2016 ROK

WODOCIAGI SŁUPSK SP. Z O.O. SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA Alina Zimnicka, Andrzej Wójtowicz Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

SPIS TREŚCI

1. ORGANIZACJA SPÓŁKI ...... 4

Podstawy działalności ...... 4

Misja wizja cele i wartości Spółki ...... 5

Zakres i przedmiot działalności ...... 7

Strategia i polityka Spółki ...... 10

Zintegrowany System Zarządzania ...... 11

Nadzór właścicielski i ład korporacyjny ...... 14

Organy spółki...... 14

Struktura organizacyjna ...... 15

2. DZIAŁALNOŚĆ OPERACYJNA SPÓŁKI ...... 16

Plan Bezpieczeństwa Wody ...... 17

Produkcja wody ...... 18

2.2.1. Jakość wody ...... 22

2.2.2. Optymalizacja procesu produkcji wody ...... 27

2.2.3. Energochłonność procesu ...... 29

2.2.4. Pogotowie wodociągowe ...... 31

2.2.5. Kontrole ...... 32

2.2.6. Operaty wodnoprawne ...... 32

2.2.7. Działania edukacyjne ...... 32

2.2.8. Monitoring osłonowy ujęć wody ...... 33

2.2.9. Ocena stanu technicznego studni głębinowych ...... 34

2.2.10. Podstawowe wskaźniki techniczno-ekonomiczne produkcji wody ...... 35

Sieć wodociągowa ...... 38

2.3.1. Miasto Słupsk ...... 38

2.3.2. Straty wody miasto Słupsk ...... 40

2.3.3. Gmina Kobylnica ...... 45

2.3.4. Straty wody Gmina Kobylnica ...... 47

Sieć kanalizacyjna ...... 50

Miasto Słupsk ...... 51

Gmina Kobylnica ...... 52

Gmina Słupsk ...... 55

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 1 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Kontrola odorowa sieci kanalizacyjnej ...... 57

Oczyszczalnia ścieków ...... 58

Podstawowe wskaźniki techniczno-ekonomiczne ...... 59

Jakość oczyszczania ścieków ...... 60

Obciążenia hydrauliczne ...... 61

Układ do podczyszczania odcieków w ciągu bocznym oczyszczalni ...... 62

Nieczystości ciekłe ...... 62

Ścieki przemysłowe ...... 63

Gospodarka odpadowa ...... 63

Kompostownia osadów i odpadów zielonych ...... 71

Kontrola odorowa na oczyszczalni ...... 73

Produkcja biogazu ...... 75

Gospodarka energetyczna ...... 76

Bilans energii - działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej ...... 77

Koszty oczyszczalni ...... 78

Realizacja programów badawczo-rozwojowych ...... 79

Działalność Centrum Edukacji Ekologicznej...... 80

Oczyszczalnia Ścieków w Kczewie ...... 82

2.6 Pion serwisowy ...... 83

Laboratorium badania wody i ścieków...... 83

Utrzymanie ruchu i zaplecza technicznego ...... 87

Transport ...... 90

3. SPRZEDAŻ USŁUG ...... 93

Przychody ze sprzedaży usług zbiorowego dostarczania wody i odprowadzania ścieków ...... 94

Usługi zbiorowego dostarczania wody na terenie operacyjnym Spółki ...... 95

Usługi zbiorowego zaopatrzenia w mieście Słupsku ...... 95

Usługi zbiorowego zaopatrzenia w wodę mieście Słupsku ...... 97

Usługi zbiorowego zaopatrzenia w wodę w gminie Kobylnica ...... 99

Usługi zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie operacyjnym Spółki ...... 101

Usługi zbiorowego odprowadzania ścieków w Mieście Słupsku ...... 103

Usługi zbiorowego odprowadzania ścieków w Gminie Kobylnica ...... 105

Usługi zbiorowego odprowadzania ścieków w Gminie Słupsk ...... 107

Odbiorcy usług i punkty rozliczeniowe ...... 109

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 2 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Sprzedaż pozostała ...... 110

Windykacja należności ...... 111

4. SYTUACJA FINANSOWA SPÓŁKI ...... 113

4.1 Działalność gospodarcza ...... 113

Koszty rodzajowe w latach 2015-2016 ...... 118

Działalność finansowa ...... 119

Pozostała działalność operacyjna ...... 119

Wynik finansowy ...... 120

Ocena sytuacji finansowej ...... 121

4.5.1 Analiza wskaźników majątku i kapitałów ...... 121

4.5.2 Analiza wskaźników rentowności ...... 121

4.5.3 Analiza wskaźników płynności finansowej ...... 121

4.5.4 Analiza wskaźników obrotowości majątku ...... 122

4.5.5 Analiza wskaźników wydajności ...... 122

5. KIERUNKI ROZWOJU SPÓŁKI ...... 123

Kontekst przedsiębiorstwa - czynniki wpływające na działalność i cele Spółki ...... 124

Kierunki działań strategicznych ...... 127

Realizacja planów inwestycyjnych i aktywność inwestycyjna ...... 131

Remonty ...... 141

Planowanie rozwoju infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej ...... 143

Odpłatne przejęcia i służebność przesyłu ...... 144

Inwentaryzacja sieci i system informacji przestrzennej GIS ...... 145

6. SYTUACJA KADROWA SPÓŁKI ...... 146

6.1 Organizacja i efektywność pracy ...... 148

6.2 Wynagrodzenia ...... 150

6.3 Warunki pracy ...... 152

6.4 Współpraca z organizacjami pracowniczymi ...... 154

7. WIELKOŚĆ I RODZAJ KAPITAŁÓW WŁASNYCH I UDZIAŁÓW ...... 155

8. PROPOZYCJA PODZIAŁU ZYSKU ZA 2016 ROK ...... 156

9. WNIOSKI...... 157

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 3 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

1. Organizacja Spółki

Podstawy działalności

Spółka powstała z w wyniku przekształcenia Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Słupsku na mocy Uchwały Rady Miejskiej z dnia 18.12.1991 r. nr 237/91 i aktu przekształcenia przedsiębiorstwa komunalnego w spółkę z o.o. z dnia 25.02.1992 r. Zarejestrowana jest w KRS - VIII Wydział Gospodarczy Sąd Rejonowy w Gdańsku pod numerem 0000078635.

Kapitał zakładowy na koniec 2016 roku wynosił 88.433.500 zł. Łączna liczba udziałów w Spółce – 176 867 o wartości nominalnej 500 zł każdy, dzieliła się na 144.763 udziałów należących do Miasta Słupska i 32.104 udziałów należących do Gminy Kobylnica.

ZGROMADZENIE WSPÓLNIKÓW

Gmina Miasto Ustawa o samorządzie gminnym UCHWAŁY: Kobylnica Słupsk Porozumienia międzygminne INWESTYCJE + TARYFY UDZIAŁY RADY GMIN 18,15% 81,85% Gmina Słupsk 11,95 % PRAWO GŁOSU 88,05%

ŁAD KORPORACYJNY Umowa Spółki ZARZĄD SPÓŁKI UDZIAŁY RADA NADZORCZA Kodeks Spółek Handlowych od 05.2009 r. Izabela Hubert – z-ca przew. Ustawa o gospodarce komunalnej Andrzej Wójtowicz – Prezes Leszek Harasim – sekretarz Alina Zimnicka - Członek Jacek Kaźmierski – członek Ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji Marek Rutka – członek Ustawa „zaopatrzeniowa” Aleksandra Rejmer – członek Zasady nadzoru właścicielskiego Regulaminy wewnętrzne PRACOWNICY

WODOCIAGI SŁUPSK Umowa o współpracy sp. z o.o. od 1898/1992 r. Kodeks cywilny – umowy hurtu

ODBIORCY USŁUG WOD-KAN. Cennik usług Miasto Słupsk: Działalność dodatkowa: Decyzja GKiOŚ.V.7015-1/03 Prezydenta Miasta Słupska z dnia Regulaminy 39 różnych przedmiotów działalności 10.03.2003 r. – w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzana ścieków na terenie miasta Słupska. Kodeks cywilny - umowa operatorska ZGK Jezierzyce Przedsiębiorstwo wodociągowe in house Gmina Kobylnica: Decyzja Wójta Gminy Kobylnica z 24 sierpnia 2009 r. - w Gmina Słupsk: zakresie zbiorowego odprowadzana ścieków na terenie gminy Decyzja GM-7062/40/1/09 Wójta Gminy Słupsk Kobylnica; z 24 listopada 2009 r. - w zakresie zbiorowego Decyzja Wójta Gminy Kobylnica z 31 marca 2010 r. - w zakresie odprowadzania ścieków zbiorowego zaopatrzenia w wodę na terenie gminy Kobylnica; Umowa nieodpłatnego używania z dnia 23 Decyzja Wójta Gminy Kobylnica 27 czerwca 2012 r. – w marca 2010 r. sprawie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych z terenu Gminy Kobylnica.

Rysunek 1 Podstawowe relacje gospodarcze i prawne w Spółce na dzień 31.12.2016.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 4 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Misja wizja cele i wartości Spółki

Misją Spółki jest zdrowie publiczne i satysfakcja odbiorców usług realizowane poprzez niezawodną dostawę czystej, zdrowej wody oraz niezawodny odbiór i Misja oczyszczanie ścieków, w celu zapewnienia czystego i zdrowego środowiska naturalnego.

Wizją Spółki jest osiągnięcie najwyższych Wizja światowych standardów eksploatacyjnych i statusu firmy profesjonalnej, przyjaznej odbiorcom, dostawcom i środowisku, Cele zrealizowane poprzez efektywne zarządzanie obiektami gospodarki wodno-ściekowej, rozumiane jako relacja jakości i niezawodności usług przy zachowaniu dbałości o akceptowalne społecznie koszty i transparentne działania.

Czysta Woda Czysta Energia Czyste Środowisko hasło promocyjne Spółki

Celem działania Spółki jest prowadzenie działalności produkcyjnej, usługowej i handlowej, w szczególności:

 zapewnienie zdolności posiadanych urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych do realizacji dostaw wody w wymaganej ilości i pod odpowiednim ciśnieniem oraz dostaw wody i odprowadzania ścieków w sposób ciągły i niezawodny;  zapewnienie należytej jakości dostarczanej wody i odprowadzanych ścieków określonych w obowiązujących przepisach i pozwoleniach oraz odpowiedni sposób monitorowania jakości, zadowalający odbiorców usług;  rozwój przedsiębiorstwa poprzez określenie i realizację polityki inwestycyjnej ustalonej w wieloletnich planach rozwoju i modernizacji;  racjonalne gospodarowanie powierzonymi zasobami wodnymi;  ochrona środowiska, szczególnie w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej;  kształtowanie postaw konsumenckich, w szczególności racjonalizacji użytkowania wody i ograniczania zanieczyszczenia ścieków realizowane poprzez nowoczesne rozwiązania techniczne, skuteczną politykę informacyjną, konsultacje społeczne, edukację ekologiczną, itp. działania;  działalność w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, którego celem jest osiąganie niezbędnych przychodów, stanowiących podstawę kalkulacji taryf, gwarantujące zapewnienie odpowiedniej jakości usług, pokrycie uzasadnionych wydatków na eksploatację, utrzymanie i rozwój systemów wodociągowo-kanalizacyjnych;  ochronę interesów odbiorców usług, m.in. poprzez odpowiednią systematykę kosztów, politykę taryfową oraz eliminację subsydiowania skrośnego;

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 5 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

 rozwój usług dodatkowych mających na celu wykorzystania potencjału technicznego i intelektualnego Spółki, których celem jest osiąganie odpowiednich zysków i zmniejszanie kosztów działalności podstawowej.

Mottem przewodnim w działaniach Spółki jest stworzenie silnego, profesjonalnego, regionalnego i prośrodowiskowego = nowoczesnego przedsiębiorstwa komunalnego.

Spółka w swojej działalności kieruje się uniwersalnymi wartościami szacunku, uczciwości, transparentności, empatii zaangażowania i profesjonalizmu. Wizerunek i prestiż Spółki budowany jest w oparciu o kompetencje pracowników, budowanie właściwych relacji ze wszystkimi interesariuszami oraz angażowanie w ważne społecznie projekty i przedsięwzięcia. Uczestniczymy w wielu organizacjach działających na rzecz społeczności lokalnej, w radach programowych, projektach badawczo-rozwojowych. Działamy zarówno w lokalnych przedsięwzięciach, jak również bierzemy udział w kreowaniu nowoczesnych i efektywnych rozwiązań technicznych, organizacyjnych i prawnych na poziomie regionu, kraju, a także UE. Pracownicy Spółki są często ekspertami i uczestnikami grup standaryzacyjnych, co

Rysunek 2 Budowanie relacji oparte na wartościach i zrozumieniu umożliwia nam dostęp do danych benchmarkingowych i kontaktu z najlepszymi pomysłami i rozwiązaniami z całego świata. To pobudza kreatywność i pozwala lepiej zidentyfikować i zrozumieć potrzeby naszych obiorców usług, pracowników, a także realizować wizje i zadania lokalnych samorządów.

„Podstawowym dobrem każdego człowieka jest dostęp do czystej wody po osiągalnych cenach” 1

Jako przedsiębiorstwo z obszaru monopolu naturalnego jesteśmy szczególnie zorientowani na prawidłowe relacje z naszymi odbiorcami. Poddajemy się dobrowolnej certyfikacji i weryfikacji za pośrednictwem różnych instytucji arbitrażowych, wdrażamy uznane standardy organizacyjne i techniczne, ale nader wszystko staramy się dbać o akceptację jakości i dostępności naszych usług. Staramy się również kształtować prawidłowe postawy konsumenckie, bo woda to nie towar lecz dobro, które powinno być używane racjonalnie. Podobnie z korzystaniem z usług kanalizacyjnych, informowanie i edukacja ekologiczna jest ważnym aspektem naszych wzajemnych relacji z klientami.

1 Deklaracja Dublińska - The Dublin Statement on Water and Sustainable Development

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 6 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Zakres i przedmiot działalności

OBSZAR DZIAŁALNOŚCI Spółka jest jednym z największych przedsiębiorstw w 2 Powierzchnia: 534,4 km regionie pracującym na majątku wartości ponad 250 Ludność: 100 000 M Sieć wod-kan: 882 km mln zł. Poprzez naszą aktywność inwestycyjną i Majątek netto: 254 mln zł GMINA SLUPSK 2 pozyskiwanie środków pomocowych jesteśmy jednym Powierzchnia: 247,5 km Ludność: 16 452 M z największych inwestorów, a także nadzorców Sieć kan: 207 km inwestycyjnych. Prowadzimy podstawową działalność MIASTO SLUPSK 2 na terenie 3 gmin, obsługując znaczną ilość odbiorców Powierzchnia: 43 km Ludność: 88 552 M usług, co wymaga zastosowania odpowiednich Sieć wod-kan: 384 km instrumentów informatycznych, organizacyjnych i logistyki. Posiadamy koncesje URE na wytwarzanie energii, do produkcji której wykorzystujemy źródła GMINA KOBYLNICA odnawialne. Jesteśmy również największym 2 Powierzchnia: 243,9 km Ludność: 11 444 M producentem odpadów, powstających m.in. w Sieć wod-kan: 291 km procesach oczyszczania ścieków. Aby je odpowiednio zagospodarować, zajmujemy się również działalnością z zakresu przetwarzania bioodpadów, posiadając status Regionalnej Instalacji – w zakresie odpadów zielonych.

Rysunek 3 Obszar działalności podstawowej Spółki

SERWIS: Jedna z największych firm w regionie, zarządca jednego z największych majątków o wartości ponad 250 mln zł netto, eksploatacja ponad 150 obiektów budowlanych, jeden z największych podatników w regionie.

LOGISTYKA: > 100 000 mieszkańców; >18 300 punktów rozliczeniowych , >500 obsługiwanych inwestorów, kilkanaście taryf, szeroki katalog usług dodatkowych, wielokryterialna alokacja kosztów, obroty 43,4 mln zł.

INWESTYCJE: Jeden z największych inwestorów i beneficjentów w regionie, ponad 60 tytułów inwestycyjnych w planie, średnio ok. 20 mln zł nakładów inwestycyjnych rocznie, jedne z największych inwestycji w regionie.

EKSPLOATACJA WOD-KAN: Operator > 440 km wodociągów, 17 SUW, 4 hydroforni, 630 km kanalizacji, ok. 820 przepompowni; oczyszczalnia 200 000 RLM o statusie Best Practice.

ENEGRETYKA: Największy konsument energii i największy producent energii z OZE na terenie miasta, 1/3 energii zużywanej w Spółce pochodzi z własnego OZE. Spółka posiada status przedsiębiorstwa energetycznego na podstawie koncesji URE.

ODPADY: Producent największej ilości odpadów w regionie i właściciel jednej z największych instalacji recyklingu organicznego w Polsce północnej – kompostownia 20 tys. Mg/rocznie. Spółka posiada status Regionalego Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych dla odpadów zielonych.

Rysunek 4 Rozpiętość i zakres działalności Spółki w kierunku efektywnego wykorzystanie potencjałów i kapitałów

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 7 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 1 Przedmiot działalności wg klasyfikacji PKD – na podstawie Umowy Spółki

Lp. Kod Przedmiot działalności

1 36.00.Z Pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody

2 37.00.Z Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków

3 38.11.Z Zbieranie odpadów innych niż niebezpieczne

4 38.21.Z Obróbka i usuwanie odpadów innych niż niebezpieczne Działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa związana z 5 39.00.Z gospodarką odpadami

6 35.11 Z Wytwarzanie energii elektrycznej

7 35.12 Z Przesyłanie energii elektrycznej

8 35.12 Z Dystrybucja energii elektrycznej

9 35.14 Z Handel energią elektryczną

10 42.21.Z Roboty związane z budową rurociągów przesyłowych i sieci rozdzielczych

11 42.22.Z Roboty związane z budową linii telekomunikacyjnych i elektroenergetycznych

12 46.90.Z Sprzedaż hurtowa niewyspecjalizowana

13 68.20.Z Wynajem i zarządzanie nieruchomościami własnymi lub dzierżawionymi

14 71.20.B Pozostałe badania i analizy techniczne

15 71.12.Z Działalność w zakresie inżynierii i związane z nią doradztwo techniczne

16 85.59.B Pozostałe pozaszkolne formy edukacji, gdzie indziej nie sklasyfikowane

17 33.12.Z Naprawa i konserwacja maszyn

Wytwarzanie i zaopatrywanie w parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów 18 35.30.Z klimatyzacyjnych 19 43.22.Z Wykonywanie instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych

20 68.10.Z Kupno i sprzedaż nieruchomości na własny rachunek

21 49.32.Z Działalność taksówek osobowych

22 77.11.Z Wynajem i dzierżawa samochodów osobowych i furgonetek

23 49.41.Z Transport drogowy towarów

24 77.32.Z Wynajem i dzierżawa maszyn i urządzeń budowlanych

25 82.30.Z Działalność związana z organizacją targów, wystaw i kongresów

26 43.99.Z Pozostałe specjalistyczne roboty budowlane, gdzie indziej niesklasyfikowane

Pozostała działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, gdzie indziej 27 74.90.Z niesklasyfikowana

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 8 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Pozostała działalność wspomagająca prowadzenie działalności gospodarczej, gdzie 28 82.99.Z indziej niesklasyfikowana 29 69.20.Z Działalność rachunkowo - księgowa; doradztwo podatkowe -

30 70.22.Z Pozostałe doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania

31 82.11.Z Działalność usługowa związana z obsługą biura

32 41.10.Z Realizacja projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków

33 70.10.Z Działalność firm centralnych i holdingów z wyłączeniem holdingów finansowych

34 43.22.Z Wykonywanie instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych

35 43.99.Z Pozostałe specjalistyczne roboty budowlane, gdzie indziej niesklasyfikowane

36 78.30.Z Pozostała działalność związana z udostępnianiem pracowników

37 81.30.Z Działalność usługowa związana z zagospodarowaniem terenów zieleń

38 82.11.Z Działalność usługowa związana z administracyjną obsługą biura

Wykonywanie fotokopii, przygotowywanie dokumentów i pozostała specjalistyczna 39 82.19.Z działalność wspomagająca prowadzenie biura

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 9 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Strategia i polityka Spółki

Spółka buduje swoją strategię w oparciu o zasady zrównoważonego rozwoju jako najbardziej zbieżnej z celami i zadaniami przedsiębiorstwa, jak i adekwatnej do nurtu rozwojowego wskazywanego w strategiach europejskich (Europa 2020), krajowych (Polska 2030), regionalnych (Pomorskie 2020) i lokalnych (Strategia Miasta Słupska 2022, Strategia Gminy Kobylnica 2020). Jest to również ważne z punktu widzenia priorytetów wielu krajowych i europejskich funduszy oraz programów pomocowych, do których Spółka składa aplikacje, gdzie kompatybilność zamierzeń inwestycyjnych jest niezwykle istotna.

CELE STATEGICZNE CELE OPERACYJNE I PROJEKTOWE (długoterminowe) (średnio I krótkoterminowe) • STRATEGIA SPÓŁKI •ZINTEGROWANY SYSTEM ZARZĄDZANIA • POLITYKA SPÓŁKI •REGULAMINY I KSIĘGI SŁUŻB POLA EWALUACJI I DOKUMENTY ODNIESIENIA

CELE ROZWOJOWE CELE OPTYMALIZACYJNE I SPOŁECZNE - PROJEKTY INWESTYCYJNE INICJATYWY I PLANY BIEŻĄCE, WIELOLETNIE PLANY ROZWOJU I MODERNIZACJI, UCHWAŁY ORGANÓW SPÓŁKI UCHWAŁY RAD GMIN

SYSTEMY WERYFIKACJI

ZEWNĘTRZNE WEWNĘTRZNY AUDYTY I KONTROLE RAPORTOWANIE SYSTEM COMPILIANCE ORAZ INTERESARIUSZOM SPÓŁKI RAPORTOWANIE OKRESOWE BENCHMARKING CONTROLING

Rysunek 5 Obszary strategicznego planowania i odpowiadające im dokumenty odniesienia W ramach budowania efektywnego modelu zarządzania Spółką wyodrębniono 4 obszary strategicznego planowania i ewaluacji. W ramach celów ZARZĄDZANIE długoterminowych opracowana jest Strategia i Polityka 9 Spółki weryfikowana corocznie w ramach Zwyczajnego ROZWÓJ 4 Zgromadzenia Wspólników. Strategia obejmuje ok. 40 OPERACJA 12 celów strategicznych z różnego obszaru działalności Spółki, z których do najważniejszych zaliczyć można następujące: CELE KOMUNIKACJA STRATEGICZNE POLTYKA  konsolidacja i rozwój usług na wielu SPOŁECZNA INWESTYCYJNA 3 40 płaszczyznach, 4  budowanie zespołu - wzorowe standardy nadzoru i zarządzania; ŚRODOWISKO POLTYKA  utrzymanie dotychczasowego poziomu 3 TARYFOWA 4 sprzedaży usług,  zapewnienie potencjałów rozwojowych dla miejskiego obszaru funkcjonalnego;  efektywne wykorzystanie funduszy; Rysunek 6 Podział i liczba celów strategicznych w  akceptowalne taryfy dla gospodarstw domowych; poszczególnych obszarach

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 10 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

 przewidywalność i sprawiedliwa alokacja kosztów na poszczególne grupy taryfowe;  50% niskoemisyjnej energii z OZE i CHP w konsumpcji własnej do 2020;  aktywna edukacja ekologiczna.  wdrożenie zarządzania prewencyjnego - plan bezpieczeństwa wody;  optymalizacja kosztów i przewidywalność systemu rozliczeniowego.

Zintegrowany System Zarządzania

W Spółce funkcjonuje Zintegrowany System Zarządzania Jakością, Środowiskiem oraz Bezpieczeństwem i Higieną Pracy (ZSZ), zgodny z międzynarodowymi normami ISO 9001 (zarządzanie jakością), ISO 14001 (zarządzanie środowiskowe) oraz polską normą PN-N-18001 (zarządzanie BHP). Wdrożony i utrzymywany w Spółce „Wodociągi Słupsk” Zintegrowany System Zarządzania oparty jest na podejściu procesowym oraz zarządzaniu poprzez krótkookresowe cele i ich miary (efekty), spójne z przyjętymi, ramowymi deklaracjami Zarządu Spółki w obszarach jakości, środowiska oraz bezpieczeństwa i higieny pracy, które wyrażone są w przyjętej Polityce ZSZ, publicznie dostępnej na www.wodociagi.slupsk.pl. Ustanowione w ZSZ procedury, normalizują przebieg procesów obsługi klienta, prowadzenia ruchu, zakupów, zarządzania zasobami ludzkimi i dysponowanym majątkiem, gwarantując powtarzalność obsługi oraz świadczonych usług na oczekiwanym przez klientów wysokim poziomie jakościowym, zgodnym z obowiązującymi wymaganiami prawnymi, w dbałości o otaczające środowisko przyrodnicze, z zachowaniem obowiązujących zasad bezpieczeństwa pracowników i innych zainteresowanych stron. Przyjęte w ZSZ i okresowo testowane procedury gotowości oraz reagowania na potencjalne awarie środowiskowe, zagrożenia, czy sytuacje kryzysowe, to m.in. wyraz społecznej odpowiedzialności Spółki, prowadzącej działalność w obszarze zdrowia publicznego. Utrzymywany w naszym przedsiębiorstwie ZSZ jest logicznym narzędziem menedżerskim w cyklu Deminga PDCA (Plan - Do - Check - Act) opartym na wymaganiach międzynarodowych norm systemowych oraz dobrych praktykach zarządzania. Traktowany jest w kontekście działania Organizacji nie jako wydatek, lecz jako inwestycja w chęć wspólnego, ciągłego doskonalenia się i konsekwentnego dążenia do osiągania wyznaczonych celów i oczekiwanych efektów. Funkcjonowanie ZSZ monitorowane jest na bieżąco w ramach ustanowionych procedur auditów wewnętrznych, nadzorowania niezgodności, analizy przyczynowo skutkowej oraz działań korygujących i zapobiegawczych, jak też okresowo, podczas systemowych przeglądów zarządzania. Zewnętrzna zaś ocena Rysunek 7 System zarządczy oparty na modelu Deminga zgodności i skuteczności funkcjonowania ZSZ w Spółce dokonywana jest przez niezależną Jednostkę Certyfikującą (Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A. w Warszawie) podczas corocznych auditów nadzoru.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 11 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

W lipcu 2016 r. zespół auditorów Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji S.A. w Warszawie przeprowadził w „Wodociągi Słupsk” Sp. z o.o. audit odnowienia ważności certyfikatów Zintegrowanego Systemu Zarządzania Jakością i Środowiskowego oraz Systemu Zarządzania BHP na kolejny 3-letni okres. Celem auditu recertyfikacyjnego była ocena zgodności funkcjonowania i doskonalenia ZSZ z wymaganiami przedmiotowych norm: PN-EN ISO 9001: 2009, PN-EN ISO 14001: 2005, PN-N-18001: 2004, z obowiązującymi wymaganiami prawnymi i innymi regulacjami oraz wewnętrznymi ustaleniami ZSZ. Audit, przeprowadzony w poszczególnych lokalizacjach Spółki, zakończył się wynikiem pozytywnym i przyznane zostały Spółce nowe certyfikaty: dla Systemu Zarządzania Jakością i Zarządzania Środowiskowego – nr JS- 206/3/16 oraz dla Systemu Zarządzania BHP – nr B-77/1/2016), w dotychczasowym zakresie, tj.:

produkcja, uzdatnianie i dystrybucja wody, odbiór i oczyszczanie ścieków, gospodarka odpadami oraz obsługa klienta w tym zakresie, produkcja i dystrybucja nawozu organicznego BIOTOP, edukacja ekologiczna.

„Wodociągi Słupsk” Sp. z o.o. uprawniona jest do stosowania w swoich dokumentach, w tym do zamieszczania na stronach internetowych oraz w materiałach informacyjnych i promocyjnych, poniższych znaków certyfikowanego Zintegrowanego Systemu Zarządzania:

W raporcie z audytu z dnia 24.08.2016 r. auditorzy PCBC S.A. wskazali na mocne strony oraz potencjały dalszego doskonalenia Organizacji i ZSZ: Mocne strony:  efektywne zarządzanie Spółką z wyraźnym przywództwem Zarządu, pozytywny wynik finansowy;  transparentna strategia Spółki, określona misja i dalekosiężna wizja Spółki;  wpisanie się Spółki w realizację trendu promowanego w UE „CIRCLE ECONOMY” Gospodarka w obiegu zamkniętym (przykład Oczyszczalnia Ścieków);  skuteczne monitorowanie i nadzór nad stosowanymi procesami poprzez właściwy dobór wskaźników, zastosowanie narzędzi statystycznych, analiz i wizualizacji;  realizacja inwestycji poprzez pozyskiwanie środków zewnętrznych i własnych;  koordynacja i stałe doskonalenie ZSZ (Jakość, Środowisko, BHP) z dużym zaangażowaniem Pełnomocnika, Właścicieli procesów i auditorów wewnętrznych, dobre dokumentowanie Audytów;  kontynuacja realizacji programu dotyczącego bezpieczeństwa wody;  dbałość o bezpieczeństwo pracy pracowników oraz ochronę środowiska;  duża aktywność Spółki w obszarze Edukacji Ekologicznej społeczeństwa  powołanie pracowników Spółki do Komitetu ds. Akredytacji PCA oraz Organizacji Międzynarodowej z siedzibą w Brukseli EUREAU (bezpieczeństwo wody);  wzorowa czystość i porządek na terenie i w pomieszczeniach Spółki. Potencjały:  dalsze doskonalenie dokumentacji systemowej w związku z nowelizacją nowych wymagań Norm: PN- EN ISO 9001, PN-EN ISO 14001,  dalsze doskonalenie zapisów w Dziennikach zgłaszanych awarii wodociągowych.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 12 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Rysunek 8 Graficzne odwzorowanie elementów strategii zrównoważonego rozwoju stosowanych w Spółce

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 13 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Nadzór właścicielski i ład korporacyjny

W Spółce obowiązują zasady ładu korporacyjnego regulowane zasadami nadzoru właścicielskiego oraz regulaminami wewnętrznymi. Uchwałą Zgromadzenia Wspólników Nr 7 z dnia 3 sierpnia 2016 r. weszły w życie zasady nadzoru właścicielskiego nad Spółką „Wodociągi Słupsk” sp. z o.o. w Słupsku zastępując dotychczas obowiązujące w Spółce zasady nadzoru właścicielskiego nad spółkami z udziałem Gminy Miejskiej Słupsk. W Spółce funkcjonują poszczególne regulaminy korporacyjne takie jak: Regulamin Organizacyjny, Regulamin Rady Nadzorczej oraz Regulamin Zarządu, zatwierdzone przez organy Spółki. Funkcjonowanie Spółki określa łączenie kilkanaście dokumentów zewnętrznych, m.in.: zezwolenia na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, regulaminy dostarczania wody i odprowadzania ścieków czy pozwolenia wodnoprawne. W Spółce obowiązuje łącznie ponad 200 zarejestrowanych regulacji wewnętrznych – w znacznej części związanych z organizacją pracy oraz bezpieczeństwem i higieną pracy – zarówno w odniesieniu do całości organizacji lub jej części, jak i do poszczególnych stanowisk pracy. Dokumenty obowiązujące w Spółce są systematycznie aktualizowane, zgodnie z procedurą ZSZ, by zachowały pełną kompatybilność z aktualnym systemem prawnym (system compilance).

Organy spółki

Funkcję Zgromadzenia Wspólników pełnili Prezydent Miasta Słupska Robert Biedroń oraz Wójt Gminy Kobylnica Leszek Kuliński. Funkcję Pełnomocnika Spółki pełnił Zastępca Prezydenta Miasta Słupska Marek Biernacki. W skład Rady Nadzorczej „Wodociągi Słupsk” sp. z o.o. wchodzili: Edward Rybczyński – przewodniczący do 22.11.2016 roku2, Izabela Hubert – zastępca przewodniczącego, Aleksandra Rejmer – członek, Leszek Harasim – sekretarz, Jacek Kaźmierski – członek, Ryszard Kwiatkowski – członek do 17.06.2016 r.3, Marek Rutka – członek od 17.06.2016 r. Tabela 2 Skład Rady Nadzorczej na dzień 31 grudnia 2016 r. OKRES PEŁNIENIA FUNKCJI IMIĘ, NAZWISKO FUNKCJA NA XII KADENCJĘ Izabela Hubert Z-ca Przewodniczącego od 6 maja 2015 r. Leszek Harasim Członek Rady, Sekretarz od 15 czerwca 2015 r. Jacek Kaźmierski Członek Rady od 23 maja 2014 r. Aleksandra Rejmer Członek Rady od 6 maja 2015 r. Marek Rutka Członek Rady od 17 czerwca 2016 r. Organem zarządzającym i wykonawczym Spółki jest Zarząd powołany Uchwałą Rady Nadzorczej z dnia 14.05.2009 r. W 2016 roku Zarząd funkcjonował w niezmienionym, dwuosobowym składzie. Tabela 3 Skład Zarządu w 2016 r. IMIĘ, NAZWISKO FUNKCJA OKRES PEŁNIENIA FUNKCJI Andrzej Wójtowicz Prezes Zarządu od 14.05.2009 r. Alina Zimnicka Członek Zarządu ds. Ekonomicznych od 01.05.2009 r.

2 Zgon 3 Odwołanie

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 14 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

ZGROMADZENIE ZW UMOWA SPÓŁKI KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH WSPÓLNIKÓW 2 RN REGULAMIN RN RADA NADZORCZA 6 ZASADY NADZORU WŁAŚCICIELSKIEGO Struktura organizacyjna ZA REGULAMIN ZARZĄDU ZARZĄD 2 ZASADY ŁADU KORPORACYJNEGO PREZES ZARZĄDU PZ MAO 1 CZŁONEK ZARZĄDU DS. DE CZŁONEK ZARZĄDU DS. TE EKONOMICZNYCH 1 TECHNICZNYCH 0

DH PION ADMINISTRACYJNO- PAP PION INWESTYCYJNO- PIR EKS SER PION FINANS. - KSIĘGOWY GK PION HANDLOWY PION EKSPLOATACYJNY PION SERWISOWY GŁÓWNA KSIĘGOWA 8 26 PRAWNY 5 ROZWOJOWY 14 92 59

DK DOK BP DZIAŁ INWESTYCJI PI OS DZIAŁ UTRZYMANIA RUCHU I UR DZIAŁ KSIĘGOWOŚCI DZIAŁ OBSŁUGI KLIENTA BIURO PRAWNE OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW 8+0 18+1 OUT JEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROJEKT 5+1 39+1 ZAPLECZA TECHNICZNEGO 29+1

DKm DOKu PEŁNOMOCNIK ZARZĄDU PJ Pis UTRZYMANIE RUCHU OSm UTRZYMANIE RUCHU URe SEKCJA MAJĄTKOWA SEKCJA UMÓW ROZWÓJ STRATEGICZNY 1 2 DS. ZSZ OUT 2 MECHANICZNEGO OS 7 ELEKTRYCZNEGO 6 DKk BOK Pit OSt UTRZYMANIE RUCHU URm SEKCJA KOSZTOWA BIURO OBSŁUGI KLIENTA STANOWISKO DS. PB NADZÓR TECHNICZNY TECHNOLOGIA OS 1 1 2 22 MECHANICZNEGO 6 BHP + P.POŻ. + OC 1 DKr SEKCJA TECHNICZNA DS. DOKw SEKCJA Pia OSk UTRZYMANIE ZAPLECZA URz SEKCJA ROZRACHUNKÓW KOMPOSTOWNIA WODOMIERZY 2 BZ ADMINISTRACYJNA 1 1 TECHNICZNEGO 12 1 BIURO ZARZĄDU 3+1 DOKs GOSPODARKA ŚCIEKOWA OSo URi KASA DKs SEKCJA SPRZEDAŻY SEKCJA INFORMATYKI DZIAŁ PLANOWANIA I PT I ODPADOWA 2 2 0,5 11 BZs SEKRETARIAT ROZWOJU INFRASTRUKT. 7+1 1 OSa URa DKw SEKCJA WINDYKACYJNA DOKk ADMINISTRACJA OS SEKCJA AUTOMATYKI KADRY I PŁACE 6 2 2,5 2 SEKCJA ORGANIZACYJNO- BZo SEKCJA DOKUMENTACJI PTd ADMINISTRACYJNA 2 I ANALIZ 4 CEE SEKCJA SYSTEMÓW URc DKt EDUKACJA EKOLOGICZNA SEKCJA MATERIAŁOWA 1 CIEPLNYCH I INSTALACJI 1 1 DA BZr SEKCJA TERENOWO- Pti SANITARNYCH DZIAŁ ZAKUPÓW RZECZNIK PRASOWY 6+1 0 PRAWNA 1 Dka PW LABORATORIUM LAB ANALIZY I CONTROLLING PTt DZIAŁ PRODUKCJI WODY 1 ZAMÓWIENIA USŁUG I DAp SEKCJA TECHNICZNA 15+1 BADANIA WODY I 10+1 2 DOSTAW 1 ŚCIEKÓW PWt TECHNOLOGIA PW PRACOWNIA BADANIA Law GOSP. ŚROD. OCHRONY DAo 12 WODY 5 INDYWIDUALNEJ 1 REGULAMIN ADMINISTRACJA PW PWa PRACOWNIA BADANIA Las ZAOPATRZENIE DAz ORGANIZACYJNY 3 ŚCIEKÓW 5 2 PION SYMBOL DAm MAGAZYN DZIAŁ EKSPLOATACJI SIECI PE DZIAŁ TRANSPORTU TS 2 WOD-KAN. 35+1 16+2 SYMBOL NAZWA DZIAŁU NAZWA SEKCJI SYMBOL L.PRACOW EKSPLOATACJA SIECI PEw KIEROWCY I OPERATORZY TSk WODOCIĄGOWEJ 17 SPRZĘTU 15 STANOWISKO OUTSOURCING SYMBOL SYMBOL TSm SAMODZIELNE USŁ.ZLECONA EKSPLOATACJA SIECI PEk WARSZTAT LEGENDA: KANALIZACYJNEJ 19 1

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 15 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

2. Działalność operacyjna spółki

Podstawowa działalność operacyjna Spółki sprowadza się do eksploatacji i rozwoju obiektów:  produkcji i uzdatniania wody,  sieci wodociągowej wraz z urządzeniami wodociągowymi i pomiarowymi,  sieci kanalizacyjnej wraz z przepompowniami i innymi urządzeniami kanalizacyjnymi,  oczyszczalni ścieków. Główny zakres działalności wspomagany jest działami pomocniczymi (tzw. serwis) świadczącymi usługi na rzecz działów podstawowych. Są to działy: utrzymania ruchu mechanicznego i energetycznego, informatyki i automatyki, transportu i zaplecza technicznego, nadzoru laboratoryjnego nad jakością świadczonych usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków.

3 ŚRODOWISKO – POBÓR WODY 5 222 837 m STUDNIE GŁĘBINOWE W ZLEWNI STUDNIE GŁĘBINOWE W ZLEWNI UJĘĆ MIASTA SŁUPSK – 21 SZT. UJĘĆ GMINY KOBYLNICA – 26 SZT. UJĘCIE UJĘCIE UUĘCIE UJĘCIA GŁOBINO WESTERPLATTE LEGIONÓW GMINY KOBYLNICA

3 RUROCIĄGI TECHNOLOGICZNE 336 583 m 20 szt. 3 4 886 254 m SUW I HYDROFORNIE SUW GM. KOBYLNICA WESTERPLATTE 3 82 100 m 3 4 629 915 m 3 255 200 m SPRZEDAŻ HURTOWA SIEĆ WODOCIAGOWA SIEĆ WODOCIAGOWA WODY DO GM. SŁUPSK MIASTA SŁUPSKA GMINY KOBYLNICA 300 km wraz z przyłączami 175 km wraz z przyłączami 3 3 885 100 m 3 3 444 100 m 4 342 918 m ~850 szt. ODBIORCY USŁUG WOD-KAN. PRZEPOMPOWNIE ODBIORCY USŁUG MIASTA SŁUPSKA PRZYDOMOWE WOD-KAN. GM. KOBYLNICA ODBIORCY USŁUG KANALIZACYJNYCH 204 km GMINY SŁUPSK SIEĆ KANALIZACYJNA GMINY KOBYLNICA 255 km ~85 SZT 3 SIEĆ KANALIZACYJNA PRZEPOMPOWNIE 329 445 m SIECIOWE GMINY SŁUSPK OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW 3 637 271 m 215 km KCZEWO 160 RLM 3 SIEĆ KANALIZACYJNA 1 373 500 m PRZELEWY BURZOWE MIASTA SŁUSPKA BY-PASY AWARYJNE 3 WODY nie zarejestrowano 0 m PRZYPADKOWE ZLEWNIA RZEKI WIEPRZY OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW SŁUPSK 200 000 RLM ZLEWNIA RZEKI SŁUPI ŚCIEKI OCZYSZCZONE 4 100 m3; INNE ZAKŁADY 1 200 Mg 3; 10 100 Mg ŚCIEKI OCZYSZCZONE 6 683 129 m PRZETWARZANIA ODPADÓW KOMPOSTOWNIA KOMPOST: 4 100 Mg ODPADY ZIELONE I RIPOK ŚRODOWISKO INNE BIOODPADY 3 700 Mg

Rysunek 9 Łańcuch usług – ze środowiska do środowiska

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 16 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Plan Bezpieczeństwa Wody

Opracowanie i rozwój Planu Bezpieczeństwa Wody jest ciągłym i złożonym procesem. Celem planu jest ciągłe zapewnienie bezpieczeństwa i akceptowalności dostaw wody przy zastosowaniu metody oceny ryzyka i zarządzania ryzykiem w całym zakresie zaopatrzenia w wodę od ujęcia przez instalację wewnętrzną do ostatniego kranu u odbiorców. Opracowanie i wdrożenie Planu Bezpieczeństwa Wody przebiega według poniższego schematu:

Rysunek 10 Model prewencyjnego zarządzania systemem zbiorowego zaopatrzenia w wodę oparty na wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia WHO.

Cały system zbiorowego zaopatrzenia w wodę słupskiej aglomeracji podzielono na cztery grupy:  Teren zlewni (obszar spływu wód do warstwy wodonośnej);  Produkcja wody (ujęcie wody, rurociągi technologiczne, SUW, zbiorniki na wodę);  Dystrybucję wody (pompownie II-go stopnia, sieć i przyłącza wodociągowe);  Instalację wewnętrzną (instalacje wodne zimnej wody wewnątrz budynków). Do każdej grupy zostały powołane odpowiednio dobrane zespoły robocze, które są odpowiedzialne za opracowanie, wdrożenie i ciągły rozwój Planu Bezpieczeństwa Wody. Zespoły robocze zostały powołane poprzez Zarządzenie Prezydenta Miasta Słupska Nr 352/RbiZK/2016 z dnia 24 maja 2016r W 2016 roku zorganizowano spotkanie zespołów roboczych dla etapów produkcji i dystrybucji oraz po raz pierwszy instalacji wewnętrznych. W trakcie warsztatów poświęconych etapom produkcji i dystrybucji wody omówiono zidentyfikowano zagrożenia, określono poziom ryzyka dla każdego z nich oraz oceniono skuteczność działań zaradczych podejmowanych przez Spółkę „Wodociągi Słupsk“. Zorganizowano pierwsze spotkanie zespołu roboczego dla etapu instalacji wewnętrznych. W trakcie spotkania omówione zostały możliwe przyczyny pogorszenia jakości wody w kranie u odbiorców wynikające z niewłaściwie eksploatowanych instalacji wodny w budynku, ich wpływu na zdrowie konsumentów oraz sposoby ich właściwej eksploatacji.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 17 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Produkcja wody

Zadaniem działu Produkcji Wody jest eksploatacja 20 wiejskich ujęć wody zlokalizowanych na terenie gminy Kobylnica oraz 3 ujęć wody zaopatrujących w wodę aglomerację Słupsk. Łącznie na wszystkich ujęciach wody eksploatowanych jest 47 studni głębinowych, 17 stacji uzdatniania wody, 4 hydrofornie oraz dwie stacje pomp wraz z zbiornikami magazynującymi wodę. Łączna produkcja wody z wszystkich eksploatowanych przez Spółkę ujęć wody wyniosła w 2016 roku 5 222 837 m3. Tabela 4 Produkcja wody w roku 2016

Ujęcie wody 2015 2016

MIASTO SŁUPSK ZMIANA

Ujęcie Głobino 2 450 700 2 253 871 -8%

Ujęcie Westerplatte 2 497 387 2 548 306 +2%

Ujęcie Legionów 131 108 84 077 -35,9%

SŁUPSK OGÓŁEM 5 079 195 4 886 254 -3,8%

GMINA KOBYLNICA ZMIANA

Ujęcie Bzowo* 6 390 11 651 +82,3%

Ujęcie Dobrzęcino 7 726 6 162 -20,2%

Ujęcie Kczewo 3 642 3 573 -1,9%

Ujęcie Komiłowo 8 739 9 519 +8,9%

Ujęcie Komorczyn 2 828 3 162 +11,8%

Ujęcie Kończewo 41 054 41 112 +0,14%

Ujęcie Kwakowo 27 921 25 939 -7,1%

Ujęcie Lubuń 9 482 11 451 +21%

Ujęcie Lulemino 5 758 7 447 +29%

Ujęcie Płaszewo 8 343 10 224 +22,5%

Ujęcie Runowo 4 120 4 286 +4%

Ujęcie Słonowice 3 920 4 057 +3,49%

Ujęcie Sycewice 47 015 36 965 +21,4%

Ujęcie Ścięgnica 3 056 3 067 +0,36%

Ujęcie Widzino 75 067 78 235 +4,22%

Ujęcie Wrząca 54 023 61 082 +13%

Ujęcie Zagórki 6 817 6 872 +0,8%

Ujęcie Zębowo 5 717 6 722 +17,6%

Ujęcie Żelki 1 765 1 479 -16,2%

Ujęcie Żelkówko 4 143 3 578 -13,6%

GM. KOB. OGÓŁEM 327 526 336 583 +2,77%

RAZEM 5 406 721 5 222 837 -3,4%

*w Bzowie w roku 2016 produkcja była zwiększona z powodu awarii sieci wodociągowej

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 18 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Produkcja wody w roku 2016 z ujęć komunalnych aglomeracji Słupsk wyniosła 4 886 254 m3 i jest to najniższa w

historii zanotowana produkcja wody. W porównaniu z ubiegłym rokiem spadek produkcji wody wyniósł 3,8%.

3

6 020 025 020 6

MLN M MLN

5,797052

5,429399

5,398806

5,293768

5,149881

5,115112

5,111858

5 079 195 079 5

5,06055

5 038 414 038 5 4 886 254 886 4

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Rysunek 11 Pobór wody z komunalnych ujęć wody dla miasta Słupska w latach 2005-2016 [m3/rok] Na terenie aglomeracji miejskiej Słupsk eksploatowane są trzy ujęcia wody: „Westerplatte“, „Głobino“ i „Legionów Polskich“. Woda surowa z ujęć „Westerplatte“ i „Głobino“ tłoczona jest do Stacji Uzdatniania Wody (SUW), gdzie poddawana jest procesom uzdatniania wody. Natomiast woda surowa pobrana z ujęcia „Legionów Polskich“ ze względu na dobre parametry jakościowe wtłaczana jest bezpośrednio do sieci wodociągowej. Ujęcia wody „Westerplatte“ i „Głobino“ stanowią podstawowe zasilanie w wodę słupskiej aglomeracji. Na obu ujęciach zlokalizowanych jest po 10 studni głębinowych. Oba ujęcia wody mają wystarczający potencjał wydobywczy, aby w chwili wystąpienia awarii na jednym z tych z ujęć móc pokryć całe zapotrzebowanie na wodę. Na terenie ujęcia „Legionów Polskich“ eksploatowana jest tylko jedna studnia głębinowa.

1,7% (84 077 m3) Legionów Westerplatte Głobino

52,2% 46,1% 3 (2 548 306 m3) (2 253 871 m )

Rysunek 12 Procentowy udział komunalnych ujęć wody słupskiej aglomeracji w roku 2016

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 19 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Na terenie gminy Kobylnica łącznie na wszystkich ujęciach wody (20) wyprodukowano 336 583 m3 wody, czyli o blisko 2,8% więcej niż w roku poprzednim. Największy udział w ogólnej produkcji wody maja ujęcia wody w

Widzinie, Wrzącej, Kończewie, Sycewicach i Kwakowie (ponad 25 000 m3/rok).

M3

491 463* 491

342 164 342

336 583 336

327 526 327 321 441 321

2012 2013 2014 2015 2016

Rysunek 13 Pobór wody z wiejskich ujęć wody w gminie Kobylnica w latach 2012-2016 *W 2012 roku eksploatowana była jeszcze stacja uzdatniania wody w Kobylnicy przy ulicy Topolowej, której produkcja wynosiła 183 688 m3. Od 2013 roku miejscowości Kobylnica, Łosino i Zajączkowo są zaopatrywane w wodę z SUW w Słupsku.

Kończewo 12% Kwakowo Pozostałe 8% 22% Płaszewo 3% Lubuń 3% Wrząca 18% Sycewice 11%

Widzino 23%

Rysunek 14 Udział poszczególnych wiejskich ujęć w ogólnej produkcji wody w roku 2016 w gminie Kobylnica

Na obszarze gminy Kobylnica znajduje się 20 niezależnie pracujących systemów zaopatrzenia w wodę (SZW).

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 20 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Rysunek 15 Lokalizacja ujęć wody na obszarze Gminy Kobylnica

Tabela 5 Produkcja wody per capita w poszczególnych latach WSKAŹNIK 1. PRODUKCJA WODY NA MIESZKAŃCA Ilość wyprodukowanej wody do liczby mieszkańców* korzystających z wodociągu.

L.p. Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016

1 Miasto Słupsk 52,1 49,1 49,5 47,6 m3/os./rok 2 Gmina Kobylnica 51,2 47,8 48,7 50,0 *Liczba mieszkańców w gminie Kobylnica bez Kobylnicy, Łosina i Zajączkowa (6 721), a do liczby mieszkańców Słupska dodano mieszkańców Zajączkowa, Kobylnicy, Łosina i Siemianic (102 569).

