reportage reportage

In de beste families

Philips

Sommige Eindhovense families zijn nauw verbonden met de historie van de stad. Maar de huidige generatie is vaak uitgezwermd en de verhalen van vroeger dreigen verloren te gaan. Vandaag het verhaal achter de familie .

TEKST: Hetty van Rooij FOTO’S: privé-collectie en Jeroen broekmans

atuurlijk is een verhaal over zijn periode als gijzelaar in kamp Sint-Michielsgestel aan de en zijn nazaten onmisbaar in een serie over orde komt. Een boek over het ‘Philipskommando’ in concen- bekende en vooraanstaande Eindhovense fa- tratiekamp , het kamp waar zijn moeder in de oorlog een milies. Dat vindt ook Warner Philips, de zoon paar angstige weken doorbracht. En, verrassend: een boekje N van Frits en de kleinzoon van Anton, die be- over de Nederlandse verwanten van . reid is om over zijn familie te praten. Maar wat valt er over de Dat laatste onderwerp voert meteen terug naar de negentien- ‘Philipsen’ nog te zeggen wat niet iedereen al weet? de eeuw, toen de familie Philips nog in woonde. De ondernemende was daar handelaar in tabak, Als FRITS ooit zou beginnen aan een Top-50 van bekende koffie en thee en hij verkocht een merk dat, jawel, Peletier en Eindhovenaren aller tijden, dan stond jaar na jaar Philips heette. Lion trouwde in 1820 met Sophie Presburg. Hun op nummer één. Zijn standbeeld kijkt over de Markt naar het zoon Frederik en de zoon van Frederik, kleinzoon Gerard, Muziekgebouw dat zijn naam draagt; het beeld van zijn vader waren de oprichters van het Philipsconcern. Sophie, op haar Anton staat sinds mensenheugenis voor het station. En zelfs beurt, was via haar zuster Henriette Marx-Presburg een volle FRITS is naar Frits genoemd. tante van Karl Marx.

Waar moet je beginnen, met een familie die als geen enkele an- Karl kwam graag en regelmatig bij zijn Nederlandse familie in dere verbonden is met de historie van ? Er is al een Zaltbommel. Hij troggelde er geld af van oom Lion, hij werkte bibliotheek over volgeschreven. Warner Philips loopt bij het af- in Zaltbommel aan ‘Das Kapital’, en hij liet zich er door een Het gezin Philips in 1947, scheid even naar boven en komt terug met drie boeken die alle achterneef, die arts was, van zijn steenpuisten afhelpen. Er is vlnr: Warner, Digna, baby Maria op de arm drie een onderwerp behandelen dat tijdens het gesprek aan de een hartelijke briefwisseling bewaard gebleven tussen Karl en van moeder Sylvia, Frits jr., Ton, Frits sr. met dochter Sylvia en Annejet. orde is geweest. De memoires van zijn vader Frits, waarin ook zijn oom en tante. En geen wonder dat neef het in Zaltbom-

070 071 reportage

Frits Philips en Sylvia Philips-van Lennep temidden van alle nazaten, circa 1990.

