maart 2021 www.bibliotheek.rotterdam.nl Inleiding Belastingen

Hulp bij uw belastingaangifte*

Het voorjaar komt er weer aan! In deze kalender vindt u leuke ­online activiteiten en interessante informatie. We sluiten af met een puzzel en een lekker recept.

Veel leesplezier!

Zou u graag hulp willen bij het doen van uw belastingaangifte? Bijvoorbeeld omdat u niet beschikt over een computer of tablet, of gewoon omdat u het lastig vindt? Dat is mogelijk! In maart en april zijn er verschillende mogelijkheden om op afspraak naar de bibliotheek te komen en samen met een van de partners uw aangifte te doen. Deze service is niet bedoelt voor mensen met een inkomensgrens boven de €32.000.

Onze telefonische afspraaklijn is geopend en bereikbaar via 010-2816337. U kunt van maandag tot donderdag van 10:00 tot 16:00 een afspraak inplannen. Oproepen *In verband met de coronamaatregelen bieden we deze service in afgeslankte vorm aan, op minder vestigingen. Vol is vol. Een mevrouw uit Kralingen/Crooswijk zoekt een maatje om af en toe eens mee te wandelen in de buurt. Mevrouw heeft sinds kort een rollator en is eigenlijk opzoek naar iemand Uitvoerende partner Data Openings- Locatie die ook met een rollator loopt. Zo kan er altijd even gerust tijden worden wanneer dat nodig is. Belastingwinkel maart: 9 / 16 17:00-19:00 Centrale Bibliotheek 23 / 30 1e verdieping Lijkt u het leuk om deze mevrouw te leren kennen? april: 6 / 13 U kunt dan contact opnemen met een medewerker van Hogeschool Rotterdam maart: 9 / 11 10:30-16:00 Centrale Bibliotheek Ouderen in de Wijk via 06 10269780. 12 / 16 / 19 1e verdieping 23 / 25 / 26 Vrijwilligers Hoogvliet maart: 2 / 3 / 10:30-16:00 Bibliotheek Hoogvliet 5 / 9 / 10 / 12 Rijkeeplein 2 ► Wist u dat… 3191 VD Hoogvliet Een soortgelijke oproep in een eerder boekje een match heeft opgeleverd?

2 3 Gezondheid Digitaal

Stoelfit foto Loes v/d Thiel

We hebben het internet afgestruind om interessante websites op een rijtje te zetten. Dus pak uw computer, tablet of smartphone erbij en neem een kijkje op onderstaande websites!

Oase van Kennis – www.oasevankennis.nl Open Rotterdam (een lokale media organisatie) heeft in samenwerking OASE is een samenwerking tussen Stichting Oud Geleerd Jong Gedaan en met Saskia van der Valk Romeijn 24 afleveringen gemaakt over Stoelfit. SkillsTown. Op het platform kunt u blijven leren, kunt u kennis delen en andere Hierbij kunt u vanuit uw stoel makkelijk oefeningen doen waardoor u gebruikers ­ontmoeten. Kosten; €7,95 per maand. vanuit huis fit blijft. Nog niet alle afleveringen staan online. Seniorweb – www.seniorweb.nl Seniorweb biedt computerhulp op allerlei manieren. Deze website geeft tips Online terug kijken voor online vermaak, biedt cursussen aan en heeft een hulplijn. ●1 Pak uw computer of tablet erbij ●2 Open uw internet browser Anbo – www.anbo.nl ●3 Ga naar www.youtube.nl Deze website biedt hulp op het gebied van wonen, inkomen en gezondheid. ●4 Typ in de zoekbalk: Open Rotterdam Stoelfit Er worden ook nieuwsberichten geplaatst over deze onderwerpen.

Of Pcob – www.pcob.nl ●5 Pak uw computer of tablet erbij De PCOB is een van de grootste ouderenorganisaties in ons land. De website ●6 Open uw internet browser is vooral bedoeld voor senioren die lid zijn deze ouderenbond. Maar u kunt er ●7 Ga naar www.openrotterdam.nl ­interessante artikelen vinden die vrij te lezen zijn. ●8 Typ in de zoekbalk rechts bovenaan ‘stoelfit’ Plus online – www.plusonline.nl Via de televisie kijken De website is onderdeel van het Plus Magazine. U kunt hier artikelen, links Elke dinsdag vanaf 18:15 wordt stoelfit herhaald op OPEN Rotterdam. Voor Ziggo en ­informatie vinden. Er is relatief veel reclame. Een deel van de inhoud is digitaal is dit op kanaal 36. Voor KPN, XS4ALL en Telfort op kanaal 1349. Analoog op ­uitsluitend toegankelijk voor abonnees. Hier kunt u gerust elke dag even kanaal 67+ (800 MHz). ­checken of er boeiende onderwerpen behandeld worden!

