328 varia Płacząc po norwesku. Serial Skam jako opowieść transmedialna dla międzynarodowej publiczności

małgorzata mączko Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Abstract. Mączko Małgorzata, Płacząc po norwesku. Serial Skam jako opowieść transmedialna dla międzyna­ rodowej publiczności [Crying in Norwegian. Skam as transmedia storytelling for international audiences]. “Images” vol. XXVIII, no. 37. Poznań 2020. Adam Mickiewicz University Press. Pp. 328–337. ISSN 1731-450X. DOI 10.14746/i.2020.37.19. The article aims to analyse the phenomenon of a Norwegian Internet-TV show for teenage audiences, Skam (2015–2017). The transmedia storytelling used in this production resulted in unforeseen international acclaim, subsequently leading to the creation of local remakes of the series. The article will outline the main issues that the show has dealt with, as well as the immersion-building narrative solutions used by the creators. Moreover, it will discuss Skam’s reception by Norwegian and international audiences, and suggest potential directions for the future development of this format. Keywords: Skam, transmedia storytelling, convergence culture, immersion

Można odnieść wrażenie, że o kształcie i wypełnić konkretną niszę mimo braku tak współczesnego świata seriali decyduje zaledwie imponującego produkcyjno-dystrybucyjnego garstka graczy – amerykańskie stacje telewizyj- zaplecza. W ostatnich latach fenomenem na ne, wielkie konglomeraty medialne oraz dostęp- gruncie serialu młodzieżowego stał się skromny ne niemal wszędzie platformy streamingowe. norweski tytuł, który zdobył serca nastolatków Taka diagnoza, choć powierzchowna, nie jest na całym świecie i doczekał się licznych lokal- bezpodstawna. Nietrudno bowiem dostrzec, że nych remake’ów. Wyprodukowany przez pub- w XXI wieku o żywotności i popularności seria- liczną telewizję serial Skam (2015–2017) okazał lu nie decyduje jedynie jego wartość artystycz- się niespodziewanym hitem, na którego sukces na, lecz cały splot okoliczności ekonomicznych złożyło się kilka czynników. Połączenie innowa- i medialnych, który faworyzuje duże wytwór- cyjnej, transmedialnej narracji, uniwersalnych nie i sprawia, że mniejsze produkcje mają nikłe treści oraz wrażenia autentyzmu sprawiło, że tej szanse na przebicie się do szerokiej publiczności. niepozornej produkcji udało się trafić nie tylko Nie oznacza to jednak, że dzisiaj nie powstają do norweskiego odbiorcy. Szybko pojawiły się już wartościowe seriale, które realizują pomysły jednak trudności wynikające, paradoksalnie, niezależnych twórców i wyróżniają się oryginal- właśnie ze zbyt dużej popularności serialu, a do- nym podejściem do gatunków telewizyjnych stęp do treści stał się utrudniony. Finał Skam, lub lokalną specyfiką. Trudniej jest im jednak zdaniem wielu odbiorców przedwczesny, pozo- osiągnąć sukces, gdy muszą konkurować z dzie- stawił niedosyt, otwierając jednocześnie moż- łami, za którymi stoją medialni giganci, mający liwość nowych interpretacji, kontynuacji oraz do dyspozycji niemal nieograniczone zasoby remiksów opowiedzianych w ciągu czterech finansowe i ugruntowaną pozycję na rynku. sezonów historii. Przykład tego serialu posłuży Na tym większe uznanie zasługują dzie- do diagnozy nowych trendów w produkcjach ła, którym udaje się trafić do publiczności telewizyjnych przeznaczonych dla młodych varia 329 odbiorców oraz pozwoli postawić hipotezy na między sobą informacjami o serialu za pomocą temat ich przyszłości. mediów społecznościowych[2]. Mimo braku promocji już pierwszy sezon zyskał popular- Droga do sukcesu ność w Norwegii, a nagły przyrost międzyna- Za