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 21 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

2.2.1. Jakość wody

Skład chemiczny wody surowej (przed uzdatnianiem) na miejskich ujęciach wody „jest ustabilizowany. Tabela 6 Parametry wody surowej z ujęcia Westerplatte (wartości uśrednione) Rok Mętność Fluor Azotyny Azotany Amoniak Chlorki Utlenialność Siarczany Żelazo Mangan NDS 1 1,5 0,5 50 0,50 250 5 250 200 50 [NTU] [mgF/l] [mgNO2/l] [mgNO3/l] [mgNH4/l] [mgCl/l] [mgO2/l] [mgSO4/l] [µgFe/l] [µgMn/l] 2010 1,13 0,20 0,002 0,10 0,127 18,06 0,86 64,2 631 108 2011 1,24 0,10 0,002 0,12 0,093 18,42 0,78 63,5 586 95 2012 1,88 0,14 0,003 0,25 0,098 17,33 0,70 56,1 598 95 2013 0,92 - 0,003 0,10 0,098 17,45 0,74 55,0 465 82 2014 0,70 0,10 0,003 0,11 0,104 17,76 0,497 58,3 407 70 2015 1,31 - 0,002 0,08 0,029 19,97 0,26 51,0 399 69 2016 1,10 0,12 0,003 0,10 0,025 20,68 - 46,0 487 80 Na ujęciu „Westerplatte”, biorąc pod uwagę ostatnie siedem lat, można stwierdzić, że parametry jakości wody utrzymują się praktycznie na stałym poziomie. Charakterystyczną cechą wody z tego ujęcia są występujące w podwyższonych ilościach w stosunku do pozostałych ujęć związki żelaza i manganu, a także związana z tym podwyższona mętność wody. Tabela 7 Parametry wody surowej z ujęcia Głobino (wartości uśrednione) Rok Mętność Fluor Azotyny Azotany Amoniak Chlorki Utlenialność Siarczany Żelazo Mangan NDS 1 1,5 0,5 50 0,50 250 5 250 200 50 [NTU] [mgF/l] [mgNO2/l] [mgNO3/l] [mgNH4/l] [mgCl/l] [mgO2/l] [mgSO4/l] [µgFe/l] [µgMn/l] 2010 0,53 0,20 0,012 10,35 0,043 16,28 0,85 53,2 142 42 2011 0,79 0,20 0,023 11,69 0,035 16,79 0,70 52,3 112 38 2012 0,81 0,15 0,011 15,095 0,048 14,82 0,61 48,4 128 40 2013 0,44 - 0,018 17,55 0,040 15,57 0,61 52,0 115 39 2014 0,47 0,12 0,015 14,96 0,060 15,05 0,53 49,4 187 49 2015 1,05 - 0,004 31,22 0,015 15,42 0,28 40,0 118 25 2016 1,38 0,13 0,004 26,77 0,037 16,42 42,0 177 39,5 Na ujęciu wody „Głobino” woda surowa poza mętnością w całym zakresie (łącznie z zawartością Fe i Mn) spełnia wymagania stawiane wodzie przeznaczonej do spożycia. Charakterystyczną cechą wody z tego ujęcia są podwyższone zawartości azotanów, co świadczy o presji działalności rolniczej na skład wód podziemnych. Są to wartości znacznie mniejsze od wartości normatywnej. Tabela 8 Parametry wody surowej na ujęciu Legionów Polskich (wartości uśrednione) Rok Mętność Fluor Azotyny Azotany Amoniak Chlorki Utlenialność Siarczany Żelazo Mangan NDS 1 1,5 0,5 50 0,50 250 5 250 200 50 [NTU] [mgF/l] [mgNO2/l] [mgNO3/l] [mgNH4/l] [mgCl/l] [mgO2/l] [mgSO4/l] [µgFe/l] [µgMn/l] 2010 0,51 0,2 0,004 9,29 0,017 12,96 0,37 57,3 44 26 2011 0,54 0,1 0,006 5,86 0,016 11,28 0,47 56,5 83 31 2012 0,43 0,11 0,004 9,24 0,024 12,51 0,38 51 36 25 2013 0,40 - - - 0,016 - - 34 25 2014 Nie wykonano pomiarów z przyczyn technicznych. 2015 0,59 0,087 0,0035 10,50 0,022 9,17 0,37 41,5 37 27 2016 0,88 0,080 0,0035 11,33 0,0285 9,525 0,38 35,5 21,5 32,5 Na ujęciu Legionów woda surowa w całym zakresie spełnia Rozporządzenie Ministra Zdrowia i nadaje się do spożycia bez wcześniejszego uzdatniania. Na terenie gminy Kobylnica skład fizykochemiczny wody surowej na poszczególnych ujęciach jest różny. Na 16 z nich badania jakości wody wykazują ponadnormatywną zawartość żelaza i manganu oraz związaną z nimi

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 22 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok mętność. Najwyższe zawartości związków żelaza odnotowano na ujęciach: Płaszewo (1188 µgFe/dm3), Kwakowo oraz Kończewo (1125 µgFe/dm3), Dobrzęcino (1099 µgFe/dm3 ), Sycewice (939 µgFe/dm3 ). Natomiast najwięcej związków manganu występuje na ujęciach: Płaszewo (218 µgMn/dm3), Dobrzęcino 138 µgMn/dm3) i Runowo (112 µgMn/dm3). Stacje wodociągowe, w których woda zawiera podwyższone ilości związków żelaza i manganu poddawane są procesom napowietrzania i filtracji, a następnie poprzez instalację hydroforową wtłaczana jest do lokalnej sieci wodociągowej. Skład wody surowej na czterech ujęciach, tj. Widzino, Żelki i Kczewo, spełnia wszystkie wymagania Ministra Zdrowia stawiane wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi i jest wtłaczana bezpośrednio poprzez instalacje hydroforowe do lokalnych systemów wodociągowych. Jakość wody surowej na ujęciu wody w Luleminie od kilku lat wykazuje znaczną zawartość manganu (62 µgFe/dm3), mimo, że u odbiorców nie zanotowano dotychczas przekroczeń tego parametru. W najbliższej przyszłości może zaistnieć konieczność zmodernizowania stacji w Luleminie o część uzdatniającą. Tabela 9 Parametry wody surowej pobranej w 2016 roku z ujęć w gminie Kobylnica (wartości uśrednione)

Mętność Azotyny Azotany Amoniak Chlorki Siarczany Żelazo Mangan Numer Ujęcie wody 0,5 50 0,50 250 250 200 50 studni 1 [NTU] [mgNO2/l] [mgNO3] [mgNH4/l] [mgCl/l] [mgSO4/l] [µgFe/l] [µgMn/l] Bzowo SW1 1,40 <0,005 0,1 <0,1 16 31 920 76 Dobrzęcino SW4 2,30 <0,005 0,14 0,12 39 84 1099 138 Komorczyn SW1 9,90 0,006 0,16 <0,1 13 71 821 91 Kczewo SW2a 0,66 0,049 31,72 <0,1 20 65 <30 42 SW1 0,71 <0,005 0,13 <0,1 19 64 365 68 Kończewo SW2 0,77 <0,005 <0,1 0,41 26 <5 1125 84 SW1 0,85 0,092 5,51 <0,1 9 29 199 67 Komiłowo SW2 0,77 0,008 <0,1 <0,1 8 28 239 74 SW1 0,88 <0,005 0,15 0,302 8 <5 678 74 Kwakowo SW2 3,80 <0,005 0,1 0,41 26 <5 1125 84 SW1 1,30 0,016 <0,1 <0,1 21 83 306 83 Lubuń SW2 4,70 <0,005 0,15 <0,1 20 79 796 84 Lulemino SW2 0,43 0,173 14,92 <0,1 13 48 51 62 Płaszewo SW2 0,55 <0,005 0,15 0,325 26 51 1188 218 Runowo SW2 2,80 <0,005 0,15 0,103 28 71 802 112 SW1 k 2,00 <0,005 0,2 0,406 6 <5 939 71 Sycewice SW2 o 1,40 <0,005 0,21 0,342 5 <5 690 66 Słonowice SW2 2,30 <0,005 0,12 <0,1 18 44 682 87 Ścięgnica SW1 0,76 <0,005 0,14 <0,1 15 49 960 49 SW1 0,33 <0,005 12,74 <0,1 12 32 <30 15 Widzino SW2 1,70 0,006 12,81 <0,1 13 32 122 34 Wrząca SW2 2,80 <0,005 0,1 <0,1 39 20 863 88 Zagórki SW2 0,58 0,007 0,22 <0,1 17 16 395 68 Zębowo SW1 0,84 <0,005 0,11 <0,1 12 24 878 63 Żelki SW1 0,56 0,075 3,88 <0,1 11 33 120 32 Żelkówko SW1 1,80 <0,005 <0,1 <0,1 17 43,42 578 78

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 23 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

W stacji uzdatniania wody w Słupsku w otwartym układzie napowietrzania woda natlenia się do około 10 mgO2/l, co stanowi ok. 80% nasycenia wody. Zapotrzebowanie wody surowej na tlen, który jest niezbędny do usunięcia z niej związków Fe i Mn obliczone na podstawie powyższego wzoru (woda zmieszana z ujęć Głobino i

Westerplatte) wynosi ok. 0,173 mgO2/l. Osiągamy zatem bardzo duży zapas tlenu. Według zaleceń technologicznych zawartość tlenu w wodzie po filtracji nie powinno być mniejsze niż 2,5 mgO2/l; warunek z dużą nadwyżką jest spełniony. Woda wtłaczana do sieci wodociągowej w gminie Kobylnica również spełnia ten warunek poza niewielkim odstępstwem w Lubuniu i Zagórkach.

Tabela 10 Efektywność natlenienia wody Obliczone Natlenienie wody w Zawartość tlenu w Rodzaj zapotrzebowanie stosunku do stanu l.p. SUW wodzie po filtracji napowietrzania na tlen nasycenia [mgO2/l] [mgO2/l] [mgO2/l] 1. Bzowo Aerator 0,62 9,7 81% 2. Dobrzęcino Aerator 0,78 3,4 28% 3. Komorczyn „Rura w rurę” 0,57 - - 4. Komiłowo Aerator 0,51 3,6 30% 5. Kończewo Aerator 0,52 7,2 60% 6. Kwakowo Aerator 1,50 3,4 28% 7. Lubuń Inżektor 0,54 1,8 15% 8. Płaszewo Aerator 1,70 7,6 63% 9. Runowo Aerator 0,66 - - 10. Sycewice Aerator 2,21 7,8 65% 11. Słonowice Aerator 0,59 9,1 76% 12. Ścięgnica Aerator 0,71 6,8 57% 13. Wrząca Aerator 0,61 3,1 26% 14. Zagórki Inżektor 0,53 2,1 18% 15. Zębowo Aerator 0,60 5,9 49% 16. Żelkówko „Rura w rurę” 0,57 6,9 58%

W wodzie surowej dopływającej do stacji uzdatniania wody z ujęć Westerplatte i Głobino wyczuwalny jest nieakceptowalny zapach. W trakcie natlenienia wody na aeratorach kaskadowych następuje jej odgazowanie, m.in. usunięcie siarkowodoru odpowiedzialnego za zapach w wodzie. Woda surowa z ujęć zlokalizowanych w miejscowościach: Zębowo, Widzino i Kczewo charakteryzuje się akceptowalnym zapachem. Nieakceptowalny zapach w wodzie surowej pobranej ze studni występuje na ujęciach wody w miejscowościach: Bzowo, Dobrzęcino, Kończewo, Kwakowo, Lubuń, Lulemino, Komorczyn, Lulemino, Ścięgnica, Płaszewo, Runowo, Słonowice, Sycewice, Wrząca, Zagórki, Żelki i Żelkówko. Na wszystkich stacjach wodociągowych woda wtłoczona do sieci wodociągowej pozbawiona zostaje przykrego zapachu (zapach akceptowalny). Woda osiąga stabilność chemiczną, gdy z jednej strony nie powoduje korozji rurociągów, a z drugiej strony nie wytrącają się z niej żadne związki (nie występuje zjawisko wytrącania „kamienia”). Inaczej mówiąc taka woda posiada stabilność kwasowęglanową. Do oceny stabilności kwasowęglanowej wody zastosowano dwie metody:  wyznaczenie stanu równowagi węglanowo-wapniowej  obliczenie indeksu stabilności Langeliera W wodzie surowej ujęć miasta Słupska występuje agresywny dwutlenek węgla, który jest odgazowany podczas napowietrzania wody. Z uzyskanych wyników można stwierdzić, że woda w Słupsku po procesach uzdatniania jest stabilna chemicznie, co potwierdzają badania wg obydwóch metod. W sieci wodociągowej może minimalnie

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 24 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok występować zjawisko wytrącania węglanów wapnia i magnezu, co przyczynia się do powstawania w sieci wodociągowej korzystnej powłoki ochronnej. W procesie filtracji z wody usunięte zostają wytrącone związki żelaza i manganu. W ubiegłym roku w trakcie eksploatacji SUW w Słupsku usunięto z wody ok. 1 109 kg związków żelaza oraz ok. 176 kg związków manganu. Łącznie 1 284 kg wytrąconych osadów, stanowiących 2 441 kg zawiesiny żelazowej i manganowej zostało skierowanych, poprzez system kanalizacji sanitarnej na miejską oczyszczalnię ścieków.

Tabela 11 Skuteczność uzdatniania wody w stacji uzdatniania wody Słupsku w roku 2016 (wartości średnie)

Ujęcie Mętność Żelazo Mangan

W.SUR. W.UZD. ST.RED. W.SUR. W.UZD. ST.RED. W.SUR. W.UZD. ST.RED. [NTU] [NTU] [%] [µgFe/l] [µgFe/l] [%] [µgMn/l] [µgMn/l] [%]

Słupsk 1,00 0,32 68 232 5 97,5 51 15 66,7

Proces filtracji na SUW w gminie Kobylnica jest realizowany na filtrach ciśnieniowych -zamkniętych. Tabela 12 Skuteczność uzdatniania wody w stacjach uzdatniania wody w gminie Kobylnica w roku 2016 (wartości średnie)

Ujęcie Mętność Żelazo Mangan

W.SUR. W.UZD. ST.RED. W.SUR. W.UZD. ST.RED. W.SUR. W.UZD. ST.RED. [NTU] [NTU] [%] [µgFe/l] [µgFe/l] [%] [µgMn/l] [µgMn/l] [%]

Bzowo 1,4 0,49 65 920 45 95,1% 76 19 73,0%

Dobrzęcino 2,3 0,26 87 1099 10 99,1% 138 37 73,2%

Komiłowo 0,81 0,57 30 219 13 94,1% 70 8 88,6%

Komorczyn 9,9 0,98 90 821 99 87,9% 91 15 83,5%

Kończewo 1,01 1,8? 365 147 59,7% 68 26 61,8%

Kwakowo 2,34 0,31 87 901 25 97,2% 79 15 81,0%

Lubuń 3,00 0,33 89 552 7 98,7% 78 13 83,3%

Płaszewo 0,55 0,58? 1188 38 96,8% 218 30 86,2%

Runowo 2,8 0,89 68 802 14 98,3% 112 20 82,1%

Słonowice 2,3 0,98 57 682 182 73,3% 87 28 67,8%

Sycewice 1,7 0,27 84 814 24 97,2% 69 15 78,3%

Ścięgnica 0,76 0,96? 960 135 85,9% 77 12 84,4%

Wrząca 2,8 0,38 86 863 14 98,4% 121 32 73,6%

Zagórki 0,58 0,35 43 395 34 91,4% 72 30 58,3%

Zębowo 0,84 0,66 21 878 98 88,8% 63 11 82,5%

Żelkówko 1,8 0,99 45 449 65 85,5% 48 10 79,2%

Wszystkie stacje mają dobrą sprawność usuwania związków żelaza i manganu z wody. Jedynie w Słonowicach zawartość Fe w wodzie uzdatnionej na poziomie 182 µgFe/dm3 jest alarmujący. W najbliższym czasie po dokonaniu oceny stanu złoża filtracyjnego zostanie podjęta decyzja o uzupełnieniu lub całkowitej wymianie złoża filtracyjnego w filtrze na tej stacji. W gminie Kobylnica z 16 stacji uzdatniania wody zatrzymano ok. 169 kg żelaza oraz 17,2 kg manganu.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 25 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 13 Redukcja związków żelaza na poszczególnych ujęciach w latach WSKAŹNIK 4. SKUTECZNOŚĆ USUWANIA Z WODY ZWIĄZKÓW ŻELAZA Procentowa skuteczność usuwania związków żelaza z wody surowej L.p. Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016

1. Słupsk % 98% 98,8% 98,1% 97,5% 2. Bzowo - 96,5% 94% 95,1% 3. Dobrzęcino - 96,8% 100% 99,1% 4. Komorczyn - 94,5% 91% 94,1% 5. Komiłowo - 86,0% 86% 87,9% 6. Kończewo - 90,6% 96% 59,7% 7. Kwakowo - 95,7% 97% 97,2% 8. Lubuń - 92,5% 97% 98,7% 9. Płaszewo - 97,1% 77% 96,8% 10. Runowo - 96,0% 97% 98,3% 11. Sycewice - 98,9% 77% 73,3% 12. Słonowice - 73,4% 97% 97,2% 13. Ścięgnica - 97,1% 94% 85,9% 14. Wrząca - 94,2% 97% 98,4% 15. Zagórki - 90,8% 98% 91,4% 16. Zębowo - 90,6% 87% 88,8% 17. Żelkówko - 86,0% 86% 85,5% Tabela 14 Redukcja związków manganu na poszczególnych ujęciach w latach WSKAŹNIK 5. SKUTECZNOŚĆ USUWANIA Z WODY ZWIĄZKÓW MANGANU Procentowa skuteczność usuwania związków manganu z wody surowej L.p. Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016

1. Słupsk % 70% 76,1% 64,3% 66,7% 2. Bzowo - 79,8% 78% 73,0% 3. Dobrzęcino - 66,4% 73% 73,2% 4. Komorczyn - 82,4% 74% 88,6% 5. Komiłowo - 74,0% 81% 83,5% 6. Kończewo - 65,9% 79% 61,8% 7. Kwakowo - 60,2% 65% 81,0% 8. Lubuń - 76,3% 75% 83,3% 9. Płaszewo - 88,7% 89% 86,2% 10. Runowo - 80,0% 83% 82,1% 11. Sycewice - 84,2% 70% 67,8% 12. Słonowice - 72,7% 79% 78,3% 13. Ścięgnica - 60,2% 82% 84,4% 14. Wrząca - 74,8% 75% 73,6% 15. Zagórki - 65,3% 69% 58,3% 16. Zębowo - 76,1% 80% 82,5% 17. Żelkówko - 62,0% 60% 79,2% Woda jest bezpieczna dla zdrowia ludzkiego jeżeli jest wolna od mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów w liczbie stanowiącej potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego. Ocenę jakości wody pod względem higienicznym określa się za pomocą badania obecności tzw. organizmów wskaźnikowych, do których zaliczamy Escherichie Coli, paciorkowce kałowe, bakterie grupy coli, czy bakterie Clostridium perfingens.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 26 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

W roku 2016 na studniach głębinowych dwukrotnie stwierdzono obecność w wodzie bakterii wskaźnikowych (studni 3C na ujęciu Westerplatte i H14 na ujęciu Głobino). Bakterie wykryte w trakcie prowadzenia co miesięcznej wewnętrznej kontroli jakości wody. Niezwłocznie po wykryciu bakterii podjęte zostały działania naprawcze polegające na zachlorowaniu i przepłukaniu studni głębinowej. Monitoring kontrolny jakości wody na stacji uzdatniania wody potwierdził, że woda wtłoczono do sieci jest wolna od zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Nie było ani jednego przypadku wystąpienia przekroczeń mikrobiologicznych w SUW. Tabela 15 ilość przekroczeń mikrobiologicznych odnotowanych na ujęciach i SUW w Słupsku w 2015 r. Urządzenie wodne 2015 2016 2017 Studnia głębinowa 3 2 - SUW 0 0 -

W 2016 roku w gminie Kobylnica na potrzeby działu Produkcji Wody pobrano 74 próbek wody do badania, z których wykonano 197 analiz mikrobiologicznych. Tabela 16 Ilość przekroczeń mikrobiologicznych odnotowanych w gminie Kobylnica w latach 2013-2016 Urządzenie wodne 2013 2014 2015 2016 Studnia głębinowa 13 12 3 0 SUW 6 0 0 0

W roku 2016 na terenie gminy Kobylnica nie zanotowano żadnego przypadku przekroczeń mikrobiologicznych w wodzie wtłoczonej do sieci wodociągowej. Duży wpływ na to miał fakt, iż na praktycznie wszystkich ujęciach wody zmodernizowano już głowice studni oraz na większości studni głębinowych została wykonana izolacja obudowy.

2.2.2. Optymalizacja procesu produkcji wody

Na cele technologiczne na stacjach uzdatniania wody (płukanie filtrów) w roku 2016 zużyto łącznie 86 792 m3 wody. Poniżej w tabeli przedstawiono ilość wody zużytej na cele technologiczne w poszczególnych stacjach wodociągowych. Tabela 17 Woda zużyta na cele technologiczne w roku 2016 Stacja uzdatniania Ilość wody Ilość wody Współczynnik strat wody wyprodukowanej przeznaczonej na [%] płukanie złoża Słupsk 4 886 254 80 247 1,64 Bzowo 6 390 78 1,22 Dobrzęcino 7 726 752 9,73 Komiłowo* 8 793 1 826 20,76 Komorczyn 2 828 480 16,97 Kończewo 41 054 414 1,01 Kwakowo 27 921 275 0,98 Lubuń 9 482 101 1,07 Płaszewo 8 343 185 2,22 Runowo Sławieńskie 4 120 39 0,95 Słonowice 3 920 39 0,99 Sycewice 47 015 943 2,01 Ścięgnica 3 056 65 2,13 Wrząca 54 023 600 1,11 Zagórki 6 817 52 0,76 Zębowo 5 717 96 1,68 Żelkówko 4 143 600 14,48 Gm. Kobylnica 336 106 6 545 1,95 Razem SUW 5 222 360 86 792 1,63 Tabela 18 Współczynnik strat wody zużytej na płukanie filtrów

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 27 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Filtry ciśnieniowe Filtry otwarte Współczynnik Najgorsze wskaźniki ilości wody zużytej na cele <1,0% <1,5% Bardzo mały technologiczne występują na stacjach uzdatniania gdzie są 1,0 – 2,0% 1,5 – 3,0 % Mały zainstalowane filtry kompozytowe z automatycznymi 2,0 – 3,0% 3,0 – 4,0 % Średni głowicami, które wymagają częstszego płukania w 3,0 – 4,0 % 4,0 – 6,0 % Duży >4,0% > 6,0 % Bardzo duży porównaniu z tradycyjnymi stalowymi zbiornikami filtracyjnymi (Dobrzęcino, Komiłowo, Żelkówko i Komorczyn). W Komiłowie współczynnik strat wody powinien być zbliżony do Dobrzęcina. Znaczna różnica była spowodowana uszkodzonym wodomierzem, który został wymieniony na nowy. Tabela 19 Wskaźniki strat technologicznych wody na poszczególnych ujęciach WSKAŹNIK 6. Współczynnik strat wody Woda zużyta na cele technologiczne (płukanie filtrów) w stosunku do ogólnej objętości wyprodukowanej wody x100 L.p. Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016 1. Słupsk 1,60 1,65 1,58 1,84 2. Bzowo - 0,69 0,75 1,37 3. Dobrzęcino - 12,24 22,59 9,73 4. Komorczyn - 5,82 6,91 20,80 5. Komiłowo - 1,07 1,27 16,97 6. Kończewo - 0,22 0,20 0,61 7. Kwakowo - 0,15 3,79 0.97 8. Lubuń - 0,30 0,38 0,91 9. Płaszewo % - 0,67 1,14 2,22 10. Runowo - 0,46 0,58 0,95 11. Sycewice - 0,56 0,61 0,99 12. Słonowice - 1,98 2,48 1,90 13. Ścięgnica - 1,01 1,18 2,13 14. Wrząca - 0,35 0,49 1,11 15. Zagórki - 0,44 0,53 0,76 16. Zębowo - 0,61 0,63 1,68 17. Żelkówko - 0,83 0,87 14,48

„Straty“ (różnica między wodą wydobytą z studni głębinowych, a wodą dopływającą na SUW w Słupsku) wyniosły w 2016 roku 106 464, co stanowi 2,18% rocznej produkcji wody. Główną ich przyczyną jest „plusowanie“ niektórych wodomierzy zainstalowanych wewnątrz studni głębinowych w porównaniu z przepływomierzem zamontowanym na SUW. Na straty te składa się również woda pobrana z rurociągu technologicznego przez osiedle rzemieślnicze w Głobinie (10 373 m3). Spadek sprzedaży wody na osiedlu rzemieślniczym z poziomu 44 432 m3 (2015) jest spowodowany oddaniem do użytku stacji uzdatniania wody w Głobinie należącej do ZGK Jezierzyce, która przejęła tych odbiorców. W ubiegłym roku nie było ani jednej awarii na rurociągu technologicznym z ujęć Westerplatte i Głobino, natomiast ze względu na dużą awaryjność rurociągu technologicznego na ujęciu wody w Sycewicach, dokonano jego kompleksowej wymiany.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 28 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

2.2.3. Energochłonność procesu

Ilość zużytej energii elektrycznej na wyprodukowanie, uzdatnianie i wtłoczenie do słupskiej sieci wodociągowej 1m3 wody w roku 2016 wyniósł 0,40 kWh/m3, a w gminie Kobylnica średnio 0,70 kWh/m3.

0,9 0,79 0,8 0,70 0,70 0,7 0,65 Oddano do użytku SUW w Słupsku 0,6 0,48 0,5

0,4 0,44 0,43 0,44 0,43 0,44 0,43 0,4 0,40 0,3 0,32 0,3 0,32 0,32 0,2

0,1

0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Słupsk Kobylnica

Rysunek 16 Zużycie energii elektrycznej na wyprodukowanie 1m3 wody dla miasta Słupska (lata 2005 - 2016) 1,37 1,4

1,2

1 0,70 0,8

0,6 0,49 0,26 0,4

0,2

0 Westerplatte Głobino Legionów gm. Kobylnica

2012 2013 2014 2015 2016

Rysunek 17 Energochłonność na poszczególnych ujęciach w roku 2016 Koszty związane z wyprodukowaniem 1m3 wody na ujęciu Westerplatte związane są z eksploatowaniem stacji uzdatniania wody (pompy II°, pompy płuczne, dmuchawy, osuszacze powietrza, urządzenia w laboratorium oraz potrzeby socjalne. Wysoka energochłonność na ujęciu Legionów związana jest z pracą pompowni lokalnej II° zlokalizowanej na terenie tego ujęcia oraz tym, że na ujęciu Legionów eksploatowana jest tylko jedna studnia głębinowa. Udział w ogólnej produkcji wody ujęć Głobino (0,26 kWh/m3) i Westerplatte (0,49 kWh/m3) wynosi około 50%. Przy założeniu, że koszty poboru wody z obu ujęć wynoszą tyle samo*, można wyodrębnić „energochłonność funkcjonowania samej SUW w Słupsku” które wynoszą około 0,23 kWh/m3. Wyliczony wskaźnik energochłonności funkcjonowania SUW obejmuje także energię zużytą na wtłoczenie wody do sieci wodociągowej (z pompowni głównej przy ujęciu Westerplatte).

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 29 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 20 Energochłonność poszczególnych ujęć wody w latach Ujęcie Ujęcie Ujęcie Ujęcia Rok Nazwa Razem Westerplatte Głobino Legionów wiejskie Energia elektryczna [kWh] 1244.788 579.813 115.060 236.711* 2553.488 2016 Produkcja wody [m3] 2.548.306 2.253.871 84.077 336.583 5.222.837 Energia elektryczna [kWh] 1.337.179 710.401 119.062 230.482*□ 2.406.584 2015 Produkcja wody [m3] 2.497.387 2.450.700 131.108 327.526 5.406.721 Energia elektryczna [kWh] 1.362.897 635.994 192.406 208.352 2.399.649 2014 Produkcja wody [m3] 2.542.240 2.312.140 184.034 321.441 5.359.855 Energia elektryczna [kWh] 1.372.840 699.423 121.840 271.629 2.465.732 2013 Produkcja wody [m3] 2.530.684 2.404.718 125.148 342.164 5.402.714 Energia elektryczna [kWh] 1.487.592 635.970 128.775 237.842 2.490.179 2012 Produkcja wody [m3] 2.829.000 2.165.539 117.319 491 463 5.603.321 *w związku z tym, że do dnia sporządzenie niniejszego opracowania Zakład Energetyczny jeszcze nie dosłał faktur za zużycie energii elektrycznej w gminie Kobylnica zużycie energii elektrycznej w Gminie Kobylnica zostało wyliczone szacunkowo. W roku 2016 wskaźnik energochłonności na ujęciach wody w Słupsku od momentu uruchomienia SUW w Słupsku zmniejszył się do poziomu jaki był w chwili uruchomienia SUW w Słupsku i wynosi niecałe 0,40 kWh/m3. Energochłonność na ujęciach wody w gminie Kobylnica wynosi średnio 0,70 kWh/m3. Tabela 21 Energochłonność poszczególnych stacji wodociągowych w latach SŁUPSK I GMINA KOBYLNICA Zużycie energii elektrycznej w procesie produkcji wody w stosunku do ilości wyprodukowanej wody L.p. Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016

1. Słupsk kWh/m3 0,43 0,44 0,43 0,40 2. Gmina Kobylnica 0,79 0,68 0,70 0,70 3. Bzowo - 1,28 1,02 1,02 4. Dobrzęcino - 1,54 0,81 0,81 5. Kczewo - 1,44 1,81 1,81 6. Komiłowo - 0,99 1,02 1,02 7. Komorczyn - 2,19 2,31 2,31 8. Kończewo - 0,59 0,69 0,69 9. Kwakowo - 0,45 0,48 0,48 10. Lubuń - 0,62 0,52 0,52 11. Lulemino - 0,99 1,31 1,31 12. Płaszewo - 0,97 0,93 0,93 13. Runowo - 0,89 0,96 0,96 14. Słonowice - 1,15 1,54 1,54 15. Sycewice - 0,75 0,91 0,91 16. Ścięgnica - 1,92 1,82 1,82 17. Widzino - 0,31 0,32 0,32 18. Wrząca - 0,50 0,53 0,53 19. Zagórki - 0,97 0,92 0,92 20. Zębowo - 1,51 1,68 1,68 21. Żelki - 1,84 2,33 2,33 22. Żelkówko - 0,64 0,70 0,70

Największa energochłonność procesu produkcji wody jest na ujęciach w Komorczynie i Żelkach. Są to stacje w których roczna produkcja wody jest najmniejsza (< 3 000 m3/rok).

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 30 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

2.2.4. Pogotowie wodociągowe

Tabela 22 Rodzaj zgłoszeń dotyczących awarii na sieci wodociągowej w Słupsku w roku 2016 Liczba zgłoszeń telefonicznych dotyczących: awarii słabego Miesiąc awarii na sieci awarii na podejścia brudnej braku ciśnienia w RAZEM wodociągowej przyłączu wodomierza wody wody instalacji głównego Styczeń 16 5 5 0 0 1 27 Luty 2 6 3 2 0 0 13 Marzec 9 0 4 2 0 0 15 Kwiecień 3 3 8 0 1 1 16 Maj 12 2 5 1 1 0 21 Czerwiec 6 1 9 0 1 0 17 Lipiec 8 2 7 0 1 1 19 Sierpień 8 3 10 1 2 2 26 Wrzesień 7 2 8 0 2 0 19 Październik 10 2 4 0 1 1 18 Listopad 13 3 3 0 0 0 19 Grudzień 7 2 3 1 0 1 14 Suma 2015 102 86 - 11 27 28 254 Suma 2016 101 31 69 7 9 7 224

W roku 2016 odnotowano ok 13% mniej zgłoszeń telefonicznych oraz mniej awarii niż w roku 2015. Dużą część stanowiły awarie na przyłączach wodociągowych (100) z czego 69 dotyczyło awarii podejść wodomierzowych. Liczba zgłoszeń awarii na sieci wodociągowej praktycznie się nie zmieniła (ok. 100), natomiast spadła ilość zgłoszeń dotyczących braku wody (7), zbyt niskiego ciśnienia (9) i brudnej wody (7). Tabela 23 Rodzaj zgłoszeń dotyczących awarii na sieci wodociągowej w gminie Kobylnica w roku 2016 Liczba zgłoszeń telefonicznych dotyczących: Łącznie ilość słabego Miesiąc awarii na sieci awarii na zgłoszeń brudnej wody ciśnienia w braku wody wodociągowej przyłączu telefonicznych instalacji Styczeń 2 8 1 2 3 16 Luty 3 3 1 0 0 7 Marzec 7 4 1 0 1 13 Kwiecień 2 3 0 0 2 7 Maj 3 2 0 1 0 6 Czerwiec 1 2 0 0 2 5 Lipiec 3 4 0 0 1 8 Sierpień 1 2 0 0 0 3 Wrzesień 3 6 0 1 0 10 Październik 3 3 0 0 2 8 Listopad 1 7 2 0 0 10 Grudzień 4 2 2 0 1 9 Suma 2015 44 38 7 14 21 124 Suma 2016 33 46 7 4 12 102

W ubiegłym roku odnotowano 102 zgłoszenia telefoniczne dotyczące obszaru gminy Kobylnica. Warto zaznaczyć, że jest to spadek o blisko 18% w porównaniu z rokiem 2015. Najwięcej zgłoszeń od mieszkańców gminy Kobylnica dotyczyło awarii przyłączy (46) i awarii sieci wodociągowej (33). Duża część zgłoszeń pochodziła z miejscowości Kobylnica (28) oraz z Kończewa (10).

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 31 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

2.2.5. Kontrole

Tabela 22 Zestawienie kontroli w dziale PW w roku 2016

L.p. Data Kontrolowane obiekty Organ Kontrolujący W roku 2016 odbyło się 13 kontroli 1. 17.06.2016 r. Ujęcie w Komorczynie PSSE w Słupsku Państwowej Powiatowej Inspekcji 2. 01.07.2016 r. Ujęcie w Słonowicach PSSE w Słupsku Sanitarnej w Słupsku. Skontrolowanych zostało 9 ujęć wody w gminie Kobylnica 3. 01.07.2016 r. Ujęcie w Żelkówku PSSE w Słupsku zlokalizowanych w miejscowościach: 4. 19.08.2016 r. Ujęcie w Płaszewie PSSE w Słupsku Komorczyn, Płaszewo, Runowo 19.08.2016 r. 5. Ujęcie Głobino PSSE w Słupsku Sławieńskie, Ścięgnica, Słonowice, 6. 19.08.2016 r. Ujęcie Westerplatte PSSE w Słupsku Wrząca, Zębowo, Żelkówko i Żelki, oraz 7. 19.08.2016 r. Ujęcie Legionów PSSE w Słupsku komunalne ujęcia wody: Westerplatte, Głobino i Legionów Polskich. Jedna 8. 21.10.2016 r. Ujęcie we Wrzącej PSSE w Słupsku z kontroli dotyczyła sprawdzenia 9. 21.10.2016 r. Ujęcie w Zębowie PSSE w Słupsku warunków zdrowotnych środowiska 10. 21.10.2016 r.. Ujęcie w Żelkach PSSE w Słupsku pracy na SUW w Słupsku. Wszystkie 11. 28.11.2016r. Środ. pracy SUW w Słupsku PSSE w Słupsku kontrole wypadły pozytywnie. 12. 22.12.2016 r. Ujęcie w Runowie Sł. PSSE w Słupsku 13. 22.12.2016 r. Ujęcie w Ścięgnicy PSSE w Słupsku 2.2.6. Operaty wodnoprawne

W 2016 roku opracowano dwa nowe operaty wodnoprawne i uzyskano pozwolenia na drodze decyzji administracyjnej zezwalającej na pobór wody podziemnej dla ujęć wody w miejscowości Komorczyn i Ścięgnica. Czas obowiązywania uzyskanych nowych pozwoleń wynosi 20 lat.

2.2.7. Działania edukacyjne

Stację uzdatniania wody w Słupsku każdego roku odwiedza dużo szkół i przedszkoli. W trakcie wizyt wyświetlana jest specjalnie przygotowana prezentacja, przedstawiająca w sposób prosty i przystępny skąd się bierze woda w kranie. Po prezentacji wycieczki mogą zobaczyć obiekt na żywo. Co roku odbywa się również szkolenie „anty- rutynowe“ dla operatorów urządzeń produkcji wody. W ubiegłym roku pracownicy Spółki bezpośrednio związani z opracowaniem i wdrożeniem Planu Bezpieczeństwa Wody (PBW) w Słupsku wzięli udział w trzech ogólnokrajowych konferencjach w trakcie których prezentowali słupski model PBW (Seminarium „Krajowe uwarunkowania bezpieczeństwa wody“ zorganizowane przez Gdańską Fundację Wody, XIII Zachodnia Konferencja Przedsiębiorstw Wodociągów i Kanalizacji „Bezpieczeństwo wodne – główne wyzwania firm

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 32 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok wodociągowych“ oraz Konferencja „Woda, Ścieki i Osady“ zorganizowana przez Izbę Gospodarczą Wodociągi Polskie).

2.2.8. Monitoring osłonowy ujęć wody

Spółka kontynuowała prowadzenie monitoringu osłonowego ujęć wody i badała jakość wody w otworach obserwacyjno-badawczych rozmieszczonych w rejonie ujęć Westerplatte i Głobino. Celem wykonanych prac była analiza jakości wód podziemnych. W 2016 roku zaplanowane było wykonanie dwóch poborów próbek wody z otworów piezometrycznych w celu przeprowadzania ich badań fizyko-chemicznych. Pierwsze badanie zostało wykonane na przełomie kwietnia i maja, a drugie na przełomie września i października. Monitoring obejmował badanie jakości wody w 25 otworach piezometrycznych.

Tabela 24 Wykaz otworów piezometrycznych z których pobierane są próbki wody do badania w ramach prowadzon ego osłonowego monitoringu komunalnych ujęć wody miasta Słupska

Lokalizacja Numer otworu/otworów

Park Kultury i Wypoczynku w Słupsku P-1/I, P-1/II, P-2, P-3

Głobino P-8a

Płaszewko P-7

Warblewo P-15/I, P-15/II

Krzywań P-16

Łupinki P-17/I, P-17/II

Kusowo P-13/I, P-13/II

Krepa Słupska (rzeka) P-11a, P-6a

Słupsk 35-3 (PSS), 24-4 (Krwiodawstwo), P-17 (Westerplatte), P- VI/2 (Strzelnica, Arciszewskiego); P-10a (Leśna), P-10a (obwodnica), P-VI/9 (Arciszewskiego), P-VI/8 (rzeka)

Sąborze P-14/I, P-14/II

W zakresie badań monitoringowych uwzględniono parametry fizykochemiczne tj.: zapach, barwa, mętność, odczyn, przewodność, azotyny, azotany, amoniak, twardość, chlorki, utlenialność, żelazo, mangan, siarczany. Specjalistyczna firmą geologiczna przygotowała kompleksowe opracowanie z przeprowadzonego monitoringu. Prowadzenie corocznego monitoringu osłonowego ujęć wód podziemnych ma charakter prewencyjny i jest kluczowe z punktu widzenia ochrony zasobów wody głębinowych, stanowiącej źródło zaopatrzenia miasta Słupska w wodę do picia. Przeprowadzając wieloletnią analizę jakości badanych wód możliwe jest prognozowanie zmian zachodzących w składzie fizykochemicznych oraz zapobieganiu tym zmianom. W roku 2017 zostanie wykonana weryfikacja istniejących piezometrów pod kątem ich przydatności oraz wybranie nowych punktów monitoringowych na obszarze spływu do ujęć komunalnych Słupska. Zakres prowadzonego monitoringu zostanie dobrany przy uwzględnieniu zagrożeń zidentyfikowanych na terenie zlewni przy opracowaniu Planu Bezpieczeństwa Wody.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 33 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

2.2.9. Ocena stanu technicznego studni głębinowych

Spółka odpowiada za prawidłową eksploatacje 47 studni głębinowych (10 studni zlokalizowanych na ujęciu Westerplatte, 10 studni na ujęciu Głobino, 1 studnia na terenie ujęcia Legionów Polskich oraz 26 studni rozmieszczonych na obszarze gminy Kobylnica). W ramach przeprowadzonych okresowych przeglądów sprawdzono w ubiegłym roku 11% wszystkich agregatów. W ubiegły roku przeprowadzone ocenę stanu technicznego czterech studni głębinowych na podstawie próbnych pompowań. Badania pomiarowe wykazały duży spadek sprawności studni nr 13B, który wyniósł blisko 75% w porównaniu z wydajnością z okresu budowy studni, wg. literatury studnie ocenia się jako niesprawną i należy niezwłocznie rozważyć i wykonać regenerację mechaniczno-chemiczną studni. Tabela 25 Ocena stanu technicznego studni na ujęciu wód podziemnych w Głobinie i Westerplatte

Rok Badania pomiarowe z okresu Badania pomiarowe Spadek/ Studnia (ujęcie budowy budowy prowadzone w 2016r. wzrost wody) studni Q S Q/S Q S Q/S wydajności

60 0,6 100,0 3C 2002 120 1,3 92,3 232 2,31 100,4 119,7% (Westerplatte) 198 2,36 83,9

71,92 0,4 179,8 13B 1987 153,28 0,95 161,3 110 0,91 120,9 74,9% (Westerplatte) 225,96 1,40 161,4

28,8 0,8 36,0

57 1,56 36,5

H2a (Głobino) 2003 84 2,24 37,5 54 1,05 51,4 137,1%

114 4,70 24,3

144 6,60 21,8

55,82 0,7 79,7

H17 (Głobino) 1988 108,28 1,40 77,3 61 0,92 66,3 83,1%

165,43 2,18 75,9

Zakończono prace związane z rekonstrukcją studni głębinowej nr 1b na ujęciu wody „Westerplatte“. Prace polegały na wymianie uszkodzonego filtra studziennego w celu przywrócenia wydajności eksploatacyjnej studni.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 34 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

2.2.10. Podstawowe wskaźniki techniczno-ekonomiczne produkcji wody

Tabela 26 Zestawienie wskaźników techniczno-ekonomicznych w zakresie produkcji wody WSKAŹNIK 1. PRODUKCJA WODY NA MIESZKAŃCA Ilość wyprodukowanej wody do liczby mieszkańców* korzystających z wodociągu L.p Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016 1 Miasto Słupsk 52,10 49,12 49,52 47,64 m3/os./rok 2 Gmina Kobylnica 51,20 47,82 48,73 50,00 WSKAŹNIK 2. ILOŚĆ PRÓB NA STUDNIE Ogólna ilość pobranych próbek z ujęć wody do liczby studni znajdujących się na danym ujęciu. L.p Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016 1. Ujęcie Westerplatte 10,1 10,4 9,8 10,2 2. Ujęcie Głobino prób/st/ 10,6 10,6 10,1 9,5 3. Ujęcie Legionów rok 14,0 16,0 17,0 21,0 4. Gmina Kobylnica 2,5 1,0 1,0 1,0 WSKAŹNIK 3. CZĘSTOTLIWOŚĆ POBIERANIA Ilości wyprodukowanej wody na danym ujęciu do ogólnej liczba pobranych próbek L.p Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016 1. Ujęcie Westerplatte 25 056 24 445 25 483 22 097

2. Ujęcie Głobino m3/prób/r 16 248 15 518 24 264 26 824 3. Ujęcie Legionów ok 8 939 4 668 7 712 4 004 4. Gmina Kobylnica 5 217 4 797 5 039 3 899 WSKAŹNIK 4. SKUTECZNOŚĆ USUWANIA Z WODY ZWIĄZKÓW ŻELAZA Procentowa skuteczność usuwania związków żelaza z wody surowej. L.p Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016 1. Słupsk 98% 98,8% 98,1% 97,5% 2. Bzowo - 96,5% 94% 95,1% 3. Dobrzęcino - 96,8% 100% 99,1% 4. Komorczyn - 94,5% 91% 94,1% 5. Komiłowo - 86,0% 86% 87,9% 6. Kończewo - 90,6% 96% 59,7% 7. Kwakowo - 95,7% 97% 97,2% 8. Lubuń - 92,5% 97% 98,7% 9. Płaszewo % - 97,1% 77% 96,8% 10. Runowo - 96,0% 97% 98,3% 11. Sycewice - 98,9% 77% 73,3% 12. Słonowice - 73,4% 97% 97,2% 13. Ścięgnica - 97,1% 94% 85,9% 14. Wrząca - 94,2% 97% 98,4% 15. Zagórki - 90,8% 98% 91,4% 16. Zębowo - 90,6% 87% 88,8% 17. Żelkówko - 86,0% 86% 85,5% WSKAŹNIK 5. SKUTECZNOŚĆ USUWANIA Z WODY ZWIĄZKÓW MANGANU Procentowa skuteczność usuwania związków manganu z wody surowej. L.p Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016 1. Słupsk 70% 76,1% 64,3% 66,7% 2. Bzowo % - 79,8% 78% 73,0% 3. Dobrzęcino - 66,4% 73% 73,2%

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 35 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

4. Komorczyn - 82,4% 74% 88,6% 5. Komiłowo - 74,0% 81% 83,5% 6. Kończewo - 65,9% 79% 61,8% 7. Kwakowo - 60,2% 65% 81,0% 8. Lubuń - 76,3% 75% 83,3% 9. Płaszewo - 88,7% 89% 86,2% 10. Runowo - 80,0% 83% 82,1% 11. Sycewice - 84,2% 70% 67,8% 12. Słonowice - 72,7% 79% 78,3% 13. Ścięgnica - 60,2% 82% 84,4% 14. Wrząca - 74,8% 75% 73,6% 15. Zagórki - 65,3% 69% 58,3% 16. Zębowo - 76,1% 80% 82,5% 17. Żelkówko - 62,0% 60% 79,2% WSKAŹNIK 6. Współczynnik strat wody Woda zużyta na cele technologiczne (płukanie filtrów) w stosunku do ogólnej objętości wyprodukowanej wody x100 L.p Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016 1. Słupsk 1,60 1,65 1,58 1,64 2. Bzowo - 0,69 0,75 1,22 3. Dobrzęcino - 12,24 22,59 9,73 4. Komorczyn - 5,82 6,91 20,76 5. Komiłowo - 1,07 1,27 16,97 6. Kończewo - 0,22 0,20 0,61 7. Kwakowo - 0,15 3,79 0,98 8. Lubuń - 0,30 0,38 0,90 9. Płaszewo % - 0,67 1,14 2,22 10. Runowo - 0,46 0,58 0,95 11. Sycewice - 0,56 0,61 0,99 12. Słonowice - 1,98 2,48 1,90 13. Ścięgnica - 1,01 1,18 2,13 14. Wrząca - 0,35 0,49 1,11 15. Zagórki - 0,44 0,53 0,76 16. Zębowo - 0,61 0,63 1,68 17. Żelkówko - 0,83 0,87 14,48 WSKAŹNIK 7. AWARYJNOŚĆ RUROCIĄGÓW TECHNOLOGICZNYCH Liczba awarii na rurociągu technologicznym L.p Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016 1. Ujęcie Westerplatte - - 2 0 2. Ujęcie Głobino - - 0 0 Ujęcie w gm. 3. % - - 4 0 Kobylnica 4. Ujęcie Dobrzęcino - - 1 0 5. Ujcie Sycewice - - 3 0 WSKAŹNIK 8. Energochłonność procesu produkcji wody Zużycie energii elektrycznej w procesie produkcji wody w stosunku do ilości wyprodukowanej wody L.p Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016 1. Słupsk 0,43 0,44 0,43 0,40 kWh/m3 2. Gmina Kobylnica 0,79 0,68 0,70 0,70

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 36 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

3. Bzowo - 1,28 1,02 1,02 4. Dobrzęcino - 1,54 0,81 0,81 5. Kczewo - 1,44 1,81 1,81 6. Komiłowo - 0,99 1,02 1,02 7. Komorczyn - 2,19 2,31 2,31 8. Kończewo - 0,59 0,69 0,69 9. Kwakowo - 0,45 0,48 0,48 10. Lubuń - 0,62 0,52 0,52 11. Lulemino - 0,99 1,31 1,31 12. Płaszewo - 0,97 0,93 0,93 13. Runowo - 0,89 0,96 0,96 14. Słonowice - 1,15 1,54 1,54 15. Sycewice - 0,75 0,91 0,91 16. Ścięgnica - 1,92 1,82 1,82 17. Widzino - 0,31 0,32 0,32 18. Wrząca - 0,50 0,53 0,53 19. Zagórki - 0,97 0,92 0,92 20. Zębowo - 1,51 1,68 1,68 21. Żelki - 1,84 2,33 2,33 22. Żelkówko - 0,64 0,70 0,70 WSKAŹNIK 9. Godziny pracy pomp Sumaryczna liczba przepracowanych godzin pracy agregatów pompowych L.p Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016 1. Ujęcie Westerplatte 20 501 21 550 20 859 18 081 2. Ujęcie Głobino h 35 156 33 874 33 718 33 872 3. Ujęcie Legionów 2 712 3 887 2 879 1 681 WSKAŹNIK 10. Liczba przeprowadzonych przeglądów studni głębinowych Sumaryczna liczba przeprowadzonych przeglądów agregatów pompowych przez dział UR L.p Wyszczególnienie j.m. 2013 2014 2015 2016 1. Ujęcie Westerplatte 1 5 2 1 2. Ujęcie Głobino 4 4 3 4 ilość 3. Ujęcie Legionów 0 1 0 0 4. Gmina Kobylnica 8 4 7 0

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 37 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Sieć wodociągowa

Łączna długość przewodów wodociągowych będących w eksploatacji Spółki wynosi: 478 km, z czego 360 km stanowią sieci wodociągowe i 118 km przyłączy.

2.3.1. Miasto Słupsk

Stopień „zwodociągowania” miasta Słupska jest na poziomie bliskim 100%. Zagęszczenie sieci na terenie miasta Słupska wynosi 5,2 km sieci rozdzielczej na 1 km2 powierzchni miasta (43 km2). Tabela 27 Wskaźniki rozbudowy systemu wodociągowego miasta Słupska.

Rodzaj przewodu Długość Długość przewodów Długość przewodów stan na koniec wybudowanych wybudowanych 2016 roku w 2015 w 2016

[km] [km] [km]

Sieć wodociągowa 223,3 6,32 2,5

Przyłącza 76,00 1,38 1,5

Łącznie przewody 299,30 7,70 4,0

W 2016 roku wybudowano 2,5 km sieci wodociągowej oraz 1,5 km przyłączy wodociągowych. Inwestycje te głównie związane są z odtworzeniem sieci (wymiana części przewodów), wskutek czego z eksploatacji wyłączone zostały odcinki starej, awaryjnej sieci. W 2016 roku wystąpiło łącznie 93 awarii przewodów wodociągowych, z czego 58 awarie wystąpiły na sieci wodociągowej, 35 na przyłączach wodociągowych.

16

14 2 3 12 Przyłącze Sieć

10 5

8 4 13 3 6 5 11 2 3 4 7 2 2 1 3 5 5 2 4 3 3 2 2 2 1 0

Rysunek 18 Rozkład awarii przewodów wodociągowych na terenie miasta Słupska w 2016 r. Awaryjność sieci wodociągowej miasta Słupska na tle doświadczeń branżowych w Polsce wykazuje na dobry wynik, co świadczy o dobrym zarządzaniu pracą sieci i stosowanej polityce materiałowej. W eksploatacji systemu wodociągowego nie zaistniała w 2016 roku ani jedna sytuacja wymagająca wprowadzania procedury zarządzania kryzysowego.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 38 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

160

140

120 55

100 41 46 80 43 35 25 60 35 94 40 76 66 56 52 58 20 40

0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Sieć Przyłącze

Rysunek 19 Rozkład awarii przewodów wodociągowych na terenie miasta Słupska w latach 2010 - 2016 r. Tabela 28 Wskaźniki awaryjności przewodów wodociągowych na terenie miasta Słupska.

Wskaźniki awaryjności Słupsk Słupsk Słupsk Słupsk Słupsk Słupsk Słupsk Polska4 Liczba awarii/1 km 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2015

Sieć wodociągowa 0,44 0,35 0,3 0,19 0,25 0,23 0,26 0,30

Przyłącza 0,78 0,57 0,62 0,47 0,57 0,33 0,45 b.d.

Łącznie przewody 0,53 0,41 0,38 0,26 0,34 0,26 0,31 b.d.

0,9 0,78 0,8

0,7 0,62 0,57 0,57 0,6 0,53 0,47 0,5 0,44 0,45 0,41 0,37 0,4 0,35 0,34 0,33 0,3 0,31 0,3 0,26 0,26 0,26 0,25 0,23 0,19 0,2

0,1

0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Przewód Sieć Przyłącze

Rysunek 20 Wskaźniki awaryjności przewodów wodociągowych na terenie miasta Słupska w latach 2010-2016

4 Benchmarking - IGWP Bydgoszcz 2015

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 39 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

2.3.2. Straty wody miasto Słupsk

Działania związane z prawidłowym opomiarowaniem wody są jednym z priorytetów przedsiębiorstwa i znajdują odzwierciedlenie w bilansie strat wody. W roku 2016 różnica między ilością wody pobranej na ujęciach a ilością wody sprzedanej wyniosła 663,6 tys. m3. W tak wyliczonej różnicy zawarta jest woda zużyta w obiektach spółki oraz do płukania sieci wodociągowej i czyszczenia kanalizacji sanitarnej. Około 130,8 tys. m3 wody zużyto do celów technologicznych. Straty pozorne i rzeczywiste wody w sieci wodociągowej wyniosły 527,7 tys. m3, tj. około 10,80 %.