5 Digitaal Digitaal

Gratis hulp bij gebruik smartphone en computer? Omroep Max – www.omroepmax.nl Een website met vermaak en actualiteiten. U kunt ook programma’s terugkijken van Omroep MAX. ► Hulp in uw moedertaal, wel zo prettig Zou u graag hulp willen met uw smartphone, computer of tablet? ­Bijvoorbeeld om Gilde Nederland – www.gilde-nederland.nl te leren videobellen, online spelletjes te spelen, berichtjes en foto’s te versturen via Vrijwilligerswerk is een mooie manier om midden in de maatschappij te WhatsApp of online radio te ­luisteren? ­blijven staan. Stichting Gilde Nederland is een overkoepelende organisatie van 50 instituten verspreid over heel Nederland. Als u ook uw ervaring en kennis wilt Een speciaal team van digicoaches spreekt naast Nederlands en Engels ook Turks, omzetten in vrijwilligerswerk, dan is deze site een goed startpunt om uzelf te Papiaments, Spaans, Somalisch, Servisch, Lingala, Duits en Vietnamees. Het zijn jonge oriënteren. vrijwilligers die u in alle rust ­kunnen helpen met uw digitale vragen.

50+ Wijzer – www.50pluswijzer.nl Een website waarop dagelijks nieuws, informatie en inspirerende artikelen voor 50-Plussers worden gedeeld.

50+ Plein – www.50plusplein.nl Een website vol verschillende artikelen over geld en recht, gezondheid, digitaal, vrijetijd, mensen en gezondheid.

Route.nl – www.route.nl Een website vol met wandel- en fietsroutes.

Fietsersbond – www.fietsersbond.nl Op foto enkele digicoaches: Maartje (Lingala), Jelena (Servisch, Engels en Duits), Een website met informatie over fietsen en fietsroutes. ­Deniz (Koerdisch), Nadira (Somalisch) Roxenne (Antilliaans) met boven in het midden ­Suzanna Verheijen van Buro Strakz. Fietsen 123 – www.fietsen123.nl Hier vindt u nog meer fietsroutes. ► Iets nieuws leren met de hulp van een DigiMaatje Wilt u leren videobellen met familie, foto’s sturen Wilt u een Digicoach Seniorennet – www.seniorennet.be via WhatsApp, virtueel een museum bezoeken of een DigiMaatje? Artikelen over geld en recht, gezondheid, vrije tijd en wonen. of extra uitleg krijgen over digitale zaken? De DigiMaatjes helpen u graag in de Neem dan contact op met Wijzer in geldzaken – www.wijzeringeldzaken.nl/levensfasen/pensioen.aspx Nederlandse taal. Irene de Kruijf van de Unie Betrouwbare informatie over geldzaken. Van Vrijwilligers Rotterdam Alle vrijwilligers volgen de richtlijnen (UVV) via telefoonnummer Consumentenbond – www.consumentenbond.nl van het RIVM. 010-413 08 77 of per e-mail: Hier vindt u informatie over (huishoudelijke) producten. De cultuur-sensitieve digicoaches zijn mogelijk dankzij [email protected]. het netwerk Digitale Inclusie, Buro Strakz, NNR en NOOM. www.bibliotheek.rotterdam.nl/netwerkdigitaleinclusie Houd jezelf slim! Houd jezelf slim!

