu rawickiego. W roku 2019 PPIS w Rawiczu sprawował nadzór nad 23 wodoci ągami, w tym: • gmina Rawicz – 10 wodoci ągów, • gmina Miejska Górka – 2 wodoci ągi, • gmina Bojanowo – 5 wodoci ągów, • gmina Jutrosin 5 wodoci ągów, • gmina Pakosław – 1 wodoci ąg. Jako ść wody przeznaczonej do spo życia odpowiadała wymogom ww. Rozporz ądzenia. Na ogóln ą liczb ę 23 wodoci ągów wydano ł ącznie 9 decyzji do opłat, nie nało żono mandatów karnych. W powiecie rawickim w 2019 roku 4 wodoci ągu prowadziły stał ą dezynfekcj ę wody: wodoci ąg zakładowy Słupia Kapitulna, wodoci ąg zakładowy Zakład Karny Rawicz, wodoci ąg zakładowy GOBARTO oraz wodoci ąg zakładowy Rawicz- Polska Fabryka Wódek. Wydano 23 oceny roczne o przydatno ści wody do spo życia przez ludzi.

2.6.2.2. Odbiór i zagospodarowanie ścieków Stopie ń wyposa żenia powiatu rawickiego w sie ć kanalizacji sanitarnej jest dobry - łączna długo ść wraz z przył ączami, wynosi 329,1 km. Sieci ą kanalizacyjn ą obj ętych jest ok. 67,9% mieszka ńców powiatu rawickiego .

91

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

140 122,9 120 105,4 100

80 75,6

60 53,3 52,9 43,2 43,5 38,4 40 34,2 21 20

0 Bojanowo Jutrosin Miejska Górka Pakosław Rawicz

2013 2019

Rysunek 33 Długo ść sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gmin powiatu rawickiego w latach 2013-2019 (km) Źródło: BDL, 2020

Długo ść sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gmin powiatu rawickiego wynosiła 329,1 km. Najdłu ższ ą sie ć kanalizacji sanitarnej na koniec 2019 r. posiadała gmina Rawicz (122,9 km), gmina Bojanowo (75,6 km), gmina Miejska Górka (52,9 km), gmina Pakosław (43,5 km), gmina Jutrosin (34,2 km). W okresie lat 2013 – 2019 powstało około 67,8 km sieci kanalizacji sanitarnej, najwi ęcej gminie Rawicz, Bojanowo i Miejska Górka. W powiecie rawickim funkcjonuje 10 oczyszczalni ścieków, w tym 6 komunalnych oczyszczalni ścieków. Szczegółowe zestawienie zawiera poni ższa tabela:

Tabela 27 Wykaz oczyszczalni ścieków na terenie powiatu rawickiego

Ilo ść ścieków Obszar Lp. Gmina Miejscowo ść Eksploatuj ący za rok 2016 Rodzaj ścieków obsługiwany (m3)

Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w gmina 1 Rawicz 29 48 510 komunalne Rawiczu Rawicz Rawicz zakład w Słupia PPH Ubój i Przetwórstwo Indyka 2 Słupi 81 844 przemysłowe Kapitulna Joanna Gi żewska- Chrz ąszcz Kapitulnej

gmina 3 Pakosław 97 818 Pakosław Wodoci ągi Gminne Sp. z o.o. Pakosław komunalne Pakosław 4 Chojno Chojno 94 210

Wodoci ągi Gminne Sp. z o.o. gmina 5 Sielec Nowy 88 947 komunalne Pakosław Jutrosin Jutrosin Zakład 6 Gr ąbkowo GOBARTO S.A. 269 053 przemysłowe Gr ąbkowo

Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w gmina 7 Bojanowo Gołaszyn 262 800 komunalne Bojanowie Bojanowo

92

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Ilo ść ścieków Obszar Lp. Gmina Miejscowo ść Eksploatuj ący za rok 2016 Rodzaj ścieków obsługiwany (m3)

gmina Wodoci ągi Gminne Sp. z o.o. 8 Karolinki Miejska 86 542 komunalne Pakosław Górka

Miejska 9 Karolinki GOBARTO S.A. zakład 46 318 przemysłowe Górka

Pfeifer& Langen Polska S.A. cukrownia 10 Miejska Górka Poznań Miejska 134 526 przemysłowe Cukrownia Miejska Górka Górka Źródło: Wykaz oczyszczalni w ewidencji WIO Ś w Poznaniu, 2020

Łączna średnia przepustowo ść oczyszczalni ścieków w powiecie na koniec 2019 r. wynosiła 10 489 m3/dob ę. Z oczyszczalni ścieków korzysta 45 136 mieszka ńców powiatu przy równowa żnej liczbie mieszka ńców (RLM) wynosz ącej 63 074 osób. Oczyszczalnie komunalne w 2019 roku oczy ściły 1 673 dam 3 ścieków. Istotnym zagro żeniem środowiska wodnego s ą ścieki bytowo-gospodarcze, które powstaj ą na terenach wiejskich i nie s ą odprowadzane sieci ą kanalizacyjn ą. Wła ściciel nieruchomo ści zapewnia utrzymanie czysto ści i porz ądku przez przył ączenie nieruchomo ści do istniej ącej sieci kanalizacyjnej. W przypadku, gdy budowa sieci jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, to wyposa żenie nieruchomo ści w zbiornik bezodpływowy nieczysto ści ciekłych lub uruchomienie przydomowej oczyszczalni ścieków bytowych zapewnia właściciel nieruchomo ści. Przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe, je żeli przydomowa oczyszczalnia ścieków spełnia wymagania okre ślone w odpowiednich przepisach. W 2013 r. na terenie powiatu rawickiego funkcjonowało około 3 284 szt. zbiorników bezodpływowych oraz 104 szt. przydomowych oczyszczalni ścieków. Natomiast w 2019 r. liczba zbiorników bezodpływowych wynosiła 3 130 szt., przydomowych oczyszczalni ścieków 274 szt. Nie zmieniła si ę natomiast liczba stacji zlewnych – 6 szt. Zadania w gospodarce ściekowej wynikaj ą ze zobowi ąza ń mi ędzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdra żania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej. Dnia 8 wrze śnia 2017 r. Rada Ministrów przyj ęła aktualizacj ę Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych 2017 (VAKPO ŚK). Przyj ęta przez rz ąd aktualizacja zawiera list ę zada ń zaplanowanych przez samorz ądy do realizacji w latach 2017-2021. Na terenie powiatu rawickiego AKPO ŚK2017 dotyczy 5 aglomeracji (57 284 RLMrz). Aglomeracje uj ęte w aktualizacji zostały podzielone na priorytety według znaczenia inwestycji oraz pilno ści zapewnienia środków, w tym na terenie powiatu rawickiego wyst ępuj ą:

Tabela 28 Wykaz aglomeracji na terenie powiatu rawickiego I_d nazwa gminy w aglomeracji RLMrz priorytet aglomeracji agl omeracji PLWL020 Rawicz Rawicz 31 219 P2

PLWL060 Bojanowo Bojanowo 9 198 PP Miejska PLWL064 Miejska Górka 5 886 P3 Górka PLWL085 Jutrosin Jutrosin 4 608 PP + R5% PLWL193N Pakosław Pakosław, Miejska Górka 6 373 PP Źródło: Zał ącznik do aktualizacji Master Planu dla dyrektywy Rady 91/271/EWG. Aktualizacja Master Planu - dokument zatwierdzony przez Kierownictwo Resortu Środowiska w dniu 31 lipca 2017 r.

Zgodnie z wymogami Dyrektywy Rady 91/271/EWG w aglomeracji powinny zosta ć spełnione trzy warunki dotycz ące wydajno ści, standardów oczyszczania ścieków oraz procentu liczby mieszka ńców aglomeracji podł ączonych do sieci. W poszczególnych aglomeracjach powiatu rawickiego sytuacja wygl ąda nast ępuj ąco: • Rawicz − WARUNEK I (wydajno ść ) – spełniony, − WARUNEK II (standardy oczyszczania) – spełniony,

93

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

− WARUNEK III (%RLM sie ć) – spełniony. • Bojanowo − WARUNEK I (wydajno ść ) – spełniony, − WARUNEK II (standardy oczyszczania) – niespełniony, − WARUNEK III (%RLM sie ć) – spełniony, • Miejska Górka − WARUNEK I (wydajno ść ) – niespełniony, − WARUNEK II (standardy oczyszczania) – spełniony, − WARUNEK III (%RLM sie ć) – niespełniony. • Jutrosin − WARUNEK I (wydajno ść ) – niespełniony, − WARUNEK II (standardy oczyszczania) – spełniony, − WARUNEK III (%RLM sie ć) – niespełniony. • Pakosław − WARUNEK I (wydajno ść ) – niespełniony, − WARUNEK II (standardy oczyszczania) – spełniony, − WARUNEK III (%RLM sie ć) – niespełniony. W ka żdej oczyszczalni zlokalizowanej na terenie aglomeracji powy żej 10 000 RLM wymagane jest podwy ższone usuwanie biogenów. Jako ść ścieków oczyszczonych odprowadzanych z ka żdej oczyszczalni jest zgodna z wymaganiami Prawa wodnego i rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 1800). Bior ąc jednak pod uwag ę interpretacj ę Komisji Europejskiej nale ży tak planowa ć granice aglomeracji, aby w jak najwi ększym stopniu cały produkowany przez aglomeracj ę ładunek ścieków był zbierany sieci ą kanalizacyjn ą i odprowadzany na oczyszczalni ę ścieków. Dlatego te ż, w aglomeracjach uj ętych w KPO ŚK powinien zosta ć osi ągni ęty blisko 100% poziom obsługi zbiorczymi systemami kanalizacyjnymi (%RLM korzystaj ących z systemu kanalizacyjnego). Pozostała ludno ść aglomeracji nieobsługiwana przez zbiorcze systemy kanalizacyjne b ędzie natomiast korzysta ć z innych systemów oczyszczania ścieków, czyli przydomowych oczyszczalni ścieków. Oznacza to, że cały ładunek zanieczyszcze ń powstaj ących w aglomeracji powinien by ć, bowiem doprowadzany do oczyszczalni obsługuj ącej aglomeracj ę b ądź usuwany w innych systemach oczyszczania ścieków (pojedyncze systemy lub inne wła ściwe systemy), które powinny zapewni ć ten sam poziom ochrony środowiska. Ka żdy przypadek stosowania systemów indywidualnych do odprowadzania b ądź odprowadzania i oczyszczania ścieków z terenu aglomeracji wymaga ć b ędzie szczegółowych wyja śnie ń. W ka żdym wypadku jednak oczyszczalnia obsługuj ąca aglomeracj ę powinna by ć przystosowana do usuwania 100 % ładunku zanieczyszcze ń powstaj ących w aglomeracji.

2.6.1. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy

Tabela 29 Główne zagro żenia – obszar interwencji: gospodarka wodno-ściekowa

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja Zanieczyszczenie wód substancjami Utrzymanie i Zanieczyszczenie wód Emisja zanieczyszcze ń Negatywne pochodz ącymi z automatyzacja systemu powierzchniowych i do wód oddziaływanie na nieszczelnych kontroli sieci gleb. powierzchniowych. człowieka i środowisko. zbiorników kanalizacji. bezodpływowych. Zwi ększenie ilo ści Dog ęszczanie zabudowy Zagro żenie dla ludzi, Zmiana stosunków zbiorników małej w istniej ących układach Brak retencjonowania lokalne podtopienia, wodnych, retencji, działania urbanistycznych, wód, zwi ększone ryzyko ponadnormatywne Niedostateczne zasoby zwi ększaj ące retencj ę na kosztem utraty powodziowe na terenach st ęż enia substancji wodne – gwałtowny obszarach powierzchni zabudowanych. szkodliwych w wodach spływ powierzchniowy. zurbanizowanych np. biologicznie czynnej. powierzchniowych. ziele ń urz ądzona. Zanieczyszczenie wód substancjami Utrzymanie i Zanieczyszczenie wód Emisja zanieczyszcze ń Negatywne pochodz ącymi z automatyzacja systemu powierzchniowych i do wód oddziaływanie na nieszczelnych kontroli sieci gleb. powierzchniowych. człowieka i środowisk. zbiorników kanalizacji. bezodpływowych.

94

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 30 Problemy – obszar interwencji gospodarka wodno-ściekowa

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja

Du ży wpływ Modernizacja sieci Zanieczyszczenie wód i Negatywny wpływ na zanieczyszcze ń Emisja zanieczyszcze ń kanalizacji nadmierna eksploatacja zasoby wodne w antropogenicznych, do wód. wodoci ągowej i zasobów wód. zakresie ilo ści i jako ści. przemysłowych. ściekowej.

Tabela 31 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: gospodarka wodno-ściekowa UWARUNKOWANIA LUB PODJ ĘTE ZADANIA, MAJ ĄCE NA CELU STAN AKTUALNY ZADANIA W PRZESZŁO ŚCI UTRZYMANIE DOBREGO STANU Du ży odsetek ludno ści korzystaj ącej z sieci Ci ągła modernizacja sieci kanalizacji Skuteczna obsługa mieszka ńców powiatu. wodoci ągowej i z sieci kanalizacyjnej. wodoci ągowej i ściekowej.

2.6.2. Analiza SWOT Gospodarka wodno ściekowa MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Nowoczesne oczyszczalnie ścieków Pomoc samorz ądów w finansowaniu przydomowych oczyszczalni Brak skanalizowania terenów wiejskich ścieków Brak kanalizacji deszczowych na terenach zurbanizowanych Oczyszczanie ścieków przemysłowych SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne Niedostateczne rozpoznanie niekorzystnych oddziaływa ń Integracja z UE i wpływ środków pomocowych, człowieka na środowisko (np. w zakresie zanieczyszcze ń Regulacje ogólnokrajowe i mi ędzynarodowe zobowi ązuj ące do obszarowych) podniesienia jako ści środowiska Niedostateczna pula środków finansowych Źródło: opracowanie własne

2.7. Zasoby geologiczne 2.7.1. Ocena stanu aktualnego Zło ża surowców przedstawiaj ą naturalne skupienia kopalin, których wydobycie mo że przynie ść korzy ść gospodarcz ą. S ą rozmieszczone nierównomiernie w przyrodzie, a ich wyst ępowanie i mo żliwo ść wykorzystania zale żą w du żej mierze od budowy geologicznej. Ogólna klasyfikacja złó ż według mo żliwo ści ich zastosowania przedstawia si ę nast ępuj ąco: surowce energetyczne, metaliczne, chemiczne oraz inne skalne. Zasady poszukiwania, dokumentowania oraz korzystania z kopalin regulowane s ą przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2020 r., poz. 1064). W ustawie tej rozstrzygni ęto spraw ę własno ści złó ż kopalin oraz uregulowano problem ochrony zasobów poprzez wymóg ujmowania ich w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz obowi ązek kompleksowego i racjonalnego wykorzystania kopalin. Obszar powiatu rawickiego poło żony jest na Monoklinie Przedsudeckiej. Gł ębsze podło że stanowi ą utwory permsko - mezozoiczne przykryte utworami mioce ńskimi i plioce ńskimi. Miocen reprezentowany jest przez piaski drobnoziarniste, iły oraz mułki. Osady plioce ńskie to głównie iły pozna ńskie, mułki oraz drobnoziarniste piaski i żwiry. Czwartorz ęd to osady plejstoce ńskie zwi ązane ze zlodowaceniem środkowopolskim i północnopolskim oraz holoce ńskie. S ą to osady piaszczysto-żwirowe, które ze wzgl ędu na genezę dziel ą si ę na lodowcowe, wodnolodowcowe, rzeczne i eoliczne, gliny zwałowe oraz osady zastoiskowe. Utwory holoce ńskie to piaski, mułki i żwiry rzeczne oraz torfy, których wyst ępowanie zwi ązane jest z dolinami rzecznymi. Dla prawidłowego gospodarowania zasobami przyrody (mi ędzy innymi kopalinami) ustala si ę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego szczególne warunki zagospodarowania terenów. Podj ęcie działalno ści w zakresie wydobywania kopalin jest uzale żnione od uzyskania koncesji oraz od odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

95

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 32 Bilans zasobów kopalin na terenie powiatu rawickiego

Stan Zasoby Lp. Nazwa zło ża Wydobycie Gmina zagospodarowania wydobywane przemysłowe Gaz ziemny - mln m3 1 Pakosław R 249 Pakosław 2 Rawicz-dolomit główny P 230 Rawicz 3 Rawicz P 475 Rawicz

4 Zakrzewo P 210 Miejska Górka

5 Zał ęcze E 124,74 25,75 81,82 Rawicz Węgiel brunatny mln ton 6 Oczkowice R 996 298 Rawicz Piaski i żwiry mln ton 7 Białykał AD R 1861 1543 Pakosław 8 Czechnów Z 33 Bojanowo 9 Czechnów I E 239 239 31 Bojanowo 10 Folwark R 188 11 Gi żyn E 161 Bojanowo 12 Gi żyn I T 110 110 Bojanowo 13 Gi żyn II T 83 83 Bojanowo

14 Góreczki Wielkie R 42

15 Golina Wielka AS R 243 Bojanowo

16 Jutrosin* Z 120 Jutrosin 17 Jutrosin 1 E 448 Jutrosin 18 Jutrosin I Z 324 Jutrosin 19 Jutrosin II* Z 544 Jutrosin

20 Karolinki R 54 Miejska Górka

21 Kubeczki I R 126 Pakosław

22 Miejska Górka E 85 29 Miejska Górka

23 Nadstawem I* T 110 Jutrosin

24 Nadstawem II Z 14 Jutrosin

26 Nadstawem III Z 11 Jutrosin

27 Nadstawem IX Z 13 Jutrosin

28 Nadstawem VI E 312 56 1 Jutrosin

29 Nadstawem VII Z 8 Jutrosin

30 Nadstawem VIII Z 34 Jutrosin

31 Nadstawem X E 103 25 Jutrosin

32 Nadstawem XI-1 E 210 12 Jutrosin

33 Nadstawem XIII R 216 Jutrosin

34 Sielec Nowy Z 19 Jutrosin

96

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

35 Sielec Nowy II Z Jutrosin

36 Sierakowo Z 103 Rawicz 37 Sworowo T 123 123 Pakosław 38 Sworowo I E 104 104 2 Pakosław 39 Szkaradowo Z 126 Jutrosin 40 Szymanowo R 71 Rawicz 41 Zaborowice Z 90 Bojanowo 42 Zaborowice I T 226 221 Bojanowo

43 Zaborowice II T 21 Bojanowo

44 Zaborowice III T 241 241 Bojanowo

45 Zaborowice IV R 98 Bojanowo

46 Zaborowice V R 162 106 Bojanowo

47 Zmysłowo* Z 23 Miejska Górka

48 Zmysłowo I R 132 Miejska Górka

49 Zmysłowo II E 25 7 Miejska Górka

50 Zmysłowo III E 440 275 18 Miejska Górka

51 Zmysłowo IV R 130 130 Miejska Górka

Surowce do produkcji ceramiki budowlanej mln ton 52 Gi żyn Z 1017 Bojanowo

53 Rozst ępniewo-Miejska Górka Z 2622 Miejska Górka

54 Sowiny Z tylko pzb. Bojanowo Razem gaz ziemny - mln m 3 1288,74 25,75 81,82

Razem w ęgiel brunatny mln ton 996 298 0 0

Razem piaski i żwiry w mln ton 7826 3231 125 Razem surowce do produkcji 3639 0 0 ceramiki budowlanej mln ton B – w przypadku kopalin stałych – kopalnia w budowie, w przypadku ropy i gazu – przygotowane do wydobycia lub eksploatacja próbna E – zło że eksploatowane G – podziemny magazyn gazu (PMG) M – zło że skre ślone z bilansu zasobów w roku sprawozdawczym P – zło że o zasobach rozpoznanych wst ępnie (w kat. C2 + D, a w przypadku ropy i gazu – w kat. C) R – zło że o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kat. A + B + C1, a w przypadku ropy i gazu – w kat. A + B) Z – zło że, z którego wydobycie zostało zaniechane T – zło że zagospodarowane, eksploatowane okresowo K – zmiana rodzaju kopaliny w zło żu Źródło: Bilans zasobów kopalin za 2019 rok

Spośród kopalin obj ętych własno ści ą górnicz ą na terenie powiatu rawickiego wyst ępuje gaz ziemny, natomiast kopaliny obj ęte prawem własno ści nieruchomo ści gruntowych wyst ępuj ące na terenie powiatu to: kruszywo naturalne, surowce ilaste, kreda jeziorna oraz torfy. Poza ww. zło żami, na terenie wszystkich gmin powiatu rawickiego w sposób niekontrolowany eksploatowane s ą przez miejscow ą ludno ść kruszywa i gliny. Eksploatacja odbywa si ę na „dziko”, cz ęsto w punktach blisko poło żonych od siebie. Znajduje to odzwierciedlenie w degradacji powierzchni terenu.

97

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Na terenie powiatu rawickiego i powiatach s ąsiednich, pomi ędzy miejscowo ściami Góra, Miejska Górka, Poniec, Krobia, Gosty ń, Szamotuły znajduj ą si ę 21 udokumentowanych złó ż w ęgla brunatnego. Zło ża w ęgla brunatnego zostały w Polsce uj ęte w 8 rejonów zło żowych, zlokalizowanych w pasie środkowo polskim Ni żu Polskiego, o generalnej rozci ągło ści wschód-zachód. Jednym z nich jest tzw. „rejon wielkopolski”, do którego nale żą tereny powiatu rawickiego. Zło ża w ęgla na obszarze gmin powiatu rawickiego w wi ększo ści (poza zło żem Oczkowice) są zło żami bez potencjalnej przemysłowo ści, a ponadto zostały ocenione jako zło że o najwi ększym konflikcie eksploatacji ze środowiskiem oraz jako zło że o najni ższym poziomie akceptacji społecznej. W wyniku uruchomienia kopalni odkrywkowej, a nast ępnie pokładów w ęgla brunatnego powstanie szereg zagro żeń środowiska przyrodniczego oraz dla ludno ści miejscowej. Nie mo żna pomin ąć faktu istniej ącego zagro żenia ze strony energetyki opartej na spalaniu w ęgla w przypadku budowy zakładu energetycznego produkuj ącego energi ę. Do podstawowych zagro żeń nale ży zaliczy ć: • degradacja gleb i przekształcenie powierzchni terenu w rejonie wytyczonym na kopalnie odkrywkow ą i w obr ębie obrze ża odkrywki. Analogicznie zagro żenie dotyczy ternu przeznaczonego na zwałowisko nakładu i drogi dojazdowe dla pojazdów i maszyn formułuj ących zwałowisko, • przekształcenie hydrologiczne i hydrogeologiczne zwi ązane z odwodnieniem rejonu odkrywki np. przez likwidacj ę lub zmian ę przebiegu – „przesuni ęcie” cieków wodnych, w tym dopływów zasilaj ących rzek ę Orl ę. Wykonywanie wkopu odkrywki spowoduj ę obni żenie poziomu wód gruntowych, a w efekcie powstanie leja depresyjnego. Negatywnym efektem jest równie ż zanik wód powierzchniowych i przesuszenie gleb oraz wysychanie wszelkiej zieleni drzewostanu, • zanieczyszczenie powietrza w wyniku emisji pyłów zarówno podczas podejmowania i transportu nakładu, a nast ępnie jego składowania na zwałowiskach, jak i eksploatacji i transportu w ęgla. Czynnikiem powoduj ącym zapylenie staje si ę uformowane zwałowisko nakładu tak długo, a ż nast ąpi jego całkowita rekultywacja zieleni ą lub zadrzewieniem. Zanieczyszczenie powietrza emisj ą powstaj ącą ze spalania w ęgla w zakładzie energetycznych, a tak że wywiewanie pyłów popiołowych. Obszar gminy Miejska Górka, Poniec i Krobia w dominuj ącym stopniu maj ą naturalne predyspozycje rolnicze uwarunkowane dobrymi i bardzo dobrymi glebami. Z kolei sie ć hydrograficzna nale żą ca do systemu wodnego Odry w wymiarze wykraczaj ącym poza obszar gmin powiatu rawickiego, stanowi o dobrym nawilgoceniu gleb, co decyduje o wysokiej kulturze rolnej i efektywno ści produkcyjnej rolnictwa. Ponadto stwierdzone i udokumentowane pokłady w ęgla na terenie powiatu rawickiego na ró żnych gł ęboko ściach po powierzchni ą terenu nie uzyskały dotychczas najlepszych kwalifikacji upowa żniaj ących do eksploatacji poprzez zało żenia kopalni odkrywkowej. Dodaj ąc wszystkie inne typy zagro żeń dla środowiska przyrodniczego, które s ą jednocze śnie zagro żeniami dla zamieszkuj ącej ludno ści powiatu rawickiego, władze powiatu i gminy stoj ą na stanowisku o niecelowo ści przedsi ęwzi ęcia kopalni odkrywkowej dla eksploatacji w ęgla brunatnego ze złó ż znajduj ących si ę na obszarze gminy Miejska Górka. Zgodnie z obowi ązuj ącym prawem po zako ńczenie eksploatacji złó ż nale ży zrekultywowa ć teren gruntów, na których prowadzono prace wydobywcze. Rekultywacje nale ży zako ńczy ć w terminie 5 lat od zaprzestania działalno ść . Kierunki rekultywacji gruntów poeksploatacyjnych złó ż na terenie powiatu rawickiego przybrały charakter le śny, wodny (akwen wodny) i rekreacyjny. Wa żnym elementem jest kontrola organów samorz ądowych, aby nie dochodziło do nietrafnych kierunków rekultywacji, lecz okre ślenie najbardziej korzystnego dla środowiska zagospodarowania wyrobisk, przy jednoczesnej weryfikacji ustale ń wynikaj ących z funkcji rekultywowanego terenu, okre ślonego w planie zagospodarowania przestrzennego. W 2019 roku Powiat Rawicki w ramach wspierania działa ń przeciwko budowie kopalni na terenie powiatu, przyst ąpił do Stowarzyszenia Samorz ądów Południowo Zachodniej Wielkopolski „Samorz ąd dla Zrównowa żonego Rozwoju” (Uchwała Nr IV/35/19 Rady Powiatu Rawickiego z dnia 31 stycznia 2019 r w sprawie wskazania przedstawicieli Powiatu Rawickiego).

