STEM 2021 – VOOR HAVO/VWO MAGAZINE OVER DE TWEEDE KAMERVERKIEZINGEN

TWEEDE KAMERLID Interview GEZOCHT! Werkt de Tweede Kamer nog HOE OVERLEEF JE wel goed? DE VERKIEZINGEN?

SCHOLIERENVERKIEZINGEN Dit vinden DEZE de politieke partijen WIE NIEUWE GAAT ER PARTIJEN WINNEN? DOEN MEE 2 STEM 3 HART Ga jij VAN stemmen? Ga je stemmen? VOOR Nee, ik ben nog niet stemgerech- MARIEKE Ga je stemmen? tigd. Ik zou wel gaan stemmen NEDERLAND 5 vwo / 16 jaar Nee, maar ik zou het wel doen als ik 18 was. als ik 18 was. Ik vind het wel belangrijk dat je echt iets weet Wat zou je dan stemmen? van de onderwerpen voordat je Ik zou nu gaan voor , stemt. omdat hij zo’n leuke jongen is. Maar dat is ook omdat ik me er Ga je stemmen? Zijn er dan belangrijke on- nog niet in verdiept heb. Nee, omdat ik dan nog 16 jaar derwerpen? INHOUD – 11 – oud ben. Ik wel dat ik zou Alles eigenlijk. Je moet niet alleen Vind je dat verdiepen Zij werken in de gaan stemmen als ik zou mogen op een partij stemmen, omdat de belangrijk? Tweede Kamer stemmen, maar dan wil ik me er leider charismatisch is. Ik vind Ja, zeker voor de jeugd. Ook klas- Wie werken er nog meer wel eerst in verdiepen. dat je echt moet kijken wie er genoten en vriendinnen weten er in de Tweede Kamer? voor jouw mening opkomt. weinig van. Charlotte Nijs is politiek Hoe zou je dat doen? journalist van Hart van Charlotte – 3 – – 12 – Een beetje kijken waar de partij- Nederland. Verderop in Ga jij stemmen? ‘Van alles wordt en voor staan, bijvoorbeeld met het blad vertelt zij Nijs Interview met tegenwoordig een een kieswijzer. over haar werk op het vier leerlingen probleem gemaakt’ Jongeren geven hun Binnenhof. Enig idee bij welke partij je – 4 – mening over prikkelende uit zou komen? NOUD van onze stellingen 6 vwo / 17 jaar democratie Nee, dat weet ik nog niet. Door corona is alles anders en dat we ons werk doen, want kritische Een kijkje in de – 14 – is vreselijk. Het is heel moeilijk om journalisten zijn, net als eerlijke Tweede Kamer Werkt onze Tweede Kamer nog NURIYAH de controlerende functie van de verkiezingen, essentieel voor het – 6 – wel goed? 5 vwo / 16 jaar journalistiek uit te voeren. Ook die functioneren van de samenleving. Zij strijden Politicoloog 1,5 meter maakt het moeilijk. om jouw stem Tom van der Meer over Politici zo maar aanschieten en Binnenkort zijn er verkiezingen: Check de plannen van de Tweede Kamer vragen stellen gaat nu niet. als je kunt stemmen, doe het! de politieke partijen! Corona is vaak ook een mooi excuus Het is heel belangrijk dat mensen – 16 – om ons niet te woord te hoeven gaan stemmen. De Tweede Kamer – 8 – De Tweede Kamer staan en snel door te lopen. is waar het gebeurt. Kies iemand Politieke in cijfers STEMBILJET Het werk van journalisten wordt uit die jou vertegenwoordigt. nieuwkomers Lang leve de infographics ook op andere manieren bemoei- Onze democratie is een groot goed Deze partijen willen lijkt. Burgers die twijfelen aan de en wat je ook van de politieke dit jaar óók de Tweede – 18 – Kamer in Zo overleef je Ga je stemmen? Ik denk een partij die een ernst van corona zijn sceptisch beslissingen kunt vinden, het func- de verkiezingen over journalisten. Ze schreeuwen tioneert (nog) als een trein. Zorg Ja, ik ga zeker wel stemmen. beetje rechts van het midden – 9 – Met deze tips kom jij de Ik vind dat als je stemrecht zit. en lopen soms bewust in beeld als dat dat zo blijft. Dus ga alsjeblieft verkiezingstijd goed door! Kamerlid gezocht hebt, je er ook gebruik van ik aan het werk ben. Toch blijven stemmen als je dat mag. Wat heb je nodig moet maken. Hoe kies je uiteindelijk? om Tweede Kamerlid – 19 – Het is wel duidelijk wat partij- te worden? Kraak de code Ontraadsel de cijfers Wat ga je stemmen? en vinden. Ik ga kijken wat – 10 – Dat weet ik nog niet precies, m’n eigen mening is en welke Opdracht: – 20 – TYCHO maar niet te extreme partijen. partij daar het best bij past. zelf een partij Scholieren- 6 vwo / 18 jaar oprichten verkiezingen Wat stemt jouw school? 4 STEM 5

Vak K met de K van kabinet Spreekgestoelte De ministers, de staatssecretarissen HART (katheder) en de minister-president (premier). Hiervandaan spreekt een Kamerlid Tweede Kamerleden VAN ONZE de Kamer toe.

Alleen bij belangrijke debatten en stemmingen zitten alle 150 leden in hun zetels.

DEMOCRATIEVan 15 tot 17 maart 2021 kiezen Nederlanders de Tweede Kamer. Interruptiemicrofoon

Hier mogen Kamerleden de spreker onderbreken (‘inter- rumperen’) en in debat gaan met de spreker. Dat gaat altijd via de voorzitter (“Mevrouw de voorzitter…”). Voorzitter van de Tweede Kamer

De voorzitter wordt gekozen door de andere Kamerleden. Journalisten Zij is zelf ook Kamerlid.