sterami serialu Skam stanęła młoda reży- rodowej publiczności w 2016 roku potwierdził serka i scenarzystka Julie Andem. Już wcześniej niezwykłą skuteczność tej strategii marke- pracowała ona dla norweskiego publicznego tingowej. Odzew fanów od samego początku nadawcy telewizyjnego i radiowego NRK, od istnienia serialu miał kluczowe znaczenie dla 2012 roku pomagając w realizacji takich seriali, jego twórców, którzy nie chcieli, by opowiadane jak Sara (2008–2009), MIA (2010–2012) i Jenter przez nich historie istniały jedynie w medialnej (nor. Dziewczyny, 2013–2017). Za ich produkcję próżni. odpowiadała stacja NRK Super, której progra- my są skierowane głównie do młodych odbior- Formuła serialu ców, dopiero wkraczających w nastoletniość. By zrozumieć fenomen serialu Skam, na- Wymienione powyżej seriale, opowiadając o pe- leży najpierw pochylić się nad samym zjawi- rypetiach 12-letnich bohaterek, stawiały jedno- skiem narracji transmedialnej, której znacze- cześnie pierwsze kroki na gruncie prowadzonej nie we współczesnych mediach nieustannie w Internecie narracji transmedialnej. Dopiero wzrasta. Sam termin jest łączony w badaniami testowano możliwości takiej formy podawa- Henry’ego Jenkinsa, który opisywał zmiany nia widzom treści, wykorzystując w odcinkach w sposobie cyrkulacji mediów oraz nowe spo- klipy z rozmów wideo oraz prowadząc blogi soby, w jakie dzisiejsi odbiorcy wchodzą z nimi i konta bohaterek na Instagramie. w interakcję. Tytułowa kultura konwergencji to Dobre przyjęcie tych produkcji sprawiło, że w jego ujęciu „przepływ treści pomiędzy różny- norweski nadawca zapragnął dotrzeć również mi platformami medialnymi, współpraca róż- do nieco starszej widowni. Docelową grupę od- nych przemysłów medialnych oraz migracyjne biorców nowego serialu miały stanowić głównie zachowania odbiorców mediów, którzy dotrą 16-letnie dziewczęta, a jego produkcją zajęła się niemal wszędzie, poszukując takiej rozrywki, NRK P3, czyli publiczna stacja radiowa skie- na jaką mają ochotę”[3]. W ciągu trzynastu lat, rowana do nastolatków. Julie Andem po raz które upłynęły od premiery książki Jenkinsa, pierwszy przyjęła wtedy rolę showrunnerki świat zdążył się przekonać, jak trafne okazały i od podstaw wykreowała świat serialu Skam. się jego stwierdzenia. Pracując nad scenariuszem pierwszego sezonu, Skam wręcz modelowo wpisuje się w zapro- twórczyni zgłębiała młodzieżową kulturę i prze- ponowaną przez Jenkinsa definicję opowiada- prowadziła serię długich rozmów z norweskimi nia transmedialnego, będącego „wielowątko- nastolatkami. Te szczegółowe wywiady miały wą i zróżnicowaną historią, która odsłaniana zapewnić serialowi wiarygodność oraz uczulić jest na różnych platformach medialnych, przy Andem na najważniejsze problemy, z jakimi czym każde medium ma swój oddzielny wkład mierzą się obecnie młodzi ludzie. Reżyserka w tworzenie i rozwijanie fikcyjnego świata”[4]. była świadoma, że Skam będzie musiało rywa- lizować o względy widzów z dużymi amerykań- [1] J.I. Fandalen, Nerven i ”Skam” skal være sterk skimi produkcjami. Siłą jej serialu miała być og relevant, „Rushprint” 4.04.2016, , dostęp: 16.08.2020. [2] Ibidem. 1 biorców z przeżyciami bohaterów[ ]. [3] H. Jenkins, Kultura konwergencji. Zderzenie Premiera serialu nie została poprzedzo- starych i nowych mediów, przeł. M. Filiciak, War- na kampanią reklamową, ponieważ twórcom szawa 2007, s. 9. zależało na tym, by sami odbiorcy dzielili się [4] Ibidem, s. 260. 