2.8. Gleby Gleba jest układem dynamicznym, a zwi ązki mineralne znajduj ące si ę w niej ulegaj ą ciągłym przemianom, co prowadzi do ich zwi ększenia lub do ubytków, a ż do całkowitego zubo żenia gleby. Ubytki zwi ązków mineralnych w glebach powodowane głównie przez pobieranie składników pokarmowych przez ro śliny, wypłukiwanie rozpuszczalnych składników do gł ębszych warstw gleby, tworzenia si ę pod wpływem ró żnych czynników zwi ązków nierozpuszczalnych, niedost ępnych dla ro ślin. Gleby powiatu rawickiego nale żą do przeci ętnych. Na obszarach wysoczyznowych wyst ępuj ą gleby brunatne wła ściwe i brunatne wyługowane wytworzone głównie na bazie pisków gliniastych, natomiast na obszarach dolinnych gleby piaskowe ró żnych typów genetycznych i murszowo – mineralne, wytworzone z piasków słabogliniastych i z piasków lu źnych, niespójne, przewiewne i przepuszczalne

98

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wska źnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla powiatu wg Instytutu Uprawy, Nawo żenia i Gleboznawstwa w Puławach wynosi 68,7 punktów. W poszczególnych gminach wska źnik ten wynosi: Bojanowo - 75,2; Miejska Górka i Pakosław - 74,9; Jutrosin - 62,1 oraz Rawicz – 56,4. Na terenie powiatu nie wyst ępuj ą gleby klasy I i II, a gleby klasy III ł ącznie stanowi ą 34%. Gleby klas czwartych stanowi ą 29%, V - 17% i VI - 20%. W odró żnieniu od klas bonitacyjnych, które w przybli żeniu oddaj ą ogóln ą warto ść produkcyjn ą gleb w naturalnych warunkach gospodarowania, pełn ą rolnicz ą ich przydatno ść okre ślaj ą kompleksy rolniczej przydatno ści.

2.8.1.1. Użytkowanie powierzchni W strukturze u żytkowania gruntów dominuj ą u żytki rolne, zajmuj ące ok. 78% powierzchni powiatu (43 156 ha), z czego grunty orne zajmuj ą ok. 79,3% ogólnej powierzchni u żytków rolnych, ł ąki i pastwiska 13,2%, a sady ok. 0,7% tej powierzchni. Pozostałe 7% przypada na pastwiska stałe, grunty rolne zabudowane, grunty pod stawami i pod rowami. Lasy i grunty le śne zajmuj ą 15,6%, natomiast pozostałe grunty stanowi ą 6% powierzchni ogólnej, w tym grunty pod wodami 0,5%, grunty zabudowane i zurbanizowane 5,3%, nieu żytki 0,3%, tereny ró żne 0,4% 3.

Tabela 33 Użytkowanie gruntów na terenie powiatu rawickiego

Użytkowanie Powierzchnia (ha)

powierzchnia ogółem 55352 użytki rolne razem 43156 użytki rolne - grunty orne 34224 użytki rolne - sady 295 użytki rolne - łąki trwałe 5696 użytki rolne - pastwiska trwałe 1308 użytki rolne - grunty rolne zabudowane 1067 użytki rolne - grunty pod stawami 8 użytki rolne - grunty pod rowami 558 grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione razem 8621 grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione - lasy 8515 grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione - grunty zadrzewione i zakrzewione 106 grunty pod wodami razem 259 grunty pod wodami powierzchniowymi płyn ącymi 29 grunty pod wodami powierzchniowymi stoj ącymi 230 grunty zabudowane i zurbanizowane razem 2929 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny mieszkaniowe 534 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny przemysłowe 143 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny inne zabudowane 189 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny zurbanizowane niezabudowane 56 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny rekreacji i wypoczynku 156 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny komunikacyjne - drogi 1675 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny komunikacyjne - kolejowe 69 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny komunikacyjne - inne 59 grunty zabudowane i zurbanizowane - użytki kopalne 48 nieu żytki 171 tereny ró żne 216 Źródło: Powszechny Spis Rolny 2010, GUS

3 Wg danych Starostwa Powiatowego w Rawiczu. 99

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

5,3% 0,3% 0,4% 0,5%

15,6%

78,0%

użytki rolne razem grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem grunty pod wodami razem grunty zabudowane i zurbanizowane razem nieużytki

Rysunek 34 Udział powierzchni u żytków i gruntów na terenie powiatu rawickiego Źródło: dane z gmin powiatu rawickiego uzupełnione danych z GUS, 2020

Warunki rolnicze zwłaszcza w południowej i zachodniej cz ęś ci powiatu na które wpływa stan środowiska naturalnego – dobrej jako ści, nieska żone gleby stwarzaj ą mo żliwo ść rozwoju gospodarstw ekologicznych, a w poł ączeniu z urod ą krajobrazu i walorami turystycznymi sprzyjaj ą inwestowaniu w baz ę turystyczn ą, a tak że rozwojowi agroturystyki. Okre ślaj ąc ogólnie stopie ń funkcjonalnej przydatno ści gleb, to: • kompleksy glebowe od 2-5 i 8 zaliczy ć mo żna do terenów korzystnych dla produkcji rolnej (stanowi ą 62%), • kompleksy 6, 7, 9 mało przydatne dla produkcji rolnej, korzystne dla rozwoju funkcji pozarolniczych (38%),

2.8.1.2. Monitoring gleb na terenie powiatu rawickiego Monitoring jako ści gleby i ziemi stanowi podsystem Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Celem bada ń jest obserwacja zmian szerokiego zakresu cech gleb u żytkowanych rolniczo, a szczególnie wła ściwo ści chemicznych, zachodz ących w okre ślonych przedziałach czasu pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalno ści człowieka. Monitorowanie chemizmu gleb ornych prowadzone jest w systemie monitoringu krajowego przez Instytut Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa (IUNG) w Puławach. Badania te wykonywane s ą cyklicznie, w okresach pi ęcioletnich. Ostatnie badania gleb były prowadzone w roku 2015. W ramach krajowej sieci, na któr ą składało si ę 216 punktów pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych na glebach użytkowanych rolniczo na terenie kraju, w Wielkopolsce wytypowano do bada ń 17 punktów pomiarowych, w tym na terenie powiatu rawickiego – 1 punkt w miejscowości Niemarzyn w gminie Miejska Górka.

100

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Rysunek 35 Rozmieszczenie punktów pomiarowo-kontrolnych w województwie wielkopolskim Źródło: Raport z III etapu realizacji zamówienia „Monitoring chemizmu gleb ornych w Polsce w latach 2015-2017”

O warto ści u żytkowej gleby w zakresie funkcji produkcji rolniczej mówi ą klasa bonitacyjna i kompleks przydatno ści rolniczej. Gleba badana w Niemarzynie to gleba dobra (klasa bonitacyjna III a), o przydatno ści rolniczej okre ślonej przez kompleks 2 (pszenny dobry). Analiza próbek gleby wykazała odczyn pH 5,91 (gleba lekko kwa śna). Jako przedział optymalny dla procesów biologicznych, zwi ązanych z metabolizmem wi ększo ści gatunków ro ślin i mikroorganizmów glebowych przyjmuje si ę warto ści pH od 5,5 do 7,2. Warto ść pH poniżej 4,5 sygnalizuje o niebezpiecze ństwie degradacji gleb, a warto ść powy żej 7,0 świadczy o jej alkalizacji, która mo że wykazywa ć ujemne skutki dla gleby i ro ślin. W analizowanej glebie nie stwierdzono nadmiernego zasolenia oraz zanieczyszczenia siarką. Zawarto ść siarki przyswajalnej według IUNG oceniono jako nisk ą (stopie ń I). Siarka jest niezb ędnym do życia ro ślin składnikiem pokarmowym, jednak zarówno jej nadmiar w glebie (spowodowany głównie opadem dwutlenku siarki z atmosfery) jak i zbyt niska zasobno ść gleby w siark ę mog ą by ć szkodliwe dla wzrostu ro ślin oraz jako ści plonu. Radioaktywno ść gleby pozostawała na poziomie typowym dla gleb rolniczych nieska żonych. Analizy oznaczonych metali śladowych (cynku, miedzi, niklu, kadmu, ołowiu) wykazały ich naturaln ą zawarto ść , czyli stopie ń 0 zanieczyszczenia gleby. Nie stwierdzono tak że zanieczyszczenia gleby wielopier ścieniowymi w ęglowodorami aromatycznymi (WWA), które s ą jedn ą z grup trwałych zanieczyszcze ń organicznych, a cz ęść tych zwi ązków wykazuje silne wła ściwo ści

101

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 toksyczne, mutagenne i rakotwórcze (ocena według Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gle-by oraz standardów jako ści ziemi – Dz. U. Nr 165, poz.1359). Gleby niezanieczyszczone, o naturalnych zawarto ściach metali śladowych mog ą by ć prze-znaczone pod wszystkie uprawy ogrodnicze i rolnicze, zgodnie z zasadami racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej.

2.8.1.3. Historyczne zanieczyszczenia powierzchni ziemi Realizuj ąc obowi ązek wynikaj ący z art. 101d ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020 r., poz. 1219 z pó źn. zm.), Starosta Rawicki dokonuje identyfikacji potencjalnych historycznych zanieczyszcze ń powierzchni ziemi. Przez historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi rozumie si ę zanieczyszczenie powierzchni ziemi, które zaistniało przed dniem 30 kwietnia 2007 r. lub wynika z działalno ści, która została zako ńczona przed dniem 30 kwietnia 2007 r., a tak że szkod ę w środowisku w powierzchni ziemi w rozumieniu art. 6 pkt 11 lit. c ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2014 r., poz. 1789, z pó źn. zm.), która została spowodowana przez emisj ę lub zdarzenie, od którego upłyn ęło wi ęcej ni ż 30 lat. Rejestr historycznych zanieczyszcze ń oraz rejestr bezpo średnich zagro żeń i szkód w środowisku, które wyst ąpiły na terenie kraju, jest prowadzony przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Prowadzenie i nadzorowanie spraw dotycz ących działa ń remediacyjnych (naprawczych) powierzono Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska. Starosta dokonuje identyfikacji potencjalnych historycznych zanieczyszcze ń powierzchni ziemi oraz sporz ądza wykaz takich potencjalnych zanieczyszcze ń. Zakwalifikowanie gruntu do terenów o zanieczyszczonej powierzchni ziemi b ędzie miało istotne skutki dla władaj ących powierzchni ą ziemi (z obowi ązkiem przeprowadzenia remediacji wł ącznie). Rodzaje działalno ści mog ących z du żym prawdopodobie ństwem powodowa ć historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi, wraz ze wskazaniem przykładowych dla tych działalno ści zanieczyszcze ń, okre ślone zostały w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 1 wrze śnia 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz. U. z 2016 r., poz. 1395). Zgodnie z art. 101e ust. 1 i 2 ustawy – Prawo ochrony środowiska, władaj ący powierzchni ą ziemi, który stwierdził historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi na terenie b ędącym w jego władaniu, jest obowi ązany niezwłocznie zgłosi ć ten fakt Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska. Realizuj ąc ww. zadanie (praca bie żą ca), Geolog Powiatowy, prze śledził materiały archiwalne starostwa oraz geologiczne w Urz ędzie Marszałkowskim Województwa Wielkopolskiego, zwracali się do WIO Ś w Poznaniu jak również wielokrotnie do Gmin z terenu powiatu, o wskazanie i przekazanie ewentualnych informacji oraz danych, dot. potencjalnych historycznych zanieczyszczeniach powierzchni ziemi. Przekazywane informacje były szczegółowo analizowane i wyja śniane. Najcz ęś ciej Gminy wskazywały miejsca dawnych nielegalnych składowisk odpadów, które s ą zrekultywowane lub w trakcie rekultywacji i obj ęte monitoringiem lub obszary po zlikwidowanych przedsi ębiorstwach, ale na których nadal prowadzona jest działalno ść . W żadnym ze wskazanych przypadków/miejsc nie zachodziła konieczno ść wykonania wst ępnych bada ń zanieczyszczenia gleby i ziemi, na które w bud żecie powiatu zabezpieczone zostały środki finansowe.

2.8.2. Wpływ zmian klimatu na rolnictwo, wra żliwo ść i adaptacja do zmian W ocenie wpływu zmian klimatu na rolnictwo nale ży wzi ąć pod uwag ę czynniki bezpo średnie i po średnie. Wpływ bezpo średni wyra ża si ę przez zmian ę warunków atmosferycznych dla produktywno ści upraw, mi ędzy innymi przez zmian ę warunków termicznych, sum opadu atmosferycznego, cz ęsto ści i intensywno ści zjawisk ekstremalnych. Ze zmianami klimatu zmieniają si ę równie ż czynniki po średnie decyduj ące o plonowaniu ro ślin, takie jak wymagania ro ślin dotycz ące uprawy i nawo żenia, wyst ępowanie i nasilenie chorób oraz szkodników ro ślin uprawnych, zmienia si ę oddziaływanie rolnictwa na środowisko (np. czynniki erozyjne, degradacja materii organicznej w glebie). Szczególnie du ży wzrost zmienno ści plonów w ostatnim okresie oceniony na podstawie tzw. indeksów pogodowych plonu krajowego w Polsce wykazuj ą zbo ża jare, co mo że by ć efektem wi ększej cz ęsto ści susz pó źnowiosennych. W ostatnich 4 dekadach stwierdzono spadek średnich warto ści indeksów pogodowych plonu głównych ziemiopłodów, z wyj ątkiem indeksów pogodowych plonowania kukurydzy i buraka cukrowego. Wraz z post ępuj ącym globalnym ociepleniem nale ży oczekiwa ć dalszego wzrostu zmienno ści plonowania i stopniowego zmniejszania si ę plonów ro ślin uprawnych w Polsce, cho ć nie przewiduje si ę znacz ącego obni żenia potencjału plonowania do połowy XXI wieku. Analiza indeksów pogodowych plonu w okresie 1971–2011 wykazała, że warto ści te dla wi ększo ści upraw ulegaj ą spadkowi, rosn ą jedynie indeksy plonowania dla kukurydzy, co oznacza popraw ę warunków do plonowania tej uprawy.

102

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Warto ści indeksu pogodowego (IP) plonu owsa, pszenicy jarej i j ęczmienia jarego w latach 1971– 2000, 2021–2050 i 2071–2100 dla stacji w Warszawie: • Owies 1971–2000 – 97, 2021–2050 – 90, 2071–2100 – 82. • Pszenica jara 1971–2000 – 104, 2021–2050 – 92, 2071–2100 – 83. • Jęczmie ń jary 1971–2000 – 108, 2021–2050 – 102, 2071–2100 – 89. Według scenariusza klimatycznego w perspektywie lat 2021–2050 i 2071–2100 stwierdzono spadek średnich warto ści indeksów pogodowych analizowanych upraw jarych. W perspektywie lat 2021–2050 spadek indeksu plonowania plonu krajowego nie b ędzie znacz ący i wyniesie od 3% w przypadku pszenicy jarej do 4% w przypadku owsa i j ęczmienia jarego. Natomiast w perspektywie lat 2071–2100 w przypadku owsa warunki klimatyczne plonowania pogorsz ą si ę o 12%, pszenicy jarej o 10%, a w przypadku j ęczmienia jarego o 11%. Przeprowadzona analiza symulacji modeli regionalnych klimatu wskazała na wydłu żanie si ę okresu wegetacyjnego w Polsce w XXI wieku. W 30-leciu 1971–2000 okres wegetacyjny w Polsce trwał 214 dni, natomiast w trzydziestoleciu 2021–2050 ma trwa ć 230 dni, a w latach 2071–2100: 255 dni. Ró żnica długo ści okresu wegetacyjnego pomi ędzy ko ńcem wieku XX i prognostycznymi okresami wyniesie więc odpowiednio 16 dni i 26 dni. Geograficznie najwi ększe zmiany w długo ści okresu wegetacyjnego stwierdzono w północnej i północno-zachodniej cz ęś ci Polski. W latach 2021–2050 okres wegetacyjny wydłu ży si ę w tym regionie o 15– 25 dni. Najmniejsze zmiany stwierdzono we wschodniej Polsce, gdzie w horyzoncie czasowym 2021–2050 okres wegetacyjny wydłu ży si ę do 10 dni. Według przyj ętego scenariusza zmian klimatycznych, zarówno w prognozowanym okresie 2021–2050, jak i w 2071–2100, przewiduje si ę wzrost ewapotranspiracji wska źnikowej Eto (zapotrzebowania ro ślin na wod ę) we wszystkich wytypowanych regionach. W pierwszym 30-leciu wzrost ten b ędzie jeszcze niewielki (0,2–1,6 mm/rok), maksymalnie do 33 mm. W nast ępnym analizowanym okresie przewidywany jest ok. 3-krotny wzrost Eto w stosunku do wzrostu w poprzednim 30-leciu. Przewidywane zmiany klimatyczne oraz zwi ązany z nimi wzrost cz ęstotliwo ści i intensywno ści susz w rolnictwie spowoduj ą najprawdopodobniej w strefie klimatycznej Polski wzrost zapotrzebowania na wod ę przez ro śliny, a tak że zwi ększenie powierzchni nawadnianej. Ocen ę ryzyka uprawy wybranych ro ślin w ró żnych regionach Polski ze wzgl ędu na zagro żenie deficytem wody przeprowadzono na podstawie niedoborów wybranych roślin uprawy polowej oraz powierzchni upraw w poszczególnych województwach w roku 2009. Ocen ę przeprowadzono dla wybranych grup użytkowych i gatunków ro ślin (zbo ża, okopowe, przemysłowe, pastewne) dla 5 regionów agroklimatycznych, w tym obejmuj ący województwo wielkopolskie. Przestrzenne zró żnicowanie cz ęstotliwo ści susz według wska źnika CDI w całym okresie wegetacji badanych ro ślin ma układ zbli żony do równole żnikowego. Najwi ększa cz ęstotliwo ść wyst ępuje w pasie środkowym Polski oraz w cz ęś ci północno-zachodniej. W kierunku północnym i południowym cz ęstotliwo ść ta maleje – najmniejsza jest w obszarach podgórskich i nadmorskich oraz w północno-wschodniej cz ęś ci Polski. W celu utrzymania produkcji na odpowiednim poziomie konieczne b ędzie dostosowanie rolnictwa do spodziewanych zmian w agroklimacie Polski. W produkcji ro ślinnej w celu efektywnego wykorzystania ocieplania klimatu powinny by ć przedsi ęwzi ęte nast ępuj ące działania: • zmniejszenie areału upraw tych ro ślin (odmian), które ze wzgl ędu na cz ęstsze susze zmniejsz ą produktywno ść , • wprowadzenie do uprawy odmian ro ślin lepiej przystosowanych do zmieniaj ących si ę warunków termicznych; • zwi ększenie areału uprawy ro ślin efektywniej wykorzystuj ących zasoby ciepła (ro ślin ciepłolubnych); • prowadzenie regionizacji upraw w zale żno ści od zasobów klimatycznoglebowych; • wspieranie prac hodowlanych maj ących na celu opracowanie odmian ro ślin uprawnych o ró żnych wymaganiach środowiskowych ze szczególnym uwzgl ędnieniem przystosowania ro ślin uprawnych do zmieniaj ących si ę warunków klimatycznych. W zakresie ograniczania deficytów wody nale ży d ąż yć do osi ągni ęcia czterech podstawowych celów kierunkowych: 103

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

• zwi ększenia lokalnych zasobów wodnych i ich dost ępno ści dla rolnictwa; • zwi ększenia efektywno ści wykorzystania wody w produkcji rolniczej; • zmniejszenia zapotrzebowania na wod ę i zu życia wody przez uprawy rolnicze; • zmniejszenia strat wody. Na podstawie oceny dotychczasowego wpływu zmian klimatu na produkcj ę zwierz ęcą niezb ędne jest wprowadzenie szeregu działa ń adaptacyjnych w zakresie utrzymania i żywienia oraz samego stanu wiedzy i jego upowszechnienia. Działania w tym zakresie powinny dotyczy ć: • budowy infrastruktury monitoringu oddziaływania klimatu na produkcj ę zwierz ęcą, oceny wra żliwo ści zwierz ąt na zmiany i skuteczno ści podejmowanych działa ń adaptacyjnych; • wspierania rozwi ąza ń technicznych budynków oraz budowli dla zwierz ąt zapewniaj ącej ochron ę przed stresem termicznym; • wspierania technologii i rozwi ąza ń racjonalizuj ących u żytkowanie wody technologicznej oraz zabezpieczaj ących zapotrzebowanie wody pitnej dla zwierz ąt, • doradztwa technologicznego uwzgl ędniaj ącego aspekty dostosowania produkcji zwierz ęcej do warunków wi ększego ryzyka klimatycznego; • wspierania prac badawczych i programów hodowlanych w celu selekcji zwierz ąt na wi ększ ą odporno ść na stres termiczny wysokiej temperatury.

2.8.3. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy Tabela 34 Główne zagro żenia – obszar interwencji: gleby

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja

Zmiany klimatyczne mog ące powodowa ć Utrata walorów Realizacja programu Przesuszanie si ę Degradacja gleb oraz erozj ę gleb w wyniku przyrodniczych, brak małej retencji, gruntów, pogł ębiaj ące utrata ich zdolno ści wzrostu temperatury i mo żliwo ści prowadzenia utrzymywanie terenów ich erozj ę. produkcyjnych. zmniejszania si ę ilo ści gospodarki rolnej. zieleni urz ądzonej. opadów. Utrata gleb biologicznie czynnych i ich Zwi ększanie retencji przekształcanie na cele Zasklepianie gleb oraz Utrata naturalnych cech Zmniejszenie terenów gleb przez budownictwa i rozwoju ich przekształcenia środowiska glebowego powierzchni zielonych wprowadzanie obiektów infrastruktury małej retencji, transportowej

Tabela 35 Problemy – obszar interwencji gleby

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja

Zmniejszanie si ę powierzchni gruntów Zmniejszanie si ę użytkowanych rolniczo Utrata walorów Realizacja programu powierzchni Degradacja gleb oraz w zwi ązku z rozbudow ą przyrodniczych, brak małej retencji, biologicznie czynnej, utrata ich zdolno ści przemysłu i mo żliwo ści prowadzenia utrzymywanie terenów zmiany stosunków produkcyjnych. powstawaniem gospodarki rolnej. zieleni urz ądzonej. wodnych. zabudowy mieszkaniowej.

Tabela 36 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: gleby UWARUNKOWANIA LUB PODJ ĘTE ZADANIA, MAJ ĄCE NA CELU STAN AKTUALNY ZADANIA W PRZESZŁO ŚCI UTRZYMANIE DOBREGO STANU Uniemo żliwienie degradacji gleb na Sprawowanie nadzoru nad obszarowymi terenach obj ętych ochron ą. formami ochrony przyrody. Zwi ększanie powierzchni gmin obj ętych Utrzymywania terenów biologicznie miejscowymi planami zagospodarowania Prowadzenie dalszych prac planistycznych. czynnych. przestrzennego.

104

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

2.8.4. Analiza SWOT Gleby MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Lokalizacja zakładów maj ących wpływ na powierzchnie ziemi Znaczny udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni powiatu Brak bada ń jako ści gleb przez rolników Znaczne zakwaszenia gleb SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne Mo żliwo ść rozwoju rolnictwa ekologicznego i agroturystyki Zagro żenie zatruciem pszczół poprzez niewła ściwe stosowanie Ograniczenie u życia chemicznych środków ochrony ro ślin oraz środków ochrony ro ślin nawozów sztucznych. Zagro żenie susz ą hydrologiczn ą Zalesianie gleb o niskim potencjale rolnym. Brak środków finansowych na inwestycje zwi ązane z ochron ą Uprawa ro ślin energetycznych. powierzchni ziemi. Przeciwdziałanie zakwaszeniu gleb poprzez wapnowanie. Źródło: opracowanie własne

2.9. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów 2.9.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Zadania realizowane w ramach gospodarki odpadami, w tym zapobieganie powstawaniu odpadów przedstawiono w poni ższych rozdziałach.

2.9.2. Ocena stanu aktualnego 2.9.2.1. Gospodarowanie odpadami komunalnymi na terenie powiatu Na terenie powiatu rawickiego źródłami wytwarzanych odpadów s ą: • gospodarstwa domowe, w których powstaj ą tak że odpady wielkogabarytowe oraz niebezpieczne, • obiekty infrastruktury społecznej i komunalnej, • obszary ogrodów, parków, cmentarzy, targowisk, • ulice i place, • przedsi ębiorstwa i firmy prowadz ące działalno ść gospodarcz ą. Ilo ść wytwarzanych odpadów komunalnych, wska źnik ich nagromadzenia, jak równie ż ich struktura oraz skład s ą uzale żnione od ró żnych uwarunkowa ń lokalnych. Nale ży do nich: poziom rozwoju gospodarczego obszaru, zamo żno ść społecze ństwa, rodzaj zabudowy mieszkalnej, sposób gospodarowania zasobami, przyzwyczajenia w konsumpcji dóbr materialnych, a tak że cechy charakterologiczne mieszka ńców i ich podatno ść na edukacj ę ekologiczn ą. Najwi ększy wpływ na ilo ść i skład morfologiczny powstaj ących odpadów komunalnych w danej społeczno ści maj ą pojedyncze decyzje zapadaj ące w trakcie zakupów poszczególnych towarów i wyboru rodzaju opakowania. Do celów niniejszego opracowania wykorzystano dane pochodz ące z gmin powiatu rawickiego zamieszczone w rocznych sprawozdaniach oraz analizach z gospodarowania odpadami za lata 2017-2018. Ze wzgl ędu na przesuni ęcie terminów składania sprawozda ń z gospodarowania odpadami dla podmiotów gospodarczych do ko ńca wrze śnia 2020 r. nie otrzymano danych dotycz ących 2019 r. Od 01 lipca 2013 r. odbiór odpadów komunalnych w gminach powiatu rawickiego odbywa si ę na podstawie zapisów znowelizowanej Ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku. W oparciu o zapisy powy ższej ustawy Rady Gmin i Miast uchwaliły akty prawa miejscowego reguluj ące zasady utrzymania czysto ści i porz ądku jak i szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych. Podmiotem odbieraj ącym (a tym samym wykonawc ą usługi) jest wyłonione w trybie zamówienia publicznego przedsi ębiorstwo. Wykonawca realizuje zamówienie publiczne na rzecz gminy stosuj ąc zasady okre ślone w Regulaminie Utrzymania Czysto ści i Porz ądku oraz Szczegółowe zasady świadczenia usług odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i ich zagospodarowania. Regulamin okre śla rodzaje odbieranych odpadów, maksymalne ilo ści odpadów odbieranych, rodzaje pojemników na nieruchomo ściach oraz cz ęstotliwo ści odbieranych frakcji. W oparciu o ww. zapisy sporz ądzono Harmonogram Odbioru Odpadów Komunalnych precyzuj ący terminy odbioru poszczególnych odpadów z nieruchomo ści. Cz ęś ci ą integraln ą ww. systemu jest funkcjonowanie Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. Obecnie na terenie gmin z terenu powiatu rawickiego funkcjonuj ą instalacje systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym: 105

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

• stacja przeładunkowa odpadów komunalnych w Rawiczu, • 3 PSZOK-i: w Jutrosinie, Rawiczu i Bojanowie. W roku 2019 roku na terenie powiatu rawickiego nie było czynnych składowisk odpadów. W miejscowo ściach: Sobiałkowo (gmina Miejska Górka), Sowiny (gmina Bojanowo), Nad Stawem (gmina Jutrosin), Rawicz-Sarnowa (gmina Rawicz) znajduj ą si ę cztery nieeksploatowane składowiska odpadów.