Tijdens belangrijke vergaderingen, zoals met Prinsjesdag, zitten er Volksvertegen- Wetgevende macht Controle veel journalisten in de zaal. woordigers Gewone burgers mogen ook de zaal in. De Tweede Kamer wordt wel Een nieuwe wet wordt meestal een ‘amendement’ (amende- De Tweede Kamer controleert minister niet goed functio- het hart van onze democratie gemaakt door de minister, ment betekent wijziging). of kabinet de wetten wel goed neert, dan kunnen ze hem genoemd. Zij vertegenwoor- maar gaat pas door als de Soms maken Tweede Kamer- uitvoert. Kamerleden stellen of haar in het uiterste geval digt – samen met de Eerste Kamerleden in meerderheid de leden ook zelf een nieuwe wet. daarom veel kritische vragen wegsturen. Dan wordt een Kamer – het Nederlandse volk. wet goedkeuren. Zij bepalen aan de ministers. Die proberen motie van afkeuring of zelfs De Kamerleden nemen beslui- dus welke wetten er komen. (Als een wet eenmaal is aange- hun beleid zo goed mogelijk te een motie van wantrouwen ten over wetten. Bijvoorbeeld Die macht noemen we de wet- nomen, moet het kabinet ervoor verdedigen. De Tweede Kamer aangenomen. over vanaf welke leeftijd je gevende macht. zorgen dat de wet wordt uit- heeft bovendien budgetrecht. stemrecht hebt, of je mag Omdat partijen verschillende gevoerd. Het kabinet heeft de Dat wil zeggen dat ze de begro- appen op de fiets en hoe hard ideeën hebben, is er soms pas uitvoerende macht.) ting van de ministers mogen een auto mag rijden op de een meerderheid te vinden goedkeuren of afkeuren. snelweg. als het wetsvoorstel wordt Als de meerderheid van de aangepast; dat gebeurt met Tweede Kamer vindt dat een 6

Er doen veel politieke partijen mee aan de verkiezingen, allemaal met hun eigen standpunten. Bij de GroenLinks SP verkiezingen kun je maar één stem Jesse Klaver PvdA uitbrengen. Je kiest dan natuurlijk GroenLinks Socialistische Partij Lilian MarijnissenPartij van de Arbeid voor de partij die volgens jou de Lijsttrekker: Jesse Klaver Lijsttrekker: Lijsttrekker: Lilianne Ploumen beste plannen heeft. Weet jij wat voor ideeën de partijen allemaal GroenLinks wil strengere regels om de De SP wil minder ongelijkheid in Neder- De PvdA wil minder ongelijkheid en meer hebben? opwarming van het klimaat te stoppen. land. Daarom wil de partij een hoger mini- zekerheid. De bijstand, de AOW en het mi- Bedrijven die veel vervuilen, moeten mumloon, lagere huren en dat je meer nimumloon moeten omhoog, en de salaris- hiervoor betalen. De partij wil meer wind- betaalt voor zorg als je rijk bent. sen van zorgpersoneel en leerkrachten ook. molens en 17 miljoen extra bomen. Ook wil de partij afstappen van de euro en Miljonairs en grote internationale bedrijven Jongeren mogen van GroenLinks stemmen de pensioenleeftijd terug naar 65 jaar. gaan bij de PvdA meer belasting betalen. vanaf 16 jaar. Plan: Kleinere klassen met maximaal Plan: Mensen die hun baan kwijt zijn Plan: Jongeren krijgen op hun 18e 23 leerlingen. door corona, krijgen van de overheid een €10.000 die ze alleen voor studie of nieuwe baan. scholing kunnen gebruiken. VVD

Volkspartij voor Vrijheid en Democratie ZIJ VECHTEN Lijsttrekker: Mark Rutte ChristenUnie 50PLUS VOOR JOUW STEM! Gert-Jan Segers Esther PvdDOuwehand De VVD vindt vrijheid belangrijk. De over- ChristenUnie Partij voor de Dieren 50PLUS heid moet zich niet te veel met de economie Lijsttrekker: Gert-Jan Segers Lijsttrekker: Lijsttrekker: Liane den Haan bemoeien. Wel moet de overheid goed zorgen voor mensen met een eigen bedrijf. De ChristenUnie is een christelijke partij. De Partij voor de Dieren vindt dat we 50PLUS komt op voor de belangen van De VVD wil misdaad en terrorisme hard Ze vindt bescherming van het leven en het beter om moeten gaan met dier, natuur en ouderen. Mensen moeten vanaf 65 jaar aanpakken. gezin erg belangrijk. De partij wil dat klimaat. Op de manier zoals we het nu met pensioen kunnen en de pensioenen Plan: Immigranten worden aan de buiten- christelijke scholen blijven bestaan. doen vernietigen we de aarde. De hoeveel- moeten hoger. Discriminatie van ouderen Ga naar grenzen van Europa tegengehouden. Daar De ChristenUnie wil zo snel mogelijk af heid koeien, varkens en kippen in Neder- bij het zoeken van werk moet stoppen, www.youngvoice.nl wordt beslist wie door mag reizen. om nog beter te kijken van olie, gas en steenkool en ruim baan land moet van de partij met 75% omlaag. de zorg moet beter en goedkoper en oude- welke partij het best voor schone energie. Zorg moet betaal- Ook moeten we minder vliegen. ren moeten zich veiliger kunnen voelen. jouw mening laat horen baar zijn voor jongeren. Plan: Op de verpakking van vlees, zui- Plan: Strengere straffen voor geweld in de Tweede Kamer. Plan: De anticonceptiepil vel en eieren komt te staan hoe lang een tegen ouderen. moet gratis worden, zodat dier heeft geleefd en hoe het is geslacht. Deze partijen er minder abortussen zijn. zitten nu al in de Tweede Kamer.