330 varia Młodzi widzowie, w pełni„zanurzeni we współ- Ten tygodniowy cykl powtarzał się aż do końca czesnej kulturze medialnej, z chęcią podejmo- sezonu, trwającego od 10 do 12 odcinków. War- wali taką grę, a twórcy konsekwentnie i z dba- to zaznaczyć, że w poszczególnych sezonach łością o szczegóły konstruowali rozgrywającą zdarzały się dni, kiedy na stronę serialu nie tra- się w różnych mediach narrację”. Warto również fiały żadne nowe materiały, budząc spekulacje zauważyć, że w Skam podział między producen- fanów, próbujących dociec fabularnych źródeł tami treści a jej konsumentami ulega zatarciu. takiej sytuacji. Sam Jenkins, pisząc o kulturze konwergencji, Ponadto z udostępnionych w ciągu tygodnia sygnalizował, że te dwie strony wchodzą ze klipów powstawał pełen odcinek, trwający oko- sobą w nierówną interakcję[5]. W przypadku ło 25–30 minut. W tej ujednoliconej formie był tego serialu aktywni odbiorcy mieli duży wpływ on emitowany w piątkowe wieczory na antenie nie tylko na jego przekaz i treść poszczegól- stacji NRK3, skierowanej przede wszystkim do nych odcinków, ale odegrali też kluczową rolę nastoletnich odbiorców. w rozpowszechnianiu Skam, przyjmując rolę Bezpośrednią konsekwencją opisanego po- tak zwanych prosumentów. wyżej sposobu dystrybucji serialu są dwa moż- By właściwie ocenić znaczenie, jakie dla liwe modele jego odbioru. Nie tylko zakładają sukcesu serialu miała jego transmedialność, one użycie różnych mediów, ale skutkują także należy najpierw zrozumieć zasady jego dys- nierównomiernym stopniem poinformowania trybucji. Nowy sezon Skam rozpoczynał się widzów, którzy stosują odmienne modele od- zwykle stosunkowo niepozornie – w dzień bioru. premiery udostępniano widzom klip wideo Pierwszy model zakłada odbiór narracji lub innego rodzaju materiały medialny, po- transmedialnej w sposób, w jaki pierwotnie zwalający zorientować się, kto jest głównym powstawała, a więc w przestrzeni różnych bohaterem, i jednocześnie zarysowując głów- mediów. Miało być to dominujące podejście, ne wątki danego sezonu. Te początkowe treści zwłaszcza wśród odbiorców z docelowej gru- pojawiały się zazwyczaj w soboty, a następnie py wiekowej. Taka metoda podawania treści przez resztę tygodnia odbiorców karmiono koresponduje bowiem ze sposobem, w jaki kolejnymi materiałami, poszerzającymi ich nastoletni widzowie konsumują obecnie prze- wiedzę. Podstawowym źródłem treści związa- kazy medialne. Skam udało się wpasować w to, nych z serialem była specjalnie do tego prze- jak młode pokolenie współcześnie funkcjo- znaczona strona www.skam.p3.no. Pojawiały nuje – wielokanałowo i wielowątkowo. Serial się tam wszystkie elementy składające się na kierowano przede wszystkim do równolatków narrację serialu: klipy wideo, zrzuty ekranu jego bohaterów, a więc młodzieży urodzonej rozmów między bohaterami w mediach spo- u progu XXI wieku. Roczniki otwierające po- łecznościowych oraz linki do nowych postów kolenie, o którym obecnie najczęściej mówi się bohaterów na Instagramie. jako o Gen Z, to osoby, które od najmłodszych Krótkie, kilkuminutowe klipy udostępnia- lat były zanurzone w świecie nowych mediów. ne były w pozornie realnym czasie, a więc jeśli Często pamiętają jeszcze wynalazki poprzedniej dane wydarzenia w świecie serialu miały miej- epoki, jednak sami nie musieli z nich korzystać, sce w poniedziałek o godzinie 13:05, to dokład- a Internet to dla nich nie ciekawostka czy droga nie tego dnia i o tej godzinie nagranie trafiało zabawka, ale podstawowe narzędzie komuni- na stronę serialu. Koniec danego odcinka wy- kacji. W takiej roli zostało ono również wyko- znaczał piątkowy klip, często pełen spektakular- rzystane w Skam – zarówno na poziomie fabuły, nych zajść – początek weekendu bywał w życiu jak i jej dystrybucji. Tylko odbiór transmedial- nastoletnich