Tabela 37 Wykaz zamkni ętych składowisk odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne na terenie powiatu rawickiego

Powierzchnia Data zaprzestania całkowita Data Lp. Gmina Miejscowo ść przyjmowania odpadów / data Rekultywacja składowiska uruchomienia decyzji na zamkni ęcie /ha/

1. Bojanowo Sowiny 4,6 1987 2009/2009 zako ńczona

2. Jutrosin Nad Stawem 2,1 2001 2010/2010 w trakcie

Miejska 3. Sobiałkowo 1,6 1988 2000 * zako ńczona Górka

4. Rawicz Rawicz-Sarnowa 4,5 1999 2007/2007 zako ńczona

* data decyzji dotycz ącej rekultywacji składowiska z 10.10.2000 r. Źródło: WIO Ś Pozna ń

2.9.2.1. Ilo ści odebranych odpadów komunalnych na terenie powiatu Zgodnie z posiadanymi danymi wynikaj ącymi ze zło żonych deklaracji obliczono procent liczby mieszka ńców w nich uj ętych w stosunku do liczby mieszka ńców danej gminy wg danych GUS. Według stanu na dzień 31.12.2018 r. liczba mieszka ńców w powiecie rawickim obj ęta systemem gospodarki odpadami wynosiła 53 825 (89%).

2018 2017

8 388 9 000 9 000 8 325 8 000 8 000

7 000 7 000 6 000 6 000 5 000 5 000 4 000 4 000 3 000 2 317 3 000 2 385 1 990 1 945 1 580 1 357 1 523 2 000 1 165 2 000 1 025 1 209 1 000 256 243 179 354 1 000 221 218 289 144 0 0 gmina gmina gmina gmina gmina gmina gmina gmina gmina gmina Rawicz Bojanowo Jutrosin Pakosław Miejska Rawicz Bojanowo Jutrosin Pakosław Miejska Górka Górka

Odpady Zmieszane Odpady Selektywne Odpady Zmieszane Odpady Selektywne [Mg] [Mg] [Mg] [Mg]

Rysunek 36 Ilo ść zmieszanych i selektywnie zebranych odpadów komunalnych w gminach powiatu rawickiego w latach 2017- 2018 (Mg) Źródło: opracowanie własne na podstawie Analizy stanu gospodarki odpadami za lata 2017-2018, KZGRL

Łącznie z terenu gmin powiatu rawickiego zebrano 15 387 Mg w 2017 r. zmieszanych odpadów komunalnych, a w 2018 r. – 15 632 Mg. Średnia ilo ść odpadów na mieszka ńca, odebranych z terenu gmin nale żących powiatu rawickiego wyniosła w 2017 r. 386 kg, w 2018 r. 393 kg na osob ę. W stosunku do danych WPGO dla województwa wielkopolskiego (245,5 kg na mieszka ńca) wskazuje, że dane te s ą powy żej średniej. Zorganizowanym systemem zbierania odpadów komunalnych obj ętych było 13314 budynków w 2018 r. i 13092 w 2017 r.

106

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Oprócz systemu zbierania zmieszanych odpadów komunalnych na terenie powiatu istnieje system selektywnego zbierania odpadów. Selektywnie zbierane s ą odpady opakowaniowe: papier i tektura, szkło, tworzywa sztuczne, odpady ulegaj ące biodegradacji, odpady niebezpieczne, baterie i akumulatory, zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny.

6000 5275 5420

5000

4000

3000 2519 2493 2347 2369

2000 1776 1796 1201 1210 1000

0 gmina Rawicz gmina Bojanowo gmina Jutrosin gmina Pakosław gmina Miejska Górka

2017 2018

Rysunek 37 Liczba deklaracji w gminach powiatu rawickiego w latach 2017-2018 Źródło: opracowanie własne na podstawie Analizy stanu gospodarki odpadami za lata 2017-2018, KZGRL

Oprócz systemu zbierania zmieszanych odpadów komunalnych na terenie powiatu istnieje system selektywnego zbierania odpadów. Selektywnie zbierane s ą odpady opakowaniowe: papier i tektura, szkło, tworzywa sztuczne, odpady ulegaj ące biodegradacji, odpady niebezpieczne, baterie i akumulatory, zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, odpady wielkogabarytowe. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie poziomów ograniczenia składowania masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji (Dz. U. z 2017 r. poz. 2412), okre śla poziome ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Poziom, który musiał zosta ć osi ągni ęty w roku 2018 wynosi PR=45%. Je żeli osi ągni ęty w roku rozliczeniowym poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania jest równy b ądź mniejszy (TR = PR lub TR

107

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 gospodarki odpadami, w tym: 8 decyzji na przetwarzanie odpadów w procesach odzysku, 10 decyzji pozwolenia na wytwarzanie odpadów w zwi ązku z eksploatacj ą instalacji, 6 decyzji zezwole ń na zbieranie odpadów.

2.9.2.2. Wyroby zawieraj ące azbest na terenie powiatu Na terenie powiatu rawickiego zinwentaryzowano 39 325,83 Mg odpadów zawieraj ących azbest, w tym 38 175,13 Mg nale żą ce do osób fizycznych oraz 1 150,7 Mg nale żą ce do osób prawnych (stan na 31.12.2019 r.). 4 W poszczególnych gminach ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest przedstawiono na poni ższym wykresie i tabeli.

1 600

1 393 1 355 1 400

1 200 980 1 000 950

813 793 774 800 637 600

400

200 1 1 0 Bojanowo Jutrosin Miejska Górka Pakosław Rawicz

zinwentaryzowane pozostałe do unieszkodliwienia

Rysunek 38 Ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gmin powiatu rawickiego (Mg) Źródło: dane z gmin oraz www.bazaazbestowa.gov.pl, stan na 31.12.2019 r.

Tabela 38 Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest w gminach powiatu rawickiego (Mg) pozostałe do Gmina zinwentaryzowane unieszkodliwione unieszkodliwienia Bojanowo 2198 234 1964 Jutrosin 2508 106 2402 Miejska Górka 1509 205 1304 Pakosław 4156 204 3952 Rawicz 1011 290 721 Powiat rawicki 11 381 1 039 10 342 Źródło: dane z gmin oraz www.bazaazbestowa.gov.pl, stan na 31.12.2019 r.

Powiat Rawicki stworzył zasady dotycz ące finansowania działa ń podejmowanych przez prywatnych wła ścicieli budynków w zakresie usuwania materiałów azbestowych, co zwi ększa stopie ń ich usuni ęcia. Praktycznie co roku pozyskiwano fundusze na demonta ż i unieszkodliwienie wyrobów azbestowych.

4 www.bazaazbestowa.gov.pl 108

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Program usuwania azbestu i wyrobów azbestowych zawieraj ących azbest dla Powiatu Rawickiego” został przyj ęty przez Zarz ąd Powiatu Rawickiego Uchwał ą Nr 106/529/2006 z dnia 19 pa ździernika 2006 r. Program realizowano poprzez wykonanie Uchwały Nr 126/839/18 Zarz ądu Powiatu Rawickiego z dnia 16 marca 2018 r. w sprawie okre ślenia regulaminu wykonania i finansowania przedsi ęwzi ęcia pn. „Likwidacja wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest na terenie powiatu rawickiego w 2018 r.”. Zadanie zostało wykonane zgodnie z Umow ą Nr 198/2018 zawart ą w dniu 27 lipca 2018 r. oraz Umow ą dotacji Nr 490//U/400/126/2018 z dnia 15 pa ździernika 2018 r., w ramach zało żonego bud żetu (dotacja z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu 116 783,10 zł; środki bud żetu Powiatu Rawickiego 17 330,62 zł). Uzyskano zło żony efekt ekologiczny w postaci unieszkodliwienia 389,277 Mg odpadów azbestowych. Zadaniem obj ęto 157 wnioskodawców.

2.9.3. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy

Tabela 39 Główne zagro żenia – obszar interwencji: gospodarka odpadami

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja

Niedotrzymanie wymaganych prawem poziomów odzysku i Obj ęcie wszystkich recyklingu wybranych Składowanie nadmiernej Ponadnormatywne mieszka ńców systemem Negatywny wpływ na frakcji odpadów ilo ści odpadów – st ęż enia substancji selektywnego zbierania człowieka, środowisko i komunalnych, zanieczyszczenie gleb, niebezpiecznych w odpadów i prowadzenie krajobraz. wynikaj ące z wód i powietrza. wodzie i glebie. stałych działa ń niewystarczaj ącej edukacyjnych. edukacji mieszka ńców (segregacja u źródła).

Tabela 40 Problemy – obszar interwencji gospodarka odpadami

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja

Ponadnormatywne Wyst ępowanie dzikich Negatywny wpływ na Lokalizowanie dzikich Zanieczyszczenie gleb, st ęż enia substancji wysypisk odpadów na człowieka i na wysypisk i ich wód i powietrza. szkodliwych w terenie powiatu. środowisko. likwidacja. środowisku.

Tabela 41 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: gospodarka odpadami UWARUNKOWANIA LUB PODJ ĘTE ZADANIA, MAJ ĄCE NA CELU STAN AKTUALNY ZADANIA W PRZESZŁO ŚCI UTRZYMANIE DOBREGO STANU Budowa punktów selektywnego zbierania Istnienie PSZOK-ów na terenie gmin Utrzymanie dobrego stanu technicznego odpadów komunalnych. powiatu rawickiego. istniej ących PSZOK-ów. Około 75 % wła ścicieli nieruchomo ści w Istnienie na terenie powiatu selektywnego Dalszy rozwój selektywnego zbierania powiecie zbiera odpady komunalne w systemu zbierania odpadów. odpadów komunalnych. sposób selektywny. Dalsza realizacja Programów usuwania Realizacja Programów usuwania azbestu na Unieszkodliwienie 1039 Mg wyrobów azbestu z mo żliwo ści ą skorzystania ze terenie gmin powiatu zawieraj ących azbest środków WFO ŚiGW w Poznaniu

2.9.4. Analiza SWOT Gospodarka odpadami

MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne

Dokonywanie corocznej analizy gospodarki odpadami komunalnymi Znaczny wzrost cen na instalacjach zagospodarowania odadów Wi ększo ść mieszka ńców gospodaruj ą odpadami zgodnie z Problem porzucania odpadów z gospodarstw domowych przepisami

109

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Aktualna baza zawieraj ące informacje o wyrobach azbestowych Dofinansowanie usuwania azbestu przez Powiat

SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne

Uszczelnienie systemu gospodarki odpadami Wzrost wytwarzanych odpadów komunalnych

Źródło: opracowanie własne

2.10. Zasoby przyrodnicze 2.10.1. Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cel długoterminowy zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony środowiska ZP. I. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej oraz krajobrazowej ZP. II. Prowadzenie trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej ZP. III. Zwi ększanie lesisto ści Działania Podj ęte działania w latach 2017-2019 Wska źnik realizacji działa ń

ZP.1.1. Ustanawianie planów RDO Ś Pozna ń ochrony i zada ń ochronnych dla rezerwatów przyrody; Zadanie realizowane jest przez Regionaln ą Dyrekcj ę Ochrony Przyrody Realizacja działa ń w Poznaniu zgodnie z obowi ązuj ącą ustaw ą o ochronie przyrody. W - ochronnych wynikaj ących z latach 2017-2019 nie ustanawiano planów ochrony i zada ń ochronnych ustanowionych planów dla rezerwatów przyrody oraz nie realizowano działań ochronnych ochrony i zada ń ochronnych wynikaj ących z ustanowionych planów ochrony i zada ń ochronnych dla dla rezerwatów przyrody rezerwatów przyrody. Nadle śnictwo Krotoszyn W latach 2017-2019 Nadle śnictwo w ramach zada ń w zakresu hodowli i ochrony lasu wykonywało nast ępuj ące prace: − odnowienia powierzchni zr ębowych – 47,39 ha, − piel ęgnacja upraw – 269,24 ha, − ochrona lasu przed zwierzyn ą i gryzoniami (w tym grodzenie upraw, zabezpieczanie upraw repelentami oraz zwalczanie gryzoni) – 122,61 ha. Nadle śnictwo Piaski W latach obj ętych sprawozdaniem w ramach zada ń zwi ązanych z ZP.1.2. Działania ochrony ochron ą lasu wykonano nast ępuj ące prace: czynnej w wybranych − monitoring miernikowców, szkodników wtórnych w rezerwatach przyrody na drzewostanach li ściastych oraz monitoring szkodników - terenie RDLP w Poznaniu w wtórnych w drzewostanach iglastych, powiecie rawickim − ochrona przed szkodami wyrz ądzanymi przez zwierzyn ę – grodzenie upraw, konserwacja grodze ń, wykładanie drzew zgryzowych, ochrona chemiczna przed zgryzaniem, ochrona mechaniczna przed spałowaniem; koszt: 743 300,00 zł, − ochrona przed owadami; koszt: 12 130,00 zł, − ochrona przed grzybami; koszt: 10 400,00 zł, − ochrona przeciwpo żarowa – monitorowanie oraz ograniczanie zagro żenia po żarowego w lasach poprzez PAD, dostrzegalnia; koszt: 100 000,00 zł, − ochrona przyrody – sprz ątanie terenów le śnych; koszt: 76 300,00 zł, dokarmianie ptaków, konserwacja budek lęgowych; koszt: 8 400,00 zł. RDO Ś w Poznaniu ZP.1.3. Monitoring obszarów chronionych obj ętych Zadanie realizowane jest przez Regionaln ą Dyrekcj ę Ochrony - działaniami ochrony czynnej Środowiska w Poznaniu na bie żą co w trakcie opiniowania i uzgadniania działa ń ochronnych. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska opracował: − system teleinformatyczny na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2018 r., poz.142). Zgodnie z art. 113 ust. 4 tej że ustawy organ, ZP.1.4. Opracowanie baz który utworzył lub ustanowił form ę ochrony przyrody (..) centralny rejestr form danych informacji przesyła Generalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska, w ochrony przyrody, o zasobach przyrodniczych terminie 30 dni od dnia jej utworzenia lub ustanowienia, portal mapowy Geoserwis kopi ę aktu o utworzeniu lub ustanowieniu danej formy ochrony (...) a tak że, w tym samym terminie, dokonuje wpisu tych informacji do centralnego rejestru form ochrony przyrody. 110

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

− pod adresem geoserwis.gdos.gov.pl interaktywny portal mapowy, który jest integraln ą cz ęś ci ą centralnego rejestru form ochrony przyrody. Prezentowane s ą tam lokalizacje i przebiegi granic wszystkich form ochrony przyrody obowiązuj ących w Polsce na tle ró żnorakich materiałów kartograficznych takich jak mapy topograficzne, zobrazowania lotnicze i satelitarne, granice administracyjne czy granice odniesienia działek rolnych. RDO Ś w Poznaniu Zadanie realizowane jest przez Regionaln ą Dyrekcj ę Ochrony Przyrody w Poznaniu zgodnie z Rozporz ądzeniem Parlamentu Europejskiego i ZP.1.6. Identyfikacja miejsc Rady (UE) nr 1143/2014 z 22 pa ździernika 2014 r. w sprawie działa ń wyst ępowania zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i 1 ognisko barszczu oraz eliminacja gatunków rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych. Sosnowskiego inwazyjnych Gmina Jutrosin W roku 2017 w gminie Jutrosin pojawiło si ę ognisko barszczu Sosnowskiego. Powiat Rawicki W ramach realizacji zadania Powiat Rawicki w 2017 r. dokonał zakupu 600 szt. piskl ąt kuropatwy polnej na kwot ę 6 000,00 zł w celu zasiedlenia odchowanych osobników w obwodach łowieckich na terenie ZP.2.3. Zachowanie powiatu rawickiego w ramach odbudowy populacji zwierzyny drobnej. ró żnorodno ści biologicznej Gmina Rawicz na terenach wiejskich W ramach realizacji zadania w 2018 roku korzystaj ąc z dofinansowania z wykorzystaniem pakietów z Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 gmina - w ramach programów rolno- zrealizowała nast ępuj ące inwestycje: środowiskowo- − odnowa zasobów i kształtowanie krajobrazu wiejskiego w klimatycznych miejscowo ściach: Łaszczyn, Sarnówka i Żoł ędnica; koszt: 202 698,51 zł, − odnowa zasobów i kształtowanie krajobrazu wiejskiego w miejscowo ściach: Izbice, Sierakowo i Szymanowo; koszt: 436 275,96 zł ZP.2.4. Zachowanie siedlisk i gatunków na terenach Nadle śnictwo Piaski podmokłych, w dolinach W okresie obj ętych sprawozdaniem nadle śnictwo realizowało zadanie - rzecznych i na terenach poprzez pozostawianie śródle śnych bagien bez żadnej ingerencji zmeliorowanych w stanie człowieka. Pozwala to na zachowanie naturalnej bioró żnorodno ści. niepogorszonym ZP.2.5. Zachowanie Powiat Rawicki zadrzewie ń i zakrzewie ń W ramach realizacji zadania Powiat Rawicki dokonał nasadzenia śródpolnych zast ępczego 197 szt. drzew gatunku sosna zwyczajna, świerk pospolity, lipa drobnolistna oraz brzoza brodawkowata na podstawie decyzji IR.6131.208.2016.DD Burmistrza Gminy Rawicz z dnia 01.02.2017 r. za ł ączn ą kwot ę 4 728,00 zł. Brak jest danych dotycz ących realizacji zadania w latach 2018- 2019. Gmina Pakosław W ramach realizacji zadania: − w 2017 roku na zakup sadzonej sosny, brzozy i olchy oraz zakup etyliny i oleju do piły w celu ścinki drzew na terenie sołectwa Pakosław wydatkowano 1 073,49 zł, − w 2018 roku nad zalewem „Pakosław” posadzono 180 szt. drzew miododajnych, 500 szt. drzew li ściastych i iglastych, ZP.2.1. Urz ądzanie, − w 2019 roku wykonano zr ąb lasu w Pakosławiu, sprz ątano utrzymanie i ochrona po zr ębie oraz zakupiono sadzonki sosny zwyczajnej i 705 nasadze ń terenów zieleni znajduj ących brzozy, a tak że zapłacono za sadzenie lasu w Pakosławiu; si ę na terenie powiatu, w tym koszt: 16 499,20 zł. zakup materiałów tj. Gmina Miejska Górka sadzonki ro ślin, nawozów itp.) W roku 2018 gmina z ramach realizacji inwestycji „Poprawa walorów krajobrazowych oraz małej retencji na wybranych terenach wiejskich w gminie Miejska Górka” wykonała nasadze ń przydro żnych przy trzech drogach polnych na terenie gminy Miejska Górka; koszt: 21 780,00 zł. Dodatkowo w 2018 roku gmina zakupiła sadzonki drzew miododajnych za kwot ę 24 000,00 zł. W roku 2019 na terenie gminy posadzono 52 szt. lipy drobnolistnej oraz 150 szt. żywotników (tuja). Gmina Rawicz W roku 2018 w ramach realizacji zadania gmina zrealizowała nast ępuj ące działania:

111

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

− zadrzewienia śródpolne i przydro żne przy drogach Gminy Rawicz - etap II; koszt: 13 524,00 zł, − zakup sadzonek drzew miododajnych; koszt: 19 265,00 zł. W roku 2019 realizowano inwestycje: − wykonanie zadrzewie ń na ście żce rowerowej z Rawicza do Sarnowy, − wykonanie zadrzewie ń śródpolnych i przydro żnych: Wydawy, Masłowo. Uzupełnienie wykonanych nasadze ń w Izbicach, Konarzewie, Słupi Kapitulnej i Szymanowie w miejsce uschni ętych drzew, − zakup sadzonek drzew miododajnych; koszt: 19 958,40 zł. Gmina Jutrosin W ramach realizacji zadania w 2019 roku gmina korzystała z programu nasadze ń drzew miododajnych. W ramach tego programu posadzone zostało 100 drzew gatunku lipa drobnolistna na odcinku drogi w obr ębie Pawłowa. Dodatkowo w 2019 roku w Jutrosinie posadzono 26 drzew z gatunku lipa drobnolistna, w tym 12 szt. przy rondzie i 14 szt. przy ul. A. Mickiewicza. Ponadto, skwery na terenie miasta uporz ądkowano i obsadzono kwiatami i lawend ą. Przeprowadzano równie ż zabiegi piel ęgnacyjne, polegaj ące na przyci ęciu gał ęzi drzew w Jutrosinie oraz gał ęzi drzew rosn ących pasie dróg gminnych. ZP.3.1. Wspieranie i rozwój Zadanie to realizowane jest zgodnie z wymogami prawa m.in. przez bada ń z zakresu ochrony Wojewod ę Wielkopolskiego oraz Regionaln ą Dyrekcj ę Ochrony - przyrody oraz ekologii Środowiska w Poznaniu. krajobrazu

ZP.3.2. Wdra żanie zało żeń Nadle śnictwo Piaski udost ępniania turystycznego Nadle śnictwo Piaski w celu realizacji zadania zmodernizowało parking obszarów cennych le śny w le śnictwie Krasnolipki. Stworzenie miejsc postojowych przyrodniczo zmniejszyło ryzyko wje żdżania samochodów do lasu. Parking został te ż oraz z uwzgl ędnieniem wyposa żony w kosze na odpady, tak, aby nie dostawały si ę one do lasu. - pojemno ści turystycznej tych Gmina Pakosław obszarów wraz z tworzeniem W ramach realizacji zadania gmina w 2017 roku zleciła opracowanie obiektów infrastruktury projektu zagospodarowania terenu wokół zbiornika retencyjnego na turystycznej rzece Orli w Pakosławiu na cele rekreacyjne; koszt: 29 520,00 zł. ZP.3.3. Wsparcie zaplecza Nadle śnictwo Krotoszyn dydaktycznego Z edukacji le śnej podczas zaj ęć prowadzonych w sali edukacyjnej przy oraz infrastruktury słu żą cej Szkółce Le śnej w Kuklinowie oraz zaj ęć terenowych prowadzonych edukacji ekologicznej przez Słu żbę Le śną w latach 2017- 2019 korzystały szkoły i przedszkola oraz ochronie walorów zlokalizowane na terenie powiatu rawickiego. przyrodniczych Nadle śnictwo Piaski ZP.3.4. Prowadzenie działa ń W latach obj ętych sprawozdaniem działania edukacyjne prowadzone - o charakterze edukacyjnym i były przez pracowników Nadle śnictwa Piaski. Na zaj ęciach poruszane informacyjnym w zakresie były tematy zwi ązane z ochron ą przyrody oraz prowadzon ą przez ochrony przyrody le śników zrównowa żon ą gospodark ą le śną. Koszt: 4 000,00 zł. Szkoły ZP.5.2. Działania edukacyjne Zadanie realizowane jest przez szkoły średnie powiatu rawickiego na na temat znaczenia i roli zaj ęciach m.in. biologii, chemii, geografii i zaj ęciach zawodowych oraz lasów przez Nadle śnictwo Piaski na spotkaniach z mieszka ńcami. Nadle śnictwo Piaski ZP.4.3. Realizacja działa ń zwi ększaj ących retencj ę Nadle śnictwo Piaski realizuje zadanie poprzez pozostawianie - na obszarach le śnych śródle śnych bagien bez żadnej ingerencji człowieka. Pozwala to na zachowanie wła ściwej retencji mikrosiedlisk.

ZP.4.5.Monitoring lasów Nadle śnictwa oraz badania reakcji - drzewostanów na zmiany Nadle śnictwa prowadz ą ci ągły monitoring lasów w odniesieniu do klimatyczne drewna posuszowego we wszystkich drzewostanach. ZP.4.6. Utrzymanie le śnych Zadanie zostało opisane w punkcie ZP.3.2. Wdra żanie zało żeń kompleksów promocyjnych udost ępniania turystycznego obszarów cennych przyrodniczo oraz z wdra żaj ących proekologiczne - uwzgl ędnieniem pojemno ści turystycznej tych obszarów wraz z zasady gospodarowania tworzeniem obiektów infrastruktury turystycznej. w lasach Powiat Rawicki ZP.4.8. Kontynuowanie zalesie ń gruntów rolnych W ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 – 1,74 ha zalesie ń poprzez dotowanie zakupu działanie 221 „Zalesianie gruntów rolnych” wiosn ą 2013 r. na terenie sadzonek powiatu rawickiego dokonano zalesie ń na powierzchni 1,74 ha - w 2017 r. wykonano oceny udatno ści ww. upraw i przekwalifiko wano z urz ędu

112

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

zalesione grunty rolne na grunty le śne zgodnie z art. 14 ust. 7 ustawy o lasach. Nadle śnictwo Piaski W latach obj ętych sprawozdaniem w ramach realizacji zadania ZP.5.1. Utrzymanie wykonano nast ępuj ące prace: oraz rozwój infrastruktury − edukacyjnej i turystycznej w 2017 roku na terenie Le śnictwa wybudowano na terenach le śnych miejsce postoju wraz z terem utwardzonym, ławkami, tablicami oraz ogrodzeniem; koszt: 76 664,15 zł, − w 2019 roku na terenie Le śnictwa D ębno wybudowano - miejsce postoju wraz z terenem utwardzonym, stołami i ławkami, koszami na śmieci, wygrodzeniem drewnianym. ZP.5.3. Ograniczenie presji Koszt: 114 390,00 zł, turystyki na obszarach − w 2019 roku sporz ądzono/ zaktualizowano dokumentacj ę leśnych projektow ą i kosztorysow ą dla zadania: budowa dojazdu po żarowego nr 44 w Le śnictwie D ębno; koszt: 29 396,14 zł. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Rawiczu, Gmin powiatu oraz instytucji działaj ących w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska na obszarze powiatu rawickiego, 2020 r.