PVV CDA D66 Kees SGP van der Staaij FVD FaridDENK Azarkan PVV Christen Democratisch Appèl D66 Staatkundig Gereformeerde Partij DENK Forum voor Democratie Lijsttrekker: Geert Wilders Lijsttrekker: Wopke Hoekstra Lijsttrekker: Sigrid Kaag Lijsttrekker: Lijsttrekker: Lijsttrekker: Thierry Baudet

De PVV wil minder islam in Nederland: Het CDA vindt dat we meer naar elkaar om D66 vindt dat mensen eigen keuzes moe- De SGP gaat uit van het christelijke geloof Voor DENK staat gelijkwaardigheid cen- Forum voor Democratie wil minder immi- geen immigranten meer uit islamitische moeten zien. Het gezin is hierbij erg be- ten kunnen maken. Bijvoorbeeld over het en de christelijke cultuur. De zondag moet traal. ‘Denk’ betekent ‘gelijkwaardig’ in gratie, weg uit de Europese Unie, en stop- landen, en de asielcentra gaan dicht. langrijk. De partij wil ook meer aandacht eind van hun leven. De partij wil meer volgens de SGP een rustdag zijn. De partij het Turks. Discriminatie moet hard worden pen met het huidige klimaatbeleid. Om dit Islamitische scholen worden verboden, voor gebieden buiten de Randstad en geld uitgeven aan onderwijs en klimaat en is tegen abortus en euthanasie en wil meer aangepakt. Er wordt te vaak negatief te bereiken moet het politieke systeem net als de koran en moskeeën. Verder meer waardering voor boeren. minder aan landbouw. Nederland moet aandacht voor het klassieke gezin met gesproken over sommige bevolkingsgroe- veranderen. Burgers moeten meer directe moet er meer geld naar de zorg en moet Plan: Alle jongeren doen verplicht iets meer samenwerken in de Europese Unie. vader, moeder en kinderen. De doodstraf pen, zonder aandacht voor dingen die wél invloed krijgen, bijvoorbeeld door ze te Nederland uit de Europese Unie stappen. voor de maatschappij, bijvoorbeeld in de Plan: Elk kind moet op school een moet weer ingevoerd worden voor zware goed gaan. laten stemmen over wetten. Plan: Een ministerie van Immigratie, zorg, het onderwijs of het leger. gratis en gezonde lunch krijgen. misdrijven. Plan: Mensen die discrimineren komen Plan: Geen lockdowns om corona te Remigratie en De-islamisering. Plan: Grote gezinnen krijgen als steun in een racismeregister en mogen niet meer bestrijden, onze vrijheid is te belangrijk. €1.000 bij de geboorte van het 4e kind. voor de overheid werken. Er doen ook politieke STEM 9 partijen mee die nu nog niet in de Tweede POLITIEKE Kamer zitten, hieron- der lees je meer!NIEUWKOMERS Gezocht: Tweede Kamerlid Code BIJ1 Ben jij (voorheen Artikel1) Volt Oranje het volgende talentvolle Tweede Kamerlid?

LIJSTTREKKER LIJSTTREKKER LIJSTTREKKER wat erWeet speelt je in Nederland? Is het lastig om voor de eerste keer mee te Is het lastig om voor de eerste keer mee te Is het lastig om voor de eerste keer mee te doen aan de Tweede Kamerverkiezingen? doen aan de Tweede Kamerverkiezingen? doen aan de Tweede Kamerverkiezingen? Als nieuwe partij meedoen aan de verkie- Code Oranje is partner van tientallen Voor iedere nieuwe partij is het een uit- zingen is niet makkelijk. Zo moet je bij- lokale partijen, hierdoor ligt er al een daging om voor het eerst mee te doen aan voorbeeld 12.000 euro ophoesten om stevige basis in het land. Wij willen met de Tweede Kamerverkiezingen. Bij Volt zit Heb je geen mee te kunnen doen, krijg je minder aan- al deze lokale partijen, maar vooral met het nog net wat anders dan bij de meeste angst om dacht vanuit de media en zul je zonder sub- jullie, de inwoners van ons land, de poli- partijen. Volt is namelijk een Europese voor een groot publiek Heb je ideeën sidies moeten sparen voor de campagne. tiek vernieuwen van onderop. partij en doet in heel Europa voor het voor hoe we Dat is vooral lastig als je zoals BIJ1 geen eerst mee aan lokale en nationale verkie- te spreken? Kun je anderenNederland verbeteren? kunnen grote giften uit het bedrijfsleven krijgt. Wat is het belangrijkste dat Code Oranje zingen. Dankzij ons grote netwerk kunnen overtuigen Onze campagne wordt mogelijk gemaakt wil bereiken in de Tweede Kamer? wij veel van elkaar leren. van die ideeën? door veel kleine donaties. In formele woorden is ons doel: het her-