bohaterów szczególnie intensywny. ny pozwalał na pełne doświadczanie narracji i głęboką immersję, która była jedną z intencji [5] Ibidem, s. 9. twórców. Widz musiał wcielić się rolę „utalento- varia 331 wanego internetowego stalkera”[6], by czerpać udawało się jednak balansować między różny- maksymalną satysfakcję odbiorczą. mi tonami wypowiedzi, wprowadzając często Budowanie iluzji realności przedstawianych elementy komediowe dla zrównoważenia trud- wydarzeń było dla nich na tyle ważne, że młodzi niejszych treści. aktorzy w czasie realizacji serialu nie udzielali Pierwszy sezon Skam wydaje się najbardziej wywiadów i nie mieli publicznych wystąpień. zachowawczy, wręcz niepozorny. Jego główną Dopiero po zakończeniu realizacji wszystkich bohaterką jest Eva, a dominującym tematem – sezonów zdjęto z nich embargo i mogli zacząć relacje z jej chłopakiem, Jonasem. Pojawiają się wchodzić w częstsze interakcje z fanami, mię- takie uniwersalne motywy, jak przyjaźń, odtrą- dzy innymi na konwentach fanowskich. cenie przez rówieśników, samotność i poszuki- Drugi model odbioru był bliższy bardziej wanie własnego miejsca na świecie. Świeżość tradycyjnym sposobom konsumowania tre- i wiarygodność fabuły wystarczyły, by przyciąg- ści medialnych. Część widzów oglądała serial nąć norweską publiczność i nakłonić stację do jedynie w formie cotygodniowych odcinków, stworzenia kolejnych sezonów. emitowanych w telewizji. Odbiorcy, dla których Kolejną główną bohaterką jest Noora, jedna było to jedyne źródło wiedzy o fabule, musieli z nowych przyjaciółek Evy. Poświęcony jej se- się liczyć z dużo niższym horyzontem poinfor- zon udowodnił, że Skam, choć zdaje się „tylko” mowania. Choć poszczególne klipy były zrozu- serialem dla nastolatek, ma ambicję, by komen- miałe bez znajomości treści zamieszczanych na tować wyzwania współczesności i obrazować kontach bohaterów w mediach społecznościo- zmagania młodzieży z problemami, o których wych, to w tym modelu odbioru widzom umy- dorośli debatują na pierwszych stronach gazet. kały niektóre niuanse. Proponując widzom tak Obok typowych tematów, takich jak miłosne za- rozbudowaną narrację transmedialną, twórcy wirowania, zdrady i próby budowania zaufania, muszą się jednak liczyć z tym, że projektowa- pojawia się bowiem wątek napaści seksualnej. ny przez nich odbiór multimedialnych treści Andem chwalono za niezwykłe wyczucie i po- nie zostanie przyjęty przez niektórych widzów, wagę, z jakimi potraktowała ten motyw, wpi- którzy pozostaną wierni konwencjonalnym po- sując się tym samym w ważną debatę na temat stawom odbiorczym. przemocy seksualnej wobec kobiet i wpływu, jaki ma ona na dalsze życie ofiar[7]. Drugi Bohaterowie na XXI wiek sezon Skam docenili również przedstawiciele W ciągu niecałych dwóch lat, między wrześ- norweskich organizacji walczących z przemocą niem 2015 roku a czerwcem 2017, powstały aż seksualną[8]. cztery sezony Skam. Każdy z nich poświęco- ny był przeżyciom innego głównego bohatera [6] D.T. Max, “SKAM”, the radical teen drama z tej samej grupy znajomych. Niektóre postaci that unfolds one post at a time, „New Yorker” 11.06.2018, , dostęp: dotyczącym wybranego bohatera. Istotnym 16.08.2020. elementem serialu był prawie zupełny brak [7] A. Leszkiewicz, Skam: how one Norwegian dorosłych postaci – licealiści często mieszkali teen drama got the TV depiction of sexual assault sami lub mieli rzadki kontakt ze swoimi ro- right, „New Statesman” 16.03.2017, < https://www. dzicami. Jedynie pojawiająca się co jakiś czas newstatesman.com/culture/tv-radio/2017/03/ szkolna pielęgniarka odpowiadała na trapiące skam-how-one-norwegian-teen-drama-got-tv-de- piction-sexual-assault-right>, dostęp: 16.08.2020. bohaterów poważniejsze pytania. Wszystkie [8] K.K. Jørgensen, Mener „Skam” burde være inne problemy, na które napotykali bohatero- pensum, „NRK” 23.05.2016, , dostęp: 16.08.2020. 