Jessica Van Eijs D66: “Circulair Ontwerpen En Modulair Bouwen”

Jaargang 19 BEwerken december 2018 Kennisplatform voor afval- en recyclingindustrie. Ontwikkel circulaire businessmodellen REKO investeert euro 125miljoen bouwen”en modulair vanJessica EijsD66: “Circulair ontwerpen

InhoudJaargang 19 | december 2018

Merwedekanaalzone: ‘urban mining’ in de praktijk

De Utrechtse Merwedekanaalzone wordt de komende 15 jaar herontwikkeld. Projectontwikkelaars en de gemeente Utrecht willen hier een energiezuinige, duurzame en groene stadswijk realiseren. Daarbij staat hen een circulaire ambitie voor ogen. Bij de nieuwbouw zullen circulaire ontwerpprincipes leidend zijn en de bij sloop van de huidige gebouwen 17 vrijkomende materialen zullen zo hoog mogelijk op de R-ladder worden hergebruikt.

Interview met Tweede Kamerlid Jessica van Eijs

Toekomstgericht denken is essentieel in de circulaire economie. Als het aan het enige bouwkundig geschoolde Tweede Kamerlid ligt gaan we vandaag nog 22 circulair ontwerpen en modulair bouwen. Hergebruik van bouwmaterialen wordt steeds belangrijker en probleemstoffen moeten we uitbannen.

Pilots rond gezamenlijke inzameling bedrijfsafval

De Green Deal Zero Emission Stadslogistiek (Green Deal ZES) draait vooral om samenwerking. Samenwerking tussen logistieke bedrijven en overheden, kennisinstellingen en producenten. Gezamenlijk zetten zij zich 20 in om vóór 2025 de logistiek in de steden emissievrij uit te voeren.

BEwerken | december 2018 3

Inhoud Jaargang 19 | december 2018

11 17

25 29 36

29 Overtollig, maar niet verloren

Bij de nieuwbouw van woningen blijft er vaak zo’n 10-15% aan materialen en producten over. Dankzij o. a. in dit nummer van BEwerken: de Bouwkringloop in Amersfoort zijn in 4 maanden tijd al 15.000 nieuwe producten uit de afvalbak 27… Kwaliteit onderscheidt, ‘leitmotiv’ gered zoals: deuren, ramen, planken, balken, tegels, voor Dura Vermeer Reststoffen platen en een jacuzzi. Want weggooien is zonde! 31… PeelPioneers start met verwerking 37 Afvalstoffenbelasting 2019 van schillen in Son Er is veel over te doen geweest. De Nederlandse 43… Overvolle afvalovens overheid wil de hoeveelheid te storten en te zetten staand beleid onder druk verbranden afval terugbrengen en hoogwaardig hergebruik en recycling stimuleren. De afvalstoffenheffing wordt per 1-1-2019 verhoogd en verder... van € 13,11 euro nu naar €32,12 per ton afval. 20… Pilots rond gezamenlijke 38 Grondstofmakelaar inzameling bedrijfsafval Haarlemmermeer 36… Circl demontabel bouwen met gebruikte materialen In navolging van de gemeente Den Haag denkt ook de gemeente Haarlemmermeer erover een grondstofmakelaar aan te stellen. Die moet de circulaire ambities van de gemeente kracht bijzetten. De makelaar kan het lokale bedrijfsleven helpen in kaart te brengen welke afvalstoffen worden afgeleverd en welke bedrijven of instellingen binnen de gemeente daar vervolgens iets mee zouden kunnen doen.

BEwerken | december 2018 5 JC Bamford NV, Zandweistraat 16, 4181 CG Waardenburg, 0418 654 654, [email protected]

CREATING A WORLD OF DIFFERENCE

Together with our clients we make the diﬀ erence - a world of diﬀ erence - in the market.

Together, we face fundamental challenges with decisive technology. That is how we are building on a truly sustainable global future.

WWW.BOLLEGRAAF.COM

Tweede Industrieweg 1 | 9902 AM Appingedam | Tel: +31 (0)596 65 43 33 | [email protected] Voorwoord

Geachte lezer,

Nederland is kampioen afval scheiden in Europa. Huishoudens zijn enthousiast op weg naar 75% afvalscheiding en maximaal 100 kg restafval. Ook in de kantoor-, winkel- en dienstensector (KWD-sector) zijn we druk bezig met gescheiden inzameling of nascheiding met als doel de hoeveelheid restafval te halveren. Het ideaal is natuurlijk dat we in de toekomst helemaal geen restafval meer hebben en dat alle materialen die we afdanken weer opnieuw in de kringloop worden zijn opgenomen.

Met het programma Van afval naar grondstof (VANG) zijn we op weg naar een circulaire economie. Met ambitieuze scheidingsdoelstellingen worden burgers en bedrijven gestimuleerd om afval beter te scheiden en krijgt het vliegwiel van de circulaire economie een flinke zet.

Voor een aantal belangrijke materialen in onze economie zoals metaal en papier lukt het goed om het secundaire materiaal opnieuw in de cyclus te brengen. Voor veelge- bruikte materialen zoals beton en kunststoffen ligt er nog een grote uitdaging waar het gaat om hoogwaardig hergebruik. Hout wordt weliswaar goed ingezameld maar gaat binnen de kortste keren in rook op dankzij subsidies op verbranding van biomassa.

Voor beton zijn recyclingpercentages van 30% technisch goed haalbaar: oud beton kan voor een groot deel weer nieuw beton worden. In het Betonakkoord van 10 juli 2018 is slechts 5% gerecyclede content terechtgekomen. Een akkoord overigens dat tot op heden nog niet is getekend door de branchevereniging van de betonindustrie. Bij kunststoffen en dan met name bij folies kunnen onze sorteerbedrijven vaak geen afnemer vinden: idealiter maak je van gebruikt folie weer nieuw folie. Ook gebruikte isolatiematerialen worden maar mondjesmaat teruggenomen. Zelfs bij een goed recyclebaar product als gips lijkt opeens een kink in de kabel te komen. De producent is gewend aan primaire grondstoffen van ‘maagdelijke’ kwaliteit en als het al een keer over recycling gaat, dan betreft het vaak eigen productieafval zonder één smetje.

Scheiden, bewerken en sorteren hebben we onder de knie. Een toepassing vinden voor het gerecyclede product is vaak nog een uitdaging. Natuurlijk kan de recyclingindustrie nog verdere stappen zetten in het verbeteren van de kwaliteit van het secundaire product; ook op het vlak van de marketing van gerecyclede producten uit de recycling ligt er een uitdaging.

Toch lijkt het soms een blinde vlek bij alle fans van de circulaire economie: waarom zou een producent zijn eigen vertrouwde primaire grondstoffen kannibaliseren voor een secundair product? Andere ingrediënten voor je kwali- Scheiden en sorteren hebben we onder teitsproduct is per definitie spannend. Gelukkig zijn er steeds meer producenten met vertrouwen in de kwaliteit van het secundaire de knie. Een toepassing vinden voor het materiaal en ziet men ook dat men zich kan onderscheiden in de markt. Leverzekerheid is voor beton ook een dingetje geworden, gerecyclede product is vaak nog een nu het water in de rivieren zo laag staat dat de aanvoer van primaire materialen stagneert. De les is wel dat het circulaire vliegwiel uitdaging. echt vaart krijgt als eraan getrokken wordt door de markt.

Het zou enorm helpen als producenten en koplopers worden gestimuleerd om ken- baar te maken wat het percentage ‘circulair’ in hun product is. Recyclebaar is niet langer goed genoeg, laten we expliciet op producten vermelden hoeveel gerecyclede content ze bevatten! De overheid - als launching customer en in een later stadium als regelgever - kan veel betekenen in dit proces. Samen met u sluiten we de cirkel.

Mark Kuijken Vicevoorzitter BRBS Recycling

BEwerken | december 2018 7 Hybride mobiele breekinstallatie

Op 18 oktober 2018 heeft AVG een nieuwe duurzame mobiele breker in gebruik genomen. Deze robuuste puinbreker heeft een laag brandstofverbruik door de diesel-elektrische aan- drijving en kan waar mogelijk op projecten aangesloten worden op het lichtnet.

Met deze duurzame puinbreker laat AVG zien dat duurzaamheid en verantwoord ondernemen een speerpunt is voor de komende jaren. De moderne zwaargewicht breekinstallatie van SBM, de Remax 500, is het paradepaard uit de stal van SBM en heeft een hoge productiecapaciteit.

8 BEwerken | december 2018 REKO investeert 125 miljoen euro in de circulaire economie

REKO is in het Rotterdams havengebied ming, draagt het Havenbedrijf Rotterdam op de ontwikkeling van de internationale (Vondelingenplaat) gestart met de bouw één miljoen euro bij. markt. van een nieuwe thermische reinigings- De verwerkingstechniek van REKO is een David Heijkoop, directeur van REKO: “Door installatie die jaarlijks 1,2 miljoen ton schoolvoorbeeld van circulaire economie, de omvang van onze installatie, in combi- reststoffen, bestaande uit een mix van waarbij reststoffen voor 100 % worden natie met het grootschalig terugwinnen teerhoudend asfaltgranulaat en dakleer, omgezet in nieuwe grondstoffen en de van de vrijkomende energie, kunnen wij volledig gaat omzetten in primaire grond- keten is gesloten. de kosten voor onze klanten drukken. Dit stoffen, elektriciteit en warmte. Met de realisatie van dit project is een investering gemoeid van 125 miljoen euro.

Als grondstof voor de productie van zand, grind en vulstoffen maakt REKO gebruik van minerale reststoffen, voornamelijk asfaltschollen afkomstig van de wegenbouw en dakleer uit de utiliteitsbouw. Daarvoor werd in de eerste jaren van de 21ste eeuw in samenwerking met leveranciers van proces technische apparatuur, een eigen en innovatief proces ontwikkeld. Deze ontwikkeling leidde tot een in 2006 in bedrijf genomen thermische reinigingsinstallatie, die sindsdien probleemloos 600.000 ton minerale reststoffen per jaar verwerkt. Tijdens het verwerkingsproces wordt het asfalt in een ronddraaiende trommeloven bij temperaturen van 1.000 ºC thermisch gereinigd, waarbij aanwezige schadelijke stoffen volledig verbranden. De REKO zit op de Vondelingenplaat, bij de monding vrijkomende warmte kan naar de stadsver- Recycling voor een van de Oude- in de Nieuwe Maas. warming of in stroom worden omgezet. Europese markt Met de oude installatie wordt per jaar In het verleden werd koolteer als bindmiddel gecombineerd met de uiterst gunstige lig- circa 30 duizend megawatt aan elektriciteit gebruikt in de productie van asfalt. Koolteer ging van REKO in de haven van Rotterdam opgewekt, ofwel dezelfde hoeveelheid die bevat milieu ongewenste componenten, - wij kunnen over water teerhoudend asfalt circa 7.500 huishoudens jaarlijks verbruiken. waaronder polycyclische aromatische kool- aanvoeren - geeft een uitstekende uitgangs- waterstoffen, beter bekend als PAK’s. Van- positie richting de rest van Europa. Wanneer Warmte en elektriciteit daar dat er sinds 1990 een verbod geldt op men zich realiseert dat Nederland jaarlijks Met deze nieuwe installatie kan REKO het gebruik van koolteer in de productie van 20 miljoen ton zand en grind als primaire straks flexibel kiezen in welke mate de asfalt. In Nederland mag sinds 2001 teerhou- grondstoffen voor de bouw uit het buiten- vrijkomende energie wordt omgezet in dend asfalt, dat vrijkomt bij het onderhoud land importeert, dan laat het zich raden warmte en/of elektriciteit. Ook is deze van wegen, niet meer worden gestort of dat wij gedeeltelijk in die behoefte kunnen installatie veel efficiënter omdat niet alleen in de productie van nieuw asfalt worden voorzien”, aldus Heijkoop. gebruikgemaakt wordt van de nieuwste gebruikt. Sindsdien moet het teerhoudend Deze installatie kan jaarlijks zo’n anderhalf technieken, maar ook de opgedane erva- asfaltgranulaat zo worden verwerkt dat de miljoen ton schoon zand en grind produce- ring in de afgelopen 12 jaar hierin is ver- in het asfalt aanwezige en voor het milieu ren. De werkzaamheden voor de bouw van werkt. De te bouwen installatie kan voor ongewenste componenten, waaronder de nieuwe thermische reinigingsinstallatie maar liefst 50.000 huishoudens elektriciteit PAK’s, volledig vernietigd. Met het voor- zijn inmiddels gestart. Volgens planning zal opwekken. Ofwel evenveel huishoudens schrift om PAK’s definitief uit de keten te de nieuwe installatie midden 2020 in gebruik als in een stad als Delft. Bovendien wordt halen, was de Nederlandse wetgever destijds worden genomen. Door de uitbreiding de installatie geschikt gemaakt om naast de eerste in Europa. Dit jaar heeft ook de neemt het aantal medewerkers van REKO elektriciteit ook warmte te kunnen leveren. Vlaamse overheid (OVAM) dit voorbeeld toe van 120 tot 140. Voor de aanleg van een pijpleiding om de gevolgd. De nieuwe thermische reinigingsin- installatie aan te sluiten op de stadsverwar- stallatie wordt mede gebouwd met het oog

BEwerken | december 2018 9 Dusseldorp past Japanse sloopmethode toe

Tijdens Demolition Day op zaterdag 22 september stelde sloopaannemer Dusseldorp delen van het werkterrein bij het PostNL-gebouw bij het station aan de Achterweg te Groningen open voor publiek. Men kon daar een kijkje nemen op het terrein en van dichtbij zien hoe de het gebouw stukje bij beetje gesloopt wordt. Zuidzijde PostNL-grebouw. In opdracht van de gemeente Groningen sloopt Dusseldorp het voormalige PostNL- vervolgens zijn er twee midi kranen op het straks een onderdoorgang voor bussen, die gebouw. Een bijzonder project omdat gebouw gezet die verdieping voor verdie- via deze onderdoorgang naar het nieuwe hier de hoogbouw met een hoogte van ping van boven naar beneden slopen. De busstation aan de achterzijde van het 35 meter zich vrijwel direct aan het spoor bestaande liftschacht fungeert als stortko- station kunnen rijden. Naast het PostNL- bevindt. Dusseldorp heeft ervoor gekozen ker om het vrijkomende puin naar beneden gebouw worden er nog meer gebouwen de hoogbouw gecontroleerd te slopen met te transporteren. Zo wordt voorkomen dat aan de zuidzijde van het station gesloopt. de Japanse sloopmethode. De hoogbouw is er puin op bijvoorbeeld het spoor valt. rondom volledig voorzien van steigers en Op de plek van het PostNL-gebouw komt

10 BEwerken | december 2018 Circulaire tassen en kussens van spanbanden

Van afval en grondstoffen nieuwe duur- Binnenkort wordt het Social return zame producten maken, is geen loze assortiment uitgebreid met Na binnenkomst worden de spanbanden belofte. 100%Circulair, een initiatief riemen en laptophoezen. bij Sortiva ontdaan van ijzer en op maat van afvalverwerker Sortiva uit Alkmaar, KLM Cargo gebruikt de spanbanden om gesneden door mensen met een afstand bewijst dat het kan. Na de introductie van ladingen vast te zetten. Door de strenge tot de arbeidsmarkt. Op de afdeling zijn de BonTon®, een afvalcontainer gemaakt veiligheidseisen worden ze regelmatig 10 tot 15 werkervaringsplekken, waarbij van gerecycled plastic, is het volgende pro- vervangen. De banden worden ter ver- mensen werken aan allerlei circulaire project een feit. In samenwerking met KLM werking aangeboden aan Sortiva. ”Vanaf jecten en producten. Na de voorbewerking Cargo maakt 100%Circulair van gebruikte het moment dat ze bij ons binnenkwamen, gaan de banden naar twee lokale bedrijven spanbanden modieuze tassen en kussens. zagen we kansen’’, zegt projectleider die er tassen en kussens van maken. Bin- Deze producten zijn te koop in de web- Maarten Coppens. “Omdat het een mono- nenkort wordt het assortiment uitgebreid shops 100procentcirculair en Flying Blue stroom is die niet gemixt is met andere met riemen en laptop-hoezen. Wanneer er van KLM. materialen, kan het prima opnieuw worden voor het eindproduct aanvullend materiaal gebruikt. Toen we ons idee deelden met nodig is, wordt gezocht naar een gerecy- KLM, volgde een enthousiaste reactie. KLM clede variant, zoals gerecycled vilt. heeft, net als wij, duurzaamheid en maat- schappelijk betrokken ondernemen hoog Voor meer informatie op de agenda staan.’’ Voor meer informatie kunt u contact opne- men met Maarten Coppens, projectleider Sortiva, 088 47 21 600 of [email protected]

Ruimte en Robots bij Geha Laverman

2018 staat in het teken van de noodza- kelijke expansie van de bedrijfsruimte bij Geha Laverman in Zaandam. Omdat de buren niets van wijken willen weten, werd begin dit jaar een van de drie bedrijfshal- len tot op de erfgrens verlengd. Met dit bouwkundig hoogstandje – je moet goed kijken wil je de uitbreiding met 170 m2 ook werkelijk zien - en de slimme herindeling van de bedrijfshal is Geha Laverman weer klaar voor de toekomst.

Inmiddels is de fonkelnieuwe werkvloer gevuld met een eerste high-tech CNC- machine die bedient gaat worden door een medewerker met een bijzondere opvatting over werktijden. Hij(?) krijgt een 160-urige werkweek met verplicht hoewel ze elkaars (digi)taal prima spreken acht uur rust, persoonlijk onderhoud en is het voor beiden even wennen. Dankzij vanzelfsprekend veel scholing. Het is dan een geduldige, menselijke leermeester ook geen medewerker van vlees en bloed, wordt hen de kneepjes van het vak snel maar een geavanceerde robot. Wij zijn dan bijgebracht. ook blij met onze nieuwe, maar wel wat Straks gaan ze fulltime aan de slag met als Geha Laverman BV afstandelijke collega. gevolg: belangrijk verkorte levertijden van Grote Tocht 27 De samenwerking van robot en CNC- bewerkte HARDOX-delen. 1507 CG Zaandam machine is redelijk uniek te noemen en (075) 6539800

BEwerken | december 2018 11 No time to waste

Coolrec, een dochteronder- neming van Renewi, heeft samen met het bedrijf Circu- lar Clockworks een circulaire horlogelijn in productie gebracht. Coolrec levert hiervoor het granulaat aan de horlogeproducent dat Deze apparaten verzamelt en verwerkt baar in zwart en wit, gaat 149 euro kosten. afkomstig is uit afgedankte Coolrec op haar verschillende locaties in Indien het horloge niet meer gebruikt TV’s en koelkasten. meerdere landen. Hierna gaan de plastics wordt, belooft Circular Clockworks deze naar Waalwijk alwaar het tot maalgoed terug te kopen om de onderdelen en mate- wordt opgewerkt om uiteindelijk in rialen opnieuw te kunnen hergebruiken. Emmen op specificatie te worden gebracht. Op basis van dit granulaat realiseert een Meer informatie spuitgietbedrijf de kast van het horloge. https://circularclockworks.com/ Het lederen bandje wordt geproduceerd uit de leerresten van de schoenindustrie. Alleen het uurwerk komt nog nieuw uit Zwitserland. Het horloge, alleen verkrijg-

Investering van 2,5 miljoen euro voor recycling harde kunststof

Van Werven Recycling Plastics In Lanaken investeerde Van Werven Openingsevent is een Europese speler met een Recycling Plastics € 2,5 miljoen in een Op 26 september organiseerde Van Werven gloednieuwe was- en maallijn, die ervoor Recycling Plastics een openingsevent met unieke marktpositie in België: het zorgt dat het volledige recyclingproces ter diverse stakeholders uit de sector. Onder is de enige speler die in staat is om plaatse uitgevoerd kan worden. Op jaar- andere Joke Schauvliege (Vlaams minister gebruikte harde kunststoffen op basis wordt er in Lanaken 15 miljoen kilo van Omgeving, Natuur en Landbouw), herbruikbare grondstoffen geproduceerd. Paul Macken (voorzitter Interafval), Saskia een volwaardige wijze te recyclen De ambitie is om dit productiecijfer in 2019 Walraedt tot nieuwe basisgrondstoffen die te verdubbelen. (Directeur PolyMatters – divisie Essenscia), 100% geschikt zijn om primaire Marc Jamin (Director Government Relations & Public Affairs, Corporate Innovation & grondstoffen te vervangen. Business Development Sabic), Ton Van der Giessen (Managing Director Van Werven België) en Peter Brughmans (Purchase Consultant Van Werven België) deelden er hun visie.