vormen van onze democratie – waarin op Wat is het belangrijkste dat Volt wil Wat is het belangrijkste dat BIJ1 in de dit moment politieke partijen leidend zijn – bereiken in de Tweede Kamer? Tweede Kamer wil bereiken? naar een democratie van nieuwe vormen, Volt brengt vernieuwing in de politiek. BIJ1 wil zich inzetten voor gelijke rechten waarin de samenwerking met de inwoners Wij geven jongeren een stem (1/3 van en gelijke kansen voor iedereen. van ons land centraal staat. En in één de kieslijst is 25 jaar of jonger), hebben Een Nederland waar de overheid inves- woord wordt dit ook ‘Ombudspolitiek’ evenveel mannen als vrouwen op de kies- teert in welzijn en antiracisme hoger op genoemd. lijst en werken aan Europese oplossingen de agenda komt. Een Nederland waar voor klimaatverandering, corona en – – – – – – – – – – – – – – – – niemand van school gaat met enorme Voor hoeveel zetels gaat Code Oranje? armoede. Betere Europese samenwerking + + + + + + + + + + + + + + + schulden en waar iedereen een stageplek Maurice de Hond’s Peil.nl geeft ons een is de enige oplossing om een duurzame Waarom zou Wat je je wel kan krijgen. Een Nederland waar we de potentie van 3 tot 19 zetels. De komende toekomst voor iedereen te bereiken. je hiervoor gaan? moet bedenken… klimaatcrisis daadkrachtig aanpakken. maanden zullen we ervoor zorgen dat we vs. Een samenleving die werkt voor iedereen. deze kiezers ook echt aan ons weten te Voor hoeveel zetels gaat Volt? + + + + + + + + + + + + + + + – – – – – – – – – – – – – – – – binden. Dat doen we door onze politieke Volt gaat voor 3 zetels. Tijdens de Europese Je kunt meebepalen wat er in Nederland gebeurt. Je maakt vaak lange werkweken en werkt vaak Voor hoeveel zetels gaat BIJ1? agenda niet eens in de 4 jaar voor te verkiezingen deed Volt voor het eerst mee, Je krijgt een vergoeding van €8.372,65 bruto ook in het weekend. Je zult ook op straat, in de Sinds 2018 zit BIJ1 in de Amsterdamse leggen, maar door jullie ook tussentijds toen behaalden we ongeveer 2% van de per maand, plus 8% vakantiegeld en een einde- winkel of in het ov vaak worden aangesproken. gemeenteraad. Daar laten we zien dat je te raadplegen met referenda, online pei- Nederlandse stemmen. Dit had bij nationale jaarsuitkering van 8,3%. In totaal dus ongeveer Ontevreden burgers zullen niet altijd aardig veel kunt doen met één zetel. Voor de lingen en burgertoppen. verkiezingen geresulteerd in ongeveer €116.000 bruto per jaar. Je hebt er geen tegen je zijn, bijvoorbeeld online. In het landelijke verkiezingen zetten we in 2 zetels. In de tussentijd zijn wij gegroeid, opleiding voor nodig. Het kan al vanaf je bedrijfsleven valt meer geld te verdienen dan op 3 zetels, zodat we ook in de Tweede we gaan nu dan ook voor een zetel meer. 18e. in de politiek. 螺 Kamer dat verschil kunnen maken. 10 STEM 11

DE DIENST VERSLAG EN REDACTIE CHARLOTTE DE NIJS BODEDIENST POLITIEK VERSLAGGEVER

Charlotte Nijs is politiek verslaggever van het televisie- Kamerbodes zijn mannen en vrouwen in mooie zwarte programma Hart van Nederland op SBS6. Ze geeft poli- Midden in de Tweede Kamer staat in ‘normale’ tijden pakken met sjerp, die rondlopen in de Tweede Kamer. tiek commentaar bij radiostations 538, Veronica en een tafel waar mensen aan zitten te typen. Die mensen Zij werken bij de ‘Bodedienst’ en zijn verantwoordelijk Radio 10. In 2020 werd ze gevolgd in de documentaire zijn de redacteuren van de Dienst Verslag en Redactie. voor de gang van zaken in de grote zaal en de andere ‘Hart van de Democratie’. In 2021 was ze deelnemer van Zij schrijven alles op wat er in het debat gezegd wordt. vergaderzalen. ‘Wie is de Mol?’. Al sinds 1849 wordt namelijk elke vergadering woord voor woord Na een vergadering zorgen ze ervoor dat alles weer netjes is voor Wat is voor jou de meest bijzondere plek? genoteerd in de ‘Handelingen’. Die Handelingen kun je terug- een volgende vergadering. Ze helpen de Voorzitter en de leden De vergaderzaal blijft iets machtigs, maar ik vind het hele Binnen- lezen in héél veel dikke boeken in een mooie oude bibliotheek van de Tweede Kamer en brengen koffie of thee als een minister hof bijzonder. Tijdens het debat ben ik het liefst in de grote zaal op het Binnenhof. En tegenwoordig staat de inhoud gelukkig of andere gast op bezoek komt. om goed te zien of de sfeer gespannen is of niet. ook gewoon op internet. Zij werken Maar in de kleine zaaltjes van de Tweede Kamer zijn vaak debat- De bodes dragen in de plenaire zaal een rokkostuum of mantel- ten die minstens zo belangrijk zijn. Ik ben ook graag onder de Vroeger moesten de medewerkers die het verslag maakten super- pak met een ‘bodebus’. Dit komt van vroeger, toen de bode be- mensen op het Plein of het Malieveld die demonstreren en niet snel kunnen schrijven. Tegenwoordig maken de redacteuren langrijke documenten moest brengen door het hele land. de zaal in kunnen. Ik vind het heel belangrijk om hun stem te gebruik van een geluidsopname. Wel zitten ze nog in de zaal, Hij droeg hierbij een bodebus: een speciale bus om post in te ook in laten horen. om te zien wat er precies gebeurt en vast op te schrijven welke doen, die de bode aan zijn gordel droeg. Hiermee mocht de bode Kamerleden het woord voeren. Behalve nu dan, in coronatijd. gratis over tolwegen of met de trekschuit. Tijdens de vergadering Wat doe je als een minister of Kamerlid geen antwoord wil Nu mogen ze de zaal niet in. Ze doen nu van buiten de zaal ver- zorgen de bodes nu nog steeds dat iedereen alle belangrijke de Tweede geven? slag van de debatten. stukken krijgt, zoals de teksten van ingediende moties. Dat is heel naar, soms kunnen ze gewoon niet, omdat ze nog niet alles weten. Maar het blijft ontzettend vervelend. Ik heb De redacteuren noteren echt alles wat er wordt gezegd. Dat heet Buiten de plenaire zaal en op de tribune zijn de bodes te herken- verschillende tactieken. Vaak stel ik de vraag in soms wel vier een ‘woordelijk’ verslag. Wel zetten ze spreektaal om naar schrijf- nen aan hun blauwgroene stropdassen. Ze helpen de bezoekers Kamer verschillende versies, zodat kijkers daarna zelf een conclusie taal, en geluiden als ‘ehh...’ en ‘hmm...’ laten ze achterwege. van de Tweede Kamer en zorgen dat het rustig blijft op de kunnen trekken. En soms benoem ik het gewoon en zeg: ‘u geeft Ook wat er uit de zaal of van de tribune wordt geroepen komt publieke tribune. De Kamerbewaarder is het hoofd van de bodes. geen antwoord, waarom is dat?’ niet in het verslag, tenzij de spreker erop reageert. Hij is te herkennen aan een oranje sjerp. Zo werd bijvoorbeeld níet opgeschreven dat een Kamerlid een keer ‘flapdrol’ riep naar de minister, maar wel hoe de minister toen reageerde: ‘Ik ben inmiddels ook voor flapdrol uitgescholden Behalve Tweede Kamerleden werken en dat mag kennelijk ook!’ er nog veel meer mensen in de Tweede Kamer. Hier kun je lezen over drie van deze beroepen en over de plek waar WIST JE DAT… ze werken. …scheldwoorden en beledigingen tot 2001 niet in de Handelingen WIST JE DAT… kwamen? In 2001 is door de voorzitter besloten om hiermee te stoppen, omdat iedereen het …de Kamerbodes in coronatijd vanaf toen toch wel online kon extra belangrijk zijn? Ze letten erop dat de stoelen 1,5 meter terugkijken. van elkaar afstaan en dat

