In De Beste Families
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
reportage reportage In de beste famIlIes Philips Sommige Eindhovense families zijn nauw verbonden met de historie van de stad. maar de huidige generatie is vaak uitgezwermd en de verhalen van vroeger dreigen verloren te gaan. vandaag het verhaal achter de familie philips. TEKST: Hetty van Rooij FoTo’S: pRivé-collEcTiE En JeroEn bRoekmanS atuurlijk is een verhaal over Anton Philips zijn periode als gijzelaar in kamp Sint-Michielsgestel aan de en zijn nazaten onmisbaar in een serie over orde komt. Een boek over het ‘Philipskommando’ in concen- bekende en vooraanstaande Eindhovense fa- tratiekamp Vught, het kamp waar zijn moeder in de oorlog een milies. Dat vindt ook Warner Philips, de zoon paar angstige weken doorbracht. En, verrassend: een boekje N van Frits en de kleinzoon van Anton, die be- over de Nederlandse verwanten van Karl Marx. reid is om over zijn familie te praten. Maar wat valt er over de Dat laatste onderwerp voert meteen terug naar de negentien- ‘Philipsen’ nog te zeggen wat niet iedereen al weet? de eeuw, toen de familie Philips nog in Zaltbommel woonde. De ondernemende Lion Philips was daar handelaar in tabak, Als FRITS ooit zou beginnen aan een Top-50 van bekende koffie en thee en hij verkocht een merk dat, jawel, Peletier en Eindhovenaren aller tijden, dan stond Frits Philips jaar na jaar Philips heette. Lion trouwde in 1820 met Sophie Presburg. Hun op nummer één. Zijn standbeeld kijkt over de Markt naar het zoon Frederik en de zoon van Frederik, kleinzoon Gerard, Muziekgebouw dat zijn naam draagt; het beeld van zijn vader waren de oprichters van het Philipsconcern. Sophie, op haar Anton staat sinds mensenheugenis voor het station. En zelfs beurt, was via haar zuster Henriette Marx-Presburg een volle FRITS is naar Frits genoemd. tante van Karl Marx. Waar moet je beginnen, met een familie die als geen enkele an- Karl kwam graag en regelmatig bij zijn Nederlandse familie in dere verbonden is met de historie van Eindhoven? Er is al een Zaltbommel. Hij troggelde er geld af van oom Lion, hij werkte bibliotheek over volgeschreven. Warner Philips loopt bij het af- in Zaltbommel aan ‘Das Kapital’, en hij liet zich er door een Het gezin philips in 1947, scheid even naar boven en komt terug met drie boeken die alle achterneef, die arts was, van zijn steenpuisten afhelpen. Er is vlnr: Warner, Digna, baby maria op de arm drie een onderwerp behandelen dat tijdens het gesprek aan de een hartelijke briefwisseling bewaard gebleven tussen Karl en van moeder Sylvia, Frits jr., Ton, Frits sr. met dochter Sylvia en annejet. orde is geweest. De memoires van zijn vader Frits, waarin ook zijn oom en tante. En geen wonder dat neef het in Zaltbom- 070 071 reportage Frits philips en Sylvia philips-van lennep temidden van alle nazaten, circa 1990. mel naar zijn zin had. „Het huis van mijnheer geen familiebedrijf, het was van de aandeel- „Het was in alle opzichten zíjn huis”, zegt War- Philips op de Markt was het aardigste huis van houders. Daar kwam dus nooit ruzie van. Ik ner. „Toen hij op zijn honderdste was overle- de geheele stad voor jongelui”, oordeelde een heb mijn hele Philipscarrière lang het gevoel den, was de ziel er weg. Vader zei altijd: ‘Re- tijdgenote uit Zaltbommel. „Het was er den gehad dat ik me gewoon aan de NV had ver- gelen jullie het na mijn dood maar zoals jul- zoeten inval voor al de jongens en de meisjes huurd, ik was een werknemer. Voor mijn va- lie willen, ik vind alles goed, zolang er geen die met de kinderen des huizes schoolgingen.” der lag dat anders; hij had een zeer emotionele gedonder van komt’. Geen ruzie dus, daar band met het bedrijf. Dat komt natuurlijk ook hebben we ons aan gehouden. We zijn op tijd Het is een intrigerend idee: een kamer in Zalt- door zijn ervaringen in de Tweede Wereld- begonnen met nadenken over hoe we zijn na- bommel, midden negentiende eeuw, waar de oorlog en de rol die hij toen voor de onderne- latenschap wilden regelen. Dat is belangrijk, grondlegger van het socialisme aan de maal- ming heeft gespeeld. En mijn grootvader had want als het eenmaal zover is, wordt iedereen tijd zit met een familie wier naam onlosmake- de houding van ‘Hoor eens, wij zijn dan wel toch een beetje hebberig. Er was heel veel, lijk verbonden zal raken met een wereldcon- naar de beurs gegaan omdat we snel groeiden maar je moet mekaar ook wel wat gunnen. cern. Maar voor dat zo ver is, zijn we alweer en wat geld nodig hadden, en dan krijg je dus Dat was bij ons gelukkig het geval. Het is bijna een generatie verder. Frederik Philips en zijn commissarissen en dat zal allemaal wel zo ho- voor honderd procent goed gegaan.” zoon