Op het openingsevent deelde Joke Schauvliege haar visie op recycling middels een videoboodschap.

12 BEwerken | december 2018 Madaster Materialenpaspoort ingezet bij circulair slooptraject Erasmus MC

De firma Dusseldorp Infra, Sloop en Mili- hoogst op de hergebruik lijst eutechniek en het Erasmus MC hebben een scoorde, de firma Dusseldorp, contract getekend voor het circulair slopen de opdracht is gegund. Zij van het eerste gebouw op de campus. hebben aangegeven dat zij, Deze sloopfase is onderdeel van een groot bovenop de ambitie van het slooptraject waaronder meerdere gebou- Erasmus MC, nog meer circu- wen, zoals het oude ‘Dijkzigt’ ziekenhuis, lair kunnen slopen en herge- vallen. Bij de aanbesteding is als selectie- bruiken dan het Erasmus MC criterium het Materialenpaspoort uit de vraagt. database van Madaster gebruikt. Madaster Het Erasmus MC heeft sinds mei 2018 een Materialenpaspoort nieuw onderkomen. Hierdoor zijn een Uniek bij deze aanbesteding aantal gebouwen aan de ’s Gravendijkwal is dat als selectiecriterium leeg komen te staan. De gebouwen worden het zogenaamde ‘materialenpaspoort’ uit Insert, waardoor vraag en aanbod aan zoveel mogelijk ‘circulair’ gesloopt. Het de database van Madaster is gebruikt. Het elkaar wordt gekoppeld (www.insert.nl). sloopproject is onderdeel van Tranche II, materialenpaspoort bestaat uit een lange Dit project toont nog eens aan dat zo’n waarvan de duur tot 2022 loopt. lijst met producten (2720) en is van cruciaal materialenpaspoort niet pas over 50 jaar belang geweest bij het toekennen van deze van betekenis is, wanneer huidige nieuw- Gunning opdracht. Een deel van deze materialen is bouw op de nominatie staat te worden Onder leiding van Synarchis is met buro al afgenomen door Woonstad Rotterdam gesloopt, maar ook zijn waarde bewijst bij BOOT het aanbestedingstraject doorlo- voor één van hun woonprojecten. Mate- het slopen van reeds bestaande objecten. pen met als resultaat dat degene die het rialen die vrijkomen worden geplaatst op

BRUCE Wasinstallaties RUBBLE MASTER Betoncentrales

Nieuw

Wasinstallaties voor het wassen van Compacte combi bekers met Vaste-, semi- en supermobiele beton- alle soorten grond, zand, grind, puin capaciteiten tot 300 ton per uur centrales in alle soorten en maten. en bodemassen. ideaal voor asfalt en betonpuin.

Jager sterk op gebied van breken, zeven, scheiden, shredderen, transporteren, windziften, mobiele- en vaste betoncentrales, immobiliseren en slijtdelen.

Contact: +31 (0) 341- 42 45 33 | www.jager-mrt.nl | [email protected]

BEwerken | december 2018 13 Primaire en secundaire grondstoffen geven Gebr. Van der Heiden vleugels

Gebr. Van der Heiden levert al vele decennia primaire en secundaire grondstoffen voor de bouw. Het bedrijf heeft vesti- gingen in Eemnes, Almere, Nieuwegein en Lelystad. Dat laatste doen zij uitsluitend vanuit de vestiging in Almere, alwaar zij in samenwerking met Grondbalans eveneens een grondbank exploiteren. In Flevoland, maar met name in het Gooi, kregen zij vooral bekendheid met het opkopen van bouwputten.

Maickel de Langen.

“De vrijkomende materialen uit zo’n bouw- Op- en overslag Almere put bewerken wij zo nodig en wij zorgen De Langen: “Met uitzondering van Eemnes, Naast open overslag behoort het recy- vervolgens voor een juiste bestemming waar het hoofdkantoor en de werkplaats clen van afvalstoffen tot de kernactivitei- hiervan. Die activiteit verrichten wij altijd voor het materieel van de Gebr. Van der ten op deze vestiging. Het leeuwendeel als onderaannemer. Onze insteek daarbij Heiden zich bevindt, zijn al onze locaties van de afvalstoffen betreft steenachtige is de opdrachtgever zoveel mogelijk te aan het water gelegen. Voor de open materialen. Het aandeel betonpuin daarin ontzorgen, nadat wij bepaald hebben wat overslag van bulkgoederen een ‘must’. bedraagt circa 60%. “Voor het breken we aan vrijkomend materiaal kunnen ver- Zowel in Lelystad als in Almere kunnen van dit materiaal werd tot voor kort wachten,” geeft mede-eigenaar Maickel de schepen van 700 tot 800 ton worden gelost, breekcapaciteit ingehuurd. Sinds begin Langen aan. Samen met Jeroen en Ruud terwijl in Nieuwegein zelfs coasters ‘gehan- 2018 beschikken wij echter zelf weer over van der Heiden is hij aandeelhouder van deld’ kunnen worden. Die open overslag een breker en wel een Keestrack E5. Uit de onderneming. betreft onder meer zand en grind voor oogpunt van duurzaamheid is door ons Recente voorbeelden van bouwputten zijn betoncentrales en betonwarenfabrieken bewust gekozen voor een elektrisch aan- onder meer die voor de nieuwbouw van in de directe omgeving. Op onze locatie gedreven puinbreker. In het kader van het het Afas Experience Center in Leusden. Het Almere doen wij dat letterlijk voor onze Betonakkoord maken onze buren Dycker- hoofdkantoor van deze softwareontwik- buren, Dyckerhoff Basal en Betonmortel- hoff Basal en Betonmortelcentrale Flevo- kelaar is geheel onderkelderd en herbergt centrale Flevoland.” land in toenemende mate gebruik van onder meer een parkeergarage. Bij die ont- Bij de in 2016 gestarte bouw van de nieuwe betongranulaat, waarbij zij, net als wij, graving kwam zo’n 100.000 m3 zand vrij. In zeesluis bij de ingang van het Noordzee- kwaliteit vooropstellen. De al bestaande Leusden kwam een even zo grote hoeveel- kanaal te IJmuiden, een project dat door samenwerking heeft zo een meerwaarde heid vrij bij het aanleggen van een vis- en Rijkswaterstaat aan consortium OpenIJ is gekregen,” vult Jeroen van der Heiden zijn vogelvijver op het landgoed Den Treek en gegund, zijn de Gebr. Van der Heiden ook medevennoot aan. het maken van een onderdoorgang onder nauw betrokken. Al het loswerk en het Ook de gemeente Almere neemt de de provinciale weg bij Amersfoort leverde vullen van de betoncentrales zijn activi- nodige hoeveelheden betongranulaat af nog eens zo’n 80.000 m3 zand op. teiten die zij vanaf het eiland verrichten. voor de toepassing als fundatiemateriaal Voor de bouw van de 70 meter brede, 500 onder wegen. “Niet iedereen ziet dit als meter lange en 18 meter diepe zeesluis, die hoogwaardig hergebruik, maar feit is wel eind 2019 beschikbaar moet zijn voor de dat toepassing van dit materiaal de levens- scheepvaart, is zo’n 800.000 ton zand en duur van wegen verlengt en als gevolg van grind benodigd. een hogere stijfheid kan er met een dun-

14 BEwerken | december 2018 Begin 2018 werd een elektrisch aangedreven KeestrackE5 puinbreker in bedrijf genomen. nere laag asfalt worden gewerkt. Ook dat Blaricum gevestigde bedrijf onder meer uit uitbreiden. Vooral na de overname van het is duurzaam,” merkt De Langen op. met containerverhuur en afvalrecycling. terrein van buurman Raab-Karcher in 2010 De vlucht die hoogwaardig hergebruik van In 1983 werd het bedrijf gesplitst. Henk en twee jaar later dat van buurman Dura betongranulaat heeft genomen, deed de legde zich toe op transport en grondver- Vermeer, nam het bedrijf een grote vlucht. Gebr. Van der Heiden recent besluiten het zet, Feep ging verder in de recycling. Zijn Middels strategische aankopen willen de lidmaatschap van BRBS Recycling aan te in Huizen gevestigde bedrijf, waar zoon Gebr. Van der Heiden hun bedrijf, dat werk gaan. Herman al weer vele jaren de scepter verschaft aan ca. 50 man personeel, in de In Almere exploiteren de Gebr. Van der zwaait, geniet onder de naam Herman nabije toekomst nog verder uitbouwen. Heiden in samenwerking met Grondbalans van der Heiden Puinrecycling bekendheid. eveneens een grondbank. Op jaarbasis ver- Henk van der Heiden leverde verschillende werken zij gemiddeld zo’n 40.000 ton, die soorten grondstoffen voor de woning- zij na acceptatie, eventueel zeven en, waar en wegenbouw. Het bedrijf groeide in nodig, voorzien van een AP04 keuring, omvang en kennis voor de woningen weer aan de man brengen. wegenbouw toen in 1997 de Loswal van de Op deze locatie wordt tenslotte ook nog firma Slacht in Almere werd overgenomen. een kleine hoeveelheid groenafval van Henk’s zonen, Ruud en Jeroen, namen particulieren en hoveniers, op jaarbasis eind 2000 het transport, het grondverzet zo’n 3.000 ton, ingenomen en verwerkt. en de zeefwerken van hem over. In 2006 was het bedrijf letterlijk uit zijn jasje in Ondernemersfamilie Blaricum gegroeid en vond de verhuizing De basis voor deze onderneming werd van de hoofdvestiging naar Eemnes plaats. gelegd door de opa van Jeroen en Ruud Op deze locatie bevindt zich eveneens de van der Heiden. Al voor de oorlog hield werkplaats voor het onderhoud van al het Manus zich bezig met sloopwerkzaamhe- materieel, waaronder 21 vrachtwagens, den en grondbewerking. Zijn beide zonen, zes overslagkranen, zes shovels, twee Henk en Feep, stapten na die oorlogsjaren rupskranen en diverse bobcats. in het bedrijf, dat vanaf dat moment verder Medio 2007 stopte Henk ook met de ging onder de naam H. Van der Heiden en Loswal in Almere, die werd overgenomen zonen. Dochter Riek was verantwoordelijk door de Gebr. Van der Heiden. Zij wilden voor de administratie. Zij bouwden het in de open overslag van grondstoffen verder

BEwerken | december 2018 15 Recycling van BSA in Europa

Op 12 oktober hield de FIR haar ledenver- In Duitsland wordt van de ongeveer 60 goede prestaties in bijvoorbeeld oost Euro- gadering in Rome. Met representatie uit miljoen ton BSA zo’n 75% gerecycled. pese lidstaten. De werkelijkheid is echter acht lidstaten kon de situatie in Europa wat Belangrijk voor de sector is de zogenaamde anders, in meerdere lidstaten wordt nog betreft recycling van bouwen sloopafval Mantelverordnung. Deze moet het gebruik vrijwel niet gerecycled. De FIR richt zich er (BSA) eens goed doorgenomen worden. van secundaire materialen gaan regelen, op om ook in die lidstaten recycling van Alleen het nieuwe lid Zwitserland ontbrak. vergelijkbaar met het Besluit Bodemkwa- BSA van de grond te krijgen. Het voorbeeld Uiteraard zijn er nog meer lidstaten in de liteit. Toepassing van recyclinggranulaat uit Nederland komt daarbij zeer goed van EU, maar in de meeste andere lidstaten wordt nu nog per Bundesland geregeld, pas. wordt BSA amper gerecycled. de Mantelverordnung moet nationaal gaan gelden. In Vlaanderen verloopt de recycling Een belangrijk aandachtspunt voor die ont- In een ‘rondje langs de velden’ werd de van (vooral mineraal) BSA zeer goed. Van wikkeling is het zogenaamde ‘backfilling’ situatie in de verschillende landen bespro- de ongeveer 10 miljoen ton BSA die vrij- (opvulling). De doelstelling voor BSA (70% ken. Daarbij viel op dat Nederland nog komt wordt vrijwel alle puin gerecycled. in 2020) mag deels worden ingevuld met steeds vooroploopt met recycling. Er is een Recent is het nieuwe systeem Tracimat backfilling. De term backfilling is recent schril contrast met bijvoorbeeld Spanje, ingevoerd. Met dit systeem wordt BSA door gedefinieerd in de aangepaste Kaderricht- waar nog 30% van alle BSA niet wordt de hele keten heen gevolgd. Een belangrijk lijn Afvalstoffen. Nog steeds biedt dit naar gerecycled maar ook niet op een stortplaats aspect is het onderscheid tussen ‘verdacht’ de mening van de FIR gelegenheid om BSA belandt – het verdwijnt ergens. In Italië is en ‘niet-verdacht’ BSA. Door de invoering zomaar te verspreiden. Op de ledenver- FIR-lid ANPAR verwikkeld in hevige discus- van Tracimat is de milieutechnische kwali- gadering is als standpunt ingenomen dat sies om te komen tot een einde-afval rege- teit van recyclinggranulaat toegenomen. BSA alleen voor backfilling mag worden ling. Zolang zo’n regeling ontbreekt, blijft gebruikt wanneer dit milieutechnisch recycling een lastige opgave. ANPAR roept In de FIR-landen wordt al met al druk gere- gezien veilig is en pas na bewerking door al de hulp van BRBS Recycling in om dit vlot cycled, in veel andere landen is dat nog breken. Dit standpunt wordt besproken te trekken. lang niet zo. Cijfers van Eurostat wijzen op met de Europese Commissie.

Een rondje langs de velden.

16 BEwerken | december 2018 De Utrechtse Merwedekanaal- zone wordt de komende 15 jaar ‘Urban mining’ in de praktijk herontwikkeld. Projectontwik- kelaars en de gemeente Utrecht willen hier een energiezuinige, duurzame en groene stadswijk realiseren. Daarbij staat hen een circulaire ambitie voor ogen. Bij de nieuwbouw zullen circulaire ontwerpprincipes leidend zijn en de bij sloop van de huidige gebouwen vrijkomende materialen zullen zo hoog mogelijk op de R-ladder worden hergebruikt. Een door GBN in opdracht van de projectontwikkelaar en de Investeerders kochten 4,5 hectare grond voor de herontwikkeling van de stadswijk. gemeente Utrecht uitgevoerde quick scan wat er zoal aan 77.000 ton beton 1. Refuse materialen vrijkomt, heeft Naast voornoemde materialen komt er in 2. Reduce het plangebied 77.000 ton beton vrij. Die 3. Reuse inmiddels plaatsgevonden. hoeveelheid kan oplopen tot 120.000 ton 4. Repair als de kanaalplaatvloeren en het prefab 5. Refurbish Het gebied bevat 25 te slopen gebouwen, beton niet hoogwaardig hergebruikt 6. Remanufacture die eind 2018/begin 2019 zoveel als moge- kunnen worden. De meest optimale 7. Repurpose lijk worden gedemonteerd. Een optimale oplossing zal dan zijn het beton te schei- 8. Recycle match tussen vraag en aanbod van vrijko- den in de materialen waarvan het ooit is 9. Recover mende materialen maakt dat de kosten van gemaakt en weer toe te passen in nieuw Hoe hoger een materiaal kan worden inge- het op een duurzame wijze amoveren van beton. Recente innovatieve technieken zet op de R-ladder hoe hoger de impact is de gebouwen niet hoger zullen uitpakken maken dat mogelijk. Daarnaast komt er op duurzaamheid. dan die van een reguliere sloop. Van deze in het plangebied 11.700 ton metselwerk 25 gebouwen zijn er negen opgebouwd vrij. De uitdaging voor de upcycling zal zijn Hergebruik op locatie met een staalconstructie, die na demon- het cement van de bakstenen te scheiden. De circulaire aanpak kan kostenvoordelen tage weer elders worden opgebouwd. 12 Niet veel partijen hebben daar een oplos- opleveren, omdat de gebouwen en de gebouwen zijn gemaakt van prefab beton- sing voor. Wel zijn er steenfabrieken die materialen nog een economische waarde nen elementen en zullen na demontage bakstenen vermalen en als grondstof in het hebben die te gelde wordt gemaakt. Indien eveneens elders weer worden herbouwd. productieproces voor nieuwe bakstenen de vrijkomende materialen na demontage Het beton van de in het werk gestorte toepassen. Soortgelijke mogelijkheden zijn ter plekke zijn her te gebruiken, resulteert onderdelen dient na bewerking als toe- er voor het vrijkomende dakleer (ca. 1.500 dat bovendien in minder transportbewe- slagmateriaal voor nieuw beton. Voor de ton); kalkzandsteen (ca. 2.800 ton) en gips gingen. Maar gezien de schaalgrootte van aluminium kozijnen, kanaalplaatvloeren en (ca. 400 ton). het gebied is het grootste voordeel toch het constructiestaal zijn er eveneens volop wel dat de kans groter wordt dat de vrij- mogelijkheden deze in de nieuwbouw her Circulaire kansen komende materialen op een hoger niveau te gebruiken. Ook voor het straatmateriaal Als referentiekader voor circulariteit is door op de R-ladder zijn in te zetten. en de Stelconplaten zijn er reële herge- GBN de R-ladder gehanteerd. Bij de R-en bruiksmogelijkheden voor handen. ligt de focus op de technische kant van het circulaire model. Hoewel in de literatuur niet altijd dezelfde R-en aangehouden worden in eenzelfde volgorde luidt de meest voorkomende:

BEwerken | december 2018 17 ‘Ga samen aan de slag en ontwikkel circulaire businessmodellen!’. Die oproep deed Ontwikkel circulaire dagvoorzitter professor Jan Jonker aan een recordaantal toehoorders op de 7e editie van het Recyclingsymposium op woensdag verdienmodellen 21 november 2018 in Gorinchem. Volgens de hoogleraar Duurzaam Ondernemen aan Ed Nijpels, onder meer voorzitter van het tje moeten bijdragen. Volgens het Centraal de Radboud Universiteit Nijmegen is de klimaatberaad, wijst in zijn inleiding ‘ener- Planbureau zijn de gestelde doelen te reali- circulaire economie is een blijvertje. seren, vooropgesteld dat de instrumenten daarvoor tijdig aanwezig zijn. Berekenin- Daarom moeten we opnieuw leren rekenen gen uit september 2018 wijzen erop dat en kritisch kijken naar de kosten en baten’. het gehele pakket aan maatregelen zo’n Onderdeel hiervan is het nadenken over drie à vier miljard aan meerkosten ople- een volgend gebruik van een product of vert. Dat is betaalbaar en leidt niet tot grondstof en ook de restwaarde in ogen- ontwrichting. Kijkend naar de samenhang schouw te nemen. Jonker noemde enkele tussen de klimaat- en de energietransactie modellen die in zijn ogen in een circulaire valt op dat er voor wat betreft het verbruik economie passen: product als een service van fossiele brandstoffen sprake is van een (verdienstelijking), het platformmodel overlap van 30%. Door met name in de (van bezit naar gebruik), slimme voorraad cement en in de kunststofindustrie meer en distributie via bijvoorbeeld regionale gebruik te maken van secundaire grond- grondstoffenbanken en levensduurverlen- stoffen zijn substantiële energiebesparin- gings- en cascademodellen. gen oplopend van 70 tot 80% mogelijk. Ed Nijpels. Ook een dreigende grondstoffenschaarste, de milieu-impact en geopolitieke ontwik- gietransitie en circulariteit’ op het feit dat kelingen pleiten hiervoor. Dit vergt wel we inmiddels aan de vierde industriële bepaalde interventies, waaronder weten revolutie bezig zijn. Wat daarbij opvalt is regelgeving, subsidies, stimuleren van het dat de intervallen steeds korter zijn en de delen van kennis en innovaties, gedrags- impact alsmaar groter. Ondernemingen, beïnvloeding, maar vooral samenwerking. die niet op tijd de bakens verzetten, vallen Wees evenwel van een ding overtuigt: het om. De gemiddelde levensduur van bedrij- kan en het moet.” ven is sinds 1958 gedaald van 61 naar 18 jaar en een nog kortere levensduur ligt in Hoe verder? het verschiet. De transitieagenda’s maken deel uit van “VN-wetenschappers waarschuwen ons het regeerakkoord. Hoe nu verder na voor de ernstige gevolgen als de Klimaat- Prinsjesdag? Elphi Nelissen, decaan en doelstellingen niet worden gehaald. Door hoogleraar Bouwkunde Universiteit Eind- Jan Jonker. Urgenda aangespannen rechtszaken tegen hoven en voorzitter van de Transitieagenda de Staat tonen aan dat de ondertekenaars Bouw tevens lid Bouwagenda stelt in haar Dagvoorzitter op dit zevende Recy- van het akkoord van Parijs hieraan gebon- bijdrage aan het symposium ervan over- clingsymposium Jan Jonker, hoogleraar den zijn. Nederland zal de uitstoot van tuigd te zijn dat in de bouw op een geheel Duurzaam Ondernemen aan de Radboud broeikasgassen in 2020 met 25% moeten andere manier gewerkt zal gaan worden. Universiteit Nijmegen, trapt af: “Want hebben verminderd ten opzichte van 1990. de tijd dringt. In 2023 zal 23% van onze In een rapport van De Nederlandse Bank energie duurzaam moeten zijn, terwijl we valt te lezen dat dit akkoord de grootste nu nog op slechts negen procent zitten. bedreiging voor het bedrijfsleven vormt en

En het grondstoffenverbruik zal in 2030 dat aan het beprijzen van CO2 niet valt te gehalveerd moeten zijn, terwijl recent ontkomen. En de Nobelprijs voor de Eco- onderzoek uitwijst dat we in productiepro- nomie ging recent naar de Amerikanen cessen slechts 10% secundaire grondstoffen William Nordhaus en Paul Romer voor hun toepassen. De focus moet gericht zijn op werk de klimaatverandering in economisch maximaal hergebruik. Het weggooimodel, onderzoek te integreren. In Nederland is kenmerkend voor een lineaire economie, de afgelopen vier jaar naar een energieak- wordt de rug toegekeerd. Voeg daarbij koord toegewerkt. Uitgangspunt daarbij

nog de te realiseren CO2-reductie op basis is een stabiel beleid, waarbij het aandeel van het Klimaatakkoord. Kortom: we staan hernieuwbare energie groeit van 17,3 % voor grote uitdagingen, waarvoor de inlei- in 2023 naar bijna 24% in 2030. Ook de ders vooral oproepen aan de slag te gaan.” industrie zal als grootverbruiker een steen- Elphi Nelissen.