332 varia Dopiero trzeci sezon serialu przyciągnął po- nie doczekali się własnego sezonu, dając wi- kaźną liczbę zagranicznych odbiorców i uczynił dzom posmak tego, jak mógłby wyglądać serial, ze Skam międzynarodowy hit. Opowiada on gdyby miał trwać dłużej. o Isaku, dawnym przyjacielu Evy, który po- Pierwszy sezon otwierała narracja z offu, znaje nowego ucznia szkoły Hartvig Nissen, w której jeden z bohaterów czytał szkolne Evena. Główny bohater zaczyna odkrywać wypracowanie o niesprawiedliwościach kapi- swoją orientację seksualną i musi poradzić so- talistycznego ustroju, podczas gdy na ekranie bie z wymaganiami otoczenia i balastem tak w coraz większym tempie przeskakiwały obrazy zwanej obowiązkowej heteroseksualności (ang. bawiącej się bez opamiętania młodzieży. Po- compulsory heterosexuality). Wraz z rozwojem dobny zabieg powraca w finale, choć tym ra- akcji wprowadzony zostaje również wątek prob- zem odczytywany jest list, w którym przyjaciele lemów psychicznych, dotykających jego najbliż- dziękują Sanie. Z czasem monolog przeradza się szych: matkę i ukochanego. jednak w odezwę do widzów. Obok urywków Ostatni sezon został poświęcony Sanie, z klipów, które nie trafiły do serialu, pojawiają przyjaciółce dwóch pierwszych bohaterek się fragmenty nagrań z bieżących światowych i koleżance z ławki Isaka. Dopiero przyjęcie kryzysów. Na koniec kamera przyjmuje per- w serialu perspektywy młodej muzułmanki spektywę widza oglądającego Skam na kom- pozwala w pełni zdać sobie sprawę z izolacji puterze. Pojawiają się ujęcia komentarzy, które i odtrącenia, jakich bohaterka doświadcza ze odbiorcy zostawiali pod poszczególnymi kli- względu na swoje wyznanie nawet w gronie pami – zarówno tych hejterskich, jak i pozy- najbliższych znajomych. I tym razem Andem tywnych. Głos z offu przypomina: „Strach się nie stroni od ważkich tematów, już w pierw- rozprzestrzenia. Ale, na szczęście, miłość rów- szych minutach nawiązując do bieżącej sytua- nież”. Tymi słowami Skam żegna się z widzami cji społeczno-politycznej: na ekranie najpierw na zawsze. pojawia się wystąpienie Donalda Trumpa, po- Na trzy dni przed rozpoczęciem czwartego tem plakat z marszu kobiet w dniu jego inau- sezonu Julie Andem ogłosiła na swoim Insta- guracji na prezydenta, przedstawiający kobietę gramie, że będzie to jednocześnie ostatni sezon w hidżabie z amerykańskiej flagi, a wreszcie całego serialu. Informacja była dla fanów serii także ujęcia próbujących przekroczyć granicę sporym zaskoczeniem, ponieważ już od pierw- uchodźców. Bohaterka będzie musiała stawić szego sezonu sygnalizowano, że Skam będzie czoła codziennym przejawom islamofobii oraz towarzyszył bohaterom aż do końca liceum – na próbom pogodzenia swojej głębokiej wiary z ży- świętowanie ostatniego tygodnia szkoły bohate- ciem przeciętnej, norweskiej nastolatki, które rowie szykowali się już od pierwszego semestru. staną się szczególnie trudne, gdy zakocha się Chociaż twórczyni nigdy nie podała konkret- w niewierzącym chłopaku. nych przyczyn tego przedwczesnego finiszu Czwarty sezon krytykowano jednak za od- serii, to część fanów przypuszczała, że serial ciąganie uwagi od głównej bohaterki i zbytnie stał się ofiarą własnego sukcesu[10]. skupienie na losach innych postaci[9]. Końcowe klipy poświęcono ponadto bohaterom, którzy Recepcja w Norwegii i początki międzynarodowej popularności [9] A. Leszkiewicz, Skam, interrupted: why is Zanim Skam stał się międzynarodowym the phenomenally popular teen drama ending fenomenem, zyskał uznanie rodzimej widow- before its peak?, „New Statesman” 23.06.2017, ni. Już pierwszy sezon cieszył się stosunkowo , dostęp: 16.08.2020. stacji NRK. Stały napływ nowych odbiorców [10] Ibidem. sprawił, że w szczytowym momencie oglądal- varia 333 ność serialu w 5-milionowej Norwegii wyno- Bieg z przeszkodami siła niemal 800 tysięcy widzów[11]. W 2016 Wraz z napływem międzynarodowej pub- i 2017 roku Skam doceniono również podczas liczności pojawił się cały szereg problemów, rozdania norweskich nagród telewizyjnych, z którymi musieli zmierzyć się zarówno fani, Gullruten, gdzie stworzony przez Andem se- jak i producenci serialu. Dosyć szybko palącą rial zdobył kilka statuetek, w tym za scenariusz kwestią stała się bariera językowa. Widzowie i reżyserię. z całego świata (Skam oglądano nie tylko w Eu- Skam zagościł również na stałe w norwe- ropie, ale również w Stanach Zjednoczonych, skim dyskursie publicznym, i to nie tylko dzięki Kanadzie i Ameryce Południowej) jesienią częstej obecności w rozmowach nastoletnich 2016 roku promowali na Twitterze hashtag #We- widzów. Grono odbiorców okazało się bowiem NeedEnglishSubsForSkam (ang. potrzebujemy bardzo różnorodne, co ilustruje sytuacja z ob- angielskich napisów do Skam). Po kilku dniach rad nad budżetem Oslo pod koniec 2016 roku. stacja NRK, również na Twitterze, zamieściła Jeden z polityków powoływał się wtedy na trud- odmowną odpowiedź, tłumacząc, że serial jest ną sytuację mieszkaniową młodych bohaterów skierowany przede wszystkim do norweskiej serialu, a przewodnicząca posiedzenia musia- młodzieży i choć cieszy ich duże zaintereso- ła upominać się o ograniczenie nawiązań do wanie, to nie udostępnią go po angielsku[15]. Skam[12]. Jako kolejny powód podano później również Ponadto, kiedy na początku 2018 roku, zawarte na potrzeby serialu umowy licencyjne a więc ponad pół roku po zakończeniu emi- na muzykę, które obejmowały jedynie norweski sji serialu, brytyjska para książęca przybyła do rynek i ułatwienie zagranicznej publiczności Norwegii z oficjalną wizytą, w programie zna- dostępu do Skam mogłoby je naruszać[16]. lazły się między innymi odwiedziny w szkole Hartvig Nissen. Książę William wraz z mał- [11] N. Woldsdal, I. Michelsen, Skam slår alle żonką spotkał się tam z częścią obsady Skam rekorder, „NRK” 21.12.2016, , dostęp: 16.08.2020. z młodzieżą o wadze przekazu, jaki niósł ze [12] O. Eggesvik, Nå har Oslo fått sitt første 13 sobą serial[ ]. rødgrønne budsjett på 19 år, „Aftenposten” Dowodów na popularność serialu w ro- 7.12.2016, , dostęp: 16.08.2020. skiem jest jednak sposób, w jaki Skam trafił na [13] I. Tired, I. Fjelletveit, Skam-skuespillerne arenę międzynarodową. Nie wydarzyło się to møtte William og Kate. Men hertugparet had- od razu, kiedy tylko początkowe odcinki seria- de neppe sett serien, „Aftenposten” 2.02.2018, , nastąpił bowiem dopiero w 2016 roku, a w trak- dostęp: 16.08.2020. cie emisji trzeciego sezonu oglądalność osiąg- [14] T. Taylor, How Skam’s Isak and Even revolu- nęła szczytowy poziom[14]. Młodzi widzowie tionized teen TV, „Interview Magazine” 6.10.2017, „pocztą pantoflową” na internetowych forach , dostęp: niszowej produkcji. Można przypuszczać, że 16.08.2020. [15] Post na oficjalnym koncie stacji NRK na znacząca była tematyka odcinków poświęco- portalu Twitter z 1 listopada 2016 r., , wanie nastolatków na mądrze i realistycznie dostęp: 16.08.2020. opowiedziane historie o queerowych bohate- [16] K.S. Nilsen, C. Elnan, Why NRK can’t rach, których w mediach wciąż