Rysunek 21 Bilans wody dla miasta Słupska wg IWA (International Water Association) w roku 2016 Bilans wody sporządzony wg IWA identyfikuje wodę nie przynoszącą dochodu. W ostatnich latach stał się wytyczną do stosowania przez przedsiębiorstwa wodociągowe jednolitych zasad określenia strat i oceny systemów wodociągowych.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 40 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Rysunek 22 Model bilansowania strat wody dla SUW Słupsk Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 41 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 29 Straty wody w latach 2011- 2016 wg bilansu IWA

Średnie straty dla Niezafakturowana miejscowości Woda nie autoryzowana Straty wody 20-100 tys. przynosząca dochodu konsumpcja – potrzeby Rok mieszkańców wg. własne IGWP

tys. m3 % tys. m3 % tys. m3 % %

2011 688,9 13,5 187,4 3,7 501,5 9,8 15,5

2012 662,7 13,0 164,7 3,2 497,9 9,7 20,5

2013 515,5 10,2 126,8 2,5 388,7 7,7 16,1

2014 569,2 11,3 113,8 2,3 455,4 9,0 15,4

2015 596,6 11,8 126,7 2,5 469,8 9,2 15,2

2016 663,5 13,6 135,8 2,9 527,8 10,8

„Straty wody” wskaźnik ten pełni ważną rolę w procesie oceny sposobu eksploatacji sieci, ponieważ wskazuje na istotne elementy zarządzania dystrybucją mającą wpływ na koszty i stan techniczny sieci. Przyjęto we wskaźniku najbardziej tradycyjny i rozpowszechniony w Polsce sposób wyliczeń wymagający wielu danych określanych przez eksploatatorów. Odnosi się on do wody wtłoczonej do sieci oraz pomija zakup i sprzedaż hurtową, ponieważ wartości te były zawarte w punktach dotyczących wody wtłoczonej i sprzedanej ogółem. A  B  C 100 A gdzie: A - woda wtłoczona do sieci (tys. m3) B - woda sprzedana (tys. m3) C - woda zużyta na własne cele technologiczne (tys. m3)

Tabela 20 Procentowe straty wody w latach 2013- 2015

ROK Polska5 2015 2013 2014 2015 2016

Woda wtłoczona do sieci ( m3) 5 060 550 5 038 414 5 079 195 4 886 254

Woda sprzedana ( m3) 4 545 026 4 469 178 4 482 611 4 222 656

Woda zużyta na własne cele technologiczne ( m3) 126 839 113 791 126 748 135 824

Straty wody (%) 7,68 9,03 9,25 10,80 15,2

Rysunek 23 Procentowe straty wody w latach 2013- 2016

5 Benchmarking - IGWP Bydgoszcz 2015

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 42 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

15,2

10,8 9,03 9,25 7,68

ROK 2013 ROK 2014 ROK 2015 ROK 2016 Polska 2015

„Straty wody w tys. m3 na km sieci” wskaźnik ten informuje przede wszystkim o stanie technicznym eksploatowanej sieci wodociągowej. Straty wody w sieci powstają na skutek występowania strat rzeczywistych i pozornych. Odnosi się on do wody wtłoczonej do sieci oraz pomija zakup i sprzedaż hurtową, ponieważ wartości te były zawarte w punktach dotyczących wody wtłoczonej i sprzedanej ogółem. A  B  C

D gdzie: A - woda wtłoczona do sieci (tys. m3) B - woda sprzedana (tys. m3) C - woda zużyta na własne cele technologiczne (tys. m3) D - długość eksploatowanej sieci wodociągowej (bez przyłączy w km)

Tabela 21 Straty wody w tys. m3/km sieci w latach 2013- 2016

ROK

2013 2014 2015 2016

3 Woda wtłoczona do sieci ( m ) 5 060 550 5 038 414 5 079 195 4 886 254 Polska6 Woda sprzedana ( m3) 4 545 026 4 469 178 4 482 611 4 222 656 2015

Woda zużyta na własne cele technologiczne ( m3) 126 839 113 791 126 748 135 824

Długość eksploatowanej sieci wodociągowej (km) 215 217 223 226

Straty wody (%) 1,81 2,10 2,11 2,34 2,43

Sprawność sieci wskaźnik ten jest ciekawy z punktu widzenia oceny sytuacji zaopatrzenia w Polsce w wodę i oceny sposobu zarządzania dystrybucją oraz utrzymaniem sieci wodociągowych. Nie powinien być analizowany generalnie bez uwzględnienia lokalnych uwarunkowań (np. specyfika Śląska lub obszarów wiejskich). Ze względu na porównywalność ze wskaźnikami stosowanymi w innych krajach europejskich można go w pełni zakwalifikować jako wskaźnik benchmarkingu.

6 Benchmarking - IGWP Bydgoszcz 2015

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 43 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

B 100 A gdzie: A - woda wtłoczona do sieci (tys. m3) B - woda sprzedana (tys. m3) Tabela 22 Sprawność sieci wod. w latach 2013- 2015

ROK

2013 2014 2015 2016 Polska Woda wtłoczona do sieci ( m3) 5 060 550 5 038 414 5 079 195 4 886 254 2015

Woda sprzedana ( m3) 4 545 026 4 469 178 4 482 611 4 222 656

Sprawność sieci (%) 89,8 88,7 88,3 86,4 82,9

Straty wody w mieście Słupsku w odniesieniu do średniej krajowej dla przedsiębiorstw średniej wielkości, są na niskim poziomie. Niemniej w ostatnich latach można zauważyć tendencję wzrostową strat wody. Potwierdza to, że przyjęty w planie inwestycyjnym program opomiarowania sektorów na sieci wodociągowej jest zasadny w celu ograniczenia wzrostu strat wody w przyszłości. Pozwoli on na określenie optymalnych wymagań dla prowadzenia długofalowej polityki wymiany sieci wodociągowych. Ponadto jest to narzędzie bardzo pomocne w ograniczaniu strat wody i zapewnia możliwość szybkiej reakcji na awarie wodociągowe.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 44 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

2.3.3. Gmina Kobylnica

Spółka prowadzi eksploatację sieci wodociągowej na terenie Gminy Kobylnica od stycznia 2013 r..

W 2016 roku wybudowano 2,06 km sieci wodociągowej oraz 2,5 km przyłączy wodociągowych. Inwestycje te głównie związane są z rozbudową systemu wodociągowego. Tabela 30 Wskaźniki rozbudowy systemu wodociągowego Gminy Kobylnica Długość Długość Długość przewodów przewodów stan na koniec Rodzaj przewodu wybudowanych wybudowanych 2016 roku w 2015 w 2016 [km] [km] [km] Sieć wodociągowa 133,8 2,76 2,06 Przyłącza 40,7 3,91 2,5 Łącznie przewody 174,5 6,67 4,56 W roku 2016 wystąpiło łącznie 39 awarii przewodów, 21 miały miejsce na sieciach. Awarie przyłączy wodociągowych wystąpiły 18 razy.

Sieć Przyłącze

2 2 4 1 1

4 2 1 3 3 3 3 2 2 2 1 1 1 1

Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień

Rysunek 24 Rozkład awarii przewodów wodociągowych na terenie Gminy Kobylnica w 2016 r.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 45 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

50 Sieć Przyłącze 40 20 22 30 18 18

20

26 24 10 20 21

0 2013 2014 2015 2016

Rysunek 25 Rozkład awarii przewodów wodociągowych na terenie Gminy Kobylnica w latach 2013 - 2016 r.

Tabela 31 Wskaźniki awaryjności przewodów wodociągowych na terenie Gminy Kobylnica.

Wskaźniki awaryjności Gm. Kobylnica Gm. Kobylnica Gm. Kobylnica Gm. Kobylnica Polska7 Liczba awarii/1 km 2013 2014 2015 2016 2015

Sieć wodociągowa 0,16 0,20 0,18 0,16 0,32

Przyłącza 0,58 0,58 0,58 0,44 b.d.

Łącznie przewody 0,24 0,28 0,27 0,22 b.d.

0,58 0,58 0,58

0,44

0,28 0,27 0,24 0,22 0,20 0,18 0,16 0,16

2013 2014 2015 2016

Przewód Sieć Przyłącze

Rysunek 26 Wskaźniki awaryjności przewodów wodociągowych na terenie Gminy Kobylnica w latach 2013-2016

7 Benchmarking - IGWP Bydgoszcz 2015

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 46 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

2.3.4. Straty wody Gmina Kobylnica

W roku 2016 różnica między ilością wody pobranej na ujęciach a ilością wody sprzedanej wyniosła 147,7 . m3. W tak wyliczonej różnicy zawarta jest woda zużyta do celów technologicznych na ujęciach wody oraz do płukania sieci wodociągowej. Straty pozorne i rzeczywiste wody w sieci wodociągowej wyniosły 138,4 tys. m3 tj. około 23,4 %. W stosunku do roku 2015 straty zmniejszyły się o 17,8 tys. m3. Przemysł 69 199 Zafakturowana 11,69% autoryzowana Gospodarstwa domowe Woda przynosząca konsumpcja 312 702 dochód 444 091 52,84% Autoryzowana 75,05% Pozostali odbiorcy 444 091 konsumpcja 62 190 75,05% 453382 10,52% 76,62% Sprzedaż hurtowa 0 0,00% PRODUKCJA WODY Płukanie sieci tech. 591 754 Niezafakturowana 0 100,00% autoryzowana 0,00% konsumpcja Technologia SUW 6 545 9 291 1,11% Woda nie 1,57% Płukanie sieci przynosząca 2 746 dochodu 0,46% Błąd pomiaru 147 663 25 215 24,95% Straty pozorne 4,26% Straty wody 25 215 Kradzież 138 372 4,26% 0 23,38% 0,00% Straty na przesyle 0 Straty rzeczywiste 0,00% 113 157 Straty na sieci i przył. 19,12% 113 157 19,12% Rysunek 27 Bilans wody wg IWA w Gminie Kobylnica 2016

Tabela 25 Procentowe straty wody w latach 2013- 2016

ROK WSKAŹNIK 2013 2014 2015 2016 Polska8 Woda wtłoczona do sieci ( m3) 568 002 564 696 579 128 591 754 2015 Woda sprzedana ( m3) 392 334 400 223 415 990 444 091

Woda zużyta na własne cele technologiczne ( m3) 22 964 5 799 6 905 9 291

Straty wody (%) 26,88 28,10 26,98 23,38 16,1

8 Benchmarking - IGWP Bydgoszcz 2015

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 47 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 26 Straty wody w tys. m3/km sieci w latach 2013- 2016

Polska9 ROK WSKAŹNIK 2015 2013 2014 2015 2016

Woda wtłoczona do sieci ( m3) 568 002 564 696 579 128 591 754

Woda sprzedana ( m3) 392 334 400 223 415 990 444 091

Woda zużyta na własne cele technologiczne ( m3) 22 964 5 799 6 905 9 291

Długość eksploatowanej sieci wodociągowej (km) 125,58 129 131,8 133,8

Straty wody tys. m3/km 1,22 1,23 1,19 1,03 1,4

Tabela 22 Sprawność sieci wodociągowej w latach 2013- 2016

Polska ROK WSKAŹNIK 2015 2013 2014 2015 2016

Woda wtłoczona do sieci ( m3) 568 002 564 696 579 128 591 754

Woda sprzedana ( m3) 392 334 400 223 415 990 444 091

Sprawność sieci (%) 69 70,9 71,83 75,05 80,2

Tabela 23 Zbiorcze zestawienie strat wody dla poszczególnych miejscowości Gm. Kobylnica w 2016 r.

Rok 2016 Zasilane Ujęcie Woda Płukanie Strata Sprawność L.p. miejscowości Produkcja Sprzedaż Strata Strata wody tech. sieci tys. sieci m3/km 3 3 3 3 3 Miejscowości Dł. Sieci [m ] [m ] [m ] [m ] [m ] [%] sieci [%] 1 Bzowo Bzowo 1,2 11 651 4 777 78 234 6 562 56,32 5,47 41,00

2 Dobrzęcino Dobrzęcino 0,9 6 162 5 356 752 54 0 0,00 0,00 86,92 3 Kczewo Kczewo 0,7 3 573 3 499 0 0 74 2,07 0,11 97,93 Kobylnica

4 Kobylnica Łosino 55,1 255 171 215 798 0 1 148 38 225 14,98 0,69 84,57 Zajączkowo Komiłowo 5 Komiłowo 5,6 9 519 6 873 1 826 0 820 8,6 0,15 72,20 Kruszyna 6 Komorczyn Komorczyn 1,1 3 162 2 157 480 0 525 16,60 0,48 68,22 Giełdoń

Kończewo 7 Kończewo 13,3 41 112 34 023 414 18 6 657 16,2 0,50 82,76 Kuleszewo Sierakowo

Kwakowo 8 Kwakowo 5,9 25 939 20 804 275 0 4 860 18,7 0,82 80,20 Maszkowo 9 Lubuń Lubuń 3,0 11 451 4 960 101 144 6 246 54,55 2,08 43,31

10 Lulemino Lulemino 1,6 7 447 3 273 0 324 3 850 51,70 2,41 43,95

9 Benchmarking - IGWP Bydgoszcz 2015

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 48 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

11 Płaszewo Płaszewo 2,2 10 224 7 132 185 72 2 835 27,73 1,29 69,76 12 Runowo Sł. Runowo Sł. 1,5 4 286 3 798 39 26 423 9,87 0,28 88,61

13 Słonowice Słonowice 1,1 4 057 3 450 39 36 532 13,11 0,48 85,04 14 Sycewice Sycewice 5,7 36 965 28 695 943 158 7 169 19,39 1,26 77,63 15 Ścięgnica Ścięgnica 0,8 3 067 2 777 65 18 207 6,75 0,26 90,54

Bolesławice Reblino 16 Widzino 22,2 78 235 60 960 0 366 16 909 21,6 0,76 77,92 Reblinko

Widzino Słonowiczki 17 Wrząca 4,4 61 082 21 173 600 72 39 237 64,2 8,92 34,66 Wrząca

Zagórki 18 Zagórki 2,1 6 872 5 454 52 76 1 290 18,8 0,61 79,37 Zbyszewo 19 Zębowo Zębowo 3,4 6 722 5 323 96 0 1 303 19,38 0,38 79,19

20 Żelki Żelki 0,9 1 479 1 164 0 0 315 21,30 0,35 78,70 21 Żelkówko Żelkówko 1,1 3 578 2 645 600 0 333 9,31 0,30 73,92 RAZEM 133,8 591 754 444 091 6 545 2 746 138 372 23,38 1,03 75,05

Procentowe wskaźniki strat wody dla Gminy Kobylnica przewyższają średnie krajowe. Wskaźnik ten nie jest miarodajny dla rozbudowanej sieci wodociągowej o stosunkowo dużej długości, która zaopatruje w wodę niewielką ilość mieszkańców. Potwierdza to wielkość strat wody w tys. m3/km sieci, który jest na poziomie wartości średniej w kraju. Na terenie gminy funkcjonują jeszcze sieci wodociągowe z lat 60 i 70 XX wieku, w miejscowościach tych straty wody są najwyższe i znacznie odbiegają od wartości średnich. Sieci te wymagają wymiany z uwagi na zły stan techniczny oraz nieodpowiednie parametry techniczne, ponadto często nie są one prawidłowo zainwentaryzowane. Część z nich, zgodnie z planami inwestycyjnymi Gminy oraz Spółki będzie wkrótce wymieniona (w ramach budowy sieci kan. i LOS w miejscowościach poza aglomeracją). Ich wymiana na pewno wpłynie na ograniczenie strat wody. W roku 2016 najwyższe straty zarejestrowano w miejscowości Wrząca i Bzowo, zakłada się że sieci w tych miejscowościach zostaną wymienione w 2017r. w ramach inwestycji realizowanej przez Spółkę „Wodociągi Słupsk”.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 49 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Sieć kanalizacyjna

W zakresie eksploatacji sieci kanalizacyjnej Spółka działa na terenie aglomeracji słupskiej ustanowionej Uchwałą Nr 560/XXVII/13 Semiku Województwa Pomorskiego z dnia 25 lutego 2013 r. w sprawie likwidacji dotychczasowej i wyznaczeniu aglomeracji Słupsk. Na wspólny wniosek miasta Słupska, gminy Kobylnica i gminy Słupsk wyznaczona została nowa aglomeracja o wielkości odpowiadającej 200 000 RLM, uwzględniająca granice wg rekomendacji Spółki. Obecnie stopień skanalizowania aglomeracji Słupsk wynosi blisko 100% i spełnia wymogi Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych dla aglomeracji powyżej 100 tys. równoważnej liczby mieszkańców [RLM].

Karzcino 201 M Wiklino 253 M Wrzeście Bydlino 404 M 258 M Kukowo GMINA 215 M Lubuczewo SŁUPSK Gałęzinowo 468 M 313 M Włynkowo Swochowo Bukówka 124 M Rogawica 250 M 321 M 256 M Strzelinko Włynkówko 171 M 618 M Strzelino 602 M Jezierzyce Grąsino Wierzbięcin 1479 M 518 M 92 M Krzemienica Bruskowo OCZYSZCZALNIA 141 M Bruskowo Wielkie ŚCIEKÓW Siemianice 334 M Małe 1731 M 95 M

Swołowo Redzikowo Bierkowo 1532 M 238 M 964 M MIASTO SŁUPSK Gać 95 779 M 186 M Wieszyno Głobino 266 M Redęcin 538 M 236 M Stanięcino Kobylnica 156 M 2724 M Bolesławice 277 M Warblewo Kusowo 246 M Reblino 709 M Sycewice 311 M Widzino Płaszewko 1050 M 534 M 99 M Łosino 480 M

Runowo Sławieńskie Krępa Słupska 174 M 708 M

Dobrzęcino Sierakowo Sł. Zajączkowo 168 M 241 M Słonowice 168 M 168 M Lubuń 205 M

Kończewo 678 M Kwakowo Kczewo 579 M 151 M Słonowiczki Bzowo 66 M 157 M Komiłowo 56 M Lulemino Wrząca 109 M 475 M Żelkówko Kuleszewo 62 M Ściegnica 462 M 117 M Zagórki Kruszyna 198 M 211 M Żelki GMINA 52 M KOBYLNICA Płaszewo 214 M

Rysunek 28 Zakres aglomeracji słupskiej, system kanalizacyjny zakończony oczyszczalnią ścieków w Słupsku

Łączna długość przewodów kanalizacji sanitarnej będącej w posiadaniu Spółki na koniec 2016 r. wyniosła 674,75 km, w tym 149,75 km przyłączy i 525 km sieci.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 50 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Miasto Słupsk

Łączna długość kanalizacji sanitarnej będącej w eksploatacji Spółki na terenie Miasta Słupska wynosi 215,6 km, w tym 160,5 km sieci oraz 55,1 km przyłączy. Tabela 32 Wskaźniki rozbudowy systemu kanalizacyjnego miasta Słupska

Rodzaj przewodu 2013 2014 2015 2016 Długość[km] stan na koniec 2016 roku Kanalizacja ogólnospławna 0 0 0 0 25,5

Kanalizacja sanitarna 0,2 1,8 3,43 3,2 135

Przyłącza 1,0 0,8 0,78 2,1 55,1

Łącznie przewody 1,2 2,6 4,21 5,3 215,6

W 2016 roku wystąpiło 10 awarii przewodów kanalizacyjnych (9 na sieci, 1 na przyłączu kanalizacyjnym) oraz 573 zatorów w przewodach kanalizacyjnych, z tego 194 było w sieci kanalizacyjnej oraz 379 w przyłączach kanalizacyjnych. Średni wskaźnik awaryjności sieci kanalizacyjnych za 2015 r. w Polsce wynosił od 0,79 (duże przedsiębiorstwa) do 1,13 (dla średnich przedsiębiorstw), przy średnim w Słupsku (uwzględniając awarie i zatory) na poziomie 1,26. Na podwyższony wskaźnik awaryjności miały wpływ przede wszystkim zatory w przewodach kanalizacyjnych. Spółka podejmuje starania mające na celu podniesienie świadomości i kultury użytkowania instalacji kanalizacyjnej u odbiorców usług. Jednym z głównych powodów podwyższonej ilości zatorów jest duża ilość tłuszczu odprowadzanego do urządzeń kanalizacyjnych. Spółka egzekwuje w zakładach przemysłowych i gastronomii wymóg wyposażenia instalacji w urządzenia podczyszczające. Stworzony został również system odbioru odpadów tłuszczowych zatrzymywanych na separatorach w tych zakładach w postaci instalacji odbioru, pasteryzacji i fermentacji zlokalizowanej na oczyszczalni ścieków w Słupsku. Dużo niższe ogólnopolskie wskaźniki awaryjności przewodów kanalizacyjnych, mogą wynikać również z faktu, iż nie wszystkie przedsiębiorstwa wodociągowe traktują zator jako awarię przewodu.

Tabela 33 Wskaźniki awaryjności systemu kanalizacyjnego miasta Słupska

Wskaźniki awaryjności Słupsk 2012 Słupsk 2013 Słupsk 2014 Słupsk 2015 Słupsk 2016 [szt./km przewodu]

AWARIE

Sieć kanalizacyjna 0,07 0,02 0,04 0,04 0,05

Przyłącza kanalizacyjne 0,06 0,02 0,03 0,05 0,02

ZATORY

Sieć kanalizacyjna 2,83 2,35 2,24 1,44 1,21

Przyłącza kanalizacyjne 5,02 5,43 7,37 8,41 6,87

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 51 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Gmina Kobylnica

Łączna długość kanalizacji sanitarnej będącej w eksploatacji Spółki na terenie Gminy Kobylnica wynosi 204,09 km, w tym 156,8 km sieci oraz 47,29 km przyłączy.

Rysunek 29 Schemat sieci kanalizacji sanitarnej w gminie Kobylnica Ścieki z całego układu kanalizacyjnego pracującego w systemie mieszanym grawitacyjno-ciśnieniowym odprowadzane są za pomocą 20 pompowni strefowych do oczyszczalni ścieków w Słupsku. Na terenie Gminy Kobylnica funkcjonuje również ok. 850 przepompowni przydomowych, które znajdują się w eksploatacji Spółki. Łączna liczba przepompowni przydomowych na terenie gminy szacowana jest na ok. 1 500 szt.

Tabela 34 Wskaźniki rozbudowy systemu kanalizacyjnego gminy Kobylnica w 2016 r.

Długość [km] Przyrost Przyrost Przyrost Przyrost Rodzaj przewodu stan na koniec w 2013 [km] w 2014 [km] w 2015 [km] w 2016 [km 2016 roku

Kanalizacja sanitarna 3,34 2,62 2,06 1,96 156,8

Przyłącza 2,85 1,53 2,26 1,98 47,29

Łącznie przewody 6,19 4,15 4,32 3,94 204,09

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 52 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Ścieki z miejscowości w gminie Kobylnica, które nie są podłączone do wspólnego systemu kanalizacyjnego zbierane były przy wsparciu systemu asenizacyjnego i punktów zlewnych na oczyszczalni ścieków w Słupsku i w Kończewie. Tabela 35 Wskaźniki awaryjności systemu kanalizacyjnego gminy Kobylnica w 2016 r.

Awaria silnika Naprawa Awaria pompy Ogółem Awarie przepompowni przydomowych pompy automatyki będących majątkiem gminy 136 63 139 338

Konserwacja/czyszczenie przepompowni 485 przydomowych

Konserwacja/czyszczenie przepompowni 293 sieciowych

Awarie sieci kanalizacyjnej tłocznej 6

Awarie sieci kanalizacyjnej grawitacyjnej 1

Zatory na sieci grawitacyjnej 8

Bilans wód przypadkowych wykonany jest tylko dla miejscowości w których funkcjonują sieciowe przepompownie ścieków wyposażone w przepływomierze. Ujemne wartości ilości wód przypadkowych wynikają z dokładności pomiaru ilości odprowadzanych ścieków z poszczególnych miejscowości. Średnia ilość wód przypadkowych w miejscowościach objętych opracowaniem wynosi lekko ponad 30%, jest to wartość akceptowalna i charakterystyczna dla rozdzielczego systemu kanalizacyjnego.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 53 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Wskazania przepł. Ścieki dopływające Ścieki wg Wody przypadkowe Lp. Miejscowość Q/rok Q/ z miejsc. UWAGI 01.01.2016 31.10.2016 Nazwa pkt. Ilość zbyt m3 %

1 Żelkówko 13 722 15 332 1 610 - 0 1 610 1 439 171 10,62

2 Żelki 21 023 23 957 2 934 Żelkówko 1 610 1 324 905 419 31,65 3 Komiłowo 29 516 34 287 4 771 Żelki 2 934 1 837 1 003 834 45,40

4 Kuleszewo 49 162 59 587 10 425 - 0 10 425 7 740 2 685 25,76

5 Lulemino 72 602 85 090 12 488 Kuleszewo 10 425 2 063 2 572 Błąd przepływomierza

6 Kruszyna 69 984 74 570 4 586 Lulemino 12 488 -7 902 3 529 Błąd przepływomierza

7 Lubuń 26 288 29 798 3 510 - 0 3 510 3 352 158 4,50

Komiłowo, Kruszyna, 8 Kwakowo 251 353 291 114 39 761 12 867 26 894 13 360 13 534 50,32 Lubuń

9 Zajączkowo 283 934 327 856 43 922 Kwakowo 39 761 4 161 4 195 Błąd przepływomierza

10 Kończewo 139 291 160 599 21 308 Pkt. zlewny 4 320 16 988 10 902 6 086 35,83

11 Sierakowo Sł. 167 985 194 227 26 242 Kończewo 21 308 4 934 5 826 Błąd przepływomierza

Zajączkowo, 12 Łosino 1) 469 975 542 136 72 161 65 230 6 931 1 601 Błąd przepływomierza Sierkowo Słupskie

13 Sycewice 168 454 195 749 27 295 - 0 27 295 21 655 5 640 20,66

14 Reblino 191 400 224 981 33 581 Sycewice 27 295 6 286 4 620 1 666 26,50

RAZEM: 96 169 64 976 31 193 32,44

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 54 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Gmina Słupsk

Na terenie gminy Słupsk Spółka eksploatuje 255,06 km przewodów kanalizacyjnych, w tym 207,7 km sieci kanalizacyjnej oraz 47,6 km przyłączy.

Rysunek 30 Schemat sieci kanalizacji sanitarnej w gminie Słupsk Obsługa sieci kanalizacyjnej wykonywana była przez firmę zewnętrzną, pełniącą wcześniej funkcje przedsiębiorstwa kanalizacyjnego na terenie gminy. Tabela 36 Wskaźniki eksploatacyjne systemu kanalizacyjnego Gminy Słupsk w 2016 r.

eń

Rodzaj czynności eksploatacyjnej

Maj

Luty

Lipiec

Marzec

Styczeń

Ogółem

Sierpień

Listopad

Kwiecień Czerwiec

Grudzi

Wrzesień

Październik

Czyszczenie sieci kanalizacyjnej 1960 2040 2270 1290 1280 1830 1100 880 1240 800 650 1350 16690 [m]

Czyszczenie studni rewizyjnych 42 43 48 27 30 44 26 21 30 22 14 28 375 [szt]

Przegląd i czyszczenie 33 29 29 28 27 37 25 29 43 51 31 67 429 przepompowni sieciowych

Awarie przepompowni 30 38 27 26 32 48 45 49 39 19 18 16 387 sieciowych

Awarie przepompowni 1 0 2 5 1 0 1 3 2 2 4 3 24 przydomowych

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 55 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 37Analiza przepływów ścieku w systemie kanalizacji Gminy Słupsk

Wskazania przepł. Ścieki dopływające Q/ z Ścieki wg Różnica Lp. Miejscowość Q/rok UWAGI 01.01.2016 31.12.2016 Nazwa pkt. Ilość miejsc. zbyt m3 % 1 Wieszyno 32 355 41 747 9392 - 0 9392 15 002 -5 610 -59,73 do ul. Gdańskiej 2 Redzikowo 392 558 470 806 78248 Wieszyno 9392 68856 60 234 8 622 12,52 3 Kusowo 1 079 244 1 216 786 137542 Płaszewo, Krępa 36038 101504 17 663 83 841 82,60 4 Płaszewko 202 261 238 299 36038 Krępa 31116 4922 2 045 2 877 do Głobina 5 Krępa 195 332 226 448 31116 - 0 31116 32 962 -1 846 -5,93 6 Warblewo 25 040 31 106 6066 - 0 6066 4 645 1 421 23,43 Jezierzyce, Bukówka, 7 Siemianice 1 680 619 1 707 066 26447 Swochowo, 126070 -99623 782 573 -882 196

Lubuczewo 8 Swochowo 10 203 11 897 1694 - 0 1694 2 833 -1139 -67,24 Wrzeście, Wiklino, 9 Lubuczewo 387 895 444 894 56999 56999 60 434 -3435 -6,03 Kukowo, Karzcino 10 Rogawica 41 009 51 514 10505 - 0 10505 6 441 4064 38,69 11 Grąsino 104 862 136 439 31577 Rogawica 10505 21072 10 127 10945 51,94 Niewiarowo bezpośrednio do 12 Bukówka 42 097 51 348 9251 - 0 9251 9 106 145 1,57 oczyszczalni 13 Jezierzyce 357 138 415 264 58126 Rogawica, Grąsino 31577 26549 68 453 -41 904 -157,84 Krzemienica, Swołowo, Gać, Bruskowo Wlk. 14 443 069 535 891 92822 Redęcin, Bruskowo Małe, 92822 100 220 -7 398 -7,97 Oczyszczalnia Bierkowo, Wierzbięcin 15 Wierzbięcin 16 995 20 010 3015 - 0 3015 2 854 161 5,34 16 Bruskowo-Małe 14 661 17 511 2850 - 0 2850 2 531 319 11,19

Bilans wód przypadkowych wykonany jest tylko dla miejscowości w których funkcjonują sieciowe przepompownie ścieków wyposażone w przepływomierze. Ujemne wartości ilości wód przypadkowych wynikają z dokładności pomiaru ilości odprowadzanych ścieków z poszczególnych miejscowości. Sytuacje pozabilansowe są analizowane przez Spółkę

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 56 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Kontrola odorowa sieci kanalizacyjnej

Funkcjonowanie rozbudowanych sieci kanalizacyjnych, szczególnie składających się z systemów grawitacyjnych oraz tłocznych i ciśnieniowych, generuje znaczne problemy z zagniwaniem ścieków a co za tym idzie problemy odorowe. Każde zgłoszenie uciążliwości odorowej jest analizowane i podejmowane są wielokierunkowe działania zapobiegawcze. W tym celu wykorzystywane były następujące metody eliminacji odorów:

1. stosowanie żelowych substancji sublimujących, 2. stosowanie biofiltrów i filtrów węglowych przy studniach rozprężnych, 3. wprowadzanie do ścieków związków chemicznych i biologicznych (program pilotażowy), których zadaniem jest zapobieganie powstawania związków odorowych. 4. Zapewnienie odpowiedniej wentylacji urządzeń kanalizacyjnych.

W mieście Słupsku prowadzone są kontrolne pomiary stężenia siarkowodoru w dwóch stałych punktach, tj. na studni rozprężnej ścieków z Kobylnicy (studnia w ul. Arciszewskiego) oraz na studni rozprężnej ścieków z Głobina (studnia w ul. Sucharskiego). W przypadku zgłoszenia występowania uciążliwości zapachowej zgłaszanej na telefon alarmowy przeprowadzany był kontrolny pomiar stężenia siarkowodoru w miejscu pojawienia się nieprzyjemnego zapachu. W 2016 roku przeprowadzono 30 kontrolnych pomiarów stężenia siarkowodoru. Maksymalna wartość stężenia siarkowodoru w 2016 roku wyniosła 1,2 ppm, W porównaniu do lat ubiegłych odnotowano znaczący spadek średniej wartości mierzonego stężenia siarkowodoru z 11 ppm w 2013r. do 0,7 ppm w 2016 r. W roku 2016 w celu zapobiegania zagniwaniu ścieków na terenie Gm. Kobylnica zużyto ok 90 Mg środków antyodorowych (FEROX). Od 2016 r. na sieci kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki z Sycewic i Reblina do ul. Szczecińskiej testowany jest z powodzeniem środek biologiczny EKO-TABS. Spowodowało to zmniejszenie zużycia FERROX-u (w 2015r. zużyto go ok 105Mg). Z uwagi na fakt iż stosowanie środka EKO-TABS wpływa również na poprawę funkcjonowania sieciowych przepompowni ścieków (stosowanie preparatu wpływa na możliwość zmniejszenia częstotliwości czyszczenia zbiorników i pomp w przepompowni), zakłada się że środek ten będzie stosowany w szerszym zakresie na pozostałych odcinkach sieci. Jednym z istotnych problemów oddziaływania odorowego jest duża ilość indywidualnych zgłoszeń od mieszkańców dotycząca lokali mieszkalnych. Jednak w znacznej części ich przyczyną są nieszczelności instalacji wewnętrznych ich niewłaściwe wykonanie lub złe funkcjonowanie, za które Spółka nie ponosi odpowiedzialności. Po interwencjach mieszkańców Spółka prowadzi kontrolę szczelności za pomocą wytwornicy pary, wskazując miejsca nieszczelności i udzielając porad technicznych. W 2016r. przy studni rozprężnej na ul. Arciszewskiego uruchomiono kolejną Lokalną Stację Dezodoryzacji (LSD). Skuteczność działania takiej instalacji opartej na filtracji na węglu aktywnym, potwierdzona została podczas realizacji program badawczo-rozwojowego eliminacji odorów z sieci kanalizacyjnej w 2015r. Instalacja na ul. Arciszewskiego również znacząco ograniczyła negatywne oddziaływanie sieci kanalizacyjnej w tym rejonie miasta. Ilość zgłoszeń do Spółki dotyczących uciążliwości odorowej znacznie spadła. Na początku tego roku oddano do użytku „ring” kanalizacyjny o długości ok. 9 km wyposażony w trzy strefowe przepompownie ścieków. Dzięki tej inwestycji ścieki z okolic Głobina i Redzikowa skierowane są bezpośrednio na oczyszczalnię ścieków i odciążają system kanalizacji miejskiej. Dzięki temu, zagnite ścieki nie trafiają do systemu kanalizacji w mieście w rejonach zabudowy mieszkaniowej (likwidacja studni rozprężnych w ul. Sucharskiego i ul. Gdańskiej). Przyczyniło się to do wyłączenia z eksploatacji LSD przy ul. Gdańskiej (uruchomionej w ramach programu pilotażowego) i w perspektywie możliwość wykorzystania jej w innej lokalizacji. Obecnie Spółka planuje uruchomienie LSD przy ul. 3-go Maja. Infrastruktura kanalizacyjna stanowi poligon doświadczalny dla wielu producentów z tej branży, a doświadczenia u nas wypracowane wykorzystywane są przez inne przedsiębiorstwa z podobnymi problemami.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 57 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok Oczyszczalnia ścieków

Od wielu lat oczyszczalnia ścieków w Słupsku rozwija się w sposób zrównoważony, realizując wizję nowoczesnej oczyszczalni opartej na następujących działaniach:

• Metoda małych kroków – ambitnych celów pozwala na efektywne inwestycje i przewidywalne taryfy; ZERO • Realizowane poszczególne projekty są ODPADÓW komplementarne i synergiczne, a jednocześnie

elastyczne, co pozwala na kontrolę i weryfikację ZERO MINIMUM EMISJI założonych celów i wskaźników rezultatu; OBCEJ ENERGII ZERO IMMISJI • Planowanie w skali regionalnej umożliwia pozyskiwanie nowych usług i klientów oraz zapewnia rozwój regionu; ZERO • Procesy inwestycyjne często poprzedzane są ŚCIEKÓW projektami badawczo-rozwojowymi; • W każdym projekcie staramy się wykorzystać co najmniej jeden element procesowy o charakterze Rysunek 31 Projekt – state-of-the-art - słupskiej oczyszczalnia przyszłości innowacyjnym; • Dostrzegamy w ściekach i osadach naturalne surowce o olbrzymim potencjale energetycznym i nawozowym; • Tworzymy zespół ambitnych i zaangażowanych pracowników chcących podejmować nowe wyzwania i lubiących się uczyć; • Widzimy możliwość stworzenia inteligentnego multipleksu komunalnego na skalę międzynarodową w oparciu o istniejące i planowane potencjały techniczne;

STABILIZACJA STABILIZACJA BEZTLENOWA TLENOWA BEZPIECZNE WYKORZYSTANIE POTENCJAŁÓW NAWOZOWYCH EFEKTYWNE KOMPOST = NPK + SUB.ORG. WYKORZYSTANIE POTENCJAŁÓW BIOMASA ENERGETYCZNYCH OSAD BIOGAZ = ENERGIA ODPADY BIODEGRADOWALNE ENERGIA CEL NADRZĘDNY: WYKORZYSTANIE POTENCJAŁÓW ŚCIEKÓW, OSADÓW I BIOODPADÓW

ZAPEWNIENIE EFEKTYWNOŚCI ZGODNIE Z IDEĄ GOSPODARKI I BEZPIECZEŃSTWA PROCESOWEGO KONTROLA CYRKULACYJNEJ KOMPETENCJE + WYPOSAŻENIE PROCESOWA

Rysunek 32 Schemat ideowy tworzenia zrównoważonego i ekoefektywnego modelu rozwoju oczyszczalni

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 58 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok Podstawowe wskaźniki techniczno-ekonomiczne

Tabela 38 Podstawowe wskaźniki techniczno-ekonomiczne oczyszczania ścieków w latach 2011-2016

Odchyl. Wskaźnik kosztowy 2011 2012 2013 2014 2015 2016 16/15

Całkowite koszty oczyszczalni 14 170 369 15 071 744 15 343 583 15 638 781 16 367 739 16 376 804 0,06%

Ilość ścieków zarejestrowanych na 7 158 038 7 580 578 6 745 424 6 096 705 6 443 630 6 683 129 4% oczyszczalni [m3/rok]

koszt jednostkowy oczyszczania 1,98 1,99 2,27 2,57 2,54 2,45 - 4% ścieków zarejestrowanych

Ilość ścieków wg sprzedaży [m3/rok] 5 410 228 5 097 789 5 265 422 5 238 551 5 257 330 5 309 634 0,99%

Ilość wód przypadkowych [%] 24,42% 32,75% 21,94% 14,08% 18,41% 20,55% 11,63%

Koszt jednostkowy oczyszczania 2,62 2,96 2,91 2,99 3,11 3,08 -1,03% ścieków wg sprzedaży

Zredukowany ładunek zanieczyszczeń 4 270 199 4 676 913 4 200 376 4 399 504 4 855 662 4 344 034 - 10,54% organicznych [kg BZT5/rok]*

Zredukowany ładunek zanieczyszczeń 463 841 428 757 480 949 475 421 498 286 474 502 - 4,77% biogennych [kg azotu/rok]*

Jednostkowe koszty usunięcia ładunku 3,32 3,22 3,65 3,55 3,37 3,77 11,87% [zł/ kg usuniętego BZT5]

Ilość osadów – masa mokra [tony/rok] 7 270 10 407 8 986 10 273 11 059 11 445 3,49%

Ilość osadów – masa sucha [tony 1 501 2 185 1 842 2 055 1 880 2 297 22,18% s.m./rok]

Ilość osadów poddana kompostowaniu 8 289 7 930 8 140 9 352 10 609 10 204 -3,82% [tony/rok]

Przepływowy wskaźnik energetyczny 0,60 0,53 0,61 0,71 0,66 0,77 16,65% [kWh/m3]

Ładunkowy wskaźnik energetyczny 9,24 9,46 8,51 9,10 8,51 10,81 27,05% [kWh/kg us. azotu]

Wskaźnik zatrudnienia [osoby] 40 42 41 40 40 40 0%

Wskaźnik zachorowalności [%] 3,79% 4,29% 6,50% 4,48% 3,47% 4,20% 21,04%

Całkowite zapotrzebowanie na moc 489 462 467 494 484 584 20,66% elektryczną [kWel]

Produkcja biogazu [m3/rok] 1 279 097 1 738 801 1 626 275 1 324 083 1 110 318 1 635 759 47,32%

Zakup GZ50 53 113 238 754 322 346 233 171 - 27,66%

Energia elektryczna wyprodukowana z 2 467 462 3 173 914 2 821 622 2 409 222 1 571 409 3 079388 96% biogazu w CHP [kWh]

Energia elektryczna wyprodukowana z 165 948 705 145 974 389 757 145 - 22% GZ50 w CHP[kWh]

Produkcja energii elektrycznej 2 987 570 3 114 367 2 545 798 3 836 533 50,7% (biogaz+ GZ 50)[ kWh]

Zakup od ZE [kWh] 1 818 344 963 124 1 208 044 1 258 299 1 703 467 1 387 250 -18,6%

Sprzedaż do ZE [kWh] 9 606 81 684 105 016 46 001 9 676 94 462 876,3%

Zużycie polielekrolitów [tony] 70 67 47 59 45 47 4,44%

Zużycie koagulantów i podchlorynu 82,0 11,0 4,5 9,5 4,3 5,9 37,21% [tony]

zużycie preparatu antyodorowego 1430 8800 6912 1422 621 0 - 100% [l/rok]- dezodoryzacja mokra

zużycie preparatu antyodorowego 345 810 285 400 40,35% [l/rok]- dezodoryzacja sucha

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 59 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok Jakość oczyszczania ścieków

50 125 dopuszczalne 2011 2012 2013 2014 2015 2016

40 35 33,4

30

20 15

10 10 8,3 5,7 3,0 1 0,3 0 ChZT BZT Zawiesina Azot Fosfor

Rysunek 33 Jakość oczyszczonych ścieków odpływających z oczyszczalni w latach 2011-2016 w odniesieniu do wartości dopuszczalnej pozwoleniem wodno-prawnym [mg/dm3] – wartości jako średnia arytmetyczna ze wszystkich oznaczeń reprezentatywnych prób wskaźników zanieczyszczeń określonych w pozwoleniu wodno-prawnym

Efekty pracy oczyszczalni w zakresie usuwania związków organicznych odpowiadały pełnemu biologicznemu oczyszczaniu, a stężenia wskaźników zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych były niższe od określonych w pozwoleniu wodno-prawnym zarówno wskaźników podstawowych jak i innych niż podstawowe.

200 1000 180 180 dopuszczalne 2014 2015 2016 160 140 120 100 80 60 35 40 20 15 16 20 10 0 0 chlorki substancje ekstrahujące się węglowodory ropopochodne temperatura eterem

Rysunek 34 Jakość oczyszczonych ścieków odpływających z oczyszczalni w latach 2014-2016 w zakresie wskaźników innych niż podstawowe w odniesieniu do wartości dopuszczalnej pozwoleniem wodno-prawnym [mg/dm3] – wartości jako średnia arytmetyczna ze wszystkich oznaczeń reprezentatywnych prób wskaźników zanieczyszczeń określonych w pozwoleniu wodno-prawnym

. Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 60 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok Obciążenia hydrauliczne

W 2016 roku przez oczyszczalnię ścieków przepłynęło i zostało oczyszczonych ogółem 6 683 129 m3, tj. o ok. 4% więcej niż w roku 2015. Ilość ścieków wg sprzedaży w porównaniu do roku ubiegłego utrzymała się na podobnym poziomie (wzrost o ok. 1%) i wyniosła 5 309 634 m3, w tym z: • Miasta Słupsk – 4 342 918 m3 • Gm. Kobylnicy – 329 445m3 • Gm. Słupsk – 637 271 m3 Tabela 39 Prezentacja parametrów pracy oczyszczalni w odniesieniu od wymogów technicznych i formalnych WSKAŹNIK Jedn. Norma 2011 2012 2013 2014 2015 2016 16/15 obciążenie ładunkowe RLM 230 000 195 783 213 582 192 510 201 549 212 142 199 274 - 6,0% średni roczny m3/d - 19 611 20 711 18 481 16 703 17 654 18 310 3,7% przepływ dobowy maks. przepływ dobowy 40 000 35 430 41 195 24 240 21 110 21 230 20 720 - 2,4% m3/d [pogoda sucha/opady] 66 000 42 610 52 642 41 690 38 520 46 540 44 570 - 4,2% min. przepływ dobowy m3/d - 14 200 13 000 14 130 12210 11 950 12 540 4,9%

Różnica pomiędzy ilością ścieków zafakturowaną, a ilością faktycznie przyjętych i oczyszczonych wyniosła 1 373 495 m3 (ok. 20%). Różnica ta jest następstwem faktu, że na terenie starej części Miasta Słupsk oraz Gminach Słupsk i Kobylnica funkcjonuje kanalizacja ogólnospławna, która przyjmuje również wody opadowe oraz ścieki z odwodnienia powierzchni dróg. W czasie opadów i roztopów ilość ścieków znacząco wzrasta do poziomu ok. 50 tys. m3/d. Największy odnotowany przepływ w roku ubiegłym wyniósł 44 570 m3/d. Problem ten jest szczególnie istotny na terenie gmin, gdyż znacząco wpływa na koszty energetyczne pompowania ścieków do oczyszczalni. Ilość wód przypadkowych dopływających do oczyszczalni wzrosła o ok. 16%. Spowodowane to było m.in. zwiększeniem ilości opadów atmosferycznych, których roczna suma w 2016r. wyniosła 847mmm tj. o 12% więcej, niż w 2015 roku (757 mmm) 10. Tabela 40 Stosunek wartości rocznych opadów atmosferycznych do ilości wód przypadkowych wpływających na miejską oczyszczalnię ścieków ilość ścieków ilość ścieków wg ilość wód opad ilość wód ROK zarejestrowanych na sprzedaży przypadkowych roczny przypadkowych w % oczyszczalni [m3/rok] [m3/rok] [m3/rok] [mmm] 2012 7 580 578 5 097 789 2 482 789 32,75 1 006 2013 6 745 424 5 265 422 1 480 002 21,94 731 2014 6 096 705 5 238 551 858 154 14,08 655 2015 6 443 630 5 257 330 1 186 300 18,41 757 2016 6 683 129 5 309 634 1 373 495 20,55 847 16/15 0,06% 0,99% 15,8% 11,6% 11,9%

10 Na podstawie danych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej- PIB Oddział Morski w Gdyni Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 61 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok Układ do podczyszczania odcieków w ciągu bocznym oczyszczalni

W ramach Projektu pn. „Gospodarka osadowa w oczyszczalni ścieków wraz z modernizacją sieci kanalizacyjnej w aglomeracji Słupsk”, w ciągu bocznym oczyszczalni wybudowany został reaktor biologiczny dla odcieków [RBO]. Funkcjonująca instalacja do usuwania azotu z odcieków wykorzystuje konwencjonalny proces nitryfikacji/denitryfikacji realizowany w sekwencyjnym reaktorze porcjowym typu SBR. Z uwagi na niekorzystny skład odcieków dla procesu nitryfikacji i denitryfikacji dodaje się zewnętrzne źródło węgla w postaci roztworów handlowych, aby reaktor mógł usuwać azot. Dodatkowo taki tryb funkcjonowania wymaga zwiększonego napowietrzania odcieków, które jest kosztowne. W roku sprawozdawczym na potrzeby prowadzenia procesu technologicznego w RBO wykorzystano 150 Mg zewnętrznego źródła węgla. Doświadczenia zebrane w trakcie eksploatacji RBO oraz przeprowadzone badania wskazują, że problemem jest zapewnienie stałego i zrównoważonego dozowania zewnętrznego źródła węgla, a tym samym wyznaczenie jego optymalnej dawki w fazie denitryfikacji. Obecne problemy technologiczne powodują, że nie można kierować wszystkich odcieków do oczyszczania w reaktorze. Problemem jest również zwiększona ilość zawiesiny w odcieku przy chwilowych problemach z pracą wirówki oraz wzrost stężenia azotu amonowego, co dwukrotnie skutkowało decyzją o opróżnieniu reaktora i powtórnym rozruchu. W 2016 roku oczyszczono ok. 20 tyś m3 odcieków, tj. ok. 50 -60 m3/d. Średni ładunek wprowadzanego azotu amonowego do reaktora wyniósł ok. 70 kg/d, natomiast w odpływie z RBO ok. 0,3-0,4 kg/d. W celu zniwelowania opisanych problemów oraz ograniczenia kosztów prowadzenia procesów planuje się wdrożenie technologii deamonifikacji na złożu zawieszonym MBBR. Wprowadzenie procesu deamonifikacji w ciągu bocznym pozwoli na uzyskanie: • zwiększenia bezpieczeństwa i skuteczności usuwania azotu w ciągu bocznym, a przez to utrzymanie możliwości przyjmowania ładunku w ściekach dopływających do oczyszczalni na poziomie 230 000 RLM, • ograniczenia ilości niezbędnego napowietrzania o około 60%, • eliminacji potrzeby dozowania zewnętrznego źródła węgla, • zmniejszenia przyrostu osadu nadmiernego w procesie deamonifikacji (proces autotroficzny) w porównaniu do N/DN (proces heterotroficzny), • poprawy efektywności energetycznej procesu usuwania azotu z odcieków poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na energię elektryczną do jego prowadzenia, W wyniku przeprowadzonych symulacji ustalono, że najbardziej efektywnym sposobem osiągnięcia celu jest zmiana wyposażenia technologicznego w istniejącym obiekcie podczyszczalni odcieków pracującym w technologii SBR na jeden z procesów deamonifikacji. Istniejący obiekt jest przygotowany do funkcjonowania w tej technologii, wymaga jedynie wymiany części wyposażenia technologicznego wraz z zakupem złoża (kształtek) w wybranej technologii.

Nieczystości ciekłe

Spółka dysponuje dwoma punktami zlewnymi zlokalizowanymi odpowiednio: • na terenie oczyszczalni ścieków w Słupsku; • na wydzielonym terenie w miejscowości Kończewo. Są to jedyne legalne miejsca zrzutu nieczystości ciekłych na terenie miasta i gmin ościennych spełniające wszelkie formalne kryteria techniczne i prawne w zakresie Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz przepisów wykonawczych. Spółka prowadzi obowiązkową sprawozdawczość, a także współpracuje z gminami w celu eliminacji nielegalnych zrzutów m.in. za pomocą bilansowania ilości zużytej wody i dowodów wywozu na punkty zlewne. W 2016 roku ilości przyjmowanych nieczystości ciekłych była podobne jak w roku ubiegłym i wyniosły ok. 22,5 tyś m3 W punkcie zlewnym oczyszczalni przyjęto ok. 18,5 tys. m3 ścieków (wzrost o 8%), natomiast na punkt zlewny w Kończewie dostarczono ok. 4 tys. m3 ścieków, czyli podobnie jak rok wcześniej. Ceny zrzutu regulowane są na podstawie obowiązujących cenników zamieszczonych na stronach internetowych Spółki.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 62 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok Ścieki przemysłowe

Udział ścieku przemysłowego stanowi coraz większy udział w ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych na oczyszczalnię ścieków w Słupsku. Z analizy danych oczyszczalni wynika, iż wielkość ładunku wyrażona Równoważną Liczbą Mieszkańców (RLM), jaka powstaje w sektorze przemysłowym i usługowym na terenie aglomeracji, kształtuje się na poziomie ok. 83 tys. RLM. Ściek przemysłowy w niektórych przypadkach może stanowić większe obciążenie jednostkowe ładunkiem, niż przeciętny ściek bytowy generowany przez główną grupę odbiorców usług, jakimi są mieszkańcy (ok.115 000 RLM). Dlatego we wnioskach taryfowych Spółka uwzględniła opłaty dodatkowe za ładunek ponadnormatywny w ściekach przemysłowych odprowadzanych do kanalizacji sanitarnej. Opłata kalkulowana jest na podstawie średnich kosztów zmiennych związanych z oczyszczaniem poszczególnych ładunków zanieczyszczeń i przetwarzaniem powstających z nich osadów. Ściek przemysłowy może być również źródłem zanieczyszczeń niebezpiecznych i potencjalnie niebezpiecznych, które mogą zagrozić funkcjonowaniu oczyszczalni, sieci kanalizacyjnej i osobom tam pracującym. Dlatego Spółka prowadzi regularne wizytacje w zakładach przemysłowych, bazujące przede wszystkim na współpracy z odbiorcą usług w zakresie pomocy w gospodarce ściekowej i odpadowej, prewencji i rzetelnej oferty oczyszczania ładunku ponadnormatywnego. W 2016 roku na terenie miasta Słupsk przeprowadzono 28 kontroli, natomiast na terenie gminy Słupsk i gminy Kobylnica - odpowiednio 7 i 5. Za zrzut ładunków ponadnormatywnych Spółka naliczyła 4 krotnie opłaty dodatkowe.