18 BEwerken | december 2018 “Dit betekent dat we onze gebouwen kwaliteit nu en in de toekomst staan in beleid aantrekkelijker te maken en ‘last en infrastructuur zo gaan ontwikkelen dit model centraal. Op plaats vier zie ik but not least’ door promotie en partijen dat straks alle materialen en grondstof- levensduurverlengingsmodellen. Om de met elkaar te verbinden,” geeft Tiemens fen herbruikbaar zijn en we geen fossiele circulaire economie tastbaar te maken, is aan. Zij geeft daarbij diverse voorbeelden, energiebronnen meer gebruiken. Nu nog is als verbijzondering van de ladder van Lan- onder andere die van de duurzame OV- de bouw is verantwoordelijk voor de helft sink het zogenaamde 7R Model ontwikkeld concessie 2012-2022; de aanbesteding van voor het verbruik van alle grondstoffen en (rethink, reduce, repair, reuse, refurbish, abri’s in combinatie met een materialen 40% van het energieverbruik. Het uitput- recycle, recover). Hoe doen we dat slim en ten van natuurlijke hulpstoffen, het vervui- wie speelt op welke fase in? Het cascade- len van de leefomgeving en het aantasten model sluit de rij. Conversie en substitutie van ecosystemen moet een halt worden staan daarin centraal. Als voorbeeld wijs ik toegeroepen. Duurzaam, circulariteit en op een recente start-up van Peel Pioneers. energie zijn in die context sleutelbegrip- Jaarlijks is er in ons land zo’n 260.000 ton pen, die als het ware als Matroesjka pop- aan sinaasappelschillen beschikbaar, waar petjes over elkaar schuiven. Duurzamere nog van alles uit te halen valt. Of neem gebouwen, waarbij de gebruiksperiode olifants- of bermgras dat aan beton is toe wordt verlengd, vraagt meer kwaliteit en te voegen en hoogwaardiger grondstof- dat in combinatie met zo hoogwaardig fen bespaart. Die nieuwe verdienmodel- mogelijk hergebruik van materialen. Als len vergen wel nieuwe rekenmethodes. we kijken waar we nu zitten, maak ik een Kosten-/batenanalyses moeten worden vergelijk met een berg beklimmen. De herzien. Hoe bepaal je bijvoorbeeld de voorbereiding voor de inrichting van het restwaarde, wat is het effect van de trans- basiskamp zijn gestart. De inrichting hier- formatie-, conversie- en substitutiekosten? van staat gepland voor 2023. In 2030 zijn Zaken waar nog over nagedacht moet we halverwege met de beklimming en in worden. Wel is voor mij is duidelijk dat de 2050 is Nederland circulair. Dat betekent circulaire economie niet alleen een grote dat vraag en aanbod van ‘urban mining’ impact heeft, maar ook een blijvertje zal in 2030 op elkaar afgestemd moet zijn en zijn. Zaak is wel dat er nu, gegeven de ook dat de markt daar rijp voor is gemaakt. urgentie, meters worden gemaakt. Houden Het betekent ook dat weten regelgeving we het tempo van nu aan, dan zal het ver- niet langer als een keurslijf knelt, prikkels duurzamen van de gebouwde omgeving de markt stimuleren en er geïnvesteerd niet voor 2350 zijn afgerond.” wordt in kennis en bewustwording. Wat daar onder meer aan bijdraagt, is dat de Circulair uitvragen overheid in 2023 100% circulair inkoopt. Als laatste spreker op het symposium Wethouder Duurzaamheid Harriët Tiemens. Met name voor de recyclingsector gaat neemt Harriët Tiemens, wethouder Duur- daar een enorme markt achter schuil.” zaamheid in de gemeente Nijmegen, dit paspoort; de inrichting van een P&R-locatie jaar verkozen als Green Capital, de circa in Nijmegen Noord waarbij betonstenen Verdienmodellen 200 deelnemers aan het symposium aan van gerecyclede materialen zijn toegepast Jan Jonker: “De transitie van een line- de hand. “Voor verduurzaming is schaal- en een 3d geprinte brug in de wijk Duken- aire naar een circulaire economie leidt grootte essentieel. Als gemeente ontkom je burg. Met deze concrete voorbeelden liet tot andere verdienmodellen. Afschrij- dan ook niet aan regionale samenwerking. Tiemens zien dat overheden echt niet tot ving maakt plaats voor het op een zeker Niet alleen met naburige gemeenten, maar 2023 hoeven te wachten om de circulaire moment terughalen van waarde. De focus met name met het bedrijfsleven. Als lokale toekomst dichterbij te brengen. is in een circulaire economie gericht op overheid geef je vooral richting aan. De Tiemens: “Ook in het kader van het VANG- waardebehoud. Verduurzaming is daar meest kansrijke sectoren voor het sluiten beleid hebben wij grote stappen gezet. nauw mee verweven. Kijkend naar een van kringlopen in de regio Nijmegen zijn Momenteel kan al 72% van het ingeza- circulaire economie zie ik een vijftal model- de bouw, de zorg en de maakindustrie. melde huishoudelijke afval worden gere- len voor mij. Verdienstelijking, waarbij het De gemeente kan die sectoren faciliteren cycled. Wij mogen ons dan ook terecht als gebruik in plaats van het eigendom cen- onder meer door uitsluitend circulair in te een duurzame regio afficheren.” traal staat, is daar een van. Bij Philips kan kopen, procedures te versnellen, financiële je bijvoorbeeld licht huren. Het tweede zou ondersteuning te bieden, het vestigings- ik het platformmodel willen noemen. Dit geeft inzicht waar, wanneer en in welke Meer weten: hoeveelheden een product beschikbaar Aan de slag met het ontwikkelen van een circulair businessmodel voor uw bedrijf? is. In de bouw is Madaster hiervoor een Ga dan naar: https://www.circulairebusinessmodellen.nl/product/werkboek-bmce/ bruikbaar instrument. Als derde denk ik Nagenieten of terugblikken? De presentaties van de sprekers op het symposium 2018 aan smart voorraadbeheer en distributie- zijn te vinden op www.recyclingsymposium.nl onder het kopje ‘terugblik’. diensten. Kennis en inzicht in voorraden,

BEwerken | december 2018 19 Suez zet tijdens de proef een elektrisch Pilots gezamenlijke voertuig in voor de inzameling van organisch afval, oliën en vetten, glas, kunststof, koffiedik en koffiebekers. Renewi verzorgt inzameling bedrijfsafval de inzameling van papier en karton tijdens deze proef. In maart 2019 evalueren De Green Deal Zero Emission Pilots de betrokken de proef in Amsterdam- Stadslogistiek (Green Deal ZES) Op 4 juni 2018 gaven Suez en Renewi Zuidoost. Blijkt deze succesvol dan wordt al het startsein voor een proef, waarbij er gekeken naar een structureel vervolg. draait vooral om samenwerking. bedrijfsafval in Gouda gezamenlijk wordt Andere bedrijven in de omgeving kunnen Samenwerking tussen logistieke ingezameld. Zij maken daarbij gebruik van zich dan aansluiten. bedrijven en overheden, ken- een ‘neutrale’ inzamelwagen, die het afval op een efficiënte manier inzamelt. Goed voorbeeld, doet nisinstellingen en producenten. Recent is er weer een nieuwe proef voor de goed volgen Gezamenlijk zetten zij zich in gezamenlijke inzameling van bedrijfsafval Ook in andere plaatsen staat dit concept om vóór 2025 de logistiek in de van start gegaan. Dit keer heeft een groep in het brandpunt van de belangstelling. Zo bedrijven uit Amsterdam-Zuidoost, bege- is in de gemeente Haarlem na een lange steden emissievrij uit te voeren. leidt door TNO, het initiatief genomen om voorbereiding als gevolg van vele operati- de logistiek rondom de inzameling van het onele uitdagingen recent het proefproject Van meet af aan gaf de deelmarkt Afval- afval te verduurzamen, waarbij wederom Green Collecting Haarlem van start gegaan. stoffentransport te kennen dat deze scope Suez en Renewi zijn betrokken. De gemeente Leiden wil eveneens een der- niet ver genoeg reikt. Zij maakt zich sterk De proef Logistiek Slim Samenwerken is gelijk project starten. Samen met de Stich- de polsstok verder te zetten en zich naast een stap richting een duurzamere oplos- ting Duurzame Horeca Leiden onderzoekt schone logistiek ook de ‘winst’, die slim- sing. De proef sluit goed aan bij de com- zij de mogelijkheid om in de binnenstad mere en veiligere logistiek kan brengen, mitment van Suez en Renewi, die allebei dagelijks het bedrijfsafval met een elektri- te verzilveren. Het sleutelwoord in deze hun handtekening hebben gezet onder de sche boot of wagen bij de deelnemende is ‘meer samenwerking’. Een werkgroep Green Deal ZES. bedrijven op te halen. heeft verschillende concepten uit binnen- en buitenland geanalyseerd en conclu- deerde dat de meest vergaande vorm zou Meer informatie: zijn de geliberaliseerde inzameling van https://www.tno.nl/nl/over-tno/nieuws/2018/9/pilot-duurzaam-logistiek-model-voor- bedrijfsafval in een bepaald gebied in inzameling-bedrijfsafval-amsterdam-zuidoost-van-start/ handen te leggen van één organisatie.

20 BEwerken | december 2018 Recycling Award 2018 Cintha Kemp heeft de Recycling Award 2018 gewonnen met haar Vakjury De jury, bestaande uit Ernst Worrell (hoog- scriptie over hoe de Amster- leraar aan de Universiteit Utrecht), Henk damse RAI en andere beurzen Meinen (journalist en uitgever), Martin van meer circulair kunnen worden. der Vliet (zelfstandig adviseur bouwen infrasector), Peter Broere (secretaris BRBS De prijs werd uitgereikt tijdens Recycling) en Ron Leppers (SGS Intron) het Recyclingsymposium. Cintha stond ook dit keer voor een lastige opgave studeerde aan de Universiteit om uit de verschillende inzendingen van opleidingsinstituten vier genomineerden van Utrecht. Voor het afstude- te selecteren. Dit waren in volgorde van ren bracht zij de afvalstromen presenteren: Lennard Garcia Villamor en de verwerking daarvan in (Windesheim), Ilse ten Bruggencate (Saxion Hogeschool), Cintha Kemp (Universiteit kaart. Van daaruit kwam zij een Utrecht) en Uros Bukvic (TU Delft). De aantal concrete aanbevelingen praktische toepasbaarheid en de bijdrage hoe de RAI circulair kan worden. aan circulariteit gaven uiteindelijk de doorslag voor de toekenning van de eerste De titel van haar scriptie luidt prijs, bestaande uit een cheque ter waarde "Towards more circular material Winnaar Recycling Award 2018 Cintha Kemp. van 500 euro en de Award. De Award was flows in RAI Amsterdam" dit keer een uit Kenia afkomstig kleurrijk kunstwerkje in de vorm van een giraffe gemaakt uit afgedankte teenslippers.

Milieu en Omgevings- vergunning vergt kennis m-tech is gespecialiseerd in : – Omgevingsvergunningen – Managementsystemen – Veiligheidsrapportages en -studies – Milieue ectrapportages en -studies – Ruimtelijke ordening – Waterwet – IPPC – ADR-regelgeving – Afval- en bodemwetgeving – Geluid, geur, luchtkwaliteit, stikstofdepositie – Bestuursrechtelijke procedures – Natuurbescherming

Nederland België Dordrecht Roermond Brussel Gent Hasselt Namen Pieter Zeemanweg 155 Produktieweg 1g Clovislaan 82 Industrieweg 118 / 4 Maastrichtersteenweg 210 Route de Hannut 55 3316 GZ Dordrecht 6045 JC Roermond 1000 Brussel 9032 Gent 3500 Hasselt 5004 Namur T +31 475 420 191 T +31 475 420 191 T +32 2 734 02 65 T +32 9 216 80 00 T +32 11 223 240 T +32 81 226 082 [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] www.m-tech-nederland.nl

m-tech_2014_scm_adv180x132_rev_adres.indd 1 9/09/14 21:37 BEwerken | december 2018 21 Jessica van Eijs (D66): ‘Meer en beter recyclen, circulair en modulair bouwen’

Toekomstgericht denken is essentieel in de circulaire economie. Als het aan het enige bouwkundig geschoolde Tweede Kamerlid ligt gaan we vandaag nog circulair ontwerpen en modulair bouwen. Hergebruik van bouwmaterialen wordt steeds belangrijker. Nederland moet meer in de eigen behoef- ten aan grondstoffen voorzien, dat maakt ons ook minder afhankelijk van het buitenland. Innovatie is van groot belang bij het sluiten van de bouwkringloop. Van Eijs noemt asbest als voorbeeld: hoe kunnen we asbest ongevaarlijk maken zodat het nuttig kan worden hergebruikt. Meer recycling en

hergebruik betekent ook minder CO2-uitstoot. “Dit Kabinet neemt de transitie naar een circulaire economie ter harte; de uitdaging is nu om deze omslag waar te maken” stelt van Eijs in een onlangs gehouden interview voor BEwerken.

Jessica van Eijs.

De Kabinetsreactie op vijf TransitieAgen- brengen misschien nog beperkingen met zomaar betongranulaat van een lage da’s die begin 2018 werden gepresenteerd zich mee. Maar er kan steeds meer en ook sterkte toepassen in nieuw beton dat is een eerste stap naar concrete uitvoe- beter. De probleemstoffen die nog over- bestemd is voor een zware constructie. Dat ring. De uitdaging is nu om deze omslag blijven, moeten op een gegeven moment is niet veilig, en veiligheid staat voorop. waar te maken,” stelt Van Eijs (D66). Voor niet meer gebruikt worden. Zoals inmid- Er zal dus meer ervaring moeten worden de wijze waarop staatssecretaris Stientje dels onder andere voor een aantal kunst- opgedaan met hergebruik. Zo kunnen we van Veldhoven heeft gereageerd op de stoffen is voorgesteld. Het is belangrijk om erachter komen wat wel veilig, praktisch Transitieagenda Circulaire Bouweconomie te weten wat, waar en in welke hoeveel- en duurzaam is. Het Materialenpaspoort spreekt zij haar waardering uit. heden aan materialen er in een bouwwerk is een goed middel om deze ervaringen bij Inzoomend op deze Transitieagenda en zit. Het Materialenpaspoort en BIM zie ik te houden. De overheid heeft behalve de de actualiteit van de dag kaart Van Eijs dan ook als effectieve informatiebronnen voorbeeldfunctie ook nog andere midde- de grote bouwopgave voor de komende voor hergebruik.” len om de circulaire economie in de bouw jaren aan. “De bouwers moeten weten te stimuleren. Bijvoorbeeld door de stort- waar ze aan toe zijn. Als een gebouw Voorbeeldrol Rijksoverheid en verbrandingsbelasting te verhogen. over tientallen jaren niet meer bruikbaar Het Kabinet zet ook duidelijker in op cir- Hiermee proberen we de innovatie van is, moet het makkelijk aan te passen zijn culair inkopen en wil zich deze periode hergebruik te bevorderen. Hergebruik zal

zodat het een andere functie kan krijgen. sterk maken nog 1 miljoen ton aan CO2 uiteindelijk goedkoper moeten zijn dan Als dat niet kan moet het in onderdelen te besparen. Zoveel mogelijk gebruik- storten en verbranden,” aldus Van Eijs. kunnen worden hergebruikt. Toekomst- maken van secundaire grondstoffen in Is daar ook sprake van als betongranu- gericht denken is dus essentieel. Modulair nieuw beton kan daar een wezenlijke laat als fundatiemateriaal onder wegen bouwen is dus noodzakelijk ‘bij het circu- bijdrage aan leveren. “De Rijksoverheid wordt toegepast? “Uiteindelijk gaat het lair ontwerpen,” zegt Van Eijs. Hergebruik heeft een voorbeeldfunctie. Het recent om de slimste toepassing. Dat geldt voor van bouwmaterialen wordt ook steeds bereikte Betonakkoord is wat dat betreft betongranulaat onder wegen, maar net belangrijker. Voor de recyclingbranche is een belangrijke mijlpaal. Voorlopig is het zo goed voor de productie van bermpaal- dit vanzelfsprekend goed nieuws. Van Eijs: praktisch nog niet mogelijk om alleen tjes met kunststofgranulaat. Het is nogal “Het lukt ons al om bouwen sloopafval secundaire grondstoffen te gebruiken bij een puzzel, maar die zullen we samen op bijna volledig te recyclen. Een aantal pro- betonproductie. Zo is er een nog steeds moeten lossen. De overheid neemt hier ducten in de bouw, waaronder pur, gips een grote diversiteit aan toegepaste zijn rol in, ik verwacht dat de markt dat en de diversiteit in kunststof materialen, betonsterktes. Je kan bijvoorbeeld niet ook doet.

22 BEwerken | december 2018 Jessica van Eijs: "We hebben ondernemers nodig die hun nek durven uit te steken en bereid zijn te investeren in innovatieve ontwikkelingen."