de microfoons na elke spreker worden schoongemaakt. 12 STEM 13

Marieke, Noud, Nuriyah & Tycho geven hun mening over 3 prikkelende stellingen “Van alles wordt # “Ik mag hopen Er is in Nederland 2 tegenwoordig dat er geen steeds minder ruimte Nederlandse voor de Nederlandse identiteit is.” identiteit en Nederlandse een probleem NOUD waarden en normen. “Er moeten nog meer MARIEKE vingertjes gewezen gemaakt.” worden naar de grote vervuilers.” Nuriyah: Ik las deze stelling en ik dacht: “sorry, what the Het is terecht dat f*ck?!” Ik mag hopen dat er geen Nederlandse identiteit is, want volgens mij val ik dan extreem buiten de boot. boeren protesteren “Liever wel een Tycho: Het is best een moeilijk onderwerp. Mensen denken tegen de klimaat- mening dan geen hier steeds meer over na. Ik kan me best voorstellen dat als maatregelen van mening.” NURIYAH TYCHO je moet erkennen dat bepaalde dingen uit het verleden niet het kabinet. zo goed waren als men destijds dacht, dat je dan bijvoor- beeld iets als straatnamen moet veranderen. Noud: Ik denk niet dat er echt één Nederlandse identiteit is. Met allerlei dingen aanpassen ben ik het niet eens. Je kunt bijvoorbeeld wel zeehelden eren voor het goeds dat ze ons Tycho: Ik vind het heel sneu voor de boeren, maar als je op #1 gebracht hebben, maar ook leren wat ze fout hebben ge- Google Maps kijkt is ongeveer heel Nederland boerderij. Het leenstelsel voor daan. Ik geloof wel dat zij een grote uitstoter zijn van ammoniak studenten moet Marieke: Het is best link hier uitspraken over te doen, want en stikstof. Het is daarom best terecht dat zij aangepakt het is zo gevoelig. Ik vind ook dat er niet één Nederlandse # worden. worden afgeschaft en identiteit is, maar die straatnamen zijn wel deel van onze Noud: Iedereen heeft het recht om te protesteren, maar geschiedenis. Het is niet handig om dat door iedereen te 3 dingen zeggen als ‘grote bedrijven stoten ook veel uit’ is de basisbeurs moet Welk onderwerp weer terugkomen. laten vergeten. te makkelijk. Dit is een tijd dat we het met elkaar moeten Nuriyah: Ook al is het lang geleden, ik vind het wel goed dat doen. Je moet boeren daarom ook wel helpen om de tran- zouden jullie Mark Rutte als formaliteit excuses aanbiedt voor het slaver- sitie te maken, bijvoorbeeld met subsidie. graag hoog op nijverleden. Marieke: Ik snap die boeren wel, want het gaat om hun leven de politieke Marieke: Los van aan welke kant je staat, van alles wordt en hun inkomsten. Ik vind dat ze het iets minder bij de boe- agenda zetten? Marieke: Eens! Je betaalt een paar duizend euro per jaar tegenwoordig een probleem gemaakt. ren moeten leggen, maar ook bij andere dingen. Als boeren voor de studie en de boeken kosten ook veel geld. Je blijft Noud: Ja, en als je steeds hoort dat je dingen fout hebt ge- moeten stoppen, moeten ze wel een vergoeding krijgen. nu met een grote schuld zitten na je studie. daan, dan zorgt het voor een tweestrijd en word je boos op Tycho: Ik had gelezen dat Nederland het op één na grootste Noud: Kernenergie. Tycho: Het leenstelsel zorgt ook voor meer ongelijkheid. elkaar. exportland was van landbouwproducten. Als je kijkt naar Tycho: De belangen die de De stap is groter om te gaan studeren, vooral als je ouders Nuriyah: Ik denk juist dat mensen steeds meer voor hun hoe klein ons land is, dan kan het ook wel wat minder. staat heeft, bijvoorbeeld niet hebben gestudeerd. mening uit durven te komen. Daardoor is er steeds meer Nuriyah: Klimaat is nu een groot onderwerp. Er moet ge- door het hebben van aan- Noud: Ik snap de afschaffing van de basisbeurs wel, omdat discussie, niet omdat mensen nu opeens een kant kiezen. woon een vingertje gewezen worden, en dat is nu gebeurd. delen. Dit beïnvloedt het het idee was dat het bespaarde geld in het onderwijs zou Noud: Ik denk ook dat er een grote groep in het midden zit, Maar er moeten nog meer vingertjes gewezen worden naar beleid. worden geïnvesteerd. Dat is niet gebeurd. Ik ben het eens die zich niet goed in de discussie kan inleven. de grote vervuilers. Maar je moet ergens beginnen. Nuriyah: Klimaat. van Tycho en Marieke dat de basisbeurs een goede basis Nuriyah: Ja, en dat is een probleem. Het is goed als mensen Noud: Het is makkelijk voor ons in de Randstad om te zeggen Marieke: Gelijke behande- was voor iedere student. uit dat midden een kant kiezen. dat boeren het alleen maar voor het geld doen. We moeten ling tussen mannen en Nuriyah: Het klinkt misschien egoïstisch, maar voor mij zijn Marieke: Maar we moeten er juist voor zorgen dat we samen boeren, die niets liever willen doen dan op een boerderij vrouwen. Als bijvoorbeeld beide oké. Ik weet dat mijn ouders sparen voor mijn studie. tot een oplossing komen, met die mensen uit het midden. werken, helpen om te verduurzamen. Daar wil ik best belas- mannenvoetbal met corona Noud: Als het leenstelsel wordt afgeschaft, vind ik niet dat Nuriyah: Nee, liever wel een mening dan geen mening. ting voor betalen. door mag gaan, dan moet studenten die wel met dit stelsel hebben gestudeerd gecom- Ook als je er niet mee te maken hebt, moet je je informeren Nuriyah: Ja, je betaalt dan eigenlijk belasting voor je eigen vrouwenvoetbal ook door penseerd moeten worden. Je moet ergens een grens trekken. en een mening vormen. toekomst. mogen gaan.