Erik Scherder achter­uit. Daarom is het verstandig om vaatverwijdende stoffen die er mede het zitten te onderbreken. Ga bijvoor- voor zorgen dat het bloedvatenstelsel beeld even rommelen in de keuken of gezond blijft. Dit is essentieel voor het li- sta op terwijl u een telefoontje pleegt. chaam en de hersenen, want een gezond Wat u ook kunt proberen is de beweeg- vatensysteem heeft direct invloed op de norm aan te houden. Dit is de maatstaf gezondheid en op het afweersysteem. die aangeeft wat een goede hoeveelheid Met name de vaatwanden moeten beweging per dag is. Dit ligt rond de 30 gezond zijn, want die kunnen virussen minuten per dag aangesloten bewegen.” buiten de deur houden. Genoeg bewe- gen helpt overigens bij het behouden ► Tip 2: Daag uzelf mentaal uit van goede vaten.” Uw hersenen worden gelukkig van een beetje uitdaging. Elke dag een simpe- ► Tip 4: Genoeg slapen en houd ritme le puzzel maken of het zelfde rondje Scherder: “Voor de hersenen is slapen ­wandelen is natuurlijk prima, maar uw erg belangrijk. Tijdens de slaap krijgen hersenen willen graag nieuwe dingen de hersenen de kans om afvalstoffen leren. goed op te ruimen, nieuwe eiwitten aan Scherder: “Doet u bijvoorbeeld altijd een te maken en nieuwe energieblokken te kruiswoordraadsel van 2 ­sterren, maar plaatsen. Om goed te kunnen slapen is kunt u een puzzel van 3 of 4 sterren­ ook het essentieel om ritme te houden. Dat aan? Doe die dan. Probeer eens iets is wellicht lastig, omdat het dagelijks nieuws, want dat is erg goed voor de leven er nu voor velen anders uitziet dan hersenactiviteit. Het hoeft dus geen voorheen. Toch is het verstandig om bij- De hersenen fit houden willen we ► Tip 1: Blijf bewegen enorm grote verandering te zijn, een voorbeeld wel een stuk te gaan fietsen allemaal, maar hoe doet u dat? Volgens Scherder is het belangrijk om andere kruiswoordpuzzel doen dan nor- als u dat eerst ook altijd deed.” zoveel mogelijk te blijven bewegen Hoogleraar neuropsychologie maal helpt dus al.” Neem eens een ­omdat dat het afweersysteem op een Erik Scherder legt het uit in een nieuwe route als u een wandeling goed niveau houdt. maakt of lees een boek over een onder- MAX Masterclass. Neuropsycholo- “Als u denkt dat u meer kunt bewegen werp waar u nog niet zoveel over weet. gie houdt zich bezig met de wer- binnen uw eigen ­grenzen, doe dat dan. king van het brein en de relatie Dit kan binnenhuis- of buitenshuis­ ► Tip 3: Eet de juiste producten zijn. Het is goed voor uw hersenen en u tussen het brein en je gedrag. Voeding heeft ook een belangrijk effect houdt er uw afweersysteem mee op peil. De MAX Masterclass is op 4 no- op uw lichaam. Dit is natuurlijk ontzettend belangrijk in Scherder: “U kunt door de juiste voeding vember 2020 uitgezonden. Wij deze tijden. In de loop van de jaren zijn Bron: www.maxvandaag.nl/sessies/the- uw hersenen ook een handje helpen. hebben voor u de meest belang- mensen steeds meer gaan zitten en uit mas/gezondheid-sport/max-masterclass- In thee, koffie, knoflook, chilipepers en rijke tips uit zijn uitleg gehaald. onderzoek blijkt dat dit effect heeft op zo-houdt-u-uw-brein-fit-volgens-­erik- groene groentes zitten bijvoorbeeld het afweersysteem. Dat gaat hierdoor scherder/

8 9 Gesprek Gesprek

Hierbij een aantal spreekwoorden die mevrouw regelmatig gebruikt.

Betekenis: je bent aan het wikken­ Bijzondere en wegen maar het Ik was zo moe, Kwaaie honden gaat zoals het gaat, de ik kon nog geen gesprekken bijten niet. mens wil altijd meer veertje van mijn lip blazen. hebben maar dat kan niet altijd. ↓