Meer in eigen behoefte voorzien vooral beter recyclen. Als overheid moeten CO2-uitstoot. Daar kennis en kunde over De Kabinetsreactie bevat eveneens het we deze moedige ondernemers daarom circulariteit nogal verspreid en versnip- voornemen het verbranden van recyclebare tegemoetkomen. Om de financieringsri- perd zijn, bepleitte Van Eijs bij de begro- afvalstoffen al in 2030 te verbieden. Je zou sico’s die bij innovatie horen, zal de nieuwe tingsbehandelingen middels een motie om daarin een aanscherping van het Grond- investeringsbank Invest-NL een belangrijke meer samenhang hierin te brengen en de stoffenakkoord kunnen zien. Van Eijs: “Het rol spelen,” verwacht Van Eijs. circulaire koplopers te faciliteren. Een meer- kabinet heeft grote ambities op milieuge- In het AO d.d. 10 oktober 2018 gaf Van Eijs derheid van de Tweede kamer steunde dit bied, dat blijkt wel uit het Klimaatakkoord. aan om zelfs een probleemstof als asbest als voorstel. Klimaatverandering zorgt niet alleen voor grondstof te zien. “Asbest opslaan is ontzet- een warmere Aarde. Grondstoffen gaan de tend duur. Je komt er namelijk nooit vanaf. Vooral beginnen komende decennia nóg schaarser worden. Bovendien wil niemand zo’n stortplaats “De transitie naar een circulaire economie Politieke instabiliteit in regio’s met veel om de hoek. We moeten ons inspannen is een enorme opgave. En we hebben ook grondstoffen zorgt ook voor onzekerheid asbest onschadelijk te maken. Door onder- haast. De wereldbevolking groeit in een voor de Nederlandse en Europese markt. zoek te doen naar het doorbreken van de enorm tempo en dus stijgt de behoefte aan Daarom moeten we meer in onze eigen vezelstructuur waarna het restmateriaal grondstoffen. Naar het sluiten van kring- behoefte voorzien. Dat maakt ons ook bijvoorbeeld als grondstof voor cement lopen gaat al veel aandacht uit, maar we minder afhankelijk van andere landen. kan dienen.” De techniek daarvoor ligt in zijn er nog lang niet. Dus daar valt nog een Dat is goed nieuws voor de recyclingsector. feite al jaren op de plank, maar die ook wereld te winnen. We moeten nu vooral We gaan van ons eigen afval grondstoffen daadwerkelijk toepassen strandt op het beginnen, onder meer met pilots,” aldus maken. Daarom moeten we ook minder nog niet sluitend krijgen van de busines- Van Eijs. afval exporteren. Afval over de grens scase. Van Eijs: “Of dit bewezen techniek is, dumpen is vanzelfsprekend niet de oplos- kan ik niet beoordelen. Maar stel dat dit het sing. Met een hogere exportheffing kunnen geval is, dan zal ik er bij de staatssecretaris we deze dit tegengaan.” op aandringen asbestverwerking rendabel ”Het sluiten van nationale kringlopen is dus te maken, bijvoorbeeld met een subsidie.” enorm belangrijk. We hebben ondernemers Meer recycling draagt ook bij aan de nodig die hun nek durven uit te steken en reductie van broeikasgassen. Alleen al in bereid zijn te investeren in innovatieve ont- Nederland zijn de primaire grondstoffen wikkelingen. Alleen zo kunnen we meer en verantwoordelijk voor bijna 50% van de

BEwerken | december 2018 23 Pet recycling fabriek in Geleen

Afval van PET-plastic volledig testen uitgevoerd, onder circulair omzetten naar hoog- andere voor Unilever en Indorama. Beide bedrij- waardige, pure grondstoffen ven hebben de Ioniqa’s om weer voedselverpakkingen grondstof gevalideerd van te maken. Scale-up Ioniqa voor voedselverpakkingen. gaat dat vanaf de zomer 2019 De nieuwe fabriek is een op de Brightlands Chemelot belangrijke stap richting Campus in Geleen doen. een circulaire economie. In het eerste halfjaar van 2019 worden de fabrieks- Het wordt de eerste PET-plastic "upcycling" installaties geplaatst fabriek van Ioniqa. Het technologiebedrijf en daarna volgt het PET-flessen. werkt samen met voedingsmiddelenprodu- opstartproces. De fabriek kan 10.000 ton cent Unilever en PET-producent Indorama. PET-grondstof produceren, waarvan PET- producten van alle mogelijke kleuren kan Gevalideerd voor worden gemaakt. De aanvoer van het voedselverpakkingen benodigde PET-afval is voor deze 10.000 Sinds 2011 werkt Ioniqa in haar lab in ton-fabriek al verzekerd, evenals de afzet Eindhoven aan een technologie die het van de PET-grondstof. Voor de plasticindus- mogelijk maakt om alle kleuren PET-plastic trie kan met dit proces de oliekraan dicht. afval oneindig te kunnen recyclen. In de demonstratiefabriek in Rotterdam-Botlek bij Plant One zijn vervolgens twee jaar lang Creating a world of difference

‘Creating a World of Difference’ is de bood- schap die we uitdragen richting de maat- schappij en recyclingpartijen in het bijzonder. Samen met onze opdrachtgevers maken we in de markt het verschil – een wereld van verschil. Gemeenschappelijk gaan we met doorslaggevende technologie fundamentele uitdagingen aan. Zo bouwen we aan een daadwerkelijk duurzame mondiale toekomst.

Bollegraaf Recycling Solutions Decennialange ervaring met huisvuil- en Lubo Recycling Solutions plasticrecycling hebben Bollegraaf Recycling In de recyclingmarkt van industrieel en Solutions gemaakt tot dé autoriteit in deze bouwen sloopafval, bodemas en organisch markt. De onderneming geldt als de voorlo- afval geldt Lubo Recycling Solutions als de per in procestechnologie en -automatisering technologisch toonaangevende specialist. en robotica; ontwikkelingen waarin zij con- Wij zijn een sterke innovator op het vlak van tinu intensief investeert. flexibel inzetbare scheidingstechnologieën. Bollegraaf heeft zowel de knowhow en Oplossingen van Lubo laten zich eenvoudig schaalgrootte als het organisatorische ver- up- en downsizen en re-engineeren. Ook Bollegraaf Recycling Solutions mogen om als serieuze gesprekspartner aan qua betrouwbaarheid en degelijkheid is PO Box 321, 9900 AH Appingedam te schuiven bij grote marktpartijen. Rekening Lubo technologie een klasse apart. Zeker Netherlands houdend met hun uitdagingen weten we voor de verwerking van zeer zware en (+31) 596654333 zeer omvangrijke, integrale sorteerinstallaties sterk schurende materialen zijn de machines [email protected] succesvol te realiseren. ongeëvenaard. www.bollegraaf.com

24 BEwerken | december 2018 Circulair beton op locatie

Een mobiele fabriek waarmee Mobiel inzetbare sneller uithardt en grotere sterkte bereikt op locatie van oud beton nieuw C2CA Technology B.V. claimt voor dat wanneer de grindkorrels juist niet helemaal laatste probleem een oplossing te hebben: schoon zijn. Het optimum bleek te liggen beton wordt gemaakt. Het kan door de recyclingtechnologie kan de mate- bij 80% gereinigd. Hoe het fysisch-chemisch direct worden ingezet in een riaalkringloop van het product in de bouw is te verklaren is vooralsnog een raadsel, eindeloze cyclus. Die wereld- volledig worden gesloten. In een eerder maar blijkbaar hecht cement beter aan een onderzoek stelde CE Delft dat de industrie grindkorrel die al eens eerder een binding primeur presenteerden de TU onder meer door de kringloop te sluiten tot is aangegaan. Delft en C2CA Technology B.V., 30 procent op de uitstoot kan besparen. een samenwerkingsverband van Door de mobiel inzetbare recyclingtechniek Stofvorming tegengaan wordt middels een droge methode gebro- Alles gebeurt bovendien in een vochtig GBN Groep – onderdeel van ken puin op locatie verwerkt tot direct toe- proces, zoals gebruikelijk is op sloop- Strukton, onlangs op de Innova- pasbare hoogwaardige grondstoffen voor plaatsen. Stofvorming moet immers zoveel tion Expo 2018 in Rotterdam. nieuw beton: ‘circugrind’, ‘circuzand’ en mogelijk worden tegengegaan, zeker in ‘circument’. Volgens C2CA Technology B.V. binnensteden. Zelfs de fijnste fractie, die Beton wordt veel toegepast in de bouw, gaat bij het proces geen materiaal verloren. het cement vormt voor het nieuwe beton, maar tegelijkertijd is het een van de meest Een spectrometer spoort eventuele ver- wordt nat teruggewonnen. En dat is een verontreinigde bouwmaterialen. Bij het ontreinigingen in het betonpuin direct op prestatie van formaat want in een vochtig maken van het materiaal komt wereldwijd zodat hout, asbest en andere materialen proces hechten fijne deeltjes zich juist aan meer dan vijf miljard ton CO2 vrij, dat gelijk direct gescheiden kunnen worden van de de grotere. Met een speciale jet, die de staat aan zes tot negen procent van de hoofdstroom. Maar het analyse-apparaat grondstoffenstroom tot een snelheid van totale CO2-emissie op aarde. Het maken van maakt het ook mogelijk de exacte beton- 25 meter per seconde versnelt, zijn die deel- het bouwmateriaal is daardoor schadelijker soort te bepalen. Dat is namelijk één van tjes toch te scheiden. dan de uitstoot van alle auto’s, bussen, de problemen die het hergebruik van beton schepen en vliegtuigen bij elkaar. Daarnaast bemoeilijken: het beton uit de fundering wordt alleen al in de Europese Unie per jaar van een project is vaak heel anders van 460 miljoen ton aan bouwen sloopafval samenstelling dan dat in de vloeren, wat geproduceerd. Meer dan de helft van dit op haar beurt weer hemelsbreed verschilt afval bestaat uit beton. van dat van de gevelelementen. Tijdens het onderzoek naar de techniek deden zich verschillende onverklaarbare fenomenen voor. De onderzoekers van de TU Delft gingen er namelijk vanuit dat de grindkorrels zo schoon mogelijk zouden moeten zijn voor hergebruik. De praktijk wees evenwel uit dan het nieuwe beton

BEwerken | december 2018 25 Turbinebladen komen terug als stoeptegels

Afgedankte turbinebladen van windmo- veel toegepast bij grote constructies zoals aanvoer, het transport en de verkleining lens kunnen een tweede leven krijgen als windturbinebladen, scheepsrompen en van het materiaal, Extreme Eco Solutions stoeptegels. Composiet materiaal van één treintoestellen. Nadeel is dat het materi- produceert de tegels. windturbine is goed voor maar liefst 300 aal zeer lastig te recyclen is. Het gevolg is m2 aan bestrating. Begin volgend jaar is dat het materiaal op een niet duurzame Demonstratie-pad het voor het eerst mogelijk om over de wijze met het restafval wordt verbrand Begin volgend jaar leggen de partners een tegels van hergebruikt composiet te lopen. of gestort. Nu veel oudere windmolens demonstratie-pad in Flevoland aan met de komende jaren worden voorzien (stoep)tegels gemaakt van 85 procent com- van nieuwe installaties, komen SUEZ en posiet en 15 procent ander materiaal. De Extreme Eco Solutions met een oplossing tegels ogen hetzelfde als reguliere tegels, voor hoogwaardige recycling van afge- maar ze zijn vijf keer zo licht én volledig schreven turbinebladen. en eindeloos recyclebaar. Met name dat gewicht is interessant voor bijvoorbeeld Samenwerken aan innovatie gebruik op parkeerdaken en daktuinen. Het Groene Brein – een organisatie die Sebastiaan Verheijen van Extreme Eco duurzame projecten stimuleert door Solutions is al enkele jaren bezig met het wetenschappers en organisaties te verbin- zoeken naar een oplossing voor de ver- Door de grootschalige renovatie en ver- den – bracht SUEZ in contact met Extreme werking van composiet: “Na een uitvoerig vanging van windturbines worden er de Eco Solutions. Deze startup heeft een proces is het ons gelukt om een techniek komende jaren honderden verouderde oplossing ontwikkeld om de turbinebla- te ontwikkelen waarmee we de glasvezel- turbinebladen opgestapeld. De turbinebladen te verkleinen en het composiet dat versterkte kunststof kunnen verwerken tot den, grotendeels bestaande uit composiet, overblijft te verwerken tot hoogwaardige stenen met zeer gunstige eigenschappen. zijn zeer lastig te recyclen. (sier)tegels en bestrating. Samen met de We kunnen de tegels weer terugnemen en Turbinebladen bestaan voor een groot deel provincie Flevoland het Platform Circulair vrijwel eindeloos opnieuw recyclen.” uit composiet. Deze glasvezelversterkte Flevoland werken de partners aan een pilot kunststof is licht, sterk en heeft een lange om tot een concreet, commercieel succes- levensduur. Daarom wordt dit materiaal vol product te komen. SUEZ verzorgt de

26 BEwerken | december 2018 Kwaliteit onderscheidt, ‘leitmotiv’ voor Dura Vermeer Reststoffen

Dura Vermeer Reststoffen, inmiddels deel zieningen, waaronder een geluidswal, een uitmakend van de divisie Dura Vermeer sproei-installatie en een wasbak voor in- en Participaties, zag in 1985 het levenslicht uitrijdend verkeer in het inrichtingsplan en opereert momenteelvanuit een twee- opgenomen. Als leidraad hielden wij steeds tal locaties: Vijfhuizen en sinds 2012 ook voor ogen ‘wat is goed voor ons en wat voor vanuit Nijmegen. “In totaal bewerken wij de omgeving’. Alle betrokken partijen toon- op jaarbasis inmiddels bijna 700.000 ton den de wil om eruit te komen. Daarmee steenachtige materialen op deze twee was veel tijd en energie mee gemoeid. De locaties. In Vijfhuizen produceren wij naast gedeputeerde zag zich zelfs tot tweemaal meng- en betongranulaten in verschillende toe genoodzaakt een gedoogvergunning fracties ook cementgebonden mengsels en af te geven. Maar het resultaat was ernaar! ons ‘specialty’ CTB, ook wel het ‘Schiphol- Aan het einde van het proces waren er uit- mengsel’ genoemd,” valt Ronald Blok, sluitend tevreden partijen en de gevolgde adjunct-directeur bij Dura Vermeer Reststof- werkwijze staat nu bij de gemeente Nijme- fen, met de deur in huis. gen bekend als de ‘Dura-methode’.” Voor de wijde omgeving bufferen wij hier Ronald Blok. Onder de paraplu van de divisie Participa- ook zand, stortsteen en steenslag. De locatie Duurzaamheid ties vallen overigens meer partijen, waar- heeft de nodige potentie om verder uit te Met recycling van steenachtige materialen mee allerlei dwarsverbindingen zijn. “Zo bouwen, maar er is ook de nodige concur- tot hoogwaardige secundaire bouwstoffen beschikken wij als Dura Vermeer zelf over rentie,” weet Blok. draagt Dura Vermeer Reststoffen al vele twee asfaltinstallaties, een in Nijmegen en jaren bij aan de duurzaamheidsgedachte. een in Eembrugge. In Amsterdam en Rotter- Mobi Blok: “Om kwaliteit te kunnen garanderen, dam staan er eveneens twee, die wij samen Een jaar voor de ingebruikname van de loca- zijn wij echter in hoge mate afhankelijk met KWS exploiteren. Een soortgelijke con- tie Nijmegen had Dura Vermeer Reststof- van datgene dat ons wordt aangeboden. structie hebben wij in Deventer en Bergen fen voor de productie van hoogwaardige Bij voorkeur nemen wij materiaal in van op Zoom met de BAM en in de provincie secundaire bouwstoffen een mobiele breker selectieve slopers. Prijsprikkels zorgen er Zeeland met ZAO. Daarmee is het plaatje aangeschaft met een verwerkingscapaciteit bijvoorbeeld voor dat wij zoveel moge- nog niet volledig. Zo zijn wij onder meer van 250.000 ton per jaar. In eerste aanleg is lijk schone mono-stromen binnenkrijgen. actief op het gebied van granietimport en die in Nijmegen ingezet om het ten tijde Vooral naar het door ons geproduceerde participeren wij ook in bedrijven van onder- van de overname nog aanwezige puin te betongranulaat is veel vraag, met name aannemers als de Freesmij, Traffic Service verwerken. Blok: “Inmiddels huren wij daar door een selectieve groep producenten Van Strien en Reflectielijnen Van Velsen. brekercapaciteit voor in en is Mobi veelal te van betonwaren. Wat dit product betreft, Kortom: het gehele palet voor de wegen- vinden op andere breeklocaties. voorzie ik in de nabij toekomst dan ook de bouw,” maakt Blok het plaatje compleet. nodige schaarste. Kijkend naar onze eigen Andere activiteiten activiteiten kan ik stellen dat wij sinds het Nijmegen Van de bij Dura Vermeer Reststoffen, waar begin van deze eeuw nauwelijks meer een Bij de totstandkoming van de locatie Nijme- gemiddeld zo’n 20 mensen werkzaam zijn, beroep doen op primaire grondstoffen. Die gen in 2012 was Blok nauw betrokken. De aanwezige kennis en kunde maken ook tendens zal zich als een olievlek uitbreiden.” vorige eigenaar van deze vergunde locatie derden gebruik. “Vooral bij tenders doen De duurzaamheidsgedachte stopt niet kon niet bepaald rekenen op de goodwill velen een beroep op ons. In den lande alleen bij het vinden van zoveel mogelijk van de omgeving. Er was dan ook de nodige staan wij bekend om onze betrouwbare hoogwaardige afzetmogelijkheden. “Sinds argwaan rond de activiteiten die Dura Ver- werkwijze, goede service en uitzonderlijke kort loopt er bij ons ook een duurzaam- meer Reststoffen hier nieuw leven wilde kwaliteit. Dat laatste geldt zeker voor de heidsmanager rond en die is er alles aan inblazen. De vergunningaanvraag had dan door ons geproduceerde granulaten. Als die gelegen om verdere stappen te doen. Zo ook de nodige voeten in de aarde. Blok: niet gegarandeerd goed zijn, komen die ons denken wij bijvoorbeeld aan het leasen van “Om een dreigende impasse en tijdrovende terrein af. Zelf maakte ik 30 jaar geleden als slaglijsten en slijtplaatjes voor onze produc- procedures bij de Raad van State te voor- kwaliteitscontroleur mijn entree in dit vak. tiemiddelen, maar dan wel onder de harde komen, is ervoor gekozen om samen met De focus op kwaliteit heb ik nooit van mij voorwaarde dat deze aan het einde van hun de provincie, de gemeente, milieugroepe- af kunnen zetten en ook nu nog ben ik con- levensfase eveneens voor hoogwaardige ringen en bewoners onder leiding van een tinue gericht op een verdere optimalisatie hergebruik zullen worden aangewend,” mediator van skretch af aan de vergunning van de kwaliteit,” aldus Blok. Een trouwe merkt Blok tenslotte nog op. opnieuw in te richten. Ter voorkoming van klantenkring is het zichtbare resultaat van stof- en geluidsoverlast zijn er allerlei voor- die inspanningen.

BEwerken | december 2018 27 Duurzame grondstoffen voor uw succes

Gecertificeerd puingranulaat in elke maat en samenstelling? Bij Twee “R” Recycling Groep hebben we ons erop toegelegd. Sterker nog: we doen niet anders. Wij zijn een pure grondstoffenproducent zonder nevenactiviteiten. Door onze keuze voor specialisme zijn we bij uitstek de partner die vanuit een onafhankelijke positie bijdraagt aan úw succes. Daarbij maken onze inspanningen op het gebied van duurzaam produceren ons assortiment nog eens extra ‘groen’. Wat wilt u nog meer?

www.puinrecycling.nl

Ontdek de eerste van de nieuwe X-series Vrij recent lanceerde JCB de 220X, een tronische en elektrische systemen heeft 4 optimaal evenwicht tussen bedieningsge- 20t rupsgraafmachine, de eerste uit hun jaar in beslag genomen en er werd meer mak en efficiëntie. nieuwe reeks. Met zijn 4.8l watergekoelde dan duizend uren besteed aan extreme elektro-dieselmotor met 4 cilinders en duurzaamheidstests om een machine voor EXCEPTIONEEL VEILIG turbo na koeling en volledig vernieuwde u te maken die er niet alleen krachtig uit- JCB houdt serieus rekening met veiligheid cabine is deze machine goed op weg om ziet, maar dat ook daadwerkelijk is. en er wordt gezorgd dat dit een integraal het nieuwe paradepaardje van JCB te onderdeel van het ontwerpproces is. JCB worden. EXTREEM COMFORTABEL maakt de werkomgeving veiliger, of u nu JCB past ergonomische ontwerpinzichten, machinist of onderhoudstechnicus bent, of EXTREME KRACHT kwaliteitsmaterialen en uitstekende engi- gewoon op het bouwterrein werkt. De ontwikkeling van de hydraulische, elek- neering toe om een comfortabel eindproduct te kunnen aanbieden. Mede door het rijcomfort en het minimale geluidsni- veau biedt deze machine alles om zelfs de meest veeleisende machinist tevreden te stellen.