2.10.2. Ocena stanu aktualnego 2.10.2.1. Ochrona przyrody i krajobrazu Na terenie powiatu rawickiego 953,73 ha tj. około 2% jego powierzchni obj ęte jest ochron ą prawn ą zgodnie z ustaw ą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r., poz. 55 ze zm.). Znajduj ą si ę tutaj: 1 rezerwat przyrody, 1 obszar chronionego krajobrazu oraz 53 pomniki przyrody.

Tabela 42 Obszary chronione na terenie powiatu rawickiego Pow. w gran. L.P. Nazwa obszaru Gmina Opis/Cel ochrony powiatu [ha]

Rezerwat przyrody

Celem ochrony przyrody w rezerwacie jest zachowanie ekosystemu lasu mieszanego z pomnikowymi okazami d ębów i stanowiskiem kozioroga dębosza Cerambyx cerdo. Obowi ązuj ącym aktem prawnym jest 1 Dębno 8,03 Rawicz Zarz ądzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu z dnia 8 wrze śnia 2017 r. zmieniaj ące zarz ądzenie w sprawie rezerwatu przyrody "D ębno". Obszar chronionego krajobrazu OChK został powołany w drodze rozporz ądzenia nr 82/92 Wojewody Leszczy ńskiego z dnia 1 sierpnia 1992 r. w sprawie wyznaczenia OChK „Krzywi ńsko obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa – Osiecki wraz z leszczy ńskiego. Niewielki fragment tego obszaru zajmuje północno- zadrzewieniami gen. zachodni ą cz ęść gminy Bojanowo o pow. 927,2 ha (7,5% powierzchni 1 Dezyderego 945,70 Bojanowo gminy i około 1,7% powierzchni powiatu). Chłapowskiego i kompleksem le śnym Obszar wyznaczono w celu zachowania i ochrony obszarów o cechach Osieczna – Góra” środowiska zbli żonego do naturalnego oraz zapewnienia społecze ństwu niezb ędnych warunków do wypoczynku i korzystania z walorów krajobrazowych dla turystyki. Źródło: Centralny rejestr form ochrony przyrody, www.crfop.gdos.gov.pl, 2020

113

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Rysunek 39 Lokalizacja rezerwatu przyrody D ębno Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/

Rysunek 40 Lokalizacja OChK „Krzywi ńsko – Osiecki wraz z zadrzewieniami gen. Dezyderego Chłapowskiego i kompleksem le śnym Osieczna – Góra” Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/

Pomniki przyrody. Poni żej w tabeli zestawiono poszczególne pomniki przyrody o żywionej na terenie powiatu rawickiego.

114

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 43 Liczbowe zestawienie pomników przyrody na terenie powiatu rawickiego Pomniki przyrody o żywionej Lp. Gmina Pojedyncze drzewa Grupy drzew Aleje 1 Bojanowo 2 3 2 2 Jutrosin 1 3 Miejska Górka 5 4 Pakosław 12 1 1 5 Rawicz 2 1 Razem 45 5 3 Źródło: Centralny rejestr form ochrony przyrody, www.crfop.gdos.gov.pl, 2020

W granicach powiatu obj ęto ochron ą prawn ą 53 pomniki przyrody. Ochron ą w postaci pomników przyrody obj ęto okazałe pojedyncze drzewa oraz grupy i aleje drzew. S ą to najcz ęś ciej: lipy, d ęby szypułkowe i platanowce. Najwi ęcej pomników przyrody znajduje si ę w gminie Rawicz, najmniej w gminie Jutrosin.

2.10.2.2. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów Lasy spełniaj ą wielorakie funkcje, wynikaj ące z potencjału biotycznego ekosystemów le śnych i preferencji społecznych. S ą to funkcje ekologiczne (ochronne), gospodarcze (produkcyjne) i społeczne (socjalne). Funkcje lasu maj ą charakter współzale żny, a płyn ące z u żytkowania lasów korzy ści dla społecze ństwa są wielko ściami nieograniczonymi. Lesisto ść powiatu wynosi 14,9 % i jest du żo ni ższa od lesisto ści województwa wielkopolskiego (25,6%). Najwy ższ ą lesisto ść posiadaj ą gminy Pakosław (21,8%) i Bojanowo (19,1%), za ś najni ższ ą (3,4%) gmina Miejska Górka – jest to jedna z najni ższych w województwie. Powierzchnia lasów ogółem na terenie powiatu rawickiego na dzie ń 31.12.2019 r. wynosiła 8 448,08 ha. Pod wzgl ędem form własno ści w charakteryzowanej powierzchni gruntów le śnych wyró żniamy grunty le śne publiczne ogółem o powierzchni 7 593,55 ha oraz grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa o powierzchni 7 403,09 ha, grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych o ł ącznej wielko ści 7 345,78 ha oraz prywatne grunty le śne 854,53 ha.

Rysunek 41 Obszary le śne na terenie powiatu rawickiego Źródło: www.lasy.gov.pl

115

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wi ększe kompleksy le śne wyst ępuj ą na pograniczu z woj. dolno śląskim, a wi ęc w rejonie D ąbrówki i Zał ęcza, Białego Kału oraz Zaborowa i Janowa. W drzewostanie przewa ża sosna, pozostały skład drzewostanu to d ąb, olsza, brzoza, jesion, akacja, topola, świerk. Je śli chodzi o typy siedliskowe to wi ększo ść stanowi las mieszany świe ży i bór mieszany świe ży. Znacznie mniejsze powierzchnie przypadaj ą na las świe ży i bór świe ży. Tereny o płytkim zaleganiu wód gruntowych porastaj ą lasy i bory wilgotne oraz niewielkie fragmenty olsu i olsu jesionowego. Mniejszym kompleksom le śnym koncentruj ącym si ę w rozległych obni żeniach dolinnych towarzysz ą ekosystemy ł ąkowe oraz skupiska drzew i krzewów. Odr ębn ą grupę stanowi ziele ń urz ądzona: parki wiejskie, ziele ń cmentarna, a tak że sady i ogródki działkowe. Drogom towarzysz ą cz ęsto ci ągi zadrzewie ń. Lasy pa ństwowe na terenie powiatu pozostaj ą w administracji czterech nadle śnictw: Góra Śląska (775,56 ha na terenie powiatu), Karczma Borowa (184,5 ha na terenie powiatu - zachodnia cz ęść gm. Bojanowo), Piaski (4 765 ha na terenie powiatu - w cało ści gminy: Miejska Górka, Rawicz i Pakosław; w cz ęś ci gminy: Bojanowo i Jutrosin) oraz Krotoszyn (1394,78 ha na terenie powiatu - gm. Jutrosin). Gospodarka le śna w lasach pa ństwowych prowadzona jest w oparciu o plany urz ądzenia lasu, których elementem s ą programy ochrony przyrody. Lasy stanowi ące własno ść osób fizycznych i prawnych (bez Skarbu Pa ństwa) na terenie powiatu rawickiego zajmuj ą 848 ha, z czego 807,25 ha pokryte jest ro ślinno ści ą le śną. Aktualnie obowi ązuj ącymi uproszczonymi planami urz ądzenia lasów obj ęte jest 796,28 ha. Nadle śnictwo Krotoszyn Nadle śnictwo Krotoszyn gospodaruje w granicach powiatu rawickiego 1 394,78 ha lasów. W latach 2016-2018 Nadle śnictwo w ramach zada ń w zakresu hodowli i ochrony lasu wykonywało nast ępuj ące prace: • odnowienia powierzchni zr ębowych – 47,39 ha, • piel ęgnacja upraw – 269,24 ha, • ochrona lasu przed zwierzyn ą i gryzoniami (w tym grodzenie upraw, zabezpieczanie upraw repelentami oraz zwalczanie gryzoni) – 122,61 ha. Z edukacji le śnej podczas zaj ęć prowadzonych w sali edukacyjnej przy Szkółce Le śnej w Kuklinowie oraz zaj ęć terenowych prowadzonych przez Słu żbę Le śną w latach 2017- 2019 korzystały szkoły i przedszkola zlokalizowane na terenie powiatu rawickiego. Nadle śnictwo Piaski Nadle śnictwo Piaski gospodaruje w granicach powiatu rawickiego 4 765 ha lasów. W latach 2017-2019 Nadle śnictwo Piaski wykonywało podstawowe zadania z gospodarki le śnej, tj.: • monitoring miernikowców, szkodników wtórnych w drzewostanach li ściastych oraz monitoring szkodników wtórnych w drzewostanach iglastych, • ochrona przed szkodami wyrz ądzanymi przez zwierzyn ę – grodzenie upraw, konserwacja grodze ń, wykładanie drzew zgryzowych, ochrona chemiczna przed zgryzaniem, ochrona mechaniczna przed spałowaniem, • ochrona przed owadami, • ochrona przed grzybami, • ochrona przeciwpo żarowa – monitorowanie oraz ograniczanie zagro żenia po żarowego w lasach poprzez PAD, dostrzegalnia, • ochrona przyrody – sprz ątanie terenów le śnych, dokarmianie ptaków, konserwacja budek l ęgowych. W latach 2017-2019 działania edukacyjne prowadzone były przez pracowników Nadle śnictwa Piaski. Na zaj ęciach poruszane były tematy zwi ązane z ochron ą przyrody oraz prowadzon ą przez le śników zrównowa żon ą gospodark ą le śną.

2.10.3. Wpływ zmian klimatu na przyrod ę i le śnictwo, wra żliwo ść i adaptacja do zmian Oddziaływania zwi ązane z prognozowanymi zmianami klimatu b ędą z ró żnym nat ęż eniem wzmacniane wskutek działalno ści człowieka, zarówno poprzez podejmowanie aktywno ści gospodarczej (wydobycie kopalin, kierunkowa gospodarka le śna i hodowla zwierz ąt, rolnictwo), jak i jej zaniechania (porzucanie ł ąk i muraw, zanik tradycyjnych form wykorzystania terenu). Oddziaływania te s ą wielokierunkowe i mog ą znacznie wzmocni ć niekorzystne oddziaływanie prognozowanych zmian warunków klimatycznych. Uwarunkowania ochrony bioró żnorodno ści utrudniaj ące adaptacj ę do zmian klimatu to m.in.: mała skuteczno ść systemów ochrony przyrody, w tym tak że obszarów Natura 2000, zwi ązana z brakiem systemowej integracji krajowych form z sieci ą Natura 2000, nieadekwatnym finansowaniem systemu ochrony przyrody, niewystarczaj ącym zapleczem administracyjnym, eksperckim i naukowym, brakiem skutecznych systemów wdro żeniowych – planów ochrony/zdolno ści wdro żeniowych, brakiem instrumentów prawnych umo żliwiaj ących egzekwowanie realizacji zapisów planu ochrony i in. 116

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

W perspektywie długookresowej istotne b ędzie prowadzenie pogł ębionych bada ń w zakresie ró żnorodno ści biologicznej. Nale ży przede wszystkim dokona ć inwentaryzacji oraz stworzy ć spójny system informacji o zasobach gatunków i siedlisk przyrodniczych kraju wraz z wycen ą warto ści środowiska przyrodniczego. Badania powinny by ć ukierunkowane na obserwacje wpływu zmian klimatu na bioró żnorodno ść i aktualizowanie strategii reagowania. Jednym z czynników silnie ró żnicuj ących wyst ępowanie lasów w Polsce, obok warunków geologicznych są warunki klimatyczne, z którymi wi ąż e si ę optimum ekologiczne poszczególnych gatunków. Nale ży więc oczekiwa ć, że w wyniku zmian klimatycznych istotnym zmianom ulegn ą składy gatunkowe i typy lasów. Optima ekologiczne gatunków drzewiastych mog ą zosta ć przesuni ęte na północny-wschód, a granica lasów w górach mo że si ę podnosi ć. Wymagania glebowe gatunków drzew mog ą stanowi ć barier ę w dopasowaniu na tych obszarach składów gatunkowych do zmian średniej temperatury i wielko ści opadów.

2.10.1. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy

Tabela 44 Główne zagro żenia – obszar interwencji: zasoby przyrodnicze

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja Zanikanie siedlisk Pogorszenie warunków hydrogenicznych i Utrata walorów tych Utrata walorów Działania konieczne do hydrologicznych oraz siedlisk półnaturalnych siedlisk oraz przyrodniczych i podj ęcia: ustalenie i zmniejszenie retencji na (spowodowanych zmniejszenie ich pogorszenie warunków wdra żanie działa ń terenach le śnych i eutrofizacj ą wód oraz powierzchni klimatycznych ochronnych niele śnych sukcesj ą naturaln ą) Działania konieczne do podj ęcia: opracowanie odpowiednich Zaburzenie re żimu dokumentów Sukcesja naturalna, hydrologicznego oraz Degradacja siedlisk planistycznych oraz przesuszanie gruntów Utrata ró żnorodno ści zmniejszenie zdolno ści przyrodniczych i wdra żanie ich zapisów, oraz nara żenie na biologicznej retencyjnych w siedlisk gatunków promocja rolnictwa zwi ększon ą erozj ę gleb ekosystemach ekologicznego oraz pakietów rolno – środowiskowo – klimatycznych

Tabela 45 Problemy – obszar interwencji zasoby przyrodnicze

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja Działania konieczne do podj ęcia – uwzgl ędnianie potrzeb ekosystemów obj ętych ochron ą oraz dro żno ści korytarzy ekologicznych w dokumentach planistycznych, a tak że zwi ększenie tempa Fragmentacja siedlisk Zmniejszenie zdolno ści aktualizacji istniej ących Du ża presja turystyczna przyrodniczych, Obni żenie oceny stanu adaptacyjnych do zmian miejscowych planów oraz urbanizacyjna na degradacja siedlisk zachowania siedlisk klimatu oraz odporno ści zagospodarowania terenach o wysokich gatunków, płoszenie, oraz utrata ekosystemów, a tak że przestrzennego oraz walorach za śmiecanie i ró żnorodno ści najcenniejszych obj ęcia nimi gmin, które przyrodniczych. zanieczyszczanie wód biologicznej. gatunków ro ślin i nie posiadaj ą takich oraz gleb. zwierz ąt. dokumentów, jak równie ż opracowanie planów ochrony dla obszarów chronionych oraz koncepcji zagospodarowania turystycznego z oszacowaniem chłonno ści turystycznej tych obszarów.

117

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 46 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: zasoby przyrodnicze UWARUNKOWANIA LUB PODJ ĘTE ZADANIA, MAJ ĄCE NA CELU STAN AKTUALNY ZADANIA W PRZESZŁO ŚCI UTRZYMANIE DOBREGO STANU Ziele ń urz ądzona w mie ście jest w stanie Rewaloryzacja parków i przebudow ą dobrym, dla jego utrzymania konieczne jest Wydatki bie żą ce na piel ęgnacj ę i terenów zieleni urz ądzone. bie żą ce ponoszenie nakładów na jej utrzymanie. utrzymanie.

2.10.2. Analiza SWOT Zasoby przyrodnicze MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne wyst ępowanie obszarów chronionych: rezerwatu, obszaru chronionego krajobrazu niska lesisto ść powiatu, wyst ępowanie pomników przyrody 53 szt., brak wystarczaj ącej inwentaryzacji przyrodniczej powiatu, sukcesywna edukacja ekologiczna dotycz ąca przyrody i lasów SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne ograniczanie lokalnych źródeł zanieczyszcze ń powietrza, gleby i wód rozprzestrzenianie si ę obcych gatunków fauny i flory wła ściwa piel ęgnacja terenów zielonych niezgodny z siedliskiem skład gatunkowy drzewostanów oraz zalesianie nieu żytków niewła ściwa ich struktura przebudowa drzewostanów le śnych w kierunku bardziej zarastanie małych zbiorników, oczek wodnych – biotopów odpornych na zanieczyszczenia oraz uzupełnienia gatunkami rzadkich gatunków płazów rodzimymi zagro żenia biotyczne (szkodniki), abiotyczne (susze, wiatry), zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpiecze ństwa po żarowego zagro żenia antropogeniczne (zła jako ść powietrza) obszarów le śnych Źródło: opracowanie własne

2.11. Zagro żenia powa żnymi awariami Poj ęcie „powa żne awarie” – okre śla art. 3 pkt 23. ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 21 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020 r., poz. 1219 z pó źn. zm.) - rozumie si ę przez to zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po żar lub eksplozj ę, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. Organem wła ściwym do realizacji zada ń Ministra Środowiska w sprawach: przeciwdziałania powa żnym awariom, transgranicznych skutków awarii przemysłowych oraz awaryjnego zanieczyszczeniom wód granicznych jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Ponadto Inspekcja Ochrony Środowiska współdziała w akcji zwalczania powa żnej awarii z organami wła ściwymi do jej prowadzenia oraz sprawuje nadzór nad usuwaniem skutków tej awarii. Obowi ązki zwi ązane z awariami przemysłowymi spoczywaj ą głównie na prowadz ącym zakład o zwi ększonym ryzyku lub o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii oraz na organach Pa ństwowej Stra ży Po żarnej, a tak że wojewodzie. Zakłady takie zazwyczaj przynosz ą wiele korzy ści dla lokalnej społeczno ści, zapewniaj ą zatrudnienie, utrzymanie, s ą motorem rozwoju i wspieraj ą inicjatywy społeczne. Jednak że z uwagi na charakter prowadzonej działalno ści, s ą tak że źródłem potencjalnego zagro żenia. W latach 2017-2019 na terenie powiatu rawickiego nie było zlokalizowanych zakładów o Du żym Ryzyku (ZDR) ani Zakładów o Zwi ększonym Ryzyku (ZZR) wyst ąpienia powa żnej awarii; znajduj ą si ę tu natomiast dwa zakłady umieszczone na prowadzonej przez WIO Ś „Li ście potencjalnych sprawców awarii” nale żą cych do grupy zakładów pozostałych mog ących spowodowa ć powa żne awarie, które ze wzgl ędu na ilo ść substancji niebezpiecznej, jaka mo że znajdowa ć si ę w zakładzie, nie klasyfikuj ą si ę do grup ZZR lub ZDR, ale z uwagi na rodzaj substancji, prowadzone procesy technologiczne lub usytuowanie instalacji, stanowi ą zagrożenie dla środowiska: − Pfeifer & Langen S.A. Cukrownia „Miejska Górka”, − Flora Sp. z o.o. z/s w Łodzi zakład w Bojanowie. Rejestr nie obejmuje stacji paliw, które równie ż mog ą by ć potencjalnym miejscem wyst ąpienia powa żnych awarii. Ewidencj ą powa żnych awarii zajmuje si ę Komenda Wojewódzka Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w Poznaniu. Na terenie powiatu rawickiego w okresie od dnia 01.01.2017 r. do dnia 31.12.2019 r., nie zarejestrowano zdarze ń o

118

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 znamionach powa żnej awarii przemysłowej, zgodnie z definicj ą okre śloną w art. 3 pkt. 24 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020 r., poz. 1219 z pó źn. zm.). Istotne zagro żenie niesie za sob ą transport substancji niebezpiecznych przez teren powiatu, w szczególno ści przez centrum gmin. Na obszarze powiatu rawickiego nie ma wyznaczonych stałych tras przewozu substancji niebezpiecznych. Wyznaczanie tras odbywa si e ̨ tylko w przypadku transportu substancji szczególnie niebezpiecznych, gdy wyst ępuje konieczno ść ich eskorty przez policj ę b ądź stra ż po żarn ą. W pozostałych przypadkach, je śli znaki drogowe tego nie zabraniają, transport odbywa si ę ̨ po trasach dogodnych z punktu widzenia przewo źnika. Przez teren powiatu przebiegaj ą trasy którymi mog ą by ć przewo żone substancje niebezpieczne. S ą to: • drogi krajowe nr 5 i 36, • wojewódzkie nr 324 i 434, • linia kolejowa Pozna ń – Wrocław. Na terenie powiatu rawickiego funkcjonuj ą: • jednostka Ratowniczo - Ga śnicza Powiatowej Pa ństwowej Stra ży Po żarnej: − Rawicz, ul. Scherwentkego 13, • jednostki Ochotniczej Stra ży Po żarnej: − gmina Bojanowo: OSP KSRG Bojanowo, OSP KSRG Sowiny, OSP Go ściejewice, OSP Kawcze, OSP Trzebosz, − gmina Miejska Górka: OSP KSRG Miejska Górka, OSP KSRG Sobiałkowo, OSP Dło ń, OSP Konary, OSP Oczkowice, OSP Roszkowo, − gmina Jutrosin: OSP KSRG Jutrosin, OSP KSRG Szkaradowo, OSP Dubin, OSP Gr ąbkowo, OSP Śląskowo, − gmina Pakosław: OSP KSRG Pakosław, OSP Chojno, OSP Sowy, OSP Sworowo, − gmina Rawicz: OSP KSRG Rawicz, OSP KSRG Sarnowa, OSP Izbice, OSP Słupia Kapitulna, OSP Szymanowo, OSP Zawady, OSP Zielona Wie ś, OSP Żoł ędnica. Działania Komendy Powiatowej Pa ństwowej Stra ży Po żarnej skupiały si ę głównie na gaszeniu po żarów oraz likwidacji miejscowych zagro żeń m.in. usuwaniu skutków zdarze ń drogowych, anomalii pogodowych, nietypowych zachowa ń zwierz ąt, owadów stwarzaj ących zagro żenie itp.. Najcz ęstsz ą przyczyn ą powstawania po żarów była nieostro żno ść osób dorosłych przy posługiwaniu si ę ogniem otwartym w tym papierosy, zapałki. W 2019 roku na terenie powiatu odnotowano ł ącznie 437 zdarze ń, w tym: 89 po żarów, 327 miejscowych zagro żeń oraz 21 alarmów fałszywych. W dalszym ci ągu główn ą przyczyn ą powstawania po żarów jest nieostro żno ść osób dorosłych przy posługiwaniu si ę otwartym ogniem w tym papierosy, zapałki. Natomiast przyczynami powstawania miejscowych zagro żeń były niezachowane zasady bezpiecze ństwa ruchu środków transportu, nietypowym zachowaniem zwierz ąt, owadów stwarzaj ących zagro żenie, huragany, silne wiatry. Oprócz udziału w akcjach ratowniczych, wykonywaniu czynno ści kontrolno – rozpoznawczych i szkoleniowych, Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra ży Po żarnej prowadzi akcje informacyjne mi ędzy innymi na tematy: • bezpiecze ństwa po żarowego w okresie wiosennym, • zagro żenia po żarowego obszarów le śnych, • zasad bezpiecze ństwa po żarowego w okresie żniw i omłotów, • zagro żenia pożarowego w sezonie grzewczym, • wyposa żenie obiektów mieszkalnych: jednorodzinnych, wielorodzinnych w czujki dymowe, • detektory gazu, alarmuj ące o powstałym zagro żeniu w mieszkaniu. Samochody ratownictwa technicznego posiadaj ą ró żne wyposa żenie w specjalistyczny sprz ęt w zale żno ści od jednostki jest to hydrauliczny sprz ęt ratowniczy, w tym no życe hydrauliczne do ci ęcia karoserii samochodów, rozpieracze ramionowe i rozpieracze teleskopowe, pompy hydrauliczne, poduszki pneumatyczne wysoko i niskoci śnieniowe do podnoszenia pojazdów. Niemniej jednak gminy corocznie w miar ę mo żliwo ści finansowych staraj ą si ę o doposa żenie jednostek Ochotniczej Stra ży Po żarnej funkcjonuj ących na danym terenie w niezb ędny sprz ęt ratowniczo – ga śniczy. Wszystkie obiekty OSP s ą na bie żąco remontowane i dostosowywane do aktualnych potrzeb. W Latach 2017-2019 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu Delegatura w Lesznie realizował zadania kontrolne okre ślone w ustawie o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz w „Ogólnych kierunkach działania IO Ś” ustalonych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Podstawowym celem przeprowadzonych

119

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 kontroli była poprawa bezpiecze ństwa ludzi i środowiska, dlatego wybór podmiotów do kontroli dokonywany był w oparciu o analiz ę szeregu uwarunkowa ń i kryteriów, mi ędzy innymi, takich jak: • ograniczenie uci ąż liwo ści dla środowiska instalacji, które mog ą powodowa ć znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska, jako cało ści (instalacje IPPC), • ochrona zasobów wód i poprawa gospodarki wodno-ściekowej, poprzez kontrole podmiotów wprowadzaj ących ścieki do wód lub do ziemi oraz stosuj ących nawozy naturalne, • ograniczenie emisji do powietrza ze źródeł energetycznych i technologicznych, • ochrona środowiska przed hałasem, • gospodarowanie zu żytym sprz ętem elektrycznym i elektronicznym, • obowi ązki zwi ązane z demonta żem pojazdów wycofanych z eksploatacji, • gospodarka odpadami opakowaniowymi oraz nadzór rynku. Zadania kontrolne realizowano w ramach działa ń planowych oraz pozaplanowych, w tym interwencyjnych, podejmowanych na wniosek obywateli, organów administracji publicznej i innych jednostek organizacyjnych. Kontrolami obj ęto przedsi ębiorców, jednostki organizacyjne nieb ędące przedsi ębiorcami oraz podmioty prowadz ące działalno ść wytwórcz ą w rolnictwie. Według stanu na 31.12.2019 r. w ewidencji Delegatury WIO Ś w Lesznie znajdowało si ę 195 podmiotów prowadz ących działalno ść na terenie powiatu rawickiego, co stanowi 13,0% ogółu podmiotów zarejestrowanych w Delegaturze (1497 podmiotów). W latach 2017-2019 skontrolowano 63 podmioty (10,3%), u których przeprowadzono 99 kontroli w zakresie: ochrony powietrza, gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, wywi ązywania si ę z obowi ązków nało żonych w pozwoleniach zintegrowanych oraz innych pozwoleniach na korzystanie ze środowiska, przestrzegania ustawy o nawozach i nawo żeniu, ustawy o substancjach zubo żaj ących warstw ę ozonow ą, fluorowanych gazów cieplarnianych, ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji. W ramach kontroli wydano 20 mandatów, 42 zarz ądzenia pokontrolne oraz 32 decyzje administracyjne.

2.11.1. Główne zagro żenia, problemy i sukcesy

Tabela 47 Główne zagro żenia – obszar interwencji: zagro żenia powa żnymi awariami

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja

Prawdopodobie ństwo zanieczyszczenia Wyst ępuj ące miejscowo Wyprowadzanie Transportowanie przez Negatywny wpływ na środowiska lub okresowo transportu substancji teren powiatu substancji zdrowie i życie ludzi niebezpiecznymi zanieczyszczenia niebezpiecznych poza niebezpiecznych. oraz na środowisko. substancjami powietrza, gleb i wód. obszary zamieszkane. chemicznymi.