brakuje. translate Skam, „NRK” 2.11.2016, , dostęp: 16.08.2020. głęboka immersja i wrażenie realności wyda- [17] Informacja Działu Komunikacji na stronie rzeń i postaci. Ponadto, fanom towarzyszyło stacji NRK z 13 stycznia 2017 r., , dostęp: 16.08.2020. czuciem wyjątkowości odbioru popularnego, [18] L. Bartleet, Why you should be watching choć i tak stosunkowo mało znanego serialu. Skam, Tumblr’s most talked-about TV show of Publiczność przyjmowała aktywną rolę prosu- 2017, „NME” 6.12.2017, , dostęp: 16.08.2020. fandomu, jak i sukces samego serialu. varia 335 Nowe twarze, stare historie się imiona postaci, to dotycząca ich fabuła była Popularność, a także przedwczesne zakoń- stosunkowo wiernym przepisaniem wątków czenie Skam sprawiły, że wśród publiczności z oryginału. Do najbardziej znaczących zmian pozostał niedosyt, a zagraniczni producenci można zaliczyć wariacje w odpowiednikach se- dostrzegli szansę na powtórzenie sukcesu nor- zonu trzeciego: pojawienia się pary lesbijskiej weskiego serialu. Niedługo po tym, jak Andem w wersji hiszpańskiej oraz transpłciowego chło- ogłosiła, że nie powstaną kolejne sezony orygi- paka w wersji niemieckiej. nalnej wersji programu, pojawiły się doniesie- Każdy z remake’ów wykorzystuje również nia, że twórczyni zajmie się przygotowaniem model dystrybucji opracowany przez NRK, jego amerykańskiej adaptacji. Uzgodnienia do- choć, ze względu na dynamikę rozwoju mediów tyczące wykorzystania norweskiego formatu społecznościowych i konieczność pozostania na zostały poczynione jeszcze zimą 2016 roku, a re- bieżąco z młodzieżowymi trendami, zmieniają alizacją nowej wersji miała zająć się kierowana się platformy, na których toczy się transme- przez Simona Fullera wytwórnia XIX Enter- dialna narracja. Wspomniane już Skam Austin tainment[19]. W listopadzie 2017 roku Andem do dystrybucji wykorzystuje Watch, zamieściła na swoim Instagramie wiadomość a inne wersje pojawiają się YouTube. Podobnie o castingu do amerykańskiej adaptacji oraz jak w przypadku oryginału, konieczne jest sto- poinformowała, że przyjmie w nim rolę scena- sowanie usługi geoblockingu, a w przypadku rzystki i reżyserki, nie chcąc jeszcze rozstawać nieanglojęzycznych wersji wciąż potrzeba tłu- się ze Skam. Wyreżyserowany przez Andem maczeń fanowskich. Warto również zauważyć, pierwszy sezon Skam Austin pojawił się na stro- że w przeciwieństwie do oryginału, niektóre nie usługi wiosną 2018 roku, adaptacje powstają bez udziału tradycyjnych natomiast drugi, za który odpowiadał już inny stacji telewizyjnych. reżyser, udostępniono na platformie rok póź- Nowi bohaterowie coraz częściej rozma- niej. W momencie powstawania tego artyku- wiają na WhatsAppie, a widzowie wersji nie- łu nie podano jeszcze informacji o premierze mieckiej na tejże platformie mogą otrzymywać ewentualnego trzeciego sezonu. powiadomienia o udostępnieniu nowych mate- Amerykańska wersja Skam to nie jedyny re- riałów. Twórcy remake’ów chętnie wykorzystu- make serialu, choć ze względu na zaangażowa- ją też funkcję Stories, która jeszcze nie Andem to właśnie z nim fani wiązali duże nie istniała, gdy powstawały pierwsze sezony nadzieje. Między lutym a listopadem 2018 roku Skam. W relacjach postaci pojawiają się zdjęcia swoje premiery miało jeszcze sześć innych lo- i filmy, dodatkowo wzmacniające poczucie au- kalnych wersji Skam: francuska, niemiecka, tentyzmu. Choć są wykonane wcześniej, to na włoska, hiszpańska, holenderska i belgijska. Instagrama trafiają w czasie rzeczywistym i ko- Oryginalny serial miał odpowiadać przede respondują z tym, co widzowie mogą oglądać wszystkim na potrzeby norweskich nastolat- w poszczególnych