EXCELLENTE BEDIENING JC Bamford N.V. De 4-jarige ontwikkelings- Zandweistraat 16 periode voor het hydrauli- 4181 CG Waardenburg sche systeem in combinatie (0418) 654654 met de nieuwste Japanse [email protected] onderdelen bieden een www.jcb.com

28 BEwerken | december 2018 Overtollig, maar niet verloren

In de nieuwbouw blijven er dikwijls nogal lingen verrichten, laat staan daar extra tijd wat materialen over. Hoewel harde data in steken. Daarbij zetten wij onder meer ontbreken, circuleren er getallen van 10 tot mensen met een afstand tot de arbeids- 15 procent. Een surplus is nooit helemaal te markt in. Dat aspect, maar ook het op een voorkomen. Zowel door transport als tijdens tastbare manier gestalte geven aan circu- het bouwproces kunnen er materialen ver- lariteit, spreekt hen aan. Bovendien levert loren gaan. Achteraf bijbestellen is dikwijls het meedoen in de vorm van te vermijden geen optie. Het vertraagt het proces, ver- stortbelasting en onnodig transport hen ook Deuren staan gereed voor opslag. stoort de planning en kan zelfs financiële financieel voordeel op,” aldus Slager. risico’s voor de aannemer herbergen. Dik- Een van de participanten is het Amersfoortse Een schaap over de dam wijls verdwijnen die overtollige materialen bouwbedrijf Heilijgers. “Overtollige bouw- Voor het concept van de Bouwkringloop had met het overige bouwafval richting de stort. materialen worden met tussenkomst van Amersfoort de primeur. Slager: “Op basis medewerkers van het Kringloopcentrum van de ervaringen in de afgelopen twee Repurpose, een jong en energiek team van op locatie in een container opgeslagen om jaar kunnen wij stellen dat dit een succesvol ingenieurs met een frisse blik op hergebruik vervolgens weer in een volgend project initiatief is gebleken. Wat we vooral geleerd van bouwmaterialen, zet zich in om deze gebruikt te worden. Wat echt overtollig is hebben, is niet de vraag óf het verzame- overtollige bouwmaterialen een tweede en verkoopbaar gaat alsnog naar het Kring- len van restmateriaal moet, maar hoe het leven te geven. Onder de naam ‘De Bouw- loopcentrum. Ook Van Wijnen heeft op zijn precies moet. Inmiddels zijn wij door meer kringloop’ geniet het hiervoor bedachte bouwplaats in Amersfoort door het Kring- partijen benaderd een soortgelijk concept concept in Amersfoort en omgeving inmid- loopcentrum een container laten plaatsen ook elders te implanteren. Hoewel we daar dels de nodige bekendheid. Bas Slager, en het Kringloopcentrum verzamelt daarin zeker niet afwijzend tegenover staan, willen mede-oprichter van Repurpose, werkt restanten van plaatmaterialen, tegels en wij nieuwe initiatieven zorgvuldig voorbe- hierbij sinds twee jaar nauw samen met het dakpannen en brengt die vervolgens weer reiden alvorens die op te pakken. Dat kost Kringloopcentrum Amersfoort. “Bouwers en aan de man. Materialen die Van Wijnen nog evenwel tijd.” slopers, maar ook bouwmarkten, kunnen regelmatig overhoudt bij bouwprojecten Zelfs als in de toekomst circulair bouwen de daar hun overtollige bouwmaterialen kwijt, en die op deze manier van de stort worden norm wordt, gelooft de initiatiefnemer van die vervolgens weer aan de man worden gered. Overigens heeft deze bouwer de Bouwkringloop dat het concept nog steeds gebracht. Het betreft vooral de wat grotere ambitie om in 2025 afvalvrij te opereren. van waarde kan zijn voor de bouwwereld. restpartijen. Voor een paar overgebleven Bij Karbouw, eveneens een Amersfoortse “Het zou natuurlijk prachtig zijn als we ons- bakstenen, dakpannen of een paar doosjes bouwonderneming, passen we weer een zelf opheffen, maar ik heb niet de illusie dat tegels bestaat nauwelijks een markt, zo wijst ander concept toe. De overtollige materialen er in de toekomst geen restmateriaal meer de praktijk uit.” worden verzameld in hun eigen magazijn, is. Ook met de Bouwkringloop kunnen we waar een van onze mensen rondloopt die niet de hele reststromenproblematiek oplos- Logistieke systemen exact bijhoudt wat, waar ligt. Met vestigin- sen,” denkt Slager. Het aantal partners dat het Kringloopcen- gen in Utrecht, Amsterdam en Amersfoort is trum van overtollige bouwmaterialen direct Van Wijk Vastgoedonderhoud onder meer Kringloopcentrum Amersfoort of indirect voorziet, groeit nog steeds. “Om actief in het totaalonderhoud van corpo- Voor ‘tweedehands’ bouwmaterialen, met overgebleven bouwmaterialen in te zame- ratiewoningen. Door de keuzevrijheid te name voor particulieren, tekent zich een len zijn er verschillende logistieke systemen beperken in toe te passen bouwmaterialen, steeds grotere markt af. Vooral thuisklus- ontwikkeld. De ontdoener zoveel mogelijk reduceren zij stromen zoveel als mogelijk. sers slaan hier hun slag. Zij hebben vaak veel ontzorgen, spreekt hen aan. Een bouwer wil Wat dan overblijft, is weer toe te passen in minder materiaal nodig, zodat restpartijtjes nu eenmaal zo min mogelijk extra hande- een volgend renovatieproject.” veel eerder iets van hun gading herbergen. Gewild zijn onder meer tegels, verzaagde trespa-platen en kozijnen. Wasbakken en deuren lopen minder goed. Ook voor door bouwmarkten afgestane producten is veel belangstelling. Met name op gebied van elektra en verlichting loopt de verkoop als een tierelier. Dat komt mede door het dikwijls wat sympathiekere prijskaartje. Wie echter denkt voor een habbekrats klaar te zijn, komt echter bedrogen uit. Met het ophalen, selecteren en verkoop klaar maken, zijn immers ook de nodige kosten gemoeid.

Uiteindelijk zijn er zo’n 1.000 deuren hergebruikt in een deurenwand.

BEwerken | december 2018 29 Column Marieke van der Werf

Schoner wordt duurder

Het Belastingplan is onderweg. Gepasseerd in de Tweede Kamer moet de Eerste Kamer er nog mee instemmen. Dat gaat waarschijnlijk zonder slag of stoot, want de coalitiepartijen hebben de rijen gesloten. Wat betekent dit voor de afvalsector? Meest in het oog sprin- gend is de afvalstoffenheffing in de vorm van een verbrandings- en stortbelasting. Het ‘groenste kabinet ooit’ presenteert hiermee maatregelen die afval naar hogere treden op de Ladder van Lansink dirigeren. Hulde!

Of toch niet?

Een aantal zaken valt op bij deze heffingen. Om te beginnen hun status als vergroeningsmaatregel. Ze zouden louter gericht moeten zijn op een milieueffect en niet op het spekken van de schatkist. Hier werd binnen de verschillende ministeries anders over gedacht. Waar het binnen het ministerie van Infrastruc- tuur & Waterstaat werd gezien als pure vergroeningsmaatregel, maakte staatssecretaris Menno Snel van Financiën in het debat duidelijk dat elke wijziging van een dekking voorzien moest zijn. Onder de streep liever geen wijzigingen.

Een tweede punt is de relatie tussen Nederland en het buitenland. Duidelijk is dat alleen een exportheffing kan voorkomen dat de prijsverhoging hier leidt tot verplaatsing van afval naar de omringende landen. Hier spelen twee problemen. De kans Marieke van der Werf, op fraude neemt aanzienlijk toe door de beperkte controle- Voorzitter Recycling Forum BRBS Recycling. middelen van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT); er moet worden uitgegaan van de eerlijkheid van de ontvangers. Daarnaast worden er in ieder land andere zuiverheidsnormen Wanneer we de balans opmaken zien we een goedbedoelde gehanteerd, die vaak aanzienlijk lager liggen dan de in Neder- maatregel met mogelijk vervelende neveneffecten. Ja, de stort- land geldende normen van het eindproduct. belasting leidt tot het vermijden van residu. Maar als recycling daardoor duurder wordt, het buitenland lonkt en men kiest voor Ten derde de hoogte van het bedrag. Zoals ik iemand uit de minder schone verwerkingsmethoden of, nog erger: voor het sector hoorde zeggen: hoog genoeg om aanbieders van vervuilde immobiliseren van verontreinigde stromen, raken we juist verder stromen af te schrikken, maar te laag om rendabel te investeren van de circulaire economie. in alternatieven. Ik kan me daar iets bij voorstellen: een asbest- verwerkingsfabriek, om maar iets te noemen, heeft nog veel Het is de komende tijd belangrijk om op dit punt de vinger aan meer prikkels nodig dan de huidige heffing. Het is niet voor niets de pols te houden. In de wandelgangen van de Tweede Kamer dat het meest recente Landelijk Afvalplan (LAP3) voor bepaalde wordt al gesproken over een evaluatie. Om op termijn tot het soorten residu zegt dat storten de enige optie is. meest optimale stelsel te komen, moet de recyclingindustrie binnen de nieuwe fiscale werkelijkheid de handen ineen slaan om én het schoonste recyclaat te leveren én verwerkingsmethoden voor residu te ontwikkelen.

30 BEwerken | december 2018 PeelPioneers start met verwerking van schillen in Son

Duizenden kilo’s schillen van Schoonmaakmiddel uit schillen sinaasappelen worden sinds De schillen worden in de fabriek in het Bra- bantse Son verwerkt tot etherische oliën kort verwerkt tot etherische en citruspulp. De pulp wordt gebruikt als olie en citruspulp. Schillen- ingrediënt in reinigingsmiddelen en als verwerker PeelPioneers heeft veevoeder. Dagelijks kan de fabriek zo’n 40.000 kilo aan citrusschillen verwerken. hiervoor op 29 november 2018 Elke 1.000 kilo die in de nieuwe installatie een fabriek geopend in Son. wordt verwerkt, levert schoonmaakmid- Supermarktketen Jumbo levert delen voor 4.500 vierkante meter vloer en een gezonde bijvoeding voor 200 koeien de schillen. De citrusschillen op. Daarnaast zorgt het per ton voor een blijven over na het persen van afname van 220 kilogram CO2. vers sinaasappelsap. In Neder- PeelPioneers begon in 2017 als start-up land blijft ieder jaar 250 miljoen met het idee citrusschillen te verwerken kilo over. Omdat de schillen tot secundaire grondstoffen. Het bedrijf voor problemen zorgen bij het is intussen doorgegroeid tot scale-up, en heeft begin 2018 een investering opge- composteren en vergisten van haald. Dit geld is gebruikt voor de bouw gft-afval, worden ze verbrand. van de verwerkingslijn. Renewi verzorgt Op termijn zullen bij PeelPioneers ook Hierdoor gaan waardevolle de logistieke kant van de 100% circulaire andere bestanddelen van de schillen oplossing: de inzameling bij de klant en het worden verwerkt tot waardevolle pro- grondstoffen verloren en komt transport naar de productielocatie in Son. ducten, zoals cellulose en pectine. Pectine

CO2 vrij. Jumbo levert de schil- wordt in de voedingsindustrie gebruikt als len van 140 filialen nu aan bij verdikkingsmiddel in bijvoorbeeld jam. de fabriek van PeelPioneers.

BEwerken | december 2018 31 Dieseluitstoot vergt betere bescherming werknemers

Werknemers kunnen erop Dat zijn de EU-lidstaten en het Europees Europese kankerverwekkende chemicaliën rekenen dat ze voortaan beter Parlement op 11 oktober jl. overeengeko- te krijgen, liet de christendemocratische men. Ook zeven andere kankerverwek- Europarlementariër Claude Rolin weten. worden beschermd tegen de kende stoffen komen op die lijst terecht. Volgens de Belg Rolin, rapporteur op dit schadelijke gevolgen van die- De maatregelen moeten ertoe leiden dat dossier, had dit alles te maken met de grote seldampen. Uitlaatgassen van ruim twintig miljoen Europeanen minder belangen die ermee zijn gemoeid. Veel risico lopen ziek te worden. Europeanen werken in de auto-industrie dieselauto's, bestelbusjes en of in andere sectoren waar dieselmotoren vrachtwagens komen op de lijst Sluipmoordenaar een grote rol spelen. van kankerverwekkende chemica- Vooral werknemers in de metaal, de opslagsector, de chemische en auto-indus- Harmonisatie liën, waartegen werkgevers hun trie zullen profijt hebben van de strengere Bescherming tegen schadelijke en kanker- personeel moeten beschermen. regels, verwacht Eurocommissaris Marianne verwekkende stoffen is in veel lidstaten Thyssen van sociale zaken en werkgelegen- nationaal geregeld. Een aantal landen heid. Datzelfde geldt voor beroepschauf- hanteert echter een minder streng regime, feurs, bouwvakkers en havenwerkers. waardoor ze mogelijk goedkoper kunnen Volgens Thyssen is in 52% van alle werk- produceren. Met het harmoniseren van de gerelateerde sterfgevallen kanker de grote regels hoopt de EU een 'gelijk speelveld' boosdoener. Ze noemt kanker 'de grootste te creëren tussen ondernemers. Ook in sluipmoordenaar op de werkvloer'. Nederland bestonden er nog geen wette- Het was een hele klus om de uitlaatgas- lijke grenswaarden voor dieselgassen voor sen van dieselvoertuigen op de lijst van het werken met dieseldampen

Consumentenarmaturen vallen nu Wat is er nieuw? Lampen en professionele armaturen vielen ook onder WEEELABEX-regels al eerder onder de wettelijke bepaling. Sinds augustus 2018 geldt dit ook specifiek Sinds dit jaar moeten niet alleen lampen dat de verwerker van elektrisch afval zich voor kleinere ‘consumentenarmaturen’. Dit en professionele armaturen, maar ook aan de Europese regels houdt. Denk daar- maakt de regel er alleen maar eenvoudiger kleinere ‘consumentenarmaturen’ door een bij aan de kwaliteit van de verwerking, op: vanaf nu moeten namelijk alle arma- WEEELABEX-gecertificeerd bedrijf worden de (arbo)veiligheid en het milieu. In de turen die verwerkers binnenkrijgen op de verwerkt. Alle armaturen, groot of klein, Europese Unie mogen alleen WEEELABEX- juiste manier worden behandeld. verdienen dus een speciale behandeling. gecertificeerde bedrijven e-waste, waar ook lampen en armaturen onder vallen, Wat betekent dit concreet WEEELABEX? verwerken. voor verwerkers? WEEELABEX is de afkorting voor ‘Waste Verwerk alle lampen en armaturen volgens Electric and Electronic Equipment Label of Waarom is dat belangrijk? de WEEELABEX-standaarden of geef het EXcellence’, een certificaat dat aangeeft Ten eerste kan verlichting schadelijke af aan een gecertificeerde verwerker of stoffen bevatten, die bij Wecycle. onjuiste verwerking in het milieu terechtkomen. Denk daarbij aan kwik uit spaarlampen en pcb’s uit oude armaturen. Daarbij kan verlichting uitste- kend worden gerecycled. BRBS Leden zoals Met de juiste verwerking Holland recycling en CoolRec krijgt tot 95% van de beschikken over het materialen een tweede WEEELABEX-certificaat. leven. Meer informatie over inzamelpartners en overige informatie vindt u op https://www.wecycle.nl/

32 BEwerken | december 2018 Toolbox Versnellingsaanpak asbestdaken sanering

De toolbox bevat een scala aan concrete lectieven’. Het collectief aanpakken van Op het jaarlijkse Nationale en direct bruikbare instrumenten, niet asbestdakensanering draagt bij aan de alleen voor gemeenten maar ook voor versnelling en leidt tot kostenbesparing. AsbestfeitenCongres, dat andere stakeholders. Om 2024 Nederland Ook zijn er tools voor ‘Inventarisatie & op 24 september jl. in Tivoli/ asbestdakenvrij te halen is het van samen- monitoring’. Gemeenten, omgevings- Vredenburg te Utrecht werking van belang, evenals innoveren en diensten en provincies hebben al in kaart van elkaar blijven leren. gebracht waar asbestverdachte daken plaatsvond, overhandigde liggen. Vervolgens kunnen dak-eigenaren gedeputeerde Annemieke Diverse tools gericht worden benaderd. Verschillende Traag van de provincie Een van die instrumenten is de tool dak-eigenaren in eenzelfde gebied kunnen ‘Bewustwording en communicatie’, die dan collectieven vormen en zo asbestsane- Overijssel namens de ambas- asbestdak-eigenaren bewust van het ring versneld aanpakken. sadeurs van de Versnel- belang van het saneren van hun asbestdak lingsaanpak asbestdaken en wat daarbij komt kijken. Dak-eigenaren De online tool is te vinden op kunnen bijvoorbeeld bij Milieu Centraal www.asbestversnelling.nl. sanering de toolbox aan een online check doen. Edward Stigter, directeur Het saneren van asbestdaken kost geld. van de Vereniging van De tools met ‘Financiële arrangementen’ helpen om de sanering voor dak-eigenaren Nederlandse Gemeenten. en andere partijen financieel mogelijk te maken. Samen aan de slag, dat is de crux van de tools ‘Gezamenlijke uitvoering/col-

Nieuwe Demarec producten in 2019

In 2019 wordt de productlijn van Demarec Het gaat hierom een lijn betonfrezen, zeefvolume. Dat alles zorgt ervoor dat de nog verder uitgebreid. Naast de al aan- crusher-bakken, zeefbakken en freeswielen. zeefbakken zeer efficiënt ingezet kunnen gekondigde schrootscharen, de DXS-40 De betonfrezen zijn in te zetten op graaf- worden. en DXS-50 met DemaPower 2.0 System, machines van 6 t/m 60 ton verdeeld over Daarnaast komen er twee modellen frees- worden er nog een viertal nieuwe produc- 6 modellen. In de Demolition-uitvoering wielen die beiden met verschillende diame- ten op de markt gebracht. zijn de betonfrezen ook geschikt voor het ter freeswielen kunnen worden uitgevoerd. slopen van bewapend beton. Dit product zal met name ingezet worden Daarnaast zijn alle betonfre- op plaatsen waar niet meer met een hamer zen, met een kleine aanpas- mag worden gewerkt. sing, ook geschikt voor het werken onder water . De lijn crusher-bakken bestaat uit 4 modellen, geschikt voor machines van 15 t/m 60 ton. De zeefbakken onderscheiden zich door een ca. 25% hogere breekcapaciteit dan te doen gebruikelijk in de markt. De lijn zeefbakken bestaat DEMAREC uit ook uit 5 modellen in het De Hork zelfde machine segment en 5431 NS Cuijk onderscheiden zich door de +31 (0)6-53304904 lange inloop van de bak in [email protected] combinatie met een groot www.demarec.com

