1537 Book.Indd 4 25.01.2019 13:33:23 Krzysztof PENDERECKI (*1933)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu „Muzyczny ślad” realizowanego przez Instytut Muzyki i Tańca. Co-financed with the funds of the Minister of Culture and National Heritage from the Fund for the Promotion of Culture under the programme “Musical Trace” implemented by the Institute of Music and Dance. © DUX, DUX 1537, 2018 Nagranie zrealizowano w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie 21-22 oraz 28 grudnia 2018 r. Recorded at the Witold Lutosławski Polish Radio Concert Studio in Warsaw, 21st-22nd & 28th December, 2018. Schott Music GmbH @ Co. KG Wydawca nut | Music publisher MAŁGORZATA POLAŃSKA, MICHAŁ SZOSTAKOWSKI, MARCIN GUZ Reżyseria nagrania | Recording supervision & Sound engineering MICHAŁ SZOSTAKOWSKI Montaż | Editing MICHAŁ SZOSTAKOWSKI 1, 9, PIOTR PRZEDBORA 2-8 Mastering ANNA NOWAK Konsultacja muzyczna | Music consultation MICHAŁ SZOSTAKOWSKI Montaż, mastering | Editing, mastering ŻANETA PNIEWSKA Tłumaczenia | Translations ANDRZEJ GOSIK Grafika na okładce | Cover art AGNIESZKA ZAKRZEWSKA Projekt graficzny | Graphic design RAFAŁ DYMERSKI Skład | Page layout MARCIN TARGOŃSKI Redakcja | Editor DUX Recording Producers Morskie Oko 2, 02-511 Warsaw, Poland | www.dux.pl, e-mail: [email protected] 1537 book.indd 4 25.01.2019 13:33:23 Krzysztof PENDERECKI (*1933) Concerto doppio per violino, viola ed orchestra (2012) Concerto per viola (chitarra) ed orchestra (1983) (wersja na gitarę w opracowaniu Piotra Przedbory | version for guitar arranged by Piotr Przedbora: 2018) Concerto grosso no. 2 per 5 clarinetti ed orchestra (2004) Bartłomiej Nizioł skrzypce | violin Katarzyna Budnik altówka | viola Piotr Przedbora gitara | guitar Arkadiusz Adamski klarnet | clarinet Bartłomiej Dobrowolski klarnet | clarinet Agata Piątek klarnet | clarinet Tomasz Żymła klarnet basowy, rożek basetowy | bass clarinet, basset horn Andrzej Ciepliński rożek basetowy | basset horn Polska Orkiestra Sinfonia Iuventus im. Jerzego Semkowa Jerzy Semkow Polish Sinfonia Iuventus Orchestra Krzysztof Penderecki dyrygent | conductor Maciej Tworek dyrygent | conductor 1537 book.indd 5 25.01.2019 13:33:23 Fot. | Photo by: Agata Cholewińska Krzysztof PENDERECKI. Urodził się 23 listopada 1933 laureatem wielu nagród artystycznych krajowych roku w Dębicy. Studiował kompozycję u Franciszka i zagranicznych, w tym m.in.: I, II i III nagrody Skołyszewskiego, a następnie w Państwowej w II Konkursie Młodych Kompozytorów ZKP (1959), Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie u Artura Nagrody Państwowej I st. (1968, 1983), Nagrody Malawskiego i Stanisława Wiechowicza. Jest Związku Kompozytorów Polskich (1970), Nagrody 4 1537 book.indd 6 25.01.2019 13:33:24 im. Herdera (1977), im. Honeggera (1978), im. roku jest doradcą Beijing Music Festival w Peki- Sibeliusa (1983), Premio Lorenzo Magnifico nie, a od 2000 – gościnnym dyrygentem China (1985), fundacji im. Karla Wolfa (1987), Grammy Philharmonic Orchestra. Prowadzi koncerty z czo- Award (1998, 1999, 2001), Grawemeyer Music łowymi orkiestrami symfonicznymi w Stanach Award (1992), Międzynarodowej Rady Muzycznej Zjednoczonych i Europie. Oprócz