14 STEM 15

Waarom hebben we zoveel politieke partijen? Simpelweg omdat kiezers op deze partijen stemmen. “De Nederlandse democratie is er Klinkt flauw, maar is belangrijk om te onderkennen. Sommige Werkt onze kiezers en politici roepen wel eens op tot minder partijen, minder goed in om actieve burgers maar ze willen meestal niet dat hun eigen partij verdwijnt. een plek te geven in het systeem.” Tweede Blijkbaar is er een voorkeur voor verschillende soorten partijen. Vergeleken met andere landen hebben we inderdaad relatief Kamer nog veel partijen in de Tweede Kamer. Dat komt vooral door ons kies- Vindt u dat Nederland het beste politieke systeem heeft? stelsel, dat stemmen evenredig omzet in Kamerzetels: 0,67% Waarom wel/niet? wel goed? van de stemmen is al genoeg voor een Kamerzetel (100%/150 Er is niet één land met het beste politieke systeem. Ons politieke zetels = 0,67%). Dat is anders in landen met een kiesdrempel, systeem werkt in grote lijnen heel goed; dat tonen internationale of met een ander kiesstelsel zoals het Verenigd Koninkrijk. ranglijstjes ook steeds weer aan. We hebben vooral een heel Overigens bestaan afsplitsingen daar ook, dus die zou je niet goed functionerend kiesstelsel, dat evenredigheid en vertegen- moeten meetellen. woordiging centraal stelt. Hierdoor worden veel groepen gehoord, waaronder groepen die zich anders van de democratie zouden afwenden. Daarnaast hebben we een zeer professionele en weinig corrupte bureaucratie en een onpartijdige rechtsstaat. Allemaal sterke punten. De Nederlandse democratie is er minder goed in “We hebben geen om actieve burgers een plek te geven in het systeem. En politiek Den Haag zoekt vaak te snel naar een compromis, nog voor de echt grote partijen regeerperiode überhaupt begonnen is. meer.”

Is het nu erger dan vroeger? “De Kamer heeft Niet echt. Het aantal partijen in de Tweede Kamer varieert al decennia tussen de 9 en de 13. Het aantal kleine partijen meer zelfvertrouwen (5 zetels of minder) lijkt zelfs nog wat constanter. Het grote verschil is niet het aantal partijen, maar de gemiddel- nodig.” de grootte van die partijen. Tegenwoordig hebben we geen echt grote partijen meer. Wel veel middelgrote partijen. Dat is de TOM werkelijk grote verandering. Afsplitsingen zijn over het algemeen Zou u iets willen veranderen aan hoe de Tweede Kamer de bedrijfsongelukjes van het partijstelsel. functioneert? Ik denk vooral dat de Tweede Kamerleden hun werk met meer Moeten we niet een kiesdrempel instellen, zoals in Duitsland? zelfvertrouwen moeten doen. Zij zijn de volksvertegenwoordiging! Parlementaire debatten worden misschien overzichtelijker met Laat het inhoudelijk maar knetteren in het politieke debat, VAN DER MEER minder partijen, maar het vormen van coalities wordt er niet per zolang er respect blijft voor elkaar. Daarnaast zouden politieke se makkelijker door. Juist kleine partijen zijn regelmatig bereid partijen die gaan regeren zichzelf niet zo sterk moeten binden POLITICOLOOG om regeringen te helpen. De kiesdrempel is een oplossing op aan een gedetailleerd regeerakkoord, nog voordat de wetsvoor- (Universiteit van ) zoek naar een probleem. Het zal het vertrouwen in de politiek stellen daadwerkelijk op tafel komen te liggen. Een aantal coa- eerder schaden dan helpen. litie-afspraken op hoofdlijnen is noodzakelijk, maar met al te gedetailleerde regeerakkoorden en vaststaande meerderheden Doordat partijen moeten samenwerken, kunnen ze nooit echt zet de Tweede Kamer zichzelf buitenspel. doen wat ze beloven. Heeft stemmen dan wel zin? Stemmen doe je zodat je vertegenwoordigd wordt op het belang- Wat vindt u van een referendum? 150 Kamerleden van 13 partijen en 2 eenmansfracties nemen in Nederland de rijkste politieke podium van het land. Zodat ook jouw stem ge- Dat hangt af van het soort referendum. Referenda die door een besluiten. Waarom hebben we zoveel partijen? Werkt de Tweede Kamer wel hoord en vertolkt wordt. Dat is iets anders dan je gelijk krijgen. regering worden gestart, voor wetten waarover het parlement goed, of moeten er dingen veranderd worden? We vroegen het politicoloog Maar dat geldt natuurlijk niet alleen in de politiek. Ook als je zich niet uitspreekt, pakken vaak rot uit. Dat zag je bijvoorbeeld met je partner, familie, vrienden, buren, of teamgenoten een bij het Brexit-referendum, of bij de grondwetswijziging in Turkije Tom van der Meer. besluit moet nemen, komt er vaak na overleg een compromis uit. die Erdogan meer macht gaf. Maar een raadgevend, correctief Daar is niets mis mee. Maar om gehoord te worden in het com- referendum dat door burgers kan worden gestart, is een ander promis, moet je natuurlijk wel eerst je stem laten horen. Dat is verhaal. Daarmee kun je alleen wetten tegenhouden die kort bij uitstek waar de democratie voor bedoeld is. Nederlanders daarvoor door de Tweede en Eerste Kamer zijn aangenomen. zijn dan ook heel compromisbereid. Alleen moeten politici niet Besluiten waarin de bevolking zich echt niet herkent, kun je zo vergeten dat compromissen pas betekenis kunnen krijgen als er corrigeren. Zeker wanneer de Tweede Kamer zich sterk bindt aan eerst een open debat aan voorafgaat. regeerakkoorden, is dit type referendum een goede aanvulling. 16 STEM 17 41 #1 40 #5 #6 37 CDA 39.187 36 30.438 35 GroenLinks Vrouwelijke Geslacht premiers Aantal leden