BEwerken | december 2018 33 Asbest voor 2025 van het dak

tijdig te saneren. Gezien de opgave en de saneringscapaciteit pleitten woordvoerders van de VVD, CDA, PVV en SGP dan ook voor een wat realistischer invoeringsdatum, die wat hen betreft binnen de ruimte van het wetsontwerp ook 31 december 2024 zou mogen zijn. Staatssecretaris Stientje van Veldhoven gaf in de beantwoording van de vele vragen aan gevoelig te zijn voor de aangevoerde argumenten en mee te kunnen gaan in de beweegredenen en voorshands als invoeringsdatum van 31 december 2024 uit te gaan. Gezien het tempo waarin tot nu toe de saneringsope- ratie zich voltrekt, is ook dit een discutabele datum. Daadwerkelijk inzicht in de omvang van het probleem is er immers niet. Volgens het Landelijk Asbestvolgsysteem (LAVS) is er in geheel Nederland in de afgelopen Kamerlid Erik Ziengs (VVD): “Enig uitstel binnen de ruimte die het wetsontwerp biedt, drie jaar bijna 27 miljoen m2 gesaneerd. In is geboden gezien de opgave en beschikbare saneringscapaciteit.” de komende vijf jaar zal er dan ook vaart gezet moeten worden om de ambitie in Hoewel de Rijksoverheid vaart draagkracht om een sanering te bekosti- 2024 asbest vrij te zijn te realiseren. maakt om in 2024 alle asbest- gen. De provincie Drenthe vermoedt zelfs dat een derde van de boeren hier geen geld daken te verbieden, twijfelen voor heeft. Ondertussen is de bodem van provincies over de haalbaarheid de subsidiepot voor het verwijderen van Tweede Kamer wil fonds hiervan. Niet alleen lijken er asbesthoudende daken in zicht. De totale voor saneren asbestdaken oppervlakte van te saneren daken in de meer vierkante meters asbest provincies Drenthe, Overijssel, Gelderland, De Kamer wil dat staatssecretaris Stientje op daken te liggen dan tot voor Limburg, Noord-Brabant, Utrecht en Zuid- van Veldhoven (Infrastructuur en Water- kort werd aangenomen, ook zijn Holland bedraagt volgens een in september staat) gaat overleggen met provincies en 2018 uitgevoerde inventarisatie 79 miljoen gemeenten over het opzetten van zo’n er veel te weinig gecertificeerde vierkante meter. fonds, naar aanleiding van een daartoe bedrijven voor het saneren van strekkend voorstel van VVD en CDA dat deze daken. Daarbij komt dat Kamerdebat deze partijen op 16 oktober jl. hadden In het inmiddels aan de Kamer aangeboden ingediend. de provincies bang zijn dat veel wetsontwerp dat tot een Asbestdakenver- eigenaren geen geld hebben om bod in 2024 moet leiden, wordt geen con- Er is eerder al 75 miljoen euro aan sub- hun asbestdaken te vervangen. crete datum genoemd. Dat is wel het geval sidie beschikbaar om asbestdaken te in de Memorie van Toelichting. Daarin saneren. Daar is nog ongeveer vijf mil- wordt expliciet gesproken over 1 januari joen van over. De Kamer vreest dat een Uit een inventarisatie van zeven provincies 2024. Op 10 oktober jl. debatteerde de groep buiten de boot zal vallen die niet blijkt dat het aantal aanwezige asbest- Kamer met de staatssecretaris over de haal- draagkrachtig genoeg is om de asbesthoudende daken door het ministerie fiks baarheid van dit voornemen. In de aanloop verwijdering zelf te betalen. De Kamer wordt onderschat. Eensgezind trekken zij naar dit debat was al duidelijk geworden wil graag dit jaar nog duidelijkheid over aan de bel: er zijn te weinig mensen om dat de cijfers niet op orde zijn. Duidelijk het fonds. deze daken te verwijderen, te weinig hand- werd dat het ontbreekt aan daadwerkelijk havers om hierop toe te zien en sommige inzicht voor wat betreft de totale omvang eigenaren ontbreekt het aan de nodige van de problematiek. Hoewel Kamerbreed middelen om hun dak te vervangen. 10 de wenselijkheid van een verbod wordt tot 15 procent van de agrariërs (de groot- onderschreven en de ambitie daartoe er ste groep eigenaren van asbesthoudende ook is, stelden nagenoeg alle fracties vraag- daken) heeft onvoldoende financiële tekens bij de haalbaarheid alle asbestdaken

34 BEwerken | december 2018 Modernisering asbestregelgeving

In een brief aan de Tweede wijdering worden zoveel mogelijk uit de 6. Verbetermogelijkheden in eindbeoordeling Kamer d.d. 27 september 2018 certificatieschema’s gehaald. verkennen. Ze laat nagaan of de eindbe- 2. Stand van de wetenschap verduidelijken. Ze oordeling meer onafhankelijk en meer kondigde Staatssecretaris gaat de werking van het instrument SMArt kostenefficiënt kan plaatsvinden. Tamara van Ark van SZW aan versterken en geeft TNO daarbij een nieuwe 7. Toezicht effectiever maken. De hand- dat ze de bestaande regelgeving rol, om professionals sneller helderheid te havingsmogelijkheden van de Inspectie laten geven over de stand van de weten- SZW worden door bovenstaande aanpak ingrijpend gaat moderniseren. schap. versterkt. Daarnaast wordt versnippering Volgens de staatssecretaris 3. Innovatie stimuleren. Ze zorgt ervoor dat tegengegaan door scherper onderscheid bevat het huidige stelsel te innovatieve ideeën in de asbestsector vlot- tussen controle door CI’s en toezicht door ter worden beoordeeld, zodat nieuwe Inspectie SZW, en door versterkte samen- veel knelpunten die een goed werkwijzen sneller de markt op kunnen werking met Omgevingsdiensten. functionerende sector in de weg komen en innoveren loont. 8. Ontwikkeling op de voet volgen. Wanneer staan. De verbeteringen heeft 4. Vertegenwoordiging in balans brengen. Het de genoemde maatregelen niet voldoende asbestveld kent uiteenlopende belangen. Ze effectief blijken te zijn, zal ze de mogelijk- ze gevat in acht actiepunten verzoekt de beheerstichting om de verte- heden verkennen tot invoering van een waarmee ze aan de slag gaat genwoordiging van die belangen meer in erkenningsregeling om notoire overtreders en de uitwerking ervan moet balans te brengen. (sneller) van de markt te kunnen halen. 5. Deskundigheid borgen bij complexe asbest- begin 2019 zichtbaar zijn. werkzaamheden. Asbestwerkzaamheden Innovatie stimuleren Binnen de asbestsector komt innovatie moeilijk van de grond. Dat komt onder andere door de gedetailleerde voorschriften en de strikte interpretatie ervan, door tegenstrijdige belangen en door de onduidelijkheid die bestaat over procedures. Alleen door innovatie kan een markt groeien naar een nog meer professionele markt, en alleen dan weten werknemers dat zij optimaal beschermd worden met de best mogelijke middelen. Bovendien kan innovatie bijdragen aan kostenbeheersing. De huidige procedure met daarin een commissie voor toelating van nieuwe saneringsmethodes werkt niet voldoende, vanwege de soms lange doorlooptijd van een aanvraag en de ervaren terughoudendheid van partijen die bezig zijn met innovaties. Dit heeft de staatssecretaris doen besluiten de voor een beperkte periode ingestelde commissie voor pilots op te heffen en daarvoor in de plaats een Validatie- en Innovatiepunt (VIP) in te stellen. Hiermee wil zij innovatie, met inachtneming van de ver- De staatssecretaris wil de komende jaren de Staatssecretaris Tamara van Ark. eiste bescherming van werknemers en omge- volgende substantiële verbeteringen in het ving, stimuleren. Het VIP moet onafhankelijk stelsel doorvoeren om de knelpunten aan te die vallen in de laagste risicoklasse mogen functioneren, snel en eenduidig een oordeel pakken: zonder certificaat worden uitgevoerd. met betrekking tot de risico’s van nieuwe 1. Regelgeving en certificatie-eisen verbete- Incidenteel betreft dat complexe werk- werkwijzen kunnen vellen en uitspraken ren. Ze neemt maatregelen om de regel- zaamheden. Om de deskundigheid bij dit moeten snel hun weg vinden naar de praktijk. geving en het toezicht meer eenduidig en soort werkzaamheden te borgen, past ze Het RIVM en TNO zullen bij de vormgeving risicogericht te maken. Technische voor- de regelgeving zodanig aan dat een certi- van het VIP een belangrijke rol spelen. Doel is schriften over veilig werken met asbest en ficaat vereist is bij die saneringen waarvoor dat begin 2019 het VIP operationeel zal zijn. werkwijzen op het gebied van asbestver- complexe technieken nodig zijn.

BEwerken | december 2018 35 aa

Demontabel bouwen met gebruikte materialen

CIRCL heet het duurzame en circulaire nieuw lokaal larikshout. Bij sloop van het paviljoen van ABN Amro dat sinds vorig pand zijn de balken vrij eenvoudig te bewer- jaar open is als inspiratie- en ontmoetings- ken tot een standaardformaat planken. De centrum voor iedereen die meer wil weten raamkozijnen zijn afkomstig uit een oud of verder wil werken aan de circulaire eco- kantoor van Philips en 16.000 afgedankte nomie. Het paviljoen aan de Amsterdamse spijkerbroeken dienen als isolatiemateriaal. Zuidas is ontworpen voor en gemaakt van In de toiletruimtes is gebruik gemaakt van gerecyclede en hergebruikte materialen. uit sloopobjecten afkomstige materialen Na de Algemene Ledenvergadering van en dat geldt eveneens voor de benodigde BRBS Recycling in Zeist op 31 oktober brandslanghaspelkasten, kabelgoten en 2018 werden de leden getrakteerd op een pijpmateriaal. Het gebruikmaken van mate- interessante lezing over dit gebouw en rialen afkomstig uit urban mining maakt circulair bouwen in de praktijk door Niina het voor de architect wel wat lastiger. Hij Pussinen, manager Business Innovation & is gebonden aan bestaande maatvoering. Collaborations van ABN Amro. Grootschalige introductie van het wellicht in 2020 verplichte materialenpaspoort en weten welke materialen op enig moment beschikbaar zijn, moet zijn werk vergemak- kelijken. Ook het borgen van de kwaliteit van deze materialen is een issue. De toele- verancier moet hiervoor garant staan. Met het oog op de toekomst zijn wij inmiddels gestart met het in kaart brengen van wat ons vastgoed te bieden heeft.

Right to copy In de toekomst zal het niet meer vanzelf- Klanten begeleiden sprekend zijn dat het volle eigendom van richting duurzaamheid onroerend goed bij een partij ligt. Neem Onder meer door lezingen, workshops en bijvoorbeeld de lift in ons circulaire pavil- nieuwe businessmodellen te promoten, joen. Wij huren verticaal transport van de vestigt ABN-AMRO bij derden de aandacht leverancier. Wat betreft de audiovisuele op de kansen die de circulaire economie “Alles dat wij mensen doen, draait op wat apparatuur maken we gebruik van een biedt. Voor circulaire bedrijfsactiviteiten de aarde ons geeft. Maar de capaciteit van soortgelijk concept. We betalen per gebruik. verstrekken wij ook financieringen. Waar moeder aarde heeft grenzen. We zullen dan Ook op het gebied van verlichting en kli- dat niet met bestaande producten en dien- ook slimmer om moeten gaan met onze maatbeheersing zijn dergelijke constructies sten kan, zoeken we met onze klanten naar grondstoffen. Ook in de bouw. Circulair mogelijk. Die werkwijze vraagt een andere oplossingen. Daarnaast stimuleren wij de bouwen is echter een nog nauwelijks ont- financieringswijze van het vastgoed. Naar ontwikkeling van circulaire productie en gonnen terrein en willen we de doelstel- hoe dit vraagstuk te tackelen loopt nog dienstverlening. Dat doen we ook in eigen lingen voor 2050 halen, dan moeten er snel een onderzoek. De met Circl opgedane huis. Onder andere door in ons inkoopbeleid stappen worden gezet. Niet alleen in nieuw ervaringen willen wij volgens het ‘right to rekening te houden met hergebruik en de te bouwen objecten, ook het bestaande copy-principe’ delen met derden. aanschaf van circulaire producten en het vastgoed moet worden verduurzaamd. Dit Vergelijken wij de bouw van Circl met een contracteren van duurzame leveranciers. vergt passende financieringen. referentiemodel dan kunnen we conclu- Voor opschaling is de samenwerking met

Het verduurzamen van bestaand vastgoed deren dat CO2-footprint zo’n 40% lager is onder andere ons urban mining collectief ligt ook op de weg van ABN-AMRO met haar uitgepakt, er ook 40% minder aan materi- essentieel. Onze doelstelling is dan ook om 250 kantoren in ons land. En om daar erva- alen benodigd was en er 60% op primaire uiterlijk in 2023 100% circulair in te kopen.” ring mee op te doen en anderen kennis te grondstoffen is bespaard. De keerzijde van kunnen laten maken met innovaties, hebben de medaille is wel dat deze aanpak 15% Voor meer informatie zie ook: wij op basis van een demontabel ontwerp duurder bleek. Daar zit ook het nodige leer- https://soundcloud.com/duurzaambv-radio/ Circl laten bouwen. Twee uitgangspunten geld in. Maar de ‘total cost of ownership’ abn-amro-over-verduurzaming-als-je-moet- stonden daarbij voor ogen: al het materiaal, zullen verhoudingsgewijs lager uitpakken. rennen-ben-je-te-laat-begonnen ook de inrichting, moet of al zijn gebruikt, Veel installaties gaan langer mee, het onder- of herbruikbaar zijn. Het skelet van het houd is goedkoper en aan het einde van de

gebouw is met het oog op de CO2-footprint levenscyclus zal het object een restwaarde opgetrokken met over gedimensioneerd, vertegenwoordigen.

36 BEwerken | december 2018 Afvalstoffenbelasting voor verbranden en storten 2019

De tarieven voor de afvalstoffenbelasting gaan in 2019 omhoog. Per 1-1-2019 kost het verbanden of het storten van een ton afvalstoffen € 32,12. Eerder werd € 31,39 gecommuniceerd, maar omdat er in de Tweede Kamer nog een amendement is aangenomen om De verhoging van de afvalstoffenbelasting 2017 bij het regeerakkoord werd aangekon- asbest van daken vrij te stellen vindt plaats in het kader van de vergroe- digd. De afvalstoffenbelasting heeft alleen van de afvalstoffenbelasting, is ning van het fiscale stelsel. Het streven is betrekking op het storten en verbranden het bedrag nog licht verhoogd. dat recycling aantrekkelijker wordt door de in een inrichting voor de verbranding van tarieven voor storten en verbranden op te gemengd huishoudelijk en gemengd bedrijfs- trekken. Omdat veel recyclingbedrijven over afval, een afvalverbrandingsinstallatie dus. Ook het storten en verbranden van Neder- voorraden van afvalstoffen beschikken is nog Biomassa voor verbranding met energiete- lands afval in het buitenland gaat per aangedrongen op een overgangsregeling. rugwinning en secundaire brandstoffen voor voornoemde datum omhoog naar € 32,12 Het Ministerie van Financiën heeft dit afge- de cementfabricage bijvoorbeeld worden per ton. Met deze exportheffing wil het houden en stelt dat bedrijven al rekening niet belast met een afvalstoffenbelasting of kabinet voorkomen dat er meer afval naar hadden kunnen houden met de verhoging exportheffing. het buitenland gaat. van de afvalstoffenbelasting die in het najaar

Eerst droog, dan wassen: BRUCE

Bruce, al meer dan 55 jaar actief in de beeld is de mobiele BRUCE Waspod voor markt, is gespecialiseerd in het wassen van het wassen en fractioneren van vervuilde alle soorten grond, grond in maximaal 5 fracties (2x Zandfrac- zand, grind, puin en ties en 3x Korrelfractie). De installatie is bodemassen bij fracties uitgerust met een slibtank, vuil-en schoon- van 0 tot 200 mm. watertank. Voor verdere behandeling van het meest vervuilde water, het slibwater, Alle soorten vervuiling heeft BRUCE oplossingen zoals ontwate- denkbaar (denk aan ringszeven, lamellenindikkers en cyclonen. slib, organische stof- Voor meer informatie over BRUCE: fen, plastics, papier) http://www.bruce-eng.co.uk. kunnen door de BRUCE systemen van de te hergebruiken grondstoffen gescheiden worden. Zo heeft BRUCE als voorbeeld een speciale puinwas- ser BWB 120 ontwik- Jager Meng- en Recyclingtechniek B.V. keld, die anders dan Nobelstraat 40a een wasschroef, met 3846 CG Harderwijk een speciaal waterbad +31(0)341 42 45 33 ook een direct toepasbare oplossing heeft [email protected] voor het vrijgekomen slib. Een ander voor- www.jager-mrt.nl

BEwerken | december 2018 37 Grondstofmakelaar Haarlemmermeer

In navolging van de gemeente Den Haag denkt en het aanbod van afval moeten samenko- ook de gemeente Haarlemmermeer erover men. Volgens de gemeente is met dergelijke een grondstofmakelaar aan te stellen. Die initiatieven nog veel circulaire winst te halen. moet de circulaire ambities van de gemeente Door meer afval te recyclen, kan de hoeveel- kracht bijzetten. De makelaar kan het lokale heid nieuw te produceren materiaal omlaag. bedrijfsleven helpen in kaart te brengen welke De gemeente hoopt de grondstofmakelaar te afvalstoffen worden afgeleverd en welke bekostigen uit de extra opbrengsten die het bedrijven of instellingen binnen de gemeente afval oplevert. daar vervolgens iets mee zouden kunnen doen. Het initiatief past in de trend dat afval Den Haag door gemeenten niet meer als overbodig rest- “Wat voor de één afval is, kan voor de ander materiaal maar als asset wordt gezien. een grondstof zijn. Maar bedrijven moeten elkaar wel weten te vinden”, zegt Gerko Nieuwe wijken Brouwer, ‘grondstoffenmakelaar’ in Den Haag. Haarlemmermeer gaat de komende jaren veel ”We kunnen eigenlijk alles wat we nodig nieuwe woonwijken bouwen, daarom wordt hebben wel maken van gebruikte materialen. ook gekeken hoe om te gaan met bouwen Zo zijn gft en bouwmaterialen (steen, gips) Grondstofmakelaar Den Haag. sloopafval. Nu de juiste keuzes maken voor de afvalstromen waar veel te halen valt.” toekomst. In ontwerp en inrichting wordt het Inmiddels zijn er in Den Haag al diverse initi- bewoners gemakkelijk gemaakt hun afval te atieven van hergebruik van de grond geko- scheiden. Zodat ze zo weinig mogelijk restaf- men. Zo houdt bierbrouwerij ‘De Kompaan’ val aanleveren. een restproduct apart dat een bakker in zijn brood verwerkt, worden van oude fietsban- Naast de grondstoffenmakelaar overweegt den broekriemen gemaakt en wordt zelfs verf Haarlemmermeer ook een ‘grondstoffen- gerecycled. marktplaats’ te beginnen, waar de vraag naar Eerste Pronar MPB 20.72G geleverd in Nederland

Van Herwijnen Machinery B.V. leverde Pronar's grootste Trommelzeef, de MPB Herwijnen Machinery B.V. nu een compleet onlangs de eerste Pronar MPB 20.72 trom- 20.72G op rupsonderstel. Deze robuuste assortiment aan recycling machines leveren. melzeef af bij A. Helmer uit Breda. A. Trommelzeef heeft een trommel van maar Waar Pronar recycling machines bouwt die Helmer is een grondverzetbedrijf met ook liefst 7.2m lengte bij 2.0m doorsnee. Na een zich meer richten op de houtbewerking, transport activiteiten. demonstratie was het bedrijf overtuigd van levert Sandvik Puinbrekers en Schudzeven. de degelijke bouw en simpele werking van De ideale combinatie om de markt te voor- Van Herwijnen Machinery B.V. ruilde een de Pronar machine. zien van een compleet productgamma. Terra Select T6 in bij de firma in ruil voor Met deze mooie levering draaien er onder- meer info: www.herwijnenmachinery.nl tussen meer dan 30 trom- email: [email protected] melzeven in de Benelux, waar van Herwijnen Machi- nery B.V. dan ook erg trots op is. Ook is er veel inte- resse in de andere recycling machines die Pronar levert zoals de Langzaamdraai- ende Shredders, Compost- Van Herwijnen Machinery B.V. omzetters, Rupsmobiele Wiekerseweg 6, 5331 PR Kerkdriel Transportbanden en nog Netherlands meer. Met de komst van (+31) 654320147 het importeursschap van [email protected] het merk Sandvik, kan van www.herwijnenmachinery.nl

38 BEwerken | december 2018 Praktijkschool volledig circulair

De opdracht van het Futura College in Woerden aan HEVO om een volledig circulair gebouw neer te zetten, vergt een duurzame, doordachte en integrale aanpak. De constructie van het circulair onderwijs paviljoen, naar een ontwerp van architect Ector Hoogstad die circulair als de nieuwe norm ziet, wordt nagenoeg geheel opgebouwd uit hergebruikte materialen. Het deel van de materialen dat nieuw is, krijgt een hergebruikgarantie. Een geïso- leerd groendak zorgt voor natuurlijke verwarming en verkoeling van het paviljoen. Volgens planning zal het gebouw in het voorjaar van 2020 in gebruik worden genomen. duurzaam opgewekt met zonnepanelen. - Circulair materiaalgebruik: Het gebruik ‘Hot’ De gebruikte energie wordt hergebruikt van beton, staal, kit en bitumineuze Circulair bouwen is 'hot', maar niet zo met een warmteterugwinningssysteem. dakbedekking wordt tot een minimum makkelijk als het lijkt. Het vergt een inte- - Circulair waterverbruik: Het groendak van beperkt, dan wel op een demontabele grale aanpak met focus op drie belangrijke het onderwijspaviljoen zorgt dankzij de manier toegepast. Er wordt zoveel moge- thema's: waterretentie voor een natuurlijke ver- lijk gebruik gemaakt van natuurlijke - Circulair energieverbruik: Bij het onder- warming en koeling. Hemelwater wordt materialen als hout, leem en katoen. Zo wijspaviljoen zorgt een goede daken opgevangen en als duurzame waterbron wordt oude kleding van docenten en leer- gevelisolatie voor een minimaal verbruik gebruikt. Daarnaast wordt water waar lingen gebruikt als akoestiek dempend aan energie. Energie wordt onder andere mogelijk hergebruikt. materiaal voor de lokaalmuren.