Gerard, die in Zaltbommel geboren was ren, maar die moeten me natuurlijk niet voor in 1858, kochten in 1891 het fabriekje aan de voeten gaan lopen’.” Warner en zijn broer Frits jr. hebben beiden de Eindhovense Emmasingel waar nu het een huis op landgoed De Wielewaal, maar Philipsmuseum gevestigd is. Gerards broer Warner vertelt hoe Anton Philips in het be- het ouderlijk huis is met een groot deel van Anton, geboren in 1874 en een groot zakelijk gin van de twintigste eeuw een bosgebied de grond verkocht. „Gelukkig wel zeg, zo’n talent, kwam in 1895 in de leiding van het be- kocht aan de Oirschotsedijk, en hoe achter- enorme tent, wat hadden we daar anders mee drijf. Vijf jaar later stierf vader Frederik. Een eenvolgens zijn grootvader en zijn vader zich gemoeten? De nieuwe eigenaar zorgt er goed paar decennia lang was de gloeilampenfabriek inzetten om daar een schitterend landgoed te voor. We hebben duidelijke afspraken: hij mag een familiebedrijfje, totdat de beide broers in creëren. Frits Philips en zijn echtgenote Sylvia het terrein niet openstellen voor publiek en we 1912 naar de beurs gingen en de NV Philips Philips-van Lennep kregen zeven kinderen, en willen geen hekken op het landgoed. Het wild Gloeilampenfabrieken oprichtten. En daar- afgezien van een onderbreking tijdens de oor- moet gewoon kunnen blijven lopen. We res- mee begon de opmars van het concern. log speelde het gezinsleven zich volledig af op pecteren hier elkaars privacy.” De Wielewaal. Tot zijn dood in 2005 woonde Een eeuw later is Warner Philips, kleinzoon Frits Philips er in de vooroorlogse villa die hij, Goede verhoudingen zijn belangrijk, be- van Anton en zoon van Frits, ervan overtuigd samen met een architect, voor een groot deel nadrukt hij nog een keer. En hij vertelt met dat de vroege beursgang veel ellende in de fa- zelf had bedacht en ontworpen. Het jonge ge- smaak over het jaarlijkse ‘nevendiner’, dat ooit milie voorkomen heeft. „Het bedrijf hoefde zin ging er wonen in 1934. In dat jaar bedroeg in het leven werd geroepen door zijn vader op geen enkel moment binnen de familie ver- de aanneemsom voor het huis honderdtien- toen er een stuk of zes Philips-neven in het kocht of verdeeld te worden. Het was immers duizend gulden. bedrijf werkten. Het initiatief stierf een stille Warner philips 072 073 reportage reportage moest ik steeds opnieuw laten zien dat ik het laten typen en achterop dat paneel met het Het moet vreemd zijn: opgroeien in ook kon waarmaken. Nederlanders zijn aller- portret van Luther geplakt. Daar ging nog Eindhoven tussen Villa De Laak en landgoed gisch voor nepotisme.” een laag vernis overheen, zodat het er niet De Wielewaal, twee plaatsen die in de loop meer afkon. Natuurlijk zijn die panelen door van de jaren in Eindhoven een bijna mythisch Zowel Anton Philips als zijn zoon Frits had de Duitsers meegenomen en naar Göring ge- karakter hebben gekregen. een krachtige echtgenote, een vrouw die tegen gaan, maar het portret van Luther was na de hen opgewassen was. „Mijn vader kreeg thuis oorlog zó weer terug. Van Melanchthon is Hij is even stil. „Het was een beetje uitzonder- meer dan voldoende tegenspel”, formuleert nooit meer iets vernomen.” lijk, ja, maar meer uitzonderlijk dan verheven. Warner fijntjes. „Wij aten thuis om kwart voor We zaten natuurlijk gewoon in Eindhoven op zeven, en dan gingen we dus ook aan tafel. Als Warner beschouwt zichzelf een beetje als school. We gingen echt niet alleen om met mijn vader laat was, belde mijn moeder om een buitenbeentje in het grote gezin van Frits de upper ten, we kwamen overal. Er kwamen twintig voor zeven waar hij bleef. Laat komen Philips en Sylvia Philips-van Lennep. „Toen ook vriendjes op De Wielewaal, en natuurlijk werd gewoon niet getolereerd.” wij na de oorlog opgroeiden, zaten we met haalden we rottigheid uit. Het was bij ons an- Hij heeft sterke herinneringen aan mevrouw acht kinderen om tafel. Wij zevenen en ons ders dan bij andere kinderen thuis, dat wisten Philips-de Jongh, zijn grootmoeder, en aan pleegzusje Lien, een klasgenootje van mijn we wel. Er heeft eens een keer een moeder van de logeerpartijen op Villa De Laak waar zij tot oudste zus dat na de oorlog ontredderd en een vriendje naar mijn moeder gebeld om te haar dood in 1970 woonde. „Mijn grootmoe- ontheemd uit Indonesië was teruggekeerd. ‘Of zeggen dat ze het echt heel leuk vond dat haar der was de dochter van de grote Rotterdamse je nou zeven of acht kinderen hebt om voor te zoontje op De Wielewaal mocht spelen, maar stedenbouwkundige De Jongh, die de Rot- zorgen, dat maakt ook niet zo veel uit’, vond dat het misschien toch niet zo’n goed idee terdamse haven heeft aangelegd. Zij was voor mijn moeder. Ik lijk op haar.