klipach. Zmiany w sposobie ków, lecz wraz z napływem międzynarodowej komunikacji wewnątrz serialu oraz podawania publiczności stało się jasne, że poruszane za- treści widzom odzwierciedlają zmieniające się gadnienia są bardziej uniwersalne. Tłumacząc sposoby użycia nowych mediów w docelowej decyzję o sprzedaży formatu do innych krajów, Andem zwracała uwagę, że wszędzie „istnieje [19] R. Donadio, Will ‘Skam,’ a Norwegian Hit, potrzeba, by poruszać takie zagadnienia jak Translate?, „The New York Times” 9.12.2016, problemy psychiczne, molestowanie seksualne , dostęp: 16.08.2020. że historie przedstawiane w remake’ach zaad- [20] Post Julie Andem w serwisie Instagram aptowano bezpośrednio z wersji norweskiej, z 10 listopada 2017 r., , dostęp: 16.08.2020. 336 varia grupie wiekowej, która dziś chętniej używa rze stęsknionych widzów, przypominając o nie- Instagrama niż Facebooka[21]. zwykłym zaangażowaniu publiczności w życie Obecnie wszystkie remaki zaczynają wkra- tych postaci. czać na niezbadany teren. Niektóre, jak ho- Nie ulega wątpliwości, że stacja NRK trafi- lenderski Skam NL, zakończyły już swój bieg. ła na prawdziwą żyłę złota, najpierw ekspery- Ewenementem pozostaje na ten moment Skam mentując, a potem doskonaląc transmedialną France, który jako pierwsza adaptacja Skam wy- narrację skierowaną do grupy najbardziej po- kroczył poza materiał źródłowy w piątym i szó- datnych na ten sposób opowiadania odbiorców. stym sezonie. Była to swoista próba ognia, która Młode pokolenie korzysta jednocześnie z wielu udowodniła, że kontynuowanie na własną rękę urządzeń oraz z rozmaitych mediów społecz- historii wykreowanych przez Andem pozostało nościowych, bezustannie funkcjonując w prze- dla widzów równie pociągające. strzeni wirtualnej. Trzymając rękę na pulsie i rozmawiając z nastolatkami o ich problemach Potencjalna przyszłość formuły i oczekiwaniach, można dostosowywać się do Przyszłość uniwersum Skam pozostaje wymagań publiczności i proponować coraz to niejasna. Co jakiś czas pojawiają się pogłos- nowe rozwiązania na gruncie transmedialności. ki o kolejnych możliwych remake’ach, w tym W przyszłości możemy się z pewnością spo- także o ewentualnym powstaniu wersji polskiej. dziewać kolejnych prób takiego prowadzenia Mimo stałej aktywności grupy wiernych fanów fabuły. Kwestią dyskusyjną pozostaje jednak, nasuwa się jednak pytanie, ile razy można oglą- czy uda im się powtórzyć sukces Skam. Nor- dać prawie identyczne historie zanim się one weski serial pozostanie bowiem tytułem, który znudzą? przetarł drogę innym tego typu produkcjom. Wielu trudności przysparzają także umowy licencyjne, które wpłynęły na sposób, w jaki międzynarodowa publiczność mogła docierać do treści związanych z oryginalnym Skam. Każ- bibliografia dy kolejny remake musi zmierzyć się z tymi Bartleet L., Why you should be watching Skam, Tumblr’s samymi problemami prawnymi, a konieczność most talked-about TV show of 2017, „NME” 2017, zniechęcać potencjalnych odbiorców. Donadio R., Will ‘Skam,’ a Norwegian hit, translate?, Sama marka Skam ma się jednak dobrze, „The New York Times” 2016, scenariuszy serialu autorstwa Julie Andem, Eggesvik O., Nå har Oslo fått sitt første rødgrønne bud- stanowiący jego przedłużenie w kolejnym sjett på 19 år, „Aftenposten”, 2016, rialu zostawiają po sobie swoiste internetowe Fandalen J.I., Nerven i „Skam” skal være sterk og relevant, cmentarzysko – nieaktywne już profile postaci, „Rushprint” 2016, Instagram Stories. Pod zdjęciami na instagra- Green D., The most popular social media platforms with mowych kontach bohaterów norweskiej wersji Gen Z, „Business Insider” 2019,