Gospodarka odpadowa

Spółka „Wodociągi Słupsk” gospodaruje odpadami zgodnie z wydaną decyzją Marszałka Województwa Pomorskiego, znak DROŚ-SO.7243.68.2014/2015.ES z dnia 29.01.2015 roku – pozwoleniem na wytwarzanie odpadów z uwzględnieniem zezwolenia na przetwarzanie odpadów w związku z eksploatacją instalacji na terenie oczyszczalni ścieków w Słupsku przy ul. Sportowej 73, zmienioną postanowieniem Marszałka Województwa Pomorskiego, znak DROŚ- SO.7243.26.2015.ES z 12.05.2015 roku. Decyzja obowiązuje do 31 grudnia 2024 roku. Transport odpadów odbywa się na podstawie decyzji Prezydenta Miasta Słupska Nr 1/2010 z 18 stycznia 2010 roku, znak GKMiOŚ-RKŚ-XXI.7624-5/1/10, zmienionej decyzją Prezydenta Miasta Słupska Nr 6/2015 z 11.03.2015 roku, znak GKiOŚ-RKŚ-VI.6233.1.2015. Termin obowiązywania decyzji to 18 stycznia 2020 roku. Wprowadzanie do obrotu nawozu organicznego pn. BIOTOP, produkowanego w kompostowni zlokalizowanej na terenie oczyszczalni ścieków w Słupsku, odbywa się na podstawie zezwolenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr 77/04, znak HORnn-4076-9/04 z 02.04.2004 roku. Zgodnie z obowiązującą ustawą o odpadach z dnia 14 grudnia 2012r. z późniejszymi zmianami spółka przestrzega ogólnych zasad gospodarki odpadami, a w szczególności dotyczących ochrony życia i zdrowia ludzi, środowiska oraz hierarchii sposobów postępowania z odpadami zapobiegając w pierwszeństwie ich powstawaniu, a także poprzez prowadzone w spółce procesy recyklingu organicznego, czy też innych form odzysku odpadów. Poniżej uproszczony schemat gospodarowania odpadami w instalacji oczyszczalni ścieków w Słupsku. Głównymi założeniami prawidłowego gospodarowania odpadami jest m.in. zapobieganie ich powstawaniu, recykling i odzysk. Spółka poprzez wdrażanie nowych rozwiązań i technologii zgodnych z najlepszymi dostępnymi technikami dąży do tego, aby zminimalizować poziomy powstających emisji w związku z prowadzoną działalnością, w tym wytwarzaniem odpadów powstających w związku z eksploatacją instalacji oczyszczalni ścieków w Słupsku. Spółka w wyniku oczyszczania ścieków komunalnych wytwarza znaczne ilości osadu tj. około 10 000 Mg/rok. W związku z tym, aby osad ten nie stanowił odpadu, którego, tak jak definicja odpadu nakazuje, należałoby się pozbyć lub do pozbycia się którego spółka byłaby obowiązana, stworzono (w miejscu ich wytworzenia) na terenie oczyszczalni ścieków w Słupsku kompostownię, w której osad ten sprawdza się jako świetny materiał (nie odpad) do procesów recyklingu, jego współkompostowania z przyjmowanymi od innych podmiotów odpadami ulegającymi biodegradacji. Takie działania i zastosowane środki powodują, że w spółce ilość wytworzonych odpadów jest znacznie mniejsza. Ponadto w oczyszczalni ścieków w Słupsku, eksploatuje się urządzenia tj. płuczkę piasku czy cztery zamknięte komory fermentacyjne, które służą do zagospodarowania odpadów i które stanowią wraz z wirówkami dekantacyjnymi, służącymi do odwodnienia osadów po komorach, jeden ciąg technologiczny instalacji oczyszczalni ścieków w Słupsku oraz kompostowni. Płuczka piasku to urządzenie do mechanicznej obróbki piasku powstającego w piaskowniku znajdującym się w części mechanicznej oczyszczalni. Ma ona za zadanie wypłukanie z piasku części organicznych, co powoduje, że ilości wytworzonych ostatecznie odpadów w tej części oczyszczalni są znacznie mniejsze. Zamknięte komory fermentacyjne, do których trafia wytworzony na oczyszczalni osad wstępny i nadmierny, a także dostarczane cyklicznie odpady wysokoenergetyczne od Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 63 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok innych posiadaczy odpadów, mają za zadanie ustabilizowanie osadu zmieszanego z tymi odpadami poprzez beztlenową fermentację całego wsadu, w wyniku czego powstaje biogaz, wykorzystywany do produkcji energii elektrycznej i cieplnej. W wyniku procesu stabilizacji osadów w 4 ZKF i ich odwodnieniu w wirówkach dekantacyjnych następuje zmniejszenie objętości wytworzonych osadów, z których część stanowią odpady przekazywane innym posiadaczom do zagospodarowania, a większą część wytworzonych osadów stanowi osad jako surowiec do produkcji nawozu organicznego. Pracę i funkcję wyżej wymienionych urządzeń wpisać można w działania zapobiegające powstawaniu odpadów w instalacji oczyszczalni ścieków w Słupsku. Ponadto w celu zapobieżenia w całej spółce powstawaniu nadmiernych ilości odpadów wdrożono zintegrowany system zarządzania jakością, środowiskiem i bezpieczeństwem pracy. W związku z tym opracowane zostały procedury i instrukcje dotyczące postępowania z odpadami, z którymi pracownicy spółki zapoznawani są na bieżąco, a które z roku na rok są doskonalone. Przeprowadzane są również w spółce szkolenia dla pracowników bezpośrednio na poszczególnych stanowiskach pracy dotyczące odpowiedniego wykorzystywania surowców i produktów, a także segregacji wszystkich odpadów i właściwego ich magazynowania, co przyczynia się do generowania mniejszych ilości odpadów w spółce. Spółka „Wodociągi Słupsk” w związku z prowadzoną działalnością wytwarza osady oraz odpady inne niż niebezpieczne i niebezpieczne. Powstają one w wyniku eksploatacji instalacji lub poza instalacjami i urządzeniami: • na terenie siedziby spółki przy ul. Elizy Orzeszkowej 1 – 92,7 Mg, • w oczyszczalni ścieków w Słupsku przy ul. Sportowej 73 – 1 495, Mg • na ujęciu wody przy ul. Westerplatte 53C – 0,3 Mg, • w oczyszczalni ścieków w Kczewie – 77,1 Mg, • pozostałe miejsca wytwarzania odpadów, min. w wyniku prowadzonych prac tj. np. czyszczenia studni kanalizacyjnych i usuwania awarii na sieciach wodociągowo-kanalizacyjnych w zasięgu działania – 446,9 Mg

1495,198

446,9

92,662 77,08 0,324

BAZA-siedziba Spółki OS Słupsk UW Westerplatte OS KCZEWO POZOSTAŁE MIEJSCA

Rysunek 35 Ilości wytworzonych odpadów w Spółce w 2016r. w poszczególnych miejscach prowadzonej działalności

Największe ilości poszczególnych rodzajów odpadów wytworzonych w spółce w 2016 roku stanowią odpady o kodach: • 17 05 04 – gleba i ziemia, w tym kamienie, inne niż wymienione w 17 05 03 – 244,900Mg, • 19 08 01 – skratki – 303,900 Mg, • 19 08 05 – ustabilizowane komunalne osady ściekowe – 1240,900 Mg, • 19 08 99 – inne niewymienione odpady (odpady z oczyszczalni nieujęte w innych grupach) – 77,100 Mg • 19 12 09 – minerały (np. piasek, kamienie) – 32,600 Mg, • 20 03 06 – odpady ze studzienek kanalizacyjnych – 201,700 Mg, Suma pozostałych wytworzonych w spółce odpadów – 11,100 Mg.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 64 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 65 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

1240,88

303,92 244,86 201,68 77,08 32,64 11,104

17 05 04 19 08 01 19 08 05 19 08 99 19 12 09 20 03 06 pozostałe odpady

Rysunek 36 Poziomy największych ilości wytworzonych poszczególnych rodzajów odpadów w spółce w 2016roku [Mg] Tabela 41 Zbiorcze zestawienie odpadów wytworzonych w Spółce w 2016 roku w porównaniu z rokiem 2015 ZBIORCZE ZESTAWIE WYTWORZONYCH W SPÓŁCE OSADÓW ORAZ ODPADÓW I SPOSÓB ICH ZAGOSPODAROWANIA [Mg]

Sposób KOD ODPADU 2015 ROK 2016 ROK zagospodarowania 13 02 05* 0,080 0,080 13 02 08* 0,585 0,900 Przekazane 15 01 01 0,900 0,900 uprawnionym 15 01 02 0,863 1,027 podmiotom 15 01 07 0,450 0,000 ZBIORCZE ZESTAWIE WYTWORZONYCH W SPÓŁCE ODPADÓW I SPOSÓB ICH ZAGOSPODAROWANIA [Mg] Sposób KOD ODPADU 2015 ROK 2016 ROK zagospodarowania 15 01 10* 0,015 0,009 15 02 02* 0,685 0,482 15 02 03 0,180 0,460 16 01 03 0,080 2,540 16 01 07* 0,200 0,160 16 02 13* - 0,030 16 02 14 0,139 0,266 Przekazane do 16 02 16 0,103 0,070 zagospodarowania 16 05 06* 0,100 0,046 uprawnionym 16 05 07* 0,019 - podmiotom 16 05 08 0,008 0,004

16 06 01* - 1,200 17 04 01 0,192 - 17 04 05 6,048 2,530 17 05 04 90,000 244,860 19 08 01 311,320 303,920 5919,59 Mg = 1240,880 Mg = 19 08 05 1006,330Mg s.m. (17%s.m.) 235,77Mg s.m. (19%s.m.) 5140,200 Mg 10203,900 Mg = Zagospodarowany OSAD = 873,800Mg s.m. (17%s.m.) 1938,700Mg s.m. (19%s.m.) w kompostowni Zagospodarowane 19 08 99 59,120 77,080 w instalacji OS 19 12 09 15,000 32,640 20 03 03 - 0,360 Przekazane do 20 03 06 449,740 201,680 zagospodarowania 20 03 07 - 0,040

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 66 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Różnica w ilościach wytworzonych odpadów 17 05 04 i 20 03 06 w 2015 i 2016 roku wynikała z potrzeby większej ilości usuwanych awarii na sieciach wodociągowo-kanalizacyjnych i czyszczenia studni wodociągowo-kanalizacyjnych. W przypadku osadu 19 08 05– w roku 2015 Spółka ze względu na trwające około 6 m-cy prace modernizacyjne na kompostowni pozbawiona została możliwości wykorzystania osadów do produkcji kompostu – nawozu organicznego BIOTOP i tym samym zmuszona była pozbyć się wytworzonych osadów, kwalifikując je jako odpady i przekazując poza instalację oczyszczalni ścieków w Słupsku podmiotom posiadającym stosowne decyzje w zakresie gospodarowania odpadami. To spowodowało, że wykazana ilość wytworzonych odpadów o kodzie 19 08 05 w roku 2015 była większa niż w 2016, w którym to osady (nie odpady) jako dobry materiał do kompostowania w większości zostały wykorzystane do produkcji nawozu organicznego wprowadzanego do obrotu pod nazwa handlową „BIOTOP” przy normalnej pracy instalacji. W roku 2016 proces kompostowania nie był zaburzony, a wytworzone osady w ilości ok. 1 200Mg nie mogły być wykorzystane do procesów kompostowania w kompostowni z powodu braku możliwości przerobowych związanych z procesami technologicznymi, które niosą za sobą problemy odorowe. W związku z tym spółka musiała się pozbyć tej ilości osadów, tj. przekazać do zagospodarowania innym uprawnionym podmiotom, kwalifikując je jako odpady. Porównując ilości wytworzonych odpadów w 2015 roku w stosunku do roku 2016 widać brak innych znaczących różnic, co świadczy o unormowanym cyklu pracy w spółce i prawidłowej pracy instalacji.

19 08 05-ODPAD OSAD JAKO SUROWIEC 10203,9

5919,6 5140,2

1240,9

2015 2016

Rysunek 37 Poziomy wytworzonych w spółce w 2015 i 2016r. odpadów 190805 i osadów [Mg] Spółka „Wodociągi Słupsk” na terenie oczyszczalni ścieków w Słupsku eksploatuje instalację, na którą składają się poszczególne części: • Część mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów (tzw. część ściekowa) - urządzenia oczyszczalni ścieków wraz z płuczką piasku i punktem czyszczenia dennic samochodów asenizacyjnych, 4 zamknięte komory fermentacyjne, wirówki dekantacyjne) • Część osadowa – Kompostownia osadów i odpadów ulegających biodegradacji - RIPOK i alternatywnie urządzenie do wapnowania-higienizacji osadów W swojej instalacji spółka realizuje kolejny po zapobieganiu powstawaniu odpadów sposób postępowania zgodny z hierarchią ustanowioną w obowiązującej ustawie o odpadach, a mianowicie recykling organiczny odpadów i inne procesy odzysku (R3, R5, R13) odpadów własnych i innych posiadaczy odpadów. Odzysk odpadów odbywa się ze względu na rodzaj przetwarzanych odpadów (własnych i od innych posiadaczy odpadów) w różnych częściach oczyszczalni. I tak w części mechaniczno-biologicznej oczyszczalni (ściekowej) w procesie R3 – recykling lub odzysk substancji organicznych i R5 – recykling lub odzysk innych materiałów nieorganicznych w roku 2016 z porównaniem do roku 2015 przetworzone były następujące rodzaje odpadów w ilościach odpowiednio dla poszczególnego z nich, które bez wstępnego magazynowania na terenie oczyszczalni zostały bezpośrednio wprowadzone do procesu, co oznacza, że ilości przyjętych odpadów do przetworzenia w części ściekowej oczyszczalni są równe ilościom odpadów przetworzonych w tej części w danym roku kalendarzowym.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 67 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok Tabela 42 ilości odpadów przetworzonych w części ściekowej os w procesach odzysku R3 i R5 [Mg]

Kod odpadu Rodzaj odpadu 2015r. 2016r. Proces odzysku

Osady z zakładowych oczyszczalni ścieków (z 02 02 04 109,400 1 152,300 R3 przetwórstwa produktów pochodzenia zwierzęcego) Tłuszcze i mieszaniny olejów z separacji olej/woda zawierające 19 08 09 412,700 467,600 R3 wyłącznie oleje jadalne i tłuszcze Inne niewymienione odpady (z 229,500 w tym 59,120 205,300 w tym 77,080 oczyszczalni ścieków innych np. Mg to odpady w OS Mg to odpady OS w 19 08 99 odpady z przydomowych Kczewo, Kczewie, R3 oczyszczalni ścieków lub osady a 170,380 Mg przez inne a 128,220 Mg przez inne nieustabilizowane) podmioty podmioty Odpady ze studzienek 20 03 06 14,100 9,600 R5 kanalizacyjnych

1152,300

2015 2016

467,600

205,300

9,600

02 02 04 19 08 09 19 08 99 20 03 06

Rysunek 38 Poziomy ilości odpadów przetworzonych w części ściekowej OS w 2015 i 2016 roku [Mg]

Większa ilość przyjętych i przetworzonych odpadów o kodzie 020204 w 2016 roku w porównaniu z rokiem 2015 wynika z pozyskania z początkiem 2016 roku nowego klienta – MORPOL SPECIALITIES Sp. z o.o. oraz z uruchomienia nowego zakładu przetwórstwa ryb MILAREX w Słupsku. W części osadowej oczyszczalni ścieków w Słupsku, w kompostowni osadów i odpadów ulegających biodegradacji w roku 2015 i 2016 przetworzono w procesie R3 (opisanym powyżej) i R13-magazynowanie odpadów poprzedzające którykolwiek z procesów wymienionych w pozycji R1-R12 obowiązującej ustawy o odpadach (z wyjątkiem wstępnego magazynowania u wytwórcy odpadów następujące ilości i rodzaje odpadów. Tabela 43 Ilości odpadów przyjętych do przetworzenie i przetworzonych w 2015 i 2016 roku

ILOŚCI ODPADÓW PRZYJĘTYCH DO PRZETWORZENIA W CZĘŚCI OSADOWEJ OS –KOMPOSTOWNI W PROCESACH ODZYSKU R3 I R13 [Mg]

Kod Proces Rodzaj odpadu 2015r. 2016r. odpadu odzysku 02 01 03 Odpadowa masa roślinna np. słoma 927,700 1676,400 - Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir inne niż wymienione w 03 01 05 0,000 535,000 - 03 01 04

20 02 01 Odpady ulegające biodegradacji (gł. gałęzie) 744,800 711,800 -

ILOŚCI OSADÓW I ODPADÓW PRZETWORZONYCH W CZĘŚCI OSADOWEJ OS –KOMPOSTOWNI W PROCESACH ODZYSKU R3 I R13 [Mg]

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 68 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok Kod Proces Rodzaj odpadu 2015r. 2016r. odpadu odzysku 02 01 03 Odpadowa masa roślinna np. słoma 1177,80 1841,100 R3 26,600 Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir inne niż wymienione w 03 01 05 (ilość z 2014 535,000 R3 03 01 04 roku)

20 02 01 Odpady ulegające biodegradacji (gł. gałęzie) 715,500 764,20 R3

OSAD Ustabilizowany i odwodniony osad wytworzony w OS w Słupsku 5140,200 10 203,920 - ILOŚCI ODPADÓW ZMAGAZYNOWANYCH W CZĘŚCI OSADOWEJ OS –PRZY KOMPOSTOWNI, PRZED PROCESEM ODZYSKU R3 [Mg]

Kod Proces Rodzaj odpadu 2015r. 2016r. odpadu odzysku 02 01 03 Odpadowa masa roślinna np. słoma 1680,400 2179,100 R13 Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir inne niż wymienione w 03 01 05 26,600 535,000 R13 03 01 04

20 02 01 Odpady ulegające biodegradacji (gł. gałęzie) 803,300 764,20 R13

OSAD Ustabilizowany i odwodniony osad wytworzony w OS w Słupsku 0,000 0,000 -

10203,9

5140,2 2015 2016

1841,1 1177,8 535 715,5 764,2 26,6

02 01 03 03 01 05 20 02 01 OSAD Rysunek 39 Poziomy odpadów i osadów przetworzonych na kompostowni w 2015 i 2016 roku [Mg]

W roku 2016 zostały przetworzone we własnym zakresie większe ilości osadów i odpadów. Powodem było wyłączenie w 2015 roku na około 6 m-cy kompostowni ze względu na jej modernizację. Przyjęcie w roku 2016 większych ilości odpadów ulegających biodegradacji było uzupełnieniem zapasów struktury do kompostowania i przygotowaniem do pełnej, całorocznej produkcji nawozu.

12 000 kompostowane zagospodarowane… Wykres 3 Produkcja i końcowe zagospodarowanie osadów w latach 2011-2016[tony masy mokrej] 1 241 10 000 921 2 248 845 8 000 0 5 919

6 000 10 204 9 352 4 000 8 289 7 930 8 141

5 140 2 000

0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Rysunek 40 Produkcja osadów i końcowe zagospodarowanie odwodnionych osadów w latach 2011-2016

W ubiegłych latach istniała rozbieżność pomiędzy ilością osadów zarejestrowanych na przepływomierzach i odpowiadającej im suchej masie określonej w badaniach laboratoryjnych, a ilością osadów zważoną na kompostowni. W związku z tym wdrożono nowe procedury kontrolne i weryfikacyjne, aby dokładnie określić ilość powstających osadów

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 69 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok odwodnionych. W bilansie masowym oczyszczalni ścieków za 2016 rok w wyliczeniach dot. produkcji osadów wprowadzono korektę uwzględniającą ładunki substancji mineralnych odprowadzanych wraz z odciekiem po procesie odwadniania osadów przefermentowanych. Nowy sposób i inne podejście do liczenia bilansu dot. produkcji osadów pozwolił na eliminację różnic pomiędzy ilościami osadów podawanych z systemów wagowych kompostowni, a liczonych na podstawie badań laboratoryjnych. Ponadto przez cały rok sprawozdawczy pracowała podstawowa wirówka odwadniająca, po zastosowaniu której zawartość s.m. w osadzie odwodnionym wyniosła 19% ( średnia z badań laboratoryjnych). Odpady, które zostały wytworzone w związku z działalnością spółki „Wodociągi Słupsk”, a które nie mogły zostać zagospodarowane we własnym zakresie, przekazane zostały podmiotom zewnętrznym legitymującym się właściwymi dokumentami w zakresie gospodarowania odpadami. Transport odpadów własnych, tj. wytworzonych w spółce, odbywa się własnymi pojazdami zgodnie z przepisami o transporcie drogowym z miejsc ich wytworzenia, bądź też magazynowania, do miejsc ich zagospodarowania. Wszystkie pojazdy będące własnością spółki są oznakowane w sposób umożliwiający jednoznaczne zidentyfikowanie wykonującego transport, dopuszczone do ruchu oraz posiadające aktualne badania techniczne. Są one przystosowane do przewożenia poszczególnych rodzajów odpadów i utrzymane w należytym stanie sanitarnym. Transport prowadzą wykwalifikowani, systematycznie szkoleni kierowcy. W sytuacji, gdy spółka na daną chwilę nie dysponuje własnymi, wolnymi pojazdami, wówczas transport odpadów wytworzonych w spółce „Wodociągi Słupsk” odbywa się pojazdami innych podmiotów, którzy legitymują się właściwymi zezwoleniami w zakresie transportu poszczególnych rodzajów odpadów. Spółka na podstawie posiadanego zezwolenia na transport odpadów może świadczyć taką usługę dla innych podmiotów przewożąc wymienione rodzaje odpadów w zezwoleniu.

Rysunek 41 Bilans mas ładunków i osadów w procesie fermentacji i odwodnienia

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 70 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Kompostownia osadów i odpadów zielonych

W roku sprawozdawczym kompostownia pracowała w sposób ciągły i stabilny bez większych przerw i przestojów. Wydajność kompostowni w obecnych procedurach technologicznych wynosi 180 -200 Mg /tydzień tj. ok. 9 -10 tys. Mg odwodnionego osadu rocznie. Obecna roczna produkcja osadu wynosi ponad 11 tys. Mg. Konieczność ograniczenia oddziaływania odorowego obiektu powoduje, że nie ma możliwości zwiększenia ilości osadu kierowanego do kompostowania. Potrzeba zmaksymalizowania procesu kompostowania, a co za tym idzie zagospodarowania ustabilizowanych osadów ściekowych spowodowała, że w 2015 roku zaadoptowano całą przestrzeń hali kompostowania na potrzeby prowadzenia pierwszej fazy procesu (w trakcie której pryzmy poddawane są mechanicznej obróbce poprzez mieszanie, przerzucanie, napowietrzanie, zraszanie). W roku sprawozdawczym kompostowaniu poddano ponad 10 tyś Mg osadu a ok. 1 200 Mg zostało przekazane do zagospodarowania poza kompostownią. Podstawową strategią dla gospodarki osadowej jest przede wszystkim poprawa stopnia fermentacji poprzez wprowadzenie do procesu technologicznego hydrolizy termicznej, co pozwoli na zmniejszenie ilości osadów z węzła przeróbki pierwotnej do kompostowania i końcowego zagospodarowania. W ramach funkcjonowania kompostowni jako instalacji regionalnej Spółka zobowiązana jest do przyjęcia komunalnych odpadów ulegających biodegradacji o kodzie 20 02 01, które stanowią głównie odpady strukturalne tj. gałęzie. W tym strumieniu odpadowym są także liście i trawy, które Spółka ma zamiar przyjmować po rozbudowaniu obecnego systemu gospodarowania odpadami o instalację tzw. suchej fermentacji perkolacyjnej dla odpadów komunalnych (głównie zielonych tj. np. trawa, liście) i innych tj. np. skratki. W II półroczu 2016r. Prezydent Miasta Słupska na wniosek spółki wydał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia pn. „Budowa instalacji suchej fermentacji dla wyselekcjonowanych odpadów ulegających biodegradacji, w tym zielonych i skratek oraz odpadów z cmentarzy lub odpadów innych, niejednorodnych z dużą zawartością organiki przy wykorzystaniu potencjału instalacji biogazowej. Również w tym czasie toczyły się prace w zakresie koncepcyjnym dla tego zadania. W ramach tego zadania planuje się również zadbać m.in. o odpowiednie miejsca do magazynowania odpadów przed ich przetworzeniem, logistykę w zakresie transportu i pracy maszyn w obrębie oczyszczalni wraz z wyznaczonym miejscem do mycia kół i podwozi pojazdów wyjeżdżających z terenu oczyszczalni na drogi publiczne. Sprzedaż kompostu w skali całego roku 2016 wyniosła ponad 4 000 ton. Spółka odnotowuje stałe zainteresowanie kompostem, szczególnie w grupie dużych odbiorców zainteresowanych zakupem całej rocznej produkcji. Główną zachętą jest zawartość substancji nawozowych NPK oraz duża zawartość materii organicznej, a także bezpieczna i bardzo niska zawartość zanieczyszczeń w kompoście spełniająca kryteria jakościowe wynikające z Ustawy o nawozach i nawożeniu. Spółka w tym względzie podlega kontroli Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno Spożywczych. Tabela 44 Jakość produkowanego kompostu BIOTOP

Azot ogólny Fosfor ogólny Potas Magnez Wapń Substancje organiczne AT4

[%s.m.] [%s.m.] [%s.m.] [%s.m.] [%s.m.] % s.m. mg O2/g s.m

ŚREDNIA 3,7 2,6 0,99 0,8 2,9 59,7 5,53

MIN. 2,5 1,9 0,7 0,6 2,6 52,1 1,4

MAX 4,2 3,5 1,3 1,1 3,7 66,5 8,3

NAWOZY 0,3 0,2 P2O5 0,2 K2O >30%

Badania dotyczące parametrów kompostu potwierdzają bardzo dobrą jakość produkowanego nawozu. Największe różnice w porównaniu do roku ubiegłego odnotowano w zawartości azotu ogólnego – spadek o ok. 20% oraz w we wskaźniku AT4 – spadek o 30%. Pozostałe wskaźniki są na podobnym poziomie. Obecnie trwają prace w zakresie analizy możliwości certyfikacji produkowanego kompostu / nawozu organicznego BIOTOP na zgodność z międzynarodowymi wymaganiami znaku ekologicznego ECOLABEL zgodnie z wymaganiami certyfikacyjnymi ECN – European Composting Network.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 71 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 45 Roczny bilans masy surowców kompostowych

Surowiec MASA [Mg] % udziału % s.m. % s.m.o s.m. [Mg] H2O [Mg] s.m.o. [Mg] [Mg/m3] V [m3] C [%s.m.] N [%s.m.] C Mg N Mg C:N

osad 10 204 76,5% 19,0% 70,0% 1 939 8 265 1 357 1,01 10 153 38,80% 4,00% 752,24 77,55 9,7

słoma 1 841 13,8% 80,0% 90,0% 1 473 368 1 326 0,20 9 205 46% 0,90% 677,49 13,26 51,1

zielone (gałęzie) 766 5,7% 80,0% 90,0% 613 153 552 0,35 2 189 47% 1% 288,02 6,13 47,0

zrębki+recyrkulat 534 4,0% 85,0% 90,0% 454 80 409 0,30 1 780 47% 0,20% 213,33 0,91 235,0

RAZEM MIESZANKA 13 345 100,00% 33,6% 81,3% 4 478 8 867 3 643 0,57 23 327 43,1% 2,2% 1931,08 97,84 20

KOMPOST DOJRZAŁY 4 106 100,00% 55,0% 63,0% 2 258 1 848 1 423 0,65 6 317

ZREDUKOWANO 9 239 69,23% 49,6% 60,9% 2 220 8 573 2 220 73% 17 010

zielone zrębki + recyrkulat 6% 4%

Rysunek 42 Udział suchej masy surowców mieszanki kompostowej słoma 14% osad 15% słoma 11% ustabilizowany osad 76% woda 66% zielone 5% zrębki 3%

Rysunek 43 Udział mokrej masy surowców mieszanki kompostowej

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 72 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Kontrola odorowa na oczyszczalni

Obecnie na oczyszczalni funkcjonuje kilka systemów antyoodorowych, wraz z armaturą sterującą: • BF 1 – Biofiltr obsługujący część ściekową, zbiornik nieczystości ciekłych oraz zbiorniki osadowe przeróbki pierwotnej – o wydajności 1 400 m3/h • BF2 – Biofiltr obsługujący część osadową oczyszczalni oraz ciąg boczny oczyszczania odcieków – o wydajności 1 700 m3/h • BF 3 - Biofiltr obsługujący kompostownię – o wydajności 29 000 m3/h • Dezodoryzacja zainstalowana na płycie kompostowej – adsorpcja czynników złowonnych za pomocą preparatów na bazie glikolu ( dezodoryzacja sucha D1) i tzw. kurtyny zapachowej (dezodoryzacja mokra D2). Kontrola odorowa oczyszczalni jest jednym z priorytetów Spółki, związanych z ograniczeniem immisji do minimum oddziaływania poza działką oczyszczalni. Spółka zobowiązała się do realizacji programu antyodorowego na kompostowni, Od IV kwartału 2015 roku redukcja substancji złowonnych z kompostowni zachodzi na biofiltrze nr 3 zlokalizowanym w obrębie jednego z istniejących magazynów struktury. Układ jest trzystopniowy i składa się z : • odpylacza, w którym zachodzi redukcja cząstek stałych i pyłów, • płuczki gazowej, w której zachodzi redukcja amoniaku i siarkowodoru • modułów biofiltra, w którym zachodzi biochemiczny rozkład substancji przez mikroorganizmy. Biomasę biofiltra stanowi lekko kompostowana kora sosnowa ze zrębkami drzewnymi. Cały system sterowany jest za pomocą automatyki powiązanej z warunkami technologicznymi procesu, oraz stacją meteo. W maju 2016 roku wykonane zostały badania skuteczności BF 3 w zakresie redukcji siarkowodoru, merkaptanów oraz amoniaku.

0,2 Amoniak 0,068 0,051

0,6 Merkaptany 0,0016 0,0008 dopuszczalne [mg/m3] Wlot do BF[mg/m3] Wylot z BF [mg/m3]

0,4 Siarkowodór 0,009 0,005

0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7

Rysunek 44 Wyniki pomiarów jakości powietrza złowonnego oczyszczanego na Biofiltrze nr 3 Analiza chromatograficzna wykazała, że stężenia związków złowonnych są wielokrotnie niższe od wymaganych. W zakresie wskaźników innych niż podstawowe, stopień redukcji związków wynosił 30% - 50%, przy czym największą redukcję odnotowano dla dwumetyloaminy tj. 57%.

0,0114 Formaldehyd 0,0081 Wlot do BF [mg/m3] Wylot z BF[mg/m3] 0,0016 Kwas izomasłowy 0,0011 0,016 Trójmetyloamina 0,011 0,014 Dwumetyloamina 0,006 0,084 ∑ CxHy 0,06 0,0006 CO 0,0003 0,0012 SO2 0,0008

0 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05 0,06 0,07 0,08 0,09

Rysunek 45 Wyniki pomiarów jakości powietrza złowonnego oczyszczanego na Biofiltrze nr 3- wskaźniki inne niż podstawowe

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 73 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok W celu pełnej kontroli Biofiltra nr 3 i możliwości jego optymalizacji w II połowie 2016 roku zakupiono anemometr, do pomiaru prędkości (m3/h) i ilości przepływającego powietrza w rurociągach. Na podstawie badan (październik 2016r.) stwierdzono, że przepływ powietrza z instalacji podpryzmowej jest zbyt mały. Przyczyną tego była niewystarczająca wydajność wentylatorów podpryzmowych, dlatego pod koniec 2016 roku jeden z pięciu wentylatorów (W1) został wymieniony na urządzenie o większej wydajności. W tym czasie wykonano także dodatkowe nawiercenia na całej długości kolektora. Wcześniej odstępy między otworami wynosiły ok 1000-1200 mm (średnica otworów 8-10 mm), po dokonaniu nawierceń odstęp pomiędzy otworami wynoszą 100 mm, a średnica otworów 10 mm. 4000

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0 W1 W2 W3 W4 W5 Ssanie Październik Ssanie Listopad Tłoczenie Październik Tłoczenie Listopad

Rysunek 46 Pomiar wydatku wentylatorów podpryzmowych w październiku i listopadzie 2016 roku. Po ponownym wykonaniu badań (listopad 2016r.) stwierdzono znaczący wzrost ilości przepływającego powietrza oraz poprawę parametrów na ssaniu i tłoczeniu powietrza kierowanego do biologicznego oczyszczania na BF3, dlatego zdecydowano, że pozostałe cztery wentylatory (W2-W4) zostaną także wymienione. Dodatkowo wprowadzono procedury operacyjne polegające na odwadnianiu instalacji podpryzmowej co najmniej raz na 12 godzin. W 2016 roku z dwóch zainstalowanych systemów dezodoryzacyjnych (dezodoryzacja sucha i mokra), na terenie kompostowni pracowała tylko dezodoryzacja sucha wyposażona w 4 wentylatory z rozpylaczami specjalnych preparatów adsorpcyjnych na bazie glikolu, których zużycie w roku sprawozdawczym wyniosło 400 litrów. W celu poprawy skuteczności instalacji dezodoryzacyjnej od połowy 2013 roku funkcjonuje stacja meteo, która określa m.in. kierunki wiatrów, ciśnienie atmosferyczne oraz wilgotność powietrza. Wszelkie informacje pogodowe i techniczne wraz z możliwością podglądu z kamery on line są dostępne na specjalnie stworzonej stronie internetowej [http://kompostownia.wodociagi.slupsk.pl]. W drugiej połowie 2016 roku zrealizowano kolejne zadanie będące kontynuacją działań związanych z ograniczeniem emisji oddziaływania odorowego oczyszczalni ścieków na sąsiadujące otoczenie tj. została wykonana hermetyzacja zewnętrznych pierścieni osadników wstępnych, a odciągane z nich powietrze złowonne skierowano do istniejącej instalacji biofiltracji BF 1.

Rysunek 47 Zdjęcie przykryć laminatowych na osadnikach wstępnych

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 74 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok Produkcja biogazu

W porównaniu do 2015roku, w roku sprawozdawczym odnotowano wzrost produkcji biogazu o 47%. Jedynie w miesiącu styczniu zarejestrowano spadek w produkcji biogazu. W pozostałych miesiącach produkcja biogazu wykazywała tendencje wzrostowe - od III kwartału o ponad 60%, natomiast największy wzrost odnotowano w listopadzie i grudniu, 3 3 odpowiednio 119% i 94%. Łącznie w procesie kofermentacji uzyskano 1 635 759 m biogazu tj. 0,7 m / kg zred. smo.. ,a średnia

zawartość metanu w biogazie wyniosła ok. 62%.

Przekrycia laminatowe 200000 2011 2012 2013 2014 2015 pierścienia2016 zewnętrznego Płyta kompostowni 180000

160000

140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Rysunek 48 Miesięczna produkcja biogazu w latach 2011-2016

64 63,1 63 63 62,5 62,6 62,2 62 61,5 61,4 61,4

61 60,5 60,7 60,2 60 58,9 59

58

57

56 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień

Rysunek 49 Zawartość metanu w biogazie w 2016 roku W wyniku działań inwestycyjnych dot. rozbudowy węzła fermentacji, przeprowadzonych w 2015 roku nastąpiło zwiększenie stopnia przefermentowania osadów z 30 % w 2015 roku do 42% w 2016 roku, co spowodowało wzrost produkcji biogazu i możliwość wykorzystania potencjału energetycznego w instalacji kogeneracji. Roczna redukcja suchej masy organicznej wyniosła 2 250 Mg s.m. tj. 56%, a redukcja suchej masy 2 446 Mg tj. 48%.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 75 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok Gospodarka energetyczna

5 000 000 wyprodukowana z biogazu wyprodukowana z GZ 50 kupiona

250

387 1

4 000 000 299

044

124

467

344

258

208

963

1

703 1

3 000 000 818

1 1

2 000 000

914

388

622

462

222

173

079

821

3 3

1 000 000 409

467

409

2

2

2

571 1 0 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Rysunek 50 Produkcja i zakup energii elektrycznej w latach 2011-2016 Za 2016 rok bilans energetyczny oczyszczalni, w porównaniu do roku 2015, jest bardziej korzystny. Większa produkcja biogazu ( wzrost o 47%) spowodowała, że ilość wyprodukowanej zielonej energii elektrycznej w CHP wzrosła prawie o 100%, co w 60 % pokryło całkowite zapotrzebowanie obiektu na energię. Uwzględniając produkcję energii elektrycznej zarówno z biogazu jak i z GZ50, w 2016 ilość wyprodukowanej energii elektrycznej w CHP wzrosła o ok. 50%. Łączna produkcja energii elektrycznej z biogazu i GZ50 w CHP w 75% pokryła całkowite zapotrzebowanie obiektu na energię. Średni wskaźnik energochłonności procesu oczyszczania w 2016 roku wyniósł 0,77 kWh/m3, a zapotrzebowanie na moc odbiorników elektrycznych wyniosło 584 kW.tj o 100 kW więcej, niż w 2015. Związane jest to z nowymi odbiornikami energii elektrycznej na terenie oczyszczalni po modernizacji oraz z dwoma przepompowniami Ring-POS i Borchardta zlokalizowanymi poza obiektem. Na 2017 rok na terenie oczyszczalni zaplanowany jest bardziej szczegółowy system rozliczania energii elektrycznej z podziałem na poszczególne obiekty części ściekowej i osadowej (montaż podliczników), a także wykluczający w ogólnym bilansie zużycia energii przez oczyszczalnię zapotrzebowanie w/w przepompowni. Ponadto projektowana instalacja przewidziana do przesyłu energii elektrycznej w kierunku odbiorcy zewnętrznego oraz Bazy Spółki umożliwi lepsze wykorzystanie energii elektrycznej produkowanej ze źródeł odnawialnych w CHP, a tym samym ograniczy sprzedaż energii do sieci, która w roku sprawozdawczym wzrosła o ponad 800% tj. z 9 676 kWh w 2015 r. do 94 462 w 2016r.W roku sprawozdawczym odnotowano spadek o 28% kosztów serwisowych jednostek kogeneracyjnych z 13 gr/kWh w 2015r. do ok. 10 gr/kWh w 2016r. Ilość przepracowanych motogodzin przez agregaty kogeneracyjne wyniosła 17 153 mg/rok tj. o ok. 35 % więcej, niż rok wcześniej.

2015r 2016r

33 32 33 33 32 35 31 31 30 30 30 31 30 25 21 20 15 10 5 0 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień

Rysunek 51 Sprawność elektryczna CHP z biogazu w latach 2015-2016 Największy wzrost (ok. 150%) w ilości przepracowanych motogodzin (2948 i 7365 odpowiednio dla 2015r. i 2016r.) dotyczy agregatu nr 3. Porównując natomiast pracę pozostałych dwóch jednostek CHP dla Agregatu 1 nastąpił spadek o 14% w ilości przepracowanych godzin ( 4644mg/rok), a dla agregatu nr 2 wzrost o ok. 18% w ilości przepracowanych godzin (5144 mg/rok). Dobrą kondycję agregatów kogeneracyjnych potwierdza także sprawność elektryczna zespołu CHP, której średnia roczna wyniosła 30%, tj. o ponad 26% więcej, niż w 2015 roku.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 76 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok Bilans energii - działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej

Do wykonania bilansu energii wykorzystano urządzenia zainstalowane w oczyszczalni ścieków. Pomiary zużycia energii do napowietrzania wykonano na podstawie odczytów stanu liczników energii elektrycznej dmuchaw obsługujących reaktory biologiczne. Odczyty te były wykonywane raz na godzinę. Zużycie energii przez pozostałe urządzenia technologiczne zostało oszacowane na podstawie czasu pracy urządzeń (dane zarejestrowane przez system monitoringu oczyszczalni w odstępach co 1 h) i ich mocy elektrycznej. Dla urządzeń o mocy kilku kW przyjęto nominalną moc elektryczną. W przypadku pomp wyposażonych w falowniki przyjęto moc średnią równą 80% mocy nominalnej. Średnie dobowe zużycie energii elektrycznej do napędu urządzeń w całym układzie technologicznym oczyszczalni wynosiło w rozważanym okresie ok. 13 tys. kWh. Zostało ono oszacowane na podstawie czasu pracy urządzeń i ich średniej mocy elektrycznej, poza dmuchawami reaktora osadu czynnego, dla których wielkość zużycia pochodziła z liczników energii elektrycznej. Tabela 46 Zapotrzebowanie na energię elektryczną urządzeń technologicznych oczyszczalni

Poz. Wyszczególnienie Moc elektryczna Średnie Udział zużycie Minimum Maksimum Średnia dobowe

kW kW kW kWh %

1 Pompy 59 187 123 2958 22,3

2 Dmuchawy 131 367 248 5941 44,8

w tym:

2.1 Komora osadu czynnego 113 352 212 5098 38,5

2.2 Piaskownik napowietrzany 0 46 15 362 2,7

2.3 SBR (odcieki) 0 55 20 481 3,6

3 Wirówki 0 54 33 790 6,0

4 Biofiltracja kompostowni 34 47 46 1096 8,3

5 Inne 79 128 103 2473 18,7

Razem 392 715 552 13258 100,0

Napowietrzanie stanowiło istotny składnik całkowitego zapotrzebowania na energię w układzie technologicznym z udziałem na poziomie 45% w czasie prowadzenia badań. W ciągu doby udział dmuchaw zmieniał się w granicach 32-58%. Największym odbiornikiem energii były dmuchawy rektora osadu czynnego pochłaniające ok. 39% całkowitego zapotrzebowania oczyszczalni (23-55% w ciągu doby). Drugim istotnym odbiornikiem były pompy z udziałem 22%. Jednostkowy wskaźnik zapotrzebowania na energię elektryczną części technologicznej oczyszczalni wynosił 0,78 kWh na m3 ścieków, 0,68 kWh na kg usuniętego ChZT oraz 9,8 kWh na kg usuniętego w oczyszczalni azotu całkowitego. Wynik osiągnięty w rozważanym okresie przekroczył średnie roczne zapotrzebowanie jednostkowe oczyszczalni wynoszące 0,42- 3 0,55 kWh/m ścieków w latach 2012-2015. Średnie dobowe zużycie energii w tych latach wynosiło 11-12 tys. kWh. W roku 2016, w miesiącach poprzedzających badania zapotrzebowanie oczyszczalni wynosiło już ok. 14-16 tys. kWh na dobę. Wzrost zapotrzebowania na energię do napędu urządzeń związany jest z rozbudową oczyszczalni i pojawieniem się nowych odbiorników.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 77 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Koszty oczyszczalni zagospodarowanie usługi obce odpadów 0% 2% 4 000 000 Materiały Opłaty środowiskowe 3% 1%

3 500 000 Remonty 8% Koszty wydzialowe Amortyzacja 6% 3 000 000 21% Energia 2%

2 500 000 Odczynniki 7% Koszty ogólnozakładowe 2 000 000 Kompostowanie 24% 14% Wynagrodzenia 1 500 000 12%

1 000 000

500 000

0 Koszty Wynagrodzenia + zagospodarowanie Amortyzacja Kompostowanie Odczynniki chemiczne Energia elektryczna GZ-50 Koszty wydzialowe Remonty Opłaty środowiskowe Inne usługi obce Materiały Pozostałe ogólnozakładowe pochodne odpadów 2011 3 628 155 3 364 185 1 455 072 1 154 225 1 019 983 719 752 691 993 831 390 182 676 35 785 230 888 171 699 43 235 2012 3 639 673 3 688 338 1 581 473 1 740 546 1 158 182 465 629 758 658 668 903 183 241 278 488 241 427 217 347 47 546 2013 2 859 761 3 738 450 1 578 172 2 615 731 1 055 755 539 840 112 798 778 099 712 090 237 481 200 675 294 075 169 566 62 886 2014 2 792 483 3 937 523 1 738 041 2 210 123 960 160 488 579 491 320 775 183 797 227 208 814 132 664 319 357 264 525 48 592 2015 2 765 052 3 529 888 1 691 887 1 525 676 791963 398701 588525 795086 1089390 195539 1126181 44680 308342 37410 2016 3 017 169 3 426 504 1 686 121 2 051 357 958896 309240 402 465 783465 1143882 191611 277967 26610 352423 34197

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 78 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

W 2016 roku łączne koszty oczyszczalni wraz z kompostownią wyniosły 16 376 804 zł i w odniesieniu do 2015roku utrzymały się na podobnym poziomie. Największy spadek kosztów ( ponad 75%) w roku sprawozdawczym odnotowano w zakresie zagospodarowania odpadów. Wynika to z faktu przekazania do odzysku firmom zewnętrznym ok. 1240 Mg odwodnionych osadów, tj. o 80% mniej, niż w 2015r, gdyż w roku sprawozdawczym kompostownia osadów i odpadów zielonych pracowała w sposób ciągły i stabilny, co umożliwiło odzysk osadów w procesie R3 na poziomie zgodnym z wydajnością kompostowni. W związku z całoroczną pracą kompostowni koszty eksploatacyjne wzrosły o ponad 34%. Dynamika zmian w tej pozycji wynika przede z większej ilości zagospodarowanego materiału strukturalnego w postaci słomy (wzrost o 56%), co spowodowało wzrost kosztów zakupu w/w surowca o ok 74%. Drugi czynnik powodujący wzrost kosztów kompostowania związany jest z kosztami transportu, które wzrosły o ponad 25%. Ilość przepracowanych motogodzin przez urządzenia pracujące na kompostowni w 2016 roku wyniosły 4 958 mg tj. o 41% więcej, niż w roku ubiegłym. Wpłynęło to bezpośrednio na zużycie paliwa ( wzrost o ok. 50%) z 39 301 litrów w 2015roku do 58 774 litrów w 2016roku. Drugi największy spadek kosztów ~ok 22%~ w 2016 roku odnotowano w zakresie kosztów energetycznych. Ilość zakupionej energii elektrycznej spadła o ponad 18%. Ponadto w ubiegłym roku, ze względu na dobrą i stabilną pracę jednostek CHP, nie było konieczności w 2016 roku zwiększania mocy zamówionej, tj. utrzymano wartość na poziomie 400 kW. Od listopada 2013 roku na oczyszczalni ścieków eksploatowana jest także sieć gazową, która zasila słupską oczyszczalnię w gaz ziemny GZ 50. Dlatego w strukturze kosztów od trzech lat wykazywana jest także osobna pozycję dot. zakupu gazu ziemnego GZ-50. W sytuacji niskiej produkcji biogazu, gaz ziemny stanowi alternatywne źródło paliwa dla agregatów prądotwórczych. W roku sprawozdawczym zakupiono ponad 233 tys. m3 tego paliwa tj.28% mniej niż w roku ubiegłym. W roku sprawozdawczym odnotowano także spadek ogólnych kosztów dotyczących remontów urządzeń o ok. 5% Największy udział ~ ok. 17%~ w kosztach remontowych stanowią naprawy agregatów kogeneracyjnych. W porównaniu do roku ubiegłego w zakresie kosztów remontów jednostek kogeneracyjnych nastąpił spadek o ok. 20%, gdyż nastąpiła wyraźna poprawa w pracy agregatów, o czym świadczą dobre wskaźniki poprawy efektywności energetycznej opisane w rozdziale gospodarki energetycznej. Największy wzrost ( ponad 5-krotny) w kosztach remontowych odnotowano na obiektach gospodarki osadowej - związane jest to przede wszystkim z kosztami remontów pomp osadowych. W 2016 roku nastąpił wzrost kosztów związanych z zakupem odczynników chemicznych o ok.21%. Dotyczy to głównie zakupu zewnętrznego źródła węgla na potrzeby prowadzenia procesu technologicznego w reaktorze biologicznym dla odcieków, koszty dot. zakupów polielektrolitów utrzymały się na podobnym poziomie jak w 2015r. Pozostałe wskaźniki mieszczą się w normatywnych i przewidywalnych wielkościach zmian dynamiki kosztów.

Realizacja programów badawczo-rozwojowych

W 2016 roku w skali technicznej przeprowadzono badania w ramach projektu naukowo-badawczego pt. „Integrated technology for improved energy balance and reduced greenhouse gas emissions at municipal wastewater treatment plants (BARITECH)" w oparciu o umowę nr BARITECH/WILIS/02/2014 z dnia 10.10.2014 r zawartą pomiędzy Wodociągami Słupsk Sp. z o.o. oraz Politechniką Gdańską, Wydziałem Inżynierii Lądowej i Środowiska. Celem badań było określenie wpływu procesu koagulacji/strącania zanieczyszczeń w osadniku wstępnym na warunki pracy oczyszczalni z uwzględnieniem: • efektywności usuwania zanieczyszczeń w bioreaktorach, • gospodarki osadowej, • bilansu energetycznego, • emisji wybranych gazów cieplarnianych z komór osadu czynnego.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 79 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Działalność Centrum Edukacji Ekologicznej

Centrum Edukacji Ekologicznej przy oczyszczalni ścieków odnotowuje stały poziom zainteresowania prowadzonymi zajęciami oraz działaniami proekologicznymi. Działalność CEE pozwala przede wszystkim na: • prowadzenie komunikacji i konsultacji społecznej, informowanie społeczeństwa o realizowanych przez Spółkę i samorządy działań proekologicznych; • kształtowanie postaw konsumenckich, poprzez m.in.:zrozumienie czynników ekologicznych, fizycznych, społecznych i kulturowych wpływających na środowisko; • uzupełnienie edukacji szkolnej poprzez bezpośrednie i aktywne uczestnictwo dzieci i młodzieży i możliwość zapoznania się z działającymi instalacjami pełnej skali; • podniesienie świadomości ekologicznej wśród społeczeństwa lokalnego, • promocję rozwiązań technologicznych w gospodarce wodno-ściekowej, odpadowej i odnawialnych źródłach energii; • współpracę z innymi ośrodkami edukacji ekologicznej w Polsce w celu pozyskiwania informacji o nowych inicjatywach i możliwościach

2500 2296 2224 2250 1974 2000 1817 1705 1670 1660 1750 1591 1424 1500 1352 1250 1128

1000

750

500

250

0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Rysunek 52 Ilość osób odwiedzających CEE w latach 2006-2016 W roku sprawozdawczym ilość osób odwiedzających CEE była mniejsza o ok. 1000 osób (50%), gdyż w IV kwartale 2015 roku prowadzona była promocja projektu „Gospodarka osadowa w oczyszczalni wraz z modernizacją sieci kanalizacyjnej w aglomeracji Słupsk” i CEE odwiedzane było przez zorganizowane grupy dzieci i młodzieży zarówno ze Słupska jak i okolic. W 2016 roku przeprowadzono szereg działań, w tym: • kontynuacja organizowanych cyklicznie konkursów ekologicznych: o 23 marca – XIII edycja „Teraz Woda” dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych o 19 maja – X edycja „Woda – Dar Natury” dla uczniów klas IV-VI szkół podstawowych o 20 października – XII edycja „Podaj Wodzie Pomocną dłoń” dla uczniów szkół gimnazjalnych W trzech konkursach wzięło udział 91 uczniów ( w 2015 r. - 135), z czego 39 to uczniowie klas IV-VI szkół podstawowych, 28 – uczniowie szkół gimnazjalnych i 24 – uczniowie szkół ponadgimnazjalnych. W ramach nagrody głównej dzieci i młodzież otrzymały atrakcyjne nagrody rzeczowe, które były dużym bodźcem do wzięcia udziału w konkursach; jednak w roku sprawozdawczym zgłosiło się mniej młodzieży niż w roku

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 80 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok ubiegłym. Po konsultacjach z kadrą pedagogiczną można przypuszczać, że wpływ na to może mieć wysoki poziom organizowanych przez CEE konkursów, w których trzeba wykazać się dużą wiedzą związaną z ochroną środowiska. • prowadzenie wykładów dotyczących ochrony środowiska ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień związanych z gospodarką wodno-ściekową i odpadową dla grup zróżnicowanych wiekowo: uczniów wszystkich typów szkół, studentów wyższych uczelni, a także studentów Uniwersytetu Trzeciego Wieku; • kontynuacja spotkań z dziećmi 5- i 6-letnimi, podczas których prowadzone były zajęcia edukacyjne w formie zabawy – kolorowanie, przeprowadzanie prostych doświadczeń z wodą, układanie puzzli, oglądanie filmów ekologicznych, co pozwoliło na uświadomienie dzieciom znaczenia wody w życiu, konieczności ochrony jej zasobów i utrwalenie sposobów jej oszczędzania. Zajęcia te cieszą się dużą aprobatą (w roku 2010 – 127, w 2011- 451, w 2012 – 610, w 2013 – 380, 2014 – 563, 2015 – 516 ). W 2016 w roku CEE odwiedziło 635 dzieci, tj. o ok 23 % więcej j niż w 2015 roku. • przeprowadzenie szeregu zajęć laboratoryjnych z młodzieżą gimnazjalną umożliwiających im badanie wód powierzchniowych, a także praktyczne zapoznanie się z pracą w laboratorium. Dodatkowo stałym punktem działalności CEE stało się także umożliwienie odbycia praktyk zawodowych uczniom Technikum Ochrony Środowiska i uczniom Technikum Budowlanego z kierunku- technik inżynierii środowiska i melioracji, oraz studentom wyższych uczelni. W ramach współpracy z Parkiem Krajobrazowym „Dolina Słupi” w maju w CEE odbyły się konkursy ekologiczne nt. „Poznajemy Parki Krajobrazowe Polski”, w których wzięli udział uczniowie z gimnazjów położonych na terenie PK „Dolina Słupi” i jego otuliny. Uczestnicząca młodzież miała również okazję zwiedzić oczyszczalnię ścieków i zapoznać się z jej funkcjonowaniem, a także procesami kompostowania osadów ściekowych.