◄ Betekenis: als je ↑ ergens mee zit, wacht Tijdens een belrondje ontstond er een bijzonder gesprek tussen een ↑ Betekenis: even en het komt alle- Betekenis: je was zo moe dat je van onze collega’s en een deelneemster van Ouderen in de Wijk. maal in orde. De mens wikt en dreigende mensen zijn God beschikt. zelfs dat niet meer Het viel direct op dat mevrouw, 88 jaar en woonachtig in het centrum, veel spreek- vaak niet gevaarlijk. kon, de ergste graad woorden gebruikt. Ze vertelt dat haar moeder dit vroeger ook al deed en dat ze dit van moe zijn. heeft overgenomen. Het is een automatisme geworden om spreekwoorden te gebrui- ken. Mevrouw kent er behoorlijk wat! Het is zo handig zegt mevrouw; omdat ze met een spreekwoord precies kunt zeggen wat je bedoeld. Betekenis: We vonden het zo leuk dat we hebben gevraagd of we mevrouw een aantal vragen niet te ver vooruit Dan zijn mochten stellen en wat spreekwoorden in deze kalender konden plaatsen, dat mocht! denken en je niet de rapen gaar Het favoriete spreekwoord van mevrouw is toch wel ‘dat is Gods hand en daar kan Tob niet, het loopt –ofwel– ­zoveel bemoeien met je niet in kietelen.’ Dat betekent: ‘het is ook zo en daar moet je mee leven, je moet je toch anders. dan hebben we ­anderen, iedereen heeft overgeven’. de poppen aan zijn/haar ­kwaliteiten. het dansen. ↓ Wij vroegen ons ook af of er rare spreekwoorden bestaan. Mevrouw vertelt dat ze denkt van niet omdat een spreekwoord alleen gebruikt wordt wanneer het van ­toepassing is en verder niet. ↑ ► Weet u ook een leuk spreekwoord? Betekenis: ↑ Dan kunt u het laten weten aan een van de medewerkers van Ouderen in de Wijk als je ergens mee zit, Horen, zien en Betekenis: via 06 10269780. wacht even en het zwijgen doet Het is klaar, ­ ­vrede krijgen. komt ­allemaal in orde. afgelopen, uit! dan krijg je niet snel ruzie. 10 Musea Musea

Musea en Museumnacht 010 Museumpark Chabot Museum Museumpark 11 010-4363713 Rotterdam is rijk aan allerlei soorten musea. Een aantal zal u mis- Museum voor internationaal 3015 CB Rotterdam schien al goed kennen, maar wellicht staan er in onderstaande lijst expressionisme. nog voor u onbekende pareltjes. Ook al zijn de musea dicht, we heb- Het Nieuwe Instituut Museumpark 25 010-4401200 ben toch een handig overzicht gemaakt. Want hoe leuk is het om te uit Museum voor architectuur, design 3015 CB Rotterdam te kijken naar een museumbezoek in de nabije toekomst! en digitale cultuur.

Huis Sonneveld Jongkindstraat 12 010-4401200 Museumwoning uit 1933 in de 3015 CG Rotterdam Let op! Vergeet geen tijdslot te reserveren voordat u naar het museum toe gaat. stijl van het Nieuwe Bouwen. Hiervoor kunt u op de website kijken, maar dit kan vaak ook telefonisch. Kunsthal Westzeedijk 341 010-4400300 Kunstmuseum met wisselende 3015 AA Rotterdam tentoonstellingen Natuurhistorisch Museum Westzeedijk 345 010-4364222 Museum over natuur en 3015 AA Rotterdam biodiversteit. Boijmans van Beuningen Museumpark 18 010-4419400 Grote vaste collectie die de 3015 CX Rotterdam ­bezoeker meeneemt door de (Let op! Momenteel ­geschiedenis van de kunsten. gesloten i.v.m. ver- bouwing) Boijmans van Beuningen Depot Melkkoppad 15 010-4419400 Depot toont de collectie van 3015 CR Rotterdam Boijmans collectie die niet in het (Let op! Momenteel museum getoond wordt. gesloten) Centrum Kunstinstituut Melly Witte de Withstraat 50 010-4110144 (v/h Witte de With Center for 3012 BR Rotterdam ­Contemporary Art) Kunstinstituut dat reflecteert op actuele vraagstukken door middel van innovatieve tentoonstellingen. Garage Rotterdam Goudsewagenstraat 27 010-7370875 Tentoonstellingsruimte voor he- 3011 RH Rotterdam dendaagse kunst. Maatschappelij- 13 foto: Ossip van Duivenbode ke onderwerpen zijn van belang. Musea Musea

Centrum (vervolg) Delfshaven (vervolg) Kijk-Kubus Overblaak 70 010-4142285 Museum Rotterdam ’40-’45 NU Coolhaven 375 010-2176773 Museumwoning, kubuswoningen 3011 MH Rotterdam Tentoonstelling over de Tweede 3015 GC Rotterdam zijn sinds 1984 een icoon. Wereldoorlog en het bombarde- Mariniers Museum - Wijnhaven 7-13 010-4129600 ment van Rotterdam. Museum over het ontstaan en 3011 WH Rotterdam Wereldmuseum Willemskade 25 3016 010-2707172 de geschiedenis van het Korps Museum met een collectie be- DM Rotterdam Mariniers. staande uit objecten en artefac- Maritiem Museum Leuvehaven 1 010-4132680 ten verzameld over de afgelopen Scheepvaart- en haven museum. 3011 EA Rotterdam anderhalve eeuw.