Tabela 48 Problemy – obszar interwencji zagro żenia powa żnymi awariami

Siły sprawcze Presje Stan Wpływ Reakcja

Wła ściwe planowanie Zwi ększenie Brak na terenie miasta Lokowanie na terenie Negatywny wpływ na przestrzenne rozwoju prawdopodobie ństwa zdarze ń powiatu nowych zdrowie i życie ludzi miasta, w zakresie wyst ąpienia powa żnych kwalifikowanych jako zakładów. oraz na środowisko. lokalizacji nowych stref awarii. kl ęski żywiołowe. przemysłowych.

Tabela 49 Najwa żniejsze sukcesy zwi ązane z realizacj ą programu – obszar interwencji: zagro żenia powa żnymi awariami UWARUNKOWANIA LUB PODJ ĘTE ZADANIA, MAJ ĄCE NA CELU STAN AKTUALNY ZADANIA W PRZESZŁO ŚCI UTRZYMANIE DOBREGO STANU Istniej ące procedury w zakresie współpracy Utrzymywanie bie żą cego kontaktu i ci ągła Współpraca z Wojewódzkim Centrum z Wojewódzkim Centrum Zarz ądzania współpraca z Wojewod ą, Pa ństwow ą Zarz ądzania Kryzysowego Kryzysowego i procedury powiadamiania Stra żą Po żarn ą i Inspekcj ą Ochrony mieszka ńców powiatu o awariach. Środowiska.

120

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

2.11.2. Analiza SWOT Zagro żenia powa żnymi awariami MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Brak zakładów ZZR lub ZDR Zagro żenie ze strony transportu kołowego przewo żą cego materiały Niewielka liczba zakładów b ędących potencjalnym źródłem niebezpieczne powa żnej awarii Wzrost zagro żeń zwi ązanych z wypalaniem traw i pozostało ści Istnienie w gminach Ochotniczej Stra ży Po żarnej ro ślinnych kontrole WIO Ś w Poznaniu SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne Zmniejszenie zagro żenia wypadkowego i po żarowego poprzez Zagro żenia wypadkowe zwi ązane z drogą krajow ą i złym stanem remonty i modernizacja budynków oraz dróg niektórych dróg gminnych Źródło: opracowanie własne

3. Cele w zakresie ochrony środowiska do 2028 roku Zgodnie z Wytycznymi okre ślone cele wskazane w dokumencie powinny by ć: • skonkretyzowane (okre ślone mo żliwie konkretnie), • mierzalne (z przypisanymi wska źnikami), • akceptowalne (akceptowane przez osoby pracuj ące na rzecz ich osi ągni ęcia), • realne (mo żliwe do osi ągni ęcia), • terminowe (z przypisanymi terminami). Poni żej przedstawiono cele w podziale na poszczególne obszary interwencji. Ochrona klimatu i jako ści powietrza (OP) OP.I. Poprawa jako ści powietrza przy zapewnieniu bezpiecze ństwa energetycznego w kontek ście zmian klimatu OP.II. Osi ągni ęcie poziomu celu długoterminowego dla ozonu Ochrona przed hałasem (KA) KA.I. Poprawa klimatu akustycznego w powiecie rawickim Ochrona przed promieniowaniem (PEM) PEM.I. Utrzymanie dotychczasowego stanu braku zagrożeń ponadnormatywnym promieniowaniem elektromagnetycznym Gospodarowanie wodami (ZW) ZW. I. Osi ągni ęcie dobrego stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych ZW. II. Ochrona przed zjawiskami ekstremalnymi zwi ązanymi z wod ą Gospodarka wodno-ściekowa (GW) GW. I. Prowadzenie racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej Zasoby geologiczne (ZG) ZG. I. Racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi Gleby (GL) OGL. I. Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem antropogenicznym, erozj ą oraz niekorzystnymi zmianami klimatu Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) GO. I. Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami, uwzgl ędniaj ąc zrównowa żony rozwój powiatu rawickiego Zasoby przyrodnicze i ochrona lasów (ZP) ZP. I. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej oraz krajobrazowej ZP. II. Prowadzenie trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej ZP.III. Zwi ększenie lesisto ści Zagro żenia powa żnymi awariami (PAP) PAP.I. Ograniczenie ryzyka wyst ąpienia powa żnych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków

121

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

3.1. Harmonogram realizacji zada ń Tabele maj ą zgodn ą tre ść oraz układ z Wytycznymi. W ka żdym z obszarów interwencji okre ślone zostan ą zadania dotycz ące adaptacji do zmian klimatu, zagro żeń nadzwyczajnymi zjawiskami środowiska, edukacji oraz monitoringu. Cele, kierunki działa ń oraz zadania zostan ą okre ślone na podstawie przeprowadzonej diagnozy stanu środowiska oraz dokumentów programowych krajowych i województwa oraz ankietyzacji przeprowadzonej wśród jednostek, które wykonuj ą zadania zwi ązane z ochron ą środowiska w regionie.

122

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 50 Cele, kierunki interwencji oraz zadania Wska źnik Typ zadania Kierunek interwencji Warto ść Warto ść Zadania o charakterze Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Nazwa bazowa w docelowa w horyzontalnym 1 2018/2019 2028 A B C D E F G H OCHRONA KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA OP.I. Poprawa jako ści powietrza

OP.1.1. Likwidacja konwencjonalnych monitorowane: gminy i miasta, brak środków źródeł ciepła lub wymiana na inne wła ściciele i zarz ądcy finansowych, brak o mniejszej zawarto ści popiołu nieruchomo ści, przedsi ębiorstwa, obowi ązku prawnego lub zastosowanie energii elektrycznej spółdzielnie i wspólnoty dla wymiany źródeł zu życie energii w budynkach mieszkalnych, mieszkaniowe spalania paliw cieplnej budynki publicznych i usługowych mieszkalne/ urz ędy i instytucje 71 925 <71 000 własne: Powiat Rawicki [GJ/rok] OP.1.2.Termomodernizacja budynków brak środków Źródło: GUS monitorowane: gminy i miasta, OP.1.Poprawa mieszkalnych, publicznych finansowych, brak i usługowych (w tym wymiana stolarki wła ściciele i zarz ądcy zgody konserwatora efektywno ści nieruchomo ści, przedsi ębiorstwa, energetycznej okiennej i drzwiowej, wymiana pokrycia zabytków dachowego, ocieplenie ścian i stropu) spółdzielnie i wspólnoty na prowadzenie prac mieszkaniowe

długo ść sieci gazowych/ciepłow brak środków OP.1.3. Modernizacja i rozbudowa sieci niczych (km) monitorowane: PSG, ZEC Sp. z o.o finansowych, brak 309/4,735 wg potrzeb ciepłowniczych i gazowych wraz z Źródło: w Rawiczu zainteresowania podł ączeniem nowych odbiorców PSG, ZEC Sp. z odbiorców medium o.o w Rawiczu

remonty i rozwój brak środków OP.2. Ograniczenie modernizacje dróg systemu dróg OP.2.1., KA.1.1. Budowa i przebudowa finansowych, kolizja emisji zanieczyszcze ń powiatowych powiatowych wg potrzeb dróg powiatowych oraz opracowanie własne: Powiat Rawicki z obszarami ze źródeł Źródło: Powiat na długo ści 75 dokumentacji projektowej i siedliskami komunikacyjnych Rawicki km chronionymi

KA.1.Rozwój przebudowa i brak środków i usprawnienie remonty dróg finansowych, kolizja OP.2.2., KA.1.2. Budowa, przebudowa i systemów transportu krajowych i 0 wg potrzeb monitorowane: GDDKiA z obszarami remonty dróg krajowych o obni żonej emisji mostów i siedliskami hałasu Źródło: GDDKiA chronionymi

123

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wska źnik Typ zadania Kierunek interwencji Warto ść Warto ść Zadania o charakterze Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Nazwa bazowa w docelowa w horyzontalnym 1 2018/2019 2028 A B C D E F G H

przebudowa i remonty dróg wojewódzkich i rozwój brak środków systemu dróg finansowych, kolizja mostów OP.2.3., KA.1.3. Budowa, przebudowa i monitorowane: Wielkopolski Zarz ąd wojewódzkich wg potrzeb z obszarami remonty dróg wojewódzkich Dróg Wojewódzkich Źródło: na długo ści i siedliskami Wielkopolski 46,42 km chronionymi Zarz ąd Dróg Wojewódzkich

remonty kapitalne i modernizacje brak środków dróg gminnych 87 odcinków OP.2.4., KA.1.4. Budowa i przebudowa finansowych, kolizja dróg wg potrzeb dróg gminnych oraz opracowanie monitorowane: gminy i miasta z obszarami Źródło: gminy gminnych dokumentacji projektowej i siedliskami powiatu chronionymi rawickiego

wymagana współpraca wielu instytucji (zarz ądców terenu), długo ść ście żek OP.2.5. Rozwój transportu rowerowego, własne: Powiat Rawicki kolizja z obszarami rowerowych [km] 22,7 30 w tym rozbudowa spójnego systemu i siedliskami dróg i ście żek rowerowych monitorowane: gminy i miasta Źródło: GUS chronionymi, brak środków finansowych, opór społeczny

liczba kontroli 99 WIO Ś wg planu lata Źródło: WIO Ś w kontroli 2017-2019 Poznaniu OP.2.6. Sukcesywna kontrola decyzji własne: Powiat Rawicki administracyjnych oraz uci ąż liwych monitorowane: WIO Ś w Poznaniu źródeł zanieczyszcze ń powietrza na liczba nowych terenie powiatu pozwole ń/zgłosze ń 1/7 instalacji lata wg potrzeb Źródło: WIO Ś, 2017-2019 Powiat Rawicki

124

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wska źnik Typ zadania Kierunek interwencji Warto ść Warto ść Zadania o charakterze Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Nazwa bazowa w docelowa w horyzontalnym 1 2018/2019 2028 A B C D E F G H OCHRONA PRZED HAŁASEM KA.I. Zmniejszenie zagro żenia mieszka ńców powiatu ponadnormatywnym hałasem Liczba wydanych decyzji KA.1.1. Likwidacja istniej ących dotycz ących 4 (w latach uci ąż liwo ści hałasów instalacyjnych, wg potrzeb własne: Powiat Rawicki hałasu 2017-2019) przez wydawanie decyzji o Źródło: Powiat dopuszczalnych poziomach hałasu Rawicki Liczba punktów pomiarowych, KA.1.Zmniejszenie gdzie liczby ludno ści KA.1.2. Ocena stanu klimatu przekroczono 0 0 monitorowane: WIO Ś w Poznaniu nara żonej dopuszczalny akustycznego przy drogach publicznych na ponadnormatywny poziom hałasu hałas Źródło: WIO Ś liczba nowych MPZP, w których brak środków KA.1.3. Wprowadzenie do planów uwzgl ędniano finansowych, zagospodarowania przestrzennego poziom hałasu 12 wg potrzeb monitorowane: gminy i miasta nieobj ęcie wszystkich zapisów dot. ochrony przed nadmiernym terenów dokumentacj ą Źródło: gminy hałasem powiatu planistyczn ą rawickiego OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM P.I. Ochrona przez ponadnormatywnym promieniowaniem liczba osób nara żonych na ponad- normatywne P.1. Ograniczanie promieniowanie P.1.1. Kontynuacja monitoringu szkodliwego monitorowane: WIO Ś, elektromagnetyczne 0 0 poziomu pól elektromagnetycznych M - oddziaływania pól przedsiębiorstwa [os.] w środowisku elektromagnetycznych Źródło: Oceny poziomów pól elektromagnetyczn. , WIO Ś w Poznaniu

125

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wska źnik Typ zadania Kierunek interwencji Warto ść Warto ść Zadania o charakterze Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Nazwa bazowa w docelowa w horyzontalnym 1 2018/2019 2028 A B C D E F G H

P.1.2. Przyjmowanie zgłosze ń instalacji Liczba instalacji 23 (w latach art. 152. 1. ustawy wg rejestru wytwarzaj ących promieniowanie M własne: Powiat Rawicki w rejestrze [szt.] 2017-2019) PO Ś elektromagnetyczne

liczba nowych MPZP, w których P.1.3. Wprowadzenie do planów brak środków uwzgl ędniano zagospodarowania przestrzennego finansowych, prom. elektr. 12 wg potrzeb zapisów dot. ochrony przed polami monitorowane: gminy i miasta nieobj ęcie wszystkich Źródło: gminy elektromagnetycznymi (wyznaczanie terenów dokumentacj ą powiatu stref technicznych bezpiecze ństwa) planistyczn ą rawickiego GOSPODAROWANIE WODAMI ZW. I. Poprawa jako ści wód powierzchniowych oraz ochrona jako ści i ilo ści wód podziemnych wraz z racjonalizacj ą ich wykorzystania zu życie wody na potrzeby ZW.1.1. Ograniczenie zu życia wody opór społeczny, bark przemysłu/rolnict 654/333 <650/330 w przemy śle (np. recyrkulacja wody, A monitorowane: przedsi ębiorstwa 3 środków finansowych wa [dam /rok] zamykanie obiegu wody) Źródło: GUS

liczba kontroli ZW.1.2. Prowadzenie kontroli 99 brak kapitału WIO Ś wg planu przestrzegania przez podmioty monitorowane: WIO Ś, Marszałek M ludzkiego, brak lata kontroli warunków wprowadzania ścieków Województwa Wielkopolskiego Źródło: WIO Ś w środków finansowych 2017-2019 do wód lub do ziemi oraz poboru wód ZW.1 Zapewnienie Poznaniu dobrej jako ści wód podziemny i ZW.1.3. Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych udział JCWP o stanie/ potencjale powierzchniowych i podziemnych w oraz ograniczenie ich ramach Pa ństwowego Monitoringu monitorowane: WIO Ś, PIG zu życia dobrym i bardzo 10 >10 M dobrym [%] Środowiska oraz udost ępnianie wyników tego monitoringu, w tym Źródło: WIO Ś wzmocnienie monitoringu wód

liczba zbiorników bezodpływowych/ ZW.1.4. Prowadzenie ewidencji opór społeczny, brak przydomowych <3000 i kontrola zbiorników bezodpływowych środków finansowych, 3130/274 M monitorowane: gminy i miasta oczyszczalni >280 oraz przydomowych oczyszczalni brak kapitału ścieków [szt.] ścieków ludzkiego Źródło: GUS

126

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wska źnik Typ zadania Kierunek interwencji Warto ść Warto ść Zadania o charakterze Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Nazwa bazowa w docelowa w horyzontalnym 1 2018/2019 2028 A B C D E F G H ZW. II. Ochrona przed zjawiskami ekstremalnymi zwi ązanymi z wod ą dalsze prace zwi ązane z brak środków usuwanie tam i usuwaniem efekty rzeczowe finansowych, opór za torów, tam i za inwestycji ZW.2.1. Utrzymanie budowli społeczny, kolizja udro żnienie i torów, PGW Wody Polskie przeciwpowodziowych z obszarami Źródło: PGW utrzymanie 4 udro żnieniem i siedliskami Wody Polskie odcinków rzek i chronionymi utrzymaniem rzek ZW.2.2. Wyznaczanie i uwzgl ędnianie ZW 2. Zapewnienie liczba nowych w miejscowych planach bezpiecze ństwa MPZP, w których zagospodarowania przestrzennego brak środków uwzgl ędniano ustale ń planów zarz ądzania ryzykiem finansowych, powodziowego monitorowane: gminy i miasta obszary zalewowe 5 wg potrzeb powodziowym oraz granic obszarów nieobj ęcie wszystkich powiatu rawickiego Źródło: gminy zalewowych, w tym obszarów terenów dokumentacj ą powiatu szczególnego zagro żenia powodzi ą, na planistyczn ą rawickiego których obowi ązuj ą zakazy wynikaj ące z ustawy Prawo wodne roczne koszty doposa żenia ZW.2.3. Doskonalenie systemu wczesnego ostrzegania przed systemu przeciw. 5 tys. zł wg potrzeb własne: Powiat Rawicki zjawiskami hydrologicznymi oraz Źródło: Powiat meteorologicznymi Rawicki GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA GW. I. Uporz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej stopie ń zaopatrzenia GWS.1.Rozwój GWS.1.1. Zwi ększenie dost ępno ści mieszka ńców w i dostosowanie mieszka ńców powiatu rawickiego monitorowane: gminy i miasta, brak środków wodoci ąg [%] 97 98 instalacji oraz urz ądze ń do zbiorczego systemu zaopatrzenia przedsi ębiorstwa finansowych słu żą cych Źródło: gminy i w wod ę zrównowa żonej miasta, GUS i racjonalnej długo ść sieci GWS.1.2. Budowa, rozbudowa gospodarce wodno- wodoci ągowej i modernizacja uj ęć wody, stacji monitorowane: gminy i miasta, brak środków ściekowej dla potrzeb [km] 450,5 455 uzdatniania wody oraz infrastruktury ludno ści i przemysłu podmioty działaj ące w imieniu gmin finansowych Źródło: gminy i słu żą cej do zbiorowego zaopatrzenia miasta, GUS w wod ę

127

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wska źnik Typ zadania Kierunek interwencji Warto ść Warto ść Zadania o charakterze Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Nazwa bazowa w docelowa w horyzontalnym 1 2018/2019 2028 A B C D E F G H stopie ń zaopatrzenia mieszka ńców w brak środków 67,9 69 kanalizacj ę [%] finansowych Źródło: gminy i GWS.1.3. Zwi ększenie dost ępno ści miasta, GUS mieszka ńców powiatu rawickiego monitorowane: gminy i miasta, do zbiorczego systemu zbierania podmioty działaj ące w imieniu gmin długo ść sieci ścieków komunalnych kanalizacyjnej [km] 329,1 350 Źródło: gminy i miasta, GUS brak środków finansowych liczba oczyszczalni GWS.1.4. Budowa, rozbudowa ścieków/stacji i modernizacja urz ądze ń słu żą cych monitorowane: gminy i miasta, zlewnych [szt.] 11/6 11/6 do oczyszczania ścieków komunalnych podmioty działaj ące w imieniu gmin Źródło: gminy i i zagospodarowywania osadów miasta ściekowych, w tym zgodnie z KPO ŚK

liczba przydomowych GWS.1.5. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, oczyszczalni monitorowane: gminy i miasta, brak środków 274 >280 dla których budowa sieci kanalizacyjnej ścieków [szt.] prywatni wła ściciele posesji finansowych jest nieuzasadniona ekonomicznie Źródło: gminy i lub technicznie miasta ZASOBY GEOLOGICZNE ZG. I. Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych

ZG.1. Ochrona i zrównowa żone wykorzystanie liczba nielegalnych ZG.1.1. Współdziałanie organów zasobów kopalin oraz miejsc wydobycia koncesyjnych w celu ochrony rejonów zmiana w przepisach ograniczanie presji na wyst ępowania udokumentowanych złó ż̇ Zadanie monitorowane: Okr ęgowy prawnych złó ż 0 0 środowisko, zwi ązanej obj ętych koncesj ą oraz eliminacja Urz ąd Górniczy w Poznaniu dotycz ących (szt.) z eksploatacj ą kopalin i nielegalnego wydobycia poprzez system kompetencji prowadzeniem prac Źródło: OUG kontroli poszukiwawczych

128

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wska źnik Typ zadania Kierunek interwencji Warto ść Warto ść Zadania o charakterze Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Nazwa bazowa w docelowa w horyzontalnym 1 2018/2019 2028 A B C D E F G H GLEBY OGL. I. Ochrona i wła ściwe u żytkowanie gleb liczba decyzji ustalaj ącej kierunek rekultywacji/liczba kontroli w latach 0/0 wg potrzeb 2017-2019 (szt.) GL 1.1. Uzgadnianie warunków wykonania rekultywacji terenów Źródło: Powiat własne: Powiat Rawicki GL 1. Zachowanie Rawicki poeksploatacyjnych i zdegradowanych funkcji przez podmioty zobowi ązane liczba rekultywacji środowiskowych uznanych za i gospodarczych gleb zako ńczonych (szt.) 2 wg potrzeb Źródło: Powiat Rawicki liczba punktów monitoringu gleb GL.1.2. Monitoring jako ści gleb na 0 2 monitorowane: GIO Ś (szt.) terenie powiatu rawickiego Źródło: GIO Ś GOSPODARKA ODPADAMI i ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW GO.I. Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami liczba decyzji w zakresie GO.1.1. Kontrola przestrzegania gospodarki 24 (w latach warunków okre ślonych w decyzjach wg potrzeb własne: Powiat Rawicki odpadami (szt.) 2017-2019) zezwalaj ących zbieranie i przetwarzanie Źródło: Powiat odpadów GO 1.Racjonalna Rawicki gospodarka odpadami masa usuni ętych odpadów GO.1.2. Realizacja krajowego, brak zainteresowania zawieraj ących powiatowego i gminnych programów własne: Powiat Rawicki 390 <100/rok społecze ństwa, brak azbest [Mg] usuwania wyrobów zawieraj ących monitorowane: gminy i miasta środków finansowych Źródło: Baza azbest Azbestowa

129

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wska źnik Typ zadania Kierunek interwencji Warto ść Warto ść Zadania o charakterze Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Nazwa bazowa w docelowa w horyzontalnym 1 2018/2019 2028 A B C D E F G H masa odebranych zmieszanych odpadów niska opłata za GO.1.3. Zadania zwi ązane z odbiorem i monitorowane: gminy i miasta, gospodarowanie komunalnych 15 632 <15 000 zagospodarowaniem odpadów przedsi ębiorcy odpadami [Mg] komunalnymi Źródło: gminy i miasta nieotrzymanie dofinansowania, niski poziom wiedzy po liczba PSZOK GO.2.1. Modernizacja, budowa punktów monitorowane: zarz ądzaj ący stronie wykonawców [szt.] 4 4 selektywnego gromadzenia odpadów instalacjami, gminy i miasta w doborze komunalnych Źródło: gminy i wdro żeniu rozwi ąza ń technicznych/technolo gicznych liczba instalacji do kompostowania nieotrzymanie selektywnie dofinansowania, niski zbieranych GO.2.2. Rozbudowa instalacji do poziom wiedzy po kompostowania selektywnie zbieranych monitorowane: zarz ądzaj ący stronie wykonawców odpadów 1 wg potrzeb zielonych i innych odpadów zielonych i innych instalacjami, gminy i miasta w doborze GO 2. Doskonalenie bioodpadów bioodpadów i wdro żeniu rozwi ąza ń technicznych/technolo systemu [szt.] gospodarowania gicznych odpadami Źródło: gminy liczba gmin, które osi ągn ęły poziom recyklingu i przygotowania nieotrzymanie do ponownego dofinansowania, niski użycia poziom wiedzy po GO.2.3. Modernizacja i rozbudowa linii nast ępuj ących monitorowane: zarz ądzaj ący stronie wykonawców 5 5 do doczyszczania selektywnie frakcji odpadów instalacjami, gminy i miasta w doborze zebranych odpadów komunalnych komunalnych: i wdro żeniu rozwi ąza ń papier, metal, technicznych/technolo tworzywa gicznych sztuczne, szkło [szt.] Źródło: gminy

130

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wska źnik Typ zadania Kierunek interwencji Warto ść Warto ść Zadania o charakterze Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Nazwa bazowa w docelowa w horyzontalnym 1 2018/2019 2028 A B C D E F G H % monitorowanych GO.2.4. Monitoring składowisk składowisk monitorowane: zarz ądzaj ący 100 100 odpadów, w tym zamkni ęte lub odpadów instalacjami, gminy i miasta zrekultywowane Źródło: gminy i miasta ZASOBY PRZYRODNICZE i OCHRONA LASÓW ZP. I. Ochrona i wzrost ró żnorodno ści biologicznej liczba obszarów NATURA 2000 (szt.) 0 0

Źródło: RDO Ś powierzchnia obszarów prawnie ZP.1.1. Monitoring obszarów brak środków chronionych (ha) 953,73 953,73 chronionych obj ętych działaniami finansowych monitorowane: RDO Ś w Poznaniu Źródło: RDO Ś, ochrony czynnej (w szczególno ści oraz zasobów GUS obszarów Natura 2000) kadrowych ZP.1. Zarz ądzanie zasobami przyrody pomniki przyrody i krajobrazem ożywionej (szt.) 53 53 Źródło: RDO Ś M

udział powierzchni monitorowane: RDO Ś w Poznaniu, ZP.1.2. Opracowanie baz danych brak środków obszarów E gminy i miasta, organizacje informacji o zasobach przyrodniczych finansowych chronionych w pozarz ądowe ogólnej pow. jednostki 2 2 ZP.1.3. Uzupełnienie oznakowania form monitorowane: RDO Ś w Poznaniu, terytorialnej (%) brak środków ochrony przyrody tablicami gminy i miasta, organizacje Źródło: RDO Ś, finansowych informuj ącymi o ich nazwach pozarz ądowe GUS powierzchnia monitorowane: RDO Ś w Poznaniu, ZP.2. Zachowanie siedlisk oraz liczba ZP.2.1. Czynna ochrona siedlisk PGL LP, gminy i miasta, organizacje lub przywrócenie gatunków obj ętych brak środków wg potrzeb przyrodniczych oraz gatunków obj ętych A pozarz ądowe, wszystkie podmioty wła ściwego stanu zabiegami czynnej finansowych ochron ą wyznaczone w planach ochrony siedlisk i gatunków ochrony i planach zada ń ochronnych Źródło: RDO Ś

131

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wska źnik Typ zadania Kierunek interwencji Warto ść Warto ść Zadania o charakterze Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Nazwa bazowa w docelowa w horyzontalnym 1 2018/2019 2028 A B C D E F G H ZP. II. Prowadzenie trwale zrównowa żonej gospodarki le śnej powierzchnia lasu obj ęta uproszczonymi planowane planami jest ZP.3.1. Nadzór nad gospodark ą le śną w urz ądzenia wykonanie 2,25/850 lasach niestanowi ących własno ści A, N, M własne: Powiat Rawicki - lasów/inwentar. UPUL/inwen. Skarbu Pa ństwa lasów dla pozostałej (ha) cz ęś ci lasów Źródło: Powiat ZP. 3. Racjonalne Rawicki użytkowanie zasobów le śnych ZP.3.2. Utrzymanie le śnych kompleksów promocyjnych A monitorowane: PGL LP - wdra żaj ących proekologiczne zasady gospodarowania w lasach lesisto ść [%] 14,5 >14,5 Źródło: GUS ZP.3.3. Uporz ądkowanie ewidencji gruntów zalesionych oraz zmiana monitorowane: PGL LP, gminy i - - klasyfikacji gruntów nieruchomo ści, miasta obj ętych naturaln ą sukcesj ą le śną.

ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI PAP.I. Zapobieganie powa żnym awariom przemysłowym i zagro żeniom naturalnym oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wyst ąpienia

PAP.1.1. Przeciwdziałanie wyst ąpieniu powa żnych awarii (kontrola podmiotów, PAP.1.Zmniejszenie których działalno ść mo że stanowi ć przyczyn ę powstania powa żnej awarii monitorowane: gminy i miasta, PSP, brak środków zagro żenia wyst ąpienia liczba przypadków powa żnej awarii wyst ąpienia itp.) oraz uwzgl ędnianie odpowiednich WIO Ś, przedsi ębiorstwa finansowych 0 0 oraz minimalizacja powa żnych awarii zapisów w miejscowych planach skutków w przypadku [szt.] 5 zagospodarowania przestrzennego wyst ąpienia awarii oraz tzw. decyzjach środowiskowych PAP.1.2. Usuwanie skutków powa żnych monitorowane: sprawcy awarii awarii w środowisku

5 odpowiadaj ących definicji zawartej w art. 3 pkt. 23 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska

132

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wska źnik Typ zadania Kierunek interwencji Warto ść Warto ść Zadania o charakterze Podmiot odpowiedzialny Ryzyka Nazwa bazowa w docelowa w horyzontalnym 1 2018/2019 2028 A B C D E F G H PAP.1.3. Prowadzenie i aktualizacja rejestru powa żnych awarii oraz bazy M monitorowane: WIO Ś danych, w zakresie zakładów mog ących powodowa ć powa żną awari ę

PAP.1.4. Szkolenia i ćwiczenia Zespołu brak środków E własne: Powiat Rawicki Reagowania Kryzysowego finansowych

PAP.1.5. Zakup specjalistycznego własne: Powiat Rawicki sprz ętu słu żą cego do usuwania skutków brak środków awarii i nadzwyczajnych zdarze ń monitorowane: KP PSP

EDUKACJA EKOLOGICZNA E.I Rozwój świadomo ści ekologicznej w śród społeczno ści powiatu rawickiego E.1.1. Wdra żanie i wspieranie własne: Powiat Rawicki finansowe działa ń słu żą cych monitorowane: Nadle śnictwa, gminy E.1. Wzrost Liczba działa ń E proekologicznych podnoszeniu świadomo ści ekologicznej i miasta, RDO Ś, organizacje i świadomo ści mieszka ńców powiatu rawickiego stowarzyszenia, KP PSP, WIO Ś ekologicznej w śród (szt./rok) 10/rok wg potrzeb społeczno ści powiatu Źródło: Powiat E.1.2. Wł ączanie placówek rawickiego oświatowych w regionalne, własne: Powiat Rawicki i jednostki Rawicki E ogólnopolskie i mi ędzynarodowe podległe programy edukacyjne Obja śnienia: Typy zada o charakterze horyzontalnym: A – zwi ązany z adaptacj ą do zmian klimatu, E- edukacyjny, M – monitoringowy, N – zapobiegaj ący nadzwyczajnym zagro żeniom środowiska.

133

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 51 Harmonogram realizacji zada ń własnych Powiatu Rawickiego Dodatkowe Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty realizacji zadania [zł] informacje Źródła Zadanie za realizacj ę (+ jednostki o zadaniu finansowania wł ączone) do 2028 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 roku OCHRONA KLIMATU i JAKO ŚCI POWIETRZA

zadanie ci ągłe, OP.1.2.Termomodernizacja zadania mog ą budynków publicznych (w tym środki własne, zosta ć wymiana stolarki okiennej i Powiat Rawicki wg potrzeb wg potrzeb środki krajowe, zaplanowane drzwiowej, wymiana pokrycia środki UE w dachowego, ocieplenie ścian i stropu) pó źniejszym terminie

OP.2.1., KA.1.1. Budowa i przebudowa dróg powiatowych: Przebudowa drogi powiatowej nr 5478P Golina Wielka – Miejska środki własne, Górka od skrzy żowania z drog ą Powiat Rawicki (PZD w zadanie wg potrzeb środki krajowe, wojewódzk ą nr 434 w m. Annopol do Rawiczu) ci ągłe środki UE skrzy żowania z drog ą krajow ą nr 36 w m. Miejska Górka, wraz z przebudow ą mostu nr JNI 01020450 w km 14+115

OP.2.5. Rozwój transportu rowerowego, w tym rozbudowa środki własne, zadanie spójnego systemu dróg i ście żek środki krajowe, ci ągłe, rowerowych: Budowa infrastruktury środki UE, zadania mog ą rowerowej jako alternatywny sposób Powiat Rawicki (PZD w WRPO 2014+, zosta ć 22 683 488 22 683 488 komunikacji w ramach realizacji Rawiczu) bud żet Gminy zaplanowane Planu Gospodarki Niskoemisyjnej na Pakosław, w obszarze powiatu rawickiego – bud żet Gminy pó źniejszym formuła ZAPROJEKTUJ – Rawicz terminie WYBUDUJ

OP.2.6. Sukcesywna kontrola decyzji środki własne administracyjnych oraz uci ąż liwych zadanie Powiat Rawicki (koszty źródeł zanieczyszcze ń powietrza na ci ągłe administracji) terenie powiatu

134

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

OCHRONA PRZED HAŁASEM zadanie ci ągłe, art. 115a ustawy KA.1.5. Likwidacja istniej ących środki własne PO Ś, – uci ąż liwo ści hałasów instalacyjnych, Powiat Rawicki (koszty zadanie przez wydawanie decyzji o administracji) podejmowane dopuszczalnych poziomach hałasu na wniosek WIO Ś w Poznaniu

OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM zadanie P.1.2. Przyjmowanie zgłosze ń środki własne ci ągłe, art. instalacji wytwarzaj ących Powiat Rawicki (koszty 152 ustawy promieniowanie elektromagnetyczne administracji) PO Ś GLEBY

zadanie GL 1.1. Uzgadnianie warunków ci ągłe, art. 22 wykonania rekultywacji terenów ustawy o poeksploatacyjnych i Powiat Rawicki środki własne ochronie zdegradowanych przez podmioty gruntów zobowi ązane rolnych i le śnych

GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW GO.1.1. Kontrola post ępowania z zadanie odpadami zgodnie z warunkami ci ągłe, art. okre ślonymi w decyzjach Powiat Rawicki środki własne 41 ustawy o zezwalaj ących zbieranie i odpadach przetwarzanie odpadów ZASOBY PRZYRODNICZE i OCHRONA LASÓW

zadanie ci ągłe, art. 5 ZP.3.5. Nadzór nad gospodark ą le śną ustawy o w lasach niestanowi ących własno ści Powiat Rawicki 40 000 40 000 40 000 40 000 40 000 40 000 40 000 320 000 środki własne lasach, Skarbu Pa ństwa art.400a, ust.1, pkt 29 ustawy PO Ś

135

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

środki własne, Agencji ZP.4.2. Wypłata ekwiwalentów za zadanie Powiat Rawicki 50 000 50 000 50 000 50 000 50 000 50 000 50 000 400 000 Restrukturyzacji zalesione grunty ci ągłe i Modernizacji Rolnictwa

ZAGRO ŻENIA POWAZNYMI AWARIAMI

PAP.1.4. Szkolenia i ćwiczenia zadanie Powiat Rawicki 4 000 4 000 4 000 4 000 4 000 4 000 4 000 32 000 środki własne Zespołu Reagowania Kryzysowego ci ągłe

PAP.1.5. Zakup specjalistycznego sprz ętu słu żą cego do usuwania Powiat Rawicki 15 000 15 000 15 000 15 000 15 000 15 000 15 000 120 000 środki własne skutków awarii i nadzwyczajnych zdarze ń EDUKACJA EKOLOGICZNA E.1.1. Wdra żanie i wspieranie finansowe działa ń słu żą cych zadanie Powiat Rawicki 25 000 25 000 25 000 25 000 25 000 25 000 25 000 200 000 środki własne podnoszeniu świadomo ści ci ągłe ekologicznej mieszka ńców powiatu RAZEM 22 817 493 134 005 134 005 134 005 134 005 134 005 134 005 23 621 523

Tabela 52 Harmonogram realizacji zada ń monitorowanych przez Powiat Rawicki Szacunkowe koszty Podmiot odpowiedzialny za realizacj ę (+ jednostki Zadanie realizacji zadania Źródła finansowania Dodatkowe informacje o zadaniu wł ączone) [zł] OCHRONA KLIMATU i JAKO ŚCI POWIETRZA

OP.1.1. Likwidacja konwencjonalnych źródeł ciepła gminy i miasta, wła ściciele i zarz ądcy nieruchomo ści, środki własne, środki krajowe, lub wymiana na inne o mniejszej zawarto ści popiołu przedsi ębiorstwa, spółdzielnie i wspólnoty 2 000 000 PROW, RPO, POIi Ś, WFO ŚiGW, zadanie ci ągłe lub zastosowanie energii elektrycznej w budynkach mieszkaniowe NFO ŚiGW mieszkalnych, publicznych i usługowych

136

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

OP.1.2.Termomodernizacja budynków mieszkalnych, gminy i miasta, wła ściciele i zarz ądcy nieruchomości, środki własne, środki krajowe, publicznych i usługowych (w tym wymiana stolarki okiennej przedsi ębiorstwa, spółdzielnie i wspólnoty 50 000 000 PROW, RPO, POIi Ś, WFO ŚiGW, zadanie ci ągłe i drzwiowej, wymiana pokrycia dachowego, ocieplenie ścian mieszkaniowe NFO ŚiGW i stropu)

OP.1.3. Modernizacja i rozbudowa sieci ciepłowniczych i gazowych wraz z podł ączeniem nowych odbiorców: środki własne, środki krajowe, Budowa sieci cieplnych w obr ębie ulicy Sienkiewicza oraz PSG, ZEC Sp. z o.o. w Rawiczu wg potrzeb PROW, RPO, POIi Ś, WFO ŚiGW, zadanie ci ągłe Kmicica, wymiana komina kotłowni głównej, monta ż systemu NFO ŚiGW FV I instalacji odsiarczania

OP.2.4., KA.1.4. Budowa i przebudowa dróg gminnych środki własne, RPO, POIi Ś, gminy i miasta 30 000 000 zadanie ci ągłe oraz opracowanie dokumentacji projektowej PROW

OP.2.2. Rozwój transportu rowerowego, w tym rozbudowa środki własne, bud żet pa ństwa, gminy i miasta 10 000 000 zadanie ci ągłe spójnego systemu dróg i ście żek rowerowych RPO

OP.2.2., KA.1.2. Budowa, przebudowa i remonty dróg krajowych: GDDKiA wg potrzeb środki własne zadanie ci ągłe Rozbudowa drogi krajowej nr 36 na odcinku Miejska Górka – Kobylin od km 84+580 do km 102+249

OP.2.3., KA.1.3. Budowa, przebudowa i remonty dróg brak danych o środki własne, bud żet pa ństwa, WZDW w Poznaniu zadanie ci ągłe wojewódzkich kosztach INTERREG

Suma kosztów OCHRONA KLIMATU i JAKO ŚCI POWIETRZA 92 000 000,00 OCHRONA PRZED HAŁASEM

KA.1.6. Ocena stanu klimatu akustycznego przy drogach koszty WIO Ś w Poznaniu środki własne zadanie monitoringowe publicznych administracyjne

KA.1.6. Wprowadzenie do planów zagospodarowania koszty gminy i miasta środki własne zadanie ci ągłe przestrzennego zapisów dot. ochrony przed nadmiernym hałasem administracyjne

Suma kosztów OCHRONA PRZED HAŁASEM 0

137

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM

PEM.1.1. Kontynuacja monitoringu poziomu pól koszty zadanie o charakterze WIO Ś w Poznaniu, przedsi ębiorstwa środki własne, WFO ŚiGW elektromagnetycznych w środowisku administracyjne regulacyjnym

P.1.3. Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zapisów dot. ochrony przed polami koszty gminy i miasta środki własne zadanie ci ągłe elektromagnetycznymi (wyznaczanie stref technicznych administracyjne bezpiecze ństwa)

Suma kosztów OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM 0 GOSPODAROWANIE WODAMI

ZW.1.1. Ograniczenie zu życia wody w obr ębie terenów miejskich oraz w przemy śle (np. recyrkulacja wody, zamykanie przedsi ębiorstwa - LIFE, NFO ŚiGW, środki własne zadanie ci ągłe obiegu wody)

ZW.1.2. Prowadzenie kontroli przestrzegania przez podmioty WIO Ś w Poznaniu, Marszałek Województwa koszty warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz środki własne w ramach zada ń własnych Wielkopolskiego, PGW Wody Polskie administracyjne poboru wód

ZW.1.3. Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska koszty w ramach zada ń własnych, WIO Ś środki własne oraz udost ępnianie wyników tego monitoringu, w tym administracyjne zadanie ci ągłe wzmocnienie monitoringu wód

ZW.1.3. Prowadzenie ewidencji i kontrola zbiorników koszty w ramach zada ń własnych, gminy i miasta środki własne bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków administracyjne zadanie ci ągłe

ZW.2.1. Utrzymanie budowli przeciwpowodziowych PGW Wody Polskie 3 000 000 środki własne zadanie ci ągłe

ZW.2.2. Wyznaczanie i uwzgl ędnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ustale ń planów zarz ądzania koszty w ramach zada ń własnych, ryzykiem powodziowym oraz granic obszarów zalewowych, w gminy i miasta środki własne administracyjne tym obszarów szczególnego zagro żenia powodzi ą, na których zadanie ci ągłe obowi ązuj ą zakazy wynikaj ące z ustawy Prawo wodne

Suma kosztów GOSPODAROWANIE WODAMI 3 798 000

138

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA

GWS.1.1. Zwi ększenie dost ępno ści mieszka ńców powiatu gminy i miasta 10 000 000 środki własne, środki UE, inne zadanie ci ągłe rawickiego do zbiorczego systemu zaopatrzenia w wodę

GWS.1.2. Budowa, rozbudowa i modernizacja uj ęć wody, stacji uzdatniania wody oraz infrastruktury słu żą cej do zbiorowego gminy i miasta 2 000 000 środki własne, środki UE, inne zadanie ci ągłe zaopatrzenia w wod ę

GWS.1.3. Zwiększenie dost ępno ści mieszka ńców powiatu rawickiego do zbiorczego systemu zbierania ścieków gminy i miasta 5 000 000 środki własne, środki UE, inne zadanie ci ągłe komunalnych

GWS.1.4. Budowa, rozbudowa i modernizacja urz ądze ń słu żą cych do oczyszczania ścieków komunalnych gminy i miasta 20 000 000 środki własne, środki UE, inne zadanie ci ągłe i zagospodarowywania osadów ściekowych, w tym zgodnie z KPO ŚK

GWS.1.5. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków środki własne, NFO ŚiGW, na terenach, dla których budowa sieci kanalizacyjnej jest gminy i miasta, mieszka ńcy 1 000 000 zadanie ci ągłe WFO ŚiGW, UE, inne nieuzasadniona ekonomicznie lub technicznie

Suma kosztów GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA 38 000 000,00 ZASOBY GEOLOGICZNE

ZG.1.1. Współdziałanie organów koncesyjnych w celu ochrony rejonów wyst ępowania udokumentowanych złó ż̇ obj ętych Okr ęgowy Urz ąd Górniczy w Poznaniu - środki własne zadanie ci ągłe - koncesj ą oraz eliminacja nielegalnego wydobycia poprzez system kontroli

Suma kosztów ZASOBY GEOLOGICZNE - GLEBY

środki własne, środki krajowe, GL.1.2. Monitoring jako ści gleb na terenie powiatu rawickiego WIO Ś w Poznaniu 100 000 zadanie ci ągłe środki zewn ętrzne

Suma kosztów GLEBY 100 000

139

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

GOSPODARKA ODPADAMI i ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW

GO.1.2. Realizacja gminnych programów usuwania wyrobów środki własne, środki krajowe, gminy i miasta 3 500 000 zadanie ci ągłe zawieraj ących azbest środki zewn ętrzne

GO.1.3. Zadania zwi ązane z odbiorem i zagospodarowaniem środki własne, środki krajowe, gminy i miasta, przedsi ębiorcy 5 000 000 zadanie ci ągłe odpadów środki zewn ętrzne

GO.2.1. Modernizacja, budowa punktów selektywnego środki własne, środki krajowe, zarz ądzaj ący instalacjami 450 000 zadanie ci ągłe gromadzenia odpadów komunalnych środki zewn ętrzne

GO.2.2. Rozbudowa instalacji do kompostowania selektywnie środki własne, środki krajowe, gminy i miasta b.d. zadanie ci ągłe zbieranych odpadów zielonych i innych bioodpadów środki zewn ętrzne

GO.2.3. Modernizacja i rozbudowa linii do doczyszczania środki własne, środki krajowe, gminy i miasta wg potrzeb zadanie ci ągłe selektywnie zebranych odpadów komunalnych środki zewn ętrzne

GO.2.4. Monitoring składowisk odpadów, w tym zamknięte lub środki własne, środki krajowe, gminy i miasta 150 000 zadanie ci ągłe zrekultywowane środki zewn ętrzne

Suma kosztów GOSPODARKA ODPADAMI i ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW 8 800 000

ZASOBY PRZYRODNICZE I OCHRONA LASÓW

ZP.1.1. Opracowaniem i zatwierdzenie planów zada ń RDO Ś w Poznaniu 300 000,00 środki własne, UE, WFO ŚiGW zadanie ci ągłe ochronnych dla obszarów chronionych

ZP.1.2. Monitoring obszarów chronionych obj ętych działaniami koszty RDO Ś w Poznaniu środki własne zadanie ci ągłe ochrony czynnej administracyjne

ZP.1.3. Opracowanie baz danych informacji o zasobach RDO Ś w Poznaniu, gminy i miasta, organizacje koszty środki własne zadanie ci ągłe przyrodniczych pozarz ądowe administracyjne środki własne, UE, NFO ŚiGW, ZP.1.4. Uzupełnienie oznakowania form ochrony przyrody RDO Ś w Poznaniu, gminy i miasta, organizacje 1 000 000,00 LIFE, EOG, środki krajowe, zadanie ci ągłe tablicami informuj ącymi o ich nazwach pozarządowe środki zewn ętrzne

RDO Ś w Poznaniu, PGL LP, gminy i miasta, ZP.2.1. Czynna ochrona siedlisk przyrodniczych oraz gatunków organizacje pozarz ądowe, wszystkie podmioty środki własne, UE, WFO ŚiGW, 600 000,00 zadanie ci ągłe obj ętych ochron ą wyznaczone w planach ochrony i planach zada ń środki zewn ętrzne ochronnych

140

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

ZP.3.2. Utrzymanie le śnych kompleksów promocyjnych PGL LP - środki własne zadanie ci ągłe wdra żaj ących proekologiczne zasady gospodarowania w lasach

ZP.3.3. Uporz ądkowanie ewidencji gruntów zalesionych koszty oraz zmiana klasyfikacji gruntów nieruchomo ści, obj ętych PGL LP, gminy i miasta środki własne zadanie ci ągłe administracyjne naturaln ą sukcesj ą le śną.

Suma kosztów ZASOBY PRZYRODNICZE I OCHRONA LASÓW 1 900 000 ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI

PAP.1.1. Przeciwdziałanie wyst ąpieniu powa żnych awarii (kontrola podmiotów, których działalno ść mo że stanowi ć przyczyn ę powstania powa żnej awarii itp.) oraz uwzgl ędnianie koszty gminy i miasta, KP PSP, WIO Ś, przedsi ębiorstwa środki własne zadanie ci ągłe odpowiednich zapisów w miejscowych planach administracyjne zagospodarowania przestrzennego oraz tzw. decyzjach środowiskowych

PAP.1.2. Usuwanie skutków powa żnych awarii w środowisku sprawcy awarii - środki własne zadanie ci ągłe

PAP.1.3. Prowadzenie i aktualizacja rejestru powa żnych awarii koszty oraz bazy danych, w zakresie zakładów mog ących powodowa ć WIO Ś środki własne zadanie ci ągłe administracyjne powa żną awari ę

PAP.1.5. Zakup specjalistycznego sprz ętu słu żą cego do środki własne, środki krajowe, KP PSP 200 000 zadanie ci ągłe usuwania skutków awarii i nadzwyczajnych zdarze ń środki UE, WFO ŚiGW

Suma kosztów ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI 200 000 EDUKACJA EKOLOGICZNA

E.1.1. Wdra żanie i wspieranie finansowe działa ń słu żą cych Nadle śnictwa, gminy i miasta, RDO Ś, organizacje i środki własne, środki krajowe, podnoszeniu świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu stowarzyszenia, placówki o światowe i kulturalne, KP wg potrzeb zadanie ci ągłe WFO ŚiGW rawskiego PSP, WIO Ś

141

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

4. System realizacji programu ochrony środowiska Instrumentami wspomagaj ącymi realizacj ę Programu Ochrony Środowiska s ą elementy strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2020, poz. 1219, z pó źn. zm.). Wynikaj ą one z obowi ązków i kompetencji organów powiatu i gminy. Narz ędziem, które koordynuje i spina w jedn ą cało ść działania zwi ązane z ochron ą środowiska jest Program Ochrony Środowiska. Zapisy w nim zawarte przyczyniaj ą si ę do zacie śniania współpracy gmin nale żą cych do powiatu, instytucji i organizacji działaj ących na jego terenie. Wszystkie te działania przyczyniaj ą si ę do wi ększej skuteczno ści i efektywno ści wdra żania zapisów zawartych w Programie. Z tej przyczyny procedura wdra żania i realizacji Programu powinna zosta ć jasno i czytelnie przedstawiona, tak by instytucje i organizacje działaj ące w szeroko poj ętej ochronie środowiska miały mo żliwość weryfikacji realizacji zestawionych w Programie celów i zada ń środowiskowych. Kolejnym cennym narz ędziem do realizacji Programu jest zdobycie źródeł finansowania. Aby zapewnić sprawne funkcjonowanie zarz ądzania trzeba pami ęta ć o zasadzie zrównowa żonego rozwoju i zapewnieniu sprawnych rozwi ąza ń organizacyjnych nie tylko zwi ązanych z ochron ą środowiska. Niezb ędne jest by w procesie wdra żania Programu Ochrony Środowiska wzi ęły udział przedsi ębiorstwa i instytucje ró żnych profili gospodarki oraz ró żnych sfer życia społecznego, wynikiem, czego mo żliwa b ędzie realizacja Programu, a tak że zachowanie ładu gospodarczego, społecznego i ekologicznego. Zarz ądzanie Programem Ochrony Środowiska na poziomie Powiatu zwi ązane jest z potrzeb ą oddzielenia zarz ądzania środowiskiem i wydzielenia go, jako odr ębnego niezb ędnego celu do realizacji. W procesie wdra żania zapisów Programu b ędą uczestniczy ć nie tylko jednostki bezpo średnio zaanga żowane w opracowanie, procedury opiniowana, przyjmowania i uchwalania opracowania. Będą to równie ż podmioty uczestnicz ące w zarz ądzaniu programem, czyli jednostki administracji samorz ądowej, jednostki udzielaj ące dofinansowania oraz spółki komunalne. Wa żną rol ę we wdra żaniu Programu maj ą wszystkie podmioty realizuj ące zadania zapisane w Programie, zarówno te własne, czyli Powiatu Rawickiego, jak i monitorowane, do których zaliczamy zakłady przemysłowe i produkcyjne, Nadle śnictwa, O środek Doradztwa Rolniczego, Zarz ąd Dróg Wojewódzkich, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, a tak że gminy nale żą ce do powiatu. W ka żdej fazie wdra żania programu uczestnicz ą mieszka ńcy, którzy bezpo średnio wykorzystuj ą produkty wynikaj ące z realizacji postanowie ń programu. (np. sieć kanalizacji sanitarnej, zmodernizowana droga czy akcja ekologiczna). Warunkiem prawidłowego wdro żenia programu jest stosowanie zasad: • współdziałania, • wzajemnej wymiany informacji, • otwarto ści i przejrzysto ści w stosunku do współuczestnicz ących w realizacji programu. Zasadne jest ze wzgl ędu na wiele obowi ązków i zada ń pojawiaj ących si ę na ka żdym etapie wdra żania programu okre ślenie mo żliwo ści rozło żenia środków i obowi ązków na poszczególnych wykonawców programu. Dzi ęki partnerstwie i współdziałaniu jednostek zaanga żowanych w Program zostan ą pozyskane środki finansowe i osi ągni ęte zamierzone efekty. Cz ęsto du że znaczenie ma wykorzystanie do świadcze ń s ąsiednich jednostek administracyjnych, które wcze śniej wdra żały na swoim obszarze Program. Partnerstwo w poł ączeniu z wymian ą do świadcze ń mo że sta ć si ę pocz ątkiem współpracy na szczeblu nie tylko lokalnym, ale tak że regionalnym. Podstawow ą zasad ą w realizacji zapisów Programu Ochrony Środowiska jest prawidłowe i wła ściwe wykonywanie zada ń własnych przez poszczególne jednostki świadome własnej roli we wdra żaniu i odpowiedzialne za swoje uczestnictwo w Programie. Najwa żniejsza i główna odpowiedzialno ść za prawidłowe wdro żenia spoczywa na Zarz ądzie Powiatu, który składa Radzie Powiatu raporty z wykonania Programu. Zarz ąd współdziała z organami administracji samorz ądowej wojewódzkiej oraz samorz ądami gminnymi, które dysponuj ą narz ędziami wynikaj ącym z ich kompetencji. Instytucje zwi ązane z ochrona środowiska, mi ędzy innymi takie jak Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Pa ństwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny, Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny przedkładaj ą Radzie Powiatu sprawozdania roczne. Okresowo odbywaj ą si ę posiedzenia komisji tematycznych, na których prezentowane s ą sprawozdania z działalno ści w zakresie ochrony środowiska, le śnictwa, edukacji, inwestycji czy promocji na terenie powiatu. Ponadto Zarz ąd Powiatu współdziała z instytucjami administracji specjalnej, w dyspozycji, których znajduj ą si ę instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontroluj ą respektowanie prawa, prowadz ą monitoring stanu środowiska (Inspektor Sanitarny, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska), prowadz ą monitoring wód (PGW Wody Polskie).

