Płacząc Po Norwesku. Serial Skam Jako Opowieść Transmedialna Dla Międzynarodowej Publiczności
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
328 varia Płacząc po norwesku. Serial Skam jako opowieść transmedialna dla międzynarodowej publiczności małgorzata mączko Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Abstract. Mączko Małgorzata, Płacząc po norwesku. Serial Skam jako opowieść transmedialna dla międzyna- rodowej publiczności [Crying in Norwegian. Skam as transmedia storytelling for international audiences]. “Images” vol. XXVIII, no. 37. Poznań 2020. Adam Mickiewicz University Press. Pp. 328–337. ISSN 1731-450X. DOI 10.14746/i.2020.37.19. The article aims to analyse the phenomenon of a Norwegian Internet-TV show for teenage audiences, Skam (2015–2017). The transmedia storytelling used in this production resulted in unforeseen international acclaim, subsequently leading to the creation of local remakes of the series. The article will outline the main issues that the show has dealt with, as well as the immersion-building narrative solutions used by the creators. Moreover, it will discuss Skam’s reception by Norwegian and international audiences, and suggest potential directions for the future development of this format. Keywords: Skam, transmedia storytelling, convergence culture, immersion Można odnieść wrażenie, że o kształcie i wypełnić konkretną niszę mimo braku tak współczesnego świata seriali decyduje zaledwie imponującego produkcyjno-dystrybucyjnego garstka graczy – amerykańskie stacje telewizyj- zaplecza. W ostatnich latach fenomenem na ne, wielkie konglomeraty medialne oraz dostęp- gruncie serialu młodzieżowego stał się skromny ne niemal wszędzie platformy streamingowe. norweski tytuł, który zdobył serca nastolatków Taka diagnoza, choć powierzchowna, nie jest na całym świecie i doczekał się licznych lokal- bezpodstawna. Nietrudno bowiem dostrzec, że nych remake’ów. Wyprodukowany przez pub- w XXI wieku o żywotności i popularności seria- liczną telewizję serial Skam (2015–2017) okazał lu nie decyduje jedynie jego wartość artystycz- się niespodziewanym hitem, na którego sukces na, lecz cały splot okoliczności ekonomicznych złożyło się kilka czynników. Połączenie innowa- i medialnych, który faworyzuje duże wytwór- cyjnej, transmedialnej narracji, uniwersalnych nie i sprawia, że mniejsze produkcje mają nikłe treści oraz wrażenia autentyzmu sprawiło, że tej szanse na przebicie się do szerokiej publiczności. niepozornej produkcji udało się trafić nie tylko Nie oznacza to jednak, że dzisiaj nie powstają do norweskiego odbiorcy. Szybko pojawiły się już wartościowe seriale, które realizują pomysły jednak trudności wynikające, paradoksalnie, niezależnych twórców i wyróżniają się oryginal- właśnie ze zbyt dużej popularności serialu, a do- nym podejściem do gatunków telewizyjnych stęp do treści stał się utrudniony. Finał Skam, lub lokalną specyfiką. Trudniej jest im jednak zdaniem wielu odbiorców przedwczesny, pozo- osiągnąć sukces, gdy muszą konkurować z dzie- stawił niedosyt, otwierając jednocześnie moż- łami, za którymi stoją medialni giganci, mający liwość nowych interpretacji, kontynuacji oraz do dyspozycji niemal nieograniczone zasoby remiksów opowiedzianych w ciągu czterech finansowe i ugruntowaną pozycję na rynku. sezonów historii. Przykład tego serialu posłuży Na tym większe uznanie zasługują dzie- do diagnozy nowych trendów w produkcjach ła, którym udaje się trafić do publiczności telewizyjnych przeznaczonych dla młodych varia 329 odbiorców oraz pozwoli postawić hipotezy na między sobą informacjami o serialu za pomocą temat ich przyszłości. mediów społecznościowych[2]. Mimo braku promocji już pierwszy sezon zyskał popular- Droga do sukcesu ność w Norwegii, a nagły przyrost międzyna- Za sterami serialu Skam stanęła młoda reży- rodowej publiczności w 2016 roku potwierdził serka i scenarzystka Julie Andem. Już wcześniej niezwykłą skuteczność tej strategii marke- pracowała ona dla norweskiego publicznego tingowej. Odzew fanów od samego początku nadawcy telewizyjnego i radiowego NRK, od istnienia serialu miał kluczowe znaczenie dla 2012 roku pomagając w realizacji takich seriali, jego twórców, którzy nie chcieli, by opowiadane jak Sara (2008–2009), MIA (2010–2012) i Jenter przez nich historie istniały jedynie w medialnej (nor. Dziewczyny, 2013–2017). Za ich produkcję próżni. odpowiadała stacja NRK Super, której progra- my są skierowane głównie do młodych odbior- Formuła serialu ców, dopiero wkraczających w nastoletniość. By zrozumieć fenomen serialu Skam, na- Wymienione powyżej seriale, opowiadając o pe- leży najpierw pochylić się nad samym zjawi- rypetiach 12-letnich bohaterek, stawiały jedno- skiem narracji transmedialnej, której znacze- cześnie pierwsze kroki na gruncie prowadzonej nie we współczesnych mediach nieustannie w Internecie narracji transmedialnej. Dopiero