PLANI I VEPRIMIT Në SITUATAT E FATKEQËSIVE NATYRORE
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PLANI I VEPRIMIT në SITUATAT e FATKEQËSIVE NATYRORE KOMUNAT E ZONËS SË ULËT TË QARKUT SHKODËR PLANI VEPRIMIT PËR PARANDALIMIN E FATKEQËSIVE NATYRORE Komunat e Zonës së Ulët të Qarkut Shkodër Qershor 2011 Lista e ekspertëve që kanë kontribuar në hartimin e këtij dokumenti (në rend alfabetik) Dr. Brilanda Bushati Dr. Djana Bejko Msc. Eduart Cani Prof. Dr. Mahir Hoti Prof. Asoc. Marash Rakaj Inxh. Mehmet Meta Inxh. Rajmonda Gjuraj Msc. Rezart Kapedani Prof. Dr. Sherif Lushaj Ky dokument është përgatitur nga Qendra Rajonale e Mjedisit (REC), Shqipëri, nëpërmjet kontributit të ekspertëve vendorë dhe bashkëpunimit me prefekturën, këshillin e qarkut dhe komunat e zonës së Nënshkodrës. Projekti për “Reduktimin e rrezikut të fatkeqësive natyrore, Shkodër” dhe ky botim janë financuar nga Konfederata Zviceriane përmes Agjencisë Zviceriane për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC – Swiss Agency for Development and Cooperation) TABELA E PËRMBAJTJES HYRJE ..........................................................................................................................5 1. PËRMBLEDHJA E PËRGJITHSHME .....................................................................7 2. ANALIZA E PËRGJITHSHME E SITUATËS DHE PËRSHKRIMI I GJENDJES ....8 2.1. Shtrirja gjeografike, relievi, klima në zonën fushore të Shkodrës me fokus kryesor komunat Dajç, Velipojë, Ana e Malit, Bushat dhe Rrethina ...........................8 2.2. Hidrologjia e ekosistemit Drin-Bunë-Liqen. Luhatjet e nivelit të ujërave, rreziku i përmbytjeve .......................................................................................................................10 2.3. Situata demografike në zonën e Nën-Shkodrës .............................................................11 2.4. Situata e tokave, bujqësia dhe pyjet .............................................................................18 2.5. Vlerat e biodiversitetit të zonës.....................................................................................22 2.6. Emergjencat civile ............................................................................................25 3. PROBLEMET E EVIDENTUARA .........................................................................31 3.1. Matrica e analizës së problemeve .................................................................................33 3.2 Ndërveprimi më çështjet e tjera të marra në shqyrtim ....................................................40 3.3. Nisma dhe projekte në zonë ................................................................................40 4. VLERËSIMI I MUNDËSIVE DHE ZGJIDHJEVE PËR PROBLEMATIKËN E VËREJTUR ....................................................................43 5. PLANI VEPRIMIT ................................................................................................45 6. SHTOJCAT ............................................................................................................57 Shtojca 1: Harta e zonave të përmbytura, Janar 2010 .........................................................59 Shtojca 2: Harta e infrastrukturës rrugore për zonën e Nënshkodrës .....................................59 Shtojca 3: Shpërndarja e popullsisë sipas komunave të zonës së Nënshkodrës ......................60 Shtojca 4: Të dhëna për ujësjellësin në komunën Bushat ...........................................63 PLANI VEPRIMIT NË SITUATAT E FATKEQËSIVE NATYRORE 4 KOMUNAT E ZONËS SË ULËT TË QARKUT SHKODËR HYRJE Zona e Nënshkodrës është një ndër zonat më problematike në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë përsa i përket problemeve të përmbytjeve. Në fillim të vitit 2010, për shkak të shirave të shumtë, e gjithë zona e Nënshkodrës u përmbyt dhe qeveria shpalli gjendjen e emergjencës lokale. Për më tepër pasojat që la kjo përmbytje ishin shumë të mëdha ku mund të përmendim përmbytjen e rreth 11 400 hektarë tokë bujqësore dhe evakuimin e 5 174 personave. Për më tepër kjo situatë u përkeqësua nga mungesa e ujit të pijshëm i cili u ndot me rreth 3 herë më shumë se normat e lejuara. Ndër mangësitë më të theksuara të evidentuara gjatë kësaj situate ishte dhe mungesa e një Plan Veprimi për parandalimin e Fatkeqësive Natyrore i cili do të mundësonte minimizimin e dëmeve dhe bashkërendimin e veprimeve të aktorëve të ndryshëm lokal dhe qendror. Ky raport është pjesë e një projekti më të gjerë ku përfshihen dhe ndërhyrje konkrete në terren që do të mundësojnë ruajtjen e rezervave të ujit të pijshëm nga ndotja për shkak të përmbytjeve. Ky projekt është mundësuar nga një Financim i Konfederatës Zviceriane përmes Agjencisë Zviceriane për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC – Swiss Agency for Development and Cooperation) të cilin e falenderojmë përzemërsisht për mbështetjen që ka dhënë në këtë projekt si dhe në një sërë projektesh të tjera në këtë rajon dhe në të gjithë Shqipërinë. Gjithashtu falenderojmë dhe për kontributin aktiv të ekspertëve nga fusha të ndryshme në përgatitjen e këtij plan veprimi. Domosdoshmëria e këtij projekti u vërtetua dhe nga koha ku gjatë vitit 2010, zona e Nën-Shkodrës u përmbyt dhe tre herë të tjera ku përmbytja e Dhjetorit 2010 ishte edhe më e madhe në përmasa sesa ajo e Janarit. Duke shpresuar se ky publikim do të ndihmojë aktorët vendorë në përballimin me sukses të situatave të ngjashme në të ardhmen, jemi të hapur për çdo kontribut apo sugjerim në përmirësimin e këtij plani. 