142

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Tabela 53 Działania w ramach zarz ądzania środowiskiem w powiecie rawickim

Lp. Zagadnienie Główne działania Instytucje uczestnicz ące

Zarz ąd Powiatu, Inne jednostki Raport z wykonania programu (co dwa lata) wdra żaj ące Program Wdra żanie programu ochrony 1 środowiska

Opracowanie programu ochrony środowiska co 4 lata Zarz ąd Powiatu

Edukacja ekologiczna, Rada Powiatu, Zarz ąd Realizacja programu ochrony środowiska oraz współpraca z Komunikacja ze Województwa, WIO Ś, 2 instytucjami zajmuj ącymi si ę szeroko poj ętą ochron ą społecze ństwem, System Organizacje pozarz ądowe, środowiska informacji o środowisku placówki o światowe, gminy

Systemy zarz ądzania Wspieranie i promowanie zakładów / instytucji Powiat, Wojewoda, Fundusze 3 środowiskiem wdra żaj ących system zarz ądzania środowiskiem celowe

Zgodnie z wymaganiami ustawowymi - stan środowiska w województwie wielkopolskim na podstawie danych WIO Ś, WSSE, PGW Wody 4 Monitoring stanu środowiska Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, obszarowej jako ści Polskie, Powiat wody przeznaczonej do spo życia

5. Instrumenty i środki realizacji polityki ekologicznej na poziomie powiatu Polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, z których jednym z głównych jest Strategia Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko (BEI Ś)6. W skali powiatu strategia ta realizowana jest przez wojewódzki oraz powiatowy programy ochrony środowiska. Aby w pełni móc realizowa ć zapisy tej polityki niezb ędny jest zestaw narz ędzi, które mo żna podzieli ć na instrumenty oraz środki. Środki ochrony środowiska nie maj ą charakteru norm steruj ących, w przeciwie ństwie do instrumentów, które okre ślaj ą zadania, kierunki i sposoby działania w zakresie ochrony środowiska 7.

5.1. Regulacje ogólnoprawne Regulacje ogólnoprawne tworz ą podstawy systemu zarz ądzania środowiskiem i mo żna je podzieli ć na dwie grupy: • ustrojowe, w tym konstytucja – okre ślaj ą ogólne zasady relacji pomi ędzy gospodark ą a środowiskiem, ustanawiaj ą te ż odpowiedzialno ść cywiln ą, karn ą i administracyjn ą; • problemowe – ustanawiaj ą i zapewniaj ą funkcjonowanie systemu zarz ądzania środowiskiem; nale żą do nich m. in. ustawy, dyrektywy, porozumienia, traktaty i konwencje.

5.2. Instrumenty prawno-administracyjne Instrumenty prawno-administracyjne to ustanowione przez pracodawc ę (na mocy aktów prawnych) ograniczenia w działaniu lub sposoby post ępowania, maj ące na celu uregulowanie korzystania ze środowiska oraz zapewnienie jego ochrony, przy bezpo średnim wpływie na zachowanie podmiotów gospodarczych. Działanie tych instrumentów niesie ze sob ą odpowiednie sankcje prawne. Do instrumentów prawno-administracyjnych zalicza się m.in.: Zakazy i nakazy , które cz ęsto stosuje si ę ł ącznie z innymi instrumentami (pozwoleniami, standardami), w tym: • zakazy całkowite dotycz ące np. emisji zwi ązków niebezpiecznych dla środowiska i zdrowia człowieka (np. dioksyn), stosowania technologii niebezpiecznych dla środowiska, wst ępu na teren ścisłego rezerwatu przyrody,

6 Uchwała nr 58 Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2014 r. w sprawie przyj ęcia Strategii „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r.” (M.P. 2014 nr 0, poz. 469) 7 źródło: Ochrona środowiska przyrodniczego, Dobrza ńska B., Dobrza ński G, Kiełczewski D., PWN SA, Warszawa 2008 143

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

• nakazy dotycz ące np. ograniczenia produkcji ze wzgl ędu na nadmiern ą emisj ę zanieczyszcze ń, zamkni ęcia zakładu ze wzgl ędu na jego uci ąż liwo ść dla ludzi i środowiska czy sporz ądzania oceny oddziaływania na środowisko. Standardy z zakresu: • jako ści środowiska (normy imisji), czyli kryteria jakie muszą by ć spełnione w okre ślonym czasie przez środowisko lub jego elementy na danym obszarze, np. standardy okre ślaj ące maksymalne st ęż enia zanieczyszcze ń w powietrzu, wodzie, glebie, poziomy hałasu i promieniowania; • wielko ści emisji – okre ślaj ą, ile i jakich zanieczyszcze ń mo żna wprowadzi ć do środowiska z danego źródła; mog ą by ć okre ślane indywidualnie dla wybranego źródła zanieczyszcze ń (zakładu, instalacji) lub powszechnie obowi ązuj ące, narzucone aktem prawnym dla wybranych typów zakładów czy instalacji; • techniki i technologii – okre ślaj ące rodzaj i maksymaln ą ilo ść zanieczyszcze ń mog ących powsta ć w danym procesie produkcyjnym lub urz ądzeniu (np. BAT); • sposobu post ępowania – dotycz ą powszechnych czynno ści, ale trudnych do monitorowania i kontroli, tj. przewóz substancji niebezpiecznych, oszcz ędno ści energii, zachowania turystów na obszarach chronionych itp. • produktów, okre ślaj ące proekologiczne parametry i cechy produktów, których u życie lub zu życie mo że by ć uci ąż liwe dla środowiska lub człowieka. Pozwolenia administracyjne – są to decyzje administracyjne, które okre ślaj ą indywidualne wymagania w stosunku do konkretnego podmiotu. • emisyjne – dotycz ą wprowadzania do środowiska substancji lub energii, m. in. wprowadzania ścieków do wód lub ziemi, wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza, wytwarzania odpadów, emitowania hałasu, emitowania pól elektromagnetycznych; szczególnym rodzajem jest pozwolenie zintegrowane, w którym bierze si ę pod uwag ę oddziaływanie na wiele elementów środowiska lub na jego cało ść ; • eksploatacyjno-reglamentacyjne – dotycz ą u żytkowania środowiska i są to koncesje na wydobywanie kopalin ze złó ż, pozwolenia na wycinanie drzew i krzewów, pozwolenia wodnoprawne (w zakresie wykonywania urz ądze ń wodnych, poboru wód podziemnych, rolniczego wykorzystania ścieków, decyzje ustalaj ące warunki regulacji cieków wodnych, budowy wałów przeciwpowodziowych, robót melioracyjnych, odwodnie ń budowlanych, odprowadzania ścieków) oraz innych robót ziemnych, decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Procedury administracyjne - stanowi ą okre ślony sposób post ępowania, wymuszaj ący rozpoznanie i uwzgl ędnienie problemów u żytkowania i ochrony środowiska przy podejmowaniu działa ń wymagaj ących decyzji administracyjnych. Do najwa żniejszych w polskim systemie prawnym zalicza si ę procedury: • w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji opracowywanych planów i programów, • w sprawie ocen oddziaływania na środowisko przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko lub na obszar NATURA 2000, • zapewnienia udziału społecze ństwa w post ępowaniu administracyjnym dotycz ącym korzystania ze środowiska, • dost ępu społecze ństwa do informacji o środowisku. W przypadku prac zwi ązanych z termomodernizacjami, w tym ocieplaniem obiektów i innych prac budowlanych budynków nale ży pami ęta ć, o zakazach obowi ązuj ących w odniesieniu do zwierz ąt chronionych wynikaj ących z ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020, poz. 55) i ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierz ąt (Dz. U. z 2020, poz. 638). Szczegółow ą list ę chronionych gatunków zwierz ąt przedstawiaj ą zał ączniki nr 1 i 2 do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt (Dz. U. z 2016, poz. 2183). Analizuj ąc powy ższe przepisy nale ży stwierdzi ć, i ż wszystkie gatunki ptaków zasiedlaj ące budynki: pustułk ę i jerzyka, goł ębia miejskiego oraz wszystkie gatunki ptaków z rz ędu wróblowe, w tym min. jaskółk ę dymówk ę, jaskółk ę oknówk ę, kawk ę, kopciuszka, mazurka i wróbla, sikory, szpaki itp.., s ą obj ęte ochron ą gatunkow ą. Nale ży pami ęta ć, i ż nie tylko chronione gatunki ptaków korzystaj ą z budynków, bardzo cz ęsto s ą one równie ż zasiedlane przez chronione ssaki, głównie nietoperze oraz kun ę kamionk ę. Przed rozpocz ęciem prac zarz ądca budynku powinien zleci ć do świadczonemu ornitologowi inwentaryzacj ę przyrodnicz ą w zakresie wyst ępowania ptaków gatunków chronionych, w celu unikni ęcia nieumy ślnego zniszczenia schronie ń tych gatunków podczas prac budowlanych. W sytuacji, gdy zniszczenie schronie ń ptaków gatunków chronionych podczas prac budowlanych jest konieczne, nale ży zwróci ć si ę do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu o wydanie stosownego zezwolenia. Sporz ądzenie opinii ornitologicznej powinno by ć niezb ędne w przypadku planowanych przedsi ęwzi ęć o charakterze budowlanym: remontów, modernizacji (typu: termomodernizacja, ocieplanie lub remont

144

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 powierzchni strychowych w tym wymiana dachu oraz remont przestrzeni wentylacyjnej stropodachów, wymiana orynnowania, remont ci ągów kominowych i wentylacyjnych, kratowanie otworów prowadz ących na stropodachy, tynkowanie elewacji zewn ętrznych itp.) prowadzonych w budynkach w okresie od 1 marca do 15 października. Aby zniwelowa ć konflikty mi ędzy człowiekiem a ptakami zmuszonymi mieszka ć w domach z betonu nale ży przestrzega ć kilku podstawowych zasad: • Przed rozpocz ęciem prac budowlanych zasi ęgn ąć rady specjalisty ornitologa, który okre śli miejsca, w których gnie żdżą si ę ptaki, wska że miejsca wymagaj ące zamurowania i te niekonfliktowe, które mo żna pozostawi ć ptakom do dyspozycji. Nale ży pami ęta ć o tym, że ró żne gatunki ptaków rozpoczynaj ą l ęgi w ró żnych terminach, dlatego najlepiej by było przeprowadza ć ocen ę w roku poprzedzaj ącym remont. Takie podej ście wyeliminuje ewentualne niewykrycie np. w kwietniu gniazd jerzyków, które przylatuj ą dopiero w maju. • Je śli prace b ędą wykonywane w sezonie l ęgowym – odpowiednio wcze śnie zabezpieczy ć otwory tak, aby ptaki nie mogły zało żyć tam gniazd. • Zadba ć, aby w odnowionych budynkach pozostały w miejscach niekonfliktowych otwory dost ępne dla ptaków, za ś czynne przewody kominowe i wentylacja mieszka ń zostały zabezpieczone odpowiednio wcze śnie przed kawkami. • W miejscach, gdzie goł ębie s ą szczególnie uci ąż liwe mo żna zastosowa ć zabezpieczenia tak że przeciwko nim, warto jednak tam gdzie to mo żliwe pozostawi ć im dost ęp do miejsc, w których mog ą zakłada ć gniazda. • Je śli to mo żliwe stosowa ć tacki lub półki pod jaskółczymi gniazdami – mo żna je systematycznie czy ści ć, a po sezonie usun ąć . • Wiesza ć budki l ęgowe dla gatunków, które mieszkały w budynku przed remontem, i straciły miejsca lęgowe. Jednak zazwyczaj budki tylko w małym stopniu rekompensuj ą straty powodowane przez remonty. Z tego wzgl ędu, w niektórych zachodnich miastach prowadzi si ę ju ż specjalne programy ochrony ptaków gnie żdżą cych si ę w budynkach polegaj ące na tworzeniu dla nich specjalnych miejsc gniazdowych w konstrukcji domów. Zgodnie z opini ą Ministerstwa Środowiska oraz Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (GDO Ś) zatykanie otworów stropodachów, nawet poza sezonem l ęgowym, jest niszczeniem siedlisk gatunku obj ętego ochron ą ścisł ą (jerzyk Apus apus). Zgodnie z art. 52 ust. 1 pkt. 4 ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020, poz. 55) wprowadzono zakaz niszczenia siedlisk zwierz ąt dziko żyj ących. Stropodachy za ś stanowi ą podstawowe siedlisko jerzyka w Polsce, dlatego jakiekolwiek zamykanie stropodachów mo żna uzna ć za niszczenie siedlisk tego gatunku. Zamykanie otworów wentylacyjnych stropodachów nie jest wymagane przez prawo budowlane. Prawo budowlane wymaga kratowania przewodów b ędących cz ęś ci ą systemu wentylacji lub klimatyzacji budynku (typu wentylacji mieszka ń i innych u żytkowanych pomieszcze ń), a otwory stropodachu nie nale żą do tych kategorii. Jest to korzystne dla bezpiecze ństwa ludzi i ptaków, poniewa ż zakratowanie przewodów kominowych uniemo żliwia ptakom wpadni ęcie do nich (co mo że si ę sko ńczy ć śmierci ą) lub zatkanie ich gniazdem. W świetle powy żej przedstawionej opinii Ministerstwa Środowiska oraz przytoczonych przepisów prawa zakratowanie czy inny sposób zatkania otworów wentylacyjnych stropodachów jest równoznaczne z niszczeniem siedlisk gatunku pozostaj ącego pod ścisł ą ochron ą. Niszczenie siedlisk gatunków ści śle chronionych jest w Polsce niezgodne z prawem. Dlatego zgodnie z prawem otwory stropodachu nie mog ą by ć zakratowane bez zgody Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska nawet po sezonie l ęgowym. Siedliska takie jak szczeliny elewacji nie mog ą by ć oczywi ście zachowane w remontowanym budynku. Inwestor niszcz ąc te siedliska w czasie remontu jest zobligowany do kompensacji przyrodniczej, któr ą powinna mu wyznaczy ć RDO Ś. Na ewentualne zakratowanie otworów stropodachu zgodę musi wyda ć RDO Ś. Oczywi ście nie ma mo żliwo ści uzyskania zgody na zakratowanie otworów wentylacyjnych stropodachu, w którym aktualnie gniazduj ą ptaki. Je śli ptaki gniazduj ą w stropodachu, to zakratowanie otworów mo że mie ć miejsce dopiero po opuszczeniu przez nie stropodachu. W przypadku, gdy zachodzi obawa, że w trakcie remontu b ędą płoszone ptaki gniazduj ące w budynku, inwestor powinien si ę zwróci ć do GDO Ś o zgod ę na płoszenie. RDO Ś wydaje zgod ę na niszczenie siedlisk, a GDO Ś na płoszenie ptaków. Niezale żnie od tego, czy dany gatunek ptaka podlega ochronie gatunkowej, czy nie, okratowanie otworów wentylacyjnych stropodachu, w którym gniazduj ą ptaki i niedopuszczenie dorosłych ptaków do piskl ąt znajduj ących si ę w gnie ździe, jest zabiciem zwierz ąt ze szczególnym okrucie ństwem, gdy ż tak nale ży oceni ć świadome skazanie piskl ąt na śmier ć głodow ą. To samo dotyczy str ącania gniazd jaskółek w okresie l ęgowym czy wyrzucania gniazd z piskl ętami z budynku oraz niszczenia l ęgów i zamurowywania ptaków gniazduj ących w szczelinach elewacji. Zgodnie z art. 35, ust. 1 Ustawy o ochronie zwierz ąt, ka żde nieuzasadnione lub niehumanitarne zabicie zwierz ęcia jest przest ępstwem, a je żeli nast ąpiło ze szczególnym okrucie ństwem -

145

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 przest ępstwem kwalifikowanym z art. 35 ust. 2 tej ustawy, a sprawca mo że podlega ć karze pozbawienia wolno ści do lat 2. W stosunku do ptaków obj ętych ochron ą ścisł ą i cz ęś ciow ą – wyszczególnionych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących zwierz ąt obj ętych ochron ą – dodatkowo zastosowanie znajduj ą wszystkie zakazy okre ślone w art. 52 ust. 1 Ustawy o ochronie przyrody, w tym zakaz zabijania, umy ślnego płoszenia i niepokojenia oraz umy ślnego niszczenia ich gniazd, jaj i postaci młodocianych. Kratowanie i inne zamykanie otworów prowadz ących do stropodachów budynków, w których gnie żdżą si ę ptaki, a tym samym niedopuszczenie dorosłego ptaka do gniazda, w którym ju ż zostały zło żone jaja, jest równoznaczne z niszczeniem jaj, czyli jest wykroczeniem z art. 127, ust. 2 Ustawy o ochronie przyrody. Od zakazów okre ślonych w art. 52, ust. 1 Ustawy o ochronie przyrody stosuj ą si ę odst ępstwa z art. 52, ust. 2 tej że ustawy, w tym „dopuszczenie usuwania od 16 pa ździernika do ko ńca lutego gniazd ptasich z obiektów budowlanych i terenów zieleni, je żeli wymagaj ą tego wzgl ędy bezpiecze ństwa lub sanitarne". Nieprzestrzeganie b ądź naruszenie któregokolwiek z zakazów lub ogranicze ń obowi ązuj ących w stosunku do ptaków obj ętych ochron ą gatunkow ą, w tym niszczenie ich gniazd w okresie l ęgowym, skutkuje – w my śl art. 127 Ustawy o ochronie przyrody - kar ą grzywny lub aresztu. Najsurowsze kary za przest ępstwa wobec ptaków w budynkach wynikaj ą z przepisów Kodeksu karnego i ustawy o ochronie zwierz ąt. Pozostałe działania inwestycyjne zaplanowane w ramiach niniejszego dokumentu b ędą zlokalizowane poza obszarami chronionymi i nie b ędą oddziaływa ć na ró żnorodno ść biologiczn ą, ro śliny oraz zwierz ęta – wykonanie zada ń nie b ędzie powodowało negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne, w tym ró żnorodno ść biologiczn ą, ro śliny oraz zwierz ęta.

5.3. Instrumenty ekonomiczne Pełni ą rol ę uzupełniaj ącą b ądź wzmacniaj ącą działanie narz ędzi prawnych i administracyjnych, jako zach ęta natury ekonomicznej do przestrzegania ich wymaga ń. Zalicza si ę do nich m. in.: Instrumenty o charakterze danin publicznych , a wi ęc podatki i opłaty. W śród opłat rozró żnia si ę: • opłaty ekologiczne za emisj ę zanieczyszcze ń do środowiska, • opłaty produktowe i depozytowe, • opłaty za korzystanie ze środowiska, np. koncesyjne za eksploatacj ę kopalin, • opłaty za degradacj ę środowiska, np. za przeznaczanie gruntów rolnych na cele nierolnicze • opłaty usługowe – za wykonanie usługi unieszkodliwiaj ącej zanieczyszczenia. • opłaty za wycinanie drzew i krzewów, podatek gruntowy i le śny. Subwencje, do których zalicza si ę te ż bezzwrotne dotacje, kredyty preferencyjne, ulgi podatkowe itp. Uprawnienia zbywalne, czyli inaczej rynki uprawnie ń do emisji zanieczyszcze ń, np. system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (EU ETS). Administracyjne kary pieni ęż ne (kary ekologiczne) m. in. za: • przekroczenie okre ślonej w pozwoleniu ilo ści lub rodzaju gazów i pyłów wprowadzanych do powietrza, ilo ści pobranej wody b ądź ilo ści, stanu lub składu ścieków, • wycinanie drzew i krzewów bez pozwolenia, • naruszenie warunków decyzji okre ślaj ącej rodzaj, miejsce oraz sposób magazynowania i składowania odpadów albo decyzji zatwierdzaj ącej instrukcj ę eksploatacji składowiska odpadów, • niszczenie zieleni podczas robót ziemnych. Systemy depozytowe i ubezpieczenia ekologiczne: • depozyty np. za złomowanie aut, baterii i olejów, • ubezpieczenia ekologiczne stosowane najcz ęś ciej dla przedsi ębiorstw, których działalno ść zwi ązana jest z wysokim ryzykiem ekologicznym.

5.4. Instrumenty społeczne Instrumenty te odnosz ą si ę do kształtowania postaw, świadomo ści i wiedzy ekologicznej obywateli i podmiotów. Cz ęś ciowo mo żna je zaliczy ć do środków ochrony środowiska. Dziel ą si ę na: Formalne, tj. edukacja ekologiczna (realizowana w procesie nauczania od przedszkola do studiów), dost ęp do informacji o środowisku. Nieformalne: • edukacja ekologiczna np. Na podstawie informacji środków masowego przekazu, poprzez udział w ró żnych organizacjach i grupach), • działania informacyjne (m.in. ulotki, broszury, seminaria szkoleniowe, masowe akcje i kampanie np.: sprz ątanie świata); 146

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

• instrumenty nacisku społecznego (m.in. petycje, zbieranie podpisów, manifestacje, demonstracje). Instrumenty dobrowolnego stosowania - niemaj ące mocy wi ążą cej wszelkiego rodzaju dobrowolne umowy, procedury i zalecenia ekologiczne, np. zalecenia w zakresie oszcz ędzania energii, systemy zarz ądzania środowiskiem w przedsi ębiorstwach (ISO 14001, EMAS).

6. Monitoring programu Cenna jest stała kontrola i bie żą cy nadzór procesu wdra żania aktualizacji programu, zapoznawania si ę z okresowymi raportami nt. wykonania zada ń i uzyskanych efektów ekologicznych. Ponadto wa żnym jest uzyskanie porozumienia i płaszczyzny współpracy pomi ędzy instytucjami i mieszka ńcami na drodze do osi ągania celów Programu. Przedstawiciele ró żnych grup zawodowych, instytucji i społecze ństwa zaanga żowanych w realizacj ę Programu b ędą mieli ró żne pogl ądy nt. realizacji celów Programu i konkretnych przedsi ęwzi ęć. Istnieje, zatem potrzeba stworzenia obiektywnych warunków uzgadniania współpracy w realizacji zada ń programu i udziału we wdra żaniu Programu. Wypracowane wspólnej strategii działania i procedur w realizacji programu przyczynia si ę do wzajemnej zgodnej, z obustronnymi korzy ściami współpracy pomi ędzy partnerami ró żnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny wizerunek obszaru. Dzi ęki tym działaniom etap planowania i zarz ądzania programem staje si ę jasny i zrozumiały na tyle, że pewne działania staj ąc si ę rutyn ą, powoduj ą samoistne powtarzanie si ę dobrych rozwi ąza ń wytwarzaj ąc mechanizmy samoregulacji. Jako komórk ę monitoruj ącą proces wdra żania i realizacji PO Ś oraz harmonogram jego realizacji wskazuj ę si ę Wydział Architektury, Budownictwa i Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego w Rawiczu.

Tabela 54 Wska źniki realizacji programu ochrony środowiska Oczekiwany Warto ść trend zmian wska źnika Źródło danych w wyniku Docelowa warto ść Lp. Wska źnik Jednostka w roku do okre ślenia wska źnika realizacji wska źnika 2018/2019 Programu do 2029 r.* OCHRONA KLIMATU i JAKO ŚCI POWIETRZA zu życie energii cieplnej budynki mieszkalne/ urz ędy i instytucje 1 GJ/rok 71 925 GUS - <71 000 [GJ] Źródło: GUS długo ść sieci PSG, ZEC Sp. z o.o w km 309/4,7 + >309/47 gazowych/ciepłowniczych Rawiczu

remonty i modernizacje dróg Powiat Rawicki km 6,7 + wg potrzeb powiatowych (PZD)

przebudowa i remonty dróg km 0 GDDKiA + wg potrzeb krajowych i mostów

przebudowa i remonty dróg km 46,42 WZDW + wg potrzeb wojewódzkich i mostów

długo ść ście żek rowerowych km 22,7 GUS + ok. 30

99 liczba kontroli WIO Ś szt. lata WIO Ś + wg planu kontroli

2017-2019

liczba nowych pozwole ń/zgłosze ń instalacji szt. 1/7 WIO Ś + wg potrzeb

OCHRONA PRZED HAŁASEM

147

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Oczekiwany Warto ść trend zmian wska źnika Źródło danych w wyniku Docelowa warto ść Lp. Wska źnik Jednostka w roku do okre ślenia wska źnika realizacji wska źnika 2018/2019 Programu do 2029 r.* Liczba wydanych decyzji 4 (w latach 2017- 7 szt. Powiat Rawicki 0 wg potrzeb dotycz ących hałasu 2019)

Liczba punktów pomiarowych, gdzie 8 przekroczono dopuszczalny poziom szt. 0 WIO Ś 0 0 hałasu

OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM liczba osób nara żonych na 9 ponadnormatywne promieniowanie os. 0 WIO Ś 0 0 elektromagnetyczne GOSPODAROWANIE WODAMI zu życie wody na potrzeby 10 dam 3/rok 654/333 GUS - <650/330 przemysłu/rolnictwa udział JCWP o stanie/ potencjale 11 % 10 WIO Ś + <10 dobrym i bardzo dobrym liczba zbiorników bezodpływowych/ <3000 12 szt. 3130/274 GUS -/+ przydomowych oczyszczalni ścieków >280 dalsze prace usuwanie tam i za zwi ązane z torów, udro żnienie i usuwaniem tam i za 13 efekty rzeczowe inwestycji km utrzymanie 4 PGW Wody Polskie 0 torów, udro żnieniem odcinków rzek i utrzymaniem rzek GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA stopie ń zaopatrzenia mieszka ńców 14 % 97/68 GUS +/+ 97/69 wodoci ąg/sieci kanalizacyjnej 15 długo ść sieci wodoci ągowej km 450 GUS + 455 16 długo ść sieci kanalizacyjnej km 329 GUS + 350 17 liczba oczyszczalni ścieków szt. 11 GUS 0 11 ZASOBY GEOLOGICZNE I GLEBY

liczba nielegalnych miejsc wydobycia 18 szt. 0 OUG - 0 złó ż

liczba decyzji ustalaj ącej kierunek 19 rekultywacji/liczba kontroli szt. 0/0 Powiat Rawicki 0 wg potrzeb (szt.)