Oost Noord Museum Stoomdepot Rolf Hartkoornweg 50 010-2829282 Rotterdams Trammuseum Kootsekade 19 06-12042666 Museum met verschillende (oude) 3034 KL Rotterdam Alle historische Rotterdamse 3051 PC Rotterdam rijtuigen en locomotieven trams onder één dak. (maart t/m oktober) Schaakstukkenmuseum Overblaak 94 06-87392032 Rotterdams Radio Museum Ceintuurbaan 111, 010-4618585 Museum voor schaakstukken; van 3011 MH Rotterdam Museum met verschillende radio-, 3051 KA Rotterdam antieke spellen tot populaire film- televisie- en communicatieappa- figuren, van folklore tot abstracte ratuur in de collectie. kunstwerken. Zuid Stichting Museum Oud-Overschie Overschiese Dorps- 010-5462454 Feyenoord Museum Van Zandvlietplein 1 010-4929444 Museum over het oude Overschie. straat 136 Museum over de geschiedenis van 3077 AA Rotterdam 3043 CV Rotterdam Feyenoord en het stadion Telecom Museum Vlaggemanstraat 15 06-53773599 Nederlands Fotomuseum Wilhelminakade 332 010-2030405 Museum over oude telefoons en 3038 LA Rotterdam Museum waarbij fotografie 3072 AR Rotterdam andere communicatiemiddelen. geplaatst wordt in een actuele Delfshaven context. Belasting en Douane Museum Parklaan 14-16 088-1514900 Belastingen belicht vanuit ver- 3016 BB Rotterdam Maasvlakte schillende perspectieven in een FutureLand Europaweg 902 010-2522520 museum. Ervaar de ontwikkeling van het Havennummer 8360 Dutch Pinball Museum Voorhaven 12 Geen telefoon. nieuwste havengebied in Rotter- 3199 LC Maasvlakte Museum met oude flipperkasten 3024 RM Rotterdam www.dutchpin- dam. Rotterdam waarop gespeeld kan worden. ballmuseum.com

15 Natuur Natuur

Vogeltrek Jonge vogels vertrouwen op hun eerste reis vaak op dat ingebouwde kompas, terwijl de ervaren volwassenen dit combineren met eerder genoemde oriëntatiemethoden. Trekvogels zijn tot bijzondere prestaties in staat. Vooral de enorme afstanden die ze afleggen spreken tot de verbeelding. Zoals de noordse stern, die ieder jaar de aarde rondvliegt: in de lente van het Zuidpoolgebied naar arctische streken en dan in de herfst weer terug. Of wat te denken van rosse grutto’s uit Alaska die in één keer (!) van hun broedgebieden naar Nieuw-Zeeland vliegen – dwars over de Grote Oceaan - om daar te overwinteren, een afstand van 12.000 km. In het voorjaar vliegen ze via een tussenstop in Oost-Azië terug, een reis van 18.000 km!

De voorjaarstrek verloopt anders dan in het najaar, omdat vogels nog meer haast hebben. Want hoe eerder ze in de broedgebieden arriveren, hoe eerder ze de beste plekjes voor hun nest kunnen claimen en hoe groter de kans op een goed broedsei- zoen. Veel soorten maken tegenwoordig haast. In vergelijking met enige tientallen jaren geleden scheelt dat dagen of zelfs enkele weken. Een mogelijke verklaring is dat zij reageren op de klimaatverandering, waardoor in onze contreien de insectenpiek eerder plaatsvindt. Doordat het steeds warmer is, zijn er eerder veel insecten. Vogels Of we er nou erg in hebben of niet, elke herfst en lente is een groot deel hebben die insecten nodig om hun jongen te voeren. Zo zagen we de eerste boeren- zwaluwen in de jaren ‘70 eind maart of begin april, tegenwoordig zijn ze er al half van de vogels onderweg. Omdat op dit moment de meeste vogels op maart: twee weken eerder. de terugweg zijn, leek het ons leuk om wat meer informatie over de vogeltrek te delen. De voorjaarstrek concentreert zich in Nederland op een aantal plekken. Dat kan onder de juiste omstandigheden een fantastische ervaring opleveren. Op zulke plekken wor- Ieder voorjaar vliegen miljarden vogels van hun wintergebieden naar de broedgebie- den de trekvogels soms al decennia lang geteld door toegewijde vogelaars. De meest den en in het najaar weer terug. Onze Nederlandse broedvogels trekken in de herfst beroemde van deze trektelposten moet wel Breskens zijn in Zeeuws-Vlaanderen. Net (deels) weg naar het zuiden. Maar vogels die noordelijker broeden, komen juist hier ten westen van dat dorp, bij de vuurtoren, staan de vogels namelijk voor een keuze: weer overwinteren of trekken via ons land naar warmere oorden. De herkomst van of de Westerschelde over vliegen (vinden ze vaak eng), of de kustlijn naar het oosten deze vogels ligt in een enorm gebied van Groenland tot in Siberië en het gaat om dus volgen en het open water mijden. Op goede dagen passeren er bijvoorbeeld tiendui- om flinke afstanden. Daarbij is niet de winterse kou, maar de beschikbaarheid van zenden piepers, kwikstaarten en (gier)zwaluwen. En er is altijd kans op leuke krenten voedsel de belangrijkste reden voor de vogels om zuidwaarts te trekken. in de pap, zoals zomertortels, wielewalen, purperreigers, zwarte wouwen en meer.