mel naar zijn zin had. „Het huis van mijnheer geen familiebedrijf, het was van de aandeel- „Het was in alle opzichten zíjn huis”, zegt War- Philips op de Markt was het aardigste huis van houders. Daar kwam dus nooit ruzie van. Ik ner. „Toen hij op zijn honderdste was overle- de geheele stad voor jongelui”, oordeelde een heb mijn hele Philipscarrière lang het gevoel den, was de ziel er weg. Vader zei altijd: ‘Re- tijdgenote uit Zaltbommel. „Het was er den gehad dat ik me gewoon aan de NV had ver- gelen jullie het na mijn dood maar zoals jul- zoeten inval voor al de jongens en de meisjes huurd, ik was een werknemer. Voor mijn va- lie willen, ik vind alles goed, zolang er geen die met de kinderen des huizes schoolgingen.” der lag dat anders; hij had een zeer emotionele gedonder van komt’. Geen ruzie dus, daar band met het bedrijf. Dat komt natuurlijk ook hebben we ons aan gehouden. We zijn op tijd Het is een intrigerend idee: een kamer in Zalt- door zijn ervaringen in de Tweede Wereld- begonnen met nadenken over hoe we zijn na- bommel, midden negentiende eeuw, waar de oorlog en de rol die hij toen voor de onderne- latenschap wilden regelen. Dat is belangrijk, grondlegger van het socialisme aan de maal- ming heeft gespeeld. En mijn grootvader had want als het eenmaal zover is, wordt iedereen tijd zit met een familie wier naam onlosmake- de houding van ‘Hoor eens, wij zijn dan wel toch een beetje hebberig. Er was heel veel, lijk verbonden zal raken met een wereldcon- naar de beurs gegaan omdat we snel groeiden maar je moet mekaar ook wel wat gunnen. cern. Maar voor dat zo ver is, zijn we alweer en wat geld nodig hadden, en dan krijg je dus Dat was bij ons gelukkig het geval. Het is bijna een generatie verder. Frederik Philips en zijn commissarissen en dat zal allemaal wel zo ho- voor honderd procent goed gegaan.” zoon Gerard, die in Zaltbommel geboren was ren, maar die moeten me natuurlijk niet voor in 1858, kochten in 1891 het fabriekje aan de voeten gaan lopen’.” Warner en zijn broer Frits jr. hebben beiden de Eindhovense Emmasingel waar nu het een huis op landgoed De Wielewaal, maar Philipsmuseum gevestigd is. Gerards broer Warner vertelt hoe Anton Philips in het be- het ouderlijk huis is met een groot deel van Anton, geboren in 1874 en een groot zakelijk gin van de twintigste eeuw een bosgebied de grond verkocht. „Gelukkig wel zeg, zo’n talent, kwam in 1895 in de leiding van het be- kocht aan de Oirschotsedijk, en hoe achter- enorme tent, wat hadden we daar anders mee drijf. Vijf jaar later stierf vader Frederik. Een eenvolgens zijn grootvader en zijn vader zich gemoeten? De nieuwe eigenaar zorgt er goed paar decennia lang was de gloeilampenfabriek inzetten om daar een schitterend landgoed te voor. We hebben duidelijke afspraken: hij mag een familiebedrijfje, totdat de beide broers in creëren. Frits Philips en zijn echtgenote Sylvia het terrein niet openstellen voor publiek en we 1912 naar de beurs gingen en de NV Philips Philips-van Lennep kregen zeven kinderen, en willen geen hekken op het landgoed. Het wild Gloeilampenfabrieken oprichtten. En daar- afgezien van een onderbreking tijdens de oor- moet gewoon kunnen blijven lopen. We res- mee begon de opmars van het concern. log speelde het gezinsleven zich volledig af op pecteren hier elkaars privacy.” De Wielewaal. Tot zijn dood in 2005 woonde Een eeuw later is Warner Philips, kleinzoon Frits Philips er in de vooroorlogse villa die hij, Goede verhoudingen zijn belangrijk, be- van Anton en zoon van Frits, ervan overtuigd samen met een architect, voor een groot deel nadrukt hij nog een keer. En hij vertelt met dat de vroege beursgang veel ellende in de fa- zelf had bedacht en ontworpen. Het jonge ge- smaak over het jaarlijkse ‘nevendiner’, dat ooit milie voorkomen heeft. „Het bedrijf hoefde zin ging er wonen in 1934. In dat jaar bedroeg in het leven werd geroepen door zijn vader op geen enkel moment binnen de familie ver- de aanneemsom voor het huis honderdtien- toen er een stuk of zes Philips-neven in het kocht of verdeeld te worden. Het was immers duizend gulden. bedrijf werkten. Het initiatief stierf een stille Warner Philips