De Tweede Tweede Kamerleden sinds 1945 politieke partijen 3.705 DENK 68% sinds 1918 0 41.078 PVV VVD 23.907 PvdA Kamer in 20 24.955 D66 cijfers 32% 25.234 12 16 0 ChristenUnie SGP 29.655 9 Forum voor Democratie 42.794 8 5.104 7 Op dit moment 50PLUS (januari 2021) LANG 4 is 32% van de Begin 2020 waren er in totaal 316.378 SP 31.977

1 Tweede Kamer- LEVE DE- mensen lid van een politieke partij. Partij voor de Dieren 18.344 INFO leden vrouw. De PVV heeft geen leden. Het is niet MAN VROUW mogelijk lid te worden van deze partij. 1977 1918 2017 2012 1967 1929 1956 1946 1986 1998 2010 GRAPHICS! 2006

GRONINGEN #2 #3 Na elke Tweede Kamerverkiezing begint #7 #2 FRIESLAND 6 het proces van de formatie om een nieuw kabinet te vormen: de kabinets- #4 2 DRENTHE formatie. De partijen onderhandelen Woonplaats Top 5 langste dan over van alles: welke partijen gaan Top 5 langst zittende 3 samen regeren, wie krijgt welk minister- schap, wat wordt het beleid, etc. Tweede N-HOLLAND formaties minister-president Kamerleden Ruijs de Beerenbrouck Mark Rutte (VVD) 34 FLEVOLAND Kabinet Rutte III (2017) (Rooms-Katholieke Staatspartij) 2010 - 2021 / 3.746 dagen 7 #1 225 dagen 2 1918 - 1925, 1927 - 1933 / 3.905 dagen (tot 15 januari 2021, ruim 10 jaar) (ruim 10,5 jaar) (1977) #1 UTRECHT GELDERLAND Groot surplus aan Kabinet Van Agt I Kamerleden 208 dagen Z-HOLLAND 19 12 Klein surplus aan Kabinet Den Uyl (1972 - 1973) #3 #5 37 Kamerleden 151 dagen N-BRABANT Precies zoveel Kamerleden ZEELAND 14 als waar de provincie, Kabinet Rutte I (2010) Ruud Lubbers (CDA) LIMBURG op basis van inwonertal, 127 dagen Johan Rudolph Thorbecke (partijloos) 1982 - 1994 / 4.309 dagen 4 ‘recht’ op heeft. Willem Drees (PvdA) 1849 - 1853, 1862 - 1866, 1871 - 1872 / 3.282 dagen 10 (bijna 12 jaar) (bijna 9 jaar) Klein of groot tekort 1948 - 1958 / 3.789 dagen Kabinet Balkenende II (2003) (ruim 10 jaar) aan Kamerleden 125 dagen

2017 #4 #8 #9 10.516.041 geldige stemmen 81,57% VEEL! Geboorteland Langste Opkomst en 2012 Nacht van Ayaan / 9.424.235 Tweede vergaderdagen Val kabinet Balkenende I aantal stemmen geldige stemmen 29 juni 2006 74,57% Kamerleden Tweede Kamer duurde tot 5.38 uur vanaf 2002

Nederland: 139 2010 Turkije: 4 9.416.001

Marokko: 3 2006 geldige stemmen 9.838.683 België: 1 75,4% Duitsland: 2 geldige stemmen Israël: 1 80,35% 2003 TOTAAL 150 Wetsvoorstel Olie-embargo 9.654.475 fosfaatrechten Zuid-Afrika geldige stemmen 1 december 2016 Laatste vergadering 27 juni 1980 Begrotingen / 2002 80,04% duurde tot 5.17 uur voor het zomerreces duurde tot 5.17 uur Onderwijswet 9.501.152 3 juli 2020 22 december 1922 geldige stemmen duurde tot 5.10 uur duurde tot 5.35 uur 79,06% 18 KRAAK STEM 19 DE CODE #6 Krijg jij alle getallen

Ga zelf de politiek in als #3 je vindt dat het allemaal op een rijtje? anders moet. Of ga bij Zoek voor elke omschrijving het juiste een jongerenpartij. antwoord. Daar staat welke letter uit de 7 omschrijving je moet invullen: de 3e letter, Volg politici op social # één letter en spaties tellen niet mee.) of de 8e, of de 9e, etc. (NB: ‘%’ geldt als Voor de eerste omschrijving hebben we #1 media en kijk wat ze te zeggen hebben. de goede letter al ingevuld. Vul zo ook 4 de rest in en kraak de code. # Praat met vrienden en familie over de verkie- Stap uit je bubbel en Zo veel leden heeft de Tweede Kamer. zingen. praat eens met mensen 8 met een heel andere Wees kritisch en bedenk # Zo veel stemmen heb je als partij onge- mening. 2 of wat je ziet, hoort en veer nodig voor 1 zetel (de kiesdeler). # leest betrouwbaar5 is. ULTIMATE # Kijk naar een verkiezings- Nederland bestaat uit 20 kiesdistricten, debat om politici in actie in elk district moet je zo veel handteke- te zien. SURVIVAL Check met de StemWijzer ningen verzamelen om daar mee te mogen GUIDE of Young Voice welke Houd het nieuws in de doen aan de verkiezingen. partij jouw standpunten gaten, ook als er geen ZO verdedigt. verkiezingen zijn. CODE ... Zo veel partijen zitten er nu in de Tweede Kamer. OVERLEEF JE KRAKER: Zo veel wetten zijn er nu ongeveer in DE VERKIEZINGEN! Nederland.