W ramach branżowych konsultacji we wrześniu CEE i OS Słupsk odwiedzili przedstawiciele Miejskiego Przedsiębiorstwa Infrastruktury z Kościerzyny oraz Aqanet z Poznania, a także goście z Chin z Uniwersytetu Tongji w Szanghaju.

W 2016 roku CEE brało również udział w licznych imprezach plenerowych, gdyż jednym z celów działalności Spółki jest poszerzanie wiedzy i świadomości ekologicznej oraz uwrażliwienie społeczeństwa na problemy szeroko rozumianej ochrony środowiska: • maj - piknik ekologicznym w Krępie Słupskiej, • czerwiec- w piknik rodzinnym na Placu Zwycięstwa w Słupsku z okazji obchodów Dnia Dziecka, • lipiec- wspólnie z PK „Dolina Słupi” udział w Jarmarku Gryfitów w Słupsku – promocja picia słupskiej wody prosto z kranu, • sierpień - Noc w Ratuszu - konkurs ekologiczny z nagrodami, „Eko - krzyżówka”, kącik plastyczny, Jarmark Gryfitów -promocja zakończenia projektu „Gospodarka osadowa w oczyszczalni wraz z modernizacją sieci kanalizacyjnej w aglomeracji Słupsk”, - zwiedzanie obiektów oczyszczalni ścieków i zapoznanie się z metodami ich oczyszczania, • październik - uczestnictwo w imprezie zorganizowanej z okazji Światowego Dnia Zwierząt, czyli IV Słupski Bieg Charytatywnym na Rzecz Zwierząt. Ponadto, jak co roku, w CEE odbywały się również szkolenia wewnętrzne dla pracowników Spółki, podwyższające ich kwalifikacje.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 81 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Oczyszczalnia Ścieków w Kczewie

W wyniku przeprowadzonej kontroli stanu technicznego sieci kanalizacyjnej oraz zbiornika bezodpływowego w miejscowości Kczewo w latach 2012-2013, podjęto decyzję o przeprowadzeniu inwestycji, polegającej na wymianie instalacji kanalizacyjnych, oraz budowie lokalnej biologicznej oczyszczalni ścieków dla miejscowości Kczewo. Lokalna oczyszczalnia ścieków eksploatowana jest od 2014 roku i ma charakter pilotażowy, sprawdzający przydatność takich obiektów w rozwiązywaniu problemów gospodarki ściekowej lokalnej

społeczności. Zgodnie z projektem obciążenie oczyszczalni ładunkiem BZT5 wyrażone równoważną liczbą mieszkańców RLM wynosi 160. W 2016 całkowity przepływ ścieków przez oczyszczalnię w Kczewie, wyniósł 4 101 m3 tj. ok. 11 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rów melioracyjny oddalony od obiektu o około 100 m. Zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym, stężenia zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych odprowadzanych do odbiornika nie mogą przekraczać wartości:

• BZT5 – 25 mgO2/L

• ChZT – 125 mgO2/L • Zawiesina ogólna –35 mg/L 140 125 118 120 dopuszczczalne I kwartał II kwartał 120 112 108 III kwartał IV kwartał 100

80

60

40 35 33 27 25 25 22 20 21 15 20 10

0 CHZT Zawiesina BZT

Rysunek 53 Jakość oczyszczonych ścieków odpływających z oczyszczalni w 2016 z podziałem na kwartały w odniesieniu do wartości dopuszczalnej pozwoleniem wodno-prawnym [mg/dm3]

Przeprowadzone w 2015 r. prace usprawniające działanie oczyszczalni, tj. zwiększenie potencjału części biologicznej poprzez budowę kolejnego bioreaktora oraz modernizacja osadnika wtórnego, pozwoliły na osiągnięcie w 2016r dobrych kwartalnych analiz ścieków oczyszczonych. Ilość osadu wytworzonego w oczyszczalni ścieków wyniosła ok 77 Mg, który w całości został zagospodarowany na oczyszczalnię ścieków w Słupsku. Ponadto w roku sprawozdawczym wykonano wizualizację obiektu. Obecnie praca oczyszczalni widoczna jest w systemie SCADA. Pozwala to na bieżące monitorowanie pracy urządzeń oczyszczalni oraz rejestrację ilości dopływających do oczyszczalni ścieków. W 2017r w Gminie Kobylnica rozpoczynają się prace związane z budową kolejnych, lokalnych oczyszczalni ścieków. Docelowo do użytku zostanie oddanych dziewięć obiektów, których zadaniem będzie poprawa gospodarki ściekowej w gminie. Pilotażowy charakter oczyszczalni ścieków w Kczewie pozwolił na zdobycie wiedzy i doświadczenia zarówno w projektowaniu, jak i eksploatacji takich obiektów.

OS Kczewo- po modernizacji Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 82 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

2.6 Pion serwisowy

Efektywne zarządzanie majątkiem Spółki oraz utrzymanie wysokiej niezawodności i bezpieczeństwa świadczonych usług wymaga dobrze zorganizowanego zaplecza technicznego i laboratoryjnego. Specjalistyczne usługi zewnętrzne, tzw. outsourcing, w wielu przypadkach nie dają pożądanego efektu jakości usługi w stosunku do jej kosztu oraz oczekiwanej szybkości reakcji na pojawiające się sytuacje awaryjne, szczególnie w tak specyficznej i wrażliwej społecznie branży wodociągowo-kanalizacyjnej. Dlatego na potrzeby wspomagania działalności eksploatacyjnej oraz prawidłowego utrzymania całego zaplecza operacyjnego funkcjonują specjalistyczne działy serwisowe: utrzymanie ruchu i zaplecza technicznego, dział transportu oraz laboratorium badania wody i ścieków.

Laboratorium badania wody i ścieków

Spółka dysponuje dwoma specjalistycznymi pracowniami laboratoryjnymi:  pracownią badania wody zlokalizowaną na obiektach działu Produkcji wody przy ul. Westerplatte 54B – prowadzącą badania w zakresie jakości wody zgodnie z wymogami art. 5 Ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13.11.2015r. (Dz. U. z2015r. poz. 1989) w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi;  pracownią badania ścieków zlokalizowaną na obiektach oczyszczalni ścieków w Słupsku przy ul. Sportowej 73 – prowadzącą badania jakości ścieków, osadów i kompostu, w celu kontroli wskaźników określonych w Pozwoleniu wodno-prawnym wydanym przez Marszałka Województwa Pomorskiego 31 grudnia 2013 decyzją Nr DROŚ-SW.7322.16.2013/JS, Zezwoleniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr 77/04 z 2 kwietnia 2004 r. na wprowadzanie do obrotu nawozu organicznego w postaci kompostu BIOTOP oraz rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego.

Laboratorium zapewnia wysoką jakość badań potwierdzoną posiadaniem systemu jakości zgodnego z normą PN- EN ISO/IEC 17025 + Ap 1:2007 i uzyskaniem certyfikatu akredytacji nr 1079 wydanym przez Polskie Centrum Akredytacji oraz wysokimi kwalifikacjami swojego personelu sprawdzanymi poprzez udział w badaniach porównawczych. Laboratorium posiadając certyfikat umożliwia niezależne i wiarygodne prowadzenie badań laboratoryjnych, zarówno w zakresie tzw. nadzoru własnego, zgodnie z obowiązującymi przepisami Prawa ochrony środowiska, jak również w zakresie usług zleconych. Laboratorium kontynuowało w 2016 roku walidację oznaczania metali w wodzie i ściekach (kadmu, ołowiu, chromu, cynku, miedzi, niklu, wanadu i srebra). W wyniku pomiarów próbek ślepych obliczono odchylenie standardowe na podstawie którego wyliczono granice wykrywalności i oznaczalności dla poszczególnych metali. Próbki ślepe wykonuje się na początku i na końcu każdej serii pomiarowej. Założono karty Shewharta dla próbek kontrolnych wykonywanych dla każdej serii pomiarowej (próbkę kontrolną wykonuje się na początku i na końcu serii pomiarowej). Dla metod wykonywanych techniką absorpcji atomowej w płomieniu sprawdza się czułość metody dla stężenia charakterystycznego natomiast dla metod wykonywanych techniką absorpcji atomowej z atomizacją w piecu grafitowym sprawdza się czułość poprzez wyznaczanie masy charakterystycznej. Pracownia badania wody w sierpniu 2016 roku sporządziła krzywą kalibracyjną dla oznaczania barwy zgodnie z normą PN-EN ISO 7887:2012. Dla metody spektrofotometrycznej zaplanowano badania biegłości na luty 2017 roku oraz kontrolę jakości badań zgodnie z „Programem sterowania jakością badań fizycznych i chemicznych”. Na początek roku 2017 zaplanowano również walidację metody spektrofotometrycznej oznaczania barwy.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 83 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Walidacja oznaczeń organoleptycznych jest możliwa dopiero po uczestnictwie laboratorium w szkoleniu dotyczącym wykonywania tych badań. Niestety żaden z organizatorów szkoleń nie organizował w 2016 roku tego typu szkoleń. W 2016 roku rozpoczęto pracę nad wprowadzeniem metodyki oznaczania arsenu, w kwietniu zakupiono wzorzec arsenu i sporządzono krzywą kalibracyjną oraz zaplanowano badania biegłości na 2017 rok. Po uzyskaniu pozytywnych wyników badań biegłości w zakresie oznaczania arsenu laboratorium przystąpi do walidacji oznaczenia. W maju 2016 roku auditorzy Polskiego Centrum Akredytacji [PCA] przeprowadzili ocenę kompetencji laboratorium do wykonywania badań z dotychczasowego zakresu akredytacji w Pracowni badania ścieków. W trakcie oceny obserwowane były takie badania jak: badanie stężenia rtęci w ściekach wg procedury PB-PBŚ-10, badanie stężenia fosforu ogólnego w ściekach wg procedury PB-PBŚ-02 i badanie stężenia chlorków w ściekach wg procedury PB-PBŚ-09. W wyniku oceny auditorzy stwierdzili, że laboratorium utrzymuje system zarządzania zgodny z normą PN-EN ISO/IEC 17025 + Ap 1:2007, spełnia wymagania dokumentów akredytacyjnych oraz posiada kompetencje techniczne w zakresie posiadanej akredytacji (raport z oceny A-645-2016 z dnia 05.07.2016r.). Laboratorium uczestniczyło w 2016r. w badaniach biegłości w zakresie badań pH kompoście i pobierania próbek ścieków. Pracownia badania ścieków brała udział w badaniach w zakresie oznaczania pH w kompoście, organizowanych przez Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. w Kielcach, posiadające nowoczesne Laboratorium Badań Środowiskowych (nr akredytacji AB 1010). W badaniu biegłości poprzez porównania międzylaboratoryjne udział wzięło pięć akredytowanych laboratoriów badawczych. Laboratorium w badaniach tych uzyskało pozytywne wyniki, które stanowią dowód prawidłowego wykonywania badań i potwierdzają kompetencje personelu. Ponadto w maju 2016r. osoby pobierające próbki ścieków wzięły udział w badaniach biegłości w zakresie pobierania próbek ścieków i uzyskały zadawalające wyniki. W ramach usług dodatkowych przyjęto do realizacji zlecenia na łączną kwotę ok. 76 tys. zł netto. Tabela 47 Ilość oznaczeń wykonanych w Laboratorium badania wody i ścieków w 2016 r. (na zlecenie)

OZNACZENIA ZLECONE ZLECONE ZLECONE ZLECONE ZLECONE w 2012 r. w 2013 r. w 2014 r. w 2015 r. w 2016 r. Fizyczno-chemiczne 1370 472 805 893 1003

Mikrobiologiczne 903 739 935 960 1211 Razem 2273 1211 1740 1853 2214

3500

3000 Fizyko-chemiczne Mikrobiologiczne Razem 2500

2000

1500

1000

500

0 2012 2013 2014 2015 2016

Rysunek 54 Ilość oznaczeń wykonanych przez Laboratorium badania wody i ścieków w latach 2012 - 2016 (na zlecenie)

Najwięcej badań na zlecenie wykonała Pracownia badania wody, gdzie wartość wystawionych obciążeń dla klientów zewnętrznych jest o wiele większa niż wartość poniesionych wydatków przez tą pracownię.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 84 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Laboratorium zleciło badania rozszerzone wody, ścieków, osadów i kompostu na zewnątrz innym laboratoriom akredytowanym na kwotę ok. 12 tys. zł. netto. Podwykonawcami były takie laboratoria jak SGS EKO-PROJEKT Sp. z o.o. i ALS Poland Sp. z o.o. oraz Laboratorium AQUANET w Poznaniu.

W 2016 roku wykonano łącznie 18842 oznaczeń. Wyposażenie obu pracowni umożliwia wykonywanie ponad 80 oznaczeń, z czego dla 38 najważniejszych oznaczeń laboratorium posiada akredytację.

Tabela 48 Ilość oznaczeń wykonanych w Laboratorium badania wody i ścieków w 2016 r. (nadzór)

OZNACZENIA woda ścieki osady kompost razem razem razem razem razem 2016 2015 2014 2013 2012 Fizyczne 1596 1497 3967 54 7114 6684 6742 7260 7096 Chemiczne 3208 4611 1276 175 9270 7841 7963 8927 9053 Mikrobiologiczne 2458 2458 3333 3460 3066 3115 Razem 7262 6108 5243 229 18842 17858 18165 19253 20156

Fizyczne Chemiczne Mikrobiologiczne Razem

21000 20156 19253 18842 18165 17858 18000

15000

12000

9000

6000

3000

0 2012 2013 2014 2015 2016

Rysunek 55 ILOŚĆ oznaczeń wykonanych przez Laboratorium badania wody i ścieków w latach 2012-2016 (nadzór)

Pracownia badania wody wykonała w 2016r. 1596 oznaczeń fizycznych, 3208 oznaczeń chemicznych i 2458 oznaczeń mikrobiologicznych. Liczby te dotyczą badań próbek wody pochodzącej z sieci wodociągowej, wody ze stacji uzdatniania wody, ujęć wody, piezometrów oraz wody z cystern dowożących wodę oraz badań wykonanych po awariach na sieci wodociągowej (próbki pochodziły z miasta Słupska i gminy Kobylnicy).

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 85 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Liczba oznaczeń wykonanych przez pracownię w Kompost 2016r. jest nieznacznie mniejsza niż w 2015r, 229 spowodowane jest to zmniejszeniem liczby próbek wody w harmonogramie pobierania Osady 5243 wody z sieci wodociągowej miasta Słupsk w Woda zakresie badań fizyko-chemicznych. 7262 Pracownia badania ścieków wykonała w 2016r. 5518 oznaczeń fizycznych i 6062 oznaczeń Ścieki chemicznych. Liczby te dotyczą badań próbek 6108 ścieków, osadów, odcieków i kompostu, wykonanych na potrzeby Oczyszczalni ścieków. Liczba oznaczeń wykonanych przez pracownię w 2016r. jest większa niż liczba oznaczeń w 2015r., spowodowane jest to zwiększeniem liczby próbek kontrolnych z zakładów przemysłowych i próbek pobranych z reaktora RBO. Rysunek 56 Liczba oznaczeń w 2016 roku wg materiału badawczego Laboratorium ponadto wykonuje dodatkowe badania w celu zapewnienia jakości wyników badań i pobierania próbek, zgodnie z programami sterowania jakością badań i pobierania próbek. Programy te obejmują badanie próbek ślepych, próbek kontrolnych rozstępu (próbki powtórzone), próbek do kontroli odzysków, stosowanie materiałów odniesienia (np. wzorce pH, konduktometryczne). Tabela 49 Ilość przykładowych badań wykonanych przez Laboratorium w ramach sterowania jakością badań w 2016 roku

BADANIA PRACOWNIA BADANIA WODY PRACOWNIA BADANIA ŚCIEKÓW Próbki ślepe 642 928 Wzorce 986 2340 Planowane i realizowane działania pozwalają na zapewnienie jakości wyników wykonywanych badań w ocenianym obszarze działalności technicznej. Laboratorium ocenia i monitoruje wyniki działań uzyskiwane w realizowanych przedsięwzięciach z zastosowaniem kryteriów określonych w systemie zarządzania, przy wykorzystaniu technik statystycznych.

Przeprowadzone w 2016r. audity potwierdziły prawidłowe funkcjonowanie laboratorium i przestrzeganie procedur przy realizacji badań laboratoryjnych.

W 2016r. laboratorium rozpoczęło procedurę wprowadzenia metody spektrometrii atomowej oznaczania arsenu w wodzie i ściekach oraz metody spektrofotometrycznej oznaczania barwy w wodzie do spożycia. Na podstawie przeprowadzonej oceny w maju 2016 roku przez PCA auditorzy stwierdzili, że laboratorium posiada kompetencje do wykonywania badań zgodnie z zakresem akredytacji. W 2017r. laboratorium będzie zajmowało się rozszerzeniem zakresu badań o oznaczanie arsenu w wodzie i ściekach oraz kadmu, ołowiu, miedzi, niklu, wapnia i magnezu w wodzie. Ponadto zmiany metodyki wymagają oznaczenia organoleptyczne w wodzie do spożycia. W celu walidowania oznaczeń konieczne jest dokończenie prac związanych z przygotowaniem pomieszczenia do ich oznaczeń. Zgodnie z programem nadzoru kolejna ocena laboratorium przez auditorów PCA zostanie przeprowadzona w maju 2017r. Laboratorium musi zgłosić uaktualnienie normy do oznaczania mętności w wodzie (w 2016 roku wyszła nowelizacja normy PN-EN ISO 7027) i azotu Kjeldahla w ściekach (w związku z przejściem z procedury na normę PN-EN 25663:2001). Ponadto laboratorium zgłosi do akredytacji metodę spektrofotometryczną oznaczania barwy w wodzie zgodnie z normą PN-EN ISO 7887:2012.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 86 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Utrzymanie ruchu i zaplecza technicznego

Jest podstawowym działem serwisowym w zakresie utrzymania odpowiedniego standardu technicznego i użytkowego obiektów Spółki oraz nadzoru elektrycznego, mechanicznego i informatycznego nad maszynami, urządzeniami, aparaturą kontrolno-pomiarową i automatyką [AKPiA] i sieciami teletechnicznymi. W 2016 roku sekcja utrzymania ruchu elektrycznego wykonała na obiektach Spółki pomiary elektryczne i przeglądy urządzeń elektroenergetycznych w łącznym wymiarze ok. 9 682 r-g. Sekcja nadzoruje realizację ok. 163 umów energetycznych dotyczących zakupu i dystrybucji energii elektrycznej z sieci i do sieci energetyki zawodowej. W 2014 roku Spółka przystąpiła do Słupskiej Grupy Zakupowej której (ze względu na wielkość zapotrzebowania na energię elektryczną) stanowiła podstawowy filar. W wyniku rozstrzygnięcia postępowania podpisano umowę na sprzedaż energii elektrycznej z PGE Obrót, która obowiązywała do końca 2016 roku.. Tabela 50 Zakup energii z sieci zawodowej w latach 2012-2016 r.

Jednostka 2012 2013 2014 2015 2016

Zakup energii [MWh/rok] 5699,487 5827,460 5653,648 6088,425 5378,92

Całkowite roczne koszty [zł/rok] 2583144,16 2438129,7 2301890,7 2720803,7 2637937,8 zakupu energii 5 4 4 7

Wskaźnik ceny jednostkowej* [zł/MWh] 453,2 418,4 407,15 446,88 490,42

* uwzględnia wszystkie koszty taryfowe

Zużycie energii przez wszystkie odbiorniki energii elektrycznej wyniosło w 2016 roku ok. 9 204 228 kWh, z czego 5 378 923 kWh pokryto zakupem z sieci energetyki zawodowej, a 3 079 475 kWh wyprodukowano z biogazu, oraz 745 833 kWh z GZ-50 w systemie kogeneracji.

Ok. 31,36% energii elektrycznej całkowitego zapotrzebowania Spółki wytwarzana jest w kogeneracji

W 2016 roku sekcja utrzymania ruchu elektrycznego usunęła 357 awarii, w tym 151 w ramach funkcjonowania pogotowia energetycznego. Sekcja utrzymania ruchu mechanicznego prowadziła przeglądy konserwacje oraz naprawy maszyn i urządzeń działu produkcji wody oraz licznych przepompowni. W 2016r. usunięto ok. 147 awarii. Sekcja utrzymania zaplecza technicznego utrzymuje ład i porządek na terenie obiektów należących do Spółki. Zadaniem sekcji jest utrzymanie terenów zielonych o powierzchni ponad 30 ha, prowadzenie książek obiektów budowlanych dla ok. 115 obiektów, nadzór nad ochroną obiektów, odśnieżanie, sprzątanie oraz drobne prace konserwatorskie. Nadzór, bieżące zarządzanie i utrzymanie instalacji, urządzeń i maszyn infrastruktury technicznej Spółki w zakresie systemów automatyki przemysłowej, telekomunikacyjnej, alarmowej, kontroli dostępu i sygnalizacji p.poż. należy do sekcji automatyki. Spółka wyposażona jest w kilkaset urządzeń AKPiA, nadzorowanych i zarządzanych przez sterowniki przemysłowe i systemy SCADA. W 2016 roku układy sterownikowe w połączeniu z systemami SCADA zostały zastosowane w kilku nowych obiektach. Układy te wykorzystano m.in. w systemach monitorujących rozbiór wody w głównych punktach magistral wodociągowych. Zastosowanie tychże systemów zmniejszyło możliwość nielegalnych poborów wody, lepsze bilansowanie i jednocześnie pozwoliło na szybkie wykrywanie awarii. W roku 2016 sekcja automatyki kontynuowała aktywny udział w pracach związanych z rozbudową oczyszczalni ścieków oraz budową ringu kanalizacyjnego. Współpracując z kadrą oczyszczalni w zakresie proponowanych rozwiązań AKPIA oraz pełniąc bezpośredni nadzór nad pracami wykonawczymi związanymi z elementami automatyki osiągnięto wymagany poziom automatyzacji procesu technologicznego. Ukończono system

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 87 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok wizualizacji (SCADA) nowo wybudowanych przepompowni ringu kanalizacyjnego, przepompowni miejskiej „Kaszubska” oraz oczyszczalni ścieków w miejscowości Kczewo. W roku 2016, wraz w sekcją informatyki kontynuowano prace nad wirtualizacją systemów SCADA. Realizowana wirtualizacja docelowo pozwoli uniezależnić się od architektury sprzętowej i zapewni szybsze usunięcie ewentualnych awarii. Ze względu na konieczność zapewnienia dużej niezawodności działania systemów produkcji i dystrybucji wody oraz odbioru i oczyszczania ścieków część urządzeń i maszyn wyposażona jest w niezależne od energetyki zawodowej systemy podtrzymania zasilania. Spółka dysponuje 9 generatorami zasilającymi w systemie pracy wyspowej urządzenia i maszyny m.in. oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wraz z pompownią II stopnia i głównej przepompowni ścieków. W 2016 roku Spółka zakupiła dwa mobilne agregaty prądotwórcze, dzięki czemu poziom ciągłości świadczenia usług w przypadku brak zasilania obiektów w energii elektryczną znacznie się podniósł. Prawidłowa konfiguracja i konserwacja systemu jest gwarancją jakości i bezpieczeństwa funkcjonowania kluczowych obiektów, takich jak stacja uzdatniania wody i oczyszczalnia ścieków.

Spółka jest jednym z najbardziej zautomatyzowanych i opomiarowanych przedsiębiorstw w rejonie. W Spółce funkcjonuje rozbudowana infrastruktura informatyczna, nad którą nadzór sprawuje sekcja informatyki. W 2016 roku nadal kontynuowano wirtualizację zasobów komputerowych Spółki. Zwirtualizowano elektroniczny system obsługi klienta (e-BOK) oraz system klasy ERP obsługujący finansowo-pracowniczy obszar przedsiębiorstwa. W kolejnych latach planowane jest migrowanie kolejnych serwerów fizycznych obsługujących systemy SCADA do maszyn wirtualnych, co umożliwi zredukowanie kosztów ich utrzymania (mniejsze zużycie energii) i zwiększy dostępność oraz bezpieczeństwo eksploatacji. Zakończono wdrożenie nowego mobilnego systemu informacji przestrzennej GIS, umożliwiającego zdalny dostęp do kartograficznych zasobów cyfrowych Spółki bezpośrednio z miejsca awarii czy też prowadzonej inwestycji budowlanej za pomocą urządzeń mobilnych takich jak smartfon lub tablet. W ramach wsparcia użytkowników tz. „helpdesk” sekcja informatyki obsłużyła ponad 1100 zgłoszeń. Udało się również szybko i skutecznie odeprzeć jeden zmasowany atak hackerski na serwery internetowe Spółki realizowany za pomocą metody „SQL injection”.

Wdrażane w Spółce inteligentne i mobilne rozwiązania IT oraz AKPiA wpisują się w ideę „Smart City” . Sekcja systemów ciepłowniczych wykonuje nadzór nad prawidłową gospodarką energią cieplną produkowaną i zużywaną na potrzeby obiektów przedsiębiorstwa. Spółka wykorzystuje energię wytworzoną z odnawialnych źródeł energii do ogrzewania obiektów. Oczyszczalnia ścieków zasilana jest w ciepło powstające w wyniku spalania biogazu w systemach kogeneracyjnych. Jako paliwo dywersyfikujące biogaz w generatorach spalany jest gaz ziemny GZ-50. Baza Spółki ogrzewana jest z pompy ciepła „woda-woda”, natomiast obiekty stacji uzdatniania wody ogrzewane są ciepłem produkowanym w kotłowni gazowej spalającej gaz ziemny. Nadwyżka energii cieplnej produkowanej na oczyszczalni ścieków w latach ubiegłych kształtowała się na poziomie około 1MWh na rok. Planowane zwiększenie produkcji energii elektrycznej z gazu ziemnego, wywoła efekt uboczny w postaci nadwyżki energii cieplnej nawet do około 2,5 MWh na rok. Obecnie pierwszoplanowym zagadnieniem przy produkcji energii na oczyszczalni ścieków jest odbiór nadwyżki energii cieplnej. Spółka nadal prowadzi intensywne poszukiwania możliwości zbytu obecnie wytwarzanej nadwyżki ciepła jak również możliwej nadwyżki ciepła, która powstanie w momencie pełnego wdrożenia do procesów oczyszczania rozbudowanego węzła fermentacyjnego części osadowej oczyszczalni ścieków. Ważnym możliwym punktem odbioru wyprodukowanej nadwyżki ciepła jest budowany w Słupsku Aquapark. Sekcja ciepłownicza działu UR wraz ze specjalistami innych działów prowadziła analizy możliwości zaangażowania Spółki w realizację tego projektu. Bilans produkowanej obecnie energii cieplnej na OS pozwala na zabezpieczenie potrzeb AQUAPARKU w znacznej części, a przy rozbudowie systemów odzysku ciepła ze ścieków oczyszczonych

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 88 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok na oczyszczalni ścieków pozwolić może na zabezpieczenie potrzeb AQUAPARKU na energie cieplną w bardzo wysokim procencie. Istotnym zagadnieniem nad rozwiązaniem którego pracują obecnie zespoły spółki jest przesył ciepła z OS do odbiorców na terenie miasta oraz dostosowanie parametrów medium grzewczego do potrzeb odbiorcy. Dostawa gazu ziemnego dla potrzeb kogeneracji zrealizowana jako dywersyfikacja zasilania w paliwa agregatów kogeneracyjnych objęta była monitoringiem i analiza pod kątem optymalizacji potrzeb i możliwości. W trakcie eksploatacji przeprowadzono ofertowanie dostaw gazu zakończone aneksowanie umowy oraz wprowadzeniem nowego cennika za paliwo gazowe. Systemy zachęt ekonomicznych w postaci świadectw pochodzenia energii kierunkowały działania Spółki na poszukiwanie możliwości rozwoju procesów energetycznych promowanych obecnie przez państwo Polskie. Po uzyskaniu w dniu 23.12.2014r do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nowej Koncesji nr WEE/3196/12228/W/DSW/2014/Akr. na wytwarzanie energii elektrycznej w kogeneracji prowadzono monitoring produkcji energii cieplnej i elektrycznej w celu wystąpienia z wnioskiem o przyznanie świadectw pochodzenia energii z OZE (zielone certyfikaty) w tym również świadectw pochodzenia energii z wysokosprawnej kogeneracji (żółte certyfikaty). Długotrwała obserwacja pozwoliła na określenie słabych punktów procesu kogeneracyjnego wytwarzania energii, zaplanowanie działań korekcyjnych po których realizacji możliwe będzie uzyskanie świadectw pochodzenia energii z wysokosprawnej kogeneracji. Sekcja ciepłownicza wraz z sekcją utrzymania ruchu elektrycznego i sekcją automatyki wspierała dział inwestycji w zakresie weryfikacji dokumentacji opracowanej przez wyłonionego wykonawcę dla inwestycji „Budowa instalacji fotowoltaicznej o mocy 250 kW oraz pompy ciepła woda-woda” dla stacji uzdatniania wody. Dla potrzeb Głównego Urzędu Statystycznego prowadzono sprawozdawczość w zakresie nośników energii i jej produkcji, prowadzono ewidencję nośników energii oraz naliczano opłaty za emisję zanieczyszczeń do powietrza. W zakresie dotyczącym realizowanych zadań prowadzono na potrzeby działu księgowości klasyfikację i ewidencję środków trwałych.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 89 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Transport

Dział Transportu świadczy usługi transportowe i sprzętowe dla innych działów Spółki oraz klientów zewnętrznych, powierza pojazdy działom Spółki sprawuje nadzór nad prawidłowym wykorzystaniem powierzonych pojazdów, zapewnia serwis, zaopatrzenie w paliwa i materiały eksploatacyjne. Praca pojazdów jest monitorowana za pomocą systemu monitorującego, który zapewnia kontrolę pracy pojazdów w czasie rzeczywistym, archiwizuje dane historyczne oraz zapewnia tworzenie raportów i zestawień. Tabela 51 Parametry transportowe na przestrzeni lat 2010 – 2016.

WSKAŹNIK 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Liczba przejechanych kilometrów 326 280 385 697 358 532 403 478 391 275 384 023 383 007 [km/rok]

Zużycie łączne paliwa [l/rok] 136 635 140 110 137 135 163 396 155 956 140 473 162 437

Średni koszt jednostkowy oleju 3,141 3,981 4,4023 4,2354 3,93229 3,38889 3,14 napędowego [zł/l]

Łączny przebieg pojazdów samochodowych do 3,5 tony w roku 2016 wyniósł 327 472 km; średni miesięczny przebieg pojazdów wyniósł 955 km. Średni wiek pojazdów samochodowych do 3,5 tony DMC wynosił 9 lat. Zmniejszenie oddziaływania pojazdów na środowisko naturalne jest jednym z priorytetów Spółki.

Tabela 52 Ilość pojazdów do 3,5 tony w działach Spółki Rysunek 57 Normy spalin pojazdów samochodowych o DMC Dział Liczba pojazdów do 3,5 tony DMC do 3,5 tony PE 11 Euro 5M ;

UR 5 2 Euro 6; 3 Euro 2; 3 PT 2

OS 2 Euro 3; 8 Euro 5; 7 TS 2

DA 1 Euro 4; 5 DOK 1

LAB 1

PI 1

PW 2

DOK DA PT 4% 3% Euro 5; Euro 1; 5% 2 2 LA 5% PE PW 37% 5% Euro 4; Euro 2; 1 1 PI 7% Euro 3; 1 OS 8% Rysunek 58 Oddziaływanie na środowisko TS UR pojazdów ponad 3,5 tony DMC 10% 16%

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 90 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Pojazdy ciężarowe i specjalne znajdują się w dyspozycji działu transportu i udostępniane wraz z kierowcą operatorem poszczególnym działom. Flota pojazdów ciężarowych ponad 3,5 DMC na koniec 2016 roku składa się z: • samochodu ciężarowego Scania - dźwignik tłokowy z 2000 r. • samochodu ciężarowego DAF - wywrotka 3 W z 2014 r. • 3 samochodów specjalnych - typu SW: o Renault z 2002 r. o 2 Stary 1142 z 1995 i 1997 r • 2 samochodów specjalnych do czyszczenia kanałów ściekowych z recyklingiem: o Mercedes Actros z 2008 r. o Mercedes Axor z 2012 r.

Średni wiek pojazdów ciężarowych i specjalnych o DMC ponad 3,5 tony wynosił 12 lat. Łączny przebieg pojazdów samochodowych o DMC ponad 3,5 tony wyniósł 55 535 km. Rejestrujące urządzenia, które stanowią integralną część zabudowy tych pojazdów wykazały pracę w ilości 3 756,2 mtg. Kompostownia wyposażona jest w następujące pojazdy i urządzenia, które są dozorowane przez dział transportu i obsługiwane przez pracowników tego działu: • Stalowa Wola Ł34BC Ładowarka kołowa z 2000 r. • TIM DRUM RIDDLE Sito do kompostu z 2001 r. • JENZ AZ35 Rozdrabniarka do gałęzi z 2001 r. • Weideman 4004T Ładowarka kołowa z 2005 r. (została wycofana w czerwcu i sprzedana w październiku 2016). • BACKUHUS 17-50 z 2012 r. • JCB 541 T70 AG+ ładowarka kołowa z 2014 r.

Pojazdy i urządzenia pracujące na potrzeby kompostowni wykonały pracę liczoną w motogodzinach lub w godzinach w ilości odpowiadającej 4 958 mtg. Pozostałe pojazdy wolnobieżne i ciągniki rolnicze: • JCB 3CX AEC koparko – ładowarka z 2012 r. • CAT 432 D koparko – ładowarka z 2005 r. • John Deere ciągnik rolniczy z 2012 r. • El-Pol K1 ciągnik rolniczy z 1999 r.

Koparko-ładowarki wykorzystywane są głownie do usuwania awarii wodociągowych i kanalizacyjnych oraz innych prac zleconych przez poszczególne działy Spółki. Ciągnik rolniczy John Deere jest w dyspozycji działu UR, ciągnik El-Pol wykorzystywany jest na oczyszczalni ścieków. Łącznie maszyny te wykonały 2 042 mtg pracy. W roku 2016 ubezpieczenia komunikacyjne obsługiwane były przez Towarzystwo Ubezpieczeń S.A. Uniqa oddział w Słupsku. Zostały zawarte 45 polisy OC oraz 5 polis AC. Ogólny koszt ubezpieczeń komunikacyjnych 27 148 zł (27 490 zł w 2015).  Ubezpieczenie OC – 22 082 zł  Ubezpieczenie AC – 5 066 zł

W ciągu roku 2016 odnotowano 1 szkodę komunikacyjną powstałą z winy pracownika. Towarzystwo Ubezpieczeniowe UNIQA wypłaciło odszkodowanie z polisy OC Spółki. Pojazd uszkodzony podczas kolizji został naprawiony we własnym zakresie. Większość zużytych paliw pochodzi z zakładowej stacji paliw, część paliw jest zakupywana na stacjach paliw w czasie podróży służbowych. Zakupy etyliny i gazu LPG realizowane są w stacji paliw OKTAN na ul. Portowej w Słupsku. Stan paliwa w zakładowej stacji paliw na początku roku 2016 wynosił 7 485 litrów w trakcie roku zakupiono do zakładowej stacji paliw 150 000 litrów oleju napędowego stan na koniec roku wynosił 3 339,25 litrów. Średnia cena netto za litr oleju napędowego wyniosła 3,14 zł.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 91 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Struktura zakupu paliw: • Zakupy ON do zakładowej stacji paliw 150 000 litrów • Zakupy ON na innych stacjach paliw 2 066 litrów • Zakupy etyliny 6 159 litrów • Zakupy autogazu LPG 66 litrów

Ogólnie w roku 2016 zużyto 162 437,76 litrów paliw pędnych.

16 142 14 741 14 805 14 499 14 738 14 085 13 523 12 623 11 883 12 171 12 516 10 711

Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień

Rysunek 59 Ogólne zużycie paliw w poszczególnych miesiącach 2016 r.

3,49 zł 3,34 zł 3,27 zł 3,30 zł 3,10 zł 3,17 zł 3,19 zł 3,14 zł 2,89 zł 2,87 zł 2,99 zł 2,99 zł 2,97 zł

0,00 zł Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień

Rysunek 60 Średnie ceny netto oleju napędowego zakupionego do zakładowej stacji paliw w 2016 r.

Pozostałe wolnobieżne Pozostałe 8845,55 9122,79 5% 6%

Kompostownia Poj, do 3,5t DMC 58774,01 33593,54 36% 21%

Poj, ponad 3,5t DMC 52101,87 32%

Rysunek 61 Struktura zużycia paliw [litry;%] przez poszczególne grupy pojazdów w 2016 r.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 92 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

3. Sprzedaż usług

20 000

/rok 3

18 000 tys. m tys.

16 000

14 000

CELEM DŁUGOTERMINOWYM SPÓŁKI JEST UTRZYMANIE SPRZEDAŻY NA POZIOMIE 10 mln m3/rok 12 000

10 000 usługi wod-kan poza Miastem Supsk

8 000 trendy sprzedaży usług wod-kan. dla Miasta Słupska ca. 6,7 mln m3/rok

6 000

4 000

2 000

0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 woda 8 912 8 346 7 993 7 688 7 011 6 579 6 221 6 031 5 707 5 598 5 347 5 163 5 052 4 863 4 748 4 587 4 485 4 445 4 779 4 703 4 625 4 647 4 412 ścieki 9 526 8 891 8 666 8 390 7 537 6 899 6 615 6 454 6 132 6 084 5 893 5 623 5 480 5 393 5 212 5 120 5 355 5 410 5 453 5 266 5239 5 257 5 310 M. Słupsk 18 438 17 237 16 659 16 078 14 548 13 478 12 836 12 485 11 839 11 682 11 240 10 786 10 532 10 256 9 960 9 707 9 247 9 157 8 947 8 535 8 362 8 221 8 227 Rysunek 62 Trendy konsumpcyjne w usługach wodociągowo-kanalizacyjnych na tle celu strategicznego

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 93 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Przychody ze sprzedaży usług zbiorowego dostarczania wody i odprowadzania ścieków

W roku 2016 przychody ze sprzedaży usług dostarczania wody i odprowadzania ścieków wyniosły 41 717,15 tys. zł. W stosunku do roku 2015 wzrosły o około 1,75 %. Przychody z tytułu świadczenia usług wodociągowych zmniejszyły się o 3,06 % w stosunku do roku ubiegłego i wyniosły 12 582,9 tys. zł. Przychody w tytułu świadczenia usług kanalizacyjnych wzrosły o 4,0 % i wyniosły 29 134,2 tys. zł.

45000 Woda Ścieki 40000

35000

30000 3

25000

27436,9

29134,24

28016,57

26851,6 25875,4

20000 w tys. m wtys.

15000

10000

5000

13033,3

12929,8 12921,9

12980,18 12582,91 0 2012 2013 2014 2015 2016 Rysunek 63 Przychody ze sprzedaży usług dostarczania wody i odprowadzania ścieków w latach 2012-2016 Tabela 53 Przychody ze sprzedaży usług wodociągowych i kanalizacyjnych wg gmin w tys. zł

Gmina/ hurt Rok 2015 Rok 2016

Miasto Słupsk 30 838,74 31 227,53

Gmina Kobylnica 5 088,02 5 646,82

Gmina Słupsk 4 479,99 4 708,47

Hurt woda 590,01 134,33

RAZEM 40 996,75 41 717,15

Gmina Kobylnica 14%

Gmina Słupsk 11%

Miasto Słupsk 75%

Rysunek 64 Udział gmin w przychodach ze sprzedaży usług wodociągowych i kanalizacyjnych w roku 2016 Udział Gminy Kobylnica i Gminy Słupsk wynosi 25 % w przychodach przedsiębiorstwa z tytułu usług wodociągowych i kanalizacyjnych.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 94 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Usługi zbiorowego dostarczania wody na terenie operacyjnym Spółki

W roku 2016 na obszarze miasta Słupska sprzedano o 15,1 tys. m3 więcej niż w roku 2015, a na obszarze gminy Kobylnica sprzedaż wzrosła o 28,1 tys. m3. Jednak o 278,6 tys. m3 zmniejszyła się sprzedaż wody hurtowej do systemu wodociągowego w gminie Słupsk (miejscowości: Głobino, Włynkówko, Siemianice i Płaszewko). Ogółem w roku 2016 sprzedano o 235,4 tys. m3 usług wodociągowych mniej niż w roku ubiegłym. Przychody zmniejszyły się o 397,3 tys. zł. Tabela 54 Sprzedaż usług dostarczania wody w latach 2012 – 2016 Rok Ilość Wartość Zmiana ilości Zmiana wartości wody sprzedanej wody sprzedanej sprzedaży sprzedaży tys. m3 tys. zł % % 2012 4 778,7 13 033,3 7,5 14,9 2013 4 702,9 12 929,8 -1,6 -0,8 2014 4 624,9 12 921,9 -1,7 -0,06 2015 4 647,0 12 980,2 0,4 0,45 2016 4 411,6 12 582,9 -5,06 -3,06

5000

4000

3000

tys.m3 2000

1000

0 2012 2013 2014 2015 2016 Miasto Słupsk 4303,2 4081,4 3985,8 3870,3 3885,4 Hurt gm. Słupsk 85,6 229,1 238,9 360,7 82,1 Gm. Kobylnica 389,9 392,3 400,2 416 444,1

Rysunek 65 Sprzedaż usług dostarczania wody wg gmin w latach 2012-2016

Usługi zbiorowego zaopatrzenia w mieście Słupsku

20 000 ścieki woda 18 000

16 000

14 000 912

8

346

993

8 688

12 000 7

7

011 7

10 000 579

221

6

031

6

707

6

598

347

5

5

163 052

8 000 5

863

5

748

5

587

4

4

485

409

4

303

081

4

4

986

870 885 4

6 000 4

3

3 3

526

891

666 390

4 000 9

8

537

8

8

899

615

454

7

132

084

893

6

623

480

6

393

6

212

120

6

6

762

749

5

644

5

454

376

350

343

5

5 5

2 000 5

4

4

4

4

4

4 4

0

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Rysunek 66 Trendy sprzedaży usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzenia ścieków w mieście Słupsku w latach 1994-2016 [tys. m3/rok]

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 95 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

35000 woda ścieki 30000

25000

20000 19550

19752

19748

19469

20497

19951

19500 18929

15000 17250

10000

5000

11699

11264 11265

11169

10887

10730

10401

9284 8391 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Rysunek 67 Trendy przychodów z usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków w mieście Słupsku w latach 2008-2016

zł9,00 7,85 zł 7,85 zł 7,93 zł 7,46 zł 7,70 zł 7,70 zł zł8,00 7,06 zł 7,20 zł zł7,00 zł6,00

zł5,00

4,91 zł 4,91

5,13 zł 5,13

5,05 zł 5,05

4,85 zł 4,85 zł 4,85

4,69 zł 4,69 4,43 zł 4,43 zł4,00 zł 4,43

zł3,00 propozycja

zł2,00

2,94 zł 2,94 2,85 zł 2,85

zł1,00 zł 2,85

2,80 zł 2,80 zł 2,80

2,78 zł 2,78 zł 2,78 2,64 zł 2,64 zł0,00 Taryfa Taryfa Taryfa Taryfa Taryfa Taryfa Taryfa Taryfa 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015 2015/2016 2016/2017 2017/2018

WODA ŚCIEKI RAZEM

Rysunek 68 Zmiana wysokości cen za wodę i ścieki dla gospodarstw domowych w mieście Słupsku na przestrzenia 7 lat wraz z propozycja na 2017/2018 Tabela 55 Średnie ceny wody i ścieków dla gospodarstw domowych w Polsce brutto – bez opłaty abonamentowej – wg stanu na 2015/2016 – www.ceny-wody.pl Kryterium woda ścieki Razem Maksimum miasta wojewódzkie, według podziału z lat 1975-1998 (49 4,58 5,54 10,12 14,14 województw) miasta ponad 300.000 mieszkańców (10 miast) 4,59 6,15 10,74 14,12 miasta ponad 200.000 mieszkańców (18 miast) 4,31 5,83 10,14 14,12 miasta ponad 100.000 mieszkańców (40 miast) 4,50 6,31 10,81 17,18 miasta ponad 50.000 mieszkańców (90 miast) 4,31 6,47 10,78 18,00 wszystkie miasta zarejestrowane (727 miast) 4,01 6,73 10,74 44,22 wszyscy zarejestrowani (882) 4,11 7,20 11,31 68,70 gminy (155) 4,58 9,39 13,97 51,58 Słupsk 2015/2016 2,94 4,91 7,85 Słupsk 2016/2017 2,80 5,05 7,85

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 96 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Usługi zbiorowego zaopatrzenia w wodę mieście Słupsku

W Słupsku, w taryfach obowiązujących od dnia 1.07.2016r. obniżona została o 0,13 zł cena za 1 m3 wody dostarczanej do odbiorców we wszystkich grupach taryfowych. Opłata abonamentowa pozostała bez zmian. Tabela nr 3. Zestawienie cen wody i opłat obowiązujących na obszarze miasta Słupska w latach 2012-2016 Okres 1.07.2011 1.07.2012 1.07.2013 1.07.2014 1.07.2015 1.07.2016 obowiązywania – 0.06.2012 – 30.06.2013 - 30.06.2014 – 30.06.2015 - 30.06.2016. – 30.06.2017 Podstawa Uchwała nr Art. 24 ustawy Uchwała nr Uchwała nr Art. 24 ustawy Uchwała nr prawna X/91/11 RM z o zbiorowym XXXVI/508/13 LIV/710/14 o zbiorowym XXV/296/16 dnia 25 maja zaopatrzeniu RM z dnia RM z dnia zaopatrzeniu RM z dnia 2011 r w wodę ……. 29.05.2013r. 28.05.2014r. w wodę ….. 25.05.2016r Grupy taryfowe w zł/m3 Gospodarstwa 2,57 2,57 2,64 2,64 2,72 2,59 domowe Przemysł 2,61 2,61 2,66 2,66 2,77 2,64 Inni 2,58 2,57 2,65 2,65 2,72 2,59 p.poż. 2,57 2,57 2,64 2,64 Abonament – wodomierz główny w zł/m-c Gotowość 7,50 7,50 7,50 7,50 3,75 3,75 p.poż. < 10 l/s 12,50 12,50 12,50 12,50 12,50 12,50 p.poż. > 10 l/s 22,50 22,50 22,50 22,50 22,50 22,50 Abonament wodomierz dodatkowy w zł/m-c Wodomierz 7,50 7,50 7,50 7,50 7,50 7,50 za następny 1,50 1,50 1,50 1,50 1,50 1,50 Sezonowy 3,75 3,75 3,75 3,75 3,75 3,75 Od kilku lat zmniejsza się ilość wody w grupie odbiorców zaliczonych do grupy gospodarstw domowych. W roku 2016 ilość usług sprzedanych dla tej grupy zmniejszyła się o 15,7 tys. m3. Wzrosła natomiast o 37,3 tys. m3 sprzedaż usług wodociągowych w grupie: przemysł i produkcja spożywcza. Główny udział w tym ma nowe przedsiębiorstwo z branży rybnej. Ogółem w Słupsku w roku 2016 sprzedano o 15 tys. m3 więcej niż w roku 2015. Tabela 56 Sprzedaż usług dostarczania wody w latach 2012- 2016 wg taryf opłat

Ilość w tys. m3 Abonament ilość opłat w szt. Rok Gosp. domowe Przemysł Inni Ogółem gotowość wodomierz dodatkowy

2012 3 381,3 383,4 538,5 4 303,2 82 224

2013 3 263,7 322,4 495,3 4 081,4 82 227

2014 3 187,4 290,0 508,4 3 985,8 73115 11362

2015 3 068,6 295,5 506,2 3 870,3 74286 11534

2016 3 052,7 332,8 499,8 3 885,3 75659 11898

O 1 % zwiększył się udział grupy taryfowej : przemysł i produkcja spożywcza, a zmniejszył się udział grupy : gospodarstwa domowe.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 97 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Inni Pomimo zwiększenia ilości wody dostarczonej do odbiorcy odbiorców na obszarze miasta, w roku 2016 przychody 13% ze sprzedaży usług wodociągowych zmniejszyły się o 157,21 tys. zł tj. o około 1,4 %. Przyczyną tej zmiany jest obniżenie cen za 1 m3 wody dostarczonej. Gospodarstwa Przemysł domowe Tabela nr 5. Przychody ze sprzedaży usług dostarczania 8% 79% wody w latach 2012- 2016 wg taryf opłat

Rysunek 69 Rozkład ilościowy sprzedaży usług dostarczania wody wg grup taryfowych w Słupsku w roku 2016

Wartość przychodów w tys. zł Ogółem Rok Gosp. domowe Przemysł Inni Abonament inne w tys. zł

2012 8 689,83 1 000, 52 1 387,30 621,50 11 699,15

2013 8 495,71 847,93 1 291,22 629,78 11 264,60

2014 8 414,73 771,39 1 347,29 569,59 66,23 11 169,23

2015 8 216,50 802,24 1 357,87 444,36 66,41 10 887,38

2016 8 118,39 898,63 1 330,35 315,31 67,49 10 730,17

Inni odbiorcy wody na Abonament za Abonament za cele socjalno-bytowe i utrzymanie w rozliczanie cele p.poż gotowości wodomierzy 12% 3% dodatkowych 1% Przemysł i produkcja spożywcza 8%

Gospodarstwa domowe 76%

Rysunek 70 Przychody ze sprzedaży usług dostarczania wody wg opłat taryfowych w Słupsku w roku 2016 Cena wskaźnikowa przedstawia przychody ze sprzedaży usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę w przeliczeniu na 1 m3 wody. Cena uwzględnia przychody od poszczególnych grup taryfowych odbiorców oraz przychody z abonamentu. Niweluje różnice wynikające z różnych terminów wprowadzania taryf w życie. Cena wskaźnikowa wykorzystywana w celach porównawczych między przedsiębiorstwami wodociągowymi.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 98 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 57 Cena wskaźnikowa w zł za 1 m3 wody w latach 2012-2016

Średnia cena wskaźnikowa dla miejscowości Rok Cena wskaźnikowa w Słupsku w zł/m3 20-100 tys. w zł/m3 2012 2,72 3,62 2013 2,76 3,68 2014 2,80 3,68 2015 2,81 3,85 2016 2,76 W roku 2016 do wyliczeń średniego zużycia wody przez mieszkańca przyjęto liczbę mieszkańców na dzień 31.12.2016 r. wg ewidencji ludności prowadzonej w Urzędzie Miasta w Słupsku. Do roku 2015 dane o liczbie mieszkańców przyjmowano na podstawie danych urzędu statystycznego. W roku zużycie wody przez mieszkańca Słupska na dobę wyniosło 94 litry na dobę. Tabela 58 Zużycie wody na mieszkańca w Słupsku w latach 2011-2016 Sprzedaż wody na cele gosp. Zużycie wody w Rok Liczba mieszkańców domowych w tys. m3 /rok dm3/osobę /dobę 2011 3 466 96 655* 98 2012 3 381 95 882* 96,6 2013 3 264 94 849* 94 2014 3 187 93 936* 93 2015 3 069 93 206*/89 981** 90/93 2016 3 052,7 88 552** 94 * wg danych GUS; ** wg danych Urzędu Miasta

Wg stanu na koniec 2016 roku 8 nieruchomości, w których woda wykorzystywana jest do celów gospodarstw domowych nie jest przyłączona do miejskiej sieci wodociągowej. Są to posesje w rejonie ulic: Owocowa, Malinowa, Kaszubska i Szpilewskiego. Właściciele tych posesji korzystają z własnych ujęć wody.