5 PLANI VEPRIMIT NË SITUATAT E FATKEQËSIVE NATYRORE 6 KOMUNAT E ZONËS SË ULËT TË QARKUT SHKODËR 1. PËRMBLEDHJA E PËRGJITHSHME Fusha e Nënshkodrës është pjesë e Ultësirës së Shkodrës e vendosur në juglindje të saj, midis qytetit të Shkodrës në veri dhe atij të Lezhës në jug dhe zë një sipërfaqe 638 km2, (ose 63 800 ha). Për nga origjina fusha e Nënshkodrës përfaqëson një territor fundosjesh tektonike intensive që shprehet në struktura grabenore të reja si ato të Zadrimës, Torovicës, Velipojës, që janë mbushur me depozitime kryesisht aluvionale të kuaternarit, duke u bërë shkak tjetër i modelimit dhe formimit të fushave të mësipërme. Megjithëse territori është kryesisht fushor, ai paraqitet më i lagësht se pjesa tjetër e Ultësirës Perëndimore, dhe mbi mesataren e Shqipërisë. Zona e Nënshkodrës, liqeni i Shkodrës, pjesa e fundore e Lumit Drin dhe Delta e Bunës së bashku me Lagunën e Vilunit, kënetat, moçalishtet dhe rrjetin e kanaleve lidhëse, përbëjne një kompleks ekosistemesh të tokave të lagështa (wetland) nga më të rëndësishmit dhe interesantet, jo vetëm për Detin Adriatik, por për të gjithë zonën e Mesdheut. Zona e ulët e Shkodrës përmbledh në vetvete një tërësi ujore origjinale, ujërat e së cilës gravitojnë e konvergojnë në Jug, Jug-Perëndim të qytetit me ndikim të jashtëzakonshëm në planin hidrologjik, ekologjik dhe në përgjithësi me vlera të gjithanshme shkencore e aplikative. Ngjarjet e jashtëzakonshme të përmbytjeve të Janarit dhe Dhjetorit 2010 në zonën e ulët fushore të Nën-Shkodrës dhe pjesërisht të qytetit të Shkodrës, ishin rrjedhojë së pari e reshjeve të shumta e të vazhdueshme dhe e temperaturave të larta jo të zakonshme për muajt e dimrit (deri 15-170C) që shkrinë dhe dëborën e rënë, por edhe nga shkarkimi i detyruar i ujërave të shumta nga tunelet e HEC-eve, meqenëse nivelet e liqenit ishin të tejmbushura deri përtej kuotave maksimale të lejuara. Kjo zonë është dendësisht e populluar ndërkohë që pjesa më e madhe e fuqisë punëtore janë të punësuar në sektorin privat si bujqësi, njësi tregtare dhe ndërtim etj., Tokat e Nënshkodrës janë të përshtatshme për zhvillimin e bujqësisë me bimët e arave (drithëra, foragjere, perime, por edhe pemtaria, vreshtaria, ulliri dhe bimët mjeksore). Tokat në zonën e Nënshkodrës konsiderohen me rrezik të lartë nga erozioni i cili llogaritet në rreth 15-20 ton/ha/vit. Furnizimi me ujë në komunat e Nën-Shkodrës sigurohet përmes rrjetit të ujësjellësave dhe puseve të shpimit. Në situatat e përmbytjeve ndodh shpesh që ujit të ndotet. Gjatë 20 vjetëve të fundit ka pasur një përmirësim të ndjeshëm të rrjetit rrugor, ndërkohë që janë më të vogla investimet në fusha të tjera të infrastrukturës. Problematika e këtyre zonave është e shumëllojshme por ndër çështjet kryesore që kanë ndikim dhe në përmbytjet e vazhdueshme mund të përmendim (i) problemet me shtratin e lumit Buna, (ii) dëmtimi dhe mosfunksionimi i sistemit të kullimit, (iii) mungesa e ujit të pijshëm, (iv) përmbytjet e tokave bujqësore etj. Këto problematika komplekse që kanë një ndikim shumëplanësh në zonë kërkojnë gjithashtu dhe zgjidhje komplekse ku mund të përmendim: (i) ndërtimin e argjinaturave mbrojtëse dhe thellimin e shtratit të lumit Bunë, (ii) pastrimin e kanaleve kulluese parësore , dytësore dhe tretësore, (iii) ndërtimin e ujësjellësave në zonat e nevojshme etj. Siç del qartë nga ky plan veprimi, për të evituar sa më shumë dëmet e shkaktuara nga përmbytjet e vazhdueshme kërkohen investime të konsiderueshme afatshkurtra dhe afatgjata. 7 PLANI VEPRIMIT NË SITUATAT E FATKEQËSIVE NATYRORE 2. ANALIZA E PËRGJITHSHME E SITUATËS DHE PËRSHKRIMI I GJENDJES 2.1. Shtrirja gjeografike, relievi, klima në zonën fushore të Shkodrës me fokus kryesor komunat Dajç, Velipojë, Ana e Malit, Bushat dhe Rrethina Shtrirja Gjeografike Fusha e Nënshkodrës është pjesë e Ultësirës së Shkodrës e vendosur në juglindje të saj, midis qytetit të Shkodrës në veri dhe atij të Lezhës në jug. Ndryshe quhet dhe Ultësira e Nënshkodrës ose dhe fusha midis Shkodrës dhe Lezhës. Ajo shtrihet në Jug-Perëndim deri në detin Adriatik, në Veri-Lindje deri në malësinë Pukë-Mirditë dhe në skajin Veri-Perëndimor të vargjeve të Skënderbeut. Krahas fushës së mirëfilltë që