www.StemWijzer.nl Zo veel leden heeft de Staten-Generaal

www.Stemmentracker.nl 4: 8e letter uit de omschrijving (de Eerste en Tweede Kamer samen). www.PartijenWijzer.nl 150: 4e letter uit de omschrijving (=E)  Zo veel miljard euro verwacht de rijks- 2.000: 12e letter uit de omschrijving overheid in 2021 uit te geven. 18: 8e letter uit de omschrijving  70.000: 1e letter uit de omschrijving Zo veel % van de kiesdeler heb je als 225: 3e letter uit de omschrijving kandidaat voor een partij nodig om met 337: 8e letter uit de omschrijving voorkeursstemmen gekozen te worden. 25: 13e letter uit de omschrijving  ADVERTENTIE * ADVERTENTIE * ADVERTENTIE * ADVERTENTIE * ADVERTENTIE 13: 9e letter uit de omschrijving Zo oud moet je zijn om te mogen stemmen 30: 18e letter uit de omschrijving of om lid van de Tweede Kamer te worden Welke partij verdient jouw stem  Normaal gesproken zijn om er de zoveel bij de Tweede Kamerverkiezingen? jaar verkiezingen voor de Tweede Kamer. WIST JE DAT… Ontdek het met Young Voice!

Young Voice is de stemhulp voor jongeren. Hiermee kun je ont- …je aan niemand hoeft te vertellen 225 18 13 25 337 150 70.000 30 2.000 4 dekken waar jij voor staat en welke politieke partijen hier het wat je stemt? De stemming is namelijk geheim. Je mág het best bij passen. Beantwoord stellingen over thema’s die jij het belangrijkst vindt en die in een kort filmpje worden toegelicht. natuurlijk wel aan iemand vertel- len, als je dat wilt. Maar niemand E

mag jou ertoe dwingen. Wil jij gaan stemmen, maar weet je nog niet op wie?

Ontdek het op: www.youngvoice.nl (Antwoord:4) Kamer. Tweede de voor verkiezingen jaar zoveel de er

G E esproken zijn om om zijn esproken Normaal 10. / 18) (Antwoord: worden. te Kamer Tweede de van lid om of stemmen mogen te om zijn je t mo oud Zo 9. / 25) (Antwoord:

K iesdeler heb je als kandidaat voor een partij nodig om met voorkeursstemmen gekozen te worden. worden. te gekozen voorkeursstemmen met om nodig partij een voor kandidaat als je heb iesdeler de van % veel Zo 8. / 337) (Antwoord: geven. te uit

I V ljard euro verwacht de rijksoverheid in 2021 2021 in rijksoverheid de verwacht euro ljard m veel Zo / 225) (Antwoord: samen. Kamer Tweede en Eerste (de Staten-Generaal de heeft leden eel

ADVERTENTIE ADVERTENTIE ADVERTENTIE ADVERTENTIE ADVERTENTIE Zo 6. N R / 2.000) (Antwoord: Nederland. in ongeveer nu er zijn wette veel Zo 5. / 13) (Antwoord: Kamer. Tweede de in nu er zitten tijen * * * * pa veel Zo 4. / 30)

I t 20 kiesdistricten, in elk district moet je zo veel handtekeningen verzamelen om daar mee te mogen doen aan de verkiezingen. (Antwoord: (Antwoord: verkiezingen. de aan doen mogen te mee daar om verzamelen handtekeningen veel zo je moet district elk in kiesdistricten, 20 t u bestaat land

Z E Neder- 3. / 70.000) zetel.(Antwoord: 1 voor nodig ongeveer partij als je heb stemmen veel o 2. / 150) (Antwoord: Kamer. Tweede de heeft leden el v Zo 1. Deze QR-code leidt naar de site van de scholieren- Voorspel de verkiezingsuitslag verkiezingen.

PARTIJ AANTAL ZETELS

| VVD  | PVV

Hoe zou de Tweede Kamer eruit- | CDA zien als jongeren het voor het zeggen hadden? | D66

Dat weten we dankzij de Scholieren- | GroenLinks verkiezingen. Scholierenverkiezingen worden elke verkiezingen gehouden, | SP vlak voor de echte verkiezingen. | PvdA

De uitkomst van de scholierenverkie- zingen is een goede voorspeller voor | ChristenUnie de echte verkiezingen. Tijdens de ver- | Partij voor de Dieren kiezingen van 2012 waren de Scholie- renverkiezingen zelfs betrouwbaarder | 50PLUS dan de opiniepeilingen! Maar er zijn ook altijd verschillen. In 2017 kregen | SGP het CDA en de SP veel minder stemmen dan tijdens de echte verkiezingen. | DENK GroenLinks won met bijna 30 zetels! | Forum voor Democratie

Hier kun je zelf een voorspelling maken van de verkiezingsuitslag.

Hoeveel zetels denk jij dat de partijen krijgen? Zullen er nieuwe partijen in de Kamer komen, of krijgen zij niet genoeg stemmen? TOTAAL 150 ZETELS

COLOFON Samenstelling en tekst: ProDemos / Beeld: pagina 2 & pagina 10/11: © Docmakers / Vormgeving: Carrie Zwarts / Druk: BeInk, Haarlem

ProDemos is het ‘Huis voor democratie en rechtsstaat’. ProDemos legt uit DIT IS EEN UITGAVE VAN: wat de spelregels zijn van de democratie en de rechtsstaat en laat zien wat ProDemos – Huis voor democratie en rechtsstaat je zelf kunt doen om invloed uit te oefenen – in de gemeente, het water- Hofweg 1h / 2511 AA Den Haag / T 070 757 02 00 / [email protected] / schap, de provincie, het land en Europa. www.prodemos.nl