własnych utwo- UNESCO (1993), nagrody Best Living World rów dyryguje dziełami symfonicznymi twórców Composer (2000), Nagrody Księcia Asturii (2001). z różnych epok. Krzysztof Penderecki jest doktorem hono- Pierwszy występ kompozytora na arenie mię- ris causa kilkudziesięciu uniwersytetów, m.in. dzynarodowej miał miejsce w 1959 roku na festi- w Rochester, Bordeaux, Leuven, Waszyngtonie, walu „Warszawska Jesień”, podczas którego Belgradzie, Madrycie, Poznaniu, Warszawie, wykonał Strofy, jeden z trzech utworów, za które Buenos Aires, Glasgow, Münster, Seulu, Krakowie otrzymał pierwsze nagrody w II Ogólnopolskim i członkiem honorowym Royal Academy of Music Konkursie dla Młodych Kompozytorów. Pozo- w Londynie, Accademia Nazionale di Santa Ceci- stałymi były Psalmy Dawida i Emanacje. W tym lia w Rzymie, Kungliga Musikaliska Akademien samym roku powstał Tren – Ofiarom Hiroszimy w Sztokholmie, Akademie der Künste w Berlinie, uhonorowany nagrodą UNESCO. Utwór ten zapo- Academia National de Bellas Artes w Buenos czątkował pasmo sukcesów takich dzieł, jak: Ana- Aires, Académie Internationale de Philosophie klasis, Polymorphia, Fonogramy, Psalm czy Pasja et de l’Art w Bernie, Académie Nationale des wg św. Łukasza. Następnie powstały kolejno: Dies Sciences, Belles-Lettres et Arts w Bordeaux, irae, opera Diabły z Loudun, Jutrznia. W 1972 roku Royal Irish Academy of Music w Dublinie, Ameri- rozpoczął karierę jako dyrygent – od tej pory pro- can Academy of Arts and Letters. Posiada wysokie wadził największe orkiestry świata. odznaczenia państwowe i zagraniczne. Prapremiera I Koncertu skrzypcowego odbyła się W latach 1973–1978 wykładał w Yale Univer- w Bazylei (1977). Drugim dziełem operowym był sity w New Haven, w latach 1972–1987 był rek- Raj utracony wykonany po raz pierwszy w Lyric torem Akademii Muzycznej w Krakowie, w latach Opera of Chicago (1978). Te Deum zadyrygował 1987–1990 dyrektorem artystycznym Filharmonii kompozytor podczas prapremiery w Asyżu (1980), Krakowskiej. Jest pierwszym gościnnym dyry- Polskie Requiem powstało na zamówienie Radia gentem Norddeutscher Rundfunk Orchester i Państwowego Teatru Wirtembergii dla uczcze- w Hamburgu i Mitteldeutscher Rundfunk Sinfonie nia 40. rocznicy zakończenia II wojny światowej Orchester w Lipsku. Od 1992 roku pełni funkcję (1984), a Czarną maską dyrygował na Festiwalu dyrektora artystycznego Festiwalu Casalsa w San w Salzburgu (1986). W 1988 roku otrzymał Juan (Portoryko). W 1997 roku został dyrektorem nagrodę Grammy za II Koncert wiolonczelowy artystycznym orkiestry Sinfonia Varsovia. Od 1998 nagrany wspólnie z Mścisławem Rostropowiczem. 5 1537 book.indd 7 25.01.2019 13:33:24 Prapremiera czwartej opery, Króla Ubu, miała miej- zadumy i nostalgii na sopran, mezzosopran, bary- sce w Operze Monachijskiej (1991). Kolejne jego ton, chór i orkiestrę, miał swoją premierę w War- nowe dzieła to m.in.: Sinfonietta, Benedicamus szawie, 14 stycznia 2011 roku. Domino, V Symfonia, Koncert fletowy, Siedem Koncert podwójny na skrzypce i altówkę został bram Jerozolimy (na 3000-lecie Jerozolimy), skomponowany w 2012 roku z okazji 200. rocz- Hymn. do św Daniiła (na 850-lecie Moskwy), Hymn nicy powstania Wiener Musikverein. Concerto