Usługi zbiorowego zaopatrzenia w wodę w gminie Kobylnica

Tabela 59 Zestawienie cen wody i opłat obowiązujących na obszarze gminy Kobylnica w latach 2012-2016 Okres obowiązywania 1.01.2012 r. – 1.07.2013r. – 1.07.2014r. – 1.07.2015r.- 1.07.2016r.- Taryfa opłat 30.06.2013 r. 30.06.2014r. 30.06.2015r. 30.06.2016r. 30.06.2017r. Bez VAT Uchwała nr Uchwała nr Uchwała nr Uchwała nr Uchwała nr XVII/155/11 XXXVI/324/2013 XLVIII/454/2014 XII/63/2015 XXVII/227/2016 Gosp.domowe 2,57 2,77 2,77 3,26 3,26 Przemysł 2,61 2,79 2,79 3,33 3,33 Inne 2,57 2,77 2,77 3,26 3,26 Abonament 5,00 5,00 5,00 5,00 5,00 Od roku 2012 tj. od czasu rozpoczęcia działalności w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę na obszarze gminy Kobylnica co roku wzrasta ilość wody dostarczonej do odbiorców na terenie gminy. W roku 2016 dostarczono do odbiorców o 28,1 tys. m3 wody więcej tj. o około 6,7 %. Przychody ze sprzedaży usług wodociągowych wzrosły o 215,63 tys. zł tj. o około 14,3%.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 99 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 60 Sprzedaż usług dostarczania wody w latach 2012 – 2016 wg taryf opłat Ilość w tys. m3 Abonament ilość w szt. Rok Gosp. Wodomierze Wodomierze Przemysł Inni Ogółem domowe główne dodatkowe 2012 272,96 61,38 55,65 389,99 41 361 2013 275,73 56,45 60,15 392,33 46 972 2014 280,42 58,40 61,40 400,22 48 137 2015 294,11 60,27 61,61 415,99 35 522 14 387 2016 312,70 69,20 62,19 444,09 37 915 15 252 Tabela nr 10. Przychody ze sprzedaż usług dostarczania wody w latach 2012 – 2016 wg taryf opłat Wartość w tys. zł Abonament Rok Gosp. Przemysł Inni Wodomierze Wodomierze Ogółem Domowe główne dodatkowe 2012 701,52 159,75 143,01 193,63 1 197,91 2013 734,37 152,00 160,49 222,45 1 269,31 2014 776,74 162,93 170,07 240,68 1 350,42 2015 883,18 183,61 186,44 177,61 71,94 1 502,78 2016 1 019,41 230,43 202,74 189,57 76,26 1 718,41

Abonament Wodomierz 11% dodatkowy 5% Tabela 61 Cena wskaźnikowa w Gminie Kobylnica Inni Rok Gmina Polska dla obszarów 12% Kobylnica do 20 tys. Gosp.domow zł/m3 mieszkańców w zł/m3 Przemysł e 2012 3,07 3,58 13% 59% 2013 3,24 3,70 2014 3,37 3,47 2015 3,61 3,81 2016 3,87

Rysunek 71 Przychody ze sprzedaży usług dostarczania wody wg opłat taryfowych w gminie Kobylnica w roku 2016 W roku 2016 średnie zużycie wody na mieszkańca gminy Kobylnica na dobę wyniosło 75 litrów/dobę. Ten wskaźnik nie uwzględnia wody pobieranej z własnych ujęć odbiorców usług.

Tabela 62. Zużycie wody na mieszkańca w gminie Kobylnica w latach 2012- 2016 Sprzedaż wody na cele gosp. Zużycie wody w Rok Liczba mieszkańców domowych w tys. m3 /rok dm3/osobę /dobę 2012 272,96 10 643* 70 2013 275,73 10 965* 69 2014 280,42 11 076* 69 2015 294,11 11 302*/11 159** 71/72 2016 312,7 11 444** 75 *wg GUS; **wg danych urzędu gminy

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 100 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Usługi zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie operacyjnym Spółki

Przedsiębiorstwo prowadzi działalność w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków na obszarze miasta Słupska i gminy Kobylnica i gminy Słupsk. W roku 2016 rozpoczęto odbiór ścieków z będącego w budowie osiedla domów w miejscowości Krzywań w gminie Dębnica Kaszubska na zasadach sprzedaży hurtowej. Ilość ścieków dostarczonych z tej miejscowości wyniosła 120 m3, a przychód z tego tytułu 676,80 zł. W roku 2016 ilość ścieków odebranych od odbiorców na obszarze miasta Słupska zmniejszyła się o 7,3 tys. m3, ilość ścieków odprowadzonych od odbiorców z obszaru gminy Kobylnica wzrosła o 28,5 tys. m3, a z gminy Słupsk wzrosła o 31,1 tys. m3. Ogółem w roku 2016 ilość odebranych ścieków wzrosła o 53 tys. m3 tj. o około 1% w stosunku do roku 2015. Przychody z tego tytułu wyniosły 29 134,2 tys. zł i są większe o 1 117,6 tys. zł niż w roku 2015, tj. o około 4 %. Tabela 63 Sprzedaż usług odprowadzania ścieków latach 2012 – 2016 Ilość Wartość Zmiana ilości Zmiana przychodów z Rok ścieków przychodów odebranych ścieków tytułu odbioru ścieków tys. m3 tys. zł % % 2012 5 453 25 875,4 0,8 7,1 2013 5 266 26 712,3 -3,4 3,2 2014 5 239 27 437,0 -0,5 2,7 2015 5 257 28 016,6 0,3 2,1 2016 5 310 29 134,2 1,0 4,0

6000

5000

4000

3000 TYS. M3 TYS.

2000

1000

0 2012 2013 2014 2015 2016 Miasto Słupsk 4644 4453,6 4375,9 4350,2 4342,9 Gm. Kobylnica 271,6 283,1 293,9 300,9 329,4 Gm. Słupsk 537,4 528,7 568,7 606,2 637,3

Rysunek 72 Sprzedaż usług odprowadzania ścieków wg gmin w latach 2012 – 2016

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 101 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

35000

30000

25000

20000

TYS. ZŁ TYS. 15000

10000

5000

0 2012 2013 2014 2015 2016 Miasto Słupsk 19550,1 19752,1 19748,1 19951,35 20497,36 Gm. Kobylnica 3043,8 3365,9 3492,7 3585,24 3928,41 Gm. Słupsk 3265,9 3733,6 4196,1 4479,98 4708,46

Rysunek 73 Przychody ze sprzedaży usług odprowadzania ścieków wg gmin w latach 2012 -2016 Od dnia 1.07.2015r. opłata za korzystanie z usług odprowadzania ścieków na obszarze miasta Słupska jest dwuczłonowa i składa się z opłaty za każdy m3 odprowadzanych ścieków oraz miesięcznej opłaty abonamentowej z tytułu utrzymania w gotowości urządzeń kanalizacyjnych. Przychody z tytułu opłaty abonamentowej w roku 2016 wyniosły 275,67 tys. zł. W roku 2016 przychody z tytułu wprowadzania ścieków do kanalizacji sanitarnej o ponadnormatywnym ładunku wyniosły 199,63 tys. zł. Ilościowo ścieki odprowadzane z obszaru miasta Słupska stanowią 82% ogółu sprzedaży, zaś udział tych ścieków w przychodach wynosi tylko 70 %. Wynika to z niższych cen usług zbiorowego odprowadzania ścieków w Słupsku w stosunku do cen obowiązujących w gminach. W roku 2016 udział ilościowy ścieków odprowadzanych z obszaru miasta Słupska zmniejszył się o 1 %. Udział w przychodach, ścieki miasta Słupska wynosi 70 %, z gminy Kobylnica 14 %, a gminy Słupsk 16 %.

Gm. Kobylnica Gm. 6% Słupsk Gm. 12% Słupsk 16% Gm. Kobylnica 14%

Miasto Miasto Słupsk Słupsk 70% 82%

Rysunek 75 Rozkład ilościowy usług odprowadzania ścieków Rysunek 74 Udział gmin i miasta Słupska w przychodach ze w roku 2016 sprzedaży ścieków w roku 2016

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 102 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Usługi zbiorowego odprowadzania ścieków w Mieście Słupsku

Od dnia 1.07.2016r. na obszarze miasta Słupska o 0,13 zł wzrosła cena za 1 m3 ścieków odprowadzanych we wszystkich grupach taryfowych. Tabela 64 Zestawienie cen ścieków obowiązujących na terenie miasta Słupska w latach 2012-2016

Okres 1.07.2011 – 1.07.2012 1.07.2013 1.07.2014 1.07.2015 1.07.2016 obowiązywania 30.06.2012 – 0.06.2013 – 30.06.2014 –30.06.2015 - 30.06.2016 –30.06.2017

Uchwała nr Uchwała nr Uchwała nr Uchwała nr Podstawa prawna Art. 24 Art. 24 X/91/11 RM XXXVI/508/13 LIV/710/14 XXV/296/16

Grupy taryfowe w zł/m3

Gospodarstwa 4,10 4,34 4,49 4,49 4,55 4,68 domowe

Przemysł 4,10 4,34 4,49 4,49 4,55 4,68

Inni 4,10 4,34 4,49 4,49 4,55 4,68

Abonament w zł/m-c

Abonament 3,75 3,75

Podliczniki 7,50 7,50

W roku 2016 ilość ścieków odprowadzanych od odbiorców z grupy taryfowej - gospodarstwa domowe zmniejszyła się o 15,8 tys. m3. Natomiast w grupie taryfowej - przemysł wzrosła o 15,1 tys. m3. Ogółem w roku 2016 sprzedaż usług kanalizacyjnych na obszarze Słupska zmniejszyła się o 7,4 tys. m3.

Tabela 65 Sprzedaż usług odprowadzania ścieków w Słupsku wg taryf w latach 2012- 2016

Abonament za Abonament za Ilość w tys. m3 utrzymanie rozliczanie w gotowości liczników

urządzeń dodatkowych Rok kanalizacyjnych w szt. w szt.

Gospodarstwa Przemysł Inni Ogółem domowe odbiorcy

2012 3 366,5 777,3 500,2 4 644,0

2013 3 252,5 755,7 445,4 4 453,6

2014 3 180,9 748,2 446,8 4 375,9

2015 3 063,8 833,8 452,6 4 350,2 35 158

2016 3 048,0 847,9 446,9 4 342,8 73510 139

70% stanowią ścieki odprowadzane z gospodarstw domowych, 20 % to ścieki odbierane od odbiorców prowadzących działalność produkcyjną, a 10% to ścieki socjalno– bytowe odbierane od pozostałych odbiorców usług np. z obiektów użyteczności publicznej, szkół itp.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 103 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Inni odbiorcy 10%

Przemysł 20% Gospodarstwa domowe 70%

Wykres nr 12. Rozkład sprzedaż usług odprowadzania ścieków wg grup taryfowych w Słupsku w roku 2016 Przychody ze sprzedaży usług kanalizacyjnych w roku 2016 zwiększyły się o 545,33 tys. zł tj. około 2,7 %.

Tabela 66 Przychody ze sprzedaży usług odprowadzania ścieków wg taryf w latach 2012- 2016 Wartość w tys. zł Abonament- Gospodarstwa Inni Ładunek Abonament Rok Przemysł rozliczenia Ogółem domowe odbiorcy ponadnor. – gotowość urządzeń 2012 14 181,34 3 265,68 2 103,09 19 550,11 2013 14 346,24 3 325,46 1 963,41 116,99 19 752,10 2014 14 282,48 3 359,20 2 006,04 100,43 19 748,15 2015 13 842,56 3 765,96 2 044,28 166,70 131,85 19 951,35 2016 14 053,38 3 907,00 2 059,96 199,63 275,67 1,04 20 496,68

Abonament - Ładunek ponadnor. gotowość 1% 1% Inni odbiorcy 10%

Przemysł 19% Gospodarstwa domowe 69%

Wykres nr 13. Rozkład przychodów ze sprzedaży usług odprowadzania ścieków w Słupsku w roku 2016 Cena wskaźnikowa przedstawia przychody ze sprzedaży usług zbiorowego odprowadzania ścieków w przeliczeniu na 1 m3 ścieków. Cena uwzględnia przychody od poszczególnych grup taryfowych odbiorców oraz przychody z tytułu przekroczenia dopuszczalnego ładunku w ściekach przemysłowych. Niweluje różnice wynikające z różnych terminów wprowadzania taryf w życie.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 104 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 67 Cena wskaźnikowa odbioru ścieków w mieście Słupsku i w Polsce Rok Cena wskaźnikowa w Słupsku w Średnia cena wskaźnikowa dla zł/m3 miejscowości 20-100tys. w zł/m3

2012 4,24 5,40 2013 4,43 5,83 2014 4,51 5,85 2015 4,59 6,76 2016 4,72

Na koniec 2016 roku w Słupsku 55 nieruchomości, których właściciele należą do grupy gospodarstw domowych nie jest przyłączonych do systemu sieci kanalizacji sanitarnej. Są to niektóre nieruchomości w rejonie ulic: Spacerowa, Zamiejska, Sportowa, Poznańska, Legionów Polskich, B. Chrobrego, S. Banacha, Leszczyńskiego, Klonowa, Riedla , Nalepy, Zamiejskiej i innych. Właściciele tych posesji posiadają zbiorniki bezodpływowe lub odprowadzają ścieki w inny sposób.

Usługi zbiorowego odprowadzania ścieków w Gminie Kobylnica

Ze względu na występowanie na terenie gminy Kobylnica kanalizacji ciśnieniowej, we wszystkich podstawowych grupach odbiorców usług dodatkowo wyodrębniono odbiorców, którzy posiadają przydomowe przepompownie będące własnością przedsiębiorstwa. Dla odbiorców należących do III i IV grupy dopłata gminy wynosi 4,63 zł/m3 ścieków (5,00 zł/m3 wraz z podatkiem VAT- 8 %). W miejscowościach Dobrzęcino, Kczewo, Wrząca, Zagórki, Płaszewo, Runowo Sławieńskie spółka świadczy usługi zbiorowego odprowadzania ścieków. Sieć kanalizacyjna w tych miejscowościach zakończona jest gminnym zbiornikiem bezodpływowym, z którego ścieki dowożone są do oczyszczalni ścieków w Słupsku. Dla odbiorców odprowadzających ścieki do systemu kanalizacji sanitarnej zakończonego zbiornikiem bezodpływowym dopłata gminy wynosi 18,56 zł/m3.

Tabela 68 Zestawienie cen ścieków obowiązujących na obszarze gminy Kobylnica w latach 2012-2016 Okres obowiązywania 1.07.2012 r. - 1.07.2013r. – 1.07.2014r. – 1.07.2015r.- 1.07.2016r.- 30.06.2013 r. 30.06.2014r. 30.06.2015r. 30.06.2016r. 30.06.2017. Uchwała Nr Uchwała Nr Uchwała Nr Uchwała nr Uchwała nr XXIII/208/2012 XXXVI/326/2013. XLVIII/456/2014 XII/63/2015 XXVII/227/2016. Grupy taryfowe zł/m3 bez VAT zł/m3 bez VAT zł/m3 bez VAT zł/m3 bez VAT zł/m3 bez VAT Grupa I. Przemysł z 12,61 12,83 12,83 13,26 13,26 przepompowniami Grupa II. Przemysł - 9,81 9,98 9,98 10,21 10,21 inni niż w grupie I Grupa III. Gospodarstwa z 12,61 12,83 12,83 13,26 13,26 przepompowniami Grupa IV. 9,81 9,98 9,98 10,21 10,21 Gospodarstwa inne Grupa V. Pozostali z 12,61 12,83 12,83 13,26 13,26 przepompowniami Grupa VI. Pozostali 9,81 9,98 9,98 10,21 10,21 inni niż w grupie V do zbiornika 26,55 26,61 26,61 26,85 26,85 bezodpływowego Ilość odprowadzanych ścieków z obszaru gminy Kobylnica w roku 2016 zwiększyła się o 28,5 tys. m3 tj. 9,5 %.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 105 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 69 Sprzedaż usług odprowadzania ścieków wg taryf w latach 2012- 2016 w tys. m3 Grupa taryfowa Ogółem Gminne

Rok Przemysł Gospodarstwa domowe Pozostali odbiorcy zbiorniki

bezodpływ. w tys. m3 Grupa I Grupa II Grupa III Grupa IV Grupa V Grupa VI 2012 1,53 11,95 83,15 130,99 20,35 9,18 14,48 271,64 2013 9,22 10,78 81,95 136,44 20,03 8,94 15,72 283,08 2014 4,58 15,61 84,31 147,19 17,37 9,29 15,59 293,94 2015 4,72 15,93 80,47 159,79 15,08 9,80 15,25 300,94 2016 5,16 20,84 83,03 178,55 14,88 11,91 15,07 329,44 Przychody z tytułu usług zbiorowego odprowadzania ścieków w roku 2016 wzrosły 343,18 tys. zł tj. o około 9,6 % w stosunku do roku 2015. Tabela 70 Przychody ze sprzedaży usług odprowadzania ścieków wg taryf w latach 2012 – 2016 w tys. zł Rok Grupa taryfowa Ogółem Przemysł Gospodarstwa Pozostali odbiorcy Gminne Dopłata domowe zbiorniki gminy Grupa I Grupa II Grupa III Grupa IV Grupa Grupa bezodpływ. w tys. zł V VI 2012 18,17 114,37 566,07 646,33 232,68 88,08 94,42 1 283,71 3043,83 2013 109,92 106,62 659,65 717,64 254,58 88,40 127,33 1 301,72 3 365,86 2014 58,58 155,79 688,65 787,29 222,97 92,77 126,99 1 359,66 3 492,70 2015 61,54 160,63 676,30 871,77 196,56 98,96 125,65 1393,82 3 585,23 2016 68,50 212,73 716,19 996,31 197,16 121,59 126,58 1489,35 3928,41

Grupa I Grupa II Tabela 71 Cena wskaźnikowa ścieków Kobylnica zł/m3 2% 6% Rok Gmina Kobylnica Polska Dopłaty zł/m3 obszar do 20 tys. M gminy Grupa III 38% 18% 2012 10,34 5,44 2013 11,03 5,82 2014 11,06 8,90 Grupa IV 2015 11,91 6,67 25% 2016 11,92

Zb. gminne 3% Rysunek 76 Struktura przychodów ze sprzedaży usług Grupa VI Grupa V odprowadzania ścieków w gminie Kobylnica w roku 3% 5% 2016

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 106 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Usługi zbiorowego odprowadzania ścieków w Gminie Słupsk

W roku 2016 nie zmieniła się cena za 1 m3 ścieków odprowadzanych do jednolitego systemu kanalizacji sanitarnej zakończonego oczyszczalnią ścieków w Słupsku. Dopłata z budżetu gminy dla odbiorców zaliczonych do grupy gospodarstw domowych była taka jak w latach poprzednich i wynosiła 1,40 zł/m3 ścieków. Tabela 72 Zestawienie cen ścieków obowiązujących na obszarze gminy Słupsk w latach 2012-2016

Okres obowiązywania

1.07.2012 1.07.2013 1.07.2014 1.07.2015 1.07.2016 -30.06.2013 – 30.06.2014 - 30.06.2015 - 30.06.2016 – 30.06.2017 Grupy taryfowe Uchwała nr Uchwała nr Uchwała nr Uchwała nr Uchwała nr XVII/167/2013 XXVIII/278/2013 XXXVII/403/2014 VII/87/2015 XVIII/213/2016

zł/m3 bez VAT zł/m3 bez VAT zł/m3 bez VAT zł/m3 bez VAT zł/m3 bez VAT

Gospodarstwa domowe 6,70 7,34 7,34 7,34 7,34

Przemysł 6,70 7,34 7,34 7,34 7,34

Pozostali odbiorcy usług 6,70 7,34 7,34 7,34 7,34

W roku 2016 sprzedaż usług zwiększyła się o 31,04 tys. m3 tj. około 5,1 %. Tabela 73 Sprzedaż usług odprowadzania ścieków w gminie Słupsk wg taryf w latach 2012- 2016

Ilość w tys. m3

Gospodarstwa Przemysł Inni odbiorcy Hurt Ogółem Rok domowe

2012 371,50 51,30 67,19 47,42 537,41

2013 396,97 66,18 65,58 0 528,73

2014 422,76 75,14 70,83 0 568,73

2015 442,90 91,91 71,42 0 606,23

2016 459,75 115,21 62,31 0 637,27

Przychody z tytułu usług zbiorowego odprowadzania ścieków w roku 2016 wzrosły o 228,48 tys. zł tj. o 5,1 %.

Tabela 74 Przychody ze sprzedaży usług odprowadzania ścieków wg taryf w latach 2012- 2016

Wartość w tys. zł

Gospodarstwa Pozostali ładunek Dopłata Rok Przemysł Hurt Ogółem domowe odbiorcy ponadnor. gminy

2012 1 988,27 333,27 433,77 15,82 408,66 101,97 3 281,76

2013 2 286,44 466,58 463,34 22,33 494,93 0 3 733,62

2014 2 510,54 550,56 518,17 25,40 591,45 0 4 196,12

2015 2 630,75 674,62 524,19 30,44 619,99 0 4 479,99

2016 2 730,97 845,66 457,35 30,79 643,70 0 4 708,47

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 107 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

ładunek Dopłata ponadnor. Tabela 75 Cena wskaźnikowa ścieków w Gminie gminy 0,7% Słupsk 14% Pozostali odbiorcy Rok Gmina Słupsk Polska 10% dla obszarów do 20 tys. M

Gospodarstwa 2012 6,49 5,44 domowe Przemysł 58% 2013 7,06 5,82 18% 2014 7,38 8,90 2015 7,39 6,67 2016 7,39

Rysunek 77 Struktura przychodów za ścieki w Gminie Słupsk

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 108 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Odbiorcy usług i punkty rozliczeniowe

W ostatnich latach wzrasta liczba odbiorów usług. Tabela 76 Odbiorcy usług wg gmin w latach 2012- 2016 Liczba odbiorców usług w latach 2012 - 2016 Gmina 2012 2013 2014 2015 2016 Miasto Słupsk 5613 5753 6005 6286 6532 Gmina Kobylnica 3236 3408 3600 3846 4122 Gmina Słupsk 3316 3573 3816 4030 4251 Razem 12 165 12 734 13 421 14 162 14 905

2016

2015

2014

2013

2012

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000

2012 2013 2014 2015 2016 Gmina Słupsk 3316 3573 3816 4030 4251 Gmina Kobylnica 3236 3408 3600 3846 4122 Miasto Słupsk 5613 5753 6005 6286 6532

Rysunek 78 Liczba odbiorców w latach 2012÷2016 w poszczególnych gminach Tabela 77 Punkty rozliczeniowe z wg gmin w latach 2012-2016

Gmina 2012 2013 2014 2015 2016

Miasto Słupsk 7 623* 7 644* 7 720* 7 805* 7 869* Gmina Kobylnica 3 904 4 262 4 509 4 700 5 038 Gmina Słupsk 4 228 4 629 5 025 5 205 5 473 Razem 15 755 16 535 17 254 17 710 18 380 *z uwzględnieniem rozliczania wody ciepłej z wymiennikowni grupowych

Gmina Słupsk 30% Miasto Słupsk 43%

Gmina Kobylnica 27%

Rysunek 79 Rozkład punktów rozliczeniowych wg gmin w roku 2016 Ilość obsługiwanych punktów rozliczeniowych w Słupsku stanowi 43 % ogólnej liczby wodomierzy.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 109 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Sprzedaż pozostała

W roku 2016r. inne przychody spółki wyniosły 1 066 598 zł. W pozycji inne przychody, w tym OZE zawarte są między innymi przychody z tytułu sprzedaży praw majątkowych OZE, refakturowania niektórych usług, sprzedaży materiałów tym złomu, dzierżawy, najmu, sprzedaży środków trwałych, rozliczeń z pracownikami, itp. Tabela 78 Przychody ze sprzedaży pozostałej w latach 2012 -2016

Przychody ze sprzedaży pozostałej w zł Dział Rodzaj usług Rok 2012 Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015 Rok 2016

DOK, Usługi dot. zbiorowego zaopatrzenia w wodę, 42 147 63 705 48 250 61 546 59 322 PE wodomierze dodatkowe, odcięcia usług

PT Uzgodnienia, opinie techniczne 51 126 44 705 43 129 47 695 53 465

Usługi na sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, PE 83 993 93 036 91 423 147 222 157 086 odbiory techniczne

PS Usługi sprzętowe i transportowe 32 820 20 381 10 038 8 132 5 296

LAB Usługi laboratoryjne 54 442 43 868 62 403 68 194 75 885

Usługi oczyszczalni, przyjmowanie odpadów, OS nieczystości ciekłych, sprzedaż biotopu z 891 307 646 525 466 200 229 932 360 487

transportem

PI Usługi techniczne dot. rozbudowy 33 191 154 000 0 29 691 87 156

Razem usługi dodatkowe 1 189 026 1 066 221 721 433 592 412 798 697

Inne przychody w tym OZE 1 030 377 1 830 530 962 316 324 581 267 901

Ogółem 2 219 403 2 896 751 1 683 749 916 993 1 066 598

Tabela 79 Sprzedaż nawozu organicznego Biotop w latach 2011 - 2016

Rok Ilość Wartość sprzedaży w zł

2012 4 835,7 Mg 140 884 2013 5 111,5 Mg 155 821 2014 3 943,8 Mg 119 271 2015 2 705,8 Mg 83 872 2016 4 167,1 Mg 131 618

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 110 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Windykacja należności

Na dzień 31.12.2016 r. saldo należności z tytułu świadczenia usług dostarczania wody i odprowadzania ścieków oraz sprzedaży pozostałej wynosi 4 202 610 zł. W stosunku do roku ubiegłego zmniejszyło się o 518 179 zł. Saldo należności z tytułu świadczenia usług podstawowych wynosi 3 794 134 zł. Od roku 2013 saldo zawiera obroty z tytułu sprzedaży usług podstawowych oraz sprzedaży pozostałej.

Saldo woda+ ścieki Saldo usługi pozostałe

3 1 . 1 2 . 2 0 1 6 3 794 134 408 476

3 1 . 1 2 . 2 0 1 5 4 181 513 539 276

3 1 . 1 2 . 2 0 1 4 5 022 277 777 680

3 1 . 1 2 . 2 0 1 3 7 388 121

3 1 . 1 2 . 2 0 1 2 7 391 595

Rysunek 80 Saldo rozrachunków z tytułu sprzedaży w latach 2012-2016

Wskaźnik ściągalności należności za wodę i ścieki wyliczony jako iloraz sumy wpłat dokonanych za usługi wodociągowe i kanalizacyjne w roku do przychodów brutto z tytułu usług wodociągowych i kanalizacyjnych w roku (w %). Wskaźnik ten może być wykorzystywany w analizie porównawczej do innych przedsiębiorstw, ponieważ występuje w corocznym zestawieniu wskaźników benchmarkingowych sporządzanym przez Izbę Gospodarczą ”Wodociągi Polskie”. Tabela 80 Wskaźnik ściągalności należności w roku 2016 wg gmin Suma wpłat Przychód brutto Wskaźnik ściągalności Średni wskaźnik Gmina w zł w zł należności w % w Polsce w 2015 w % Miasto Słupsk 34 863 677 33 870 822,64 102,9 96,3 Gmina Kobylnica 5 799 839 6 098 472,96 95,1 94,7 Gmina Słupsk 4 960 748 5 085 149,90 97,6 94,7 Ogółem 45 624 264 45 054 445,50 101,3

Tabela 81. Wskaźnik obrotu należności „w dniach” w latach 2012-2016 Gmina 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014 31.12.2015 31.12.2016 Miasto Słupsk 49 62 40 26 20 Odbiorcy w gminie Kobylnica 61 74 47 71 75 Odbiorcy w gminie Słupsk 66 54 49 50 52 Ogółem 51 63 42 34 31 Wskaźnik obrotu należności z tytułu usług dostarczania wody i odprowadzania wyliczony na dzień 31.12.2016r. wynosi 31 dni.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 111 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

2016 53 765

2015 71 196

2014 111 546

2013 101 700

2012 62 377

2011 23 607

Rysunek 81 Wartość zapłaconych odsetek w latach 2011-2016 w zł Tabela 82 Zestawienie spraw skierowanych na drogę postepowania sądowego w latach 2013-2016

Liczba spraw skierowanych na drogę postępowania sądowego Odbiorcy usług 2013 2014 2015 2016

Odbiorcy w m. Słupsku 17 18 17 17

Odbiorcy w gminie 85 52 82 67 Kobylnica

Odbiorcy w gminie Słupsk 137 66 101 65

Razem 239 136 200 149

Należności nieregularne – wierzytelności z tytułu opłat za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków umorzone przez komornika jako nieściągalne Tabela 83 Wartość należności umorzonych przez komornika

Należności nieregularne w zł Odbiorcy usług 2014 2015 2016

Odbiorcy w m. Słupsku 3 077,35 18 582,26 943,22

Odbiorcy w gminie 28 353,08 20 996,05 12 757,11 Kobylnica

Odbiorcy w gminie Słupsk 13 677,65 29 075,05 17 075,89

Razem 32 361,57 60 505,48 30 776,22

Tabela 84 Pomoc społeczna w zł w latach 2014-2016

Gmina 2014 2015 2016

Gmina Słupsk 5 110,25 5 036,79 9 559,11

Gmina Kobylnica 22 415,53 16 000,03 2 762,54

Razem 27 525,78 21 036,82 12 321,65

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 112 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

4. Sytuacja finansowa Spółki

4.1 Działalność gospodarcza

W 2016 r. Spółka osiągnęła z działalności operacyjnej przychody w wysokości 42 783 751,69 zł.

Tabela 85. Przychody spółki w latach 2015-2016. Wartość sprzedaży w zł Struktura Rodzaj działalności 2015 2016 sprzedaży % 1 Sprzedaż wody miasto Słupsk 10 412 162,94 10 347 373,28 24,19 Opłaty abonamentowe miasto Słupsk( w 2 2016 opłata abonamentowa dotyczy 510 778,3 383 674,25 0,90 zbiorowego zaopatrzenia w wodę) 3 Sprzedaż wody - hurt 554 459,46 134 329,02 0,31 4 Sprzedaż wody gmina Kobylnica 1 253 241,13 1 452 581,32 3,40 5 Opłaty abonamentowe gmina Kobylnica 249 541,74 265 826,14 0,62 6 Odbiór ścieków miasto Słupsk 20 097 407,58 20 445 808,66 47,79 Odbiór ścieków - opłaty abonamentowe 7 275 747,96 0,64 miasto Słupsk 8 Odbiór ścieków - hurt 731,8 0,00 9 Odbiór ścieków gmina Słupsk 4 479 987,79 4 705 762,36 11,00 10 Odbiór ścieków gmina Kobylnica 3 585 235,14 3 928 412,02 9,18 11 Pozostałe usługi branżowe 674 063,35 754 804,44 1,76 12 Przychody z tyt. czynszów 24 188,37 26 061,66 0,06 13 Przychody ze sprzedaży materiałów 83 424,08 62 638,78 0,15 Razem 41 924 489,88 42 783 751,69 100,00

Sprzedaż wody - płaty Przychody ze sprzedaży abonamentowe miasto Sprzedaż wody - hurt materiałów Słupsk 0,31% 0,15% 0,90% Sprzedaż wody gmina Przychody z tyt. Sprzedaż wody miasto Kobylnica czynszów Słupsk 3,40% 0,06% Pozostałe usługi 24,19% Opłaty abonamentowe gmina Kobylnica branżowe Odbiór ścieków 0,62% 1,76% gmina Kobylnica 9,18%

Odbiór ścieków gmina Odbiór ścieków - hurt Słupsk Odbiór ścieków miasto 0,00% 11,00% Słupsk 47,79% Odbiór ścieków - opłaty abonamentowe miasto Słupsk 0,64% Rysunek 82 Struktura przychodów ze sprzedaży w 2016 r.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 113 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 86 . Koszty działalności operacyjnej spółki w latach 2015-2016 Kwota kosztów w zł Rodzaj kosztów Struktura % 2015 2016 1 Koszt usług wodociągowych miasta Słupsk 10 175 910,72 9 928 087,23 24,54

2 Koszt usług wodociągowych gminy Kobylnica 1 489 421,73 1 584 096,04 3,92

3 Koszt usług kanalizacyjnych miasta Słupsk 20 325 417,44 20 193 835,75 49,92

4 Koszt usług kanalizacyjnych gminy Słupsk 4 235 865,59 4 634 799,50 11,46

5 Koszt usług kanalizacyjnych gminy Kobylnica 3 387 171,91 3 639 479,75 9,00

6 Koszt pozostałych usług branżowych 371 328,43 294 019,16 0,73

7 Koszt dział. bytowej i gosp. mieszkaniowej 44 573,78 163 935,20 0,41

8 Wartość sprzedanych materiałów 25 604,89 17 163,34 0,04

Razem 40 055 294,49 40 455 415,97 100,00

Wartość sprzedanych materiałów 0,04% Koszt dział.bytowej i gosp.mieszkaniowej Koszt usług wodociągowych gminy 0,41% Koszt usług Kobylnica wodociągowych miasta 3,92% Koszt pozostałych usług Słupsk branżowych 24,54% 0,73%

Koszt usług kanalizacyjnych gminy Kobylnica 9,00%

Koszt usług Koszt usług kanalizacyjnych miasta kanalizacyjnych gminy Słupsk Słupsk 49,92% 11,46%

Rysunek 83 Struktura kosztów działalności operacyjnej w 2016 r.

Z działalności operacyjnej spółka uzyskała dochód w wysokości 2 328 335,72 zł (rentowność brutto 5,44%)

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 114 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 87. Struktura dochodów z działalności operacyjnej Rentowność Udział % w zysku z Rodzaj działalności operacyjnej Dochód/strata brutto działalności operacyjnej działalność wodociągowa 1 071 600,74 8,52 % 46,03 działalność kanalizacyjna 888 347,80 3,03 % 38,15 pozostała działalność operacyjna 368 387,18 43,67 % 15,82 RAZEM 2 328 335,72 100,00

Tabela 88 Koszty w układzie kalkulacyjnym działalności wodociągowej w mieście Słupsku w latach 2015-2016 Kwota kosztów w Struktura Kwota kosztów Struktura Wyszczególnienie zł % w zł % 2015 2016 1 Wynagrodzenia z narzutami 973 340,76 9,57 919 866,54 9,26 2 Materiały 80 098,09 0,79 66 947,63 0,67 3 Energia 1 058 854,69 10,41 1 002 197,13 10,09 4 Amortyzacja 2 068 050,39 20,32 2 058 431,05 20,73 5 Remonty 1 438 304,21 14,13 1 614 055,21 16,25 6 Pozostałe koszty 1 868 782,00 18,36 1 881 680,85 18,95 Koszty wydziałowe i 7 577 373,97 5,67 546 701,11 5,51 międzywydziałowe 8 Koszty ogólnozakładowe 2 111 106,61 20,75 2 130 264,21 21,47 Koszty produkcji wody dla 9 0,00 0,00 -290 521,35 -2,93 gminy Kobylnica Ogółem 10 175 910,72 100,00 9 929 622,38 100,00 Udział w kosztach rodzajowych 25,14 24,40

Tabela 89. Koszty w układzie kalkulacyjnym działalności wodociągowej w Gminie Kobylnica w latach 2015-2016 Kwota kosztów w Struktura Kwota kosztów Struktura Wyszczególnienie zł % w zł % 2015 2016 1 Wynagrodzenia z narzutami 84 615,65 5,68 118 854,67 7,50 2 Materiały 101,43 0,01 209,17 0,01 3 Energia 188 724,96 12,67 89 623,28 5,66 4 Amortyzacja 174 563,00 11,72 185 862,59 11,73 5 Remonty 741 181,99 49,76 526 242,19 33,22 6 Pozostałe koszty 64 996,97 4,36 65 085,80 4,11 Koszty wydziałowe i 7 71 836,67 4,82 69 503,79 4,39 międzywydziałowe 8 Koszty ogólnozakładowe 163 401,06 10,98 238 193,20 15,05 9 Koszty produkcji wody dla gmin 0,00 0,00 290 521,35 18,34 Ogółem 1 489 421,73 100,00 1 584 096,04 100,00 Udział w kosztach rodzajowych 3,68 3,89

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 115 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 90. Koszty w układzie kalkulacyjnym działalności kanalizacyjnej w mieście Słupsku w latach 2015-2016 Kwota kosztów w Struktura Kwota kosztów Struktura Wyszczególnienie zł % w zł % 2015 2016 1 Wynagrodzenia z narzutami 2 396 347,78 11,78 2 329 405,94 11,54

2 Materiały 1 546 001,38 7,60 2 039 997,31 10,11

3 Energia 1 658 102,21 8,15 1 336 358,65 6,62

4 Amortyzacja 4 639 623,23 22,82 5 082 505,63 25,19

5 Remonty 1 587 522,20 7,81 1 723 165,75 8,54

6 Pozostałe koszty 3 940 673,66 19,39 3 140 321,37 15,57 Koszty wydziałowe i 7 2 873 545,44 14,13 2 935 297,03 14,55 międzywydziałowe 8 Koszty ogólnozakładowe 4 650 516,41 22,87 4 754 493,57 23,56 Koszty oczyszczania ścieków z 9 -1 973 908,14 -9,71 -2 090 302,75 -10,36 Gminy Słupsk Koszty oczyszczania ścieków z 10 -983 346,74 -4,84 -1 072 526,75 -5,32 Gminy Kobylnica Ogółem 20 335 077,43 100,00 20 178 715,75 100,00

zmiana stanu produktów gotowych 9 660,00 15 120,00 udział w kosztach rodzajowych 50,24 49,58

Tabela 91. Koszty w układzie kalkulacyjnym działalności kanalizacyjnej w Gminie Kobylnica w latach 2015-2016 Kwota kosztów w Struktura Kwota kosztów Struktura Wyszczególnienie zł % w zł % 2015 2016 1 Wynagrodzenia z narzutami 195 198,64 5,76 189 940,86 5,22

2 Materiały 87 789,16 2,59 72 100,58 1,98

3 Energia 108 794,98 3,21 170 614,66 4,69

4 Amortyzacja 819 013,48 24,18 825 339,61 22,68

5 Remonty 188 419,38 5,56 299 771,96 8,24

6 Pozostałe koszty 709 145,17 20,94 706 100,04 19,40 Koszty wydziałowe i 7 292 900,94 8,65 292 630,80 8,04 międzywydziałowe 8 Koszty ogólnozakładowe 2 563,42 0,08 10 454,49 0,29 9 Koszty oczyszczania ścieków 983 346,74 29,03 1 072 526,75 29,46 Ogółem 3 387 171,91 100,00 3 639 479,75 100,00

Udział w kosztach rodzajowych 8,37 8,94

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 116 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 92. Koszty w układzie kalkulacyjnym działalności kanalizacyjnej w Gminie Słupsk w latach 2015-2016

Kwota kosztów Kwota kosztów w Struktura % Struktura % Wyszczególnienie w zł zł 2015 2016 1 Wynagrodzenia z narzutami 123 168,21 2,91 134 043,67 2,89

2 Materiały 0,00 0,00 30 129,51 0,65

3 Energia 353 293,82 8,34 467 132,68 10,08

4 Amortyzacja 231 854,77 5,47 273 173,43 5,89

6 Pozostałe koszty 1 494 190,35 35,27 1 576 945,81 34,02 Koszty wydziałowe i 7 59 450,30 1,40 63 071,65 1,36 międzywydziałowe 8 Koszty oczyszczania ścieków 1 973 908,14 46,61 2 090 302,75 45,11 Ogółem 4 235 865,59 100,00 4 634 799,50 100,00

Udział w kosztach rodzajowych 10,47 11,39

Tabela 93 . Koszty w układzie kalkulacyjnym działalności wodociągowo-kanalizacyjnej w latach 2015-2016 Odchylenie Wartość w zł Wartość w zł Dynamika % bezwzględne w Wyszczególnienie zł 2015 2016 2016:2015 2016-2015 Wynagrodzenia z 1 3 772 671,04 3 692 111,68 97,86 -80 559,36 narzutami 2 Materiały 1 713 990,06 2 209 384,2 128,90 495 394,14

3 Energia 3 367 770,66 3 065 926,4 91,04 -301 844,26

4 Amortyzacja 7 933 104,87 8 425 312,31 106,20 492 207,44

5 Remonty 3 955 427,78 4 163 235,11 105,25 207 807,33

6 Pozostałe koszty 8 077 789,15 7 370 133,87 91,24 -707 655,28 Koszty wydziałowe i 7 3 875 107,32 3 907 204,38 100,83 32 097,06 międzywydziałowe Koszty 8 7 090 988,56 7 371 598,67 103,96 280 610,11 ogólnozakładowe W tym : koszty 9 produkcji wody dla 0,00 290 521,35 290 521,35 gminy Kobylnica W tym : koszty 10 oczyszczania ścieków z 2 957 254,88 3 162 829,5 106,95 205 574,62 gmin Ogółem 39 786 849,44 40 204 906,62 101,05 418 057,18

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 117 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Koszty rodzajowe w latach 2015-2016

Tabela 94. Koszty w układzie rodzajowym w latach 2015-2016 Struktura Wykonanie Wykonanie Wyszczególnienie 2016 2015 2016 % 1 Amortyzacja 9 444 581,09 9 853 833,58 24,21 2 Materiały 2 330 613,42 2 494 955,57 6,13 3 Paliwo 481 760,03 501 036,12 1,23 4 Odczynniki 788 751,37 1 093 445,24 2,69 5 Energia elektryczna 2 707 312,72 2 598 197,55 6,38 Energia elektryczna zużyta na potrzeby 6 113 592,57 126 557,35 0,31 c.o. 7 Gaz 676 933,72 478 669,81 1,18 8 Usługi łączności 59 005,29 74 385,09 0,18 9 Usługi informatyki 58 851,60 77 971,59 0,19 10 Usługi komunalne 1 226 982,21 366 153,02 0,90 11 Usługi transportowe 40 802,78 15 728,64 0,04 12 Remonty obce 1 068 101,58 1 149 959,73 2,83 13 Usługi ochrony zdrowia 3 949,48 5 423,28 0,013 14 Pozostałe usługi obce 3 142 843,81 3 410 170,28 8,32 15 Wynagrodzenia 10 724 547,24 10 762 729,35 26,44 16 Składki na ubezpieczenie społeczne 2 063 768,46 2 042 778,46 5,02 17 Odpis na fundusz socjalny 240 420,18 237 659,83 0,58 18 Inne świadczenia na rzecz pracowników 184 418,01 167 339,34 0,41 18a z tego: szkolenia 78 174,48 65 484,60 19 Podróże służbowe 36 028,63 39 534,00 0,10 20 Koszty reprezentacji 50 902,93 42 417,22 0,10 21 Usługi reklamy 5 571,98 11 565,53 0,008 22 Opłata za wieczyste użytkowanie gruntów 70 161,46 79 320,10 0,19 23 Podatek od nieruchomości 3 589 328,00 3 693 352,70 9,07 24 Podatek od środków transportu 3 415,00 3 515,00 0,01 25 Ubezpieczenia majątku 165 575,00 194 402,00 0,48 26 Opłaty skarbowe i sądowe 3 267,40 2 162,50 0,005 27 Opłaty za korzystanie ze środowiska 637 906,00 605 970,00 1,49 28 Podatek VAT nie podlegający odliczeniu 18 523,68 11 655,55 0,03 29 PFRON 28 894,00 43 128,00 0,11 30 Czynsze i dzierżawy 16 438,31 23 866,84 0,06 32 Podatek rolny 653,00 572,00 0,001 33 Opłata za służebność gruntów 41 291,68 1 798,00 0,004 Opłata za zajęcie pasa drogowego oraz 34 umieszczenie urządzeń w pasach 270 589,18 288 500,20 0,71 drogowych Opłata za gospodarowanie odpadami 35 1 344,00 1 536,00 0,003 komunalnymi 36 Podatek akcyzowy 176 153,00 200 745,00 0,49 RAZEM 40 473 278,81 40 701 034,47 100,00

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 118 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Działalność finansowa

Z działalności finansowej spółka uzyskała wynik -108 849,67 zł Tabela 95. Zestawienie pozycji Lp. Wyszczególnienie Wartość w zł 1 Odsetki otrzymane z tytułu nieterminowego regulowania należności +53 815,60 2 Odsetki od lokat terminowych i rachunków bankowych +189 066,91 3 Odsetki od PUS-postępowanie przed WSA +15 448,00 4 Dodatnie różnice kursowe +69,48 5 Pozostałe przychody +2,05 6 Odsetki zapłacone -363 659,48 7 Ujemne różnice kursowe -3 547,91 Odsetki z tytułu wadium -32,71 8 Inne koszty -11,61 Wynik -108 849,67

Pozostała działalność operacyjna

Z pozostałej działalności operacyjnej uzyskano dochód w wysokości 1 769 105,60 zł. Tabela 96 . Pozostałe przychody operacyjne Lp. Wyszczególnienie Wartość w zł 1 Rozwiązanie rezerwy z 2015r. 234 591,30 2 Rozliczenie amortyzacji od środków trwałych sfinansowanych z obcych źródeł* 1 996 062,76 3 Zwrot z US podatku dochodowego za 2009 r. 111 402,00 4 Zwrot z US podatku dochodowego za 2008 r. 119 258,00 5 Amortyzacja prawa wieczystego użytkowania gruntu w tym z tytułu nabycia działek 289 568,56 na własność: 172 813,72 6 Kary umowne 113 331,33 7 Refaktury za naprawy gwarancyjne 290,51 8 Zwrot kosztów postępowania windykacyjnego 25 024,74 9 Spłata umorzonych wierzytelności 10 376,58 10 Odszkodowanie za szkodę komunikacyjną 1 568,22 11 Pozostałe przychody 364,37 Razem 2 901 838,37 * Wyjaśnienia do pozycji 2 „Rozliczenie amortyzacji od środków trwałych sfinansowanych z obcych środków”. - W latach ubiegłych spółka pozyskiwała zewnętrzne środki na finansowanie inwestycji. Zgodnie z art.41 ust.1 pkt 2 ustawy o rachunkowości środki pieniężne otrzymane na sfinansowanie nabycia lub wytworzenia środków trwałych, w tym także środków trwałych w budowie oraz prac rozwojowych, jeżeli stosownie do innych ustaw nie zwiększają one kapitałów (funduszy) własnych należy zaliczyć do rozliczeń międzyokresowych przychodów . Odpisy amortyzacyjne od majątku sfinansowanego z zewnętrznych środków (dotacji) skutkują zmniejszaniem wartości pozycji bilansowej rozliczeń międzyokresowych przychodów i równolegle zwiększeniem pozostałych przychodów operacyjnych w rachunku zysków i strat, w wysokości naliczonej amortyzacji. Tym samym odpisy amortyzacyjne wpływają na wysokość zysku, który nie znajduje pokrycia w przepływach pieniężnych. Jeżeli zakup środków trwałych został tylko w części sfinansowany dotacją , wówczas do pozostałych przychodów operacyjnych zalicza się tę część odpisów amortyzacyjnych, która odpowiada udziałowi otrzymanej dotacji w wartości początkowej majątku trwałego. Tabela 97 . Pozostałe koszty operacyjne

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 119 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Lp. Wyszczególnienie Wartość w zł 1 Amortyzacja budynku mieszkalnego 2 213,24 2 Składka na rzecz organizacji 5 354,32 3 Koszty postępowania sądowego i komorniczego 17 553,62 4 Likwidacja środków trwałych – nieumorzona wartość 181 716,31 5 Odpisane należności 27 369,67 6 Odpis aktualizujący należności 285 794,03 7 Podatek VAT 3 537,72 8 Rozliczenie (zwrot części) gwarancji dla Hydrobudowy 597 366,20 9 Pozostałe 11 827,6 Razem 1 132 732,77

Wynik finansowy

Za 2016 rok wynik finansowy netto spółka zamknęła kwotą +3 218 889,65 zł. Tabela 98. Zestawienie pozycji wyniku finansowego Lp. Wyszczególnienie Wartość w zł 1 Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi 43 046 533,53 2 Koszty działalności operacyjnej -40 718 197,81 3 Zysk z działalności operacyjnej 2 328 335,72 4 Pozostałe przychody operacyjne 2 901 838,37 5 Pozostałe koszty operacyjne -1 132 732,77 6 Przychody finansowe 258 332,56 7 Koszty finansowe -367 182,23 8 Dochód brutto 3 988 591,65 10 Podatek dochodowy za rok 2016 -775 409 11 Aktywa z tytułu podatku odroczonego za rok 2015 -44 572 12 Aktywa z tytułu podatku dochodowego za rok 2016 50 279 Dochód netto 3 218 889,65

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 120 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Ocena sytuacji finansowej

4.5.1 Analiza wskaźników majątku i kapitałów

Wskaźnik struktury majątku trwałego w majątku ogółem wyniósł 91,67% i wzrósł w stosunku do roku 2015 o 1,64 p. p. Udział majątku obrotowego w majątku ogółem wyniósł 8,33% - obniżył się w stosunku do wskaźnika z roku 2015 o 1,64 p. p. Wskaźnik struktury kapitałów własnych uległ zwiększeniu (z 56,87% w 2015 r. do 59,64% w 2016 r.), natomiast wskaźnik struktury kapitałów obcych (zobowiązań) uległ zmniejszeniu z 43,13% do 40,36%. Stan zobowiązań krótkoterminowych jest niższy o kwotę 3 998 585,01 zł tj. o 30,32%. Zobowiązania długoterminowe obejmują pożyczki inwestycyjne, zobowiązania z tytułu umieszczenia urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych w pasach drogowych oraz zobowiązania w stosunku do Gminy Słupsk z racji nieodpłatnego użytkowania urządzeń kanalizacyjnych. Stan zobowiązań długoterminowych zmniejszył się o kwotę 3 029 31,76 zł tj. o 9,16 %. Zwiększeniu uległ wskaźnik struktury finansowania kapitałem własnym ze 131,86% w roku 2015 do 147,77% w roku 2016. Wskaźnik udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku ogółem uległ zwiększeniu z 57% do 60%. Wskaźnik ogólnego zadłużenia krótkoterminowego zmniejszył się z 5% do 4%. Wskaźnik zobowiązań ogółem zmniejszył się z 76% do 68%.