De vogels kunnen zich goed oriënteren onderweg. Ze volgen kustlijnen en rivieren en Andere vergelijkbare telposten zijn onder andere de Kamperhoek (aan de Flevolandse kijken naar de zon en sterren. Ook reageren ze op het aardmagnetisch veld en gebrui- kant van de Ketelbrug) en de Noordkaap of Eemshaven in het uiterste noordoosten ken zelfs geluiden en geuren om de weg te vinden. Deze methoden vullen elkaar aan: van het land. als de ene door omstandigheden niet werkt (mist, bewolking), wordt overgeschakeld op een andere. Bronnen: www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/voorjaar-vogeltrektijd Als ze onverhoopt toch uit koers raken, corrigeren ze dat. Maar hoe, dat is onduidelijk. www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/vogeltrek-gejaagd-door-de-wind Wel is bekend dat trekvogels over een soort ingebouwde trekrichting beschikken. www.natuurinformatie.nl/nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i006307.html Activiteiten Activiteiten

College Oud Geleerd Jong Gedaan

Al eerder wezen wij al op de online colleges van OGJG. Omdat het niet vanzelfsprekend is dat iedereen die kan volgen hebben wij een ­college gekozen, bekeken en uitgewerkt. Van het meest recente college luidt de vraag: kunnen wij het klimaat veranderen?

Myonne (OGJG) in gesprek met Lisette, studentdocent Algemene Sociale Wetenschappen.