072 073 reportage reportage

moest ik steeds opnieuw laten zien dat ik het laten typen en achterop dat paneel met het Het moet vreemd zijn: opgroeien in ook kon waarmaken. Nederlanders zijn aller- portret van Luther geplakt. Daar ging nog Eindhoven tussen Villa De Laak en landgoed gisch voor nepotisme.” een laag vernis overheen, zodat het er niet De Wielewaal, twee plaatsen die in de loop meer afkon. Natuurlijk zijn die panelen door van de jaren in Eindhoven een bijna mythisch Zowel Anton Philips als zijn zoon Frits had de Duitsers meegenomen en naar Göring ge- karakter hebben gekregen. een krachtige echtgenote, een vrouw die tegen gaan, maar het portret van Luther was na de hen opgewassen was. „Mijn vader kreeg thuis oorlog zó weer terug. Van Melanchthon is Hij is even stil. „Het was een beetje uitzonder- meer dan voldoende tegenspel”, formuleert nooit meer iets vernomen.” lijk, ja, maar meer uitzonderlijk dan verheven. Warner fijntjes. „Wij aten thuis om kwart voor We zaten natuurlijk gewoon in Eindhoven op zeven, en dan gingen we dus ook aan tafel. Als Warner beschouwt zichzelf een beetje als school. We gingen echt niet alleen om met mijn vader laat was, belde mijn moeder om een buitenbeentje in het grote gezin van Frits de upper ten, we kwamen overal. Er kwamen twintig voor zeven waar hij bleef. Laat komen Philips en Sylvia Philips-van Lennep. „Toen ook vriendjes op De Wielewaal, en natuurlijk werd gewoon niet getolereerd.” wij na de oorlog opgroeiden, zaten we met haalden we rottigheid uit. Het was bij ons an- Hij heeft sterke herinneringen aan mevrouw acht kinderen om tafel. Wij zevenen en ons ders dan bij andere kinderen thuis, dat wisten Philips-de Jongh, zijn grootmoeder, en aan pleegzusje Lien, een klasgenootje van mijn we wel. Er heeft eens een keer een moeder van de logeerpartijen op Villa De Laak waar zij tot oudste zus dat na de oorlog ontredderd en een vriendje naar mijn moeder gebeld om te haar dood in 1970 woonde. „Mijn grootmoe- ontheemd uit Indonesië was teruggekeerd. ‘Of zeggen dat ze het echt heel leuk vond dat haar der was de dochter van de grote Rotterdamse je nou zeven of acht kinderen hebt om voor te zoontje op De Wielewaal mocht spelen, maar stedenbouwkundige De Jongh, die de Rot- zorgen, dat maakt ook niet zo veel uit’, vond dat het misschien toch niet zo’n goed idee terdamse haven heeft aangelegd. Zij was voor mijn moeder. Ik lijk op haar. Ik ben ook altijd was om met een windbuks blikjes van elkaars grootvader dus echt een ‘catch’. Het was hele- mijn eigen weg gegaan.” hoofd te schieten.” maal niet zo vanzelfsprekend dat zij aan het einde van de negentiende eeuw met hem mee- ging naar de negorij, want dat was Eindhoven natuurlijk in die tijd. Voor de deur van het koetshuis van De Laak begon een zandweg, daarover ging je te paard naar Tongelre. Een vrouw met de allure van mijn grootmoeder; dat was hier nog niet eerder vertoond, dat moet dus wat geweest zijn, in die tijd... Als ik met mijn rapport op de Parklaan kwam, vond ik zelf een voldoende altijd al heel erg mooi. Mijn grootmoeder dacht daar iets anders over. Van haar kreeg ik dan een rijksdaalder, van dood toen al die neven uitzwermden, maar De econoom Warner Philips is de laatste volgen? En vooral: welke Philips-employee mijn grootvader een tientje. Want hij was zelf het kreeg later nieuw leven ingeblazen. kleinzoon van Anton die bij het bedrijf heeft is de zoon van de president-directeur van ook niet zo geïnteresseerd geweest in school