wzrasta. Sam termin jest łączony w badaniami testowano możliwości takiej formy podawa- Henry’ego Jenkinsa, który opisywał zmiany nia widzom treści, wykorzystując w odcinkach w sposobie cyrkulacji mediów oraz nowe spo- klipy z rozmów wideo oraz prowadząc blogi soby, w jakie dzisiejsi odbiorcy wchodzą z nimi i konta bohaterek na Instagramie. w interakcję. Tytułowa kultura konwergencji to Dobre przyjęcie tych produkcji sprawiło, że w jego ujęciu „przepływ treści pomiędzy różny- norweski nadawca zapragnął dotrzeć również mi platformami medialnymi, współpraca róż- do nieco starszej widowni. Docelową grupę od- nych przemysłów medialnych oraz migracyjne biorców nowego serialu miały stanowić głównie zachowania odbiorców mediów, którzy dotrą 16-letnie dziewczęta, a jego produkcją zajęła się niemal wszędzie, poszukując takiej rozrywki, NRK P3, czyli publiczna stacja radiowa skie- na jaką mają ochotę”[3]. W ciągu trzynastu lat, rowana do nastolatków. Julie Andem po raz które upłynęły od premiery książki Jenkinsa, pierwszy przyjęła wtedy rolę showrunnerki świat zdążył się przekonać, jak trafne okazały i od podstaw wykreowała świat serialu Skam. się jego stwierdzenia. Pracując nad scenariuszem pierwszego sezonu, Skam wręcz modelowo wpisuje się w zapro- twórczyni zgłębiała młodzieżową kulturę i prze- ponowaną przez Jenkinsa definicję opowiada- prowadziła serię długich rozmów z norweskimi nia transmedialnego, będącego „wielowątko- nastolatkami. Te szczegółowe wywiady miały wą i zróżnicowaną historią, która odsłaniana zapewnić serialowi wiarygodność oraz uczulić jest na różnych platformach medialnych, przy Andem na najważniejsze problemy, z jakimi czym każde medium ma swój oddzielny wkład mierzą się obecnie młodzi ludzie. Reżyserka w tworzenie i rozwijanie fikcyjnego świata”[4]. była świadoma, że Skam będzie musiało rywa- lizować o względy widzów z dużymi amerykań- [1] J.I. Fandalen, Nerven i ”Skam” skal være sterk skimi produkcjami. Siłą jej serialu miała być og relevant, „Rushprint” 4.04.2016, <https:// zatem właśnie wierność norweskim realiom, rushprint.no/2016/04/nerven-i-skam-skal-vaere- mająca umożliwić większą identyfikację od- -sterk-og-relevant/>, dostęp: 16.08.2020. [2] Ibidem. 1 biorców z przeżyciami bohaterów[ ]. [3] H. Jenkins, Kultura konwergencji. Zderzenie Premiera serialu nie została poprzedzo- starych i nowych mediów, przeł. M. Filiciak, War- na kampanią reklamową, ponieważ twórcom szawa 2007, s. 9. zależało na tym, by sami odbiorcy dzielili się [4] Ibidem, s. 260. 330 varia Młodzi widzowie, w pełni„zanurzeni we współ- Ten tygodniowy cykl powtarzał się aż do końca czesnej kulturze medialnej, z chęcią podejmo- sezonu, trwającego od 10 do 12 odcinków. War- wali taką grę, a twórcy konsekwentnie i z dba- to zaznaczyć, że w poszczególnych sezonach łością o szczegóły konstruowali rozgrywającą zdarzały się dni, kiedy na stronę serialu nie tra- się w różnych mediach narrację”. Warto również fiały żadne nowe materiały, budząc spekulacje zauważyć, że w Skam podział między producen- fanów, próbujących dociec fabularnych źródeł tami treści a jej konsumentami ulega zatarciu. takiej sytuacji. Sam Jenkins, pisząc o kulturze konwergencji, Ponadto z udostępnionych w ciągu tygodnia sygnalizował, że te dwie strony wchodzą ze klipów powstawał pełen odcinek, trwający oko- sobą w nierówną interakcję[5]. W przypadku ło 25–30 minut. W tej ujednoliconej formie był tego serialu aktywni odbiorcy mieli duży wpływ on emitowany w piątkowe wieczory na antenie nie tylko na jego przekaz i treść poszczegól- stacji NRK3, skierowanej przede wszystkim do nych odcinków, ale odegrali też kluczową rolę nastoletnich odbiorców. w rozpowszechnianiu Skam, przyjmując rolę Bezpośrednią konsekwencją opisanego po- tak zwanych prosumentów. wyżej sposobu dystrybucji serialu są dwa moż- By właściwie ocenić znaczenie, jakie dla liwe modele jego odbioru. Nie tylko zakładają sukcesu serialu miała jego transmedialność, one użycie różnych mediów, ale skutkują także należy najpierw zrozumieć zasady jego dys- nierównomiernym stopniem poinformowania trybucji. Nowy sezon Skam rozpoczynał się widzów, którzy stosują odmienne modele od- zwykle stosunkowo niepozornie – w dzień bioru. premiery udostępniano widzom klip wideo Pierwszy model zakłada odbiór narracji lub innego rodzaju materiały medialny, po- transmedialnej w sposób, w jaki pierwotnie zwalający zorientować się, kto jest głównym powstawała, a więc w przestrzeni różnych bohaterem, i jednocześnie zarysowując głów- mediów. Miało być to dominujące podejście, ne wątki danego sezonu. Te początkowe treści zwłaszcza wśród odbiorców z docelowej gru- pojawiały się zazwyczaj w soboty, a następnie py wiekowej. Taka metoda podawania treści przez resztę tygodnia odbiorców karmiono koresponduje bowiem ze sposobem, w jaki kolejnymi materiałami, poszerzającymi ich nastoletni widzowie konsumują obecnie prze- wiedzę.