Bestaat klimaatverandering? Klimaatverandering bestaat al lang. We kennen Oplossingen op grote schaal worden bedacht. Er zijn plannen om eilanden te plaatsen ­verschillende perioden waarin het klimaat is veranderd. 600 miljoen jaar geleden werd in de Noordzee als golfbrekers. De eilanden zouden dan ook aan elkaar verbonden kun- de aarde bijvoorbeeld een sneeuwbal genoemd en lag deze vol met ijs, 60 miljoen jaar nen als een soort grote dijk, bijvoorbeeld van Noorwegen tot Frankrijk. geleden stonden er palmbomen op Groenland. Klimaatverandering bestaat en is iets van alle tijden. De mens als veroorzaker? Opwarming, hoe kan dat? De zon word actiever en opwar- ming vindt plaats als broeikasgassen toenemen. Broeikasgassen vormen een deken om Lisette laat bekende foto’s zien van smeltende ijskappen, droogte en een overvol strand de aarde. Lisette vergelijkt het met haar dekbed. Als ze het koud heeft ligt ze onder het in Nederland. Deze foto’s zijn voorbeelden van het gegeven dat de aarde langzaam aan dekbed, het dekbed weerkaatst haar lichaamswarmte waardoor ze het warm krijgt. het opwarmen is, echter gebeurt dit al 50 jaar. We hebben geleerd dat klimaatverande- Hoe meer broeikasgassen er zijn, hoe minder makkelijk de aarde de warmte van de ring iets is van alle tijden, we begrijpen het heden door naar het verleden te kijken. zon weer kan terugsturen. De toename van broeikasgassen kwam in het verleden door meteorieten en vulkaanuitbarstingen. We weten dat er onlangs niet zo’n grote natuur- We horen veel over 2 graden. Is dat nou zo erg, 2 graden verwarming? ramp is geweest dus dat kan de opwarming niet verklaren. Daarom zoeken we het in Lisette: daar zou ik mijn winterjas niet voor aanlaten of uitdoen. Maar deze stijging van fossiele brandstoffen. De wetenschap is het erover eens, de mens is de veroorzaker van de temperatuur gaat niet alleen over de gevoelstemperatuur maar heeft complexe con- de toename van broeikasgassen. sequenties. 2 graden opwarming betekent in 2100 2 meter stijging van de zeespiegel. 4 graden opwarming betekent in 2200 5 tot 8 meter stijging van de zeespiegel. De Waar blijft de oplossing? Als het de mens is die de aarde opwarmt is het ook de mens ­deltawerken zijn berekend op 40 cm stijging. U voelt het misschien wel aankomen: er die het moet terugdraaien. Dit weten we al vanaf de jaren ‘70, maar de oplossing blijft moet iets gebeuren. uit. We blijven vliegen, vlees eten, veel nieuwe kleding kopen en wegwerpproducten gebruiken. Als we richting een oplossing willen moeten we hiermee minderen. Waar- Wat betekent het voor Nederland? Wij krijgen te maken met de stijging van de zeespie- om zijn we daar nog niet? Hier zijn twee redenen voor. Het ligt aan ons individuele gel. IJs smelt en water zet uit op het moment dat het opwarmt. Ook gaat de zwaarte- gedrag en aan de wereldwijde ontwikkelingen en beslissingen. kracht iets kantelen en precies daarom gaat het water in de buurt van Nederland hoger staan. Gedragsverandering is moeilijk want er is geen direct eigenbelang. Lisette: mijn leven wordt niet direct beter als ik geen plastic gebruik, het resultaat is Lisette verwacht dat vanaf 2100 grote veranderingen te zien zijn. Zo verwacht ze dat niet zichtbaar. Er is niet altijd veel duidelijk over het effect van wat je doet. Recent is het Nederland niet gehandhaafd kan worden en men naar het oosten zal trekken. De scheiden van plastic terug gedraaid, dit demotiveert enorm. Zolang we niet 100 procent grachten in Amsterdam zullen leuk zijn voor duikers en de Dom in Utrecht kan blijven zeker weten hoe de verandering eruit ziet en wat de consequenties zijn is het moeilijk bestaan omdat Hoog Catharijne een golfbreker is. Dit gaat over het jaar 2300. Dit klinkt om ons aan te passen. Het effect gaat over generaties, wij zullen het niet meemaken. voor ons leven nog best ver weg maar relatief gezien is het dichtbij. 19 Wist u dat..? Wist u dat..?

Zomertijd Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de land even laat zou zijn als in Duitsland. zomertijd door de Duitsers voor het eerst In 1946 werd de zomertijd afgeschaft. In echt ingevoerd. De oorlog was duur en 1977 werden zomer- en wintertijd echter om kolen te besparen besloot Duitsland opnieuw ingevoerd. Dit vanwege de olie- op 30 april om één uur voor middernacht crisis. Door in de zomer langer gebruik te e de zomertijd in te voeren. Ook in de be- maken van het zonlicht, zou er energie zette delen van België en Frankrijk werd bespaard worden. dit ingevoerd. Nederland volgde het voor- e beeld een dag later. Engeland voerde de Het is een langslepende discussie, het af- b zomertijd drie weken nadien ook in. schaffen van de zomertijd. In 2018 heeft j de Europese Commissie een voorstel in- Tijdens het interbellum was er geen gediend over het afschaffen van de ver- zomer- of wintertijd. In de Tweede We- plichte zomer- en wintertijd in 2019, wat reldoorlog ging Nederland op bevel van doorgeschoven is naar 2021. En dat voor- In de nacht van zaterdag 27 op de schreef dat hij op een dag om zes uur de Duitsers van de Amsterdamse Tijd stel gaat de ijskast in. Dus verandert er zondag 28 maart gaat de zomer- ‘s ochtends wakker geworden was, naar over op de Midden-Europese Tijd. De voorlopig niets en verzetten we 2 keer per buiten had gekeken en gezien had dat tijd weer in. Het wordt dan niet klok moest één uur en veertig minuten jaar de klok. de zon al op was. Bovendien constateer- vooruit worden gezet zodat het in Neder- om 19 uur donker, maar een uur de hij dat de zon op dat vroege uur ook later. ’s Ochtends wordt het niet al licht gaf. Verspilling, meende Franklin om half 7 licht maar een uur later, die stelde dat mensen ontzettend veel om half 8. Wereldwijd verzetten kaarsen en geld konden besparen als ze Bronnen: in de zomer een paar uur ‘eerder’ zouden ongeveer zeventig landen twee- historiek.net/zomertijd-waarom-en-sinds-wanneer/6085/ leven. Zijn artikel was vooral humoris- isgeschiedenis.nl/nieuws/de-geschiedenis-van-de-winter-en-zomertijd maal per jaar de klok. Maar waar- tisch bedoeld. In de praktijk werd er niets wibnet.nl/natuur/jaargetijden/zomertijd-vijf-feiten-over-de-zomertijd om is dit eigenlijk zo en hoe is dit mee gedaan. www.landenkompas.nl/zomertijd ontstaan? www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/zomertijd-wintertijd/vraag-en-antwoord/af- De eerste die met een echt serieus plan schaffen-zomertijd-wintertijd In Nederland zijn winter- en zomertijd kwam voor zomer- en wintertijd was de www.maxvandaag.nl/sessies/themas/media-cultuur/afschaffen-zomer- in 1977 ingevoerd. Voor die tijd had men Brit William Willett (1856–1915). In 1907 tijd-gaat-de-ijskast-in/ het jaren zonder gedaan. Waarschijnlijk kwam hij met het plan om de klok in de was de Amerikaanse geleerde Benjamin lente op vier opeenvolgende zondagen Franklin (1706-1790) de eerste die voor- steeds twintig minuten vooruit te zetten. stelde eens serieus na te denken over hoe Op zondagen in september zou de klok er effectief om kon worden gegaan met dan weer steeds twintig minuten terug- het daglicht. In 1784 schreef hij het sati- gezet moeten worden. Velen namen met rische artikel “An Economical Project for interesse kennis van het plan van Willett, Diminishing the Cost of Light”. De geleer- maar er werd niets mee gedaan. f 20 gV h21 Puzzels