gewerkt. Zijn broers Ton en Frits jr. werk- het concern, en maakt het mee dat zijn beide toen hij jong was. Hij was toen al met hele an- Er gelden zeer strikte regels: het diner is al- ten ook bij de NV, maar besloten beiden om dochters op landgoed De Wielewaal worden dere dingen bezig.” leen toegankelijk voor mannelijke leden van zelfstandig verder te gaan. Warner rondde geboren? de familie Philips die in rechte lijn afstammen zijn carrière af als Commissaris bij Philips „Niet in de ouderlijke villa, hoor, maar in de Het jonge gezin van Frits Philips bivakkeerde van Anton en die ouder zijn dan achttien jaar. Nederland, een functie waar hij tot zijn grote Hut van Oom Ton. Ton met een n, niet oom in de oorlog een paar jaar op De Laak, omdat Geen ‘aangetrouwden’ dus, hoezeer sommi- genoegen voor werd gevraagd. Hij begon bij Tom.” de villa op De Wielewaal – strategisch gelegen gen dat ook betreuren, al zijn door de strenge Philips, zoals hij zelf zegt, ‘zo ongeveer als Dat moet hij even uitleggen. tussen vliegveld en kazerne – door de Duit- regels sommige vaders níet en hun zonen juist jongste bediende’, en vertelt smakelijk over „De hut van oom Ton is een buitenhuis op sers gevorderd werd. Warner vertelt hoe de weer wèl welkom. Warner: „Als we compleet wat er gebeurt als je binnen dat bedrijf de tele- het landgoed dat nog door mijn grootvader Duitse beheerder al snel zijn oog liet vallen op zijn, zijn we momenteel zo met z’n achttienen. foon aanneemt en ‘met Philips’ zegt. Anton is gebouwd. Door oom Ton dus. Het twee kleine panelen van de vijftiende eeuwse We hebben het diner een paar keer in Villa is opgetrokken uit balken, eiken balken, want schilder Lucas Cranach, één met het portret De Laak gedaan, het huis van mijn grootou- Maar een doorsnee-werknemer werd hij na- eikenbomen stonden er hier op De Wielewaal van Martin Luther en een met het portret van ders aan de Parklaan. Dat is nu eigendom van tuurlijk nooit. Welke doorsnee Philips-werk- vroeger genoeg. Mijn vrouw en ik woonden in Luthers rechterhand Philipp Melanchthon. het bedrijf en we gaan dat dus beleefd vra- nemer heeft ‘oom’ en ‘tante’ gezegd tegen zo dat huis in de jaren zeventig, voordat we met „Die Duitser wilde ze kopen voor de collectie gen, maar ze vinden het, geloof ik, wel leuk. ongeveer de halve top van het bedrijf, en koes- onze kinderen voor Philips naar Australië gin- van Göring. Mijn moeder was niet bang uitge- De laatste jaren beginnen we steeds met een tert mooie jeugdherinneringen aan de zolders gen.” vallen, en ze weigerde: ‘Die twee panelen zijn rondje waarin iedereen in twee minuten ver- van Villa De Laak? Welke werknemer kreeg de Maar er zat ook een andere kant aan het dra- niet te koop, maar als je ze weg wilt halen dan telt hoe het met hem gaat en waar hij mee be- atoomtheorie uitgelegd door de directeur van gen van de bedrijfsnaam. Warner: „Ik heb me ga je je gang maar’. Toen heeft ze uit voorzorg zig is. Er is een makelaar bij. En één van mijn het NatLab, de briljante professor Casimir, en binnen het bedrijf altijd moeten bewijzen, de tekst van het Lutherlied, ‘Een vaste burcht Frits en Sylvia Philips-van Lennep met de kinderen in 1938, vlnr: Ton, Annejet, Warner als neven heeft twee restaurants in Barcelona.” dat dan ook nog op zo’n manier dat hij het kon mijn leven lang. Als ik ergens benoemd werd, is onze God’, in het Duits op haar briefpapier baby in de armen van zijn moeder, dochter Sylvia op schoot bij haar vader en Digna.

074 075