4.5.2 Analiza wskaźników rentowności

Wskaźniki rentowności służą do oceny efektywności działań realizowanych w spółce. Przedstawiają one relacje wyniku finansowego liczonego na różnych poziomach działalności do efektów wyrażonych przychodami. Rentowność sprzedaży w spółce zwiększyła się o 1,0 p. p. i wynosi 5,45%. Rentowność netto zwiększyła się o 0,44 p. p. i wynosi 7,04%. Rentowność kapitału własnego ROE wynosi 2,17% (2,03% w 2015r.) natomiast rentowność aktywów ROA 1,27% (1,13% w 2015r.).

4.5.3 Analiza wskaźników płynności finansowej

Ocena płynności finansowej polega na analizie powiązań zachodzących między składnikami majątku obrotowego, a zobowiązaniami wymagalnymi w krótkim okresie czasu. Wskaźniki płynności finansowej umożliwiają ocenę wypłacalności spółki i jej zdolności do terminowego regulowania bieżących zobowiązań. Tabela 99 Porównanie wskaźników płynności finansowej Wskaźnik płynności 2015 2016  CR wskaźnik bieżącej płynności 2,25 2,79  QR wskaźnik szybkiej płynności 2,08 2,58  WSZ’ wskaźnik płynności gotówkowej 1,35 1,89

Stosując do oceny płynności finansowej dane o przepływach pieniężnych, można ustalić różne relacje, które zaliczane są do wskaźników wydajności środków pieniężnych, czyli:  wydajność sprzedaży 0,46 ↘ 0,29  wydajność zysku 5,09 ↘ 3,06  wydajność majątku trwałego 0,08 ↘ 0,05  wydajność majątku obrotowego 0,75 ↘ 0,59

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 121 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

4.5.4 Analiza wskaźników obrotowości majątku

Wskaźniki obrotowości wykorzystywane są dla majątku ogółem, jak też dla poszczególnych rodzajów majątku. Wskaźnik obrotowości aktywów informuje o tym, jak spółka efektywnie wykorzystuje posiadany majątek, czyli ile jednostek przychodu generuje jedna jednostka zaangażowana w majątek. Pożądane jest, aby wskaźnik ten był relatywnie wysoki i wykazywał tendencję wzrostową. Wartość tego wskaźnika w spółce wynosi w 2016 roku 0,17 - świadczy o tym, że jedna złotówka aktywów generuje przychód w wysokości siedemnastu groszy. W roku 2015 wskaźnik ten wynosił 0,16. Jednak uwzględniając charakter działalności spółki należy uznać, że jest on na niezłym poziomie, gdyż przychody spółki nie są adekwatne do wartości aktywów, ponieważ te nie mają bezpośredniego wpływu na wielkość przychodów ze sprzedaży, a wydatki na aktywa trwałe w latach ubiegłych stanowią znaczne kwoty. Wskaźnik obrotowości zapasów w dniach zmniejszył się w stosunku do roku 2015. W roku 2016 wyniósł 16,63 dni i oznacza, że w spółce średnio co 16,63 dni odnawiane są zapasy. Wskaźnik rotacji należności z tytułu dostaw i usług zmniejszył się z 42,89 dni w roku 2015 do 34,22 dni w roku 2016.

4.5.5 Analiza wskaźników wydajności

Porównanie przychodów z kosztami danego okresu dokonuje się za pomocą wskaźnika poziomu kosztów. Im niższa jest wartość tego wskaźnika, tym relacje pomiędzy przychodami i kosztami są bardziej poprawne (wcześniej omówiona rentowność sprzedaży). Natomiast każdy wzrost wskaźnika poziomu kosztów prowadzi do pogorszenia efektywności działalności spółki. W roku 2016 wartość tego wskaźnika wynosiła w spółce 0,95 i uległa zmianie w stosunku do roku 2015 o - 0,02 p. p. Wskaźnik ten odzwierciedla poziomu zysku ze sprzedaży.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 122 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

5. Kierunki rozwoju Spółki

Osiągnięcie równowagi pomiędzy środowiskiem, społeczeństwem i gospodarka jest traktowane przez Spółkę jako warunek zaspokajania obecnych potrzeb bez zagrożenia dla potrzeb przyszłych pokoleń. Oczekiwania społeczne dotyczące zrównoważonego rozwoju, przejrzystości i wiarygodności ewaluują w związku z zaostrzającymi się wymaganiami prawa, wzrostem presji środowiskowych, nieefektywnym wykorzystaniem zasobów, niewłaściwą gospodarką odpadami, zmianami klimatu, degradacją ekosystemu oraz zmniejszeniem bioróżnorodności.

STRATEGIA JAKOŚĆ WZROST ZRÓWNOWA- ŻYCIA GOSPODARCZY ŚRODOWISKO ŻONEGO REGIONU MIESZKAŃCÓW ROZWOJU

Rysunek 84 Graficzne odwzorowanie strategii inwestycyjnej Spółki Przedsiębiorstwo chcąc wzmocnić swój udział w rozwoju gospodarczym i poprawie życia mieszkańców w regionie konsekwentnie realizuje ustalone i uzgodnione społecznie zadania inwestycyjne uchwalane przez poszczególne rady gmin w Wieloletnim Planie Rozwoju i Modernizacji Urządzeń Wodociągowych i Kanalizacyjnych [WPRiMUWiK]. Ze względu na charakter prowadzonej działalności oraz generalne priorytety rozwoju zarząd wyznacza kierunki działań inwestycyjnych w oparciu o strategię zrównoważonego rozwoju oraz priorytety wynikające ze specyficznej misji przedsiębiorstwa będącego monopolem naturalnym.

PRAWO + DOKUMENTY PROGRAMOWE (UE, PL, REGION)

•zgodność z przepisami i wytycznymi formalnymi, szczególnie w aspektach środowiskowych, społecznych i ekonomicznych; •"sprawiedliwa" alokacja – bez subsydiowania skrośnego

ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO I DOBRA PUBLICZNEGO

• preferencja dla rozwiązań o charakterze interesu publicznego, uzasadniające rozwiązania o mniejszej efektywności ekonomicznej, ale realizujące cele środowiskowe,i społeczne, w tym niezawodność;

EKONOMIA – OPTYMALIZACJA KOSZTÓW DZIAŁALNOŚCI

• celem Spółki nie jest zysk, ale optymalizacja kosztów z punktu widzenia odbiorcy końcowego, również w zakresie wykorzystania istniejących potencjałów • Spółka stosuje zasady ekoefektywności w ocenie projektów inwestycyjnych równoważąc efekt funkcjonalny równiez kosztami społecznymi i srodowiskowymi

NAJLEPSZA DOSTĘPNA TECHNIKA +EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA

• stosowanie rozwiązań technicznych sprawdzonych lub poprzedzonych programami badawczymi i benchmarkingowymi, • dobra jakość dokumentacji technicznej • podejście holistyczne do procesów inwestycyjnych uwagledniające aspekty środowiskowe

Rysunek 85 Priorytety w modelowaniu projektów inwestycyjnych Sukces systemowego i holistycznego zarządzania zależy od zaangażowania wszystkich szczebli i funkcji organizacji z odpowiedzialnym i efektywnym przywództwem zarządu. Ciągłe doskonalenie i podnoszenie własnych kompetencji, analiza zagrożeń i szans w powiązaniu z celami biznesowymi, strategią rozwoju i poszczególnymi politykami są niezbędnymi elementami zarządzania opartego o wdrożony w spółce model Deminga i głównymi czynnikami sukcesu.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 123 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Kontekst przedsiębiorstwa - czynniki wpływające na działalność i cele Spółki

ZAGROŻENIA ODDZIAŁYWANIA UWARUNKOWANIA PRESJE

WZROST POLITYKA INWESTYCYJNA BEZPIECZEŃSTWO PRAWO DYREKTYWY KOSZTÓW SKUTECZNOŚĆ EFEKTYWNOŚĆ NIEZAWODNOŚĆ

WZROST POLITYKA TARYFOWA BUDŻET EKONOMIA ZAPEWNIENIE ROZWOJU TARYF POSTAWY KONSUMENCKIE PROGRAMOWANIE I WYMOGI RYZYKA PLANOWANIE ŚRODOWISKOWE ZITEGROWANY SYSTEM GOSPODARCZE ZARZĄDZANIA ZAMOŻNOŚĆ POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA SPOŁECZEŃSTWA NIEZADOW. KOMUNIKACJA SPOŁECZNA SPOŁECZNE KOMPETENCJE SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ELSTYCZNOŚĆ POPYTU LOKLANE ODDZIAŁYWANIE ZARZĄDZANIE POLITYCZNE INTERESARIUSZAMI WIEDZA KOMPETENCJE FORMY ROZLICZEŃ I DOSTĘPU UTRATA TRANSPARENTNOŚĆ WSPÓŁPRACA I PRESJE SPOŁECZNE I ZAUFANIA ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONSULTACJE POLITYCZNE ZAGROŻENIA PLANOWANIE ZARZĄDZANIE CZYNNIKI DESTRUKCYJNE FISKALIZM TRWAŁOŚCI ŁAD ORGANIZACYJNY

Rysunek 86 Podstawowe presje i oddziaływania w strategii Spółki

Przedsiębiorstwo nie funkcjonuje w próżni, jest osadzone w sieci powiązań, kontaktów, zależności, podlega szeregowi wpływów i uwarunkowań na różnym poziomie zarządzania, co wymaga koordynacji i komunikacji. Aby skutecznie zarządzać przedsiębiorstwem kluczowa jest świadomość otoczenia, sił które na niego wpływają i konsekwencji z tego wynikających. Usługi wodociągowo-kanalizacyjne są kapitałochłonne i wymagają zaangażowania znacznych środków publicznych (np. fundusze, samorządy) i prywatnych (np. amortyzacja w taryfach). Wysoki stopień oddziaływania monopolistycznego Spółki zmniejsza poziom zaufania społecznego. Występuje silna asymetria wiedzy technicznej i ekonomicznej pomiędzy decydentami publicznymi (władza samorządowa), odbiorcami usług i przedsiębiorstwem (branża wod-kan. jest trudną dyscyplina). Podejście holistyczne do procesu inwestycyjnego wymaga dobrego prognozowania, programowania i planowania procesów rozwojowych, a także ewaluacji i konsekwencji działania. Jednym z ważniejszych elementów zarządczych jest prawidłowe określenie trendów zmian czynników mających wpływ na działalność Spółki. Do najistotniejszych na najbliższy okres należy zaliczyć: . trendy demograficzne i konsumpcyjne (zużycie jednostkowe) wykazują dynamikę spadkową w całej Europie, co ma negatywne przełożenie na cenę jednostkową usług wod-kan.; . długość sieci wodociągowej i kanalizacyjnej rośnie przy jednoczesnym spadku sprzedaży - spowodowane przede wszystkim tendencją do wzrostu znaczenia budownictwa jednorodzinnego oraz prowadzoną polityką urbanistyczną związaną z uchwalaniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w zakresie działalności Spółki, co powoduje: o wzrost udziału kosztów kapitałowych w strukturze kosztów zbiorowego zaopatrzenia; o wzrost kosztów związanych z utrzymaniem (liczba urządzań do konserwacji, liczba potencjalnych awarii i strat liniowych) i funkcjonowaniem sieci (ciśnienie dyspozycyjne w sieci wodociągowej i transport ścieków);

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 124 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

. wzrost wartości majątku oraz jego różnorodność i wrażliwość wymagają wdrożenia coraz bardziej zaawansowanych metod zarządzania, implementacji nowych spójnych zasad do wszystkich działów spółki i interesariuszy zewnętrznych; . rosnące wymogi formalne dotyczące bezpieczeństwa wody- w dniu 28 listopada 2015 roku weszło w życie Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, który nie tylko implementuje Dyrektywę Rady 2013/51/EURATOM11 oraz wprowadza szereg istotnych i kosztowych rozstrzygnięć, których interpretacja może rodzić również wiele problemów współpracy Spółki z Państwową Inspekcją Sanitarną; . wymogi dotyczące jakości oczyszczonych ścieków i przetwarzania odpadów są coraz większe, nowe pozwolenie wodno-prawne rozszerzyło zakres wskaźników zanieczyszczeń; od 1 stycznia 2016 roku obowiązuje m.in. zakaz składowania osadów, co powoduje ograniczoną i drogą alternatywę dla obecnie prowadzonego procesu przetwarzania osadu i zagospodarowania odpadów powstających w Spółce; . niezawodność – wpływ na koszty związane z utrzymaniem gotowości oraz zarządzaniem prewencyjnym; konieczność wdrożenia rozwiązań redundantnych i stosowania odpowiedniej polityki materiałowej; . podatki - wyraźne trendy wzrostowe wynikające zarówno ze wzrostu wartości majątku spółki, jak i polityki państwa i gmin; . wzrost cen energii, spodziewany wzrost kosztów przesyłu oraz wzrost zapotrzebowania na energię związany m.in. z wdrożeniem nowych instalacji i procesów; . istotny spadek cen praw majątkowych do energii odnawialnej oraz trudne do spełnienia wymogi w zakresie obowiązków dokumentowania i rozliczania energii z kogeneracji w powiazaniu z niestabilnością systemów wsparcia; . wzrost ryzyka gospodarczego wynikającego m.in. z realizacji, zazwyczaj w presji czasu, dużych projektów z dofinansowaniem zewnętrznym – np. sprawy terenowo-prawne przy obiektach liniowych, oraz duży stopień zaawansowania technologicznego przy instalacjach, takich jak oczyszczalnie – powodują znaczne ryzyko opóźnień; dodatkowym zagrożeniem jest nierzetelność wykonawcy oraz ryzyka kursowe i budowlane; . ryzyko polityczne (populizm) –obserwowane zjawisko w Polsce, wynikające z faktu funkcjonowania „politycznego” regulatora (wójt, prezydent w relacji do rady gmin) zatwierdzającego taryfy i plany inwestycyjne (presja wyborcza), a także wykorzystującego spółki komunalne do sporów politycznych. . szanse wynikające z naturalnych działań synergicznych i potencjałów Spółki wymagają dużego zaangażowania kierownictwa i wysokich kompetencji - nowe pola współpracy na rynkach energetycznych i konsultingu strategicznego i projektowego; . słaba kondycja finansowa gmin – coraz mniejszy stopień zaangażowania się gmin w inwestycje wod-kan. powoduje konieczność większego obciążenia inwestycjami taryf; dodatkowo możliwości świadczenia dopłat do taryf przez gminy jest coraz mniejsza, a także presja na dywidendę; . oczekiwania społeczne – wdrożenie kolejnych i różnorodnych rozwiązań ułatwiających różnym interesariuszom szeroki dostęp do informacji, weryfikacji oraz dowolnego sposobu rozliczeń, a także związana z tym ochrona danych (osobowych i tajemnicy przedsiębiorstwa).

11 Dyrektywa Rady 2013/51/EURATOM z dnia 22 października 2013 r. określająca wymogi dotyczące ochrony zdrowia ludności w odniesieniu do substancji promieniotwórczych w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. UE - L 296/12 z 7.11.2013 r.)

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 125 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

BENCHMARKING Zrównoważone CONTOLING wykorzystanie zasobów Przetwarzanie i udostępnianie Spójność polityk danych Modele wewnętrznych i finansowania i zewnętrznych budżetowania

Efekty skali w Czytelne ramy systemie zlewni regulacyjne

WSPÓŁCZESNE PRZYWÓDZTWO

Innowacyjne i Czytelny podział ról i zarządzanie odpowiedzialności Efektywne zespoły ZAUFANIE i ZAANGAŻOWANIE

Monitorowanie Uczciwość i i ocena działań transparentność Kompromisy między obszarami Zaangażowanie wiejskimi i interesariuszy miejskimi oraz pokoleniami

Rysunek 87 Podstawowe cele zarządcze – na bazie publikacji Principles on Water Governance OECD 2015

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 126 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Kierunki działań strategicznych

Analiza obecnie panujących trendów wskazuje na konieczność podjęcia ambitnych planów rozwojowych umożliwiających utrzymanie akceptowalnych taryf, poziomu zatrudnienia i pozycji spółki na rynku usług wodociągowo-kanalizacyjnych w regionie. Spółka realizuje je poprzez:

 konsekwencja - kontynuacja dotychczasowych celów i CAPEX zamierzeń zgodnie ze strategią Spółki ; • środki pomocowe  aktywność w pozyskiwaniu środków pomocowych, • większe zaangażowanie środków samorządowych szczególnie w zakresie: • efektywne wykorzystanie o środowisko – wod-kan. i odpady; amortyzacji jako środka inwestycyjnego o ekoefektywność i innowacyjność;  powstrzymanie trendu spadku sprzedaży usług poprzez: o ofertę dla przemysłu; o usługi hurtowe; OPEX o konsolidacja na poziomie majątkowym, • efektywność energetyczna operacyjnym i organizacyjnym; • efektywnie pracyjący majatek  dostosowanie się do nowych szans • efekty synergii i skali i zagrożeń; • konsolidacja usług o rynek energetyczny i odpadowy; o nowe obciążenia fiskalne i kosztowe; o budżety gminne;  nowe modele inwestycyjne. Rysunek 88 Środki do optymalizacji kosztów taryfowych

DOBRE PLANOWANIE I KONSEKWENCJA DZIAŁANIA •JASNA WIZJA ROZWOJU, DOBRZE PRZYGOTOWANE PROJEKTY, AKTYWNA DZIAŁALNOŚĆ MENEDŻERSKA ZARZĄDU, WIĘKSZE ZANGAŻOWANIE ŚRODKÓW ZEWNĘTRZNYCH, USTALENIE REALNEGO POZIOMU DOFINANSOWANIA I PARTYCYPACJI GMIN

ZWIĘKSZENIE ILOŚCI USŁUG •OFERTA DLA PRZEMYSŁU I GMIN – KONSOLIDACJA NA WIELU PŁASZCZYZNACH WSPÓŁPRACY, PRZYGOTOWANIE INFRASTRUKTURY I PERSONELU DO NOWYCH PROBLEMÓW

WYKORZYSTANIE ISTNIEJĄCEGO MAJĄTKU I POTENCJAŁÓW DO PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI SYNERGICZNEJ •GOSPODARKA ODPADOWA, ENERGETYCZNA, LOGISTYKA, DORADZTWO, ITP.

INTELIGENTNE ROZWIĄZANIA TECHNOLOGICZNE I POLITYKA MATERIAŁOWA •DOSTOSOWANE DO POTRZEB ROZWIĄZANIA, EFEKTYWNE ENERGETYCZNIE , KOMPATYBILNE, TRWAŁE I NIEZAWODNE

ZMOTYWOWANY I KOMPETENTNY ZESPÓŁ LUDZI W STREFIE ZARZĄDZANIA INWESTYCJAMI I OPERACJĄ •TRUDNA SFERA PRACY NA MAJĄTKU PUBLICZNYM WYMAGA NAJLEPSZYCH SPECJALISTÓW (ZAZWYCZAJ DO WYSZKOLENIA WEWNĘTRZNIE)

Rysunek 89 Główne kierunki oddziaływania Spółki na niekorzystne trendy gospodarcze Koszty od-inwestycyjne (amortyzacja + podatki) stanowią największy udział w kosztach przekraczających 1/3 wszystkich kosztów rodzajowych. Dlatego głównym celem polityki inwestycyjnej jest przewidywalny poziom taryf poprzez efektywne zarządzanie kosztami inwestycyjnymi i operacyjnymi. Jednym z nowych kierunków rozwoju dostosowanym do nowej perspektywy środków pomocowych są programy nastawione na poprawę efektywności energetycznej. Pomimo zrealizowania wielu projektów energetycznych istnieje dalsza możliwość wykorzystania potencjałów energetycznych, szczególnie w zakresie odzysku energii ze ścieków, biomasy i słońca. Dla przedsiębiorstwa o dużej energochłonności i jednocześnie potencjale wytwórczym jest duża szansa na realne korzystne oddziaływanie na presję kosztów energetycznych.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 127 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Pakiet zimowy UE wskazuje na nowe kierunki tworzenia różnych inicjatyw energetycznych, dla których przewidziane są znaczne środki finansowe (energetyka ma w przyszłych perspektywach finansowych największą alokację środków). Dla kończących się programów wsparcia projektów wod-kan. sfera ta może okazać się nowym kierunkiem aplikacji i pozyskiwania środków na rozwój i inwestycje zmniejszające koszty i stymulujące rozwój gospodarczy w regionie.

INTIELIGENTNY ZAKUP PRODUKCJA ENERGOOSZCZĘDNOŚĆ I ZUŻYCIE ENERGII ENERGII ZMNIEJSZENIE WSKAŹNIKÓW ZAPISY W DOKUMENTACH ENERGOCHŁONNOŚCI I STAT > 50% NISKOEMISYJNEJ ENERGII PROGRAMOWYCH I UDZIAŁ W O 10% Z OZE I CHP W KONSUMPCJI AUDYTACH, PROJEKTACH WŁASNEJ SZKOLENIOWYCH I BENCHMARKINGOWYCH

ENERGOOSZCZEDNE MASZYNY I ZIELONE ZAMÓWIENIA I LCA URZĄDZENIA WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU OZE I CHP; NOWE EFEKTYWNE OPTYMALNE TARYFY ROZWIĄZANIA I PROCESY ENERGETYCZNE (NP. DEAMONIFIKACJA); WYKORZYSTANIE ZAAWANSOWANYCH TECHNIK KONDYCJONOWANIA I OPTYMALIZACJA PRACY FERMENTACJI OSADÓW PRZEKSZTAŁACANIE ENERGII - URZĄDZEŃ I INSTALACJI, INTIELIGENTNE ZASILANIE

EFEKTY SKALI - DUŻE OBIEKTY SYNERGIE TECHNICZNE (NP. MAGAZYNOWANIE BIOGAZU i BARDZIEJ EFEKTYWNE KOFERMENTACJA); USŁUGI DSR

LOGISTYKA , INTIELIGENTNE DEWERSYFIKACJA ŻRÓDEŁ ZARZĄDZANIE I AKPIA; ENERGII EFEKTYWNA CHP - SPRAWNOŚĆ, PRACA MOCĄ NOMINALNĄ PROJEKTOWANIE I DOBÓR ELIMINACJA WÓD URZĄDZEŃ Z UWZGLĘDNIENIEM PRZYPADKOWYCH; EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ WYKORZYSTANIE CIEPŁA ZMNIEJSZENIE STRAT WODY DO ŚCIEKÓW I CIEPŁA ODPOWIEDNIE POSTAWY POZIOMU 8% PROCESOWEGO KONSUMENCKIE

Rysunek 90 Cele strategiczne w zakresie poprawy efektywności energetycznej w spółce do 2020 roku Część zadań inwestycyjnych ma studia wykonalności i gotowość realizacyjną (Czysta energia dla czystej wody i niektóre projekty z zakresu programu Biorafineria). Część zadań jest grupowana i planowana jest do realizacji w zależności od przeprowadzonych programów badawczo-rozwojowych oraz możliwości pozyskania finansowania.

Nową inicjatywą energetyczną Spółki jest projekt pn. Słupski Klaster Bioenergetyczny. Celem klastrów energii zdefiniowanych w art. 2 Ustawy o OZE, jest rozwój energetyki rozproszonej służący poprawie lokalnego bezpieczeństwa energetycznego w sposób zapewniający uzyskanie efektywności ekonomicznej oraz przyjazny środowisku poprzez tworzenie optymalnych warunków organizacyjnych, prawnych i finansowych umożliwiających wdrożenie najnowszych technologii przy uwzględnieniu miejscowych zasobów i potencjału energetyki krajowej. Spółka obecnie przygotowuje strategię w celu ubiegania się o projekt pilotażowy w Ministerstwie Energii. Głównym kierunkiem inicjatywy jest zbadanie możliwości:

 stworzenia efektywnej sieci ciepła i chłodu wymienionej w Ustawie o efektywności energetycznej z możliwością dystrybucji z oczyszczalni ciepła odpadowego oraz ciepła ze ścieków ;  stworzenia wydzielonej sieci elektroenergetycznej w obrębie oczyszczalni i Słupskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, integrującej duże zakłady wytwarzające i/lub zużywające energie elektryczną;  wykorzystanie istniejących turbin wiatrowych oddalonych o ok. 2 km od oczyszczalni do stworzenia efektywnego tzw. energy mix w ramach klastra;

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 128 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

 rozpoznanie możliwości działań Spółki na rynku usług energetycznych w tym usług DSR12.  Wdrożenie nowych innowacyjnych technologii z zakresu magazynowania i wytwarzania energii, w ramach posiadanych potencjałów. .

CZYSTA ENERGIA DLA • FOTOWOLTAIKA 250 kW dla SUW SŁUPSK CZYSTEJ • POMPA CIEPŁA SŁUPSKIEJ ~ 250 kW - obiekty produkcji wody WODY

• SUCHA FERMENTACJA SKRATEK I ODPADÓW ZIELONYCH - OS • HYDROLIZA TERMICZNA THP BIORAFINERIA • SYSTEM DYSTRYBUCJI CIEPŁA I OS SŁUPSK ENERGII ELEKTRYCZNEJ • ZASILANIE ENERGETYCZNE INNYCH OBIEKTÓW Z CHP OCZYSZCZALNI

• OZE I INTIELIGENTNE OPOMIAROWANIE SYSTEM • SYSTEM STEROWANIA KONTROLI I NAPOWIETRZANIEM W STEROWANIA PROCESACH AREACYJNYCH ENERGIĄ • SYSTEM ZINTEGROWANEGO ZARZĄDZANIA ENERGIĄ NA OBIEKTACH SPÓŁKI

• ZMIANA PROCESU DN/N NA SŁUPSKI KLASTER DEAMONIFIKACJĘ – CIAG BOCZNY OS MNIEJ • ZMIANA SYSTEMU BIO- ENERGO- NAPOWIETRZANIA I TRANZYTU ENERGETYCZNY CHŁONNYCH WODY I ŚCIEKÓW PROCESÓW • ZMNIEJSZENIE STRAT WODY DO POZIOMU PONIŻEJ 8 % WG BILANSU IWA

Rysunek 91 Programowanie procesu inwestycyjnego w zakresie poprawy efektywności energetycznej w Spółce Niektóre zadania objęte są programami badawczo-rozwojowymi, które potwierdzą (lub nie potwierdzą) ich zasadność ekonomiczną i ekoefektywność. Spółka współpracuje z wieloma uczelniami, instytucjami i partnerami, takimi jak: Akademia Pomorska, Politechnika Gdańska, Politechnika Koszalińska, Uniwersytet Przyrodniczy w Bydgoszczy, IGWP, Morski Instytut Rybacki, GIS, EurEau, GFW i inne. Celem prowadzonych działań jest:

 wypracowanie nowych kierunków rozwoju i aktywności Spółki;  znalezienie efektywnych metod i rozwiązań technicznych i technologicznych;  zalecenia do procesów inwestycyjnych i operacyjnych;  nauka i zdobywanie doświadczeń oraz działania zespołowe.

Trwają starania o pozyskanie finansowania na planowane inicjatywy.

Spółka koordynuje również kilka gminnych programów inwestycyjnych , w tym:

 „Zarządzanie wodami opadowymi i roztopowymi w zlewni rzeki Słupi”, który został rekomendowany do kontraktu terytorialnego i dotyczy 4 samorządów (miast: Słupska i Ustki oraz Gmin: Kobylnica i Słupsk). W perspektywie kilku najbliższych lat należy przewidywać, że Spółka może być podmiotem odpowiedzialnym za funkcjonowania systemu kanalizacji deszczowej, dlatego w interesie przedsiębiorstwa jest odpowiednie przygotowanie potencjałów technicznych, organizacyjnych i

12 Demand Side Response (DSR) polega na ograniczaniu zużycia energii w czasie, gdy obciążenie energii jest największe i korzystaniu z energii w czasie, gdy tej jest pod dostatkiem.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 129 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

instytucjonalnych. Spółka zaplanowała również opracowanie koncepcji zagospodarowania terenu bazy jako modelowego rozwiązania zrównoważonego rozwoju, który mógłby być wykorzystany jako element całego projektu zlewowego do dofinansowania z POIiŚ 2020.  Program budowy lokalnych oczyszczalni ścieków w Gminie Kobylnica na terenie poza aglomeracją słupską, który ma kompleksowo zapewnić dostęp do usług kanalizacyjnych w terenie o zabudowie rozproszonej. W uzgodnieniach z Gmina Kobylnica został wykonany podział zakresu finansowania projektu, z uwzględnieniem środków taryfowych Spółki, która odpowiedzialna będzie za dwie miejscowości Wrzącą i Bzowo. Pozostałe miejscowości będą finansowane ze środków budżetowych Gminy Kobylnica. Całość prac inwestycyjnych będzie nadzorowała Spółka w ramach podpisanej umowy z Gmina. Zostały złożone wnioski o dofinansowanie ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku oraz alternatywnie ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.



Rysunek 92 Wizualizacja kompleksowego rozwiązania gospodarki ściekowej na terenie gminy Kobylnica Spółka realizuje projekt wsparcia dla miasta Słupska w zakresie know-how dotyczącego modelu instytucjonalnego i finansowego zakończenia budowy parku wodnego. 14 września 2016 została powołana nowa celowa spółka miejska, pn.: Trzy Fale sp. z o.o., której Spółka świadczy usługi asysty technicznej i organizacyjnej, doradztwa inwestycyjnego oraz wsparcia w zakresie zarządzania projektowego. Opracowano Biznesplan dla tego przedsięwzięcia oraz rozpoczęto negocjacje z bankami w celu pozyskania finansowania. Ustalono nowy zakres funkcjonalny dla obiektu i zlecono prace projektowe wraz z uzyskaniem zamiennego pozwolenia na budowę.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 130 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Realizacja planów inwestycyjnych i aktywność inwestycyjna

W 2016 roku obowiązywały dwa uchwalone i zaktualizowane plany z perspektywą 3-letnią:

 WPRiMUWiK dla miasta Słupska – uchwała Nr IX/55/15 RM z dnia 25 marca 2015 roku;  WPRiMUWiK dla gminy Kobylnica – uchwała Nr X/49/2015 RG z dnia 19 marca 2015 r.

W Gminie Słupsk złożony został w 2015 roku po raz pierwszy plan inwestycyjny i związany jest on z rozliczeniem budowy ringu kanalizacyjnego i partycypacją finansową gminy w przedsięwzięciu POIiŚ. Gmina rezygnuje z działań inwestycyjnych finansowanych z taryf za zbiorowe odprowadzanie ścieków i prowadzi inwestycje z własnego budżetu oraz za pomocą porozumień międzygminnych (miasto Słupsk jest gmina wiodącą) lub zleceń in house własnej spółce komunalnej.. Plany inwestycyjne aktualizowane są raz do roku zgodnie z regulacjami wynikającymi z ustawy zaopatrzeniowej. WPRiMUWiK finansowane są z amortyzacji pochodzącej z taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków, ze środków pozyskanych z funduszy pomocowych oraz środków gminnych skierowanych na realizację poszczególnych zadań uwzględnionych w porozumieniu międzygminnym. Spółka otrzymuje również majątek na potrzeby prowadzonej działalności w formie aportów.

Wszystkie zadania inwestycyjne uchwalone w zaktualizowanych WPRiMUWiK są w trakcie realizacji lub zostały już zrealizowane w planowanych zakresach i terminach. W 2014 została podpisana umowa nr POIS.01.01-00-00-106/13-00 na dofinansowanie pakietu zadań inwestycyjnych pn. „Gospodarka osadowa w oczyszczalni wraz z modernizacją sieci kanalizacyjnej w aglomeracji Słupsk” w ramach działania 1.1 Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach powyżej 15 tys. RLM, priorytetu I oś: Gospodarka wodno-ściekowa Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) z perspektywy finansowej 2007-2013 r. Ostateczny budżet projektu przekroczył 48,5 mln zł, z czego środki spółki stanowiły ok. 22,5 mln, a pozostałe pochodziły z dotacji oraz ze środków Gminy Słupsk (była parterem spółki uprawnionym do ponoszenia kosztów kwalifikowanych w zakresie modernizacji 4 systemów uzdatniania i zaopatrzenia Gminy w wodę oraz w ramach porozumienie międzygminnego w zakresie tzw. ringu kanalizacyjnego). Tabela 100 Długość i materiał wybudowanych sieci wodociągowych i kanalizacyjnych w latach 2012-2016

Materiał 2012 2013 2014 2015 2016 [m] [%] [m] [%] [m] [%] [m] [%] [m] [%] sieci wodociągowe rury żeliwne 2617,2 67% 1377,4 35% 272,5 27% 1561,5 62% 1193,86 54% rury PE 1313,1 33% 2 512,90 65% 735,4 73% 964,1 38% 1017,0 46% Razem woda 3 930,30 3890,3 1007,9 2525,6 2210,86 sieci kanalizacyjne rury kam. b.d. b.d. 0 817 27% 3574,52 21,9% 713,3 45,6% rury PE kan. b.d. b.d. 770 100% 1017,5 34% 12694,27 77,9% 124,25 7,9% rury PVC b.d. b.d. 0 1175,4 39% 24 0,1% 726,3 46,4% Razem kan. b.d. 770 3009,9 16292,79 1563,85 Łącznie sieci 3930,3 4660,3 4017,8 18818,4 3774,71

Poza w/w projektem Spółka w 2016 r. realizowała głównie inwestycje liniowe sieci wodociągowych i kanalizacyjnych ujętych w WPRiMUWiK. Pozostałe roboty realizowane w obiektach dotyczyły przede wszystkim wykonania remontów określonych w Planie Remontów. Łączna długość wybudowanej przez Spółkę w 2016 r. sieci wodociągowej wynosi 2 510 m. Udział rurociągów żeliwnych w wykonanych sieciach wynosi 54%. Pozostałe 46% to sieci z tworzyw sztucznych. Zmienność udziału tych materiałów w poszczególnych latach, wynika z faktu

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 131 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok przyjętej w Spółce polityki materiałowej dotyczącej stosowania rur żeliwnych do budowy sieci o dużym znaczeniu, zamykających lub tworzących układy pierścieniowe itd., które to w tym okresie były właśnie realizowane.

rury żeliwne rury PE wodoc. Razem woda

930,30

3

3890,3

512,90

2617,2

2525,6

2

2210,86

1561,5

1377,4

1313,1

1193,86

1017,0

1007,9

964,1

735,4 272,5

20121 20132 20143 20154 20165

Rysunek 93 Długości wykonanych sieci wodociągowych z podziałem na materiał w latach 2012-2016 [mb/rok]

rury PE kan. rury PVC Razem kan.

18818,39

12694,27

4660,3

4017,8

3930,3

3774,71

1175,4

1017,5

770

726,3

124,25

24

0 0 0

2012 2013 2014 2015 2016

Rysunek 94 Długości wykonanych sieci kanalizacyjnych z podziałem na materiał w latach 2012-2016 [mb/rok]

Długość wybudowanej sieci wodociągowej jest podobna do ubiegłego roku. Spadek długości sieci kanalizacyjnej związany jest z zakończeniem w 2015 roku dużego projektu – ringu kanalizacyjnego.

W 2016 r. realizacja inwestycji na sieciach wodociągowych nastawiona była tak na wymianę i modernizację sieci jak i inwestycje obejmujących jej budowę w celu podłączenia do niej nowych odbiorców w ulicach: Dembińskiego, Chłopickiego, Spacerowa, Banacha–Niemena, Globino – do studni H8, Br. Gierymskich–Szczecińska (SM Kolejarz), Kaszubska–Miejska (Siemianice).

Wskaźnik przyrostu sieci wodociągowych w Spółce w 2016 r. był nadal, podobnie jak w poprzednich latach jest zdecydowanie niższy niż średni w kraju. Wynika to z faktu bardzo wysokiego, bo niemal 100% zwodociągowania terenów miasta i Gminy Kobylnica, na terenie których operatorem jest Spółka. Potrzeby inwestycyjne w tym zakresie dotyczą uzbrojenia terenów ujętych w MPZP, ale przy założeniu warunkowej ich realizacji wraz z pozostałą infrastrukturą (odwodnienie, drogi, itd.) przez samorządy, lub w terenach, w których nastąpił już odpowiednio wysoki rozwój zabudowy, wystarczający do realizacji sieci. W tym zakresie realizowane są obecnie

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 132 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok oraz planowane są na kolejne lata w aktualizowanym WPRiMUWiK, inwestycje dotyczące uzbrojenia terenów na osiedlu „Zachód” w rejonie ulicy Banacha oraz projekty uzbrojenia terenów na osiedlu „Owocowa”. Tabela 101 Wskaźniki przyrostu i wymiany sieci wodociągowej

Łączna długość wybudowanej sieci wodociągowej dla nowych odbiorców w 2016r [km] 1,2119

Łączna długość wybudowanej sieci wodociągowej w 2016 r. [m] 2 210,86

Łączna długość sieci wodociągowej na koniec 2016 r. [km] 225,8

Wskaźnik przyrostu sieci wodociągowej w 2013 r. 0,78%

Wskaźnik przyrostu sieci wodociągowej w 2014 r. 0,0047%

Wskaźnik przyrostu sieci wodociągowej w 2015 r. 0,0%

Wskaźnik przyrostu sieci wodociągowej w 2016 r. 0,54%

Polska 2015- IGWP 2,95%

Łączna długość wymienionej sieci wodociągowej [km] 0,99896

Łączna długość sieci wodociągowej Miasta Słupska na koniec 2016 r. [km] 225,8

Wskaźnik wymiany sieci wodociągowej w 2013 r. 1,0%

Wskaźnik wymiany sieci wodociągowej w 2014 r. 0,46%

Wskaźnik wymiany sieci wodociągowej w 2015 r. 1,13%

Wskaźnik wymiany sieci wodociągowej w 2016 r. 0,44%

Polska 2015 - IGWP 0,69%

Wskaźnik wymiany sieci wodociągowej jest nieznacznie niższy od krajowego. Spółka konsekwentnie realizuje zaplanowane zadania dotyczące rozwiązania zidentyfikowanych problemów występujących na sieci wodociągowej i przyjętej w WPR polityce sukcesywnej wymiany najbardziej awaryjnych odcinków. Zmianę tą należy uznać za pozytywną, wiek i awaryjność niektórych odcinków sieci może mieć wpływ na utrzymanie wysokiego standardu i niezawodności dostawy wody odbiorcom. W tym celu trend ten powinien zostać utrzymany. W zaktualizowanym WPRiMUWiK przewidziane są kolejne duże inwestycje w zakresie wymiany/modernizacji sieci wodociągowych dotyczące głównie osiedli mieszkaniowych w rejonie osiedla Niepodległości, osiedla przy ul. Zygmunta Augusta oraz ostatni etap wymiany na osiedlu Akademickim przy ul. Parkowej i Akacjowej. Inwestycje te są rozłożone na kilka kolejnych lat taryfowych, w celu rozłożenia i utrzymania akceptowalnego obciążenia kosztami odinwestycyjnymi taryf. Dodatkowo, przewiduje się ujęcie tych inwestycji we wniosku o dofinansowanie w ramach POIiŚ 2014-2020, co pozwoli na zmniejszenie wpływu ich realizacji na obciążenia taryfowe. W 2016 r. Spółka realizowała budowę sieci kanalizacyjnych w ramach WPRiMUWiK. Były to sieci kanalizacji grawitacyjnej realizowane z rur kamionkowych oraz z tworzyw sztucznych mające na celu przyłączenie do sieci nowych odbiorców oraz modernizację istniejącego systemu kanalizacyjnego w ulicach: Portowa, Banacha – Niemena, Spacerowa, komory połączeniowe w Kobylnicy. W zestawieniu długości wykonanych sieci podano rzeczywiście wybudowane i odebrane oraz przyjęte na majątek Spółki (posiadają OT). W związku z tym nie obejmują pozostałych odcinków jako realizowanych w roku 2016 (np. kanalizacja w ul. Fińskiej), które uwzględnione zostaną w wykonaniu 2017 r.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 133 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 102 Wskaźniki przyrostu i wymiany sieci kanalizacyjnej

Łączna długość wybudowanej sieci kanalizacji sanitarnej dla nowych odbiorców w 2016 [km] 1,4396

Łączna długość wybudowanej sieci kanalizacji sanitarnej w 2016 r. [km] 1,56385

Łączna długość sieci kanalizacyjnej Miasta Słupska na koniec 2016 r. [km] 160,5

Wskaźnik przyrostu sieci kanalizacyjnej w 2013 r. 0,44%

Wskaźnik przyrostu sieci kanalizacyjnej w 2014 r. 0,23%

Wskaźnik przyrostu sieci kanalizacyjnej w 2015 r. 0,64%

POLSKA 2015 - IGWP 3,12%

Wskaźnik przyrostu sieci kanalizacyjnej w 2016 r. 0,90%

Łączna długość wymienionej sieci kanalizacyjnej [km] 0,48

Łączna długość sieci kanalizacyjnej Miasta Słupska na koniec 2016 r. [km] 160,5

Wskaźnik wymiany sieci kanalizacyjnej w 2013r 1,73%

Wskaźnik wymiany sieci kanalizacyjnej w 2015 r. 9,96%

Wskaźnik wymiany sieci kanalizacyjnej w 2016 r. 0,30%

POLSKA 2015 - IGWP 0,47%

Podobnie jak w sieciach wodociągowych wskaźnik przyrostu sieci kanalizacyjnej kształtuje się na niższym poziomie niż dla kraju i wynika on z wysokiego stopnia skanalizowania odbiorców na terenie aglomeracji, który wynosi niemalże 100%, a tym samym wskazuje na zaspokojenie potrzeb rozwoju sieci. W zakresie tym poza systemem kanalizacyjnym pozostają miejscowości na terenie Gminy Kobylnica nie objęte aglomeracją. W tym aspekcie dalszy rozwój sieci powinien być nadal ukierunkowany na tworzenie możliwości podłączania do sieci obszarów na terenie miasta objętych MPZP, poprzez wspólną realizację inwestycji w miarę potrzeb przez samorząd oraz prywatnych inwestorów. Tak więc konieczne inwestycje powinny dotyczyć zbrojenia nowych terenów inwestycyjnych podobnie i w powiązaniu z sieciami wodociągowymi. Oceniając wyliczone wskaźniki należy brać pod uwagę fakt, iż w WPRiMUWiK zgłoszone zostały do realizacji sieci wodociągowe i kanalizacyjne, które sukcesywnie będą poddawane wymianie poprzez budowę nowych lub poprzez renowację istniejących kanałów metodami bezwykopowymi, głównie ze względu na zły stan techniczny i dużą liczbę występujących na nich awarii. Sieć kanalizacyjna na terenie Gmin, będąca w posiadaniu Spółki, jest eksploatowana od 5 lat i nie wymaga w chwili obecnej podejmowania działań związanych z ich wymianą. Gmina Kobylnica przy współpracy ze Spółką, podjęła działania związane z zaprojektowaniem systemowego rozwiązania odprowadzania i oczyszczania ścieków z terenów miejscowości nie objętych aglomeracją. Na rok taryfowy 2016/2017 planowane były nakłady na inwestycje oraz zakupy inwestycyjne na kwotę 11 262 185 zł. W 2016 r. Budżet planu remontowego wynosił 4,37 mln zł. Analiza realizacji planów nie przekracza zakładanych globalnie budżetów, a celowość i zakres realizacji poszczególnych zadań jest monitorowana i kontrolowana na każdym etapie. Na części inwestycji wystąpiły niedoszacowania wartości i ich ostateczna realizacja zakończyła się przekroczeniami planowanych kosztów na łączną wartość ok. 400 tys. zł, ale również wystąpiły sytuacje zrealizowania zadań poniżej planowanych kosztów, dla których „oszczędności” wyniosły kwotę ok. 846 tys. zł. Większość zadań jest realizowana w wartościach zbliżonych do planowanych wartości, a ogólny bilans realizacji mieści się w założonej tolerancji ryzyka planowania.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 134 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Tabela 103 Raport z realizacji WPRiMUWiK do końca 2016 r

szacowana Dotychczas nr nazwa zadania inwestycyjnego wartość poniesione status zadania zadania inwestycji koszty

Zaprojektowanie i wykonanie studni głębinowej oraz podłączenie jej do 1/15 150 000,00 zł 756,80 zł zadanie w trakcie realizacji istniejącego układu technologicznego na ujęciu "Głobino Zachód" Budowa sieci wodociągowej i 1/14 i kanalizacyjnej w ul. Spacerowej w 640 000,00 zł 517 251,53 zł Zadanie zakończone i rozliczone 14/12 Słupsku Sieć wodociągowa w rejonie ul. 12/13 Banacha (Dzielnica Mieszkaniowa 165 000,00 zł 92 923,65 zł Zadanie zakończone i rozliczone „Zachód”) trwa opracowywanie Wymiana awaryjnej sieci dokumentacji projektowej, 27/13 wodociągowej na części oś. 1 000 000,00 zł 3 450,00 zł realizacja zadania w późniejszym Niepodległości (rej. ul. Dmowskiego) okresie Wymiana awaryjnej sieci cz.I ul. Olchowa -uzyskano wodociągowej na oś. Akademickim pozwolenie na budowę, trwają 25/13 510 000,00 zł 1 823,50 cz.6. (w ul. Akacjowej, Parkowej i prace projektowo- koncepcyjne Olchowej) dot. cz.II - ul. Parkowa Wykonanie obiektów i instalacji opomiarowania i monitoringu 5/15 600 000,00 zł 65 255,59 zł zadanie w trakcie realizacji wyodrębnionych stref zasilania w wodę w Słupsku Sieć wodociągowa DN 100 w ul. 6/15 90 000,00 zł 104 062,16 zł Zadanie zakończone i rozliczone Dembińskiego w Słupsku Wymiana odcinka sieci wodociągowej 7/15 420 000,00 zł 2 300,00 zł trwają prace projektowe w ul. Przemysłowej w Słupsku Program poprawy efektywności zadanie do realizacji, obejmuje 9/12 5 000 000,00 zł - zł energetycznej w oczyszczalni ścieków kolejne okresy taryfowe Hermetyzacja zewnętrznego 9/15 pierścienia osadnika wstępnego - 2 400 000,00 zł 280 000,00 zł Zadanie zakończone i rozliczone kpl. Zadanie zrealizowane w ramach Budowa Stanowiska Opróżniania 7/14 1 378 469,00 zł 1 366 312,68 zł Projektu POIiŚ, zakończone i Wozów Asenizacyjnych (SOWA) rozliczone Rozbudowa i optymalizacja gospodarki Zadanie zakończone i rozliczone.- osadowej w oczyszczalni ścieków wraz 8/14 12 794 656,00 12 797 523,73 zł realizowane było w ramach z modernizacją sieci kanalizacyjnej w Projektu POIiŚ, części aglomeracji. Zadanie w trakcie realizacji, opracowano koncepcję i PFU. Instalacja suchej fermentacji części Obecnie oczekujemy na decyzję o 9/14 odpadów zielonych pochodzących z 8 250 000,00 zł 29 332,30 zł dofinansowanie do realizacji. terenu powiatu Słupskiego - RIPOK Planuje się realizację prac projektowych wraz z robotami budowlanymi. Zadanie zrealizowane w ramach Rozbudowa przepompowni ścieków 31/13 850 235,00 zł 1 142 211,17 zł Projektu POIiŚ, zakończone i na ul. Borchardta rozliczane Wykonano stację przy ul. Gdańskiej, po okresie próbnej eksploatacji i jej pozytywnych Budowa stacji dezodoryzacji sieci 11/14 180 000,00 zł 112 069,54 zł wynikach, do realizacji wdrożono kanalizacyjnej w ul. Arciszewskiego prace przy ul. Arciszewskiego – planowane zakończenie do 06/2017 r.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 135 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Budowa tranzytowej kanalizacji Zadanie zakończono i rozliczono, 41/12 13 205 451,00 12 973 094,19 zł sanitarnej - RING Kanalizacyjny realizacja w ramach Projektu POIiŚ Sieć kanalizacji sanitarnej w rejonie ul. 13/13 Banacha (Dzielnica Mieszkaniowa 165 000,00 zł 234 087,39 zł Zadanie zakończone i rozliczone „Zachód”) Sieć kanalizacji sanitarnej DN 200 w 12/15 55 000,00 zł 60 480,00 zł Zadanie zakończone i rozliczone rejonie ul. Portowej w Słupsku Renowacja kanalizacji sanitarnej Zadanie do realizacji, obejmuje 13/15 DN200/DN300 w ul. Koszalińskiej i 700 000,00 zł - zł kolejne okresy taryfowe Małcużyńskiego w Słupsku Studium wykonalności dla instalacji Opracowano SW przez Dział PI i fotowoltaicznych dla ujęcia wody UR i złożono wniosek o 14/15 20 000,00 zł - zł Westerplatte oraz pompy ciepła do dofinansowanie projektu z RPO ogrzewania własnych obiektów. WP 2014-2020 Studium wykonalności dla projektu poprawy efektywności energetycznej wykorzystując potencjały oczyszczalni zadanie zakończone, do rozliczenia 15/15 ścieków do wytworzenia nadwyżki 25 000,00 zł - zł w 2017 r. energetycznej, która można będzie efektywnie spożytkować - biorafineria Słupsk Sieć wodociągowa Dn150, 100 i 80 w zadanie do realizacji, obejmuje 2/16 250 000,00 zł 12 000,00 zł rejonie ul. Owocowej w Słupsku kolejne okresy taryfowe Sieć wodociągowa PE63 w rejonie ul. 3/16 50 000,00 zł 480,00 zł trwają prace projektowe Poznańskiej w Słupsku Sieć wodociągowa Dn150 i 100 w 4/16 rejonie ul. Piłsudskiego-Zygmunta 850 000,00 zł 3 438,93 zł trwają prace projektowe Augusta w Słupsku Sieć wodociągowa na terenie MPZP „Osiedle Zachód” w rejonie ul. zadanie do realizacji, obejmuje 5/16 200 000,00 zł 1 130,00 zł Banacha, Grechuty, Ordonówny w kolejne okresy taryfowe Słupsku Budowa sieci wodociągowej na terenie miasta Słupska w ul. 26/16 Kaszubskiej, przy granicy z gminą 150 000,00 zł 166 569,00 zł Zadanie zakończone i rozliczone Słupsk i pasa drogowego ul. Miejskiej w Siemianicach. Dojrzewalnia i magazyn kompostu 6/16 wraz z organizacją ruchu drogowego w 450 000,00 zł 860,00 zł zakończono prace projektowe obrębie kompostowni Przebudowa przepompowni ścieków zadanie zakończone, do rozliczenia 7/16 „Łąkowa” w rejonie ul. Zamiejskiej w 180 000,00 zł 13 763,54 zł w 2017 r. Słupsku Budowa stacji dezodoryzacji sieci 8/16 100 000,00 zł 1 585,00 zł trwają prace projektowe kanalizacyjnej przy al. 3 Maja Sieć kanalizacji sanitarnej tłocznej 9/16 PE63 w rejonie ul. Poznańskiej w 50 000,00 zł 480,00 zł trwają prace projektowe Słupsku Kanalizacja sanitarna Dn200 i PE63 w 10/16 150 000,00 zł 720,00 zł trwają prace projektowe rejonie al. 3-go Maja 100 Słupsku Renowacja kanalizacji sanitarnej 11/16 350 000,00 zł - zł określenie zakresu rzeczowego Dn200 na osiedlu Niepodległości Rozdział kanalizacji w rejonie ul. Jana zadanie do realizacji, obejmuje 12/16 130 000,00 zł 2 128,25 zł Pawła II i Lutosławskiego w Słupsku kolejne okresy taryfowe Sieć kanalizacji sanitarnej na terenie MPZP „Osiedle Zachód” w rejonie ul. 13/16 200 000,00 zł 1 005,33 zł trwają prace projektowe Banacha, Grechuty, Ordonówny w Słupsku Sieć kanalizacji sanitarnej Dn200 w zadanie do realizacji, obejmuje 14/16 250 000,00 zł 4 240,60 zł rejonie ul. Owocowej w Słupsku kolejne okresy taryfowe