do św. Wojciecha (na 1000-lecie Gdańska), Credo, doppio jest utworem o wyraźnie zarysowanej, Sonata na skrzypce i fortepian, Concerto Grosso neoromantycznej architektonice. Choć kompozy- (2001), Koncert fortepianowy „Zmartwychwstanie” tor równie często posługuje się półtonami jako (2002, światowa prapremiera w Carnegie Hall). środkami formotwórczymi, Koncert nasycony jest W roku 2005 miały miejsce 3 kolejne premiery: także wieloma łagodzącymi liczne napięcia kon- Largo na wiolonczelę i orkiestrę, VIII Symfonia „Lie- sonansowymi rozwiązaniami. Punkt wyjścia dla der der Vergänglichkeit” i Chaconne – część Pol- rozwoju narracji utworu determinuje początkowa, skiego Requiem, zadedykowana Janowi Pawłowi II. romantyczna wokaliza instrumentów solowych. Krzysztof Penderecki został uhonorowany naj- W dalszej części Koncertu stopniowo zaczynają wyższym polskim odznaczeniem – Orderem Orła splatać się ze sobą dwa architektoniczne plany Białego. W roku 2007 otrzymał tytuł Honorowego (romantyczny i ludyczny/scherzoidalny), których Profesora Konserwatorium Petersburskiego im. swobodny dialog trwa aż do końca dzieła. W tym M. Rimskiego-Korsakowa. Jego imię znalazło się miejscu warto zwrócić uwagę na pomysłowe, wśród tak wybitnych osobistości świata muzycz- solistyczne kadencje wprowadzone przez kompo- nego, jak: Juri Temirkanov, Rodion Szczedrin, zytora w celu zróżnicowania nastroju poszczegól- Galina Wiszniewska. nych segmentów utworu. W 2009 roku Krzysztof Penderecki otrzymał Za jeden z głównych wyznaczników odno- Ordre de Mérite du Grand-Duché de Luxemburg szących się do koncertowej twórczości Pende- oraz Order Honorowy od Prezydenta Republiki reckiego uznać można uniwersalny charakter Armenii. W 2009 roku kompozytor napisał Kadisz, solowych partii. Nic więc dziwnego, że Koncert z okazji 65. rocznicy likwidacji łódzkiego getta. na altówkę i orkiestrę doczekał się bardzo wielu Krzysztof Penderecki został zaproszony tego rodzaju transkrypcji (m.in. wersje na: wio- do Komitetu Honorowego Komisji Obchodów lonczelę, klarnet, saksofon oraz gitarę klasyczną Roku Chopinowskiego 2010 przy Ambasadzie RP przedstawiony na niniejszej płycie). W oryginalnej w Lizbonie, Tokio i Rzymie. Jego utwór, napisany wersji dzieło powstało w 1983 roku w następ- na zamówienie Narodowego Instytutu Fryderyka stwie zamówienia kompozytorskiego wysto- Chopina, z okazji zakończenia Roku Chopinow- sowanego przez rząd Wenezueli w kontekście skiego – Powiało na mnie morze snów… Pieśni uczczenia dwusetnej rocznicy urodzin bohatera 6 1537 book.indd 8 25.01.2019 13:33:24 walk o niepodległość Ameryki Południowej – mikroformę o odmiennym ładunku emocjonalnym Simóna Bolívara. (począwszy od potężnej dramaturgii, skończywszy Utwór stanowi typowy dla języka muzycznego na typowych dla kompozytora motywach sche- kompozytora pomost między symfonią koncertu- rzoidalnych). Penderecki, w celu urozmaicenia jącą a koncertem instrumentalnym, gdzie długie architektoniki formy, wprowadza szereg wielo- wstawki solisty płynnie nakładają się na odcinki, płaszczyznowych dialogów zachodzących linearnie w których partia solowa wtapia się w tutti orkie- pomiędzy solistami a orkiestrą, a także wyłącznie stry,