Naar eigen zeggen gaat het om de grootste Drentse woningcorporaties gezamenlijke aanpak tot nu toe op dit vlak in de corporatiesector. Het is de bedoeling dat in april volgend jaar een begin wordt gaan circulair bouwen gemaakt om met ontwerpteams concrete, circulaire nieuwbouwprojecten te ontwik- In Drenthe slaan acht woningcorporaties de handen ineen kelen. om circulair bouwen in de provincie te stimuleren. Bij die Ook diverse brancheorganisaties en de pro- manier van bouwen worden zo veel mogelijk grondstoffen vincie Drenthe sluiten zich bij het initiatief en materialen op een slimme manier opnieuw gebruikt. aan. Zij beloven de ontwerpers te adviseren en begeleiden met de nieuwste kennis en innovaties op het gebied van circulaire en

CO2-neutrale woningen. In steeds meer branches worden stappen gezet om meer met gerecycled materiaal te werken. De bouwsector in het bijzonder verbruikt veel grondstoffen, energie en water. Door hier duurzaam mee om te gaan, valt er hier volgens kenners veel te winnen.

Meer informatie bij het Noordelijk Innovatielab Circulaire Economie (NICE) http://wearenice.eu/

BEwerken | december 2018 39 Gratis afvoer lampen en Sloop of renovatie? armaturen via Wecycle Verantwoord slopen geldt voor iedereen Bij renovatie- en sloopwerkzaamheden komen jaarlijks behoorlijke hoeveelheden lampen en armaturen vrij. Volgens de wet dienen de lampen en armaturen apart te worden ingezameld en is de verantwoorde recycling alles nog heel? verplicht conform wettelijke WEEELABEX-normen*. Via Wecycle kunt u deze gratis en verantwoord laten afvoeren. Meer informatie: wecycle.nl/sloopbedrijven. Tuurlijk! Die installateurs weten echt wel wat ze *) WEEELABEX staat voor Waste Electric and Electronic Equipment LABel met ons aan of EXcellence. Dit zijn wettelijke regels voor de verwerking van afgedankte moeten! elektrische apparaten en energiezuinige lampen op het gebied van kwaliteit, milieu en (arbo)veiligheid. Controle op de naleving gebeurt door onafhankelijke auditors.

Zelf importeur van lampen of (consumenten)armaturen? Sluit u aan bij Stichting LightRec Nederland. Kijk voor meer informatie op lightrec.nl en klik op producenten/ importeurs, aanmelden.

WECYCLE0989 adv BEwerken 187x122.indd 1 22-10-18 15:59 Hoewel je met ruw en zwaar materiaal Ben jij onze nieuwe Laborant? werkt, is het heel belangrijk dat je nauw- keurig en secuur bent. Omdat je intern Sta jij open voor een groeifunctie? Eentje Wat doet Normec wordt opgeleid, is ervaring in een soort- waarin je eerst kennismaakt met de kneep- Laboratorium? gelijke functie geen voorwaarde om aan jes van het vak en je van daaruit verder Bij Normec Laboratorium dragen wij ons de slag te kunnen. Wél is het heel prettig ontwikkelt? En vind je het niet erg om steentje bij aan de circulaire economie. als je affiniteit hebt met (civiele) techniek, je handen vies te maken? Als je dit goed We onderzoeken granulaten die ontstaan bouw en ICT. vindt klinken, dan is Normec Laborato- bij het recyclen van bouwpuin door puin- rium binnenkort misschien jouw nieuwe brekers en controleren of de aangeleverde Hebben we hierboven jouw ideale uitda- werkplek. Wij zoeken een laborant die monsters voldoen aan de eisen. Zo kan het ging beschreven? uiteindelijk wil doorgroeien tot de spin in materiaal een nieuwe toepassing krijgen, Neem dan contact op met Jasper Jansen via het web binnen het laboratorium. Bezoek bijvoorbeeld als fundering voor de wegen- [email protected]. onze website als je benieuwd bent hoe dat bouw. er precies uitziet.

Normec Laboratorium Stationsweg 2 4191 KK Geldermalsen (031) (0)345 585 000 [email protected] www.normec.nl

40 BEwerken | december 2018 Verplicht hergebruik plastic

Alle plastic verpakkingen moeten Totaalverbod ‘wegwerpplastic’ Nederland kunnen worden hergebruikt in Jaarlijks wordt circa 26 miljoen ton plasti- In 2019 maakt staatssecretaris Stientje van cafval in de EU geproduceerd waarvan nog Veldhoven volop werk van de circulaire 2030. Daartoe nam het EU-Parle- steeds maar 30% wordt ingezameld en economie, een duurzame economie zonder ment op 13 september 2018 een gerecycled. Nederland loopt weliswaar met afval. In 2019 lanceert zij het plastic pact, nieuwe strategie voor kunststoffen een hergebruik van kunststoffen van 51 % om samen met het bedrijfsleven wegwerp- ver voor op andere EU-lidstaten, maar er plastic terug te dringen, zo bleek uit een in de kringloopeconomie aan. moet overal in Europa meer vaart worden de reactie op de Miljoenennota 2019 d.d. gemaakt. 18 september 2018. Verder worden acties Het Parlement eist voor de komende jaren Het Europees Parlement stemde op 24 uit de transitieagenda’s samen met de een minimumgehalte aan gerecycled mate- oktober jl. dan ook voor een totaalverbod betrokken partijen uitgevoerd via uitvoe- riaal voor bepaalde kunststofproducten, die op ‘wegwerpplastic’. Daarnaast wil het ringsprogramma’s. Met het verpakkende op de EU-markt worden gebracht en ook Europees Parlement meer verantwoorde- bedrijfsleven zal zij afspraken maken over de vaststelling van duidelijke veiligheids- lijkheid leggen bij bedrijven die goederen het invoeren van tariefdifferentie voor en kwaliteitsnormen voor dit gerecycled verpakken voor de kosten van verpakkings- goed recyclebare verpakkingen. plastic. Tevens vraagt het Parlement de afvalinzameling en -hergebruik. Europese Commissie en EU-lidstaten mini- mumeisen vast te stellen in productwet- geving om het vrijkomen van schadelijke microplastics bij de bron aan te pakken. Meer aandacht voor duurzaam gezond en veilig werken

Beroepsziekten en arbeidsongevallen zorgen voor uitval van werknemers. Dat moet anders, stelde het kabinet op Prinsjes- dag 2018. Want mensen moeten duurzaam gezond en veilig werken. Alleen zo kunnen ze langer inzetbaar blijven. Om werkgevers en werknemers hiervan bewuster te maken start het kabinet in 2019 een meerjarige campagne. portemonnee. SZW verwacht dat dit laat- sing van effectieve interventies. Ook zal de Dat meldde het ministerie van Sociale ste een stimulans zal zijn om werknemers overheid bestaande kennis over duurzaam Zaken en Werkgelegenheid bij de presen- beter te beschermen. Het kabinet roept gezond en veilig werken beter toeganke- tatie van de rijksbegroting. daarnaast de letselschadebranche op om lijk maken en innovaties stimuleren. Het claims van mensen met een beroepsziekte kabinet trekt hiervoor in totaal twee mil- Beroepsziekte? Arbeidsongeval? sneller af te handelen. joen euro uit in de vorm van subsidies en Sneller schadevergoeding opdrachten. Meer bewustwording van het belang van Uitbreiding programma duurzaam gezond en veilig werken is dus In 2018 is het programma Preventie Evaluatie Arbowet prioriteit nummer één. Daarnaast zet het Beroepsziekten van start gegaan. Daarin Sinds 1 juli 2018 is de wijziging van de kabinet ook in op hulp aan mensen die al lag het accent op veilig werken met Arbeidsomstandighedenwet volledig van lijden aan een beroepsziekte of kampen gevaarlijke stoffen. In 2019 begint de voor- kracht. Doel van de nieuwe Arbowet was met de gevolgen van een arbeidsongeval. bereiding om het programma uit te brei- versterking van de arbeidsgerelateerde Zij moeten sneller en eenvoudiger dan nu den met het onderwerp ‘Voorkomen van zorg. In 2019 laat het kabinet onderzoeken een schadevergoeding kunnen claimen. gezondheidsschade door fysieke belasting of dit doel is bereikt. Het kabinet ziet hierin een win-winsituatie: tijdens het werk’. Daarnaast werken over- werknemers krijgen eerder waar zij recht heid, branches en beroepsgroepen volgend op hebben, werkgevers voelen het in hun jaar samen aan de ontwikkeling en toepas-

BEwerken | december 2018 41 EverUse met digitale grondstof-tracker

Tijd om een einde te maken aan Het maken van de super isolerende pane- ‘grondstof-tracker’. EverUse kan daarmee de vernietiging van waardevolle len lijkt een beetje op het bakken van een precies volgen waar het materiaal is. brood. Nadat een tonnetje papierpulp in Gebruikers kunnen met een NFC-scanner grondstoffen. Isolatiepanelen de opengesperde muil van de machine is op de telefoon contact leggen met de van Everuse worden voorzien gedeponeerd, begint deze volautomatisch chip. Bijvoorbeeld voor het indienen van van een digitale grondstof- met rondscheppen, samenpersen, verhitten een terugneem-verzoek. “Wij wegen het en uiteindelijk op maat snijden. Het eind- en betalen je voor de geleverde grond- tracker zodat ze t.z.t. zijn in te product wordt in wand-, vloer- of plafond- stof. “Van het ‘oude’ product maken we lezen “Wij nemen isolatiepro- constructies verwerkt of gecombineerd met in 13 minuten weer een nieuwe circulaire ducten terug tegen grondstof- een gipsplaat tot bouwblokken, waardoor isolatiemat.” Er zit dus écht waarde in een kant-en-klaar modulair paneel ontstaat het product, doordat de grondstof herge- waarde en maken er hetzelfde met een sterk warmte en geluidsisolerend bruikt wordt. Afvalkosten veranderen zo circulaire product van.” vermogen. in grondstofopbrengsten,” aldus mededi- recteur Marc van der Heijden. Als grondstof gebruikt EverUse onder meer onbe- drukt restmateriaal uit de papierindustrie. Over de precieze receptuur wil de producent niets kwijt. Wel dat het volledig herbruikbaar is en schoon. Hoe ze dat kunnen garanderen? Door de isolatiepanelen te voorzien van een

Saes neemt Erkat-frezen op in verhuurprogramma Epiroc (voorheen Atlas Copco), bekend van Erkat Anbaufräsen GmbH is de autoriteit als voor machinedragers tot 125 ton en met de sloophamers en overige hydraulische het gaat om de ontwikkeling en productie een eigen gewicht van 6.000 kg de groot- sloopgereedschappen, heeft Erkat-frezen van hydraulische frezen. Alle hoofdcompo- ste frees uit de Erkat ER-reeks. Voor zover in het leveringsprogramma opgenomen. nenten worden gefabriceerd in Duitsland. bekend is SAES de enige die dit type frees Erkat frezen staan dan ook bekend als uit voorraad kan leveren en beschikbaar robuust, betrouwbaar, duurzaam en onder- heeft voor verhuur. houdsarm. De frezen worden ingezet in de beton, asfalt en rotsachtige bodems. Voor meer informatie neemt u contact op met: Dusseldorp is in Amsterdam onlangs een project gestart met de Erkat ER 2000 frees om over een lengte van 100 meter een beton-asfaltbaan van 60 cm bestaande uit beton met bewapening onder een bestaand gebouw af te frezen (zie foto bin- nenzijde cover). Deze ER 2000 is geschikt voor machinedragers van 35 – 50 ton, heeft een eigen gewicht van 2.600 kg en levert SAES International BV 160 kW aan vermogen bij een oliedebiet Lozerweg 10 - 14 van 300 – 390 l/min. NL-6006 SR WEERT Tel. +31 (0)495-561929 SAES breidt haar voorraad en de verhuur- Fax +31 (0)495-561896 vloot in rap tempo uit. De laatste aanwinst Email: [email protected] is de Erkat ER 5500 frees (zie foto), geschikt Internet: www.saes.nl

42 BEwerken | december 2018 Overvolle afvalovens zetten staand beleid onder druk

Terwijl de overheid inzet op BRBS Recycling ontvangt met name van overeen kunt komen. Het signaal dat we recycling en verbranding van haar MKB-leden steeds meer signalen dat niet ongebreideld door kunnen gaan met zij hun restafval niet bij de verbrandings- het verlenen van ontheffingen voor het afval, gaat er juist steeds ovens kwijt kunnen. Daardoor blijven zij storten van brandbaar restafval is natuur- meer naar de stortplaats. Dat noodgedwongen langer met hun restafval lijk een sterk argument. Daar kan je handig heeft verschillende oorzaken. zitten waardoor het risico op brand toe- mee omgaan.” neemt. Enerzijds is de economie aan- Stimuli getrokken, anderzijds leidt de Eigen afval eerst In hetzelfde AO van 6 september jl. maakte circulaire economie tot beter “Een achterliggende oorzaak voor de toe- Van Veldhoven de Kamer overigens dui- name van het aantal ontheffingen is ook delijk dat zij er alles aan wil doen om het sorteren van afval waardoor de tekortschietende verwerkingscapaciteit stijgend aanbod weer te laten afnemen. meer residuen voor de stort bij de afvalverbrandingsinstallaties in ons Haar ambitie is dan ook om zo min moge- worden overgehouden. land, die mede door de import van afval lijk te storten en te verbranden door zoveel op vollast draaien. Aan die import liggen mogelijk afval her te gebruiken. De vraag

Tweede Kamerlid Erik Ziengs (VVD): "Eigen afval eerst." Wat gestort mag worden, is afval dat niet brandbaar is, dat niet meer recyclebaar is veelal langdurige contractvolumes ten is vervolgens of de verschillende prikkels of niet meer gecomposteerd of vergist kan grondslag. In het AO van 6 september jl. die we hebben voor storten, verbranden en worden. Stortplaats-exploitanten hebben heb ik de staatssecretaris Van Veldhoven het hergebruik van Nederlands afval wel een opvangfunctie voor deze afvalstromen. de suggestie aan de hand gedaan om bij toereikend zijn. Zoveel mogelijk herge- In de eerste zes maanden van dit jaar is nieuwe contracten met het buitenland een bruiken impliceert immers ook dat er een er al voor 820.443 ton afval een onthef- flexibele schil in te bouwen. Dat biedt de markt hiervoor moet zijn. Zijn de hiervoor fing op het stortverbod verleend. Dat is mogelijkheid om te sturen als het totale in het leven geroepen stimuli wel toerei- 130.000 ton meer dan in de eerste helft van aanbod de verbrandingscapaciteit over- kend? Ziengs: “Zonder nader onderzoek vorig jaar, ook meer dan in heel 2016. De stijgt. Zoiets in de geest van ‘eigen afval is dat moeilijk te zeggen. De effectiviteit hoeveelheid nadert al snel het totaal van eerst’. Doe je dat niet dan blijf je het paard van een prikkel is alleen te meten door een heel vorig jaar (1.005.900 ton). In de eerste achter de wagen spannen,” zegt Tweede voorafgaande ‘nulmeting’ te spiegelen aan helft van dit jaar zijn al 92 ontheffingen Kamerlid Erik Ziengs van de VVD. de uitkomsten van onderzoek nadat een verleend tegen 112 voor heel vorig jaar. Of de verantwoordelijke staatssecretaris prikkel enige tijd heeft gefunctioneerd. Aanbieders van afval kunnen zo’n onthef- die suggestie zal oppakken, kan Ziengs Het in bestuurskamers veel gehoorde fing krijgen als ze van twee verbrandings- nu nog niet zeggen. “Maar waar een wil credo: meten is weten’ zal dat moeten ovens te horen krijgen dat zij het afval niet is, is een weg. De vraag is wel hoe je zo’n uitwijzen.” kunnen verwerken. insteek met de private verbrandingssector

BEwerken | december 2018 43 Circulair de nieuwe standaard voor Dutch Design

Tijdens de Dutch Design Week De REMs-tentoonstelling Eindhoven, die van 20 tot 28 beoogde vooral de bezoeker te laten erva- oktober jl. in de voormalige ren hoe circulair bouwen fabriekshallen van het Klokge- werkt, met welke mate- bouw op Strijp-S plaatsvond, rialen en producten dat nu al mogelijk is, en hoe kon de praktijk volop kennis materiaal paspoorten her- maken met Reversible Expe- gebruik ondersteunen; rience Modules (REMs). Een van de ontwerpfase van producten en gebouwen complete set van 70 produc- tot aan de recyclingfase. ten bracht circulair bouwen Reversible Experience Modules (REMs) te zien tijdens de Dutch Design Week Eindhoven. tot leven. Cartoni Design Zelf aan de slag Bezoekers konden ook zelf aan de slag met bijvoorbeeld, toonde een modulaire, losneembare en circulair ont- circulair interieur met smaak- worpen gebouwdelen. Bovendien konden volle producten uit karton, zij op hun eigen mobiele telefoon materiaal paspoorten openen, die toegang gaven meubels van tweede leven tot alle informatie om circulair gebruik van hout en postconsumer textiel. materialen te ondersteunen. Fluff: Onder fluff wordt meestal verstaan een secundaire brandstof bestaande uit kleine stukjes papier, plastic, hout, textiel etc. die nog herkenbaar zijn. Fluff wordt geproduceerd uit gemengd afval nadat een sortering heeft plaats gevonden. Fluff is een droog, brandbaar, hoogcalorisch en zeer luchtig materiaal. Er kunnen aanvullende bewerkingen zijn toegepast zoals droging en verwijdering van ongewenste bestanddelen zoals metalen en PVC.