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 136 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Rozwój kofermentacji odpadów 15/16 biodegradowalnych z przemysłu 30 000,00 zł - zł program realizowany przez OS rybnego Zagospodarowanie wód opadowych zadanie do realizacji, obejmuje 16/16 na terenie bazy Spółki przy ul. 30 000,00 zł - zł kolejne okresy taryfowe Orzeszkowej w Słupsku Instalacja fotowoltaiczna SUW Uzyskano pozwolenie na budowę, 21/16 1 180 000,00 zł 27 998,86 zł Westerplatte realizacja w 2017 r. Uzyskano pozwolenie na budowę, 22/16 Pompa ciepła SUW Westerplatte 340 000,00 zł - zł realizacja w 2017 r. 23/16 Budowa linii kablowej OS-BAZA 1 000 000,00 zł - zł trwają prace projektowe Wykonanie nowego otworu 2/14/K studziennego po likwidacji starego w 50 000,00 zł 542,36 zł trwają prace projektowe miejscowości Zagórki Wykonanie nowego otworu 3/14/K studziennego po likwidacji starego w 50 000,00 zł 542,36 zł trwają prace projektowe Płaszewie Wykonanie nowego otworu 4/14/K 50 000,00 zł 542,38 zł trwają prace projektowe studziennego w Kczewie Budowa komór połączeniowych na 2/16/K istniejącej kanalizacji ciśnieniowej w 105 000,00 zł 72 166,42 zł Zadanie zakończone i rozliczone Kobylnicy RAZEM 52 793 811,00 30 000 203,61 W celu możliwości dokonania analizy kosztów ponoszonych na realizację zadań ujętych w planach, prowadzone jest porównanie ofert składanych w postępowaniach przetargowych z podziałem na poszczególne elementy składowe wykonania robót, mające wpływ na ich wartość. Analizy te mogą służyć jako pomoc i podstawa przy planowaniu kosztów realizacji inwestycji ujmowanych w planach. Tabela 104 Jednostkowe koszty budowy sieci wodociągowych i kanalizacyjnych w latach 2012-2016

2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. Średni koszt budowy 1 m wodociągu wynikający ze złożonych ofert 1 bez opłat i odtworzenia 456,69 zł 226,92 zł 647,56 zł 447,79 zł 364,52 zł 2 z opłatami i odtworzeniami nawierzchni 719,83 zł 258,40 zł 705,39 zł 596,91 zł 385,09 zł Średni koszt budowy 1 m wodociągu wynikający z podpisanych umów 3 bez opłat i odtworzenia 339,09 zł 251,55 zł 609,42 zł 442,46 zł 273,66 zł 4 z opłatami i odtworzeniami nawierzchni 565,33 zł 300,63 zł 666,74 zł 595,96 zł 285,88 zł Średni koszt budowy 1 m kanalizacji wynikający ze złożonych ofert 5 bez opłat i odtworzenia 474,83 zł 460,59 zł 692,91 zł 447,88 zł 6 z opłatami i odtworzeniami nawierzchni 548,34 zł 475,25 zł 791,68 zł 533,27 zł Średni koszt budowy 1 m kanalizacji wynikający z podpisanych umów 7 bez opłat i odtworzenia 372,46 zł 370,15 zł 453,29 zł 321,99 zł 8 z opłatami i odtworzeniami nawierzchni 379,15 zł 420,82 zł 726,21 zł 379,03 zł Średni koszt odtworzenia 1 mb nawierzchni na sieciach wod-kan. 120,97 zł 157,13 zł 105,06 zł Średni koszt budowy sieci wodociągowej z żeliwa 9 o średnicy 100mm i PE 110 z odtworzeniami, wg. 624 zł 619 zł 625,00 zł 632,00 zł 450,50 zł informatora cenowego Sekocenbud Średni koszt budowy sieci kanalizacji sanitarnej z 10 PVC śr. 0,2m oraz kam. 0,2m z odtworzeniami, 576,00 zł 1 077,00 zł 808,50 zł wg. informatora cenowego Sekocenbud Różnica (9-4): -41,74 zł 36,04 zł 164,62 zł 58,67 zł 318,37 zł Różnica (10-8): 155,18 350,79 zł 429,47 zł Średnie jednostkowe koszty budowy sieci wodociągowych wraz z odtworzeniami nawierzchni w porównaniu do lat 2012-2015 zmalały o blisko 38% w stosunku do roku 2015. Sytuację tą można należy ocenić i powiązać pod kątem dwóch zmiennych, a mianowicie udziału w strukturze realizowanych sieci rur żeliwnych w stosunku do rur tworzywowych oraz ich średnic, a następnie w zmianach cen na rynku. W pierwszym zakresie spadł o 8% udział

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 137 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok rur żeliwnych oraz średnice przewodów (zmniejszył się udział rur śr. 150mm w stosunku do ubiegłego roku), a w drugim przypadku widać spadek oferowanych przez Wykonawców cen. Sytuacja na rynku materiałów i wykonawstwa robót jest w miarę ustabilizowana, niemniej nastąpił spadek poziomu cen. Również w odniesieniu do jednostkowych kosztów budowy sieci wodociągowej z żeliwa o średnicy 100mm oraz PE 110 (średnia), wg. informatora cenowego Sekocenbud za IV kwartał 2016 r., które wynosiły 450,05zł/m, koszty realizowanych sieci wodociągowych są o 37% niższe niż w średnie w Polsce. Pozostałe sieci realizowano podobnie do lat ubiegłych z wykorzystaniem rurociągów z żeliwa sferoidalnego i PE w zakresie średnic od PE63 do PE110. W 2016 r. zmniejszył się udziału rur żeliwnych w realizowanych sieciach, ze względu na realizację inwestycji na odcinkach na sieci rozdzielczej. Dla potrzeb planowania np. w ramach WPR, w celu zachowania realności uzyskanych cen na budowę sieci wodociągowych, proponuje się wykorzystanie wskaźnika wynikającego ze średniego kosztu budowy 1 m wodociągu wyliczonego jako średnia ze złożonych ofert. Ze względu na fakt, iż miniony rok wpływa no obniżenie średniej z lat 2012-2016, do wartości 533 zł/m, w planowaniu przyjmuje się się utrzymanie wskaźnika z ubiegłego roku, tj.: 570 zł/m, z uwzględnieniem w każdym przypadku indywidualnych wymagań dla planowanych inwestycji poprzez zastosowanie współczynnika zwiększającego lub zmniejszającego planowane koszty. Średni koszt budowy sieci kanalizacyjnych wraz z odtworzeniami nawierzchni jest niższy o blisko 50% w odniesieniu do roku 2015. Wynika to z faktu, iż inwestycje w 2015 r. obejmowały w szczególności sieci kanalizacyjne ciśnieniowe o średnicach od 200 do 350mm oraz grawitacyjne kamionkowe o średnicach w zakresie 200-400mm zrealizowane w ramach tranzytowego „Ringu” kanalizacyjnego, których koszty jednostkowe są wyższe od sieci wykonywanych standardowo w mieście z rur kamionkowych lub z tworzyw sztucznych o średnicach do 250mm. Odmiennie jak dla sieci wodociągowych, widać bardzo zbliżony udział rur kamionkowych w stosunku do rur tworzywowych, jednakże również dla kanalizacji realizowane inwestycje obejmowały kanały o mniejszych średnicach. Dla szacowania wartości planowanych inwestycji proponuje się, podobnie jak dla sieci wodociągowych utrzymanie wysokości wskaźnika wyliczony jako średnią wartość wskaźnika budowy 1m sieci kanalizacyjnej z lat 2013-2015 wynoszącego 605 zł/m (w związku z tym, iż uwzględniając rok 2016 wskaźnik ten spadł do poziomu 548 zł/m), z uwzględnieniem w każdym przypadku indywidualnych wymagań dla planowanych inwestycji poprzez zastosowanie współczynnika zwiększającego lub zmniejszającego planowane koszty. Dla porównania jednostkowy średni koszt budowy sieci kanalizacyjnej z PVC śr. 0,20m oraz z rur kamionkowych śr. 0,2m z odtworzeniami, wg. informatora cenowego Sekocenbud za IV kwartał 2016 r. wynosi 808,50 zł/m, co oznacza, że średni koszt budowy sieci kanalizacyjnych w Spółce jest niższy o ok. 50% od średnich cen w kraju. Wynikać to może z braku zamówień dla Wykonawców i wynikającej stąd dużej presji konkurencyjności w celu pozyskania zleceń. Analiza kosztów realizowanych inwestycji wskazuje, iż wpływ materiału jak i średnic (w zakresie od 50-150mm dla sieci wodociągowych i 160-200 mm dla sieci kanalizacyjnych) z jakiego realizowane są sieci, nie wpływa generalnie na koszty ich budowy. Różnice wynikają przede wszystkim, z lokalizacji i warunków realizowanych robót, rodzaju nawierzchni do odtworzenia, konieczności uwzględnienia indywidualnych uwarunkowań. Uzyskiwane w postępowaniach ceny mogą w obecnym roku ulec znaczącemu wzrostowi, ze względu na rozpoczynające się w ramach programów krajowych i UE inwestycje, które mogą wpłynąć na nasycenie rynku zamówień dla Wykonawców. Głównymi problemami zidentyfikowanymi w trakcie realizacji inwestycji, były kwestie dotyczące dotrzymania terminów realizacji przez Wykonawców zadań oraz uzyskania wymaganych uzgodnień i decyzji zezwalających na ich realizację. Na etapie uzyskiwania pozwoleń na budowę niezbędne jest uzyskanie zgód właścicieli terenu na dysponowanie nim do celów budowy. W tym zakresie podjęto szereg działań i szeroką współpracę z Urzędem Miasta Słupska a także Urzędem Gminy Kobylnica, w celu usprawnienia procedury udostępniania gruntów uwzględniającej obowiązujące uwarunkowania służebności przesyłu. Wszystkie problemy były rozwiązywane na bieżąco, dlatego nie przełożyły się one w istotny sposób na realizację inwestycji. Problemem są również sytuacje związane z żądaniami wysokich wynagrodzeń przez właścicieli gruntów prywatnych, na których planowana jest lokalizacja projektowanej infrastruktury, w związku z ustanawianiem służebności przesyłu.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 138 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Inwestycją o znacznym charakterze rzeczowym i finansowym był Projekt pn. „Gospodarka osadowa w oczyszczalni wraz z modernizacją sieci kanalizacyjnej w aglomeracji Słupsk”. Przedsięwzięcie zostało „złożone” z wielu zadań ujętych w WPRiMUWiK oraz zadań zgłoszonych przez Gminę Słupsk, w jedno przedsięwzięcie które uzyskało dofinansowanie, na realnym poziomie ok. 52%. W 2016 r. Spółka przygotowała kolejne wnioski o uzyskanie dofinansowania na realizację inwestycji w ramach:  Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego – zadanie: „Odnawialne źródła energii – „Budowa instalacji fotowoltaicznej o mocy 250 kWp wraz z pompą ciepła na terenie SUW Westerplatte w Słupsku” na kwotę 2.824.900,00 PLN.  Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 – zadanie: „Gospodarka cyrkulacyjna w oczyszczalni ścieków wraz z rozbudową sieci wodno-kanalizacyjnej w aglomeracji Słupsk” na kwotę 21.167.393,18 PLN. Wniosek złożony wspólnie z Partnerem Gminą Słupsk.  Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich –zadanie: „Budowa lokalnego systemu zbierania ścieków oraz przebudowa urządzeń wodociągowych w miejscowościach Wrząca i Bzowo w gminie Kobylnica” na kwotę 3.805,260,04 PLN. Wskazać należy, że większość prac związanych z przygotowanie dokumentacji aplikacyjnej była prowadzona w ramach własnych zasobów. W ramach zleceń zewnętrznych powierzono jedynie wykonanie analiz ekonomicznych, wymagających szczegółowej wiedzy z zakresu wymagań poszczególnych Programów aplikacyjnych. Łączna wartość inwestycji w ramach złożonych wniosków wynosi 27.797.553,22 PLN. Spółka na bieżąco poszukuje i weryfikuje pojawiające się informacje o programach pomocowych, w ramach których możliwe byłoby uzyskanie dofinansowania na realizację zadań ujętych w WPRiMUWiK Spółki. W 2016 r. Spółka podjęła współpracę z przedsiębiorstwem MORPOL Sp. z o.o. w Duninowie, na prowadzenie odpłatnej usługi nadzoru nad opracowaniem dokumentacji projektowej dla wykonania sieci kanalizacyjnej z zakładu w Duninowie do oczyszczalni ścieków w Słupsku. Współpraca została nawiązana w wyniku włączenia się Spółki, na prośbę Władz Miasta Słupska oraz Ustka, w rozwiązanie problemu odprowadzania i oczyszczania ścieków z Morpolu. Opracowana przez Inwestora koncepcja budowy rurociągu kanalizacyjnego, wskazuje na zasadność jego realizacji i daje ewentualne możliwości Spółce, do wykorzystania go również w celu świadczenia usług zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków z terenów, przez które będzie on przebiegał. W tym zakresie opracowano dokumentację do postępowania przetargowego i przeprowadzono postępowanie, niestety z braku wymaganej ilości ważnych ofert zostało ono unieważnione, w porozumieniu z Inwestorem. Postępowanie zostanie powtórzone. Ustalone w umowie wynagrodzenie wynosi 75 130 zł netto. Spółka jest podmiotem realizującym zamówienia w trybie zamówień sektorowych w oparciu o obowiązujący w Regulamin Udzielania Zamówień (zatwierdzony również przez Instytucje Wdrażającą Funduszu Spójności). W przeprowadzonych postępowaniach na roboty budowlane przeważa tryb zapytania ofertowego (dla mniejszych przedsięwzięć) i przetargu nieograniczonego (dla większych projektów oraz projektów z dofinansowaniem). Zamówienia z wolnej ręki stosowane są do nabycia specjalistycznych usług, bądź wykonania dodatkowych robót budowlanych przez Wykonawców realizujących umowy podpisane w trybach przetargowych. W 2016 r dla potrzeb realizacji samych zadań inwestycyjnych, przeprowadzono 32 postępowania o udzielenie zamówienia. Na realizację prac w wyniku przeprowadzonych postępowań zawarto 26 umów oraz udzielono 26 zleceń, na łączną wartość netto wynoszącą 1 853 745,90 zł netto. Ilość postępowań jest zbliżona do lat poprzednich, niemniej wartość umów jest niemalże o 90% niższa niż w latach 2014-2015. Wynika to z faktu, iż w 2016 r. realizowane były prace na podstawie umów zawartych w latach wcześniejszych. Udział postępowań udzielanych w oparciu o przetarg nieograniczony jest bardzo wysoki i wynosi ok. 93% w stosunku do wartości realizowanych postępowań. Analizując tryby i ilość udzielania zamówień stwierdzić można, iż w porównaniu z ubiegłym rokiem liczba przeprowadzonych postępowań utrzymuje się na zbliżonym poziomie. Wynika to między innymi z faktu grupowania realizacji różnych zadań ujętych w WPRiMUWiK w jedno postępowanie o wyłonienie Wykonawcy. Działanie takie pozwala zoptymalizować wymagany nakład pracy do ich przeprowadzenia, a także daje Wykonawcom możliwość składania ofert i wygrania przetargu na więcej niż jedno zadanie i w ten sposób może wpływać na zmniejszenie wartości cen za realizację inwestycji, ze względu na możliwość ograniczenia kosztów stałych wykonawcy.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 139

Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

54

Razem:

25

21

34

32 32

21

31

15

17

Razem:

15 15

11

Razem: Razem:

10

Razem:

9

Zapytanie ofertowe Zapytanie

Zapytanie ofertowe Zapytanie nieograniczony Przetarg

Zapytanie ofertowe Zapytanie

6 6

Przetarg nieograniczony Przetarg ofertowe Zapytanie ofertowe Zapytanie

4

2

2 2 2

Przetarg nieograniczony Przetarg

0

Przetarg nieograniczony Przetarg

0 0

Przetarg nieograniczony Przetarg

Wolna ręka Wolna ręka Wolna

Wolna ręka Wolna

Negocjacje Negocjacje ręka Wolna Negocjacje

Wolna ręka Wolna Negocjacje Negocjacje

1 2 3 4 5 2012 2013 2014 2015 2016 Rysunek 95 Rodzaj i ilość postępowań na roboty budowlane przeprowadzonych w latach 2012-2016

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 140 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Remonty

Zaplanowane prace remontowe zostały realizowane zgodnie z uchwalonym planem i harmonogramem remontów. Obiekty Spółki wraz z ich wyposażeniem technicznym są utrzymane w należytym stanie.

W 2016 roku wydatki na remonty stanowią kwotę 4 763 428,89 zł. W stosunku do kosztów remontów poniesionych w 2015 r. nastąpił wzrost o kwotę 178 284,08 zł, tj. o 3,89%. Tabela 105 Wysokość nakładów na poszczególne rodzaje remontów w Słupsku

Wyszczególnienie 2015 2016 Struktura % Trend

urządzeń pompowych i stacyjnych 68 967,80 41 274,51 1,05  urządzeń energetycznych ujęć wody 93 756,70 71 207,47 1,81  obiektów budowlanych, ogrodzeń, studni 28 030,90 104 683,33 2,66  przyłączy wodociągowych 169 811,17 191 802,39 4,87  uzbrojenia sieci wodociągowej 504 747,99 507 704,90 12,89  wymiana wodomierzy i podejść wod. 460 683,10 561 627,74 14,26  zabruki po wykopach 213 843,48 250 909,85 6,37  sieci kanalizacyjnych 239 196,44 159 767,48 4,06  zespołów pomp. i energ. przepompowni 148 626,09 285 936,18 7,26  urządzeń mech. i energ. na oczyszczalni 860 823,79 821 207,14 20,86  obiektów bud. na przepompowni ścieków 0,00 545,27 0,01  obiektów budowlanych oczyszczalni 215 654,88 319 954,82 8,13  maszyn i urządzeń warsztatowych 20 356,62 8 615,10 0,22  środków transportu 565 514,70 521 250,47 13,24  sprzętu pomocniczego 10 769,59 19 601,79 0,50  obiektów budowlanych bazy 56 399,96 71 326,30 1,81  Razem 3 657 183,21 3 937 414,74 100

Tabela 106 Wysokość nakładów na poszczególne rodzaje remontów w gminie Kobylnica Struktura Wyszczególnienie 2015 Struktura % 2016 Trend % sieci wodociągowe 239 012,27 25,76 241 052,42 29,18  sieci kanalizacyjne 185 083,08 19,95 298 835,03 36,18  ujęcia wody 136 673,95 14,73 43 017,34 5,21  stacje uzdatniania wody 179 906,80 19,39 89 449,56 10,83  oczyszczalnie ścieków 833,33 0,09 150,34 0,02  zabruki po wykopach-sieć wodociągowa 4 798,69 0,52 959,80 0,12  zabruki po wykopach- sieć kanalizacyjna 863,20 0,09 786,59 0,10  wymiana wodomierzy 180 790,28 19,48 151 763,07 18,37  Razem 927 961,60 100,00 826 014,15 100,00

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 141 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

2015 2016

900 000,00

800 000,00

700 000,00

600 000,00

500 000,00

400 000,00

300 000,00

200 000,00

100 000,00

0,00

Rysunek 96 Struktura i zmiany nakładów na poszczególne rodzaje remontów w Słupsku

2015 2016

350 000,00

300 000,00

250 000,00

200 000,00

150 000,00

100 000,00

50 000,00

0,00 sieci sieci ujęcia wody stacje oczyszczalnie zabruki po zabruki po wymiana wodociągowe kanalizacyjne uzdatniania ścieków wykopach-sieć wykopach- wodomierzy wody wodociągowa sieć kanalizacyjna

Rysunek 97 Struktura i zmiany nakładów na poszczególne rodzaje remontów w Gminie Kobylnica

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 142 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Planowanie rozwoju infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej

Spółka wykonuje uzgodnienia branżowe przebiegu infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej, uzgodnienia lokalizacyjne (trasy sieci i przyłączy) branży wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej, energetycznej, gazowej, kanalizacji teletechnicznej, sieci cieplnych, telekomunikacyjnych, itp. oraz uzgodnienia drogowe. Uzgodnienia te są wykonywane na potrzeby instytucji zlecających je odpłatnie oraz dla tzw. Narad Koordynacyjnych działających przy Urzędzie Miejskim oraz przy Starostwie Powiatowym w Słupsku. Tabela 107 Ilości wydanych warunków i opinii z podziałem na gminy

Gmina 2012 2013 2014 2015 2016 gm. Kobylnica 112 124 116 147 145 gm. Słupsk 144 173 140 146 174 m. Słupsk 116 108 119 123 120 Razem 372 405 375 416 439 Tabela 108 Ilości wykonanych uzgodnień z podziałem na gminy Gmina 2012 2013 2014 2015 2016 gm. Kobylnica 185 197 164 161 185 gm. Słupsk 230 192 185 175 166 m. Słupsk 324 265 230 227 174 Razem 739 654 579 563 525

Tabela 109 Ilości uzgodnionych projektów budowlanych z podziałem na gminy

Gmina 2012 2013 2014 2015 2016 gm. Kobylnica 106 96 88 101 122 gm. Słupsk 125 141 106 125 123 m. Słupsk 76 84 74 116 94 Razem 307 321 268 342 339

800 m. Słupsk gm. Słupsk gm. Kobylnica 700

600 324 500 265 230 227 174 400 120 108 123 300 116 119 230 192 84 116 94 76 185 166 175 174 173 74 146 200 140 144 125 141 125 123 106 100 197 185 164 147 161 145 185 112 106 124 96 116 88 101 122

0

PROJEKTY PROJEKTY PROJEKTY PROJEKTY PROJEKTY

WARUNKI WARUNKI WARUNKI WARUNKI WARUNKI

UZGODNIENIA UZGODNIENIA UZGODNIENIA UZGODNIENIA UZGODNIENIA 2012 2013 2014 2015 2016

Rysunek 98 Aktywność inwestycyjna inwestorów w poszczególnych gminach w latach 2012-2016

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 143 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Koniunktura inwestycyjna w regionie jest na podobnym poziomie co w roku 2015. Nastąpił ogólny wzrost ilości wydanych opinii i warunków technicznych o 5%, z tego w Gminie Słupsk o 19%, natomiast dla Miasta i Gminy Kobylnica był na poziomie z 2015 roku. O 1% spadła liczba uzgodnionych projektów budowlanych, natomiast zauważyć należy znaczny wzrost projektów na terenie Gminy Kobylnica o 20% i spadek w mieście o 19%.

Odpłatne przejęcia i służebność przesyłu

Zawarto 10 umów o budowę i odpłatne przekazanie urządzeń wod-kan:

 2 245 m wodociągu o wartości wg wyceny dochodowej 80 356 zł;  1 855 m kanalizacji sanitarnej o wartości wg wyceny dochodowej 121 447 zł.

W 2016 roku przeprowadzono kilkanaście spraw związanych z ustanowieniem służebności przesyłu na nieruchomościach, których właściciele wystąpili z wnioskiem o ustanowienie takiego ograniczonego prawa rzeczowego. Część tych spraw jest w toku.

Rysunek 99 Aktualny schemat służebności Miasto Słupsk z aplikacji ArcMap Zgodnie z planem, w ubiegłym roku rozpoczęto proces ustanowienia służebności przesyłu dla sieci zlokalizowanych na gruntach Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych. Sieci będące w posiadaniu Spółki położone są na obszarze trzech nadleśnictw i dla tych sieci Spółka ma podpisane umowy odpłatnego udostępnienia terenu. Wybraną sprawę dotyczącą nieruchomości leśnej położonej w Sycewicach potraktowano jako pilotaż. Między stronami kilkukrotnie była prowadzona korespondencja. Ze względu na brak zgody

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 144 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Nadleśnictwa Ustka na ustanowienie służebności przesyłu w drodze porozumienia i umowy, w marcu 2016 r. skierowaliśmy sprawę na drogę postępowania sądowego. Spółka wykupiła również na własność działki na terenie bazy spółki od Miasta Słupska.

Inwentaryzacja sieci i system informacji przestrzennej GIS

Dokonano przeglądu i inspekcji telewizyjnej 2,8 km sieci kanalizacyjnej oraz ponad 308 (w 2015 r. 357, w 2014 r. – 277) sprawdzeń i interwencji pod potrzeby obsługi inwestorów lub do ustalenia warunków umów, takich jak:

 sposobu zasilania w wodę, trasowanie i średnice przewodów;  podejścia wodomierzowego (lokalizacja, zdjęcie),  istniejącej instalacji p.poż. (ilość i rodzaj hydrantów),  sposobu odprowadzania ścieków sanitarnych (m.in. miejsce włączenia),  weryfikacji odprowadzania wód opadowych;

W roku 2016 kontynuowane były prace związane wprowadzaniem danych do systemu GIS, w szczególności kreśleniem sieci i przyłączy wod-kan, powiązaniem obiektów z dokumentami oraz wprowadzaniem danych dotyczących własności i posiadania infrastruktury wod-kan.:  na terenie miasta Słupska dotychczas wkreślono ok. 309 km sieci wodociągowej (magistrale, sieci rozdzielcze, przyłącza, instalacje) i ok. 332 km sieci kanalizacyjnej (kolektory, sieci, przyłącza, instalacje).  na terenie Gminy Kobylnica dotychczas wkreślono ok. 195 km sieci wodociągowej i ok. 203 km sieci kanalizacyjnej (sieci, przyłącza, instalacje).  na terenie Gminy Słupsk dotychczas wkreślono ok. 250 km sieci kanalizacyjnej (tylko sieć). Do 31.12.2016 r. na terenie miasta i gmin wkreślono 8 397 szt. przyłączy wodociągowych i 10 214 szt. przyłączy kanalizacyjnych (z wprowadzeniem do bazy danych podstawowych informacji technicznych). W bazie danych założono obiekty punktowe sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, m.in.:  1 968 hydranty,  11 589 zasuw (10 439 wodociągowych i 1 150 kanalizacyjnych),  22 821 studni.

Do 31.12.2016 r. do bazy danych (i na mapę cyfrową) wprowadzono 137.409 obiektów sieciowych, zeskanowano i dygitalizowano 8.520 dokumentów, w tym 4.622 protokoły odbioru.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 145 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

6. Sytuacja kadrowa Spółki W Spółce na koniec roku 2016 było zatrudnionych 207 osób: 56 kobiet (27,05%) i 151 mężczyzn. Wykształcenie wyższe posiada 34 % pracowników. 7 pracowników to osoby z orzeczonym stopniem niepełnosprawności. Spółka nie zatrudnia osób młodocianych. Proces zatrudnienia prowadzony jest w sposób zapewniający optymalny wybór kandydata na dane stanowisko pracy (zgodnie z Regulaminem Pracy).

Największym kapitałem Spółki są jej pracownicy. Spółka tworzy przyjazne i bezpieczne warunki pracy, zapewnia rozwój kompetencji, umiejętności i wiedzy fachowej. W zamian wymaga się od pracowników świadomości wartości etycznych, przestrzegania ich przy wykonywaniu powierzonych zadań oraz posiadania odpowiedniej wiedzy, umiejętności i doświadczenia pozwalającego na skuteczną i efektywną realizację powierzonych zadań.

Zarząd 1 1 Inwestycje i planowanie 5 9 Księgowość i zakupy 9 5 Obsługa klienta 11 8 Produkcja wody 2 14 Oczyszczalnia 7 33 Eksploatacja sieci 36 Laboratoria 10 1 Serwis wewnętrzny 4 21 Transport 18 Administracja 6 5

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

Kobiety Mężczyźni

Rysunek 100 Ilość zatrudnionych w komórkach organizacyjnych w 2016 roku z podziałem na płeć Tabela 110 Struktura zatrudnienia na przestrzeni lat 2013-2016 Zarząd i kadra Przeciętna liczba Pracownicy zarządzająca Wyszczególnienie zatrudnionych [osoby] administracyjni 6% 2013 2014 2015 2016 Dozór 19% Zarząd i kadra zarządzająca 13 13 13 13 techniczny i laboratoria Stanowiska operacyjne 129 125 122 121 16% Dozór techniczny i laboratoria 33 34 33 33 Pracownicy administracyjni 41 43 40 40 Stanowiska Pracownicy ogółem 216 215 208 207 operacyjne 59%

Rysunek 101 Struktura zatrudnienia w 2016 roku

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 146 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Podstawowe 8% powyżej do 25 lat Wyższe 50 lat 2 34% 80 1% 39% 26-30 lat 15 Zasadnicza 7% 21%

41-50 lat 31-40 lat 60 49 Średnie 29% 24% 37%

Rysunek 102 Struktura wiekowa osób zatrudnionych w Spółce Rysunek 103 Struktura wykształcenia osób w 2016 roku zatrudnionych w Spółce w 2016 roku Wysoki odsetek pracowników powyżej 50 lat (39%) przy operacyjnym charakterze działalności Spółki jest elementem wymagającym odpowiedniego zarządzania i organizacji pracy.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 147 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

6.1 Organizacja i efektywność pracy

W Spółce kadrę kierowniczą stanowi 2-osobowy zarząd oraz 11 kierowników komórek organizacyjnych, pełniących również funkcje merytoryczne, zazwyczaj jako specjaliści i inżynierowie branżowi. Od kierownictwa Spółki wymaga się wspierania, promowania i przestrzegania wartości etycznych poprzez dobry przykład poparty odpowiednim postępowaniem i podejmowanymi decyzjami. Rozwój kompetencji kadry zarządzającej jest jednym z priorytetów Spółki. W 2016 roku Zarząd w ramach programu Lider zorganizował warsztaty typu Experiential_learning oparte na symulacji strategicznej Flerow. Celem szkolenia było wzmocnienie roli działania zespołowego, eliminację myślenia „silosowego”, pogłębienie znaczenia relacji międzyludzkich, zrozumienie wzajemnej interakcji i własnej roli w zespole. Prowadzenie szkolenia wg zasad cyklu Kolba dało bardzo dobre rezultaty, szczególnie w zakresie konceptualizacji zdobytej wiedzy w praktycznym działaniu i dostrojenia sposobów zarządzania do celów organizacji, a nie tylko własnego działu.

DOŚWIADCZENIE NOWA WIEDZA Coś się wydarzyło, co to jest ?

ŚWIADOMOŚĆ

AKTYWNE DZIAŁANIE ZROZUMIENIE

ZASTOSOWANIE I WDROŻENIE RELEKSJA I OBSERWACJA Jak to mogę wykorzystać w pracy? Jak to się stało, jak oni to robią?

KREATYWNE MYŚLENIE KONKLUZJA I DOSTROJENIE Jak to mogę wykorzystać w pracy?

Rysunek 104 Edukacja empiryczna wg cyklu Kolba – nowa metoda warsztatów kreatywnych dla kadry zarządzającej

Pracownicy operacyjni stanowią główną ok. 60% grupę pracowników. Są to przede wszystkim operatorzy maszyn i urządzań, monterzy oraz pracownicy serwisowi – mechanicy i elektrycy. Brak jest uznanych standardów branżowych wskazujących wiarygodne wskaźniki efektywności pracy. W odniesieniu do benchmarkingu publikowanego przez IGWP13 odnoszącego się tylko do efektywności pracy w odniesieniu do długości sieci można uznać, że Spółka należy do wysokoefektywnych przedsiębiorstw w Polsce. Przy łącznej długości sieci wodociągowej (bez przyłączy) wynoszącej 359,67 km, średni wskaźnik efektywności obsługi sieci wynosi 18,9 km/etat przy średniej w Polsce na poziomie 10,65 km/etat (mediana 6,74). Efektywność obsługi sieci kanalizacyjnej w Spółce przy długości sieci w bezpośredniej eksploatacji wynoszącej 317,26 km (nie uwzględniono sieci w gminie Słupsk, na której funkcjonuje outsourcing) kształtuje się na poziomie 18,66 km/etat przy średniej w Polsce 15,59 (mediana 12,2). Wskaźnik ogólny całej długości sieci do całkowitego zatrudnienia w Spółce w 2016 roku wyniósł 4,3 km/etat przy średniej w kraju 4,61 km/etat14 (mediana 3,5). Wartość odniesienia dla kraju podano dla wszystkich przedsiębiorstw poddanych badaniu. W porównaniu z dużymi przedsiębiorstwami wyniki Spółki kształtują się jeszcze korzystniej.

13 Benchmarking - Wyniki przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych w Polsce za 2015 rok IGWP Bydgoszcz 2016 14 Wartość ta budzi wątpliwość, ze względu na znaczą zmianę w ciągu jednego roku, oraz odstępstwo od wskaźnika efektywności w poszczególnych branżach

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 148 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

[km/etat]

18,69 18,9 18,66 18,21 18,35 18,03 2014 Spółka 2014 Kraj 15,59 14,58 2015 Spółka 2015 Kraj 2016 Spółka 10,63 10,65

4,61 4,07 4,3 3,94 3,59

efektywność obsługi sieci wodociągowej efektywność obsługi sieci kanalizacyjnej efektywność obsługi sieci ogółem

Rysunek 105 Wskaźniki efektywności pracy w Spółce na tle wyników benchmarkingowych w Polsce Bezpośredni nadzór i kontrolę warunków pracy oraz procesów technicznych i technologicznych sprawuje kadra dozoru i pracownicy laboratoryjni posiadający odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia. Są one stale odnawiane i uzupełniane w cyklach szkoleń oraz weryfikacji wewnętrznej poprzez kontrolę procedur zarządczych i organizacyjnych obowiązujących w Spółce (m.in. w ramach Zintegrowanego Systemu Zarządzania oraz regulaminów i instrukcji). Liczba pracowników administracyjnych jest podyktowana przede wszystkim ilością obsługiwanych klientów i punktów rozliczeniowych oraz zakresem prowadzonej działalności (w tym działalności inwestycyjnej oraz pozyskiwania funduszy zewnętrznych). W porównaniu do podobnych przedsiębiorstw Spółka wykazuje wysoki poziom efektywności pracy i małą ilość stanowisk o charakterze administracyjnym. W 2016 r. łączna liczba godzin wynikająca z iloczynu liczby etatów i ilości godzin do przepracowania wyniosła 415 155 godzin. Liczba absencji uwzględniająca nieobecności w pracy z powodu urlopów, zwolnień chorobowych, świadczeń rehabilitacyjnych itp. wyniosła 63 491 godzin, co stanowi 15,29%. W przypadku zwolnień lekarskich w związku z chorobą pracowników ilość nieobecności wyniosła 18 134 godzin, wskaźnik absencji chorobowej za 2016 r. wyniósł 4,37% w stosunku do łącznej liczby godzin i 5,06% w stosunku do liczby godzin przepracowanych. Liczba nadgodzin w 2016 roku wyniosła 6 570 co stanowi 1,6% w stosunku do wszystkich godzin i 1,9% do godzin przepracowanych. Tabela 111 Wskaźniki absencji i nadgodzin na przestrzeni lat 2011-2016 Wskaźnik 2011 2012 2013 2014 2015 2016 wszystkie nieobecności [%] 14,5 14,7 14,2 17,0 15,8 15,3 w tym absencje chorobowe [%] 3,3 3,9 3,8 5,4 4,2 4,4 nadgodziny [%] 1,8 1,8 1,5 1,8 1,4 1,6

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 149 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

6.2 Wynagrodzenia

Spółka zapewnia dobre warunki zatrudnienia i wynagradzania w odniesieniu do sytuacji na rynku pracy.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie ogółem brutto w Spółce w 2016 roku wyniosło :  4 334,94 zł/m-c, - z wynagrodzeniami zarządu;  4 220,43 zł - bez wynagrodzenia zarządu;  4 273,98 zł - z uwzględnieniem wypłaconej za 2015 r. nagrody z zysku.

Średnia płaca w Spółce jest o ok.1,4% wyższa od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w 2016 r. bez nagród z zysku. Mniejsza jest natomiast dynamika wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, która w okresie 2009-2016 wyniosła w Spółce 16,88 %, natomiast w sektorze przedsiębiorstw 28,77%.

5000 SPÓŁKA POLSKA Liniowy (SPÓŁKA) Liniowy (POLSKA) 4500

4000

335

265

221

4

4275

4

115

4

4120

976

4 887

3500 3978

3

796

3

3835

709

3

3722 3

3000 3597

3430 3320

2500

2000

1500

1000

500

0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Rysunek 106 Zmiana w latach 2009-2016 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w Spółce w odniesieniu do wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw (GUS - bez nagród z zysku)

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie zawiera wszystkie składniki wynagrodzenia, w tym: nagrody jubileuszowe, odprawy emerytalne, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych oraz za pracę w niedziele i święta pracowników zmianowych, itp. Rozpatrując wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia na różnym poziomie jego składników, średnie miesięczne wynagrodzenie netto tj. po potrąceniu składek ZUS i podatku dochodowego (bez wynagrodzenia zarządu oraz bez nagrody z zysku) w 2016 roku wyniosło:

 wynagrodzenie uwzględniające płacę zasadniczą i premię - 2 373,73 zł/m-c;  wynagrodzenie uwzględniające wszystkie składniki - 2 996,96 zł/m-c .

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 150 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Dodatek za prowadzenie Pozostałe składniki Wynagrodzenie zasadnicze pojazdu wynagrodzenia bez Zarządu 11,74 57,03 2 145,63 Odprawa emerytalna, 0% 1% rentowa 51% 5,77 0% Wynagrodzenie akordowe Podatek + obowiązkowe 136,71 ubezpieczenia 3% 1 219,58 Wynagrodzenie z bezosob.f-szu płac(bez RN) 29% 3,89 0%

Wynagrodzenie za Wynagrodzenie za pełnienie pogotowia chorobę 30,75 27,42 1% Premia 1% Ekwiwalent Wynagrodzenie 228,10 za urlop za g. nadliczb. 1,18 5% Dodatek funkcyjny 64,87 0% 2% Dodatek za pracę w 97,51 Dopłata za g.nocne, ruch war.szkodl. 2% ciągly 32,58 Wynagrodzenie za urlop Nagrody jubileuszowe 20,76 1% 37,50 99,41 0% 1% 2%

Rysunek 107 Struktura wynagrodzenia w 2016 roku Tabela 112 Zestawienie wypłaconych wynagrodzeń oraz nagród z zysku w latach 2012-2016 Liczba Przeciętne Rok Wynagrodzenie Nagrody z zysku Razem zatrudnionych miesięczne (etaty) wynagrodzenie 2012 10 108 721,69 685 064,19 10 793 785,88 212,76 4 227,68 2013 10 611 733,81 739 492,09 11 351 225,90 216,30 4 373,26 2014 10 933 024,05 775 330,32 11 708 354,37 216,72 4 502,11 2015 10 657 563,40 10 657 563,40 208,62 4 257,17 2016 10 712 325,35 131 044,27 10 843 369,62 205,93 4 387,97

Dynamika wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (uwzględniającego nagrody z zysku oraz wynagrodzenia zarządu) na przestrzeni lat 2012-2016 wyniosła 3,80%. Najwyższy poziom przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia miał miejsce w roku 2014 ze względu na kumulację wypłat odpraw emerytalnych.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 151 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

6.3 Warunki pracy

Ze względu na specyficzne warunki pracy w branży wodociągów i kanalizacji, w tym realizacji większości robót konserwacyjno-remontowych na otwartej przestrzeni bez względu na porę roku oraz pogodę, pracę w pasach drogowych, czynniki biologiczne, kontakt ze ściekami i osadami, występujące zagrożenie narażenia pracowników na działanie gazów wybuchowych (metan) oraz duszących (siarkowodór) i złowonnych (amoniak) Spółka stosuje szereg przedsięwzięć profilaktycznych poprzez:  system okresowych i kontrolnych badań prowadzonych przez lekarza medycyny pracy,  szczepienia ochronne (szczepionka przeciwko durowi brzusznemu oraz przeciwko grypie),  wyposażenie w odzież i obuwie robocze, środki ochrony indywidualnej oraz sprzęt ratunkowy,  odpowiednio wyposażone maszyny i sprzęt budowlany (klimatyzacja, kabiny z nadciśnieniem);  specjalistyczny nadzór nad wykonawstwem robót,  pomiary na stanowiskach pracy (natężenie hałasu oraz oświetlenia),  szkolenia w zakresie bhp dla pracowników na stanowiskach robotniczych, administracyjno-biurowych, dla osób kierujących pracownikami oraz ćwiczenia w zakresie obsługi sprzętu ratunkowego i gaśniczego,  sukcesywne doskonalenie wiedzy zawodowej pracowników poprzez uczestnictwo w kursach podnoszących umiejętności i kwalifikacje,  wdrażanie nowych rozwiązań technicznych przy wykonywaniu robót oraz w zakresie eksploatacji obiektów wodociągowych i kanalizacyjnych,  zapewnienie odpowiedniego zaplecza socjalnego, jak szatnie, umywalnie, suszarnie odzieży i obuwia roboczego, pomieszczenia przeznaczone na spożywanie posiłków.

W 2016 roku zarejestrowano 5 wypadków przy pracy, które spowodowały łączną absencję 524 dni. Po jednym wypadku zarejestrowano w działach: eksploatacji sieci wodociągowej, eksploatacji sieci kanalizacyjnej oraz na oczyszczalni ścieków. Dwa wypadki miały miejsce w dziale transportu.

Tabela 113 Wskaźniki wypadkowości w latach 2012-2016 Zatrudnienie [ w Ilość wypadków [ w Absencja chorobowa [ w Analizowany rok osobach] szt.] dniach] 2012 220 4 170 2013 213 4 183 2014 215 5 564 2015 208 10 525 2016 207 5 524

Tabela 114 Wypadkowość w poszczególnych działach Spółki w latach 2012-2016

ROK PI PEw PEk PT PT OS TS UR 2012 1 2 2013 1 2 1 2014 1 1 1 1 1 2015 1 2 1 1 1 3 1 2016 1 1 1 2 RAZEM 1 6 3 1 2 8 5

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 152 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

Najwięcej urazów w ostatnich 5 latach pogryzienia 1 dotyczyło kończyn dolnych (14) i górnych (12), ciała obce 3% kręgosłupa (4) i głowy (1), najczęściej były to: 1 pęknięcia złamania, skręcenia, naciągnięcia. 3% 2 złamania 6% 5 W opracowanym planie poprawy warunków 16% pracy zostały wyznaczone zasady, które naderwanie dotyczyły bezpiecznej pracy oraz 3 prawidłowego zachowania pracowników 9% Spółki, podwykonawców, dostawców

stłuczenia skręcenia materiałów oraz propagowanie dbałości o 3 7 własne zdrowie podczas pracy, a także poza 9% 22% nią. Założeniem planu było podniesienie świadomości pracowników Spółki, z zakresu prawidłowego zachowania oraz reagowania na naciągnięcie 6 przecięcia sytuacje niebezpieczne. Założenia były 19% 4 sukcesywnie realizowane poprzez 13% prowadzenie rozmów z pracownikami w ciągu całego roku, jak również szkoleń okresowych Rysunek 108 Ilość i proporcje różnych typów urazów w latach 2012-2016 pracowników w małych grupach zawodowych. W ramach ogólnej profilaktyki i poprawy bezpieczeństwa pracy przeprowadzono:

 badania wstępne ogólne dla 2 pracowników,  badania profilaktyczne okresowe dla 88 pracowników,  badania sanitarno-epidemiologiczne dla 19 pracowników,  12 szkoleń okresowych dla pracowników,  szkolenia wstępne ogólne – 2 pracowników.

W 2016 roku zostały przeprowadzone przez podmioty zewnętrzne kontrole przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Kontrola Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego dotyczyła nadzoru nad warunkami zdrowotnymi środowiska pracy pracowników oraz warunkami pracy. Kontrola dotyczyła obiektów znajdujących się na terenie oczyszczalni ścieków. Ustalenia kontroli: 1. Pracownicy Spółki posiadają aktualne orzeczenia lekarskie wydane przez uprawnionego lekarza, brak przeciwwskazań do pracy. 2. Pracodawca posiada podpisaną umowę dotyczącą świadczenia usług medycznych z Miejskim Zakładem Opieki Zdrowotnej w Słupsku. 3. Prowadzony jest rejestr czynników szkodliwych, do którego na bieżąco wprowadzane są wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych. 4. Oszacowano oraz udokumentowano ocenę ryzyka zawodowego dla przykładowych stanowisk: W ocenach ryzyka zawodowego uwzględniono narażenie na czynniki biologiczne z grupy 2 i 3. Ocena ryzyka zawodowego jest aktualizowana. Pracownicy zostali zapoznani z zagrożeniami oraz z zasadami ochrony występującymi w środowisku pracy. 5. Prowadzony jest rejestr prac oraz rejestr pracowników narażonych na działanie czynników biologicznych z grupy 3. 6. W obiektach oczyszczalni ścieków pracownicy mają styczność z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i mieszaninami, w tym: chlorek poliglinu, który stosowany jest sporadycznie, wodorotlenek sodu 50%, Ferox S1, podchloryn sodu. Pracownicy mają dostęp i wgląd do kart charakterystyki. Karty sporządzone zgodnie z

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 153 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok wymaganiami w rozporządzeniu REACH. Etykiety jak również opakowania zgodne są z CLP. Spis substancji oraz mieszanin jest dostępny. 7. Zostały opracowane oraz udostępnione pracownikom instrukcje stanowiskowe bhp zawierające niezbędne informacje. 8. Pracodawca zapewnia pracownikom wszelkie wymagane szkolenia z zakresu bhp. 9. Na potrzeby pracowników zapewnione są wszelkie środki higieny osobistej, których rodzaj oraz ilość jest dostosowana do rodzaju i stopnia zanieczyszczenia ciała. Zapewnione są przez pracodawcę pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne odpowiednie do liczby pracowników i rodzaju prowadzonej działalności. Stan pomieszczeń jest stosowny. 10. Zapewniony jest sprawny system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy (apteczka, instrukcja udzielania pierwszej pomocy). Odpowiednie osoby zostały przeszkolone w tym zakresie. 11. Pracownicy mają zapewnioną przez pracodawcę odzież roboczą, której przydział następuje na podstawie Zakładowej Tabeli Norm Przydziału. Praniem odzieży roboczej zajmuje się firma zewnętrzna. 12. Na terenie zakładu pracy wprowadzono zakaz palenia tytoniu. 13. Przedłożono wyniki badań środowiska pracy wykonane w dniu 10.03.2015 r. przez PSSE w Słupsku z dnia 10.03.2015 r. sprawozdanie nr 14/PŚP/S/15 w zakresie hałasu dla stanowisk: operator samochodu specjalnego S.C. MERCEDES 1833 (0, 10 NDN) – brak przekroczeń normatywu, kierowcy-operatora ładowarki JCB 541(0, 03 NDN) – brak przekroczeń normatywu. W zakresie drgań o ogólnym działaniu na organizm człowieka dla stanowiska kierowcy-operatora ładowarki JCB 541, operator koparko-ładowarki JCB X, Caterpillar 432 D, oraz dla kierowcy operatora ładowarki Ł-34BC Stalowa Wola - pomiar przedawniony. Wszelkie nieprawidłowości zostały usunięte bezzwłocznie. Kontrola przeprowadzona na terenie Ujęcia Wody przy ul. Westerplatte 54 B nie stwierdziła nieprawidłowości w zakresie nadzoru warunków zdrowotnych środowiska pracy pracowników oraz nadzoru nad warunkami pracy.

6.4 Współpraca z organizacjami pracowniczymi

W Spółce funkcjonują dwa związki zawodowe, skupiające większość pracowników przedsiębiorstwa: 1. NSZZ „Solidarność” 2. NSZZ Pracowników Wodociągów.

Zarząd Spółki prowadził stałe konsultacje z przedstawicielami związków zawodowych oraz bezpośrednio z pracownikami. W Spółce nie funkcjonuje Rada Pracownicza. W Spółce tworzony jest odpis na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych, z którego wydatkowane są środki na rzecz pracowników w zakresie pomocy finansowej (zapomogi), dofinansowania wypoczynku dzieci pracowników, aktywności sportowej i rekreacyjnej.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 154 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

7. Wielkość i rodzaj kapitałów własnych i udziałów

Wartość kapitału własnego na dzień 31.12.2016 r. wynosi 88.433.500,00 zł Zmiana wartości kapitału w ciągu roku 2016 o kwotę 1.801.500,00 zł wynika z: • wniesionego aportu majątku oraz wkładu gotówkowego: o Miasta Słupsk 533.500,00 zł o Gminy Kobylnica 1.268.000,00 zł

Miasto Słupsk na prawach powiatu posiada 144.763 udziały o wartości 72.381.500,00 zł (81,85%), z tego udziałom w liczbie 86.175 nadano szczególne uprawnienie w zakresie prawa głosu, tak że na jeden udział przypadają trzy głosy. Gmina Kobylnica posiada 32.104 udziały o wartości 16.052.000,00zł (18,5%). Udziałom w liczbie 10.900 nadano szczególne uprawnienie w zakresie prawa głosu, tak że na jeden udział przypadają dwa głosy. Struktura posiadanych uprawnień w zakresie prawa głosu przedstawia się następująco: • Miasto Słupsk 88,06%, • Gmina Kobylnica 11,94%

Kapitał zapasowy na dzień 31.12.2016 r. stanowi kwotę: 29.154.748,28 zł Zmiany wysokości kapitału zapasowego w ciągu 2016 roku wynikają z następujących pozycji: • Zwiększenia: 2.019.348,44 zł o z podziału zysku za 2015 r. 2.018.324,29 zł o różnicy wartości udziału ponad wartość nominalną o z tytułu wniesionego majątku 930,32 zł o z funduszu aktualizacji wyceny środków trwałych 93,83 zł Kapitał z aktualizacji wyceny stan na koniec roku 2016 8.374.760,94 zł • Zmniejszenie w 2016 roku o kwotę 93,83 zł Kapitał rezerwowy stan na koniec 2016 roku: 22.227.189,77 zł (bez zmian w 2016 r.)

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 155 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

8. Propozycja podziału zysku za 2016 rok

DOCHÓD BRUTTO 3 988 591,65

PODATEK DOCHODOWY 769 702,00

DOCHÓD NETTO DO PODZIAŁU 3 218 889,65

FUNDUSZ ZAPASOWY 1 660 391,65

DYWIDENDA DLA MIASTA SŁUPSKA 1 000 000,00

DYWIDENDA DLA GMINY KOBYLNICA 220 553,00

ZASILENIE ZAKŁADOWEGO FUNDUSZU ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH 137 945,00

FUNDUSZ CELOWY NA DZIAŁALNOŚĆ CSR: 200 000,00 PROMOCJA , SPORT, DZIAŁALNOŚĆ CHARYTATYWNA I EDUKACYJNA

Zasilenie funduszu zapasowego wynika z obowiązku wynikającego z umowy spółki, zgodnie z którą na fundusz przeznacza się co roku co najmniej 1% zysku do czasu, gdy ten fundusz osiągnie wysokość jednej trzeciej wysokości kapitału zakładowego. Ponadto zasilenie kapitału zapasowego wynika z okoliczności, w której odpisy amortyzacyjne od majątku sfinansowanego z zewnętrznych środków (dotacji) skutkują zmniejszaniem wartości pozycji bilansowej rozliczeń międzyokresowych przychodów i równolegle zwiększeniem pozostałych przychodów operacyjnych w rachunku zysków i strat, w wysokości naliczonej amortyzacji. Tym samym odpisy amortyzacyjne wpływają na wysokość zysku, który nie znajduje pokrycia w przepływach pieniężnych, w związku z czym ta część zysku nie może być związana z wydatkowaniem środków pieniężnych na inny tytuł niż zasilenie funduszu zapasowego bądź rezerwowego.

Fundusz Świadczeń Socjalnych 137 945 Fundusz CSR 3% 200 000 Dywidenda dla Gminy 5% Kobylnica 220 553 Podatek dochodowy 6% 769 702 19% Dywidenda dla Miasta Słupska 1 000 000 25% Fundusz zapasowy 1 660 392 42%

Rysunek 109 Struktura proponowanego podziału zysku za 2016 rok

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 156 Sprawozdanie z działalności Spółki za 2016 rok

9. Wnioski

W związku z osiągnięciem przez Spółkę „Wodociągi Słupsk” sp. z.o.o. pozytywnych wyników gospodarczych i finansowych wnosimy o udzielenie Członkom Zarządu Spółki pokwitowania z wykonania obowiązków - zgodnie z § 16 umowy spółki oraz art. 231 § 2 Kodeksu spółek handlowych.

Słupsk, dnia 26.05.2016 r.

Wodociągi Słupsk sp. z o.o. 157