20 liczba punktów monitoringu gleb szt. 2 GIO Ś 0 2

GOSPODARKA ODPADAMI i ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW liczba decyzji w zakresie gospodarki 24 (w latach 21 szt. Powiat Rawicki + wg potrzeb odpadami (szt.) 2017-2019)

masa unieszkodliwionych odpadów 22 Mg 390 Powiat Rawicki + >100/rok zawieraj ących azbest

masa odebranych niesegregowanych 23 Mg 15 632 gminy + >20 000 odpadów komunalnych

24 liczba PSZOK szt. 4 gminy + 4

liczba instalacji do kompostowania 25 selektywnie zbieranych odpadów szt. 1 gminy 0 1 zielonych i innych bioodpadów

148

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Oczekiwany Warto ść trend zmian wska źnika Źródło danych w wyniku Docelowa warto ść Lp. Wska źnik Jednostka w roku do okre ślenia wska źnika realizacji wska źnika 2018/2019 Programu do 2029 r.* liczba gmin, które osi ągn ęły poziom recyklingu i przygotowania do ponownego u życia nast ępuj ących 26 frakcji odpadów komunalnych: szt. 5 gminy 0 5 papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło

liczba monitorowanych składowisk 27 % 100 gminy 0 100 odpadów

liczba składowisk odpadów 28 komunalnych o statusie instalacji do szt. 0 gminy 0 0 przetwarzania odpadów komunalnych

ZASOBY PRZYRODNICZE I OCHRONA LASÓW

29 powierzchnia lasów ogółem ha 8 448 GUS 0 8 448

powierzchnia obszarów prawnie 30 ha 953,73 RDO Ś 0 953,73 chronionych udział powierzchni obszarów 31 chronionych w ogólnej pow. jednostki % 2 RDO Ś 0 2 terytorialnej

36 lesisto ść % 14,5 GUS 0 14,5

planowane jest powierzchnia lasu obj ęta wykonanie UPUL 37 uproszczonymi planami urz ądzenia ha 2,25/850 Powiat Rawicki + dla pozostałej lasów/inwentar. lasów cz ęś ci ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI liczba przypadków wyst ąpienia powa żnych awarii (odpowiadaj ących 38 definicji zawartej w art. 3 pkt. 23 szt. 0 GIO Ś - 0 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska)

EDUKACJA EKOLOGICZNA

39 liczba działa ń proekologicznych szt./rok ok. 10 Powiat Rawicki + wg potrzeb

Obja śnienia: * - – tendencja spadkowa + – tendencja wzrostowa 0 – bez zmian

149

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

7. Streszczenie Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 (zwany dalej Programem) został opracowany zgodnie z zapisami ustawy z dnia 21 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020, poz. 1219 z pó źn. zm.), jako narz ędzie prowadzenia polityki ochrony środowiska w Powiecie. Przesłank ą do opracowania Programu s ą zmiany, jakie zaszły w środowisku, które powoduj ą, i ż poprzedni dokument stał si ę niezgodny ze stanem faktycznym. W niniejszym opracowaniu autorzy starali si ę dokona ć porównania stanu środowiska z roku 2016 z obecnym, według informacji z 2019 roku (natomiast je śli brakowało takich informacji posłu żono si ę danymi z 2018 oraz 2017 roku). Szczegółowy zakres, sposób oraz forma sporz ądzania Powiatowego Programu Ochrony Środowiska (PO Ś) jest zgodny z przyj ętymi 2 wrze śnia 2015 roku przez Ministerstwo Środowiska „Wytycznymi do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska”. Ustawa – Prawo ochrony środowiska nie okre śla sztywnych ram programu ochrony środowiska, zwraca natomiast uwag ę (art. 17), by opracowanie uwzgl ędniało pewne dokumenty okre ślone w art. 14 tj. strategie rozwoju, programy i dokumenty programowe o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2019, poz. 1295, z pó źn. zm.). Przedmiotowe opracowanie dla Powiatu Rawickiego zawiera takie elementy jak: • WST ĘP Rozdział zawiera podstaw ę prawn ą i cel przygotowania powiatowego programu ochrony środowiska, a tak że okres obj ęty opracowaniem, metodyk ę, struktur ę i zakres dokumentu. • INFORMACJE OGÓLNE O POWIECIE Zawarto ść tego rozdziału to m.in. informacje o poło żeniu administracyjnym powiatu oraz dane dotycz ące uwarunkowa ń gospodarczych i środowiskowych powiatu. Konieczne jest wskazanie uwarunkowa ń wynikaj ących z dokumentów strategicznych wy ższego szczebla (krajowych, wojewódzkich, powiatowych), • OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA W rozdziale tym opisano stan aktualny oraz wskazano najwa żniejsze problemy w zakresie ka żdego komponentu środowiska. • OBSZARY INTERWENCJI uwzgl ędniaj ą zagadnienia horyzontalne (przekrojowe dla wszystkich dziedzin) takie jak adaptacj ę do zmian klimatu, nadzwyczajne zagro żenia środowiska, działania edukacyjne oraz monitoring. • CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE Okre ślenie dla ka żdego z komponentów celu długoterminowego i celów krótkoterminowych wraz z miarami ich realizacji. • PLAN OPERACYJNY Plan operacyjny zawiera przedsi ęwzi ęcia wytypowane na podstawie zdefiniowanych wcze śniej celów ekologicznych oraz na podstawie obowi ązuj ących dokumentów strategicznych kraju, województwa, powiatu i gmin. Zdefiniowane zadania uwzgl ędniaj ą: − przedsi ęwzi ęcia wynikaj ące z programów wojewódzkich (program ochrony powietrza i program ochrony przed hałasem itp.), obowi ązki wynikaj ące z przepisów prawnych, − cele długoterminowe oraz cele krótkoterminowe wraz z działaniami /przedsi ęwzi ęciami oraz terminem ich realizacji, jednostk ą odpowiedzialn ą /realizuj ącą, kosztami i źródłami finansowania. W roku 2019 dla obszaru województwa wielkopolskiego przeprowadzono roczn ą ocen ę jako ści powietrza atmosferycznego dotycz ącą roku 2018. W wyniku oceny stref ę wielkopolsk ą:

150

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

• pod k ątem ochrony ro ślin – dla ozonu, SO 2 i NOx – zaliczono do klasy A. Stwierdzono natomiast przekroczenie warto ści normatywnej ozonu (6000 μg/m 3×h) wyznaczonej jako poziom celu długoterminowego. Termin osi ągni ęcia poziomu celu długoterminowego okre ślono na rok 2020. • pod k ątem ochrony zdrowia sklasyfikowano: − dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, benzenu, tlenku w ęgla, oraz ołowiu, arsenu, kadmu, niklu – w klasie A, − dla pyłu PM2,5 – w klasie C, − dla pyłu PM10 − w klasie C – ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla 24 godzin, − dla benzo(a)pirenu – w klasie C – ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu docelowego, − dla ozonu – w klasie A – dla poziomu docelowego. W ramach oceny wykonano równie ż dodatkow ą klasyfikacj ę wyznaczaj ąc dla strefy wielkopolskiej: • dla pyłu PM2,5, klas ę C1 informuj ącą o przekroczeniu poziomu dopuszczalnego 20 μg/m 3, której nale ży dotrzyma ć od roku 2020. • dla ozonu klas ę D2 w odniesieniu do celu długoterminowego. Po analizie wykorzystania odnawialnych źródeł energii z wiatru wywnioskowa ć mo żna, i ż potencjał energetyczny na obszarze powiatu rawickiego mie ści si ę w zakresie 900-950 kWh/m2, na wysoko ści 30 m nad powierzchni ą terenu. Zatem powiat le ży na obszarze niekorzystnych warunkach dla rozwoju energetyki wiatrowej. Powiat rawicki poło żony jest na obszarze rejonu zachodniego, gdzie średnioroczna suma promieniowania słonecznego wynosi 1000-1500 kWh/(m2/rok),, natomiast średnie sumy usłonecznienia w ci ągu roku wahaj ą si ę w granicach 1500-1550 h/rok. Powy ższe warunki sprawiaj ą, że powiat dysponuje dobrymi warunkami dla rozwoju energetyki słonecznej. Na terenie powiatu rawickiego znajduj ą si ę drogi krajowe o ł ącznej długo ści 46,257 km, drogi wojewódzkie, 20,454 km, 82 odcinków o ł ącznej długo ści 274,400 km dróg powiatowych (w tym 243,5 km o nawierzchni utwardzonej) i 260,100 km dróg publicznych gminnych o nawierzchni twardej. Na terenie powiatu rawickiego długo ść linii kolejowych zarz ądzanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. wynosi 56,059 km, w tym: • Linia kolejowa nr 271 Wrocław Główny – Pozna ń Główny (znaczenia pa ństwowego, magistralna, dwutorowa, zelektryfikowana), długo ść w granicach powiatu rawickiego – 18,616 km • Linia kolejowa nr 362 Kobylin - Rawicz (znaczenia miejscowego, jednotorowa, niezelektryfikowana), długo ść w granicach powiatu rawickiego – 30,083 km • Linia kolejowa nr 372 Bojanowo – Góra Śląska (znaczenia miejscowego, jednotorowa, niezelektryfikowana), długo ść w granicach powiatu rawickiego – 7,337 km W latach 2017-2019 WIO Ś w Poznaniu nie prowadził pomiarów nat ęż enia dopuszczalnego poziomu hałasu komunikacyjnego w środowisku. Dla realizacji celów w zakresie ochrony powietrza i ochrony przed hałasem zaplanowano wspólne zadania polegaj ące na kontynuacji remontów i modernizacji infrastruktury drogowej, w tym dróg gminnych, powiatowych, wojewódzkich i krajowych (budowa ci ągów pieszo rowerowych wzdłu ż dróg krajowych, rozbudowa odcinków dróg wojewódzkich, przebudowa i budowa odcinków dróg powiatowych) Program ochrony środowisko dokonuj ę oceny wpływu na środowisko promieniowania elektromagnetycznego. Zadania w zakresie oceny poziomów promieniowana elektromagnetycznego i ich zmian dokonuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Ocen ę oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko przeprowadza si ę w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska na podstawie bada ń monitoringowych oraz informacji o źródłach emituj ących pola. Najwy ższe nat ęż enia pól elektromagnetycznych wyst ępuj ą w Rawiczu odpowiednio 0,14 V/m w 2017 roku i 0,08 V/m w 2018 roku, zatem nie wyst ępowało przekroczenie poziomu dopuszczalnego wynosz ącego 7 V/m. Podkre śli ć nale ży, że w otoczeniu stacji bazowych telefonii komórkowych pole elektromagnetyczne o warto ściach granicznych wyst ępuj ą nie dalej ni ż kilkadziesi ąt metrów od samych anten i to na wysoko ści ich zainstalowania. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajduj ących si ę w miastach, pola o warto ściach wy ższych od dopuszczalnych nie wyst ępuj ą dalej ni ż 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten. Na najbli ższe 8 lat w zakresie ochrony przed promieniowaniem zaplanowano głównie zadania polegaj ące na monitorowaniu nat ęż enia pól elektromagnetycznych w środowisku. Kolejnymi elementami środowiska naturalnego nara żonymi na oddziaływania antropogeniczne s ą wody powierzchniowe i podziemne. Analiza wyników bada ń, jako ści wód powierzchniowych w wybranych punktach monitoringowych wskazuje, i ż wody powierzchniowe przepływaj ące przez teren powiatu rawickiego posiadały wody złej jako ści (stan jednolitej cz ęś ci wód powierzchniowych – zły). Do elementów maj ących wpływ na zł ą jako ść wód powierzchniowych nale żą elementy fizykochemiczne (przekroczenia: fosforanów) oraz biologiczne (przekroczenia: fitobentos, 151

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

makrofity). Ponadto jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych na terenie powiatu rawickiego poddano ocenie spełniania wymogów dla obszarów chronionych. Monitoring jako ści wód podziemnych w sieci krajowej prowadzony był w roku 2017 na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny (PIG) – Pa ństwowy Instytut Badawczy w oparciu o krajowy „Program Pa ństwowego Monitoringu Środowiska na lata 2016 – 2020”. Na terenie powiatu rawickiego badania chemizmu wód podziemnych prowadzono w ramach monitoringu diagnostycznego. Sie ć obejmowała 5 punktów pomiarowych na obszarze JCWPd nr 79. Wód o bardzo dobrej jako ści (I klasy) nie oznaczono, dobrej jako ści (II klasy) stwierdzono w 3 punktach, wody zadowalaj ącej jako ść wód (III klasa) stwierdzono w 2 punktach, niezadowalaj ącą (IV klasa) nie oznaczono. Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne w du żej mierze zale ży od zaopatrzenia mieszka ńców w sie ć wodoci ągowo – kanalizacyjn ą. Jednostki samorz ądu terytorialnego powiatu rawickiego zrealizowały w latach 2016-2019 szereg zada ń, które znacz ąco wpłyn ęły na popraw ę jako ści wód na terenie powiatu. Łącznie na koniec 2019 r. na terenie powiatu istniało wynosiła 450,5 km. Najdłu ższ ą sie ć rozdzielcz ą wodoci ągów na koniec 2019 r. posiadała gmina Rawicz (150,9 km), gmina Miejska Górka (89,4 km), gmina Jutrosin (88 km), gmina Pakosław (73,8 km), gmina Bojanowo (48,4 km). W okresie lat 2013 – 2019 powstało około 16 km sieci wodoci ągowej, głównie w gminie Rawicz (13,3 km). Stopie ń wyposa żenia powiatu rawickiego w sie ć kanalizacji sanitarnej jest stosunkowo dobry - łączna długo ść wraz z przył ączami, wynosi 329,1 km. Najdłu ższ ą sie ć kanalizacji sanitarnej na koniec 2019 r. posiadała gmina Rawicz (122,9 km), gmina Bojanowo (75,6 km), gmina Miejska Górka (52,9 km), gmina Pakosław (43,5 km), gmina Jutrosin (34,2 km). W okresie lat 2013 – 2019 powstało około 67,8 km sieci kanalizacji sanitarnej, najwi ęcej gminie Rawicz, Bojanowo i Miejska Górka. Aktualnie na terenie powiatu 10 oczyszczalni ścieków, w tym 6 komunalnych oczyszczalni ścieków. W 2013 r. na terenie powiatu rawickiego funkcjonowało około 3 284 szt. zbiorników bezodpływowych oraz 104 szt. przydomowych oczyszczalni ścieków. Natomiast w 2019 r. liczba zbiorników bezodpływowych wynosiła 3 130 szt., przydomowych oczyszczalni ścieków 274 szt. Nie zmieniła si ę natomiast liczba stacji zlewnych – 6 szt. W okresie obowi ązywania poprzedniego Programu ochrony środowiska dla powiatu rawickiego dokonano znacznych zmian w przepisach dotycz ących gospodarowania odpadami. Od 1 lipca 2013 r. odbiór odpadów komunalnych w gminach powiatu odbywa si ę na podstawie zapisów znowelizowanej Ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. W oparciu o zapisy powy ższej ustawy Rady Gmin i Miast uchwaliły akty prawa miejscowego reguluj ące zasady utrzymania czysto ści i porz ądku jak i szczegółowy sposób oraz zakres świadczenia usług odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych. Podmiotami odbieraj ącymi (a tym samym wykonawcami usługi) s ą wyłonione w trybie zamówienia publicznego przedsi ębiorstwa. Wykonawcy realizuj ą zamówienia publiczne na rzecz gmin stosuj ąc zasady okre ślone w/w regulaminach oraz szczegółowych zasadach świadczenia usług odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i ich zagospodarowania. Łącznie z terenu gmin powiatu rawickiego zebrano 15 387 Mg w 2017 r. zmieszanych odpadów komunalnych, a w 2018 r. – 15 632 Mg. Średnia ilo ść odpadów na mieszka ńca, odebranych z terenu gmin nale żą cych powiatu rawickiego wyniosła w 2017 r. 386 kg, w 2018 r. 393 kg na osob ę. W stosunku do danych WPGO dla województwa wielkopolskiego (245,5 kg na mieszka ńca) wskazuje, że dane te s ą powy żej średniej. Zorganizowanym systemem zbierania odpadów komunalnych obj ętych było 13314 budynków w 2018 r. i 13092 w 2017 r. Program usuwania azbestu i wyrobów azbestowych zawieraj ących azbest dla Powiatu Rawickiego” został przyj ęty przez Zarz ąd Powiatu Rawickiego Uchwał ą Nr 106/529/2006 z dnia 19 pa ździernika 2006 r. Program realizowano poprzez wykonanie Uchwały Nr 126/839/18 Zarz ądu Powiatu Rawickiego z dnia 16 marca 2018 r. w sprawie okre ślenia regulaminu wykonania i finansowania przedsi ęwzi ęcia pn. „Likwidacja wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest na terenie powiatu rawickiego w 2018 r.”. Uzyskano zło żony efekt ekologiczny w postaci unieszkodliwienia 389,277 Mg odpadów azbestowych. Zadaniem obj ęto 157 wnioskodawców. Jako jeden z ostatnich elementów środowiska naturalnego opisano w Programie zasoby przyrodniczo- krajobrazowe oraz lasy i tereny le śne. Na terenie powiatu rawickiego 953,73 ha tj. około 2% jego powierzchni obj ęte jest ochron ą prawn ą zgodnie z ustaw ą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r., poz. 55). Znajduj ą si ę tutaj: 1 rezerwat przyrody, 1 obszar chronionego krajobrazu oraz 53 pomniki przyrody. Priorytetem podstawowym gospodarki le śnej, niezmiennym dla lasów w powiecie, jest utrzymanie ci ągło ści i trwało ści lasu oraz wdra żanie wielofunkcyjnego modelu gospodarki le śnej. Koszty, które nale ży ponie ść na zapewnienie realizacji tego priorytetu, b ędą ró żne, a zale żeć b ędą w głównej mierze od uwarunkowa ń przyrodniczych, aktualnego stanu lasu oraz prognozowania i ograniczania skutków zagro żenia. Kształtowanie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, bior ącego aktywny udział w procesie dbania o środowisko to cenne i długoterminowe zadanie, które niejednokrotnie trzeba prowadzi ć na bie żą co i nieustaj ąco. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej

152

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028 postawy mieszka ńców powiatu w sferze konsumpcji, a tak że ochrony powietrza, gospodarki wodnej oraz post ępowania z odpadami. Wła ściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszka ńców przyczyni si ę do zwi ększenia efektywno ści prowadzonych działa ń na rzecz ekologizacji, co zapewni ograniczenia niskiej emisji, zmniejszenie ładunku zrzutu ścieków surowych do rzek i potoków, zmniejszenie ilości odpadów trafiaj ących na składowisko. Po analizie stanu aktualnego dla ka żdej dziedziny środowiskowej przeprowadzono analiz ę SWOT i stworzono harmonogramy realizacji zada ń własnych – powiatowych i zada ń monitorowanych – czyli realizowanych przez gminy oraz inne instytucje administruj ące uzbrojeniem terenu oraz przedsi ębiorców i inne osoby prawne. Przeprowadzenie analizy SWOT pomo że w skupieniu si ę na obszarach środowiska, w których powiat posiada mocne strony oraz w których istniej ą najwi ększe szanse na popraw ę. Dla ka żdego kierunku działa ń utworzony został harmonogram realizacji zada ń. Zawiera on wykaz zada ń własnych - powiatowych, czyli finansowanych w wi ększo ści ze środków własnych i monitorowanych, czyli takie, które realizowane s ą na terenie powiatu rawickiego, ale Powiat nie ma na nie wpływu. Zadania te b ędą realizowane cz ęsto bez zaanga żowania środków finansowych powiatu przez jednostki samorz ądowe, przedsi ębiorstwa działaj ące na obszarze powiatu czy mieszka ńców. Harmonogram okre śla terminy i jednostki odpowiedzialne za realizacj ę zada ń, planowane efekty ekologiczne oraz planowane szacunkowe koszty przedsi ęwzi ęć a tak że jednostki pełni ące funkcj ę partneruj ących w realizacji tych zada ń. Harmonogramy pomagaj ą w realizacji cało ści zamierze ń inwestycyjnych Powiatu. Na podstawie bud żetów powiatu z ostatnich lat, bud żetu na rok 2021, WPF i szacunkowych kosztów zaproponowanych zada ń nakre ślono ogóln ą sytuacj ę finansow ą Powiatu, przeprowadzono prognoz ę bud żetow ą oraz przeanalizowano mo żliwo ści w zakresie realizacji najwa żniejszych zada ń. Analiza ta pokazuje jak du że powinno by ć zaanga żowanie środków finansowych pochodz ących z zewn ątrz na realizacj ę zaplanowanych działa ń. Zarz ądzanie Programem Ochrony Środowiska na poziomie Powiatu zwi ązane jest z potrzeb ą oddzielenia zarz ądzania środowiskiem i wydzielenia go, jako odr ębnego niezb ędnego celu do realizacji. W procesie wdra żania zapisów Programu b ędą uczestniczy ć nie tylko jednostki bezpo średnio zaanga żowane w opracowanie, procedury opiniowana, przyjmowania i uchwalania opracowania. Będą to równie ż podmioty uczestnicz ące w zarz ądzaniu programem, czyli jednostki administracji samorz ądowej, jednostki udzielaj ące dofinansowania oraz spółki komunalne. Wa żną rol ę we wdra żaniu Programu maj ą wszystkie podmioty realizuj ące zadania zapisane w Programie, zarówno te własne, czyli Powiatu Rawickiego, jak i monitorowane. Wypracowanie wspólnej strategii działania i procedur w realizacji programu przyczynia si ę do wzajemnej zgodnej, z obustronnymi korzy ściami współpracy pomi ędzy partnerami ró żnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny wizerunek obszaru. Dzi ęki tym działaniom etap planowania i zarz ądzania Programem ochrony środowiska dla powiatu rawickiego staje si ę jasny i zrozumiały na tyle, że pewne działania staj ąc się rutyn ą, powoduj ą samoistne powtarzanie si ę dobrych rozwi ąza ń wytwarzaj ąc mechanizmy samoregulacji. Jako komórk ę monitoruj ącą proces wdra żania i realizacji PO Ś oraz harmonogram jego realizacji wskazuj ę si ę Wydział Architektury, Budownictwa i Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego w Rawiczu.

153

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

Wykaz u żytych skrótów: • ARiMR – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa • B(a)P – benzo(a)piren • BDO – Baza Danych o Produktach, Opakowaniach i Gospodarce Odpadami • BEi Ś – Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r. • CAFE – Dyrektywa uwzgl ędniaj ąca Jako ść Powietrza • ECONET – Koncepcja Krajowej Sieci Ekologicznej • EMAS – Wspólnotowy System Ekozarz ądzania i Audytu • EOG – Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego • ETS – Europejski System Handlu Emisjami • GDDKiA – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad • GIO Ś – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska • GIS – System Zielonych Inwestycji • GUS – Główny Urz ąd Statystyczny • GZWP – Główne Zbiorniki Wód Podziemnych • IUNG – Instytut Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa w Puławach • JCWP – Jednolite Cz ęś ci Wód Powierzchniowych • JCWPd – Jednolite Cz ęś ci Wód Podziemnych • JST – Jednostka Samorz ądu Terytorialnego • KOBIZE – Krajowy O środek Bilansowania i Zarz ądzania Emisjami • KPdC – Korytarz Południowo-Centralny • KPGO 2014 – Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 • KPO ŚK – IV Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych • KPOP – Krajowy Program Ochrony Powietrza • KPZK-2030 – Plan działa ń słu żą cy Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 • KZGRL - Komunalny Zwi ązek Gmin Regionu Leszczy ńskiego • LDWN – długookresowy średni poziom d źwi ęku A wyra żony w decybelach (dB), wyznaczony w ci ągu wszystkich dób w roku, z uwzgl ędnieniem pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6 do godz. 18), pory wieczoru (rozumianej jako przedział czasu od godz. 18 do godz. 22) oraz pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 22 do godz. 6) • LN – długookresowy średni poziom d źwi ęku A wyra żony w decybelach (dB), wyznaczony w ci ągu wszystkich pór nocy w roku (rozumianych jako przedział czasu od godz. 22 do godz. 6) • LIFE – Program Działa ń Na Rzecz Środowiska i Klimatu • LZO – Lotne Zwi ązki Organiczne • MI – Powierzchnie Monitoringu Intensywnego • MPZP – Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego • NFO ŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej • NPRGN – Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej • NSEE – Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej • NSGW 2030 – Projekt Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami 2030 (z uwzgl ędnieniem etapu 2015) • NVZ – Strefy wra żliwe na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu • OChK – Obszar Chronionego Krajobrazu • ONW – Obszary Rolnicze o niekorzystnych warunkach gospodarowania • OSO – Obszary Specjalnej Ochrony • OZE – Odnawialne Źródła Energii • OUG – Okr ęgowy Urz ąd Górniczy • PCB – Odpady zawieraj ące polichlorowane bifenyle • PEP 2030 – Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku • PGL LP – Pa ństwowe Gospodarstwo Le śne Lasy Pa ństwowe • PGO – Plan Gospodarki Odpadami • PGW – Plan Gospodarowania Wodami • PM Ś – Pa ństwowy Monitoring Środowiska • PJB – Pa ństwowe Jednostki Bud żetowe • PK – Park Krajobrazowy • PM2,5 ; PM10 – Pył Zawieszony • POKA – Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 • POIi Ś – Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 154

Program ochrony środowiska dla powiatu rawickiego na lata 2021-2024 z perspektyw ą na lata 2025-2028

• POP – Program ochrony powietrza • PO ŚPH – Projekt Ochrony Środowiska Przed Hałasem • PROW – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich • PSP – Pa ństwowa Stra ż Po żarna • PWP 2030 – Projekt Polityki Wodnej Pa ństwa 2030 (z uwzgl ędnieniem etapu 2016) • PW ŚK – Program wodno-środowiskowy kraju • RDW – Ramowa Dyrektywa Wodna • RIPOK - Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych • RSO – Regionalny System Ostrzegania • RW – Region Wodny • RZGW – Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej • RZZO – Regionalny Zakład Zagospodarowania Odpadów • Sie ć TEN-T – Rozwój Sieci Drogowej • SPA2020 – Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku. 2020 z perspektyw ą do roku 2030 • SPO – Innowacyjna Gospodarka • SUiKZP – Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego • ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego • ŚSRK – Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju • UE ETS – Dyrektywa Zakładaj ąca Redukcj ę Gazów Cieplarnianych • WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej • WIO Ś - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska • WISL – Wielkoobszarowa Inwentaryzacja Stanu Lasu • WPGO – Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami • WSO – Wojewódzki System Odpadowy • RPO 2014-2020 – Regionalny Program Operacyjny 2014-2020 • WWA – Zanieczyszczenia Wielopier ścieniowymi W ęglowodorami Aromatycznymi • WWRPP – Wska źnik Waloryzacji Rolniczej Przestrzeni Produkcyjnej • „park and ride” – polityka parkingowa • ZDR – Zakłady o Du żym Ryzyku • ZZR – Zakłady o Zwi ększonym Ryzyku

155