Slopen met magneten

Magneten zijn vooral bekend voor gebruik met opklapbare graafbaktanden, die door in de schrootsector en staalindustrie om gestort materiaal gaan en dit vervolgens in bijvoorbeeld ovens te vullen met schroot beweging brengen, waarbij de magneet de en producten, zoals staalplaten, stalen dieper gelegen staaldelen opneemt. balken en staalrollen, te laden en te lossen. Ook in scheidingsprocessen zijn magneten Hydraulisch- of niet weg te denken. Minder bekend is het motoraangedreven toepassen van speciale magneten in de Naast de vaste hydraulisch aangedre- sloopsector. ven magneetinstallatie door KW Supply gemonteerd op de overslagmachine met de Voor deze sector brengt KW Supply magneet gekoppeld aan een ketting met Managementsystemen uit Rotterdam driesprong of snelwisselsysteem, is het ook verdere aansluitingen direct op alle machi- de zogenaamde ‘ripper magneet’ op de mogelijk om een hydraulisch aangedre- nes gebruikt worden, hetgeen de nodige markt, die met elk gewenst snelwissel- ven magneet te gebruiken. Nieuw in het tijd uitspaart. systeem aan een machine is te koppelen. programma is een door een dieselmotor Deze gepatenteerde magneet is uitgevoerd aangedreven magneet. Deze kan zonder

44 BEwerken | december 2018 Kalender vakbeurzen BuildingHolland De toekomst van de bouwen symposia vastgoedsector staat centraal van 9 t/m 11 april 2019 in de Amsterdamse congressen RAI. Building Holland brengt alle schakels in de keten bijeen om onder meer kennis te delen wat betreft innovatieve producten en concepten. Infra Relatiedagen Voor meer informatie: Ontmoet op 5, 6 en 7 februari www.buidingholland.nl uw relaties tijdens de Infra Relatiedagen in de Easyfairs Matexpo 2019 Evenementenhal te Hardenberg. Van 11 tot en met 15 september Voor meer informatie: 2019 zal de 38ste internationale www.evenementenhal.nl vakbeurs voor machines en materieel Infratech 2019 voor de bouwnijverheid, de InfraTech is hét nationale Transport Compleet 2019 industrie en de milieusector worden kennisplatform waar de De meest complete beurs voor de gehouden in Xpo te Kortrijk. opdrachtgevers, aannemers, transportbranche is op 26, 27 en 28 Voor meer informatie: ingenieursbureaus en toeleveranciers maart 2019 te vinden in de Easyfairs www.matexpo.com laten zien waarom de Nederlandse Evenementenhal te Hardenberg. infrasector al jarenlang tot de Voor meer informatie: K-messe 2019 Düsseldorf wereldtop behoort. De beurs die www.evenementenhal.nl De Kunststofbeurs, die van 16 tot en van 15 tot en met 19 januari in met 23 oktober 2019 in de Messe te Rotterdam Ahoy wordt gehouden, Bauma 2019 Düsseldorf wordt gehouden, is ook staat in 2019 opnieuw in het De 32ste editie van beurs Bauma voor de bouwsector belangrijk. teken van actuele trends. 2019 voor bouwmachines vindt Voor meer informatie: k-online.de Voor meer informatie: van 8 tot en met 14 april 201 www.infratech.nl onderdak in Messe te München. Techni-Mat Voor meer informatie: www.bauma.de InfraTech en Matexpo slaan de Bouwbeurs 2019 handen ineen en lanceren in maart De Bouwbeurs is dé tweejaarlijkse Maintenance Next 2020 een nieuwe vakbeurs onder de ontmoetingsplaats voor bouwend De Maintenance NEXT beurs in Ahoy naam Techni-Mat. De eerste editie Nederland en wordt van 4 tot en Rotterdam, die op 9 en 10 april 2019 van deze vakbeurs staat gepland op met 8 februari 2019 gehouden wordt gehpouden, is dé beurs in de 25 en 26 maart 2020 in Kortrijk Xpo in de Jaarbeurs te Utrecht. technologie en onderhoudsindustrie. en is een tweejaarlijks initiatief. Voor meer informatie: Voor meer informatie: Voor meer informatie: www.bouwbeurs.nl www.maintenancenext.nl www.techni-mat.eu

Colofon Eindredactie en Druk beheer adressenbestand Print Best B.V. BRBS Recycling Nijverheidsstraat 3 Redactieraad Van Heemstraweg West 2b 5331 PT Kerkdriel P. Broere 5301 PA Zaltbommel P. J. Fraanje Tel. (0418) - 68 48 78 E-mail [email protected] Redactie Website www.brbs.nl E. Vriend Morelstraat 50, 3235 EL Rockanje Advertenties Tel. (0181) - 40 44 46 Mooijman Marketing & Sales Uitgave E-mail [email protected] t.a.v. dhr. D. Mooijman BEwerken (ISSN-nummer 1566- BEwerken is een kwartaaluitgave van J. Röntgenstraat 17, 9181) wordt met uit plantaardige BRBS Recycling en wordt toegezonden aan Vormgeving 2551 KS Den Haag grondstoffen gemaakte inkt gedrukt de leden van BRBS Recycling, gemeenten, J. Meerdink Tel. (070) - 323 40 70 op hv wit halfmat MC (FSC) papier provincies, diverse ministeries, Rijkswaterstaat, Haartsestraat 78, 7121 CZ Aalten Website mooijmanmarketing.nl en ingesealed in een biologisch diverse branche-organisaties op het gebied van Tel. (06) - 53 76 49 49 afbreekbaar folie. Deze combinatie afvalbe- en verwerking, afvaltransport, slopen E-mail [email protected] De redactie is niet verantwoordelijk staat garant voor een duurzaam en grondstoffenwinning. Website www.janmeerdink.nl voor de advertenties in dit blad. grondstoffenmanagement. Locaties leden BRBS Recycling

breken sorteren breken en sorteren

Donateurs BRBS Recycling Bedrijfsnaam Adresgegevens Postcode Plaats Telefoonnummer Website Craco Nederland Groenoord 424 2401 AP Alphen a/d Rijn 0172 - 42 30 50 www.craco.nl Demarec De Hork 32 5431 NS Cuijk 0485 - 44 23 00 www.demarec.nl Duim Techniek Gildetrom 12 3905 TC Veenendaal 0318 - 52 96 38 www.duimtechniek.nl Geha Laverman Distributieweg 31 2404 CM Alphen a/d Rijn 0172 - 47 51 53 www.geha-laverman.com IFE Bulk Benelux Groot Overeem 7 3927 GH Renswoude 0318 - 74 57 40 www.ife-bulk.nl Jager Meng- en Recyclingtechniek Nobelstraat 40a 3846 CG Harderwijk 0341 - 42 45 33 www.jager-mrt.nl Keestrack NV Taunusweg 2 B-3740 Bilzen (België) 0032 - 8951 5851 www.keestrack.com Lubo Systems B.V. Phileas Foggstraat 85 7825 AW Emmen 0591 - 66 80 80 www.lubo.nl M-Tech Nederland BV Produktieweg 1G 6045 JC Roermond 0475 - 42 01 91 www.m-tech-nederland.nl MILON bv Huygensweg 24 5482 TG Schijndel 073 - 547 72 53 www.milon.nl C. van der Pols & Zn. B.V. Stationsweg 36 3214 VK Zuidland 0181 - 45 88 45 www.pols.nl Pon Equipment B.V. Rondebeltweg 41 1329 BP Almere 088 – 737 75 44 www.pon-cat.com Saes International B.V. Lozerweg 10-14 6006 SR Weert 0495 - 56 19 29 www.saes.nl Van der Spek Vianen BV De Limiet 14 4131 NR Vianen 0347 - 36 26 66 www.vanderspek.nl Van Iersel Luchtman Advocaten Meerendonkweg 21 5216 TZ ‘s-Hertogenbosch 088 - 908 08 00 www.vil.nl Verhoeven Grondverzetmachines B.V. Den Engelsman 2 6026 RB Maarheeze 0495 - 59 66 66 www.verhoevenbv.nl Wirtgen Nederland B.V. Velsenstraat 1 4251 LJ Werkendam 0183 - 44 92 37 www.wirtgen.nl Ledenlijst

1 l Attero B.V. 17 l Gebr. van der Heiden B.V. 38 l Renewi Contrans B.V. 57 l Renewi Vliko B.V. Postbus 4114 6080 AC Haelen Eemweg 31A, 3755 LC Eemnes Wateringveldseweg 1, 2291 HE Industrieweg 24c, 2382 NW t. 088-551000 t. 035-5382182 Wateringen t. 0174-297888 Zoeterwoude t. 071-5892900 Locaties Locaties l Landgraaf: t. 088-5502575 l Almere: t. 035-5382182 39 l Renewi Coolrec Nederland 58 l Rewinn B.V. l Montfort: t. 088-5502650 l Nieuwegein: t. 035-5382182 Postbus 7090 5605 JB Eindhoven Amerikahavenweg 12, 1045 AD l Tilburg: t. 088-5502200 t. 040-8517300 Amsterdam t. 020-7371387 l Venlo: t. 088-5502400 18 l GipsRec.nl B.V. Locaties l Wijster: t. 088-5501000 Metaalpark 7, 9936 BV Farmsum l Dordrecht: t. 040-8517300 59 l Rouwmaat Groep l Wilp-Achterhoek: t. 06-54313091 l Emmen: t. 040-8517300 Den Sliem 93, 7141 JG Groenlo t. 088-5501000 l Waalwijk: t. 040-8517300 t. 0544-474040 19 l H.H. van Egmond B.V. Locaties 2 l AVG Recycling Heijen B.V. Postbus 89 2230 AB Rijnsburg 40 l Renewi Icova B.V. l Groenlo: t. 0544-474040 Postbus 160 6590 AD Gennep t. 071-4024241 Kajuitweg 1, 1041 AP Amsterdam l Hengelo: t. 074-2420541 t. 0485-551260 t. 020-4476666 l Losser: t. 053-5381914 20 l Herman van der Heiden l Zutphen: t. 0575-519844 3 l Baars Recycling B.V. Puinrecycling B.V. 41 l Renewi KLOK B.V. Havenweg 30A, 6101 AB Echt Randweg 4, 1272 LZ Huizen Molenvliet 4, 3076 CK Rotterdam 60 l Sinke Groep t. 0475-481103 t. 035-5257453 t. 010-4929292 Nishoek 38a, 4416 PE Kruiningen Locatie t. 0113-382160 4 l Baetsen Recycling B.V. l Blaricum: t. 035-5257453 42 l Renewi Maltha Nederland Locaties Locht 100, 5504 RP Veldhoven Glasweg 7-9, 4794 TB Heijningen l Goes: t. 0113-382160 t. 040-2054480 21 l Hoogeboom Raalte t. 0167-529529 l Middelburg: t. 0113-382160 Locaties Boeierstraat 5, 8102 HS Raalte Locaties l Echt: t. 0475-350990 t. 0572-352250 l Emmen: t. 0167-529529 61 l Sortiva B.V. l Son: t. 0499-320660 Locaties l Heijningen: t. 0167-529529 Postbus 72, 1800 AB Alkmaar l Raalte: t. 0572-352250 t. 088-4721600 5 l BBZ Recycling l Zwolle: t. 06-50514194 43 l Renewi Milieu Express Locaties Van Konijnenburgweg 80, Radonstraat 231, 2718 SV l Alkmaar: t. 088-4721600 4612 PL Bergen op Zoom 22 l Janssen Group-BPS Recycling Zoetermeer t. 015-3695130 l Harlingen: t. 088-4721700 t. 0164-254751 en Bouwstoffen l Haarlem: t. 088-4721600 Ankerkade 14, 6222 NM 44 l Renewi Milieu Express Pijnacker l Middenmeer: t. 088-4721600 6 l Beekmans Recycling B.V. Maastricht t. 043-6011295 Ambachtsweg 56, 2641 KT Hurkske 28, 5469 PJ Erp Locatie Pijnacker t. 015-3694578 62 l Stichtse Vecht Recycling t. 0413-212322 l Maastricht: t. 043-6011295 Gageldijk 83, 3602 AJ Maarssen 45 l Renewi Smink B.V. t. 030-2611866 7 l Bentum Recycling Centrale B.V. 23 l Julianahaven Recycling B.V. Verlengde Tempellaan 1, 3769 CG Vondelingenplaat 17, 3196 KL Postbus 8198 3301 CD Dordrecht Soesterberg t. 0346-351555 63 l Ten Brinke Recycling B.V. Vondelingenplaat Rt. t. 078-6179596 Locatie Noordermorssingel 19, 7461 JP t. 010-4724080 l Amersfoort: t. 033-4558282 Rijssen t. 0548-538685 Locaties 24 l Kunststof Recycling l Recycling Kombinatie REKO Van Werven B.V. 46 l Renewi Stoel Milieu 64 l Theo Pouw Groep B.V. Vondelingenplaat Rt. Biddingringweg 23, 8256 PB Vijfhuizerdijk 240, 2141 BH Postbus 40329, 3504 AC Utrecht t. 010-4724080 Biddinghuizen t. 0321 - 330573 Vijfhuizen t. 023-5364646 t. 030-2425262 l BRC Heerenveen: t. 0513-615127 Locaties 47 l Renewi Tol Milieu l De Zaanse Puin Recycling 25 l Langezaal Afvalverwerking BV l Akkrum: t. 0566-650332 Contact 1-3, 1446 WB Purmerend Zaandam t. 075-6847150 Industriestraat 3-5, 7482 EW l Eemshaven: t. 0596-548900 Haaksbergen t. 053-5735800 t. 0299-646602 l Lelystad: t. 0320-236966 8 l BituRec BV Locatie l Utrecht: t. 030-2425262 Metaalweg 14, 5804 CG Venray 26 l L'Ortye Transport en Milieu l Burgerbrug: t. 0226-381600 l Weert: t. 0495-583330 t. 0478-546527 De Koumen 72 Industrienummer: l Mobiel Puinrecycling: 48 l Renewi Van den Enden Parkstad 8602, 6433 KE t. 030-2425262 9 l Bork Recycling BV Hoensbroek t. 045-5212358 Ziel 18a, 4704 RS Roosendaal Zwartschaap 46, 7934 PC Locaties t. 0165-518750 65 l Twee "R" Recycling Groep B.V. Stuifzand t. 0528-331225 l Maastricht: t. 043-3632808 Welbergweg 71, 7556 PE Hengelo 49 l Renewi Van der Heiden Milieu Locaties l Stein: t. 046-4331880 t. 074-2558010 Baardmeesweg 36, 3899 XS l Assen: t. 0528-331225 Locaties Zeewolde t. 036-5218200 l Groningen: t. 050-2030001 27 l M. van Happen Sorteer l Almelo: t. 0546-581555 & Overslag bv 50 l Renewi Van Gansewinkel l Emmen: t. 0591-630033 10 l Bottelier Sloophandel B.V. Weijerbeemd 10, 5651 GN Minerals l Groningen: t. 050-3182818 Postbus 9545 2003 LM Haarlem Eindhoven t. 0499-470500 Postbus 2230 5600 CE Eindhoven l Hengelo: t. 074-2558010 t. 023-5319443 Locaties l Veendam: t. 0598-626439 l Moerdijk: t. 0499-470500 t. 040-7514692 Locaties l Mobiele Puinrecycling: 11 l Brabant BreCom B.V. l Panningen: t. 0499-470500 t. 074-2432657 Nieuwkuijkseweg 2, 5268 LE l Maasvlakte Rotterdam: t. 0181-363099 Helvoirt t. 0411-641997 28 l Milieu Service Brabant B.V. 66 l Van Dalen B.V. l Moerdijk: t. 0168-327220 Locaties Postbus 143 5280 AC Boxtel Veilingweg 8, 6851 EG Huissen l Veendam: t. 0598-690022 l TOP de Kragge Bergen op t. 0411-650000 t. 026-3266200 l Zevenaar: t. 0316-342040 Zoom: t. 0411-642905 Locatie 29 l PARO Amsterdam B.V. l Cromvoirt: t. 0411-641997 l Looveer: t. 026-3708164 Sicilieweg 38, 1045 AS 51 l Renewi Van Gansewinkel Nederland 12 l CB Caron Recycling B.V. Amsterdam t. 020-3344322 67 l Van der Bel Recycling bv Postbus 8785 5605 LT Eindhoven Postbus 408 4900 AK Oosterhout Locatie Agriport 231, 1775 TA t. 040-7514000 t. 085-1116800 l Arnhem: t. 026-3513725 Middenmeer t. 0229-581327 Locaties Locaties l Helmond: t. 085-1116800 30 l Polystyrene Loop B.V. l Amsterdam: t. 088-7003000 68 l Van Leeuwen Papier- l Lelystad: t. 085-1116800 Frankrijkweg 10, 4538 BJ l Hoogeveen: t. 040-5714000 en Metaalhandel B.V. l Nieuw-Vennep: t. 085-1116800 Terneuzen t. 0168-373373 l Rotterdam: t. 040-7514000 De Hooge Krocht 151, 2201 TS l Rucphen: t. 040-7514000 Noordwijk t. 071-4014105 13 l Dura Vermeer Reststoffen BV 31 l Puinrecycling Oss B.V. l Utrecht: t. 088-7003000 Postbus 149, 2100 AC Heemstede Maaskade 21, 5347 KD Oss l Vlaardingen: t. 040-7514000 69 l Van Nieuwpoort t. 023-7529000 t. 0412-650034 l Acht: t. 040-7514000 Bouwgrondstoffen B.V. Locaties l Drachten: t. 0512-858585 Postbus 120, 2800 AC Gouda 32 l Putman Recycling B.V. l Nijmegen: t. 024-3738595 l Heerle: t. 0165-305305 Locatie Postbus 27 6930 AA Westervoort l Vijfhuizen: t. 023-5332319 l Stadskanaal: t. 040-7514000 l DURAIL Utrecht: t. 026-3112151 t. 030-2404600 14 l Dusseldorp Infra, 52 l Renewi Van Loenen Milieu 33 l R.M.B. BV Sloop en Milieutechniek B.V. 1e Loswal 9, 1216 BA Hilversum 70 l Van Werven Recycling B.V. Van Roijensweg 15, 7691 BP Postbus 55 7130 AB t. 035-6242124 Zuiderzeestraatweg 74, 8096 CB Bergentheim t. 0523-238017 Lichtenvoorde t. 0544-488488 Oldenbroek t. 0525-631441 53 l Renewi Van Vliet Den Haag Locaties 34 l Recycling Den Helder Locaties l Borne: t. 0544-488488 Zonweg 13, 2516 AK l Balkbrug: t. 0523-656464 Postbus 10, 1730 AA Winkel 's-Gravenhage t. 0174-297888 l Deventer: t. 0544-488488 t. 0224-541844 l Harderwijk: t. 0341-743843 l Doetinchem: t. 0544-488488 l Hattemerbroek: t. 038-3761449 Locatie 54 l Renewi Van Vliet Groep l Eibergen: t. 0544-488488 l Oldebroek: t. 0525-633323 l Den Helder: t. 0223-637584 Grote Wade 45, 3439 NZ l Zutphen: t. 0544-488488 Nieuwegein t. 030-2855200 35 l Recycling Dongen B.V. 71 l Vijfhoek 15 l GBN Pontonweg 10, 1332 CA Almere De Slof 36, 5107 RJ Dongen 55 l Renewi Van Vliet Postbus 19172 3501 DD Utrecht t. 036-5326433 t. 0162-372554 Hoek van Holland t. 030-2966485 Locatie Nieuw Oranjekanaal 45, 3151 XL Locaties 72 l Vink l Waalwijk: t. 0416-333064 Hoek van Holland l Hoorn: t. 030-2966485 aannemingsmaatschappij b.v. t. 0174-297888 l Roosendaal: t. 030-2966485 36 l Renewi Afval Service Zeeland Wencopperweg 33, 3771 PN Barneveld t. 0342-406406 l Weert: t. 030-2966485 Duimzoom 7, 4325 HA Renesse 56 l Renewi Van Vliet Rotterdam Locatie t. 0111-463626 Keenstraat 18, 3044 CD 16 l Gebr. van den Brand l Barneveld: t. 0342-406406 Rotterdam t. 0174-297888 en van Oort B.V. 37 l Renewi Beheer B.V. Koperslagerstraat 17, 5405 BS Postbus 28008 3828 ZG Hoogland 73 l Wolfs Aannemingsbedrijf B.V. Uden t. 0413-273033 t. 033-2050200 Sprendlingenstraat 29, 5061 KM Oisterwijk t. 013-5282258 EUROPEES PATENT

KLAP VAN CONTAINERDEUREN VOORKOMEN

Geha-Laverman ontwikkelde in samenwerking met Van Vliet Contrans, onderdeel van Renewi, een containerdeur-beveiligingshaak. Deze gepatenteerde haak voorkomt dat containerdeuren oncontroleerbaar krachtig openslaan ten gevolge van overlading. De haak wordt opgelast en is inklapbaar en komt pas in actie wanneer de deuren van de container worden ontgrendeld. Met deze haak kunnen veel bedrijfsongevallen ten gevolge van onder druk staande containerdeuren worden voorkomen.

Bekijk op YouTube hoe de innovatieve Containerdeur-beveiligingshaak werkt: youtu.be/tsFdMpBI6WM

Grote Tocht 27, 1507 CG Zaandam, T +31 75 653 98 00, F +31 75 670 24 56, E [email protected] Distributieweg 31,2404 CM Alphen a/d Rijn, T +31 172 47 51 53, F +31 172 47 65 04, E [email protected] geha-laverman.com 48 BEwerken | december 2018

201708-045_GLE_advertentie_veiligheidshaak.indd 1 16-08-17 11:51