Puzzelen Antwoord rebus februari Koken Met je neus in de boeken zitten.

Sudoku Paasrecept: Wortel en asperge hapje

In de sudoku moetenSudoku de makkelijk cijfers 1 t/m 9 worden ingevuld, op zo’n manier dat in elke Begin april is het Pasen. Een nationale feestdag waarop veel mensen horizontale rij, verticale rij en elke kubus (bestaande uit 9 vakjes) elk cijfer maar vrij krijgen van werk. Een goede reden om even de keuken in te duiken één keer voorkomt.In de sudoku moeten de cijfers 1 t/m 9 worden ingevuld, op zo’n manier dat in elke horizontale rij, verticale rij en elke kubus (bestaande uit 9 vakjes) elk cijfer maar één keer voorkomt.en wat lekkers klaar te maken. 5 2 8 4 1 9 6 5 7 3 4 7 9 3 6

8 5 2 3 Ingrediënten: 8 3 1 5 • 4 peentjes • 1 ei 9 1 • 4 groene asperges • 2 eetlepels sesamzaad 8 • 4 plakken bladerdeeg (uit de diepvries) • Verwarm de oven voor op 200 graden en laat de bladerdeegvelletjes ontdooien. • Verwijder de onderkantjes van de asperges en rasp de wortels schoon. Laat wat groen aan de bovenkant zitten. • Kook de asperges 2 minuten in water met een snuf zout en kook dan nog 1 minuut de wortels mee. Giet af en spoel meteen af met koud water. • Dep de groenten droog. • Klop het ei los in een schaaltje en zet daarnaast een schaaltje met het sesamzaad. • Snijd de velletjes bladerdeeg doormidden, zodat je acht repen krijgt. • Leg de reepjes horizontaal neer en leg op ieder bladerdeegstukje aan de linkerkant een asperge of wortel en rol op. Je kunt een beetje schuin rollen, zodat de wortels en asperges voor het grootste deel bedekt zijn met deeg. Duw de randjes goed dicht. • Besmeer het deeg dun met het losgeklopte ei en bestrooi met sesamzaad. • Leg ze op een rooster waarop bakpapier ligt en bak in 20 minuten goudbruin. Antwoord rebus februari: Met je neus in de boeken zitten. Bron: https://chickslovefood.com/recept/paashapje-verstopte-worteltjes-en-asperges

22 23 Foto omslag: © Andrea Piacquadio via Pexels

Ouderen in de Wijk is niet aansprakelijk voor spel- of typfouten en aan de gegeven informatie kunnen geen rechten worden ontleend.